ThS. BS: Hoaøng Thò Phöông ThS. BS: Hoaøng Thò Phöông DungDung

Bordetellae B. pertussis: ho gaø, vieâm tai giöõa B. parapertussis: ho gaø (5%) B. bronchiseptica B. avium B. hinzii B. holmesii B. trematum

Bordetella pertussis(VI KHUAÅN HO GAØ)

B. pertussis

ÑAËC ÑIEÅM VI SINH HOÏC:

1. Hình daïng: - que ngaén (coccobacille), Gr(-)

- 2 ñaàu maøu ñaäm, ñoâi khi coù voû

- khoâng sinh nha baøo

Bordetella pertussis

the agent of pertussis or whooping cough. Gram stain. (CDC)

B. pertussis2. Tính chaát nuoâi caáy:

- Öa khí tuyeät ñoái, T0 # 35-370C

- MT ñaëc: Bordet – Gengou (potato –

blood glycerol agar) hay BA

(Penicillin G 0,5 g/ l ; than hoaït tính):

moïc chaäm sau 5- 7 ngaøy

khuùm: troøn, loài nhoû, traéng gioáng gioït Hg.

- MT loûng coù maùu : ñuïc, caën ôû ñaùy

B. pertussis3. Tính chaát sinh hoùa: Leân men ñöôøng

Glucose, Lactose; Gas (-), tan maùu

4. Ñoäc toá: Ngoaïi ñoäc toá (ñoäc toá ho gaø-pertussis toxin)

taêng BC/ maùu, nhaïy caûm vôùi histamin, taêng tieát insulin…

Hemagglutinin tô VK xaâm nhaäp vaøo TB Ñoäc toá gaây ñoäc khí quaûn (tracheal cytotoxin):

öùc cheá toång hôïp DNA Ñoäc toá gaây hoaïi töû da (dermonecrotic toxin) Hemolysin Adenylyl cyclase toxin

B. pertussis

5. Caáu truùc khaùng nguyeân: KN O. 14 yeáu toá KN

B. pertussis thöôøng gaëp tyùp 1,2; 1,3; 1,2, 3

6. Söùc ñeà khaùng:

B. pertussis nhaïy caûm ôû ngoaïi caûnh:

- Cheát sau 1h/ Aùnh naéng maët trôøi; 10- 15 phuùt/ 560C

- Bò dieät nhanh choùng/ dd phenol, lysol 3%

B. pertussis

KHAÛ NAÊNG GAÂY BEÄNH:

Nguoàn laây nhieãm:

+ ngöôøi beänh

+ ngöôøi mang vi khuaån khoâng trieäu chöùng (theå aån)

+ KHOÂNG COÙ ngöôøi laønh mang truøng

Con ñöôøng laây nhieãm: khoâng khí (gioït nöôùc boït)

Ngöôøi: UÛ beänh: 7 ngaøy – 10 ngaøy (4-21 ngaøy)

B. pertussis Laâm saøng:

Thôøi kyø xuaát tieát, vieâm long ñöôøng hoâ haáp:

- Vi khuaån taäp trung nhieàu nhaát trong ñöôøng hoâ haáp tyû leä phaân laäp cao nhaát, g/ñ laây nhieãm maïnh nhaát

- Soát nheï, meät moûi, chaùn aên, nuoát ñau,…

- - Ho khan, khoâng ñaùp öùng vôùi thuoác giaûm ho thoâng thöôøng

Thôøi kyø ho côn: Côn ho ñieån hình: ngöùa hoïng,

töùc ngöïc khoù chòu, ho 1 traøng 15-20 tieáng ngöng ho “oùt” nhöõng côn ho noái tieáp nhau khaïc chaát nhôùt traéng

côn ho + tím taùi, maét ñoû

- 30 côn ho/ngaøy Thôøi kyø lui beänh: - Trieäu chöùng laâm saøng

giaûm daànMieãn dòch: beàn vöõng, laâu

daøi

B. pertussis

B. pertussis

CHAÅN ÑOAÙN VI SINH HOÏC: Beänh phaåm: ñôøm, dòch tieát muõi hoïng,

pheát hoïng trong giai ñoaïn caáp tính Khaûo saùt tröïc tieáp: nhuoäm Gram, nhuoäm

touluidin hay methylen blue, nhuoäm huyønh quang Nuoâi caáy:

BP thaïch Bordet Gengou khuaån laïc gioáng gioït Hg

PCR, phöông phaùp khaùng theå huyønh quang tröïc tieáp…

Huyeát thanh chaån ñoaùn:

Khoâng coù giaù trò vì KT xuaát hieän sau 3 tuaàn.

B. pertussis

PHOØNG VAØ ÑIEÀU TRÒ:

1. Phoøng beänh:

- Phaùt hieän sôùm & caùch ly beänh nhi

- Phoøng ñaëc hieäu baèng vaccine DTaP (vi khuaån ho gaø bò gieát cheát)

- Lòch: 2-3-4th, 18th – 6t

2. Ñieàu trò:

- KS: Erythromycin, sulfamethoxazole-trimethroprime

- - globulin

- Corticoide

- Thôû khoâng khí trong laønh

Haemophilus influenzae

Haemophilus influenzae Do Richard Pfeiffer phaân laäp laàn ñaàu

tieân töø moät beänh nhaân bò cheát trong vuï dòch cuùm lôùn naêm 1892 (neân coøn goïi laø tröïc khuaån Pfeiffer).

Laø caên nguyeân gaây ra beänh cuùm vaø ñaët teân laø Bacterium influenzae.

Naêm 1933, phaùt hieän ra vius cuùm + virus cuùm gaây ra beänh cuùm+ B. influenzae laø vi khuaån “aên theo’’ Naêm 1917, Winslow vaø coäng söï, treân cô

sôû nhöõng hieåu bieát môùi veà B. influenzae, ñaõ chuyeån chuùng sang gioáng Haemophilus, vaø töø ñoù ñeán nay, chuùng mang teân Haemophilus influenzae

H. influenzae

ÑAËC ÑIEÅM VI SINH HOÏC:1. Hình daïng:- Gr (-), TK ngaén 2 ñaàu troøn, ñaäm ôû 2

cöïc, sinh voû- ña hình- khoâng di ñoäng- khoâng sinh nha baøo

2. Nuoâi caáy: - Öa – kî khí tuøy nghi- T: 350C - 37 C, pH # 7 – 7,3 - khoâng moïc treân MT thoâng thöôøng

Caàn 2 yeáu toá taêng tröôûng: X (hemin) & V (NAD-nicotinamidadenin dinucleotid) moïc toát ôû thaïch CA (caàn CO2 khi phaân laäp): khuaån laïc (S & R) nhoû (# 1mm), hôi goà, ñuïc nheï, gioáng gioït söông, coù aùnh xaø cöø.

H. influenzae

Hieän töôïng veä tinh

H. influenzae moïc quanh khuùm hay vaïch caáy caùc VK (Staphylococcus aureus)

3. Tính chaát sinh hoùa:

Khöû Nitrate Nitrite, indol (+); glucose, saccharose:(+)

Catalase (+), hemolyse (-), Porphyrins (-)

4. Ñoäc toá: Noäi ñoäc toá

5. Caáu truùc khaùng nguyeân:

KN nang (polysaccharide) 6 serotype (a,b,c,d,e,f)

KN thaân

6. Söùc ñeà khaùng: nhaïy caûm vôùi yeáu toá lyù hoùa, thuoác saùt khuaån, aùnh saùng maët trôøi, khoâ hanh

T = 550C: VK cheát nhanh

H. influenzae

KHAÛ NAÊNG GAÂY BEÄNH:

- Ngöôøi: kyù sinh ôû nieâm maïc ñöôøng hoâ haáp treân

Vieâm ñöôøng hoâ haáp caáp (VH, VTQ, VPQ, VP)

VMNM (treû 3 thaùng – 2 tuoåi) Nhieãm truøng huyeát, vieâm noäi taâm maïc,…

Mieãn dòch: Thöôøng beänh khi söùc ñeà khaùng cuûa cô theå , thay ñoåi khí haäu (nhieät ñoä laïnh, aåm,…)

Khoâng taïo mieãn dòch sau bò beänh

H. influenzae

periorbital cellulitis. 6-month-old male infant with

acute cellulitis of the face

ellulitis of the foot proved by

positive blood culture. meningitis and subdural empyema

CHAÅN ÑOAÙN VI SINH:

1. Beänh phaåm: Chaát tieát nhaày (muõi), ñôøm (hoïng) = (tampon, ho), dòch huùt PQ, muû, maùu, DNT.

2. Khaûo saùt tröïc tieáp: Nhuoäm Gram

3. Nuoâi caáy: BP thaïch maùu, thaïch chocolate (1% Hb, uû 350C – 370C, bình neán) phaân laäp, ñònh danh (p/ö SH)

4. Phaùt hieän KN hoøa tan: tuï latex, ñoàng tuï, ñieän di MD ñoái löu,…

HaemophilusCaáy maãu treân CA, BA uû 370C-CO2 / 24-72h

Khuùm khuaån nghi ngôø(moïc toát/CA; khoâng hoaëc moïc

yeáu/BA)

Khaùng HT Haemophilus spp.type a, b , c, d, e, f

Nhuoäm Gram: tröïc caàu khuaån Gram(-)

Keát quaû döông vôùi 1 trong nhöõng type naøy

Caáy truyeàn caùc khuùm treân thaïch vôùi caùc yeáu toá X, V, X+V

Veä tinh cuûa X+V H. influenzae

Veä tinh cuûa V vaø X+V H. parainfluenzae

PHOØNG & ÑIEÀU TRÒ:

1. Phoøng beänh: - Taêng cöôøng söùc ñeà khaùng - Vaccine

2. Ñieàu trò: KS cephalosporins

Corynebacterium diphtheria

(VI KHUAÅN BAÏCH HAÀU)

C. diphtheria1883: phaùt hieän bôûi Klebs 1884: phaân laäp bôûi F. Loeffler

ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC:

1. Hình daïng:

TK Gr (+), phình 1 ñaàu (duøi troáng)

phình 2 ñaàu (quaû taï)

khoâng sinh nha baøo

khoâng coù loâng, khoâng sinh voû

2 cöïc baét maøu roõ, coù caùc haït nhieãm saéc

C. diphtheria

2. Tính chaát nuoâi caáy:

- öa khí

- T0 = 370C, pH: 7,2 – 7,6

Khuùm/ MT ñaëc:

- nhoû daïng haït, maøu xaùm, bôø

khoâng ñeàu / MT thaïch maùu

- nhoû, taùch rôøi, gioáng “neáp nhaên

laøn da” / MT huyeát thanh ñoâng (Loeffler, Roux)

C. diphtheria3. Tính chaát sinh hoùa:

- Khoâng laøm ñoâng söõa, Indol (-)

- Urea (-), sinh H2S yeáu

- Khöû Nitrate Nitrite

- Khöû Tellurite Potassium Sulfite Tellurite

- Leân men ñöôøng: glucose, maltose , lactose (), tinh boät, dextrin & glycerin ()

phaân bieät 4 biotype: mitis, gravis (naëng nhaát), intermedius & belfanti

C. diphtheria

4. Khaû naêng sinh ñoäc toá:

Ngoaïi ñoäc toá (exotoxin) Giaûi ñoäc toá

(anatoxin)

- Gaây ñoäc teá baøo, hoaïi töû da, tan maùu

DLM = 0,1g/ kg

- Khoâng beàn vöõng, deã bò huûy bôûi T0, aùnh saùng,

O2

5. Caáu truùc khaùng nguyeân: 11 tyùp HT

KN (K): protein, keùm chòu nhieät, ñaëc hieäu type

KN (O): polysaccharide, chòu nhieät, ñaëc hieäu nhoùm

6. Söùc ñeà khaùng: C. diphteriae beàn vöõng ôû ngoaïi caûnh

Cheát sau 10 phuùt/ T0= 600, phenol 1%

C. diphtheriaKHAÛ NAÊNG GAÂY BEÄNH: Beänh baïch

haàu

Ngoaïi ñoäc toá maïnh: 1mg chöùa 1000 MLD ñoäc löïc VK

C. diphtheria

Nguoàn laây nhieãm: ngöôøi beänh, ngöôøi laønh mang truøng

Con ñöôøng laây nhieãm: - khoâng khí (nöôùc boït, haït buïi)

- ñoà duøng

C. diphtheriaMuõi, Mieäng Da (veát thöông)

VKNieâm maïc muõi, hoïng haàu/ Da

Sinh ngoaïi ñoäc toá

Vieâm (nhieãm khuaån) taïi choã:

Vieâm haàu, hoïng/ DaNhieãm ñoäc

taïi choã Maùu

Nhieãm ñoäc toaøn thaân:hoaïi töû caùc cô quan: tim, gan, thaän, thaàn kinh,…

Maøng giaû

Ngheõn ñöôøng hoâ haáp

Töû vong

C. diphtheria

Mieãn dòch:

Khaùng ñoäc toá (trung hoøa ñoäc toá trong maùu)

Phaûn öùng Schick (+) khoâng coù mieãn dòch vôùi beänh baïch haàu

Nhoùm caûm nhieãm cao :

- Treû em: 1- 9 tuoåi, treû chöa ñöôïc chuûng ngöøa

- thanh thieáu nieân & ngöôøi lôùn

1. Beänh phaåm:

Dòch tieát muõi hoïng, maét, da

2. Nuoâi caáy phaân laäp:

BP MT huyeát thanh ñoâng,

thaïch maùu (Tellurite Potassium)

nhuoäm3. PCR,…

CHAÅN ÑOAÙN VI SINH

C. diphtheria

Quan troïng:

Xaùc ñònh khaû naêng sinh

ñoäc toá cuûa Corynebacterium:

- Tieâm VK phaân laäp döôùi da

chuoät lang

- Phöông phaùp keát tuûa

trong thaïch

- Phaûn öùng trung hoøa ñoäc toá

treân chuoät lang

- Gaây nhieãm teá baøo Hela

in vitro

C. diphtheriaPHOØNG VAØ ÑIEÀU TRÒ:

1. Phoøng beänh:

- Chaån ñoaùn sôùm, caùch ly nguoàn laây, ñieàu trò kòp thôøi

- Khöû truøng nôi coù beänh, ñoà duøng,…

- Phaùt hieän ngöôøi laønh mang truøng

Phoøng ñaëc hieäu baèng vaccin: Vaccin phoái hôïp - DTP

2. Ñieàu trò:

- Khaùng ñoäc toá : SAD

+20000 ñv BH muõi

+20000-50000 ñv BH hoïng, BH thanh quaûn, thôøi gian maéc beänh < 48h

+80000-120000 ñv theå lan roäng, nhaäp vieän muoän, Bn

aùc tính coù coå baïnh

- Khaùng sinh: penicillin, streptomycin, erythromycin