Driemaandelijks verenigingsblad van Natuurpunt Limburg - september - oktober - november 2013 - jaargang 10 - nummer 3

Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 - P409862

Afzender: Natuurpunt Limburg, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

BEZOEKERSCENTRUM KIEWIThet startpunt van boeiende

natuuractiviteiten!

VoorwoordVakantie is een tijd van reflectie. Je komt al eens ergens en dan zie je weer dat de dingen ook an-ders kunnen dan wij ze gewend zijn te doen. Je kijkt zo vanop een grotere afstand ook eens naar jezelf en de dingen waar je mee bezig bent.Dat stimuleert de vorming van nieuwe ideeën en plannen. Net op tijd om ze na de vakantie op te nemen in de nieuwe planningen die dan worden opgemaakt.

Zo kwam ik op het idee om de natuur- en milieu-problemen waarmee we als natuurbeschermers dagdagelijks worden geconfronteerd eens van-uit een andere hoek te bekijken. Niet vanuit het probleem (vervuiling, versnippering, vermesting, verzuring…), maar vanuit de oplossingen die tegenover deze problemen kunnen worden gezet. Door op die oplossingen te focussen krijg je een blik gericht op de toekomst en een meer proac-tieve aanpak, in plaats van een defensieve.

De klassieke problemen van versnippering kan je oplossen door te verbinden. Da’s niet nieuw, maar verbinden is één van de belangrijkste, zo-niet dé allerbelangrijkste uitdaging waarvoor we in het natuurbeleid staan vandaag de dag. Klimaatverandering vraagt gewoon dat soor-ten mee kunnen op schuiven. Bovendien zijn er door de vele (Life+ en andere) projecten heel wat natuurgebieden opnieuw geschikt gemaakt voor soorten. Alleen … hoe geraken ze er weer? Plannen, maar ook vooral de concrete maatrege-len op terrein dringen zich op. Voor otter in Noord-

Limburg, voor de boomkikker in de Weyers, voor de eikelmuis en hamster in Haspengouw… Wie neemt de uitdaging aan?

Vermesting kan je terugdringen door bodem te ‘verarmen’. Dat een arme bodem (of waterpartij) een rijke diversiteit aan soorten heeft is algemeen gekend binnen de natuurwereld. Nu deze ken-nis nog bijbrengen aan de talloze tuinbezitters, gemeentelijke groendiensten, paardenhouders en andere buitenmensen en we krijgen er een enorme oppervlakte aan leefgebied voor bijtjes, vlinders, bloemen en vogels bij.

Verspreiding van soorten kunnen we, zodra er geschikte leefgebieden en verbindingen zijn, ook versnellen door herintroductie. In Vlaanderen een gevoelig punt, maar niet steeds terecht.

Het wordt ook hoog tijd om de verdroging te lijf te gaan met vernattingsprojecten. Rivieren en beken opnieuw laten meanderen en ruimte voor overstromingen creeëren (met proper water). Zo houden we als mensen onze voeten droog.

Tenslotte mag Vlaanderen ook veel meer verbos-sen. Onze historisch lage en nog steeds dalende bebossingsgraad is maatschappelijk onverant-woord. Ook in Limburg is ruimte nodig voor stads-bossen en groene parken op wandelafstand van de woonwijken.

Jos Ramaekers, Coördinator

Inhoudstafel

3 Agenda Natuurpunt Limburg Introductie natuurfotografie

5 Bezoekerscentrum Wat is er allemaal te doen

6 Natuurthema Project A-B-C-D groene campus Diepenbeek

8 Natuur•weetjes Hermeandering Oude Mombeek

9 Wandelbijlage Overbroek-Egoven

14 Dossier op tafel Huiswerk voor de Vlaamse regering

16 Professionals Professionele ondersteuning voor Natuurpunters

18 Tuinnatuur De lekkere tuin… eetbare inheemse planten

20 Wandelingen winter- en paddenstoelwandelingen

Grote coverbeeld : Herfst in het bos 2010 © Stefanie De cock(L) Gewone berkenboleet Genk © Joël Neelen(M) Kleine Karekiet © Sammy Missotten (R) © Natuurpunt

Land

scha

psfo

to Ko

nikp

aard

en ©

AGENDA NATUUR•LIMBURG 3

Introductie in 8 lessenWe willen deelnemers kennis laten ma-

ken met de boeiende wereld van natuur-

fotografie. De cursus mikt op natuur- en

fotografieliefhebbers met een digitaal

spiegelreflex toestel, (of met plannen er

één te kopen). Er is geen voorkennis ver-

eist, de eerste twee avonden worden de

basisbegrippen van de fotografie onder

de loep genomen. De cursus bestaat uit

theorie en praktijk workshops.

Locatie

• Theorie: Natuurpunthuis De Remise,

Leroyplein te Munsterbilzen-Bilzen

• Praktijk: Natuurgebied Munsterbos,

in de nabije omgeving van het cursus-

lokaal.

Tijdstippen

• vrijdag 18 en 25 oktober; 8, 15, 22

en 29 november; 13 december

telkens van 19u30 tot 22u30

• Zaterdag 9 november

van 9u30 tot 12u30

Lesgevers: De cursus wordt afwisse-

lend gegeven door Peter Chanet,

Danny Froyen en Kris Hermans

Inhoud theorie en excursies:

We beginnen met een korte theoreti-

sche basis van de fotografie: materiaal,

belichting, ISO, sluitertijd. Om vervol-

gens de natuurfotografie thema’s te

behandelen: Landschap-, macro- en

dierenfotografie. Omdat we met vaak

kwetsbare natuur bezig zijn komt

ethiek aan bod waar nodig. De laatste

les is een bespreking van zelfgemaak-

te ingezonden foto’s.

Inbegrepen: Hand-outs van de lessen

Kostprijs: € 48 voor leden; € 60 voor

niet-leden (lidmaatschap €24/jaar

per gezin) www.natuurpunt.be/nl/

lid-worden_285.aspx

Info: Natuurpunt Limburg,

tel. : 011 24 60 20

info@natuurpuntlimburg.be

Inschrijven: Door overschrijving naar

KBC BE 02 451 8537751 40 met ver-

melding fotografiecursus, naam deel-

nemer (en lidnr Natuurpunt). Na in-

schrijving ontvang je een gedetail-

leerde beschrijving van de cursus met

praktische info. Opgelet! Het aantal

deelnemers is beperkt (max 20).

INTRODUCTIE NATUURFOTOGRAFIE

NATUUR.BEHEER CURSUSVoor iedereen die betrokken is bij het

beheer van een natuurgebied in Has-

pengouw én ieder met een gezon-

de belangstelling voor natuur en

natuurbeheer

Inhoud: je leert landschappen, eco-

logische principes en processen ken-

nen en begrijpen. Je kan na afloop

de juiste beheerkeuzes maken van-

uit de opgedane kennis

Meer info: tel. : 011 24 60 20

jos@natuurpuntlimburg.be

Praktisch: NATUUR.HUIS GELINDEN,

Kleinveldstraat 54, 3800 Gelinden

Sint-Truiden. Vrijdagavonden

4, 11 en 18 oktober, 8, 22 november

en 6 en 13 december

telkens van 19u30 - 22u30

Aanvullend: Terreinbezoeken

met conservator op zaterdagvoor-

middagen 12 en 19 oktober en 9 no-

vember telkens van 10u00 tot 13u00

Inschrijving: Door overschrijving

van € 60,00 (leden NP) of € 80,00 op

reknr. KBC BE 02 451 8537751 40

INFOAVOND ELEKTRISCHE MOBILITEITWerk mee aan de natuur van morgen.

Natuurpunt ism EV-Point. Donderdag

19 december 2013 19u tot 22u - be-

zoekerscentrum Kiewit, Domein Kiewit,

Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

Is elektrisch rijden iets voor jou?

Lig jij ook wakker van de gevolgen van

CO2 op de natuur? En leg jij per dag

met de auto minder dan 150 kilometer

af ? Dan is elektrisch rijden op groene

energie iets voor jou. Tijdens de gratis

infoavond in jouw buurt nemen we al je

twijfels weg, kan jij alle vragen stellen en

maak je een eerste rit met een elektrisch

voertuig.

Voordeel voor de natuur

Duizenden vrijwilligers zetten zich da-

gelijks in voor de natuur in Vlaanderen.

4

Helaas zijn de effecten van de klimaat-

verandering meer en meer zichtbaar in

onze natuur. Ook daar wil Natuurpunt,

samen met partner EV-Point een oplos-

sing aanreiken. Denk eens na: als je je ei-

gen laadpaal koppelt aan je zonnepane-

len, dan rijd je volledig CO2-vrij én gratis.

Jouw voordeel

Niet alleen voor de natuur, maar ook

voor Natuurpuntleden is er een voordeel

aan verbonden.

• Natuurpunt leden krijgen 4% korting

bij aankoop van een EV-Point home

charger.

• Ook krijgt een Natuurpunt lid 4% kor-

ting op de oplaadprijs met de EV-pass,

de ‘elektrische tankkaart’ voor publieke

EV-Point oplaadpunten. Bovenop de

20% korting, die elke EV-Pass houder

geniet.

Schrijf je nu in op

www.natuurpunt.be/EVparticulier

of petra.beeckx@natuurpunt.be.

Vermeld je naam, de datum en

de locatie. Deelnemen is GRATIS,

maar de plaatsen zijn beperkt.

Info via Petra Beeckx

op 0490-58 81 22.

• woensdag 20 november 2013 van 20u

tot 22u of woensdag 22 januari 2014

van 20u tot 22u

• Bezoekerscentrum Kiewit, Domein Kie-

wit, Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

Zijn jouw spouwmuren, dak of zolder-

vloeren nog niet geïsoleerd? Met na-iso-

latie kan je in een bestaande woning heel

wat energie en geld uitsparen. Je woon-

comfort zal er bovendien op vooruit gaan,

en door een verlaging van je CO2-uitstoot

draag je bij aan het tegengaan van de kli-

maatopwarming. Op deze infoavond krijg

je een zicht op de materialen, voordelen

en kost van woningisolatie. WT Isolatie,

een partner die Natuurpunt met zorg uit-

kiest, geeft je de hele avond lang concreet

antwoord op jouw vragen.

Voordeel voor jou, én voor de natuur

Niet alleen voor de natuur, maar ook voor

Natuurpuntleden is er een voordeel aan

verbonden: een korting van 1,5 euro per

te isoleren vierkante meter. Bovendien

schenkt WT Isolatie per vierkante meter

ook 2 euro aan Natuurpunt voor de aan-

koop van nieuwe natuur.

Isoleren voor meer natuurInfoavond over isolatie van spouwmuren

Gratis

i.s.m.

advertentie isoleren voor meer natuur 8-2013.indd 1 2-8-2013 14:38:45

INFOAVOND ISOLATIE VAN SPOUWMUREN DAK EN ZOLDERVLOERENIsoleren voor meer natuur - Natuurpunt ism WT Isolatie

FILM : DE NIEUWE WILDERNIS: natuur van bij ons zoals je ze nooit eerder zag

In een uitgestrekt moeras scheert een ma-

jestueuze zeearend over de boomtoppen.

Denderend trekt een kudde van duizenden

wilde paarden voorbij. Twee volwassen edel-

herten leveren strijd om in de gunst van een

hinde te komen. Dit is pure, woeste natuur,

zoals je ze nooit eerder zag. En gewoon ge-

filmd in de lage landen. Natuurpunt lanceert

De Nieuwe Wildernis, gedraaid door produc-

tiehuis EMS Films in de Oostvaardersplassen

in Nederland. Ingesproken door Johan

Heldenbergh.

Ga vanaf 25 september 2013 kijken in de zalen van Kinepolis

Schrijf je nu in op

www.natuurpunt.be/wtisolatie of

via petra.beeckx@natuurpunt.be.

Vermeld je naam, de datum

en de locatie. Deelnemen is

GRATIS, maar de plaatsen zijn

beperkt. Meer info via

Petra Beeckx op 0490-58 81 22.

VERVOLGCURSUS FOTOGRAFIELightroom introductie

• Vrijdagavonden van 19u30 tot 22u30

7 en 21 februari 2014

• Zolder bezoekerscentrum Kiewit,

Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

Leden Natuurpunt €12- niet leden €16

Info en inschrijving

Inschrijven doe je door het juiste

bedrag over te schrijven op reknr.

KBC BE 451-8537751-40 met vermelding

“cursus Lightroom” (+lidnummer)

Voor meer info: tel. : 011 24 60 20 of

info@natuurpuntlimburg.be

In debioscoop

vanaf 25/09

fotografi e RUBEN SMIT geluid HENK MEEUWSEN montage NIELS ROZA

productie EMS FILMS TON OKKERSE uitvoerend producent IGNAS VAN SCHAICK regie MARK VERKERK

Vlaamse versie ASSOCIATE DIRECTORS i.s.m. NATUURPUNT VZWINFO en FILMBOEKINGEN INFO@ADIRECTOR.BE

DNW A4.indd 1

15/07/13 14:53

5B E Z O E K E R S C E N T R U M

BEZOEKERSCENTRUM KIEWITWat is er allemaal te doen in en rond ons bezoekerscentrum

Welkom in het bezoekerscentrum Kiewit: het startpunt van boeiende natuuractivi-

teiten! Hier kan je terecht voor een wandelexcursie of gezinsactiviteit, tentoonstel-

lingen. Met de uitgezette fiets- en wandelroutes kan je de omgeving optimaal ont-

dekken. Voor kinderen zijn er leuke ontdekkingstochten of de boeboekstas. Ook

voor groepen en verenigingen staan de deuren open. In de winkel vind je van al-

les wat van pas komt in de natuur. Van vogelgids tot wandelkaarten en verrekijker.

Natuurlijk met de speciale ledenkorting!

CREA.NATUUR.VRIJDAGENVrijdag 27 september, 25 oktober,

29 november en 27 december

van 14 tot 16u

Een creatief café. Een uitwisseling van crea-

tieve natuurideeën, met natuurpraatje

en drankje. Voor handige natuurmen-

sen, of voor iedereen die er graag bij is,

en meer wil weten over natuur. Kijk op

de website voor meer info.

WINKELNatuurboeken, wandelkaarten, verrekij-

kers, streekproducten en nog veel meer om

de natuur beter te kunnen beleven, vind je

bij ons terug. Kom even neuzen in ons ruim

aanbod en sta versteld van de korting die je

als Natuurpuntlid krijgt.

Een kijkje in ons gamma:

Paddenstoelenatlas van Limburg.

Gedurende meer dan 20 jaar inventa-

riseerde Mycolim het voorkomen van

verschillende soorten paddenstoelen in

Limburg. In totaal registreerden ze meer

dan 75.000 waarnemingen. 1.578 ver-

schillende soorten paddenstoelen wer-

den waargenomen waarvan een aantal

zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Deze publicatie is een nuttig hand-

boek voor het herkennen van pad-

denstoelen. De 450 prachtige foto’s

tonen de meest algemene en goed

herkenbare soorten. Aangevuld

met een korte beschrijving van

de kenmerken per soort, een be-

spreking van bijzondere en opval-

lende soorten en een overzicht van

de belangrijkste paddenstoelengebie-

den van Limburg. Een must voor elke

paddenstoelenliefhebber!

De paddenstoelenatlas

telt 572 pagina’s € 40 /

ledenprijs € 36

PROEF-EN BELEEFTOCHT Zondag 6 oktober van 14 tot 17u

Er valt deze namiddag heel wat te bele-

ven op het Domein! Avontuurlijke kin-

deren kunnen zich uitleven op de apen-

bruggen en in het bos of maken een mu-

zikale reis door de jungle met een vertel-

ler. In het bos zie je demonstraties met

trekpaarden en de figuurzager maakt

van dood hout een mooi kunstwerk.

Proef onze lekkere mispellikeur of den-

nenappeljenever en ontdek de veelzij-

dige toepassingen van aloë vera. Het

belooft weer een boeiende namiddag te

worden voor groot en klein!

OPTIEK-EN FOTOGRAFIEDAG Zondag 13 oktober van 10 tot 17u

TENTOONSTELLING Selectie inzendingen fotowedstrijd ‘Limburgse topnatuur’ en fotowerken van Focus 8Vanaf 13 oktober tot 31 december

NATUURONTDEKKINGSTOCHT Woensdag 30 oktober en 27 decem-

ber van 14 tot 16u

Ben je tussen de 5 en 10 jaar, en ben je

geïnteresseerd in het leven in de natuur.

Kom dan mee op stap en zie, voel, ruik al

spelenderwijs de pracht van de natuur.

En neem je papa of mama mee.

BOEBOEKSTASNatuurpunt en Stad Hasselt hebben een

Boeboekstocht uitgewerkt op Domein

Kiewit. We stoomden Boeboekstassen

klaar met allemaal leuke opdrachten

voor kinderen. Daarmee kunnen gezin-

nen op avontuur trekken in de natuur

vlak bij Hasselt. Een boeboeksverhaal-

tje van Marc de Bel wijst je de weg.

Onderweg doe je leuke opdrachten en

actieve spelletjes, ga je op zoek naar

kriebelbeestjes en maak je een heuse

Boeboeks schuilhut. Deze tocht is onge-

veer 2 km, met de opdrachtjes duurt het

ongeveer 2u.

Misschien kom je onderweg de grote

Galloway’s tegen, maar zeker ook gei-

ten, schapen, paard en varken.

En op het einde van de tocht

wacht de speelhoek en het

terras.

Nog uit te lenen tot en met

3 november, tijdens de

openingsuren van het

bezoekerscentrum 13u

tot 15u, terugbrengen

voor 17u. € 3/tas.

NATUURWANDELINGEN MET GIDSZondag 29 september, 27 oktober,

24 november en 29 december

van 14u tot 16u

Gidswandeling in Kiewit. Laat je leiden

in Kiewit door de prachtige natuur in elk

seizoen. En kom meer te weten over na-

tuurgebieden en beheer ervan.

6 N AT U U R T H E M A

SOEPELE LAARZEN Voor wandelaars, ornithologen, vissers, ja-

gers, hobbytuinmannen, hondenliefheb-

bers. De hiel wordt minder belast dankzij

uitstekende schokabsorberende eigen-

schappen van de zool.

Promotie tot

11 november

VELDGIDS ‘WILD VAN SPOREN’De reeks veldgidsen nodigt uit om on-

middellijk op voetsporenzoektocht te

vertrekken. Je leert alles over de loop-

sporen van alle zoogdieren van West-

Europa. Geschikt als leidraad bij een ge-

zinswandeling als voor de gevorderde

sporenzoeker.

Voor de drie

gidsen samen:

€ 39,99 / ledenprijs € 35,99

HET BEZOEKERSCENTRUM is open op woensdag, vrijdag,

van 13u tot 17u. Zaterdag en zondag van 13u tot 18u (vanaf november tot 17u)

Tijdens schoolvakanties alle dagen open behalve maan-

en feestdagen.Te bereiken op tel: 011 24 60 20

Met steun van

PROJECT A-B-C-D GROENE CAMPUS DIEPENBEEKIn het hart van Diepenbeek, aan de samenvloeiing van Oude Stiemer en Demer

ligt een restant prachtige natuur te wachten op hulp. Dit prachtige stuk natuur

zijn de onbebouwde terreinen op de Universitaire Campus Diepenbeek tussen de

Boudewijnlaan, de Miserikvijvers, de Demer en de Ginderoverstraat.

In 2011 werd met middelen van de

Provincie Limburg, de UHasselt en

de gemeente Diepenbeek en met

medewerking van de PHL een bio-

diversiteitproject opgestart om een

natuurvisie te ontwikkelen voor de

hele onbebouwde terreinen ten

Westen van de Ginderoverstraat, en

daaraan gekoppeld een actieplan

om de eerste ingrepen op terrein

uit te voeren. De titel van het project

werd toepasselijk A-B-C-D gedoopt

(Aanpak van de Biodiversiteit op de

Campus Diepenbeek). In het voor-

jaar van 2012 werd de landschapvisie

opgesteld, samen met een stappen-

plan. Dit najaar wordt gestart met de

eerste werken. Wellicht zijn de eerste

resultaten op terrein al zichtbaar als

u dit leest.

De eerste faseDe eerste fase van de werken be-

treft o.a. de eindkap van een aantal

populierenbestanden op de campus

en de verwijdering van overhellende

bomen kort bij het hoofdgebouw van

de Univ. Nu de landschapsvisie is op-

gemaakt en de eerste werken zichtbaar

worden probeert Natuurpunt de mede-

werking te krijgen van de andere instel-

lingen en bedrijven in het visiegebied

om zo stilaan één grote samenhangen-

de Groene Campus te creëren, waarop

het prettig werken en studeren is.

Positieve natuurbelevingDe groene campus biedt immers enor-

me mogelijkheden voor een positieve

natuurbeleving bij studenten en perso-

neel. Zo hopen we door de werken op

te terugkeer van vogels zoals de nachte-

gaal en vind je er bijvoorbeeld de zeld-

zame moerassprinkhaan nog terug en

bloemen zoals blauwe knoop. Het zou

een ideaal vertrekpunt moeten worden

voor een deugddoende wandeling in de

natuur tussen twee lessen door.

Een aantal van de terreinen zullen op ter-

mijn wellicht verdwijnen wanneer het We-

tenschapspark en de onderwijsinstellingen

meer ruimte nodig heben of zodra de

Bloe

drod

e heid

elibe

l © Sa

mm

y Miss

otte

n

sneltram wordt aangelegd maar desondanks zal er voldoende

groen overblijven om van dit terrein de groenste campus van

Vlaanderen te maken in de groenste provincie.

De toekomstige campusOp het kaartje krijg je een overzicht hoe de groene campus er

in de toekomst kan uitzien.

Verzorgd parklandschap rond de gebouwen met aan-

dacht voor biodiversiteit en natuurlijkheid. Om dit te be-

reiken zal het nodig zijn om samen te zitten met de

diverse instellingen en de uitwerking van detailplannen

kan deels binnen de educatieve taakstelling van de aan-

wezige scholen.

Open graslanden, beheerd als onbemeste schrale hooi-

landen. Deze graslanden zijn in potentie en voor een

klein stukje in realiteit het interessantst voor de natuur.

Op de overgang van Kempen en Haspengouw zijn de

groeiomstandigheden voor zeldzame types blauwgras-

land aanwezig en kunnen we hier stapsteentjes creëren

voor hoogwaardige natuur.

Aan het drukste punt op de campus, vlakbij het hoofd-

gebouw en de bushalte ligt een vijver waar niemand

meer van het bestaan ervan afweet. In het kader van

dit project wordt deze vijver opnieuw zichtbaar, en door

meer licht en minder bladval zal ook de waterkwaliteit

verbeteren.

Hier willen we lichtrijk bos en overgangszones tussen

bos en struweel. Hiemee herstellen we het biotoop van

de nachtegaal die door de voortschrijdende verbossing

helemaal van de campus is verdwenen. Tegelijk verho-

gen we door de grotere openheid hier ook de verkeers-

veiligheid voor de 20.000 studenten en docenten die da-

gelijks de Campus aandoen.

deze zones blijven ook op lange termijn behouden als

bos. Omwille van de gelijkjarige bestanden zullen hier

wel via een rotatiesysteem een aantal bomen worden

gekapt zodat een meer open bos met bomen van ver-

schillende leeftijden ontstaat.

Deze kleur geeft aan waar zich een ondergrondse water-

kelder bevindt. Deze gemetselde kelder van méér dan

100 jaar oud diende oorspronkelijk om de stad Hasselt

van drinkbaar water te voorzien, afkomstig uit dedestijds

zuivere Stiemer. Door de plaatsing van een deur met

openingen maken we deze kelder geschikt voor de over-

wintering van vleermuizen.

Voor de twee beken op het terrein, Miserikbeek en Oude Stie-

mer hebben we vage plannen om deze interessanter te maken

voor de natuur. Dit zal echter nog overleg vragen met de be-

voegde instanties.

Je ziet, het zijn ambitieuze plannen. Dit is dan ook een uniek

project waarvan we hopen om het ook in de volgende jaren te

kunnen verderzetten en zelfs uit te breiden naar alle instellin-

gen, bedrijven en organisaties op de campus. De eerste stap-

pen hiervoor worden nu gezet.

7

Moe

rass

prin

khaa

n ©

Sam

my M

issot

ten

8 NATUURPUNT WEETJES

HERMEANDERING OUDE MOMBEEKSchup in de grond in het strategisch project Herk en MombeekDe Herk en Mombeek kronkelen door

prachtige natuurgebieden. Toch is het

niet alleen pracht en praal wat je te

zien krijgt in de valleien.

Ongewenste overstromingen

De beken werden in de jaren ’60 van vo-

rige eeuw rechtgetrokken om de vallei

beter geschikt te maken voor landbouw

en het afvalwater van de verspreide be-

woning sneller af te voeren. Vandaag

weten we dat dit stroomafwaarts leidt

tot ongewenste overstromingen. Boven-

dien bleek de valleigrond voor inten-

sieve landbouwgrond toch ongeschikt,

en voor ons afvalwater worden meer

en meer woningen op de riolering aan-

gesloten. Dit speerpuntproject om het

ruimtelijk structuurplan Vlaanderen con-

crete inhoud op terrein te geven heeft

als doel de beken en hun valleien te her-

stellen, en de versnipperde natuur in de

vallei opnieuw met mekaar te verbinden.

Beken hermeanderen

Een beek laten hermeanderen lijkt sim-

pel, maar is het niet. Niet alleen moet je

de eigenaar(s) aan weerszijden van de

beek mee hebben, ook de beekbeheer-

der, de watering en de overheden moe-

ten overtuigd worden van de meerwaar-

den. Dat vraagt heel wat overleg en tijd.

De ijsvogel geniet mee

Eind juni was het op gronden van

Natuurpunt in Alken zover en kon de

Oude Mombeek nieuwe meanders krij-

gen. Hierdoor krijgen vissen, libellen

en andere waterdieren opnieuw ruimte

om zich voort te planten in de Mom-

beekvallei. Ook de Alkense adoptiesoort,

de ijsvogel zal ongetwijfeld meegenie-

ten van deze nieuwe natuur.

DOOR VERBOSSING KRIMPT HET AREAAL VAN DE ZADELSPRINKHAAN (Ephippiger ephippiger)Koen Lock, Saltabel: sprinkhanenwerkgroep van Natuurpunt

De zadelsprinkhaan is een grote

sabelsprinkhaan die makkelijk te

herkennen is aan het zadelvormige

halsschild. De soort zit vaak goed

verscholen en is daardoor moeilijk te

vinden. De mannetjes maken met de

korte vleugels echter een scherp ge-

luid dat ver draagt. Volwassen exem-

plaren worden vooral van augustus

tot oktober waargenomen. De soort

komt vooral voor op de overgang

van heide naar struweel of licht bos.

De voorkeur gaat uit naar structuur-

rijke heideterreinen met opslag van

struiken zoals braam, brem of jene-

verbes en jonge bomen zoals berk,

den of eik. De nymfen zitten in lagere,

kruidachtige vegetaties en in strui-

ken. In België komt de zadelsprink-

haan enkel voor in het nationaal

park Hoge Kempen in de provincie

Limburg. Een recente inventarisatie

van historische vindplaatsen door de

Saltabel, de sprinkhanenwerkgroep

van Natuurpunt, toonde aan dat de

zadelsprinkhaan enkel nog voor-

komt in enkele heidereservaten: de

Mechelse Heide, de Kikbeekbron, de

Opglabekerzavel en het Heiderbos.

Op de overige plaatsen waar de soort

vroeger werden aangetroffen, was geen

geschikt habitat meer aanwezig, meestal

omdat de heide te zeer was verbost. Hier

en daar werd de heide ondertussen wel

terug vrijgemaakt, maar deze maatrege-

len kwamen op een aantal vindplaatsen

helaas te laat. Gericht beheer kan er ech-

ter voor zorgen dat de zadelsprinkhaan

zich opnieuw uitbreidt vanuit de reste-

rende populaties. Omdat de soort niet

kan vliegen, is het verspreidingsvermo-

gen nogal beperkt en daarom moeten

voldoende brede verbindingsstroken

worden voorzien waarlangs de soort kan

migreren.

Zade

lsprin

khaa

n m

anne

tje ©

Koen

Lock

Zade

lsprin

khaa

n vr

ouw

tje ©

Koen

Lock

GELEGEN IN SINT-TRUIDEN EN HEERS VINDEN WE

DE MOOIE WANDELGEBIEDEN

OVERBROEK-EGOVEN

2013

-05-

04 O

verb

roek

Egov

en ©

Egov

en

OVERBROEK (SINT-TRUIDEN)Het Overbroek is een oase waar tal

van zeldzame en kalkminnende

planten een toevlucht vinden.

Op verscheidene plaatsen kan je

mergel ontdekken. Kalkgraslanden

zijn eeuwenlang blijven bestaan

doordat rondtrekkende schaapskuddes

ze jaar na jaar begraasden.

De schapen hielden de plan-

tengroei kort, zodat snel groei-

ende agressieve planten zo-

als brandnetel en kleefkruid

de typische kalkplanten niet

konden overwoekeren. De

rondtrekkende schaapskud-

des zijn nu uit het Overbroek

verdwenen. Om de typische

kalkplanten in stand te hou-

den, schakelen we nu Gal-

loway-koeien in. Deze koeien,

afkomstig uit de Schot-

se landstreek Galloway,

zorgen net zoals de scha-

pen van vroeger, dat ty-

pische, kalkminnende plan-

ten zoals naakte lathy-

rus en hokjespeul kun-

nen overleven. Galloway-

runderen stellen weinig ei-

sen aan de kwaliteit van hun

voeding. Deze eigenschap

laat toe om deze dieren op onbemeste

gronden te laten grazen.

In het natuurreservaat Overbroek ligt

een oude mergelgroeve. Echte mergel,

bestaande uit kalk, klei en leem, werd

vroeger gebruikt om het akkerland min-

der zuur te maken. We spreken hier van

een openlucht groeve met er bovenop

een bos en een permanent grasland

met kalkminnende planten. Speciale

aandacht voor de wilde narcis en de

wasplaten-paddenstoelen. In de gevon-

den bladfossielen werden maar liefst 59

verschillende plantensoorten ontdekt,

waarvan vele nog nooit eerder gevon-

den werden. Deze 57 miljoenjaar oude

blad-, naald- en zaadafdrukken maken

van deze plaats een wereldbelangrijke

referentie. De groeve kan onder begelei-

ding bezocht worden. Een 250 m verder

ligt een bezoekerscentrum. In dit Natuur.

huis kan je na een wandeling terecht

voor een drankje, maar ook voor een

posteroverzicht over de “Mergels van

Gelinden”, vitrinekasten met fossielen en

verhalen van de buren over het werken

in de groeve.

Rode wandeling

in beemdgebied

Egoven, 3,5 km

Foto boven : Quercus Loozi © KU LeuvenFoto onder : Dryophyllum dewalquei © R. Herckens

EGOVEN (HEERS)Egoven is een beemdgebied aan de

bovenloop van de Herk. In dit natuur-

gebied vloeien de Grondelingenbeek,

de Fonteinbeek, de Molenbeek en de

Kasteelbeek in de Herk.

Natuurpunt De Herk Heers beheert deze

beemden sinds 1989. Het geheel is een

vrij moerassig natuurgebied, in de vorm

van een groot hoefijzer, met grote stuk-

ken rietland, populierenbestanden en

grote zeggelanden. Talrijke knotwilgen

geven het landschap een typisch water-

landkarakter. In de zomer treffen we hier

grote vlekken moeras vergeet-me-nietje

aan die afwisselen met zowel dag- als

avond- en gewone koekoeksbloem. Riet

en ruigetekruiden weven een groot groen

net waar talrijke insecten, vogels en

zoogdieren een thuis vinden. Ook roof-

vogels zoals torenvalk, sperwer, buizerd

en kiekendief jagen hier op hun prooi.

Foto boven : © Mergels Foto rechts boven : © 2013-05-04 Overbroek Egoven

Foto rechts midden : © 2013-05-04 Overbroek EgovenFoto rechts onder : © Overbroek Egoven

BEGINPUNTOVERBROEK:

Bezoekerscentrum Natuur.huis,

Kleinveldstraat 54 in het gehucht

Overbroek in Gelinden

(Sint-Truiden)

EGOVEN:

Gelindenstraat,

Fonteinbeek “Reine van Closkes

MEER INFOOVERBROEK:

• Diederik De Leersnyder,

tel. : 011 69 16 22

• Yvon Princen, 016-56 84 35

EGOVEN:

• Lydia Vanberghen,

tel. : 011 48 64 21

lydia.vanberghen@skynet.be

• Charlie Claesen,

tel. : 011 70 73 27

charlie.claesen@skynet.be

EXTRAJe draagt best laarzen, want het is

een heel vochtig gebied.

De paden zijn niet geschikt voor

kinderwagens of rolstoelgebrui-

kers.

Rode wandelingin kalkgebied Overbroek, 3 km

P

P

P

Egoven

Overbroek

Grondelingenbeek

Marsnilstraat

Bove

linge

nstr

aat

Gelindenstraat

Heers

Sint-Truiden

Beemdenstraat

Mechelen - Bovelingen

Gelinden

Gelinden Dorp

Mergelgroeve

oud gemeentehuis

Luikersteenweg

N3

Overbroekstraat

Kleinveldstraat

< wandeling 9 km

Mergelbos

Haagstraat

Egovenstraat Overbroekstraat

Bosv

elds

traa

t

Land

van

Zuy

l

Steenweg

Batsheers

hoogstam

Ove

rbro

ekon

derd

enbo

s

Overbroek beemden

MarsnilFonte

inbeek

Herk

Molenbeek

Herk

Herk

Kasteelbeek

Gras

Bos

Riet en Zegge

Toegangsweg

Water

rode wandelpad Overbroek: 2,5 km,

deel van wandeling van 9 km

rode wandelpad Egoven: 3,5 kmHaspengouwse Traktorvrienden

groen wandelpad 2,5 km

Natuur.huis Aulenteer

Startpijl

Boomgaard

Akker

Bewoning

13RECLAME

ALALALLLLESREINIGEESREINIGEESREINIGERRRMUMUMULLLTTTI-SI-SI-SUUURRRFFFAAACCCEEESSS

ALLESREINIGERMULTI-SURFACES

2001459

2001459

2001459

2001459

2001459KAMILLEKAMILLEKAMILLE & MELKWEI & MELKWEI & MELKWEI

CAMOMILLECAMOMILLE & PETIT-LAIT & PETIT-LAIT

AFWASMIDDEAFWASMIDDEAFWASMIDDEAFWASMIDDEAFWASMIDDELLLLL

LIQUIDLIQUIDEE VAISSELLVAISSELLEE

ERUTANYBDEREWOP ERUTANYBDEREWOP

2001459

KAMILLE & MELKWEI

CAMOMILLE & PETIT-LAIT

AFWASMIDDEL

LIQUIDE VAISSELLE

2001453

2001453

2001453

CCCIIITROTROTROEEENNN AROMAROMAROMAAA

PARFUPARFUPARFUMMM

&&& ALOALOALOEEE VEVEVERRRAAA

&&& ALOALOALOEEE VEVEVERRRAAA

AFWASMIDDEAFWASMIDDEAFWASMIDDELLL

LLLIIIQUIDQUIDQUIDEEE VAISSELLVAISSELLVAISSELLEEE

CITROCITROCITRONNN

2001453

CITROEN AROMA

PARFUM

& ALOE VERA

& ALOE VERA

AFWASMIDDEL

LIQUIDE VAISSELLE

CITRON

2001789

2001789

2001789

ALALALLELELESRSRSREIEIEINININIGEGEGERRRCITROECITROECITROENNN AROMAROMAROMAAA

NETTOYANTNETTOYANTNETTOYANTMULTI-USAGESMULTI-USAGESMULTI-USAGESPARFUPARFUPARFUMMM CITROCITROCITRONNN

2001789

ALLESREINIGERCITROEN AROMA

NETTOYANTMULTI-USAGESPARFUM CITRON

Feel Good Cleaning Feel Good Cleaning

Onze producten zijn niet alleen uiterst doeltreffend, ze bevatten ook geen schadelijke stoffen. We dragen dus zorg voor je huis én je gezin en dat doen we natuurlijk ook voor de volgende generaties Zo kan je pas echt genieten met je gezin van een schoon en gezond huis. Meer weten? Surf naar www.ecover.com. /EcoverBelgium

Te verkrijgen in onze Natuur•winkel, 10% ledenkorting

14 D O S S I E R O P T A F E L

Zo bij het begin van het nieuwe school-

jaar past het om eens te kijken hoe het

bij de Vlaamse Regering van meester

Peeters II gesteld is met het huiswerk

voor het vak “natuur” waartoe ze zich

zelf hebben geëngageerd. Met minder

dan een jaar te gaan vóór de “examens”

eraan zitten te komen in de vorm van

nieuwe verkiezingen, is er niet veel tijd

meer om slechte punten op te halen.

Cruciaal voor LimburgWe selecteerden een aantal beleidson-

derdelen die voor de toestand van de

natuur in Limburg cruciaal zijn. Het gaat

om elementen uit het natuur- en milieu-

beleid, ruimtelijke ordening, openbare

werken en landbouw. Op basis daarvan

hebben we een te doen lijstje opgesteld

van de zaken die de Vlaamse regering

het komende jaar nog moet afwerken.

De afgelopen jaren heeft de Vlaamse re-

gering heel wat dossiers inzake natuur-

beleid voorbereid. Het is nu zaak om al

dat werk te verzilveren. En er kan nog

heel wat bereikt worden: kijk naar de

recente inhaaloperatie voor de erken-

ningen van reservaten. Met het voor-

ziene budget kunnen 2700 hectare na-

tuur ingericht worden voor openstelling

voor het publiek, beheer, monitoring en

toezicht. Gezien ruim 1/3de van de door

natuurverenigingen beheerde natuur

in Limburg ligt is dit een belangrijke sti-

mulans voor onze provincie. De huidige

achterstand is zelfs zo groot dat er ruimte

is voor nog zo een inhaaloperatie. Je laat

scholen immers ook geen bijkomende

klassen bouwen om dan achteraf te zeg-

gen dat er geen geld is om de leraars te

betalen.

Wat ligt er nog op de plank?Het belangrijkste dat de regering nog

moet doen, is het finaal goedkeuren van

de Natura 2000-doelen. Deze doelstellin-

gen geven aan waar en hoe Vlaanderen

HUISWERK VOOR

DE VLAAMSE REGERING

nijlg

anze

n ©

Jos R

amae

kers

15

invulling zal geven aan haar Europese

natuurverplichtingen. Het Natura 2000-

beleid is, zowel in het Europese beleid

(biodiversiteitsstrategie 2020) als in het

Vlaamse (ViA Pact, Regeerakkoord), dé

hoeksteen van het natuurbeleid. Ook hier

is het soortelijk gewicht van Limburg

enorm in vergelijking met de andere

Vlaamse Provincies. De doelen hadden

twee jaar geleden al goedgekeurd moe-

ten zijn en de Regering beloofde bij haar

aantreden om tegen 2015 “het grootste

deel van de maatregelen die nodig zijn

om de instandhoudingsdoelstellingen te

realiseren, effectief in uitvoering te heb-

ben.” Er is aan deze doelen meer dan 5

jaar gewerkt door wetenschappers en de

administratie en in een breed en lang-

durig overlegproces met de betrokken

actoren ligt er nu eindelijk een voorstel

op tafel.

Het vastleggen van deze doelen is niet

enkel nodig voor ons Europees engage-

ment of het behoud van de biodiversi-

teit. Het is ook nodig om een rechts-

zeker kader te scheppen voor verdere

economische ontwikkelingen. Ze zullen

zorgen voor meer duidelijkheid voor

zowel natuurbeheerders als administra-

tie waardoor efficiënter kan (samen)

gewerkt worden. Tal van natuurprojec-

ten zitten in de pijplijn om Europees

beschermde vogels, vlinders, bossen of

heide in kwaliteit te doen toenemen en

open te stellen voor het publiek.

Zonder goedgekeurde doelen wordt het

overleg tussen overheid, wetenschap

en actoren op terrein gedwarsboomd

en komt de geloofwaardigheid van de

Vlaamse regering op de helling te staan.

Bovendien riskeren we Europese boetes

en er dreigt ernstige rechtsonzekerheid

in het vergunningbeleid.

Ieder uitstel zal zorgen voor hogere na-

tuurherstelkosten. Finaal zal de natuur

het grootste slachtoffer zijn, omdat de

noodzakelijke bijkomende inspanningen

verder zullen aanslepen.

Uitvoeren wat afgesproken wasDaarnaast, moet er nog veel uitgevoerd

worden wat afgesproken was: de na-

tuurafspraken uit het plattelandsbeleid,

de acties uit de waterplannen, de voort-

gang van de ruimtelijke afbakeningspro-

cessen,… De kloof tussen de ambities

op papier en de uitvoering op het terrein

is immers nog erg groot.

De afspraken rond het soortbescher-

mingsbeleid laten ook op zich wach-

ten. Met otter, bever, hamster, beekprik,

grauwe kiekendief, kwartelkoning, hei-

deblauwtje, vleermuizen en vele andere

soorten scoren we hoog met Limburg.

We wachten dan ook met ongeduld op

positieve acties vanuit de overheid. Tot

nu toe zagen we vooral negatieve maat-

regelen zoals een versoepeling van de

jacht op vos en ganzen. Van een aanpas-

sing in functie van de biodiversiteit, zoals

het regeerakkoord heeft aangekondigd,

is alvast geen sprake.

Een ander pijnpunt blijft de netto ont-

bossing in Vlaanderen. Sinds 2008 neemt

het aandeel bos in Vlaanderen af. De

ontbossingstop uit het bosdecreet blijft

in de praktijk dode letter. De recente

verruiming van het besluit waardoor nu

ook gemeentes gebruik kunnen maken

van het boscompensatiefonds om een

stadsbos aan te leggen is dan ook een

goede zaak. Op terrein zal het echter

nog wel enkele jaren duren vooraleer de

trend is omgekeerd.

Het afbakeningsproces tussen land-

bouw en natuur dat moet resulteren

in 38.000 ha bijkomende natuur ten op-

zichte van de toestand in 1994, en waar-

bij de teller inmiddels staat op 15.500 ha

is tijdens deze regeringsperiode volledig

vastgelopen. Er werd deze legislatuur

slechts 3.000 ha bos- en natuurgebied

afgebakend. Dat is minder dan 10% van

de resterende opdracht. Aan dit tempo

duurt het nog 45 jaar alvorens de enga-

gementen van het ruimtelijk structuur-

plan zijn uitgevoerd. Ook hier werden

in een aantal dossiers reeds de nodige

inspanningen geleverd in overlegron-

des door de betrokken actoren en is een

inhaalbeweging nog mogelijk door het

doorhakken van de knopen in de lopen-

de dossiers.

Versnippering of liever, het voorko-

men ervan is nog een onderwerp dat

voor Limburg belangrijk is. De Vlaamse

Regering nam zich voor (via haar eigen

milieubeleidsplan) om “ binnen de plan-

periode de versnippering van groen-

gebieden naar een gunstige trend te

brengen.” We herinneren de Vlaamse

Regering graag aan dit voornemen in

functie van de beslissingen die rond de

Noord-Zuid, Spartacus N73, kleinstede-

lijke ringwegen nog moeten genomen

worden.

Zonder water geen levenLast but not least moeten we het ook

nog even hebben over het waterbeleid.

Zonder water, geen leven. Voldoende

en proper water is cruciaal voor de

natuur, maar ook voor ons mensen.

Waterbewoners als vissen en libellen-

larven hangen direct af van de water-

kwaliteit en de structuurkwaliteit van de

watelopen. Ook veel natuur op het land

is afhankelijk van de kwaliteit van het

(grond)water.

Ondanks de duidelijke vooruitgang van

de waterkwaliteit de afgelopen decen-

nia, heeft vandaag nog geen enkele

waterloop de goede toestand bereikt

die Europa van ons vraagt tegen 2015.

Hangt ons een nieuwe boete boven het

hoofd?

Visa

rend

© Fr

anco

is Va

n Ba

uwel

16 PROFESSIONALS

Momenteel zijn er een kleine 80-tal pro-

fessionele medewerkers actief in of vóór

Limburg, waarvan een 70-tal betrokken bij

natuurbeheer.

De consulenten planning zijn de eerste-

lijns aanspreekpunten voor de vrijwillige

beheerteams. Zij ondersteunen de be-

heerteams bij de opmaak, de opvolging,

de evaluatie en rapportering van de be-

heerplannen voor hun natuurgebied. Ook

begeleiden ze mee de opmaak van de

planning voor terreinwerken. Aanvullend

hebben de coördinatoren van de lopende

life+ projecten een gelijkaardige taakstel-

ling. Life+ projecten zijn er in de Abeek,

Life Itter&Oeter en Vochtig Haspengouw.

Voor de ondersteuning van de grotere be-

heergerelateerde onderwerpen zoals het

invullen van de instandhoudingsdoelen

voor de aan Europa aangemelde natuur-

gebieden kan ook beroep gedaan worden

op een beleidsmedewerker.

De aanleg en het beheer van onze Natuur-

punt bossen wordt opgenomen door een

professionele boscoördinator. Deze heeft

onder meer als taak om bosuitbreidingen

te realiseren samen met steden en bedrij-

ven, buiten de reservatensfeer. Daarnaast

proberen we via deze medewerker de

houtopbrengst van onze bossen te opti-

maliseren binnen de gestelde natuurdoe-

len. De concrete uitvoering van het be-

heer door professionelen gebeurt vooral

PROFESSIONELE ONDERSTEUNING VOOR NATUURPUNTERS

We stellen vast dat Natuurpunt, ondanks de crisis, blijft groeien in beheerde opper-

vlakte, waarbij Limburg als vanouds een belangrijk deel uitmaakt. De beheerde op-

pervlakte in Limburg benadert inmiddels de kaap van 6.000 ha, ... en dus blijft ook

het kader van professionele medewerkers groeien als ondersteuning van de vrijwil-

ligerswerking. Hoog tijd om eens nader met deze mensen kennis te maken.

In Herk-de-Stad is dit jaar een nieuw soort boerderij opgestart, een zogenaamde CSA-boerderij. CSA staat voor de Engelse term ‘Community Supported Agriculture’, ofwel landbouw gedragen door de gemeenschap. Op deze boerderij wordt op een nieuwe, natuurvriendelijke en diervriendelijke manier voedsel geprodu-ceerd. Dat voedsel wordt rechtstreeks aan particulieren verkocht, zonder tussenkanalen. Deze klanten worden dan ook betrokken bij de werking van de boerderij in allerlei activiteiten om zo een warme gemeenschap rond de boerderij te vormen. CSA-Hoeve Het Blokhuis biedt op die manier rundvlees, kippenvlees, ko-nijnenvlees, groenten, fruit en eieren aan. Er worden hier geen

pesticiden of chemische meststoffen gebruikt en er wordt actief gewerkt aan heropleving van de natuur. Ook de dieren worden gehouden op een manier die zo kort mogelijk bij hun natuurlijk gedrag en natuurlijke voeding aansluit. En dit alles geeft heel ge-zonde en heel smaakvolle producten.

Op 20 oktober heeft de hoeve hun groot openingsfeest. Kom er meer leren over de manier van werken en kom gezelligmeefeesten. Inschrijven kan op hoevehetblokhuis@gmail.com of 0497 23 36 41. Je vindt ook alle info over de hoeve op www.hoevehetblokhuis.be

ECOLOGISCH

VOEDSELPROJECT

IN LIMBURG

Ploe

g Her

k en

Mom

beek

.tif

NATUURPUNT WEETJES 17

Spiekelspade, een groot landbouwdo-

mein tussen Koersel en Hechtel, werd in

de 12de eeuw een leen van de abdij van

Averbode. Er bestond een hechte band

tussen Averbode en Koersel: de abt stelde

niet alleen de pastoors aan, maar had er

ook talrijke bezittingen.

Eeuwenlang werden in de talrijke vijvers

in Koersel en Stal vissen gekweekt. Kent u

de Lemmenswijers nog of weet u waar het

“Hespenvijvertje” zijn naam aan dankt?

Deze en nog veel meer verhalen kunt u

lezen in het boek: meer dan 2500 plaats-

namen in totaal, alleen voor Koersel! Ze

worden allemaal verklaard en de meeste

ervan kunt u terugvinden op de kaarten

achteraan in het werk.

Maar het boek is meer dan dat. In de ar-

chieven waar de namen gevonden wer-

den, stond vaak zeer interessante extra

informatie. Ging het om een hooiland, een

dennenbos, een stuk heide of een moes-

tuin? Maar heide bleef niet altijd heide,

loofbos verdween en hoogveen werd

afgegraven. Dit alles vindt u terug in het

boek, dat ook rijk geïllustreerd is met tal-

rijke kaarten en foto’s.

Vanaf eind september verkrijgbaar

bij Natuurpunt Beringen

(natuurpunt.beringen@telenet.be),

maar ook in de natuurpuntwinkel in Kiewit

(Auteurs : Vic Mennen - Willy Vanlook - Joël

Burny)

BELANGRIJKE UITBREIDING voor het Smeetshof in zicht

Op de valreep voor dit tijdschrift vernemen we dat ARK-

natuurontwikkeling erin is geslaagd om op Vlaams grondge-

bied 27 ha landbouwgrond aan te kopen die midden tussen

het Smeetshof en Vlaamse zijde en het Wijfelterbroek aan

Nederlandse zijde ligt. Voor landbouwdoeleinden zijn op deze

gronden diepe sloten aanwezig. Het droog houden van deze

27 hectaren vormde lange tijd een rem op de natuurontwik-

keling in en rond het Wijfelterbroek en het Smeetshof.

KOERSEL Van Neusenberg tot Spiekelspade

Duizenden namen hebben onze voorouders gebruikt voor het

benoemen van gebouwen, eigendommen, opvallende land-

schapselementen … allemaal hebben ze een betekenis.

ARK-natuurontwikkeling is een innovatieve Nederlandse

natuurorganisatie die zich inzet om ruimte te maken voor

natuur. De werkingsmiddelen komen van de Nederlandse

postcode loterij en opdrachtgevers (overheid en andere na-

tuurverenigingen). Eén van de methoden die ARK inzet om

natuurgebieden te verbinden is vrijwillige kavelruil. In het

Kempen~Broek liggen natuurgebiedjes en landbouwgron-

den vaak dicht naast elkaar. Dat is onhandig, want de natuur

is hier gebaat bij hoge grondwaterstanden, terwijl de land-

bouw graag het hele jaar door graag droge voeten heeft.

Door landbouwenclaves uit het laaggelegen natuurgebied

te ruilen kan iedereen aan zijn trekken komen. Gelukkig is

er in het gebied veel goede ruilgrond beschikbaar; van de

overheid of van boeren die er mee ophouden. Via het kli-

maatproject in het Kempen~Broek worden losse natuurge-

bieden met elkaar te verbonden om waardevol water daar-

binnen beter vast te houden.

Met de aankoop van sleutelhectares ontstaat een doorlo-

pende natuurverbinding. Dit is aantrekkelijk voor wande-

laars en fietsers, maar het is ook van levensbelang voor dui-

zenden planten- en diersoorten.

ARK beheert zelf geen natuurterreinen maar maakt hierover

akkoorden met andere natuurorganisaties.

met sociale tewerkstelling. Deze enti-

teit is met een 60-tal medewerkers in

Limburg de grootste schakel.

Aanvullend aan de sociale tewerkstel-

ling zijn er ook een aantal gespeciali-

seerde technische medewerkers, voor

het bedienen van de kraan bvb of an-

der gespecialiseerde machines.

De consulenten uitvoering ondersteu-

nen de vrijwilligers door de aansturing

en begeleiding van de werkploegen

op zich te nemen. Zij vertalen de werk-

aanvragen die door de vrijwilligers

worden opgesteld ook naar praktische

planningen voor de ploegen en zien

toe op de goede en tijdige uitvoering.

Natuurpunt heeft zelf bovendien onge-

veer 800 koeien en 200 paarden die bij

het beheer worden ingezet. Landbouw-

huisdieren vullen deze graaskracht ver-

der aan.

Perce

len sm

eetsh

of 2

© N

ol G

ooss

ens

TUINNATUUR18

DE LEKKERE TUIN… EETBARE INHEEMSE

PLANTENToon

jarig

(80)

© K

atlee

n Bo

llen

19

Als kind snoepten we van de bos- en

braambessen die we op ons pad tegen-

kwamen. De wilde vruchten smaakten

beter dan de gekweekte, al was het om-

dat we ze zelf plukten. Maar dat is zeker

het geval voor de kleine bosaardbeitjes,

waar kinderen dol op zijn, omwille van

hun intense volle smaak, een smaak die

niet te vergelijken valt met de mooie

glimmende aardbeien uit de winkel.

Genieten van natuurlijke bessenHet mandje met de geplukte vruchten

werd leeg gesnoept voor het ons huis

bereikte. Brachten we er wel mee naar

huis, dan werden ze verwerkt in confi-

tuur. We kregen de hele winter vliersi-

roop ingelepeld tegen verkoudheden.

Deze eigenschappen en gebruiken van

onze wilde planten werden doorgege-

ven van generatie op generatie, maar

door de modernisering dreigt die kennis

nu verloren te gaan.

Het is de dag van vandaag nauwelijks

nog mogelijk om een mandje bessen te

plukken in het bos. Je mag niet van de

bospaden afwijken en je mag wettelijk

gezien niets uit het bos mee naar huis ne-

men. Daarbij komt nog dat vruchten laag

bij de grond, kans hebben om besmet te

zijn met eieren van de Vossenlintworm.

De kans op besmetting is weliswaar zeer

klein, toch als men besmet geraakt en

niet behandeld wordt, is de aandoening

dodelijk in 70-90% van de gevallen. Dus

geplukte vruchten grondig afspoelen al-

vorens te consumeren.

Als we toch willen genieten van de na-

tuurlijke bessen, kunnen we ze aanplan-

ten in onze eigen tuin. Niet alleen heerlijk

voor de mens, maar voor vele dieren vor-

men de vruchten een heerlijke maaltijd.

Eetbare natuur integreren in je siertuinJe hoeft daarvoor geen grote tuin te

hebben. Deze eetbare natuur kan je ge-

woon integreren in je siertuin. Wij kiezen

voor inheemse soorten, soorten die je

in het wild in de natuur kan tegen ko-

men. Soorten die niet gecultiveerd zijn,

en daardoor meer bestand tegen ziektes

en plagen, tenminste als je de natuurlijke

habitat van de plant respecteert.

Bosaardbeien zijn schitterende bodem-

bedekkers voor halfschaduw. De plant-

jes vormen, net als de gekweekte vari-

anten uitlopers, en zijn op deze wijze

doorlevend.

Bosbessen verkiezen voedselarme, zure

grond en verdragen schaduw. En vor-

men een goede onderbegroeiing voor

bosjes en houtkanten. Best plant je ze in

groepjes aan zoals vaste planten.

In tuinen en parken kan je frambozen

gebruiken in een gemengde wilde bes-

senhaag, onder bomen en voor wilde

hoekjes. Door de uitlopers blijven fram-

bozen niet op de plantplek staan, maar

zoeken ze zelf een eigen plekje. Een wild

hoekje met frambozen zal een waarde-

volle trekpleister vormen voor vogels.

Zwarte bessen kan je in een gemengde

haag gebruiken of als onderetage in een

beschaduwd vogelbosje.

Rijpe bessen voor iedereen een feestBij de aanplant van deze vruchtdragende

planten hebben we de fruitopbrengst

voor ogen. Maar deze planten gaan veel

meer betekenen dan enkel de vruchten

die ze voor ons voortbrengen. Het be-

gint met de bloesems, die aantrekkelijk

zijn voor vele insecten vanwege de toe-

gankelijke nectar en stuifmeel. En ook

omgekeerd, de insecten hebben we no-

dig voor de bestuiving en de vruchtvor-

ming. Struiken als framboos, sleedoorn

en bramen kan je laten uitgroeien tot

een dicht struweel, dit vormt een goede

beschutting voor vogels en kleine zoog-

dieren.

Als de bessen rijp zijn is het voor ieder-

een feest. Eet niet alles zelf op, maar laat

gerust vruchten hangen voor de dieren

die ze graag oppeuzelen zoals vogels,

eekhoorns, egels en andere zoogdieren

Leer je kinderen van jongs af aan welke

bessen eetbaar zijn en welke niet. Want

ook de giftige soorten zien er soms sma-

kelijk uit.

Inheemse planten gebruiken in je

tuin heeft vele voordelen. Op het

eerste zicht lijkt het saai en lijkt de

keuze beperkt, maar niets is minder

waar. Wij hebben dit jaar ons aanbod

planten uitgebreid, waardoor je tuin

nog interessanter kan worden voor

de natuur en ook voor ons.

Zorg voor voldoende variatie in de

aanplanting. Een natuurrijke tuin vraagt

een aanplanting in verschillende la-

gen. Bomen, struiken, vaste planten,

bloemenweide en waterpartij verho-

gen de waarde van de tuin spectacu-

lair. Bladhoudende en bladverliezen-

de planten en doornstruiken zorgen

voor beschutting. Besdragende strui-

ken bieden een bloemenweelde in het

voorjaar, nestgelegenheid en voed-

sel in de herfst.

Toon

jarig

(78)

© K

atlee

n Bo

llen

Winterwandelingen

We stappen de winter in Bezoekerscentrum De Watersnip

Donderdag 12 december,

14.00 - 16.30 uur

Grauwe Steenstraat 7/2, Koersel

Info Jan Kenens, tel. : 011 45 01 91

Winterwandeling Natuurpunt Meeuwen-

Gruitrode en Peer

Zondag 15 december,

14.00 - 16.30 uur

Kringwinkel, Steenweg Wijchmaal 66,

Peer. Laarzen of stevige wandel-

schoenen meenemen.

Info Van Dingenen Robert

Tel. : 011 63 55 94 of 0496 84 85 38

Winterwandeling en jaarafsluiting Natuurpunt Regio Zelem

Zondag 15 december,

14.00 - 16.30 uur

Einde Broekstraat - kruispunt

met Molenstraat en Bakelstraat,

Zelem. Info Jan Kenens

GSM : 0494 40 45 92

Winterwandeling Natuurpunt Bree

Zondag 15 december,

14.00 - 17.00 uur

Parking Mariahof. Info Albert Hermans,

GSM : 0495 54 68 69

Winterwandeling Natuurpunt Genk

Woensdag 18 december,

14.00 - 16.00 uur

Parking Sportcentrum, E. Vandoren-

laan, Genk. Wandelschoenen voorzien.

Info Kristien Kempeneers,

tel. : 089 51 14 07 of 0494 15 83 17

Secretariaat Natuurpunt Limburg

Open: Ma-vrij van 09u00 - 16u30

Putvennestraat 112 - 3500 Hasselt

info@natuurpuntlimburg.be

Paddenstoelen-wandelingen

Op zoek naar paddenstoelen Natuurpunt As

Zondag 6 oktober, 13.30 - 16.30

Parking Tilcas Boy, Herengracht, As

Info André Vincken, tel. : 089 65 78 71

Paddenstoelenwandeling Natuurpunt Bocholt

Zondag 6 oktober,

9.00 - 12.00 uur

Parking Smeetshof,

Smeetshofweg 1, Bocholt

Info Rik Bosmans, GSM : 0474 98 41 93

Paddenstoelenwandeling Natuurpunt Neerpelt

Zondag 13 oktober,

14.00 - 17.00 uur

Bezoekerscentrum Hageven,

Tussenstraat 10, Neerpelt

Info Theo Janssen, tel. : 011 80 26 77

Paddenstoelenwandeling Natuurpunt Diepenbeek

Zondag 13 oktober,

14.00 - 17.00 uur

De Dijken, Parking Uhasselt

nabij de KHLIM

Info Jos Paulussen, tel. : 011 32 39 62

ColofonDit tijdschrift wordt gratis verspreid op 6.900 exem-

plaren aan de leden van Natuurpunt Limburg.

Werkten mee aan dit nummer:

Katleen Bollen, Jos Ramaekers, Charlie Claesen,

Goossens, Stefan Carolus, Diederik Deleersnyder,

Esther Castermans, Peter Chanet, Kris Hermans,

Danny Froyen, Gerda Schorpion, Bert Delanoeije,

Willy Vanlook, Koen Lock, Dimitri Janssens

Volgende uitgave: december 2013

Verantwoordelijke uitgever: Jos Coteur,

Putvennestraat 112, 3500 Hasselt

Communicatievormgeving :

www.drukkerij-grafico.be

Uitgave van: Natuurpunt Limburg

tel. : 011 24 60 20 - www.natuurpuntlimburg.be

Aard

appe

lbov

ist N

1 BW

© M

arc F

ourie

rJo

ël Ne

elen2

©