BETON LABORATUARI ÇALIŞMA TALİMATLARI

1 Mixer cihazı çalıştırma ve deney prizması harcı hazırlama talimatı

2 Sarsma (şok) makinesi çalıştırma talimatı

3 Sarsma cihazı ile deney prizmalarının hazırlanması talimatı

4 Özgül ağırlık tayini

5 Özgül yüzey (blaine) tayini

6 Manuel vicat aleti ile standart kıvam tayini deney talimatı

7 Manuel vicat aleti ile donma başı ve donma sonu tayini deney talimatı

8 Genleşme (Le Chatelier) deney talimatı

9 Basınç dayanım test cihazını çalıştırma talimatı

10 Le Chatelier kazanı çalıştırma talimatı

11 Kür havuzları kullanım ve bakım talimatı

12 Çimentoda yalancı donma “False Set” testi

13 Tras aktivitesi deney talimatı

Mixer cihazı çalıştırma ve deney prizması harcı hazırlama talimatı

İlgili personel: HARÇ-BETON LABORANTLARITanım: Harç hazırlamak için mixer cihazının kullanılmasıdır.

Amaç: Mixer (karıştırıcı), deney prizması harcını, 196-1 Standardına göre hazırlanmasında kullanılır. İki işlem programı vardır. P1 programı mukavemet-dayanım, aktivite analizi için harç hazırlamada, P2 programı ise vikat için harç hazırlamada kullanılır. Ayrıca isteğe bağlı harç hazırlama işlemlerinde kullanılmak üzere el ile kontrol seçeneği bulunmaktadır.

Cihazı Oluşturan Parçalar > Kumanda paneli> Karıştırma paleti> Karıştırma kabı> Kum haznesi> Kol (karıştırrma kabının, aşağı ve yukarı, hareketini sağlar)

İşlem P1 (Deney prizması harcı hazırlanması)

> Deney numunesi belirlenir > 450 gr çimento, 225 gr içilebilir su ve 1350 gr standard kum tartımları alınır. > Standart kum haznesine aktarılır.> Deney numunesi ve suyu karıştırma kabı içerisine alınır.> Kontrol panelinde bulunan düğmeden OTO seçilir.> Yavaş düğmesine bir kez basılarak P1 modu seçilir> Başlat düğmesine basılmasıyla,> Cihaz devreye girecek ve palet dönmeye başlayacaktır.> Sırası ile kendiliğinden;> 30 sn. çimento ve su karışacak, > 30 sn. kum karıştırma kabına, haznesinden otomatik olarak akacak ve karışacak,> 30 sn. hızlı modda karıştırma devreye girecek,> 90 sn. beklemeye geçecek,> 60 sn. tekrar karıştırma işlemi yapılacaktır.> Böylece toplam 240 saniyelik karıştırma süresine ulaşılmıştır.> İşlemlerle ilgili sekmeler ve süreleri kumanda panelinden izlenebilecektir. > Kol yardımıyla (sağ öne doğru çekilerek) paletten aşağıya indirilen kap ilişkili kalıba boşaltılarak yeni bir deney için hazırlanır.

İşlem P2 (Vikat hamuru hazırlanması)

> Deney numunesi belirlenir ve ilgili tartımları alınır. > Deney numunesi ve suyu karıştırma kabı içerisine alınır.> Kontrol panelinde bulunan düğmeden OTO seçilir.> Hızlı düğmesine bir kez basılarak P2 modu seçilir> Başlat düğmesine basılmasıyla,> Cihaz devreye girecek ve palet dönmeye başlayacaktır.> Sırası ile kendiliğinden;> 90 sn. palet dönecektir.> 30 sn. beklemeye geçecek,> 90 sn. tekrar palet dönecektir.> İşlemlerle ilgili sekmeler ve süreleri kumanda panelinden izlenebilecektir. > Kol yardımıyla (sağ öne doğru çekilerek) paletten aşağıya indirilen kap ilişkili kalıba boşaltılarak yeni bir deney için hazırlanır.

Sarsma (şok) makinesi çalıştırma talimatı

İlgili personel: HARÇ BETON LABORANTLARI

Tanım: Harç kalıplarının yerleştirilmesi için kullanılan şok (sarsma) makinesi çalıştırma talimatıdır

Cihazlar: Sarsma (şok) makinesi

Ekipmanlar: Prizma kalıbı, kalıp başlığı, yayıcı ve sıyırıcı

1 – Enerji sağlama şalteri.2 – Numaratör3 – “On” çalıştırma düğmesi4 – “Off” durdurma düğmesi5 – Kalıp (40x40x160mm)6 – Kalıp Başlığı7 – Kalıp ve kalıp başlığı sıkıştırma kolları8 – Sarsma tablası9 – Koruyucu kapağı10 – Koruyucu ses yalıtımı

İŞLEM:

> Cihazı çalıştırabilmek için enerji açık pozisyonuna getirilir.> Numaratörden şoklama sayısı ayarlanır.> Harc kalıbı ve başlığı, sarsma tablasına sıkıştırma kolları vasıtasıyla sabitlenir.> Hazırlanan harc kalıba yerleştirildikten sonra Koruyucu kapak kapıtılır.> “On” düğmesine basılıp cihaz çalıştırılır.> Şoklama süresi sonunda cihaz otomatik duracak.> Cihaz manuel durdurulmak istenir ise “Off” düğmesine basılır.

Çalışırken dikkat edilecek hususlar

> Yukarda bahsedilen işlemler uygulanırken personel İş Sağlığı ve Güvenliğinin gerektirdiği koruyucu malzemeleri (önlük, eldiven, kulaklık, çelik burunlu ayakkabı) kullanır.> Cihaz ile ilgili elektriksel ve mekanik arızalarında bakım ekiplerine haber verin, kendiniz müdahale etmeyin.> Normal çalışma saatleri dışında çalışma gerektiğinde amirlerine haber ver.> Kullanılan aletler ve makine aksamları temiz tutulmalıdır.> Şok makinesi start tuşuna basmadan önce üst kapak kapatılmış olmalıdır.> Kalıp sıkıştırma kolları sağlıklı çalışır durumda olmasına dikkat edilmelidir.

Sarsma cihazı ile deney prizmalarının hazırlanması talimatı

İlgili personel: HARÇ-BETON LABORANTLARI

Tanım: EN 196-1 standardına uygun, deney prizmalarının hazırlanması.

Cihaz ve ekipmanlar: Sarsma makinesi, prizma kalıbı, kalıp başlığı, kaşık, yayıcı ve sıyırıcı

İşlem:

> Sarsma cihazı açma kapama şalteri açık “On” konumuna getir.> Uygulanacak olan sarsma sayısı numaratör yardımıyla 60 şoka ayarla.> 40x40x160 mm prizma kalıplarının temizlenmiş ve ince bir yağ ile yağlanmış olmalıdır.> Koruyucu kapak açılarak sarsma tablasının üzerine prizma kalıbı yerleştirilir.> Kalıp üstüne kalıp başlığı yerleştirilir.> Kalıp ve kalıp başlığının sıkıştırılmasını sağlayacak olan sıkıştırma kolları ile kalıp sabitlenir.> EN 196-1 standardında uygun hazırlanmış olan harç, kalıp prizma bölmelerine yarısına kadar, kaşık ve yayıcı kullanılarak, yerleştirilir. > Ardından koruyucu kapak kapatılarak cihaz çalıştırılır. > 60 saniyelik sürede 60 sarsmadan sonra cihaz otomatik durur.> Koruyucu kapak tekrar açılır. Kalan harç EN 196-1 standardına uygun kalıp bölmelerine yerleştirilir.> Koruyucu kapak kapatılarak cihaz çalıştırılır.> 60 saniyelik sürede 60 sarsmadan sonra cihaz otomatik durur.> Koruyucu kapak açılarak sıkıştırma kolları açılır ve harç bulunan kalıp düz bir zemin üzerine konulur.> Kalıbın üzerindeki fazlalık harç EN 196-1 standardına uygun alınır.> Kalıp üzerlerine gerekli tanımlamaları içeren etiket yapıştırılır.> Kalıbın üzeri EN 196-1 standardına uygun ölçülerde cam veya pleksiglas plaka ile kapatılır.> Kalıp kürleme için hazır duruma gelmiş olur.

Özgül ağırlık tayini

İlgili personel: Kalite Kontrol Laborantları

Tanım: Multipiknometre cihazının çalışması, cihaz ve terebentin metodu ile özgül ağırlık tayini.

A. Multipiknometre ile özgül ağırlık tayini 1. Açma-kapama düğmesi2. Dijital gösterge3. Sıfırlama düğmesi4. Numune kaplarının konulduğu, ölçümün yapıldığı yer5. Ölçüm seçici kol.6. Cell anahtarı.7. Ref anahtarı.8. Gaz alma anahtarı9. Gaz hız ayar düğmesi.10. Gaz çıkış anahtarı.11. Gaz çıkış hızı ayar düğmesi.

İşlem:

> Cihazı “POWER” düğmesinden aç ve (gaz hattının temizlenmesi için)10 dk. bekle.> Helyum gazının tüpü açılır basınç max. 20 psi olarak ayarla.> “Cell” ve “Ref” valflerini aç. İki anahtar mandalı yukarıya doğru kaldırılır.> Büyük boy (hücre) numune kabının darası alınır ve yarısına kadar, (40-70) gr, numune koy. Terazide konulan numune tartılır. Numune tartımı (m) olarak bir yere kaydedilir.> Gazın içeriye alınma hızı (9) ve dışarıya çıkış hızı (11) ayarları kontrol edilir.> Başlangıçta içeriye gaz alma anahtarı (8) kapalı, gaz çıkış anahtarı (10) açık, ölçüm seçici kolu (5) “CELL” konumunda olmalıdır.> Ölçüm yapıldığı hücrenin (4) kapağı açılır, numune kabı + numune dikkatlice içeriye bırakılır. Sonra üst kapak kapatılır.

Ölçüm:

> Dijital göstergedeki değer sabit kalınca gazı çıkışı anahtarı (10) kapatılır.> Ölçüm seçici kolu (5) “REF” konumuna getirilir. Dijital göstergedeki değer sıfır olmalıdır, sıfır değil ise ayarı (3) yapılmalıdır.> Gaz alma anahtarı (8) açılır.> Dijital gösterge (2) 17’ye [1.195 kg/cmP

3P] gelince gaz alma anahtarı (8) kapatılır.

> Dijital göstergedeki değer stabil olunca (PB1 Bolarak) kaydedilir.> Ölçüm seçici kolu (5) “CELL” konumuna getirilir.> Dijital göstergedeki değer düşmeye başlar ve bir değerde sabit kalır. Bu değerde (PB2 Bolarak) kaydedilir.> Gazı çıkış anahtarı (10) açılarak gaz tahliye edilir.> Dijital göstergedeki (2) değer sıfır olana kadar beklenir. Değer sıfır olmazsa ayarı ile sıfır yapılır.> Aynı işlem 2 kez tekrarlanır. (Ölçüm’den itibaren)> İşlem sonunda ölçüm hücresi (4) kapağı açılır. Numune kabı (kuru bez ile) temizlenir ve yeni analiz için hazır duruma getirilir.> Okunan değerlerden ilk okuma alınmaz, 2. ve 3. okuma değerler aşağıdaki bağıntılara konarak özgül ağırlık hesaplanır.

Hesaplama:

VBPB = VBCB - VBRB [(PB1B / PB2B) - 1]Büyük boy hücre kabı : VBCB = 147,966 cmP

3P

Referans hacim: VBRB = 89,37cmP

3P

d = mV P

gr/cm3

Burada;

m = Numune kabına konan numune miktarı (gr)d = Yoğunluk (gr/cmP

3P)

VBP B = Hacim (cmP

3P)

PB1 B = “REF” konumundaki ilk değerPB2 B = “CELL” konumundaki son değer

B. Terebentin metodu ile özgül ağırlık tayini

Le Chatelier balonu

Kullanılan ekipman: Le Chatelier balonu.

İşlem:

> 0,0001 gr hassasiyetli terazide 100 gr numune tartılır. (m)

> Laboratuar şartlarına uygun ortamda 250 ml’lik kuru şatölye balonuna “0” işaretine kadar terebentin ilave edilir. Bir huni yardımıyla tartılan numune dikkatli bir şekilde şatölye balonuna konulur.

> Dikkatli bir şekilde şatölye balonu çevirerek çimento karıştırılır.

> Karıştırma işlemi hava kabarcığı kalmayana kadar devam eder.

> Şatölye balonun üzerindeki taksimatlı bölmede terebentin son seviyesi okunur. (SB1B)

Hesaplama:

Çimentonun özgül ağırlığı aşağıdaki bağıntılar yardımıyla bulunur.

d = mS1

gr /ml

Burada;SB1 B= Okunan son seviye (ml)dB B = Numunenin özgül ağırlığı (gr/ml)m = Numunenin miktarı (gr)

Özgül yüzey (blaine) tayini

İlgili personel: HARÇ-BETON LABARATUARI PERSONELİ

Tanım: Otomatik blaine ile manuel blaine cihazı ile özgül yüzey tayininin nasıl yapıldığını tarif eder.

Özgül Ağırlık: 1cmP

3P hacmindeki boşluksuz çimentonun gram olarak kütlesidir. gr/cmP

3P olarak ifade

edilir.

Blaine: 1gr çimentonun içindeki tanelerin cmP

2P olarak yüzeylerinin toplamıdır. cmP

2P/gr olarak ifede edilir.

Açıklama: Deney numunesinin özgül ağırlığı yapılmadan (bilinmeden) blaine - özgül yüzey tayini yapılamamaktadır.

A. Otomatik blaine cihazı ile

UCihaz ve bilgisayarın açılması

> AS-BLP 01 Blaine cihazı arkasında bulunan düğmesinden açılır.> Bilgisayar açılarak, ekran üzerinde bulunan “Blaine” programı çalıştırılmasıyla ile cihaz kullanıma hazırlanır.> Programı üzerinde bulunan, dosya karesi açılarak bağlan sekmesi tıklanır. Böylece cihaz ile iletişim sağlanmış olur.

Uİşlem

> Delikli disk, piston ve hücreleri dikkatlice temizlenir. > Bulk hacmi v=73,39 cm3’tür.> Deney numune miktarı m= v.d. (1-e) formulüne göre hesaplanır. Burada;m: numunenin kütlesi (tartım),v: bulk hacmi,d: özgül ağırlık,1: sabit sayı,e: 0,5 sabit sayısıdır.

> Deney numunesi 0,01 gram hasssasiyetle terazide tartılır.> Delikli disk numune hücresi içerisine yerleştirilir.> Disk üzerine beyaz bant süzgeç kağıdı koyulur.> Deney numunesi, hücre içerisine yavaşca aktarılır.> Hücre kenerlerında kalan numuneyi, indirmek, numunenin üst yüzeyini düzeltmek için hücre

kenarına hafifçe vurulur.> Numunenin üzerine yeni bir süzgeç kağıdı yerleştirilir.> Pistonun üzerinde bulunan mikrometre sıfırlanır ve piston numune hücresinin içine yavaşça

yerleştirilir.> Çimento numunesinin, oluşacak basınçla, taşmamasına dikkat edilir.> Numune hücresi, pistonla birlikte blain cihazındaki yuvasına yerleştirilir.> Cihaza start verilir.> Sol yön tuşuna bir kere basılarak ekrana girilecektir.> Ekran üzerindeki değişecek olan rakamlar değiştirilir. Bunlar, sıcaklık ve özgül ağırlık değerleridir. > Stop tuşuna bir defa basmak suretiyle buradan çıkılır. > Bilgisayarda kullanım programı ekranının sol kısmında bulunan dosya sekmesinden bağlan seçilip

tıklanır.> Start denilerek analiz başlatılacak sinyal sesiyle okuma işlemi bitecektir.> Stop ile sonuçlar cihaz ekranı üzerinde görülecek ve bilgisayara geçecektir.

UTanımlamaların yapılması

> Dosya karesinden,> Bilgi girişi sekmesi tıklanır.> Testi yapanlar bölümüne, analizi yapan kişinin bilgileri girilir.

> Çimento tipi bölümüne, çimento ile ilgili bilgiler yazılacaktır.> Çıkış tuşuyla girilen bilgiler hafızaya alınmış olunur.> Bu bilgiler işletim programının alt bölümünde, testi yapan ve çimento tipi başlıklarında görülecektir.

UVerilerin kayıt altına alınması

> İşletim programı üzerinde bulunan,> Dosya karesinden, > Test kaydet sekmesine girilir.> Normal test veya kalibrasyon testi seçeneklerinden bir tanesi seçildiği taktirde ilgili bilgiler cihazın blaine sonucunu aktardığı satıra geçecektir.

UKapatma işlemi

> Sırasıyla; işletim programı, bilgisayar ve cihazın kapatılmasıyla işlem sonlandırılmış olur.

B. Manuel blaine cihazı ile

UPrensip

Çimentonun inceliği, belirlenmiş boyutlarda ve prozitedeki sıkıştırılmış bir çimento yatağından sabit hava miktarının geçtiği sürenin gözlenmesiyle spesifik (özgül) yüzey olarak ölçülür.

Şekil 1: U – borusu hava geçirgenlik cihazı parçaları

UU - borusu blaine cihazı

Blaine cihazı şu parçalardan oluşur:

> Manometre (7) – Borosilikat camdan imal edilmiş U şeklinde bir borudur. Boyutları tablo-1 de verilmiştir. Manometrenin bir kolu üzerinde konik bir başlık vardır. Aynı kolun üzerinde dört çizgi ve pozisyonu, ölçü ve töleransları tablo-1 de verilen (T) bağlantısı vardır. T bağlanısının yan kolu üzerinde kauçuk hortum ve puar ile hava geçişini sağlayan musluk bulunur.

> Hücre (3) – Boyutları ve töleransı tablo-1 de verilmiş paslanmaz sert bir metalden imal edilmiş silindirdir. Alt ve üst yüzeyleri düzgün olmalı. Tabandaki çıkıntı da düzgün olmalı. Silindrin dış yüzeyi manometrenin konik başlığına hava almayacak şekilde oturmalıdır.> Piston (1) – Piston hücrenin içine serbestçe girebilen paslanmaz metalden imal edilmiştir. Boyutları ve töleransaları tablo-1 de verilmiştir.> Delikli disk (6) – Delikli disk paslanmaz metalden imal edilmiş 1mm kalınlığında 30-40 delikten oluşmuştur. Boyut ve töleransları tablo 2 de verilmiştir.> Musluk (13) – T bağlantısının yan kolu üzerinde bulunur.> Lastik boru (14) – Esnek kauçuktan imal edilmiştir. Puar ile cam boru arasında bulunur.> Puar (15) – Esnek kauçuk malzemesinden imal edilmiştir. Lastik borunun ucuna bağlanmıştır.> Manometre sıvısı (16) – Manometre en alt çizgi (11) seviyesine kadar uçucu ve higroskopik olmayan, düşük viskozite ve yoğunlukta, Di-butil Ftalat veya ince madeni yağ ile doldurulur.

Madde Açıklamalar Tavsiye edilen boyut (mm) Zorunlu boyut (mm)

1 Piston A ≤ 50 G = 12,7 ± 0,12 Hava çıkışı için düz yüzey B = 135 ± 10 E = G - 0,13 Hücre C = 275 ± 25 H = 15 ± 14 Sıkıştırılmış çimento yatağı D = 23 ± 15 Filtre kağıdı J = 50 ± 156 Delikli disk K = 0,8 ± 0,27 Manometre L = 0,9 ± 0,18,9,10,11 Seviye çizgisi M = 9,0 ± 0,412 Hücrenin konik yuvası13 Musluk14 Lastik boru15 Puar16 Manometre sıvısı

Tablo 1: U-borusu hava geçirgenlik cihazı ile ilgili teknik bilgiler.

UDeney koşulları ve özgül yüzey tayini

> Blaine deneyinin yapılacağı laboratuvar sıcaklığı (20 ± 2) P

oPC olmalı ve nem oranı %65’i

geçmemelidir.> Bütün deney ve kalibrasyon malzemeleri laboratuvar sıcaklığında olmalı.> Hacmi belli olan hücreye 200 mikrondan düşük inceliğe sahip hammadde, farin veya çimento numunesi konur. > Numune miktarı aşağıdaki formüle göre hesaplanır.

m=v*d*(1-e)

m = numune miktarı (g)v = hücre hacmi (cm3) (cihaza göre değişir)d = numunenin özgül ağırlığı (g/cm3)prozite = 1-e (burada e = 0,5 olarak alınır)

> Hücrenin içine delikli disk (6) yerleştirilir. > Üzerine temiz bir süzgeç kağıdı (5) konulur. > Huni yardımı ile tartılan çimento numunesi, yavaş yavaş tozutmadan, hücrenin içine boşaltılır. > Üzerine temiz bir süzgeç kağıdı daha konulur. > Piston (1) yavaşça başparmakla sıkıştırılabilecek kadar bastırılır. > Hücrenin konik yuvası (12) hava kaçağını önlemek için kenarları ince bir tabaka vazelin veya ince vakuum gres ile kaplanır. > Hücre manometrenin konik yuvasına yerleştirilir.> Manometrenin (7) üzerindeki musluk (13) kapatılır. > Puar (15) yardımı ile musluk ile puar arasında vakuum oluşturulur.

> Musluk yavaşça açılır. > Manometre sıvısı 8 nolu çizgi seviyesine geldiğinde musluk kapatılır. Manometre sıvısı yavaş yavaş inmeye başlayacaktır. > 9 nolu seviye çizgisine indiğinde kronometre çalıştırılır. > Sıvı 10 nolu seviye çizgisine indiğinde kronometre durdrulur ve tespit edilen zaman (t) kaydedilir.

> Aşağıdaki formüle yerleştirilerek özgül yüzey hesaplanır.

S(cmP

2P/g) = K *d* √(eP

3P*t) / ((1-e) * √(0,1*n))

S = Özgül yüzey (cmP

2P/g)

K = Cihazı sabitie = Numunenin sıkıştırılmış prozite değeri (çimentoda 0,5 olarak alınır)n = Havanın viskozitesi (tablo 2’de değişik sıcaklıklarda havanın viskozitesi yer alır)d = Numunenin yoğunluğut = Ölçülen zaman

Tablo 2: Ortam sıcaklığına göre havanın viskozitesi

Sıcaklık P

oPC Civanın yoğunluğu (g/cm3) Havanın viskozitesi (n) Karekök(0,1*n)

16 13,56 0,00001800 0,001342

17 13,56 0,00001805 0,001344

18 13,55 0,00001810 0,001345

19 13,55 0,00001815 0,001347

20 13,55 0,00001819 0,001349

21 13,54 0,00001824 0,001351

22 13,54 0,00001829 0,001353

23 13,54 0,00001834 0,001354

24 13,54 0,00001839 0,001356

Resim 1: Otomatik Blaine cihazı Resim 2: Manuel Blaine cihazı> Cihaz sabitinin tayini özgül yüzeyi belli sertifikalı tozlar ile hesaplanır. > Özgül yüzey tayini yapar gibi işlem yapılır. > Çimento tozu yerine sertifikalı toz kullanılır. > Hesaplamada özgül yüzey yerine “K” cihaz sabiti hesaplanır. > Bu işlem üç defa yapılır. Cihaz K sabiti olarak üç sonucunun ortalaması alınır.

Önemli uyarı: Doğru sonuç alabilmek için, özgül yüzey tayini, stabil laboratuvar koşullarında yapılması gerekir.

Cihaz sabiti aşaığdaki formülle hesaplanır.

K=S∗( (1−e )∗√(0,1∗n)∗d )

√e P3 P∗tK: Cihaz sabitiS: Sertifikalı tozun bilinen özgül yüzeyi (cmP

2P/g)

e: Numunenin sıkıştırılmış prozite (çimentoda 0,5 olarak alınır)n: Havanın viskozitesi (tablo 2’de değişik sıcaklıklarda havanın viskozitesi yer alır)d: Numunenin yoğunluğut: Ölçülen zaman

Manuel vicat aleti ile standart kıvam tayini deney talimatı

İlgili personel: HARÇ BETON LABORANTLARI

Tanım: Çimento su ihtiyacı tayinini tanımlar.

Cihazlar: Manuel vikat aleti, vikat sondası ve vikat halkası

İşlem:

>400 gr numune miksere koy 5 sn.ila 10 sn.arası sürede su ilavesi yap. İlavenin tamamlandığı an test’in başlangıcı ve sonraki ölçümler için sıfır zaman olarak kaydet.>Karıştırıcıyı 90 sn. düşük hızda çalıştır. 15 sn durdur. >Uygun bir spatula ile karıştırıcı kabının iç çeperlerine yapışan çimento pastasını kabın ortasına topla. >Karıştırıcıyı tekrar 90 sn. düşük hızda çalıştır. Harç konmadan önce vikat halkası ve alt plakası ince bir yağ ile yağlanmış olmalıdır. >Vikat halkasını alt levhanın üstüne yerleştir ve halkanın içine hazırlanan harcı doldur. >Vikat halkası içine konulan hamurun yüzeyi mala yardımıyla keserek, halkanın üst kenar seviyesine kadar düzelt.>Vikat aletinin silindir şeklindeki temiz ve kuru sondasını, vikat cihazına tak. >Ölçme skalasında, sonda alt plaka üzerindeyken ayar vidaları açılarak ibrenin sıfır noktasına ayarla. >Sonda ucu test vidası açılarak hazırlanmış olan vikat halkasının içindeki hamurun üst yüzeyine dokunacak kadar indir ve bu noktada vidayı açmak sureti ile sondayı serbestçe bırak. Sonda kendi ağırlığı ile hamurun içine girer. >Normal kıvamlı harç için gerekli su yeterli ise sonda 5-7 mm kalıncaya kadar iner. >Sondayı üst noktaya kaldırılıp vida ile sıkıştır.

Bu işlem çeşitli miktarlarda su ile denenerek harç için gereken su miktarı tayin edilir.

Manuel vicat aleti ile donma başı ve donma sonu tayini deney talimatı

İlgili personel: HARÇ BETON LABORANTLARI

Tanım: Çimento ile suyun karıştırıldığı andan itibaren Vicat iğnesinin cam levhaya 3-5 mm kalıncaya kadar inmesi arasında geçen zamana "Donma Başı Süresi" çimento ile suyun karıştırıldığı andan itibaren Vicat iğnesinin hamura 1 mm den fazla giremiyeceği ana kadar geçen zamana da "Donma Sonu Süresi" denir.

Cihazlar: Manuel Vicat aleti ile vikat donma başı ile donma sonu iğnesi

İşlem:

Test esnasında vikat aletinin hareketli parçaların (silindrik çubuk, vida,sonda veya iğne, düzeltici ağırlık platformu) toplam ağırlığı 300 g olmalı.Donma başı ve sona erme sürelerinin tayini için yukarıda belirtilen vikat aleti, vikat iğnesi ile kullanılır. Donma süresi tayini deneyi 202 P

0PC sıcaklıkta ve nisbi rutubet %50-60 olan bir ortamada yapılmalıdır.

Deney sırasında vikat halkasındaki hamur her türlü sarsıntıya karşı korunmalıdır. Harcın sonda ile normal kıvam testi yapıldıktan sonra sonda çıkarılarak vikat iğnesi takılır. Vikat iğnesi, test vidası gevşetilir, halka içindeki harcın üst yüzeyine dokunacak kadar indirilir ve sıkıştırılır. Test vidası gevşetilerek iğnenin hamur içine serbest olarak girmesi sağlanır. Başlangıçta hamur yumuşak olduğundan vida hafifçe gevşetilmeli ve iğnenin birden düşmesi önlenmelidir. Vikat hamuru test batırılışların dışında 20 ± 1 P

oPC suda bekletilmeli.

Donma başı süresinin tesbiti için iğne her 5 dakikada bir hamura batırılmalıdır. İğne bir defa batığı yere bir daha batırılmaması için vikat halkasının durumu her batırılıştan sonra değiştirilmelidir. İğne her batırılıştan sonra bir bez veya sünger parçası ile iyice silinmelidir. Çimento harcına batan iğne alt levhaya 3-5 mm uzaklıkta kaldığı an priz başlamış sayılır. Çimento ile suyun karıştığı andan prizin başlangıç anına kadar geçen süre donma başı süresi denir. Dakika olarak ifade edilir. Donma sonu süresinin tesbiti için donma başı iğnesi çıkartılır, yerine donma sonu iğnesi takılır. Vikat hamur kalıbı ters çevrilir. Batırma testi 15 dakikada bir tekrarlanır. İğne ilk 0,05 mm battığı an ile sıfır olarak kabul edilen zaman en yakın 15 dakikaya yuvarlatılarak donma sonu süresi olarak kaydedilir. Gereken doğruluk bağlantı halkasının pasta üzerinde ilk işaret bıraktığı andan itibaren priz sonu yaklaştıkça zaman aralıklarının azaltılmasıyla sağlanabilir.Donma başı ve sona erme süresi ülkelerin ilgili standartlarında sınırlandırılmıştır. Donma başı süresinin kısa olması istenmez, çünkü taze betonun kalıba yerleştirilmesi gibi bir süreye gereksinim vardır. Donma sonu süresi de uzun olmaması gerekir. Zira başta kalıbın geç sökülmesi olmak üzere daha bir sürü sakınca yaratır.

Genleşme (Le Chatelier) deney talimatı

İlgili personel: HARÇ BETON LABORANTLARI

Tanım: Çimento hamurunun priz aldıktan sonra meydana gelen hacim değişiklik tayini.

Ekipmanlar: Le Chatelier kalıbı, cam plaka ve ağırlık

İşlem:

> Kalıp, altına ve üstüne konacak levhalar yağlanır. > Kalıp levha üzerine konulur. > Normal kıvam için hazırlanmış çimento harcından kalan kısım kalıbın içine doldurulur. > Hafif sarsarak harcın iyice kalıbın içine yerleşmesi sağlanır. > Kalıp üstündeki fazlalıklar alınır ve üst yüzey yine levhayla kapatılır. > Üst levhanın üzerine enaz 75 g ağırlında bir kütle konulur. > Çubuk uçlarının aralığı bir cetvel yardımıyla ölçülür ve ilk açıklık (a) olarak kaydedilir. > Kalıplar çubukların durumunu bozmadan, sıcaklığı 202P

0PC olan su içine dikkatle daldırılır.

> Kalıplar, 24 saat sonra su içinden çıkarılarak çubuk uçlarının açıklığı yeniden cetvelle ölçülerek (soğukta) (b) olarak kaydedilir. > Kalıbın üstündeki ve altındaki levhalar dikkatlice çıkarılır. > Çubuklar yukarı gelecek şekilde tekrar suya konulur. > Kalıpların bulunduğu su yaklaşık 30-45 dakika içinde kaynamaya başlayacak şekilde yavaş ısıtılır. Kaynamaya 4 saat devam edilir. Suyun buharlaşarak kaybolmasını önlemek ve soğuk su katmamak için kabın üstü kaynama süresince kapalı olmalıdır. > 4 saat sonunda sıcak su içinden çıkarılan halkaların çubuk uçları tekrar cetvelle ölçülür (sıcakta) kaydedilir (c). > Çimento hacmindeki değişim; soğukta ve sıcakta ölçülen değerlerin toplamı ile bulunur.

Hesaplama:

Uİlk Açıklık (mm)U USoğukta ölçülen ( b mm) U USıcakta ölçülen ( c mm) U UToplam (mm)U

a x = b - a y = c - a x + y

Basınç dayanım test cihazını çalıştırma talimatı

İlgili personel: HARÇ-BETON LABARANTLARI

Tanım: Beton prizmalarının 2, 7 ve 28 günlük dayanımlarının testinde kullanılan dayanım test cihazının nasıl kullanıldığını tarif eder.

Prensip:

Cihaz, önceden hazırlanan 40x40x160 mm’lik beton prizmaların kırılması esnasında, uygulanan basınca karşı gösterdiği mukavemeti yani dayanım gücü olan N/mmP

2P cinsinden bulunması esasına

dayanır. Cihaz bilgisayar tarafından desteklenmekte ve kontrol edilmektedir.

Cihazın çalıştırılması:

> Cihaz, kontrol panelinin arkasında bulunan düğmeden açılır.(Burası ilk çalıştırmadan sonra artık açık tutulacaktır)

> Ön tarafta bulunan düğme de açık konuma getirilir. > Bilgisayar açılır.

İşlem:

> Bilgisayar ekranı üzerinde bulunan “basma cihazı” simgesi çift tıklanır.> Ekrana, Testxpert V711 açılacaktır. Üzerine,> Zwick dosyası gelecek ve kendiliğinden açılacaktır.> Testxpert V711 dosyası üzerinden sırasıyla,> File,> Open, seçenekleri seçilir.> Ekrana gelecek olan dosya “Basma – Eğme” dosyasıdır.> Basma veya eğme yapılabilmesi için,> Test program ZPU seçeneği işaretli olmalıdır.> OK denilerek,> Basma ve eğme yapacağımız program ekrana gelecektir.> Basma veya eğme işlemine göre D/B hanesine tıklanarak;> Compression Test (basma -dayanım, mukavemet-) veya> 3 Point Flexure Test (eğme -üç noktadan eğim-) işlemleri seçilir.> Open hanesi tıklanarak, emniyet cam kapak açılır.> Numune istenen kısma yerleştirilir.> Kapak kapatılır.> F=0 terazi nanesi tıklanarak pistonların darası alınıp sıfırlaması yapılır. > Start hanesi tıklanarak,> Basma veya eğme işlemi gerçekleştirilir.

> Open hanesi tıklanarak kapak açılır.> Deney numunesi çıkartılır.> Değerler ekranda görülecek ve kaydolacaktır.

Basınç ve Eğilme Test Cihazı ile Çalışılırken Dikkat Edilecek Hususlar

> Yukarda bahsedilen işlemler uygulanırken personel İş Sağlığı ve Güvenliğinin gerektirdiği koruyucu malzemeleri (Önlük, çelik burunlu ayakkabı) kullanırlar.

> Cihaz ile ilgili elektriksel ve mekanik arızalarda servis tarafından müdahale edilecektir.> İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili bütün talimatlara uyulacaktır.> Normal çalışma saatleri dışında çalışma gerektiğinde amirlerine haber ver.> Kullanılan aletler ve makine aksamları temiz tutulmalıdır.> Kırım esnasında cihazın kırım ünitesine el sokulmayacak.

Le Chatelier kazanı çalıştırma talimatı

İlgili personel: Harç Beton Laborantları

Tanım: Bu talimat genleşme (Le Chatelier) tayininde kullanılan kazanın çalıştırılmasını tarif eder.

İşlem:

> Şatölye kazanı 7 lt saf veya içilebilir temiz su ile doldurulur.

> Şatölyeler sırası itibarıyla kazanın içerisine ayrılan bölmelere yerleştirilir.

> Cihaz açma/kapama düğmesi “1” konumuna getirilerek çalıştırılır.

> 30 dak. sonra kaynadığı gözlemlenir.

> Havalandırma fanı çalıştırılır. İşlem başlangıcından itibaren 3 saat beklenir.

> 3 saat sonunda cihaz açma/kapama düğmesi “0” konumuna getirilerek kapatılır.

> Kazan kapağı açılarak suyun soğuması beklenir.

> Kapak açıldıktan sonra su seviyesi şatölyeler seviyesinin üstünde olduğu gözlenir.

> Sıcak su ve sıcak ortamdan etkilenmemek için koruyucu ekipman kullanılır.(eldiven)

> Su sıcaklığı yaklaşık 20-30 P

oPC ye düştüğünde şatölyeler çıkarılır ve ölçülür.

> Şatölye kazanı sonraki güne hazırlamak üzere temizliği yapılır.

Kür havuzları kullanım ve bakım talimatı

İlgili personel: HARC BETON LABORANTLARI

Kapsam: Kür havuzlarındaki suyun şartlandırılması ve bakım faaliyetlerini kapsamaktadır.

İşlem:

> Kür havuzları ikili tank setlerinden oluşur.> Havuz sularının sıcaklığı 20±1 P

oPC’de olmalıdır ve sürekli olarak su sirkülasyonu sağlanmalıdır.

Bunun için her tankın bağımsız su şartlandırma cihazı ve su sirkülasyon sisteminden oluşturulmuştur.

> Şartlandırma cihazı havuz sıcaklığını, cihaz üzerinde bulunan kontrol panosundan ayarlanır. Tank içinde bulunan su set sıcaklığına getirildikten sonra prizmalar yerleştirilir ve pompa yardımıyla dolaştırılır.

> Havuzlar bağımsız olduklarından temizlikleri ayrı, ayrı yapılır. > Havuzların temizliklerinde su tamamen boşaltılmalıdır.> Havuz suyu 15 günde bir defa su şartlandırıcı cihazı ve sirkülasyon pompası durdurulduktan sonra

boşaltılarak yapılır. Tank temizlenir. > Kür havuzları su değişik kayıt çizelgesine kaydedilir.> Tanka tekrar su doldurulur ve su şartlandırıcı cihazı ve sirkülasyon pompası çalıştırılır.> Kür havuzları su sıcaklık izlemesi otomatik olarak 30 dk.ara ile elektronik ortama kaydedilir.> Uygunsuzluk durumunda amirine haber ver.

Soğutma cihazı çalışırken dikkat edilecek hususlar

> Cihaz ile ilgili elektriksel ve mekanik arızalarında bakım ekiplerine haber verin, kendiniz müdahale etmeyin.

> Normal çalışma saatleri dışında çalışma gerektiğinde amirlerine haber ver.> Tank üzerinde bulunan motorlara müdahale edilmeyecektir.> Tank üzerine çıkılmayacaktır.

Havuzların temizliğinde dikkat edilecek hususlar

> Su şartlandırıcı cihazı kapalı olmalıdır.> Izgaralar ve havuz kenarları temizlenirken eldiven kullanılmalıdır.> Merdiven kullanımında dikkatli olunmalıdır.> Havuz temizlik işleri gündüz mesai saatinde yapılmalıdır.

Çimentoda yalancı donma “False Set” testi

İlgili personel: HARC BETON LABORATUVARI PERSONELİ

Tanım: Çimentoda yalancı donmanın testinin yapılışını tarif eder.

İşlem:

1- 500 g çimento +175 g su mixere kabına konur,

2- 15 san yavaş devirde,

3- 45 san hızlı devirde, karıştırılır.

4- Çimento hamuru vikat halkasına yerleştirilir. Üzeri mastar ile düzeltilir.

5- 5 dk beklenir. Sonda çimento hamuru yüzeyine getirilip kendi ağırlığı ile bırakılır. Ölçüm değeri snda üzerindeki cetvelden okunup kaydedilir

6- 10. dakikada işlem tekrarlanır ve ölçüm kaydedilir.

7- 15. dakikada işlem tekrarlanır ve ölçüm kaydedilir.

Değerlendirme:

1. 15 dakikanın sonunda sondanın tabandan yüksekliği 5 mm ve altı çıkarsa, çimentoda false set yok demektir

2. 15 dakikanın sonunda sondanın tabandan yüksekliği 5 mm’nin üzerinde çıkarsa, çimentoda false set problemi var demektir.

Not: Eğer 5 mm’nin üzerinde çıkarsa beton sevkinde slump kaybına neden olabilir.

Tras aktivitesi deney talimatı

İlgili personel: HARC BETON LABORANTLARI

Tanım: Tras aktivitesinin tayinini kapsayan deney.

Reaktifler:

> Sönmüş kireç

> Standart kum (1350 ± 5) g

> Tras

İşlem:

Aktivite deneyi için karışım miktarı hesaplanması:

Malzeme Cinsi Alınacak Numune Miktarı (gr)

Sönmüş kireç [Ca(OH)B2B] 150

Tras (T) g = 2 x 150 xTras (özgül ağırlık)

Sönmüş kireç (özgül ağırlık)

Standart kum (TS 819) 1350

Su 0,5 x (150 + T)

Not: Hesap yolu ile bulunan su konulduktan sonra harç istenilen kıvama gelmemiş ise normal kıvama gelene kadar su eklenir.

Deneyin Yapılışı:

Deney yapılacak ortamın sıcaklığı 202P

0PC olmalıdır.

1. Özgül ağırlığı bulunmuş olan numune miktarı hesap yolu ile bulunur. Sönmüş kireç özgül ağırlığı = 2,20'dir.

2. Bulunan tras miktarı üzerine 150 gr sönmüş kireç konularak karıştırılır.3. Harç karıştırma kabına standart kum ve hesaplanarak bulunan su ilave edilir. 4. Karıştırıcı çalıştırılır ve kum su karışımına tras + sönmüş kireç karışımı ilave edilir. Harç makinesi

1 dakika yavaş, 1 dakika hızlı, 1 dakika bekleme ve 1 dakika hızlı çalışmadan sonra otomatik olarak durur.

5. Hazırlanan harç (4x4x16) cm ebatlarında olan standart kalıplara konulur. Şok cihazı çalıştırılır. Toplam 120 şok uygulanır.

6. Kalıp şok cihazından alınarak üst düzeyi düzeltilir ve yüzeyi kaplayacak büyüklükte yağlanmış cam plaka ile kapatılır.

7. 1 gün 202P

0PC'de min. %90 rutubetli ortamda bekletilir. Daha sonra 6 gün kalıplar sökülmeden

502P

0PC sıcaklıktaki etüvde bekletilir.

8. 7’nci gününü dolduran kalıplar etüvden çıkartılır. Kalıplar sökülerek oda sıcaklığında 4 saat bekletilir.

9. Eğilme dayanımı için cihaza yerleştirilen kalıp kırılır ve sonuç kaydedilir. 10. Daha sonra basınç dayanımı için parçalar basınç dayanım test cihazında kırılıp değerler

kaydedilir. Her deney için 1 kalıp (3 prizma) dökülür.