1

Faculteit Rechtsgeleerdheid

Academiejaar 2009-2010

Universiteit Gent

BEWAREND BESLAG ONDER DERDEN

Gheysen Sofie

Promotor: Prof. Piet Taelman

2

Inhoudsopgave

I. Inleiding .............................................................................................................................. 6

II. Bewarende maatregelen ...................................................................................................... 8

A. Voorwaarden waaronder bewarend beslag kan worden gelegd .................................... 11

1. Hoogdringendheid..................................................................................................... 11

i. Algemene strekking van het begrip hoogdringendheid ........................................ 17

ii. Interessante rechtspraak ........................................................................................ 19

2. Schuldvordering ........................................................................................................ 21

i. Bestaan van een schuldvordering.......................................................................... 21

ii. Kwaliteitsvereisten van de schuldvordering ......................................................... 22

a. Zekerheid ......................................................................................................... 23

b. Eisbaar ............................................................................................................. 25

c. Vaststaand ....................................................................................................... 27

iii. Tijdstip van beoordeling ..................................................................................... 28

iv. Rechterlijke machtiging, ....................................................................................... 28

a. Principe............................................................................................................ 28

b. Uitzonderingen ................................................................................................ 29

1. Artikel 1414 Ger.W. .................................................................................... 29

2. Buitenlandse vonnissen ............................................................................... 30

3. Arbitrage en authentieke aktes .................................................................... 31

4. Artikel 1445 Ger.W. .................................................................................... 31

c. Procedure van verzoekschrift .......................................................................... 33

1. Verzoekschrift ............................................................................................. 33

2. Beschikking ................................................................................................. 35

3. Rechtsmiddelen ........................................................................................... 37

3

a) Tegen de beschikking die de toelating weigert ..................................................... 37

b) Tegen beslag zonder rechterlijke machtiging ........................................................ 38

c) Tegen de beschikking die beslag toestaat ............................................................. 39

d) Wijziging of intrekking wegens veranderde omstandigheden .............................. 40

d. Intermezzo: de bevoegde beslagrechter .......................................................... 41

e. Interessante rechtspraak .................................................................................. 44

B. Gevolgen van het bewarend beslag ............................................................................... 47

1. Beschikkingsonbevoegdheid: relatief en totaal ........................................................ 47

2. Wat met de vruchten van de beslagen goederen? ..................................................... 49

3. Voorrecht?................................................................................................................. 49

4. Verjaring? ................................................................................................................. 50

5. Aansprakelijkheid ..................................................................................................... 50

C. Duurtijd van het bewarend beslag ................................................................................. 55

III. Beslag onder derden ...................................................................................................... 58

A. Algemeen ...................................................................................................................... 58

1. Inleiding .................................................................................................................... 58

2. Structuur .................................................................................................................... 59

i. Oorzaak: schuldvordering waarvoor beslag wordt gelegd .................................... 60

ii. Voorwerp: schuldvordering waarop beslag wordt gelegd .................................... 61

iii. Beslag in eigen handen ....................................................................................... 61

iv. Vier partijen .......................................................................................................... 62

3. Gevolgen van het bewarend beslag onder derden ..................................................... 62

i. Geen overdracht van schuldvordering .................................................................. 62

ii. Onbeschikbaarheid: relatief en totaal .................................................................... 63

iii. Gevolgen voor de derde-beslagene ..................................................................... 66

a. Afgifteverbod .................................................................................................. 67

b. Verklaring derde-beslagene ............................................................................. 71

4

c. Interessante rechtspraak .................................................................................. 74

1. Art. 1451 Ger.W.: Schuldenaarsverklaring bij niet-naleving afgifteverbod74

2. Art. 1456 Ger.W.: Schuldenaarsverklaring bij niet-verklaring of verstrekken

van foutieve gegevens ........................................................................................... 77

3. Aard van de schuldenaarsverklaring ............................................................ 81

4. Bewarend beslag onder derden als buitenbeentje: geen rechterlijke machtiging vereist 82

5. Omzetting van bewarend naar uitvoerend beslag ..................................................... 83

i. Bekomen van uitvoerbare titel .............................................................................. 84

IV. Bewarend beslag onder de bank en op een bankrekening ............................................ 88

A. Bewarend beslag in handen van de bank – of op een rekening .................................... 88

B. Voorwerp van het bewarend beslag onder derden in de handen van een bankinstelling91

1. Onderliggende schuldvordering ................................................................................ 91

i. Onbeslagbaarheid van sommige rekeningen en sommige tegoeden op een rekening 92

a. Financiële rekeningen ..................................................................................... 92

b. Sommige bedragen gestort op een bankrekening ............................................ 94

c. Kwaliteitsrekeningen ....................................................................................... 97

1. Rubriekrekeningen – regeling bij de notarissen .......................................... 98

2. Regeling bij advocaten ................................................................................ 99

3. Regeling bij gerechtsdeurwaarders .............................................................. 99

2. Voorwerp: rekening of rekeningsaldo? ................................................................... 100

i. Stelling 1: bewarend beslag onder derden op een bankrekening brengt de

onbeschikbaarheid van het creditsaldo met zich mee ................................................. 101

ii. Stelling 2: bewarend beslag onder derden op een bankrekening brengt de

onbeschikbaarheid van de rekening met zich mee ...................................................... 102

C. Gevolgen van het bewarend beslag in handen van een bankinstelling ....................... 103

i. Afgifteverbod ...................................................................................................... 103

ii. Verklaring derde-beslagene ................................................................................ 105

5

V. Kantonnement ................................................................................................................. 107

A. Kantonnement van het oorzaak van het beslag ........................................................... 108

1. Gevolgen van het kantonnement naar aanleiding van bewarend beslag................. 109

i. Tegenover de beslagene en derde-beslagene ...................................................... 109

ii. Tegenover de beslaglegger ................................................................................. 109

B. Kantonnement van het voorwerp van het beslag ........................................................ 114

VI. Samenloop en evenredige verdeling ........................................................................... 116

A. Samenloop................................................................................................................... 116

VII. Besluit ......................................................................................................................... 120

VIII. Bibliografie ................................................................................................................. 122

A. Wetgeving ................................................................................................................... 122

B. Doctrine....................................................................................................................... 122

C. Rechtspraak ................................................................................................................. 127

6

I. Inleiding

1. Het idee voor deze masterproef is ontstaan naar aanleiding van mijn tewerkstelling op

een gerechtsdeurwaarderskantoor. De problematiek trok speciaal mijn aandacht omdat de

implicaties van de situatie zeer vergaand waren, en onder meer de rechten van de schuldeiser

zeer op de proef stelden.

2. Ik schets in het kort de casus:

In maart 2008 wordt er op basis van facturen bewarend beslag onder derden gelegd, enerzijds

bij de bankinstelling van de beslagene, anderzijds bij een klant van de beslagene. Beide derde-

beslagenen doen een verklaring derde-beslagene waarin zij melden geen schuldenaar te zijn

van de beslagene. Het bewarend beslag onder derden lijkt zonder enig voordeel voor de

schuldeiser te zijn geweest. In september 2008 wil de klant-derde-beslagene in het kader van

een pas dan aan het licht gekomen aannemingscontract (daterend van voor het beslag onder

derden) tussen de derde-beslagene en de beslagene, een grote som uitbetalen aan de

beslagene, via de bankinstelling-derde-beslagene, die aan de klant-derde-beslagene meldt dat

de rekening geblokkeerd is. Het nieuws van deze transactie komt de schuldeiser ter ore. Kan

de klant-derde-beslagene wel bevrijdend betalen aan de beslagene? Vallen de toekomstige

betalingen van de klant-derde-beslagene aan de beslagene niet onder het bewarend beslag

onder derden? De klant-derde-beslagene wil haar klant ter wille zijn en dreigt toch in de

handen van de beslagene te betalen. De schuldeiser wenst dit tegen te houden, en indien de

klant-derde-beslagene toch haar wil doordrijft, de klant-derde-beslagene als gewoon

schuldenaar te laten vervolgen.

3. De schuldeiser kiest ervoor opnieuw bewarend beslag onder derden te leggen in

handen van beide derde-beslagenen. Tevens wordt via een dagvaarding een vordering

ingesteld om een titel te bekomen lastens de beslagene zelf. In mei 2009 wordt vonnis

bekomen, maar nog voor het bewarend beslag onder derden kan worden omgezet in een

uitvoerend beslag onder derden wordt de beslagene failliet verklaard. De gelden afkomstig uit

het bewarend beslag onder derden, komen toe aan de curator, de beslagen goederen hebben

immers het vermogen van de beslagene niet verlaten. Er wordt een poging gedaan alvast de

kosten van het derdenbeslag, dewelke bevoorrecht zijn, te recupereren via de curator. Op het

moment van schrijven is er nog geen afsluiting van het faillissement.

7

4. Ondertussen blijft de beslaglegger met lege handen achter. Met dit werkstuk heb ik in

de eerste plaats willen onderzoeken of en hoe een beslagleggende schuldeiser beschermd is

tegen een derde-beslagene die zijn verplichtingen niet nakomt. Welke verplichtingen dit zijn

en hoe de beslaglegger de niet-naleving van deze verplichtingen kan laten sanctioneren, wordt

onder meer in dit werkstuk besproken (in het onderdeel “Gevolgen voor de derde-beslagene”,

randnummer 152 en volgende). Ook de voorwaarden waaronder beslag kan worden gelegd,

komen aan bod in het onderdeel “Voorwaarden waaronder bewarend beslag kan worden

gelegd”, randnummer 13 en volgende), evenals het specifieke beslag onder derden in handen

van een bankinstelling (Hoofdstuk “Bewarend beslag onder de bank en op een bankrekening”,

randnummer 211 en volgende, en de figuur van het kantonnement (Hoofdstuk

“Kantonnement”, randnummer 262 en volgende). Uiteraard heeft de bescherming die een

beslagleggende schuldeiser geniet, ook een keerzijde. Deze keerzijde wordt besproken in het

hoofdstuk “Samenloop en evenredige verdeling”, randnummer 287 en volgende.

5. Ik wil hier de gelegenheid aangrijpen om Prof. Taelman te bedanken voor zijn

toewijding, ondersteuning en opbouwende kritiek. Ik wil ook de twee commissarissen

Mevrouw Lust en Mevrouw Broeckx bedanken voor hun aandacht en hun bereidwilligheid

om dit werkstuk te evalueren. Mijn dank eveneens aan gerechtsdeurwaarder Robrecht

Timmermans, voor de jaren van aanmoediging en begeleiding. Verder wil ik mijn ouders

bedanken voor hun niet-aflatende steun en hun open blik op het onderwerp.

8

II. Bewarende maatregelen

6. Anders dan een gerechtelijke procedure is het doel van een bewarende procedure niet

een uitspraak over de grond van de zaak te verkrijgen van de rechter. Hoewel enige

rechtsgrond nodig zal blijken te zijn, heeft de bewarende procedure niet als oogmerk het

bekomen van een vonnis. Wanneer bewarende maatregelen worden gesteld, worden bepaalde

vermogensonderdelen van de schuldenaar, onder de hand van het gerecht geplaatst, om als

onderpand1 te dienen tot de rechtsgrond waarop de schuldeiser steunt. Dit verhindert de

beslagene om zich onvermogend2 te maken in afwachting van een effectieve

uitvoeringsprocedure, en stelt de latere uitwinning veilig3.

7. Het Gerechtelijk Wetboek voorziet in de hierna vermelde artikelen in verschillende

preventieve maatregelen:

- Art. 1148-1174 Ger.W. betreffende de verzegeling en ontzegeling

- Art. 1175-1184 Ger.W. betreffende de boedelbeschrijving

- Art. 1413-1493 Ger.W. betreffende het bewarend beslag

8. Het zijn enkel de laatste bepalingen (art. 1413-1493 Ger.W.) die in deze scriptie van

naderbij zullen worden bekeken, in het bijzonder de bepalingen betreffende het bewarend

beslag onder derden.

9. Het bewarend beslag is een middel tot bewaring van het recht van de schuldeiser4. Het

leggen van uitvoerend beslag5 verleent aan de beslaglegger het recht de beslagen goederen te

1 DIRIX en BROECKX spreken in hun werk DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E.

Story-Scientia, 2010 van onderpand (p. 303). Hoewel deze term de schijn kan wekken dat er sprake zou zijn van

een effectief pand, verdient deze beschrijving de voorkeur boven alternatieven zoals zekerheid, waarborg of

pand, omdat deze termen een voorrecht suggereren. In deze scriptie zal verder van de term onderpand, in de zin

van “onder de hand van het gerecht geplaatst” gebruik gemaakt worden. 2 Zich frauduleus onvermogend maken is een strafbaar feit (artikel 490bis Sw.), maar dit kan de schuldeiser

onvoldoende beschermen: bij het teloorgaan van het vermogensbestanddeel uit het vermogen van de schuldenaar

wordt de schuldeiser immers voor een voldongen feit geplaatst.

De strafrechtelijke gevolgen van de miskenning van het beslag worden in deze scriptie niet behandeld. 3 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 34. 4 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 35 en CHABOT-

LEONARD, D., Saisies conservatoires et saisies-exécutions, Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 77-78.

9

doen verkopen en zich met de opbrengst te laten betalen6. Het beslag verleent een recht met

zakelijke werking, doch geen zakelijk recht7: het is maar tijdens de reële executie, de

eigenlijke realisatie van zijn “stil pandrecht”8 op het vermogen van de beslagene, dat de

beslaglegger een zakenrechtelijk recht verkrijgt9. De zakelijke dimensie, en de

onbeschikbaarheid van het beslag (zie randnummer 100 en volgende, en randnummer 145 en

volgende), brengen echter geen voorrecht met zich mee10. Ook sluit een eerder beslag geen

later opkomende schuldeisers uit11.

10. De meeste bewarende maatregelen vereisen de tussenkomst van een rechter, weliswaar

via een éénzijdige procedure (deze procedure wordt besproken in randnummer 63 en

volgende). Rechtspleging op tegenspraak wordt aan de kant geschoven om ervoor te zorgen

dat de bewarende maatregelen nog doeltreffend zullen zijn12. De rechterlijke tussenkomst

vindt zijn oorsprong in het gevaar op eventuele schade die de beslagene kan lijden wanneer

zijn vermogensbestanddelen worden getroffen door een beslagmaatregel. Alhoewel de

beslagene de juridische eigenaar blijft van de beslagen goederen, is economische, financiële

en emotionele schade reëel.

5 Het bewarend beslag is namelijk geen voorloper van het uitvoerend beslag: het bewarend beslag is er immers

niet op gericht het onderpand van de beslaglegger te doen verkopen - STRANART, A.M., “Les conditions

générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 740 en CHABOT-LEONARD, D., Saisies conservatoires et

saisies-exécutions, Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 78-79. 6 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 35, DE LEVAL en

VAN COMPERNOLLE, “Aperçu des règles communes aux saisies conservatoires et aux voies d’exécution”,

Les voies conservatoires et d’exécution : bilan et perspectives, Brussel, Jeune Barreau, 1982, p. 14. 7 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 35. 8 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 35. 9 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 35. 10 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 35. 11 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 35. 12 Het gevaar is immers niet denkbeeldig dat een schuldenaar zich, nadat hij kennis krijgt van de intenties van

één van zijn schuldeisers om bewarende maatregelen te nemen, zich snel nog onvermogend zal maken om aan

zijn verplichtingen te ontsnappen. Zie ook: DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p.

327, en STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 767.

Bovendien kan de schuldenaar, wanneer hij verneemt dat een schuldeiser bewarend beslag wil laten leggen, deze

schuldeiser dagvaarden voor de beslagrechter om een verbod tot het leggen van bewarend beslag te bekomen -

BAERT, K., “Algemene beginselen van bewarend beslag”, TPR 1980, p. 302.

10

11. Het bewarend beslag onder derden is in die zin een buitenbeentje, omdat – zoals we

hieronder zullen zien in onderdeel “Bewarend beslag onder derden als buitenbeentje: geen

rechterlijke machtiging vereist”, randnummer 193 en volgende – deze procedure geen

tussenkomst van de rechter vereist.13

12. In wat hier volgt, zullen eerst de voorwaarden14 waaronder bewarend beslag onder

derden kan worden gelegd, worden besproken. Daarna worden de gevolgen van het bewarend

beslag15 en de duurtijd16 ervan besproken. Het leek mij zinvol een eerste deel te wijden aan

het bewarend beslag17 zelf, omdat vooral op het vlak van de rechterlijke machtiging, en

sommige gevolgen, het bewarend beslag onder derden sterk afwijkt van het bewarend beslag.

13 Uiteraard is bij de omzetting van bewarend naar uitvoerend beslag onder derden ofwel een omzettingsvonnis,

ofwel een vonnis ten gronde, dat het conflict tussen partijen ten gronde beslecht, vereist. Zie randnummer 197 en

volgende. 14 “Voorwaarden waaronder bewarend beslag kan worden gelegd”, randnummer 13 en volgende. 15 Randnummer 100 en volgende. 16 Randnummer 115 en volgende. 17 Randnummer 13 en volgende.

11

A. Voorwaarden waaronder bewarend beslag kan worden gelegd

13. De voorwaarden waaronder bewarend beslag kan worden gelegd zullen in twee

onderdelen worden besproken. In het eerste onderdeel wordt de vereiste van

Hoogdringendheid nader onderzocht (randnummers 14 tot 27). In het tweede onderdeel

worden de Kwaliteitsvereisten van de schuldvordering besproken (randnummers 28 tot 49).

1. Hoogdringendheid

14. Verlof tot het leggen van bewarend beslag kan slechts verleend worden zo er sprake is

van hoogdringendheid (art. 1413 Ger.W.).

15. Gezien de ingrijpende gevolgen mag een bewarend beslag niet aangewend worden als

drukkingsmiddel om de vermeende schuldenaar te doen overgaan tot het kwijten van zijn

schulden18. Het loutere bestaan van een (zelfs niet betwiste) vordering tegen de vermeende

schuldenaar, volstaat niet om verlof te bekomen19. In de rechtsleer wordt als spoedeisend

aanvaard, de situatie waarbij moet gevreesd worden voor de solvabiliteit van de vermeende

schuldenaar, zodat de eventuele latere uitwinning onmogelijk dreigt te worden20. Het begrip

18 DE LEVAL, G., La saisie-arrêt, Liège, 1976, p. 140. Zie ook : Brussel 23 april 1991, onuitgegeven en daarom

geraadpleegd op www.juridat.be: het bewarend beslag vereist hoogdringendheid, vrees op verlies van de

schuldvordering rechtvaardigt de hoogdringendheid niet.

Même une saisie conservatoire exige l'urgence. La seule crainte que la condamnation ne sera pas

exécutée ne peut justifier saisie conservatoire. Le but de la saisie ne peut être que garantir une créance

lorsqu'il existe de sérieuses craintes qu'elle ne sera pas couverte et non de faire pression pour

l'exécution d'une condamnation principale.

Andere rechtspraak: Hof van Beroep Gent 7 oktober 2004, RABG 2005, afl. 9, 852. 19 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 312. 20 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 312. Zie ook: DE

LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 282-283, STRANART, A.M., “Les conditions

générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 742 en BERTHE, A., “Saisies conservatoires et voies

d’exécution: principes généraux”, in X., Actualités en droit de l’exécution, Anthemis, 2009, p. 11.

Rechtspraak : Brussel (22ste Kamer), 14 oktober 1996 RG 1991.AR.978, Luik (burg.) 19 april 1999 RG

99/1094. Bron : GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code Judiciaire commentée, Volume IV, Saisies, La

Charte, 2009, p. 211-212. Zie ook : Hof van Beroep te Brussel, 4 maart 2002 02-QR-14, onuitgegeven en

daarom geraadpleegd op www.juridat.be, Hof van Beroep Brussel 16 januari 2003, Res.Jur.Imm. 2003, liv. 1, 27,

Beslagr. Luik 9 januari 2002, JLMB 2002, 340-342, Beslagr. Luik 28 juni 1999, JLMB 2000, 130, Beslagr. Luik

12

hoogdringendheid mag niet beperkt worden tot die gevallen waarin de schuldenaar zijn

onvermogen organiseert: spoedeisend is elke situatie waarin de financiële positie van de

schuldenaar bedreigd is21.

16. De bewijslast van de hoogdringendheid rust op de schuldeiser die beslag wenst te laten

leggen22.

17. Het begrip hoogdringendheid werd voornamelijk ingevuld door rechtspraak. Gezien de

zeer uitgebreide rechtspraak in de lagere rechtbanken ben ik zo vrij een overzicht van de

casuïstiek te geven aan de hand van auteurs zoals DIRIX en BROECKX, STRANART23 en

12 maart 1997, JLMB 1997, 653, Luik (10de Kamer) 17 september 1998, JT 1999, 194, Hof van Beroep Brussel

(8ste Kamer) 10 december 1999, TRV 2001, 175, Beslagr. Brugge 13 augustus 2004, TGR-TWVR 2004, liv 4,

303, Beslagr. Gent 27 augustus 2004, TGR-TWVR 2004, liv. 5, 375.

In de conclusie van Advocaat-Generaal Th. Werquin aangehecht aan het arrest van het Hof van Cassatie van 13

november 2009 wordt dit als volgt verwoord :

Aux termes de l'article 1413 du Code judiciaire, tout créancier peut, dans les cas qui requièrent

célérité, demander au juge l'autorisation de saisir conservatoirement les biens saisissables qui

appartiennent à son débiteur.

Il y a célérité lorsque le créancier peut sérieusement redouter la mise en péril du recouvrement de sa

créance en raison de l'organisation ou la survenance de l'insolvabilité de son débiteur. 21 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 312, waar zij de

inzichten van M.A. STRANART uit “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985,

overnemen. 22 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 312.

In een procedure derdenverzet (zie randnummer 80 en volgende) is het echter aan de beslagene om aan te tonen

dat aan de voorwaarden om bewarend beslag te leggen, niet is voldaan: Hof van Beroep Brussel (9de Kamer) 3

maart 1999, JLMB 2000, 1182.

Het Hof van Beroep te Brussel oordeelde in een arrest van 25 november 1998 (97/AR/2699, onuitgegeven en

daarom geraadpleegd op www.juridat.be) dat, ondanks de financiële perikelen en de hangende strafrechtelijke

procedures in hoofde van de derde-beslagene, die zelfs publiek werden gemaakt, deze omstandigheden geen

rechtvaardigingsgrond voor de hoogdringendheid konden uitmaken. Zie ook voetnoot 179. 23 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 313 en STRANART,

A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 742-749.

13

DE LEVAL en VAN COMPERNOLLE24. Ik gebruik de indeling van STRANART van twee

groepen met elk drie onderscheiden situaties. Zij stelt dat hoogdringendheid ten eerste

gemakkelijk kan worden afgeleid uit:

- De omstandigheden waarin dat de schuldenaar zijn onvermogen aan het organiseren

is, of er gegronde vrees toe bestaat25 (hieronder vallen ook alle vormen van collusie).

- De omstandigheden waarin de schuldenaar zijn engagementen niet meer kan nakomen.

Voorbeelden:

o Een belangrijk passief op korte termijn, gehypothekeerde onroerende

goederen, derdenbeslag dat niet kleeft omdat het zonder voorwerp is,… 26

o Het gebrek aan actief en een precaire commerciële positie, notoire

betalingsproblemen

o Het feit dat de debiteur niet over een geregeld inkomen beschikt, zonder werk

zit en geen onroerende bezittingen heeft27

- De omstandigheden die wijzen op de objectief moeilijke positie van de schuldenaar.

Voorbeelden:

o De onverschilligheid en passiviteit van de debiteur tegenover aanmaningen28,

de afwezigheid van enig regelingsvoorstel of afkorting van een onbetwistbare

schuld, het niet-reageren op een aanmaning van de raad van de schuldeiser29

Moeilijker – maar niet onmogelijk – is het om hoogdringendheid af te leiden uit de volgende

drie situaties:

- Wanneer de schuldenaar banden of belangen heeft in het buitenland.

o Wanneer een schuldenaar tracht naar het buitenland uit te wijken30, is

hoogdringendheid inderdaad aan de orde.

24 DE LEVAL en VAN COMPERNOLLE, “Aperçu des règles communes aux saisies conservatoires et aux voies

d’exécution”, Les voies conservatoires et d’exécution : bilan et perspectives, Brussel, Jeune Barreau, 1982, p.

48. 25 Hof van Beroep Brussel 26 oktober 1971, Pas. 1972, II, 11. 26 Hof van Beroep Luik 12 december 1978, Jur.Liège 1978-79, 275. 27 Hof van Beroep Brussel, 10 juni 1976, Pas. 1977, II, 96. 28 Beslagr. Verviers 27 februari 1981, Jur.Liège 1981, 202. 29 Hof van Beroep Luik 10 oktober 1984, Jur.Liège 1985, 4. 30 Luik (burg.), 21 april 1979, RG 36.773/79, geciteerd uit STRANART, A.M., “Les conditions générales des

saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 744 wegens niet uitgegeven.

14

o De afwezigheid van voldoende activa in België bij buitenlandse debiteuren31

bewijst echter niet automatisch hoogdringendheid!

- Wanneer de gerechtelijke achterstand dusdanig is opgelopen dat de schuldeiser nadeel

zou ondervinden van verdere vertragingen32.

31 Beslagr. Brugge 25 januari 1982, JT 1983, 397. Ook: Luik, 27 augustus 1993 RG 1861/93, Bergen (burg.), 23

december 1993 RG 98.081. Bron: GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code Judiciaire commentée,

Volume IV, Saisies, La Charte, 2009, p. 218-219. Zie ook : Beslagr. Brussel, 30 november 1992, JLMB 1993,

281-287.

Rechtspraak die stelt dat zulks wel hoogdringendheid met zich mee brengt: Hof van Beroep Brussel (8ste

Kamer) 30 oktober 2001, Rev.prat.soc. 2002, Liv.1, 88, Beslagr. Gent 27 augustus 2004, TGR-TWVR 2004, liv.

5, 375.

Ik wil echter speciaal het arrest van het Hof van Beroep te Brussel, 23 december 1998 98/AR/1128,

onuitgegeven en daarom geraadpleegd op www.juridat.be vermelden, waarbij de loutere afwezigheid van reële

uitvoeringsmogelijkheden in België op zich niet als hoogdringende reden tot het leggen van bewarend beslag

werd weerhouden: het Hof stelt dat uitvoering met een minimum aan kosten en inspanning wellicht via de

Europese uitvoeringsregels mogelijk moet zijn. Wellicht zal met de diverse Europese initiatieven (onder andere

het Europees Betalingsbevel), deze omstandigheid niet langer een toetsingsgrond voor hoogdringendheid

uitmaken.

L'absence en Belgique de tout actif ou même de toute activité commerciale d'une société étrangère ne

signifie pas, en soi, que la condition d'urgence exigée pour justifier une saisie arrêt conservatoire soit

réunie.

Une exécution en Allemagne est possible avec un minimum de diligence et de frais grâce aux traités

internationaux d'entraide européens.

DE LEVAL vermeldt in zijn werk Traité des saisies diverse oudere uitspraken, die volgens mij tot dezelfde

conclusie komen : wanneer er voldoende toegang is tot procedures om tot de invordering van de schuldvordering

over te gaan, kan het element hoogdringendheid niet worden weerhouden (zie onder meer Hof van Beroep

Antwerpen 1 juni 1982, Rec.Enr. 1984, nummer 23.102, Hof van Beroep Brussel 14 juli 1955, JPA 1955, 408).

Zie ook : Brussel (burgerlijk) 25 november 1980 RG 119.123. Bron: DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles

générales, Liège, 1988, p. 291-292. 32 Ik herhaal dat de indeling werd overgenomen uit STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies

conservatoires”, TBH 1985. In het overzicht van rechtspraak van DIRIX en BROECKX (DIRIX, E. en

BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 313), is deze grond voor

hoogdringendheid ondergebracht in het lijstje van niet-hoogdringende omstandigheden. Dit hoeft niet te

verwonderen: het is onbillijk om een gebrekkig procedureverloop bij Justitie af te wentelen op de schuldenaar.

Bovendien staat gerechtelijke achterstand los van de solvabiliteit van de schuldenaar.

15

- Wanneer algemene economische moeilijkheden indicatief zijn voor de moeilijkheden

waarin de schuldenaar zich bevindt33.

DIRIX en BROECKX hebben eveneens een overzicht geboden van casuïstiek over de

beoordeling van urgentie: zij voegen aan het bovenstaande onder andere de volgende situaties

toe. Hoogdringendheid kan blijken uit:

- Het bestaan van andere beslagen, de jaarrekeningen, geprotesteerde wissel, de uitgifte

van een ongedekte cheque34, opzegging van kredieten door de bank35

- De geringe bedragen op bankrekeningen waarop beslag werd gelegd36

- Het voornemen van de schuldenaar om het enig onroerend goed te verkopen, het feit

dat de echtgenoot-debiteur de gemeenschappelijke bankrekeningen heeft geplunderd37.

33 Luik, 7 oktober 1981, RG 49.116/81, geciteerd uit STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies

conservatoires”, TBH 1985, p. 745 wegens niet uitgegeven. Het citaat uit STRANART vermeldt als

beoordelingsgrond voor de hoogdringendheid « et les temps incertains de crise que nous vivons ». Het lijkt mij

kort door de bocht te gaan wanneer men veronderstelt dat crisistijd het gevaar op niet-recuperatie van de

vordering verhoogt. Minstens zou men moeten nagaan in welke mate de schuldenaar getroffen wordt door de

economische crisis. STRANART voegt op de volgende bladzijde hier nog aan toe :

Ces difficultés sont incontestables et mettent sans doute, les créanciers en péril. Elles pèsent cependant

sur chacun, en ne sont pas à elles seules caractéristiques de l’insolvabilité d’un débiteur en particulier.

Ik herhaal dat een dergelijke brede grond voor hoogdringendheid enkel kan dienen om de schuldenaar te

benadelen. In tijden van economische crisis zou het element hoogdringendheid mijns inziens net restrictiever

dienen te worden ingevuld. In haar tussenbesluit vermeldt STRANART (“Les conditions générales des saisies

conservatoires”, TBH 1985, p. 750) toch ook wel het gevaar van « une saisie intempestive ». DE LEVAL en

VAN COMPERNOLLE bepleiten eveneens « grande prudence » bij het machtigen van een bewarend beslag

omdat de onbeschikbaarheid een onderneming in moeilijkheden over de rand kan tillen (DE LEVAL en VAN

COMPERNOLLE, “Aperçu des règles communes aux saisies conservatoires et aux voies d’exécution”, Les voies

conservatoires et d’exécution : bilan et perspectives, Brussel, Jeune Barreau, 1982, p. 48). 34 Beslagr. Antwerpen, 29 maart 1984, onuitg., Ger.R.Jur., art. 1413, 4/24. 35 Beslagr. Brussel 6 januari 1992, JT 1993, 318. 36 Beslagr. Veurne 3 oktober 1984, onuitg., Ger.R.Jur., art. 1413, 4/32. Dit verwondert mij enigszins: dit

impliceert dat bij een eerder beslag geen goederen werden aangetroffen, en dat de verzoekende partij toch wil

doorzetten, ondanks de voorgeschiedenis. De rechter hoeft zich echter niet te beraden over de opportuniteit van

het beslag: hij dient enkel de voorwaarden uit artikelen 1413 en 1415 Ger.W. te toetsen. Hij mag zich niet

uitspreken over het zinvolle van nog een poging tot bewarend beslag. Zie: DE LEVAL, G., La saisie-arrêt,

Liège, 1976, p. 25.

16

18. STRANART heeft eveneens een overzicht opgesteld van wanneer hoogdringendheid

niet kan worden weerhouden. Het overzicht had kunnen volstaan met de herhaling van het

principe van hoogdringendheid: hoogdringend is die situatie waarbij moet gevreesd worden

voor de solvabiliteit van de vermeende schuldenaar, zodat de eventuele latere uitwinning

onmogelijk dreigt te worden. Wanneer de solvabiliteit van de schuldenaar niet in het gedrang

is, of wanneer de latere uitwinning mogelijk blijft, kan geen hoogdringendheid weerhouden

worden. Ik heb de volgende omstandigheden nader bekeken: niet-erkennen van de schuld en

het recht op verdediging uitoefenen door de toekomstige beslagene38, loutere achterstand van

betaling39, herstructureringen in het bedrijf40, onbetwistbaar karakter van de vordering41,

gerechtelijke achterstand42, en kon in geen van deze situatie een gevaar op niet-uitwinning

ontdekken.

19. Een zeer mooi en volledig voorbeeld van hoe de rechtspraak de hoogdringendheid in

een voorliggende zaak beoordeelt, kunnen we terugvinden in een arrest van het Hof van

Beroep van Brussel van 27 september 199543. Het Hof stelt eerst dat hoogdringendheid

aanwezig is zodra de financiële situatie van de schuldenaar zodanig is dat er te vrezen van

voor de recuperatie van de schuldvordering. Het Hof waarschuwt verder voor het

drukkingsbeslag: een beslag mag niet worden gelegd om de schuldenaar onder druk te zetten

(zie randnummer 15). De rechter in eerste aanleg had de volgende vaststellingen gedaan: de

schuldenaar had een vast en aanzienlijk inkomen, geen bijkomende schulden, de schuldenaar

was zich ook niet onvermogend aan het maken. De rechter in eerste aanleg stipte eveneens

aan dat het niet nakomen van een onderhoudsverplichting, op zichzelf niet volstond om te

kunnen besluiten tot hoogdringendheid, vooral nu de schuldeiser jarenlang geen

37 Beslagr. Brussel 23 oktober 1986, Rev.Trim.dr.Fam. 1988, 179. 38 Beslagr. Kortrijk 25 juni 1973, Rec.-Gén.Enr.Not. 1977, nummer 22.200. 39 Hof van Beroep Luik 24 maart 1982, Jur.Liège 1982, 365. 40 Beslagr. Doornik 8 juni 1988, JLMB 1988, 1373. 41 Antwerpen 18 januari 2005, NJW 2006, 320. 42 Zie eveneens voetnoot 33. Recente rechtspraak aanvaardt gerechtelijke achterstand niet meer als factor van

hoogdringendheid: Beslagr. Verviers 2 juni 1995, Act.dr. 1996, 178-181 (“argumentation sur le fait que les

procédures judiciaires sont longues en degré d’appel”). 43 Hof van Beroep te Brussel, 27 september 1995 295394, onuitgegeven en daarom geraadpleegd op

www.juridat.be.

17

uitvoeringsmaatregelen had getroffen (zie eveneens randnummer 20). Het Hof oordeelde

hierop dat de beslaglegger misbruik heeft gemaakt van het beslag.

20. Hoogdringendheid wordt niet weerhouden indien de schuldeiser zelf draalt44. De

schuldeiser geeft hiermee echter niet zijn recht tot het bekomen van bewarende maatregelen

op, hij zal echter voor de beslagrechter dienen te verantwoorden waarom hij niet eerder actie

ondernam.

i. Algemene strekking van het begrip hoogdringendheid

21. De vereiste hoogdringendheid geldt voor elk bewarend beslag45.

22. In de rechtspraak werd soms voorgehouden dat wanneer een bewarend beslag gelegd

werd op grond van een vonnis, deze vereiste van hoogdringendheid niet meer diende

onderzocht te worden. De rechtspraak is sinds het arrest van het Hof van Cassatie van 14

september 198446 formeel: de hoogdringendheid als grondvoorwaarde voor het bewarend

beslag dient steeds onderzocht te worden, zelfs indien het beslag gelegd wordt op grond van

een vonnis ten gronde.

23. De beslagrechter dient bij elke stap van de procedure te oordelen of de voorwaarde

van hoogdringendheid nog aanwezig is: zowel bij het verlenen van verlof (randnummer 65 en

volgende) en de handhaving van het beslag47 (randnummer 78 en volgende), als bij de

hernieuwing (randnummer 122 en volgende) dient de beslagrechter na te gaan of aan de

voorwaarde van artikel 1413 Ger.W. nog wel voldaan is48. De beslagrechter oordeelt

soeverein over het bestaan van de hoogdringendheid49.

44 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 314. 45 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 314. Zie ook: DE

LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 282-283. 46 Cass. 14 september 1984, Rec.Gén.Enr.Not. 1985, nummer 23.191 en RW 1985-86, 894. 47 Cass. 22 juni 2000, RW 2000-01, 1166. 48 Cass. 18 juni 1999, RW 2000-01, 161-165. 49 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 314 en het onderdeel

“Intermezzo: de bevoegde beslagrechter” (randnummer 87 en volgende). Zie ook STRANART, A.M., “Les

conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 762.

18

24. Enkel in geval het bewarend beslag wordt gelegd naar aanleiding van een vonnis dat

uitvoerbaar bij voorraad werd verklaard50, zou de factor hoogdringendheid niet meer dienen

onderzocht te worden51.

De rechtspraak spreekt dit evenwel soms tegen. Het Hof van Beroep te Brussel stelde in een

arrest van 7 september 199352 dat ondanks het bewarend beslag op grond van een uitvoerbare

titel, de hoogdringendheid niettemin moet onderzocht worden. Het Hof stelde immers dat de

uitvoerbaarheid van een vonnis niet enkel hoeft te slaan op de mogelijke dringendheid van de

uitvoering, doch evenzeer kan slaan op de loutere vaststelling van de zekerheid van de

schuldvordering.

Même lorsque la saisie conservatoire est fondée sur un jugement et même si celui-ci est exécutoire par

provision, il doit être satisfait aux exigences de l'urgence.

L'autorité de chose jugée d'une décision judiciaire ne s'étend qu'à ce qui a été certainement et

nécessairement décidé.

L'exécution provisoire d'un jugement peut être ordonnée non seulement en raison de la menace

d'insolvabilité du débiteur mais aussi parce que la dette est suffisamment certaine en sorte qu'il peut

être dérogé à l'effet suspensif des moyens de droit ordinaires, ou parce que l'usage de moyens de droit

dilatoires est à craindre en l'espèce.

Le juge du fond ne s'est pas nécessairement prononcé sur l'urgence en rendant son jugement exécutoire

par provision et le juge des saisies n'est pas dispensé d'examiner s'il y a effectivement urgence avant

d'autoriser la saisie conservatoire sollicitée.

50 Hetgeen in de praktijk zelden zal gebeuren omdat de schuldeiser door het bestaan van een uitvoerbare titel,

direct kan overgaan tot het laten uitvoeren van het vonnis, en dus zijn eventuele uitvoeringsmogelijkheden niet

meer veilig moet stellen.

DE LEVAL belicht artikel 1499 Ger.W., dat een wachttijd van ten minste één dag voor uitvoeringsmaatregelen

na het betekenen van het bevel instelt, vanuit een andere hoek. Door het leggen van een bewarend roerend beslag

kan deze wachttijd worden omzeild: de onbeschikbaarheid die het bewarend beslag met zich meebrengt,

beschermt de belangen van de beslaglegger, die later de omzetting naar uitvoerend beslag kan nastreven. Het

leggen van bewarend beslag is immers geen uitvoeringsmaatregel (zie randnummer 9). (DE LEVAL, G., Traité

des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 406). 51 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 314. Zij menen dat het

onderzoek van de hoogdringendheid afbreuk doet aan het gezag van gewijsde. Zie echter mijn standpunt in

randnummer 78. 52 Hof van Beroep te Brussel, 7 september 1993 1489/93, onuitgegeven en daarom geraadpleegd op

www.juridat.be

19

ii. Interessante rechtspraak

25. De vereiste van hoogdringendheid, die manifest is op het moment dat de financiële

positie van de schuldenaar in het gedrang komt, wordt door de beslagrechter soeverein

beoordeeld. Deze beoordelingsmarge zorgt soms voor opmerkelijke rechtspraak.

26. Het Hof van Beroep van Brussel stelde in een arrest van 18 december 200153 het

volgende : gebrek aan betaling naar aanleiding van een niet-uitvoerbaar verklaard vonnis,

brengt geen hoogdringendheid met zich mee. Volgens het Hof was de financiële positie van

de schuldenaar niet in gevaar :

Uit haar uiteenzetting in conclusie blijkt dat geïntimeerde louter is voortgegaan op het nalaten door

appellante de beschikking van 10 mei 1999 onmiddellijk na de ingebrekestelling van 13 mei 1999 uit te

voeren. Geïntimeerde voert aan dat zij daaruit mocht afleiden dat appellante wegens gebrek aan krediet

niet bij machte was de vereiste bankgarantie te laten stellen, dan wel dat appellante doende was zich

insolvabel te maken.

Op die wijze kan de hoogdringendheid echter niet verantwoord worden.(…) De enige vraag was dus of

kon worden gevreesd dat appellante de voormelde som van ten hoogste iets meer dan 1 miljoen frank

niet meer zou kunnen betalen.

Objectieve gegevens konden echter niet wijzen op financiële moeilijkheden die van die grootte-orde

waren dat deze schuld niet betaald zou kunnen worden.

Terecht wijst appellante erop dat zij een winstgevende en snel expanderende onderneming was. (…)

Bij ontstentenis van urgentie kon geen beslag worden gelegd, en diende de eerste rechter de opheffing

ervan te bevelen.

(…) Beslag dat alleen wordt gelegd om druk uit te oefenen, wordt van zijn doel afgewend, en is dan ook

foutief.

27. Nochtans is het gebrek aan een uitvoerbaar vonnis, of een exequatur, geen beletsel om

de hoogdringendheid vast te stellen: het Hof van Beroep te Brussel oordeelde in een arrest van

4 maart 200254 dat in de voorliggende zaak er wel degelijk sprake was van gevaar voor verlies

van de schuldvordering en dat het leggen van bewarend beslag teneinde de schuldvordering

veilig te stellen, tot het moment dat een exequatur kon bekomen worden, weldegelijk

geoorloofd was:

53 Hof van Beroep te Brussel, 18 december 2001 1999;AR;3148, onuitgegeven en daarom geraadpleegd op

www.juridat.be 54 Hof van Beroep te Brussel, 4 maart 2002 02-QR-14, onuitgegeven en daarom geraadpleegd op www.juridat.be

20

De voormelde echtgenoten zijn Burundi ontvlucht en hebben zich gevestigd in België, dat bij gemis aan

uitleveringsverdrag de betrokkenen ongemoeid moet laten.

Met het oog op de tenuitvoerlegging van de Burundese vonnissen dient het exequatur te worden

gevraagd en indien de veroordeelden van deze rechtspleging kennis krijgen, zullen zij zich

onvermogend maken en zich aan de uitvoering onttrekken.

(…)

Betreffende de urgentie besluit het hof dat, nu de door appellante aangevoerde nakende rechtspleging

inzake exequatur noodzakelijkerwijs moet worden gevoerd om de veroordeling metterdaad uit te

voeren, redelijkerwijs mag worden gevreesd dat de veroordeelden inderdaad zullen pogen zich aan

deze uitvoering te onttrekken.

De kans om de schuldvordering te innen kan dus terdege in het gedrang komen indien de

beslagmaatregel niet wordt toegestaan.

Aldus moet worden aangenomen dat er ook hoogdringendheid voorhanden is, zodat de voorwaarden uit

artikel 1413 Gerechtelijk Wetboek om bewarend beslag te mogen leggen zijn vervuld.

Er bestaat dan ook aanleiding om de appellanten machtiging te verlenen tot het leggen van bewarend

beslag onder derden tot beloop van het hierna bepaalde bedrag.

In het onderdeel Rechterlijke machtiging,50 en volgende) zal dieper ingegaan worden op de

problematiek van niet-uitvoerbaarheid van een vonnis en de afwezigheid van exequatur.

In dit onderdeel Hoogdringendheid (randnummers 14 tot 27) werd de vereiste van

hoogdringendheid onderzocht en geduid. In het volgende onderdeel Kwaliteitsvereisten van

de schuldvordering besproken (randnummers 28 tot 49) worden de kwaliteitsvereisten van de

schuldvordering besproken.

21

2. Schuldvordering

i. Bestaan van een schuldvordering

28. Een beslaglegger kan geen bewarend beslag leggen wanneer hij geen schuldeiser is

van de beslagene55. Het bestaan van een schuldvordering, hoe klein en van welke aard ook, is

een grondvereiste voor het leggen van bewarend beslag56. Het hoeft geenszins te bevreemden

dat beslag kan worden gelegd op een schuldvordering: volgens de analyse van BILLIAU is

een schuldvordering weldegelijk een goed wanneer het economisch resultaat van de vordering

onlosmakelijk verbonden is met de persoon die gehouden is tot de schuldvordering57.

29. De aard van de schuldvordering speelt geen rol58. Elke schuldeiser kan bewarend

beslag leggen, zelfs indien de schuldvordering slechts een miniem bedrag vertegenwoordigt59.

Elke schuldeiser heeft immers recht op betaling60.

30. De beslaglegger moet op het moment van het neerleggen van het verzoekschrift, c.q.

van het beslag, de hoedanigheid hebben van schuldeiser61, zoniet is het beslag zonder

oorzaak.62

55 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 315. 56 CHABOT-LEONARD, D., Saisies conservatoires et saisies-exécutions, Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 81,

STRANART, A.M., “La saisie-arrêt bancaire”, RPDB VIII nummer 8, p. 816.

Opgepast : Beslag inzake namaak of wegens terugvordering zijn weliswaar bewarende beslagen, doch zij

vereisen niet het bestaan van een onderliggende schuldvordering. 57 BILLIAU, « La transmission des créances et des dettes”, LGJD 2002, 1-14, p. 9 58 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 315. 59 Beslag leggen op grond van een geringe vordering kan weldegelijk consequenties hebben wanneer de

beslaglegger overgaat tot beslag op vermogensbestanddelen waarvan de waarde de vordering veruit overtreft (zie

randnummer 112 in fine). 60 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 315. Zie ook

randnummer 112 in fine. 61 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 315.

Cass. Fr. 12 december 1984, JPC 1985, IV, 72. Bron: GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code Judiciaire

commentée, Volume IV, Saisies, La Charte, 2009, p. 280. 62 Dit euvel kan niet tijdens de latere rechtspleging rechtgezet worden, zie DE LEVAL, G., Traité des saisies,

pagina 266, nummer 135.

22

31. De schuldeiser dient niet zelf tot beslag te laten overgaan: in de rechtspraak wordt

aanvaard dat rechtsopvolgers mogen optreden voor hun rechtsvoorgangers63. Omgekeerd

mogen lastens de borgen64 eveneens bewarende maatregelen genomen worden65. Ook

mandatarissen mogen in het kader van hun aanstelling overgaan tot bewarende maatregelen.

Juridische of gerechtelijke vertegenwoordigers66 mogen eveneens bewarende maatregelen

nemen67.

32. In principe kunnen de schuldeisers van de schuldeiser die beschikken over een

vordering tegen een vermeende schuldenaar, rechtstreeks opkomen tegen de vermeende

schuldenaar op grond van artikel 1166 B.W68.

ii. Kwaliteitsvereisten van de schuldvordering

33. Het loutere bestaan van een schuldvordering volstaat echter niet als voorwaarde voor

het leggen van bewarend beslag. Rechtsleer en rechtspraak hebben drie kwaliteitsvereisten

uitgewerkt waaraan de schuldvordering, op grond waarvan de beslaglegger bewarend beslag

wenst te leggen, dient te voldoen. Artikel 1415 Ger.W. somt deze vereisten op: de

schuldvordering dient zeker, opeisbaar en vaststaand te zijn, zoniet kan op grond ervan geen

bewarend beslag gelegd worden69.

63 Hof van Beroep Gent 14 april 1995, RW 1995-96, 326. 64 DIRIX, E., “Bewarend beslag ten laste van de borg”, noot onder Cass. 10 mei 1991, RW 1991-92, 405:

Wordt de schuld van de borg eerst opeisbaar wanneer de hoofdschuldenaar in gebreke blijft, dan is het

niettemin zo dat de borg van bij het aangaan van de borgtocht een (waarborg)verbintenis op zich neemt

t.a.v. de schuldeiser. Dat de gehoudenheid van de borg in dat stadium nog voorwaardelijk is, sluit niet

uit dat de schuldeiser onder omstandigheden bewarende maatregelen kan treffen, bijvoorbeeld wanneer

gevreesd wordt dat de hoofdschuldenaar zijn verbintenissen niet zal nakomen en ook de uitwinning van

de borg gevaar loopt. 65 Beslagr. Luik 22 mei 1987, JLMB 1987, 1000-1001 66 Zie bijvoorbeeld Cass. 14 februari 2003, RW 2006-07, 458: waarin de afgezette syndicus niet rechtsgeldig

bewarend beslag kon laten leggen. 67 DE LEVAL, G., La saisie-arrêt, Liège, 1976, p. 37. Dit mag niet verward worden met de vereisten van de

ondertekening van het verzoekschrift, zie voetnoot 124. 68 Hoewel men met drie partijen in de procedure wordt geconfronteerd, verschilt deze procedure sterk van de

procedure van bewarend beslag onder derden. 69 DE LEVAL, G., La saisie-arrêt, Liège, 1976, p. 46 : deze vereisten moeten met « souplesse » onderzocht

worden.

23

Deze drie kwaliteitsvereisten worden hieronder toegelicht.

a. Zekerheid

34. De schuldvordering moet zeker zijn: voorwaardelijke of eventuele vorderingsrechten

kunnen geen grond vormen om bewarend beslag te leggen70.

Het is aan de beslagrechter71 om het zekere karakter van de schuldvordering te beoordelen72.

35. De beslagrechter mag niet oordelen over de gegrondheid van de geschil, maar mag

enkel het vervullen van de voorwaarden waaronder bewarend beslag kan worden gelegd,

onderzoeken. Het toetsingsrecht van de beslagrechter betreft dus enkel de toetsing van de

wettelijke voorwaarden waaronder bewarend beslag kan worden gelegd, en kan dus als

marginaal worden omschreven73.

36. Algemeen wordt aangenomen dat de beslagrechter de voorwaarde “zekere

schuldvordering” als voldaan zal aanstippen, wanneer de schuldvordering die de aspirerende

beslaglegger voorlegt, “voldoende schijn van gegrondheid heeft” of niet voor “redelijke

betwisting” vatbaar is74. Absolute zekerheid zou het recht op beslag illusoir maken75.

70 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 316 71 Zie ook het onderdeel “Intermezzo: de bevoegde beslagrechter” (randnummer 87 en volgende). Indien

bewarend beslag onder derden wordt gelegd op basis van onderhandse stukken, dient geen machtiging van de

beslagrechter gevraagd te worden, waardoor de rechter zijn appreciatiebevoegdheid ten aanzien van de

schuldvordering pas zal uitoefenen indien verzet wordt aangetekend tegen het beslag (zie randnummer 77 en

volgende). 72 Zie ook: DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 298. 73 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 317. Zie ook:

STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 752 en CHABOT-

LEONARD, D., Saisies conservatoires et saisies-exécutions, Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 91. 74 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 317. Zie ook: DE

LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 296-297 en STRANART, A.M., “Les

conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 751, CHABOT-LEONARD, D., Saisies

conservatoires et saisies-exécutions, Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 93, DE LEVAL, G., La saisie-arrêt, Liège,

1976, p. 49. 75 CHABOT-LEONARD, D., Saisies conservatoires et saisies-exécutions, Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 92.

24

37. Betwisting van de schuldvordering76 heeft niet noodzakelijk invloed op het zekere

karakter van de schuldvordering. Een voldoende ernstige betwisting77 zal evenwel het zeker

karakter van de schuldvordering in gevaar brengen.

38. Het hoeft niet te verwonderen dat deze appreciatiebevoegdheid van de beslagrechter

tot heel wat casuïstiek heeft geleid. Zo kan de zekerheid van de aanspraken van de schuldeiser

worden aangetoond door78:

76 STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 751 en DE LEVAL,

G., La saisie-arrêt, Liège, 1976, p. 4. Zie ook : Gent 10 juni 1997, Bull contr. 2000, 1359 – overgenomen uit

GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code Judiciaire commentée, Volume IV, Saisies, La Charte, 2009, p.

228. Zie ook Hof van Beroep Brussel 16 januari 2003, Res.Jur.Imm. 2003, liv. 1, 27.

Zie ook de conclusies van Advocaat-Generaal Th. Werquin aangehecht aan het arrest van het Hof van Cassatie

van 13 november 2009 (Cass. 13 november 2009, JLMB 2009, 868-875):

La créance est certaine lorsqu'elle se présente de manière apparente avec des éléments suffisants de

certitude. Il suffit que justifiée sommairement, la créance paraisse réelle. Ce n'est pas parce que la

créance est contestée qu'elle perd son caractère certain. Ainsi, une simple contestation, même

apparemment sérieuse peut ne pas suffire pour conférer à une créance, justifiée dans son principe, un

caractère incertain. Ce n'est que si le saisi établit le caractère suffisamment contestable de la créance

au point d'en ébranler le fondement que la saisie conservatoire ne sera pas maintenue. On peut dire que

devant le juge des saisies, une créance même non établie peut servir de base à une saisie conservatoire

pourvu qu'une démonstration puisse s'en faire promptement. Autrement dit, devant le juge des saisies,

une simple vocation à devenir créancier peut suffire. Il suffit d'une créance paraissant fondée dans son

principe. L'étendue de ce qui doit être prouvé au stade conservatoire peut être nettement moindre que

ce qui doit être établi lors de l'instance au fond. Le juge des saisies apprécie, d'après les éléments qui

lui sont soumis, si la créance quoique contestée présente une apparence suffisante de fondement. Il ne

suffit pas que la dette soit contestée pour qu'elle perde le caractère de certitude quant à son existence: il

faut que la contestation soit sérieuse et se présente avec une apparence suffisante de fondement. Le seul

fait de rendre une créance litigieuse par voie d'assignation ne permet pas de la faire considérer comme

non certaine.

77 Hof van Beroep Antwerpen, 12 maart 2008, NJW, 364 en Hof van Beroep Luik (7de Kamer) 6 juni 2006,

Rev.Not.B. 2007, liv 3004, 31.

Zie ook: Luik (burg.) 7 juni 1995 RG 95 829. Bron: GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code Judiciaire

commentée, Volume IV, Saisies, La Charte, 2009, p. 227. Zie ook: DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles

générales, Liège, 1988, p. 297. CHABOT-LEONARD, D., Saisies conservatoires et saisies-exécutions,

Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 93.

25

- niet-geprotesteerde facturen79

- een ingebrekestelling waarop geen reactie volgt of die om onduidelijke redenen wordt

betwist

- waardepapieren

- verslagen van deskundigen die de vordering ondersteunen

- buitenlandse vonnissen

- schuldbekentenissen80

b. Eisbaar

39. De schuldvordering op grond waarvan bewarend beslag zal worden gelegd, moet

opeisbaar zijn81. De schuldeiser moet gerechtigd zijn om de voldoening van zijn

schuldvordering op te eisen82.

40. Dit is een enigszins bevreemdende voorwaarde: hoewel het bewarend beslag de

onbeschikbaarheid met zich meebrengt van hetgeen onder de hand van het gerecht geplaatst

wordt, verliest het beslag geenszins zijn bewarend karakter83. Wellicht betreft het een

academisch debat: de wetgever heeft immers voor niet-opeisbare schulden

uitwijkmechanismen voorzien.

41. Voor bepaalde vorderingen betreffende later te vervallen periodieke inkomsten84 (art.

1415 tweede lid Ger.W.) kan toch bewarend beslag gelegd worden zonder dat de vordering

opeisbaar moet zijn geworden.

78 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 317. Zie ook: DE

LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 297. Voor een meer gedetailleerd overzicht

verwijs ik naar STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 753-

753-757. 79 Hof van Beroep Gent 10 oktober 2006, RW 2006-07, 1245-1247. Zie echter: Beslagr. Gent 17 december 2004,

TGR-TWVR 2005, afl. 1, 44: waarin werd gesteld dat een factuur die opgesteld wordt om betaling te vorderen

van een schadevergoeding geen onderliggende verbintenis reflecteert.. 80 Beslagr. Doornik 20 mei 2005, JLMB 2005, afl. 38, 1691-1694. 81 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 318. 82 STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 757. 83 DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 308-309. 84 DE LEVAL, G., La saisie-arrêt, Liège, 1976, p. 61. Zie ook : STRANART, A.M., “La saisie-arrêt bancaire”,

RPDB VIII nummer 8, p. 817.

26

42. Per uitbreiding kan artikel 1415 tweede lid Ger.W. ook worden toegepast op nog niet

opeisbare schuldvorderingen waarbij de toekomstige vereffening van de schuldvordering

ernstig in gevaar is85. De rechtsleer steunt hiervoor op artikel 1188 B.W.

43. Artikel 1416 Ger.W. bouwt in zekere zin verder op het voorgaande86: dit artikel stelt

dat het respijt toegekend door de bodemrechter, het verlof tot het leggen van het bewarend

beslag, niet verhindert, wanneer de beslagrechter uit nieuwe omstandigheden kan vaststellen

dat het respijt toegekend door de bodemrechter, de toekomstige vereffening van de

schuldvordering ernstig in het gevaar brengt.

44. Artikel 1415, tweede lid Ger.W. kan ook als grond worden gebruikt om bewarend

beslag te laten leggen voor een voorwaardelijke of eventuele vordering87, doch enkel wanneer

de uitvoering van de verbintenis in de toekomst gevaar loopt.

45. Het komt opnieuw aan de beslagrechter toe om over de opeisbaarheid van de

vordering te oordelen, en om eventueel het bedrag ten belope waarvan de vereffening gevaar

loopt88, in het geval van artikel 1415 tweede lid Ger.W., vast te stellen.

46. In de praktijk is het niet eenvoudig vast te stellen of uitstel van betaling, een loutere

betalingsfaciliteit89 uitmaakt, dan wel de niet-opeisbaarheid van de vordering met zich

Rechtspraak : Antwerpen (3e k.) nr. 2001/AR/235, 16 september 2003, Huur 2005, afl. 2, 85 (waarbij de

verhuurder bewarend beslag liet leggen op basis van nog te vervallen huurgelden), Beslagr. Luik 19 juni 1996,

JLMB 1996, 1255 (idem). 85 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 318.

Doornik (burg.), 13 september 1985. Bron: GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code Judiciaire

commentée, Volume IV, Saisies, La Charte, 2009, p. 238. 86 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 318. 87 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 318. Voorbeelden:

wanneer de debiteur de verwezenlijking van de voorwaarde verhindert, bewarend beslag lastens de borg nog

voor de schuldvordering tegenover de schuldenaar opeisbaar is.

Rechtspraak: Cass. 10 mei 1991, RW 1991-92, 405, Gent (14de Kamer) 21 november 1995, AJT 1996-97, 13-14.

Zie ook: DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 301-304. 88 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 319.

27

meebrengt. De rechtsleer is hierover verdeeld90. De tweede opvatting verdient volgens Dirix

en Broeckx91 de voorkeur. Bovendien biedt artikel 1188 B.W. een oplossing voor de

beslagleggende schuldeiser: wanneer de schuldeiser kan aantonen dat de recuperatie van de

schuldvordering ernstig gevaar loopt, kan de beslagrechter toch het leggen van bewarend

beslag machtigen92.

c. Vaststaand

47. De schuldvordering waarvoor bewarend beslag zal worden gelegd, moet vaststaand

zijn93. Het bedrag van de schuldvordering moet bepaald zijn, minstens vatbaar voor een

benaderende bepaling94. Indien verlof aan de beslagrechter wordt gevraagd teneinde bewarend

beslag te kunnen leggen, voor een vordering die niet geheel vaststaand is, zal de beslagrechter

89 DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 310 en DE LEVAL, G., La saisie-arrêt,

Liège, 1976, p. 58. 90 STRANART hangt eveneens de tweede opvatting aan: zij stelt dat door het invoegen van de clausule,

stilzwijgend wordt overeengekomen dat de schuldenaar niet gehouden kan zijn tot betaling vóór het verstrijken

van de overeengekomen termijn - STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”,

TBH 1985, p. 757. Zij stelt met andere woorden dat uitstel van betaling een rechtstreeks effect heeft op de

opeisbaarheid van de vordering, en dat de beslagrechter een machtiging betreffende een dergelijke vordering niet

zou mogen toestaan, aangezien de vordering niet voldoet aan artikel 1415 Ger.W. Artikel 1415 tweede alinea

Ger.W. biedt trouwens een uitweg voor de schuldeiser die zich geconfronteerd weet met dergelijk

betalingsuitstel (zie randnummer 42).

CHABOT en LEONARD stellen : « il est donc impossible de saisir-arrêter en vertu d’une créance non exigible à

moins que le débiteur ne se trouve pas déchu du bénéfice du terme ». Ook zij stellen dat uitstel van betaling de

opeisbaarheid van de vordering opschort - CHABOT-LEONARD, D., Saisies conservatoires et saisies-

exécutions, Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 89.

Ik hang eveneens de tweede opvatting aan : door het toekennen van betalingsuitstel, wordt de opeisbaarheid van

de vordering uitgesteld tot het moment dat het betalingsuitstel afloopt. Anders hierover oordelen zou een

onevenredige macht in de handen van de schuldeiser leggen. 91 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 319. 92 STRANART stelt zich terecht vragen bij de wettelijkheid van deze praktijk (STRANART, A.M., “Les

conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 759) : het gaat immers niet op de opeisbaarheid

van de schuld uit te stellen en daarop terug te komen wanneer de niet-recuperatie van de vordering dreigt. 93 DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 315. Zie ook : STRANART, A.M., “Les

conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 759. 94 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 319 en DE LEVAL,

G., La saisie-arrêt, Liège, 1976, p. 62.

28

de vordering ramen95. Hierbij doet de beslagrechter geen uitspraak over de gegrondheid van

de schuldvordering96: hij verleent aan de schuldeiser de mogelijkheid tot waarborg van de

mogelijke invordering van zijn schuldvordering.

iii. Tijdstip van beoordeling

48. Net zoals bij de beoordeling van de hoogdringendheid (zie randnummer 23), moeten

de kwaliteitsvereisten van de schuldvordering beoordeeld worden op een dubbel moment97:

enerzijds op het tijdstip van het verzoekschrift tot verlof, of op het tijdstip van het beslag

indien er geen rechterlijke machtiging is.

49. Anderzijds moet de beslagrechter ook deze kwaliteitsvereisten nagaan wanneer hij

gevat wordt om uitspraak te doen in een verzetsprocedure tegen het beslag: het tijdstip dat dan

in aanmerking dient genomen te worden is het tijdstip van de uitspraak98. Het is immers

denkbaar dat op het moment van het beslag de wettelijke voorwaarden wel aanwezig waren,

en dat bij de verzetsprocedure deze voorwaarden niet meer zijn vervuld99. Omgekeerd kan de

beslaglegger tijdens de verzetsprocedure, aan de beslagrechter de vereiste machtiging tot het

leggen van het beslag vragen, wanneer de vordering van de beslagleggende schuldeiser op het

moment van het beslag de vereiste kwaliteiten nog niet bezat100.

iv. Rechterlijke machtiging,

a. Principe

50. Voor het leggen van bewarend beslag is in principe toestemming van de beslagrechter

vereist101. Op deze regel bestaan verschillende uitzonderingen, waarvan de belangrijkste twee

te vinden zijn in de artikelen 1414 en 1445 Ger.W.

95 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 319 en DE LEVAL,

G., La saisie-arrêt, Liège, 1976, p. 63. Zie ook: STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies

conservatoires”, TBH 1985, p. 760. 96 Zie randnummer 35. 97 STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 762. 98 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 319.

Rechtspraak: Beslagr. Neufchâteau 27 februari 1981, Jur.Liège 1981, 205. Zie randnummer 74 en volgende. 99 Zie randnummer 84 en volgende en randnummers 110-114. 100 STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 762. Zie

randnummer 68. 101 DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 318.

29

b. Uitzonderingen

1. Artikel 1414 Ger.W.

51. Elk vonnis geldt als titel voor het leggen van bewarend beslag, zelfs indien het niet

uitvoerbaar is bij voorraad. Uit het vonnis dient het bestaan van een schuldvordering te

blijken, die zeker, vaststaand en opeisbaar moet zijn102.

52. De schuldeiser die over een vonnis in de zin van artikel 1414 Ger.W. beschikt, hoeft

zich niet meer tot de beslagrechter te wenden om verlof te bekomen, doch het staat hem vrij

dit alsnog te doen. In die procedure kan geen twijfel meer bestaan over de zekerheid van de

vaststaande vordering103. De schuldeiser dient wel nog de hoogdringendheid aan te tonen

teneinde verlof te bekomen104.

53. Niet elk vonnis levert echter een titel op tot het leggen van bewarend beslag:

- indien het beschikkend gedeelte van het vonnis dat als toelating om bewarend beslag

te leggen moet dienen, uitdrukkelijk vermeldt dat de titel niet kan gebruikt worden om

bewarend beslag te leggen, kan het vonnis niet gebruikt worden als grond voor het

leggen van bewarend beslag (art. 1414 in fine Ger.W.)105.

- indien het beschikkend gedeelte van het vonnis termijnen van uitstel van betaling

vermeldt, kan de titel niet dienen als grond voor het bewarend beslag, behalve indien

102 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 320. Zie ook:

STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 764.

Rechtspraak : Hof van Beroep Gent 16 oktober 2007, RW 2008-09, 501-503, waarin een gehomologeerde

familiale overeenkomst als uitvoerbare titel in de zin van 1414 Ger.W. wordt beschouwd. 103 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 321 steunende op

Beslagr. Luik 14 december 1979. De beslagrechter dient wel de titel zelf te onderzoeken; de titel dient immers

een schuldvordering in te houden (zie randnummer 53, 60 en 78). 104 DE LEVAL stelt in zijn artikel « Il n'y a pas d'automatisme en matière de saisie conservatoire » terecht dat het

bekomen van dit verlof geen automatisme is! STRANART bespreekt in “Les conditions générales des saisies

conservatoires”, TBH 1985, p. 748-749 het arrest van het Hof van Cassatie van 14 september 1984, dat bevestigt

dat de beslagrechter weldegelijk de hoogdringendheid dient te onderzoeken (Cass. 14 september 1984,

Rec.Gén.Enr.Not. 1985, nummer 23.191 en RW 1985-86, 894).

Zie ook: Hof van Beroep Brussel 21 mei 1975, RW 1975-76, 1772-1775, Beslagr. Luik 23 december 1985,

Jur.Liège 1986, 321. 105 Brussel (burg.) 3 januari 1983 RG 73.668 en 125.101. Bron: GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code

Judiciaire commentée, Volume IV, Saisies, La Charte, 2009, p. 221.

30

de bodemrechter zulks uitdrukkelijk niet heeft uitgesloten106. De rechtsleer steunt

hierbij op artikel 1244 B.W. Ik vermeld hier nogmaals artikel 1416 Ger.W. dat stelt

dat de beslagrechter alsnog verlof kan verlenen tot het leggen van bewarend beslag,

zelfs indien de bodemrechter uitstel van betaling heeft toegestaan. De rechtsleer

vereist echter dat de schuldeiser dan moet aantonen dat de vordering in gevaar komt

door het uitstel (analoog aan artikel 1415 in fine Ger.W.)107.

- Wanneer de titel op grond waarvan bewarend beslag zou worden gelegd, geen

schuldvordering inhoudt (niet vaststaand), dat de titel wel het bestaan van de

schuldvordering erkent, doch deze niet begroot (niet zeker), of wanneer de vordering

niet meer actueel is (enerzijds niet opeisbaar, anderzijds niet spoedeisend)108.

2. Buitenlandse vonnissen109

54. Buitenlandse vonnissen die in hun land van herkomst uitvoerbaar zijn, worden in

België de plano erkend (overeenkomstig artikel 33, lid 1 EEX-Vo en artikel 22, §1 WIPR)110.

Zij leveren dus een titel op grond waarvan bewarend beslag kan worden gelegd111.

55. De beslagrechter is evenwel verplicht bij de handhavingsprocedure na te gaan of de

voorwaarden van erkenning zijn vervuld112, en of het vonnis effectief een titel oplevert die als

grond voor een bewarend beslag kan worden gebruikt (zie randnummer 53).

56. Een buitenlandse beschikking die bewarend beslag machtigt in België kan niet zonder

exequatur worden ten uitvoer gelegd in België. Evenmin levert dergelijke beschikking een

titel op in de zin van artikel 1415 Ger.W.113

106 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p.321. 107 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 321. 108 Het is consequent van de wetgever dat de schuldvordering opgenomen in een vonnis (art. 1414 Ger.W.) aan

dezelfde kwaliteitsvereisten als de schuldvorderingen in onderhandse titels (art. 1415 Ger.W.) moet voldoen. 109 Zie ook: DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 321-324. Sinds het verschijnen

van zijn werk hebben zich op het Europees vlak dusdanige veranderingen voorgedaan dat zijn bijdrage sterk

verouderd is. 110 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 321. 111 Hof van Beroep Brussel 11 mei 1988, JLMB 1988, 1345. Zie ook Hof van Beroep te Brussel, 4 maart 2002

02-QR-14, onuitgegeven en daarom geraadpleegd op www.juridat.be, Hof van Beroep te Brussel, 27 september

1995 295394, onuitgegeven en daarom geraadpleegd op www.juridat.be. 112 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 322.

31

3. Arbitrage en authentieke aktes114

57. Scheidsrechterlijke uitspraken conform artikel 1703 Ger.W. worden als vonnissen in

de zin van artikel 1414 Ger.W. beschouwd. Het speelt geen rol of zij afkomstig zijn van een

binnenlandse of buitenlandse arbitrage-instelling115.

58. Binnenlandse en buitenlandse notariële aktes leveren eveneens een titel op tot het

leggen van bewarend beslag116.

4. Artikel 1445 Ger.W.

59. De schuldeiser die op grond van authentieke of onderhandse stukken bewarend beslag

onder derden wenst te leggen, is niet verplicht voorafgaandelijk rechterlijk verlof aan te

vragen117.

60. Zoals hierboven aangestipt in randnummer 23, zal bij een handhavingsprocedure de

beslagrechter de voorwaarden waaronder bewarend beslag kan worden gelegd, onderzoeken

(hoogdringendheid118), maar ook de kwaliteitsvereisten van de schuldvordering dienen te

controleren119.

113 Hof van Beroep Gent 4 november 2008, RW 2009-10, 746.

Voor een ander voorbeeld van het territorialiteitsbeginsel: enkel een Belgische gerechtsdeurwaarder mag

bewarend beslag leggen in België: Cass. 26 september 2008, RABG 2009, 375-382. 114 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, p. 322. Zie ook: DE

LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 324. 115 Antwerpen (burg.) 7 december 1979, JPA 1987, 111. Bron: GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code

Judiciaire commentée, Volume IV, Saisies, La Charte, 2009, p. 222.

Zie ook : Beslagr. Brussel 7 september 2001, JT 2002, 390-391. 116 STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 765. 117 STRANART, A.M., “Les conditions générales des saisies conservatoires”, TBH 1985, p. 765. 118 DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 284 :

Toute saisie conservatoire qu’elle soit pratiquée en vertu d’une autorisation du juge des saisies ou d’un

jugement tenant lieu d’autorisation de saisir (…) est subordonnée à la condition d’urgence.

Beslagr. Brussel 26 januari 1995 Act.Dr. 1996, 279-281 (« que le fait de laisser passer des mois sans prendre

d’initiative conservatoire démontre qu’aux yeux du défendeur au principal , saisissant, le cas ne requérait pas

célérité »). Zie ook : Luik (burg.), 27 januari 1997 RG 97/317, Brussel (burg.) 24 december 1991 AR 18.758/91,

32

61. De strenge kwaliteitsvereisten uit artikel 1415 Ger.W. worden in het geval van

bewarend beslag onder derden getemperd door de bepalingen van artikel 1446 en 1447

Ger.W. Daarin wordt de beoordelingsbevoegdheid van de beslagrechter uitgebreid in die zin

dat indien een zekere, vaststaande en opeisbare schuldvordering ontbreekt, de beslagrechter

toch verlof tot het leggen van bewarend beslag onder derden kan verlenen120.

62. Deze bepaling dient ons geenszins te verwonderen: hoewel het verlof van de

beslagrechter immers niet vereist is121 voor het leggen van bewarend beslag onder derden,

Brussel (9de Kamer) 10 september 1998 RG 1998/AR/13. Bron : GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code

Judiciaire commentée, Volume IV, Saisies, La Charte, 2009, p. 287. 119 Zo moet onderzocht worden of de onderhandse stukken niet geprotesteerd werden: enkel een geaccepteerde

factuur kan dienen als onderhands stuk op basis waarvan beslag kan worden gelegd (Bergen (burg.), 25

september 1997 RG 97 1208 – Bron: GEORGES, F. (ed.), La jurisprudence du Code Judiciaire commentée,

Volume IV, Saisies, La Charte, 2009). Geprotesteerde facturen kunnen niet als onderhandse titel gelden (Luik

(burg.), 11 december 1995, JLMB 1996, 490, Hof van Beroep Antwerpen (3de Kamer) 9 juni 2004, NJW 2005,

769 en P&B 2004, 106-107, Beslagr. Brussel 28 december 1999, RW 2000-01, 709). Er geldt voor handelaars

een vermoeden van aanvaarding van de factuur (“de rechter (…) uit de aanneming van de factuur een feitelijk

vermoeden kan putten en er het bewijs kan in vinden dat de schuldenaar zijn akkoord heeft gegeven met de in de

factuur vermelde verbintenis”) (Cass. (1ste Kamer), 27 januari 2000, Arr.Cass. 2000, nummer 72). Opmerkelijk

is het vonnis van de beslagrechter van Luik van 29 juni 2007: het stelt dat enkel facturen voor aankopen en

verkopen kunnen gelden als onderhandse titel (Beslagr. Luik 29 juni 2007, Rev.Not.B. 2007, 493). Facturen

betreffende de uitvoering van werken kunnen niet als onderhandse titel gelden, waardoor machtiging aan de

beslagrechter zal moeten worden gevraagd. 120 Cass. 12 mei 1989, RW 1989-90, 1347-1349. Zie ook de artikelen van DIRIX en DE LEVAL, G., La saisie-

arrêt, Liège, 1976, p. 49. Voor een recenter arrest : Cass. 15 juni 2006, besproken in FRANSIS, R., “Beslag

onder derden in handen van de bank en lopende verrichtingen op bankrekeningen”, RW 2007-08, afl. 6, 232-235.

Zie ook: Luik (12e k.) 6 december 2005, Rev.not.B. 2006, afl. 2997, 283-290. 121 DE LEVAL, G., Traité des saisies. Règles générales, Liège, 1988, p. 326. DE LEVAL noemt de vrijwillige

vraag tot machtiging van de beslaglegger aan de beslagrechter utile voire indispensable

- soit parce que le juge de fond n’a pas abordé le fond, tel est le cas lorsqu’il est borné à ordonner

une mesure d’instruction ;

- soit parce que nonobstant un jugement de condamnation, il importe de vérifier si le cas requiert

célérité ;

- soit parce qu’un réponse partielle et insuffisante a été fournie en ce qui concerne la créance,

singulièrement lorsque celle-ci n’est pas liquidé ou ne l’est que provisionellement.

33

heeft de wetgever deze bepaling in het leven geroepen als pragmatische oplossing voor het

ontbreken van een titel.

c. Procedure van verzoekschrift

1. Verzoekschrift

63. Zoals vermeld in randnummer 10 wordt de machtiging tot het leggen van bewarend

beslag gevraagd bij eenzijdig verzoekschrift. Artikelen 1025 en volgende Ger. W. regelen de

rechtspleging122.

64. Artikel 1026 Ger.W. vermeldt een aantal (absolute) nietigheden: het verzoekschrift

moet op straffe van absolute nietigheid123 de volgende vermeldingen bevatten:

- De dag, de maand en het jaar

- De naam, voornamen, beroep en de woonplaats van de verzoeker

- Het onderwerp en een korte uiteenzetting van de grond van de vordering

- De aanwijzing van de beslagrechter

- De handtekening van de advocaat124 van de verzoeker

Ook GEORGES betreurt in La saisie de la monnaie scripturale de afwezigheid van tussenkomst door de

beslagrechter enigszins:

Peut-être pourrait-on pondérer mieux encore les intérêts respectifs en suggérant, de lege ferenda et au

stade conservatoire, une modification de l’article 1445 du Code Judiciaire. Comme on le sait, cette

disposition permet qu’une saisie-arrêt conservatoire soit formée par un créancier qui de dispose ni

d’une autorisation préalable du juge des saisies, ni d’un jugement reconnaissant le fondement de sa

créance en application de l’article 1414 du même Code, pourvu qu’il dispose d’un titre privé. Cette

faveur ne nous paraît plus guère se justifier en ce début de 21e siècle au regard de la dématérialisation

du patrimoine. Un contrôle préalable par le juge des saisies de la célérité et de l’existence d’une

créance, à moins que le créancier ne dispose d’un titre au fond, permettrait de réduire les abus, sans

préjudice de l’obligation générale de loyauté du créancier lorsqu’il exerce des poursuites.(p. 69)

122 DIRIX, E. en BROECKX, K. Beslag, in A.P.R., Antwerpen, E. Story-Scientia, 2010, randnummer 467 en

CHABOT-LEONARD, D., Saisies conservatoires et saisies-exécutions, Bruylant, Bruxelles, 1979, p. 74. DE

LEVAL, G., La saisie-arrêt, Liège, 1976, p. 152. Zie ook L. VAN PARYS, “Procedure op eenzijdig

verzoekschrift”, TPR 1980, 241 en volgende. 123 Weliswaar onderhevig aan artikel 861 Ger.W. en volgende.

34

65. Het verzoekschrift moet worden opgesteld in de taal van de procedure ten gronde, op

straffe van niet-ontvankelijkheid125. De verzoeker moet er alle elementen in vermelden die de

beslagrechter moeten toelaten de wettelijke voorwaarden voor het beslag (hoogdringendheid

en de kwaliteitsvereisten van de schuldvordering) te kunnen toetsen126, anders komt de

aansprakelijkheid van de verzoeker in het gedrang (zie randnummer 110 en volgende). Zo

moet de verzoeker, om de rechten van de verdediging niet volledig met de voeten te treden,

overeenkomstig artikel 1027 derde lid Ger.W. een inventaris opnemen van de stukken die aan

de beslagrechter zullen worden overhandigd.

66. Het verzoekschrift moet in twee exemplaren worden aangeboden. Artikel 1450 Ger.W.

stelt dat het verzoekschrift voor bewarend beslag onder derden in drievoud dient te worden

aangeboden, behalve wanneer de griffier wordt vrijgesteld van de kennisgevingen bedoeld in

124 Het verzoekschrift tot machtiging tot het leggen van het bewarend beslag mag dus enkel door een advocaat

ondertekend worden. De andere verzoekschriften waarvan melding in de artikelen 1503, 1516, 1519, 1522 en

1658 Ger. W. mogen dan weer wel door een gerechtsdeurwaarder ondertekend worden. Dit is niet zo’n vreemde

keuze van de wetgev