benson robert hugh - paradoksy katolicyzmu

7/22/2019 Benson Robert Hugh - Paradoksy Katolicyzmu

1/73

PARADOKSY KATOLICYZMUAutor Ks. Robert Hugh BensonWydawnictwo ORDO

SPIS TRECI

SOWO WSTPNE 5WPROWADZENIE I JEZUS CHRYSTUS, BG I CZOWIEK 7WPROWADZENIE II KOCI KATOLICKI, BOSKI I LUDZKI 19ROZDZIA I POKJ I WOJNA 29ROZDZIA II BOGACTWO I UBSTWO 41ROZDZIA III WITO I GRZECH 53ROZDZIA IV RADO I SMUTEK 65ROZDZIA V MIO BOGA I MIO CZOWIEKA 77ROZDZIA VI WIARA I ROZUM 91ROZDZIA VII WADZA I WOLNO 105

ROZDZIA VIII WSPLNOTOWO I INDYWIDUALIZM 117ROZDZIA IX AGODNO I PRZEMOC 127ROZDZIA X SIEDEM SW 141WPROWADZENIE 141PIERWSZE SOWO 144DRUGIE SOWO 148TRZECIE SOWO 154CZWARTE SOWO 159PITE SOWO 163SZSTE SOWO 168

SIDME SOWO 173ROZDZIA XI YCIE I MIER 179

SOWO WSTPNE

Niniejsze kazania (zawarte na kolejnych stronach w znacznie skrconej formie)goszone byy zasadniczo w Anglii, w rnych miejscach i w rnym czasie, czciowo wNowym Jorku w okresie Wielkiego Postu 1912 roku, a wreszcie, jako cao, w kociele

San Silvestro in Capite w Rzymie, w Wielkim Pocie 1912 roku. Niektre z ideiprzedstawionych w tej ksice zostay sformuowane ju we wczeniejszym tomie,zatytuowanym Chrystus w swoim Kociele, a kilka z nich - w medytacjach nadSiedmioma Sowami1, w innej ksice, ale w cakowicie odmiennym kontekcie. Autorby zatem zdania, e w niniejszym zestawie rozwaa lepiej zaryzykowa powtrzenie,ni chaotyczno. Istnieje nadzieja, e powtrze jest stosunkowo niewiele.

1 Chodzi o siedem sw Jezusa na krzyu.

Wszystkie przypisy, chyba e zaznaczono inaczej, pochodz od tumacza.

Wszystkie cytaty z Pisma witego oraz innych rde literackich zapisano kursyw,zarwno pojedyncze sowa, jak wiksze fragmenty.


2/73

Ks. Robert Hugh BensonHare Street House, BuntingfordWielkanoc 1913 r.

7

WPROWADZENIE I JEZUS CHRYSTUS, BG I CZOWIEK

Ja i ojciec jedno jestemy - J10,30.Ojciec wikszy jest ode mnie - J14, 28.

Tajemnice Kocioa, jak to niegdy obwieci zdumionemu wiatu pewienmaterialistyczny uczony, profesor Huxley, to dziecinna igraszka, w porwnaniu ztajemnicami natury. Oczywicie cakowicie si myli, istnieje jednak usprawiedliwienie

dla jego bdu. Bowiem, jak sam stwierdza, w owej stworzonej naturze, ktr pozna takdobrze, odnajdywa wszdzie anomali za anomali i paradoks za paradoksem, a oteologii nie wiedzia nic, ponad jej najprostsze i najbardziej oczywiste twierdzenia.

Moemy by zatem pewni - my, ktrzy rozumiemy, e tajemnice natury le mimowszystko w ograniczo-

8

nym krgu ycia stworzonego, podczas gdy tajemnice aski biegn ku najwyszejtajemnicy wiecznego ycia Boga, ktre nie zostao stworzone - moemy by pewni, e

jeli natura jest tajemnicza i paradoksalna, to aska bdzie nieporwnanie bardziejtajemnicza. Dla kadego paradoksu w wiecie materii, w ktrej rodowisku zamknites nasze ciaa, znajdziemy setk paradoksw w sferze ducha, w ktrej oddychaj iporuszaj si nasze duchy - te duchy, ktre same w sobie, do paradoksalnie, zmuszones pobudza do dziaania, podlegajc ograniczeniom materii.

Aby zatem odnale te tajemnice, nie musimy szuka daleko, a jedynie w owymniewielkim odbiciu nadprzyrodzonego, ktre nazywamy samym sob, w tej cienkiej nicidowiadczenia, ktr zwiemy yciem duchowym". Jak to si na przykad dzieje, e wpewnym stanie ducha religia jest lamp dla naszej mrocznej egzystencji, a w innym sta-nowi jedyny ciemny punkt w wiecie przyjemnoci? Raz jest jedyn rzecz, ktrasprawia, e w ogle warto y, a innym razem staje si jedyn przeszkod dla naszego

zadowolenia? Jakie s owe smutne i radosne tajemnice ycia ludzkiego, wzajemniesprzeczne, a jednak (jak w Racu) wiodce razem do tych, ktre s chwalebne?Zwrcie si ku mce Paskiej, ktra ley u podoa tych tajemnic

9

- mce, zwanej mioci - i zobaczcie, czy jest co bardziej niewytumaczalnego, ni takiewyjanienie. Czym jest zatem ta mka, ktra zamienia rado w smutek, a smutek wrado - jaki jest motyw skaniajcy czowieka do utraty ycia, ktre moe zachowa,zamieniajcy gorycz w sodycz i sprawiajcy, e ostatecznie krzy staje si niczym

wicej, jak tylko lekkim brzemieniem, motyw, ktry powoduje, e czowiek odnajdujeswoje centrum poza swym wasnym krgiem, a najwiksz przyjemno sprawia mu


3/73

pozbawienie si przyjemnoci? Co to za moc, ktra tak czsto napenia nas radoci;zanim przystpimy do pracy, a nasz prac nagradza ciemnoci opuszczenia?

Jeli zatem nasze ycie wewntrzne jest pene paradoksw i oczywistychsprzecznoci - a kada dusza, ktra dokonaa jakiegokolwiek postpu, postrzega to w

taki wanie sposb - powinnimy w sposb naturalny oczekiwa, e Boskie ycie JezusaChrystusa na ziemi, ktre jest centralnym obiektywnym wiatem wiata odbitym w nassamych, winno by pene jeszcze bardziej zdumiewajcych anomalii. Zbadajmyprzekazy na temat tego ycia i zobaczmy, czy tak jest. W tym celu wyobramy sobie, etakiej analizy dokonuje badacz, ktry nigdy nie pozna tradycji chrzecijaskiej.

10

Oczywicie rozpoczyna lektur z zaoeniem, e to ycie jest takie samo, jak inne, aten czowiek - taki jak inni ludzie. W miar jak czyta znajduje mnstwo potwierdze dlatej teorii. Oto kto, zrodzony z niewiasty, godny i spragniony w czasie drogi,wzrastajcy w mdroci. Kto, kto pracuje w warsztacie cieli, raduje si i smuci. Kto,kto ma przyjaci i wrogw, kogo jeden opuszcza, a inny obraa - kto rzeczywicieprzechodzi przez wszystkie te dowiadczenia ludzkiego ycia, ktrym podlega rodzajludzki - kto, kto umiera jak inni ludzie i zostaje zoony do grobu. Nawet cuda tegoycia badacz stara si wytumaczy wspaniaym czowieczestwem Jego bohatera.Mona sobie wyobrazi - powiedzia jeden taki badacz - jak to si dziao, e magia Jegoobecnoci bya tak wielka - magia Jego prostego, a jednak doskonaego czowieczestwa- e niewidomi otwierali oczy, aby zobaczy pikno Jego twarzy, a gusi - uszy, aby Gosysze.

Jednak kiedy w badacz czyta dalej, zaczyna napotyka problemy. Jeli ten czowiekby jedynie czowiekiem, jakkolwiek doskonaym i cudownym, jak to jest, e Jegowito wydaje si biec odmiennymi drogami, ni u innych witych? Inni doskonaliludzie, kiedy osignli doskonao, byli najbardziej wiadomi niedoskonaoci. Inniwici, kiedy byli bliej Boga, biadali nad

11

swoim oddaleniem od Niego. Inni nauczyciele ycia duchowego zawsze wskazywali naco odlegego od nich samych i ich brakw wobec odwiecznego prawa, do ktrego takedyli. Jednak u tego czowieka wszystko wydaje si przebiega na odwrt. On, kiedy

stan wobec wiata, wzywa ludzi, aby Go naladowali, a nie - jak to czynili inniprzywdcy - aby unikali Jego grzechw. Ten czowiek, zamiast wskazywa naprzd i wgr, wskazywa siebie samego, jako drog do Ojca. Daleki od oddawania czci prawdzie,do ktrej dy, nazywa siebie samego jej ucielenieniem. Zamiast opisywa ycie,ktrego take mia nadziej pewnego dnia dostpi, nakazywa swoim suchaczom, abypatrzyli na Niego samego, ktry by ich yciem. Daleki od ubolewania wobec swychprzyjaci nad grzechami, z ktrymi si boryka, rzuca swym wrogom wyzwanie, abyznaleli w Nim jakikolwiek grzech. Jest w Nim niezwyka wiadomo samego siebie,ktra nie ma w sobie nic z samego siebie", tak jak jest to zwykle rozumiane. W kocumoe si zdarzy, e nasz badacz podejdzie do Ewangelii z nowym zaoeniem. Pomyli,

i myli si w swojej interpretacji, e ycie takie jak to byo w ogle ludzkie. Nigdyjeszcze nikt nie przemawia tak, jak ten czowiek przemawia2."Powtarza


4/73

2 J7,46.

12

za Ewangeli: Kime On jest, e nawet wichry i jezioro s Muposuszne?3 Pozawszystkim, w jaki sposb - zadaje sobie pytanie - czowiek mgby si urodzi bezludzkiego ojca, jak powsta z martwych trzeciego dnia?". Albo:

jaki sposb takie cuda mona w ogle odnosi do kogo, kto nie by kim wicej, niinni ludzie?".

Zaczyna wic raz jeszcze. Oto, mwi sobie, dawna ba staje si rzeczywistoci. OtoBg zstpuje, aby zamieszka midzy ludmi. Oto rozwizanie wszystkich problemw. Iznowu jest zdumiony. Jak bowiem Bg moe by zmczony drog, pracowa wwarsztacie i umrze na krzyu? Jak Odwieczne Sowo moe milcze przez trzydziecilat? Jak nieskoczony moe lee w obie? Jak rdo ycia moe podlega mierci?

W rozpaczy zwraca si - miotajc si od jednej teorii do drugiej - ku sowom samegoChrystusa i konsternacja pogbia si z kadym stwierdzeniem. Jeli Chrystus jest

czowiekiem, jak moe mwi: Ja i Ojciec jedno jestemy7 Jeli Chrystus jest Bogiem, jakmoe twierdzi, e Jego Ojciec jest wikszy od Niego? Jeli Chrystus jest czowiekiem, jakmoe mwi: Zanim Abraham sta si, Ja jestem4? Jeli Chrystus jest Bogiem, jak moenazywa siebie Synem Czowieczym.

3 Mt8, 27.4J 8,58.

13

Zwrmy si ku duchowemu nauczaniu Jezusa Chrystusa i znowu problem goniproblem, a paradoks - paradoks.Oto Ten, ktry przyszed ukoi ludzki smutek i da spoczynek znuonemu, Ten, ktry

oferuje sodkie jarzmo i lekkie brzemi, mwic, e nikt nie moe by Jego uczniem, jelinie wemie najciszego ze swych brzemion i nie pody za Nim w gr. Oto on, Lekarzdusz i cia, ktryprzeszed dobrze czynic5, ktry da przykad dziaania w subie Boga,mwic o cichej biernoci Marii, jako o najlepszej czci, ktra nie zostanie jej odebrana.Oto w jednej chwili odwraca si z blaskiem walki w oczach, nakazujc swymprzyjacioom, ktrzy nie maj mieczy, aby sprzedali swoje paszcze i kupili je6.A innymrazem nakazuje, aby schowali te miecze do pochew, poniewa Krlestwo Jego nie jest z

tego wiata

7

.Oto rozjemca, raz wypowiadajcy swoje bogosawiestwo dla tych, ktrzy

czyni pokj, a innym razem woajcy, e nie przyszed przynie pokoju, ale miecz8. OtoTen, co nazywa bogosawionym tych, ktrzy si smuc9, nakazujc

5 Dz 10,38.6 k 22,36-38.7 J 18,36.8 Mt 10,34.9 Mt 5,4.

14

swoim uczniom cieszy si i radowa10. Czy kiedykolwiek istnia taki paradoks, takakonsternacja i takie problemy? Wydaje si, e zarwno w Jego osobie, jak i w Jego


5/73

nauczaniu nie ma spoczynku ani rozwizania. Co sdzicie o Mesjaszu? Czyim jestsynem711

Katolickie nauczanie oferuje oczywicie klucz do tych pyta. Jednak jest to klucz,podobnie jak wszystkie klucze, sam w sobie tak skomplikowany, jak zamki, ktre jedynie on

moe otworzy. Heretycy jeden po drugim poszukiwali uproszczenia i w ten sposb, jedenpo drugim, dochodzili do pomieszania. Chrystus jest Bogiem, woali dokeci. Wytnijmy zatemz Ewangelii wszystko, co mwi o rzeczywistoci Jego czowieczestwa! Bg nie moekrwawi, ani cierpie, ani umrze. Bg nie moe by zmczony. Bg nie moe odczuwaludzkiego smutku. Chrystus jest czowiekiem, woa wspczesny krytyk. Zatem wyrwijmy zEwangelii Jego narodzenie z Dziewicy i Jego Zmartwychwstanie! Bowiem jedynie katolikmoe przyj Ewangelie tak, jak zostay napisane. Tylko czowiek, ktry wierzy, e Chrystusjest zarwno Bogiem, jak i czowiekiem, ktry jest gotw uwierzy w to i pokoni

10 Mt5,12.11 Mt 22,42.

15

si przed tym paradoksem paradoksw, ktry nazywamy Wcieleniem, zaakceptowaolepiajc tajemnic, e nieskoczona i skoczona natura zostay zjednoczone w jednejosobie, e Odwieczny wyraa si w czasie i e Stwrca, ktry nie zosta stworzony,zjednoczy ze sob Stworzenie - jednym sowem, tylko katolik moe sprosta, bez wyjtku,tajemniczym zjawiskom ycia Chrystusa.

Zwrmy si teraz znowu ku tajemnicom naszego ograniczonego ycia i - jak wdalekiej, widmowej paraleli - zaczynamy rozumie.

Poniewa my take, na swoj miar, mamy podwjn natur. Albowiem jak rozumnadusza i ciao jednym s czowiekiem, tak Bg i czowiek jednym s Chrystusem12. Tak, jakdwie natury Chrystusa - jak Jego doskonaa Bosko zjednoczona z Jego doskonaymczowieczestwem - tkwi w samym sercu problemw, ktre prezentuje Jego ycie, takrwnie nasze podobiestwo z glin, z ktrej wyszy nasze ciaa oraz z Ojcem Duchw,ktry tchn

12 Fragment tzw. atanazjaskiego wyznania wiary, czyli symbolu Quicumque, ktry by przypisywany w.Atanazemu (zm. 372), chocia powsta na Zachodzie ju po Pierwszym Soborze Konstantynopolitaskim (381).Po raz pierwszy przytacza go Cezary z Arles (zm. 542), ale historycy datuj to wyznanie wiary na okrespomidzy 450 a 500 rokiem i przypisuj go szkole leryskiej. Wyznanie wiary Quicumque przyjmowane jest w

Kociele rzymskokatolickim, a take wrd anglikanw - przyp. red.

16

w nas yjce dusze, tumaczy sprzecznoci naszego wasnego dowiadczenia.Gdybymy byli tylko bezrozumnymi zwierztami, moglibymy by tak szczliwi jak

zwierzta. Gdybymy byli jedynie bezcielesnymi duchami, ktre wpatruj si w Boga,rado aniow byaby naszym udziaem. Jednak jeli przyjmiemy kad z tych prawd, jakbyto bya jedyna prawda, z pewnoci popenimy bd. Jeli yjemy jak zwierzta, nie moemyzatopi si w ich zadowoleniu, poniewa nie pozwoli nam na to nasza niemiertelna

czstka. Jeli zaniedbujemy albo kwestionujemy suszne dania ciaa,


6/73

to zniewaone ciao ciga w d nasz niemierteln dusz. Sama akceptacja dwoistejnatury Chrystusa rozwizuje problemy Ewangelii. Sama akceptacja dwoistoci naszejnatury pozwala nam y tak, jak to zamierza Bg. W ten sposb dwa tryby naszegofunkcjonowania: duchowy i fizyczny wznosz si i opadaj, kiedy jedna lub druga stronazdobywa przewag. Raz nasza religia jest brzemieniem dla ciaa, raz jest wiczeniem,

ktrym rozkoszuje si nasza dusza. Raz jest jedyn rzecz, ktra sprawia, e warto y,a raz jedyn rzecz, ktra hamuje nasze zadowolenie z ycia. Te nastroje wystpujnaprzemiennie, w sposb nieunikniony i nieodparty, na tyle, na ile pozwalamy, aby rw-

17

nowaga naszych czci zostaa naruszona i zachwiana. I tak ostatecznie zarezerwowanajest dla nas rado, ani nie zwierzt, ani nie aniow, ale rado czowieczestwa.Jestemy wyej, ni te pierwsze, jestemy niej, ni ci drudzy, moemy wic zostaukoronowani przez Tego, ktry w tym samym czowieczestwie zasiada na tronie Boga.

Tyle zatem tytuem wstpu. Zobaczylimy, jak sam paradoks Wcielenia jestadekwatny do zjawisk zapisanych w Ewangelii - jak ten najwyszy paradoks stanowiklucz do caej reszty. Dalej bdziemy si starali zobaczy, w jaki sposb stanowi takeklucz do innych paradoksw religii, do trudnoci, ktre przedstawia historiakatolicyzmu. Koci katolicki jest bowiem przedueniem ycia Chrystusa na ziemi.Koci katolicki zatem, to dziwne pomieszanie tajemnicy i zdrowego rozsdku, t

jedno ziemi i niebios, gliny i ognia, moe zrozumie jedynie ten, kto akceptuje go jakozarwno Boski, jak i ludzki, poniewa nie jest on niczym innym, jak - mwic po ludzku -mistycznym przedstawieniem Tego, ktry, chocia Nieskoczony Bg i OdwiecznyStwrca,przyj posta sugi13, Tego, ktry bdc zawsze w onie Ojca14, przez wzgld nanas zstpi z nieba15.

13 Flp 2,7.14 J1,18.15 J6,51.

19

WPROWADZENIE II KOCI KATOLICKI, BOSKI I LUDZKI

Bogosawiony jeste, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiy ci tego ciao i krew, lecz

Ojciec mj, ktry jest w niebie... Zejd mi Z oczu, szatanie! Jeste mi zawad, bo mylisz niena sposb Boy, lecz na ludzki - Mt 16, 17. 23.

Zobaczylimy, w jaki sposb jedyna moliwo pogodzenia paradoksw Ewangeliiley w doktrynie katolickiej. Tylko dla czowieka, ktry wierzy, e Jezus Chrystus jestdoskonaym Bogiem i doskonaym czowiekiem, zapis Ewangelii jest spjny izrozumiay. Heretycy - ludzie, ktrzy w wikszej czci albo odrzucili, albo dodali co donatchnionego zapisu - byli tymi, ktrzy albo przyjli Bosko Chrystusa i odrzucilidowody Jego czowieczestwa, albo przyjli Jego czowieczestwo i odrzucili dowodyJego Boskoci. W pierwszych wiekach zasadniczo przyjmowali Jego Bosko i -odrzucajc Jego czowie-

20


7/73

czestwo - wymylali dziecinne cuda, ktre, jak sdzili, s waciwe Boguzamieszkujcemu na ziemi pod postaci uudy czowieczestwa. Obecnie, odrzucajcJego Bosko, odrzucaj take te cuda, dla ktrych jedynie Jego Bosko stanowiodpowiednie wytumaczenie.

Koci katolicki jest przedueniem Wcielenia. On take (chocia, jak zobaczymy,paralela nie jest doskonaa) posiada natur Bosk i ludzk, i jedynie to moe uzasadniparadoksy jego historii, a owe paradoksy zostay albo przepowiedziane przez Chrystusa- to jest przedstawione jako cz Jego duchowego nauczania - albo faktycznieobjawione w Jego yciu. (Moemy uzna, e symbolizuj je, by tak rzec, owe sowaNaszego Pana do w. Piotra, w ktrych najpierw bogosawi go jako czowiekanatchnionego przez Boga, a nastpnie, niemal rwnoczenie, upomina go jako tego,ktry w najlepszym przypadku nie moe wznie si wyej, ni na poziom ziemskiegoideau.)

Poniewa wyobrazilimy ju sobie yczliwie usposobionego badacza podchodzcegopo raz pierwszy do problemw Ewangelii, wyobramy sobie teraz znowu takiegoczowieka, w ktrym obudzi si wit wiary, napotykajcego zapis Tradycji katolickiej.

21

Na pocztku wszystko wydaje mu si Boskie. Widzi na przykad, jak niezwyklewyjtkowy jest Koci, jak niepodobny do wszystkich innych ludzkich spoecznoci.Inne spoecznoci zale, co do samej istoty swej egzystencji, od sprzyjajcegorodowiska ludzkiego. On kwitnie w najbardziej niesprzyjajcym. Inne spoecznocimaj swoje pi minut, a potem nastpuje rozkad i zepsucie. On jeden nie zna zepsucia.Inne dynastie wzrastaj i upadaj. Dynastia Piotra Rybaka pozostaje niewzruszona. Innepowoduj zwikszanie si i zmniejszanie wiatowego wpywu, ktrym mog kierowa.On jest zazwyczaj najbardziej skuteczny, kiedy jego ziemskie zainteresowanie znajdujesi w najniszym punkcie.

Albo znw zakochuje si w Boskiej piknoci Kocioa i dostrzega w kadym jegonajmniejszym dziaaniu ask, ktrej nie rozumie. Zauwaa ze zdziwieniem, jak Kocibierze ludzkie, miertelne sprawy - wymierajcy pogaski jzyk, zuboon architektur,dziecic nauk czy filozofi - i przelewa w nie wasn niemiertelno. Bierze wiejskieprzesdy i - zatrzymujc ich przypadki, przeksztaca je w prawd. Bierze zwyczaje czyryty pogaskiej spoecznoci - i czyni z nich symbole ywego kultu. A we wszystko

wlewa ducha, ktry jest w caoci

22

jego wasnym duchem - ducha delikatnej aski i pikna, ktrego sekret jedynie onposiada.

Zatem czowiek w dostrzega wanie Bosko Kocioa, i susznie. Ale, coniewaciwe, wyciga jednostronne wnioski. Jeli Koci jest taki doskonay,argumentuje (przynajmniej podwiadomie), nie moe by niczym innym, jak tylkoczym doskonaym. Jeli jest taki Boski, nie moe by w adnym sensie ludzki. Wszyscy

jego biskupi musz by witymi, jego kapani - byszczcymi wiatami, jego wierni -gwiazdami na firmamencie. Jeli jest Boski, jego polityka musi by nieomylna, wszystkiejego dziaania - miosierne, jego najmniejsze poruszenia - natchnione. Nigdzie nie moe


8/73

by jakiejkolwiek brutalnoci, adnego egoizmu, adnej ambicji, adnej chwiejnoci. Jakmogyby by, skoro Koci jest Boski? Takie s jego pierwsze odczucia. A potem, potrochu, zaczyna si jego rozczarowanie.

Kiedy bowiem czowiek ten bada gbiej zapis Tradycji Kocioa, zaczyna napotykadowody jego czowieczestwa. Czyta histori i odkrywa tu i wdzie biskupa, co swym

charakterem moralnym niewiele przypomina Tego, ktrego jest Namiestnikiem.Napotyka ksidza odstpc. Syszy o jakim barbarzystwie dokonanym w imiChrystusa. Rozmawia z konwertyt,

23

ktry powrci z zadowoleniem do Miasta Chaosu16. Wysuchuje radosnej relacji o historiirodziny, ktra zachowaa wiar przez cay okres przeladowa, a stracia j w dobietolerancji. Jest wstrznity i skonsternowany. Jak takie rzeczy mog si zdarza wspoecznoci, ktra jest Boska? A ja si spodziewaem, e On wanie mia wyzwoliIzraela. Ale po tym wszystkim17...!"

Kolejny czowiek podchodzi do zapisu Tradycji katolickiej od innej strony. Dla niegoKoci jest spoecznoci ludzk i niczym wicej - i rzeczywicie znajduje tysicepotwierdze swej teorii. Widzi zdumiewajcy sukces Kocioa w pierwszych wiekachchrzecijastwa - szybkie rozprzestrzenianie si jego dogmatw i wzrost jego wpyww- i nie dostrzega za tymi rzeczami niczego wicej, ni tylko pomyln okolicznoistnienia imperium rzymskiego. Albo widzi gwatowny i szybki wzrost potgi biskuparzymskiego i wyjania to szczliwym trafem, ktry przesun centrum imperium nawschd, pozostawiajc w Rzymie dawny presti i pusty tron. Widzi, jak Kociskorzysta na podziaach w Europie. Jak odziedziczy stary aciski geniusz prawa iporzdku. I znajduje w tych rzeczach wyjanienie jego jednoci

16 Iz 24,10.17 k 24, 21.

24

i jego prawa do rzdzenia ksitami i krlami. Koci jest dla niego jedynie ludzki, i nicwicej. Na pierwszy rzut oka nie ma zjawiska w yciu Kocioa, dla ktrego nie moeznale ludzkiego wytumaczenia. Koci jest interesujcy jako wypadkowaniezliczonych skomplikowanych si. Jest godny czci jako najstarsza spjna spoeczno

w Europie. Wykorzystuje wosk dyplomacj. Jest przenikliwy, niestrudzony i wytrway.Ale nie jest niczym wicej.A potem, kiedy wchodzi gbiej, zaczyna napotyka zjawiska, ktre nie pasuj tak

atwo do jego spjnych teoryjek. Jeli jest tylko ludzki, dlaczego wydaje si, e prawawszystkich innych ludzkich spoecznoci nie maj na wpywu? Dlaczego tylko on jedennie wykazuje skonnoci do rozkadu i zgnilizny? Dlaczego nie rozpad si take naczci skadowe, z ktrych jest zoony? Jak to jest, e zachowa swoj jedno, wobecktrej wszystkie ziemskie rodzaje jednoci s jedynie cieniami? Albo napotyka zjawiskawitoci Kocioa i zaczyna dostrzega, e rnica pomidzy charakterem, jaki Kociwytwarza w swoich witych, a charakterem najszlachetniejszych spord tych, ktrzymu nie podlegaj, jest rnic co do rodzaju, a nie co do stopnia witoci. Jeli Koci

jest wycznie redniowieczny, jak to si dzieje, e tylko

25


9/73

on potrafi doj do porozumienia z Orientem na wasnych zasadach? Jeli jest wycznieskutkiem ziemskich okolicznoci, jak to jest, e jego duchowy wpyw nie wykazujeadnych oznak zmniejszania si, skoro siy, ktre pomogy go zbudowa, srozproszone?

Zatem rwnie ta teoria staje si mniej pewna. Jeli Koci jest ludzki, dlaczego jestw tak oczywisty sposb Boski? Jeli jest Boski, skd pochodzi jego oczywisteczowieczestwo? Wiele lat temu ludzie pytali: Jeli Chrystus by Bogiem, jak mgchodzi skrajem drogi i umrze na Krzyu? Dzi ludzie pytaj: Jeli Chrystus byczowiekiem, jak mg wyrzuca ze duchy i powsta z martwych?

Wracamy zatem do odpowiedzi katolickiej. Potraktujcie Koci katolicki jakowycznie Boski, a potkniecie si o jego skandale, jego bdy i jego braki. Potraktujcie go

jako wycznie ludzki, a zostaniecie uciszeni przez jego cuda, jego wito i jegowieczne zmartwychwstania.

Oczywicie Koci katolicki jest ludzki. Skada si z omylnych ludzi, a jegoczowieczestwo nie jest chronione przed atakami grzechu nawet w taki sposb, w jakibyo chronione czowieczestwo Chrystusa.

26

Zatem zawsze zdarzay si w nim skandale i zawsze bd si zdarza. Papiee mogzdradza zaufanie we wszystkich ludzkich sprawach, ksia - swoje owce, wieccy -swoj wiar. Nikt nie jest bezpieczny. A poniewa Koci jest ludzki, jest absolutnprawd, e skorzysta z ludzkich okolicznoci dla zapewnienia wzrostu swej potgi.Niewtpliwie to istnienie cesarstwa rzymskiego, z jego drogami, szybkimi rodkamitransportu i organizacj, umoliwio szybkie rozpowszechnienie Ewangelii wpierwszych wiekach. Niewtpliwie to pusty tron cezara i presti Rzymu wpyny naprzyjcie przez wiat Tronu Piotrowego. Niewtpliwie to podziay Europyscementoway jedno Kocioa i spowodoway, e ludzie zaczli si zwraca kuNajwyszemu Autorytetowi, ktry mgby uporzdkowa ich trudnoci. Nie mawaciwie adnego pocztku ludzkich spraw, w ktry Koci by si nie zanurzy, nie maokazji, ktr by przegapi. Ludzkie sprawy, ludzkie grzechy i saboci, a take ludzkiecnoty, wszystkie przyczyniaj si do jego potgi. Tak wzrasta drzewo, nawet w nie-przyjaznej glebie. Skay, ktre zatrzymuj korzenie, pniej staj si ich oparciem.Bogata gleba, oczekujca na uytkownika, daa ycie liciom. Wiatry, ktre naraay na

niebezpieczestwo mod sadzonk, pomogy te

27

rozwin jej si oporu. Jednak to wszystko jeszcze nie czyni drzewa.Bowiem czowieczestwo Kocioa, chocia jest ciaem, w ktrym mieszka jego

Bosko, nie stwarza tej Boskoci. Z pewnoci ludzkie okolicznoci wpyny na rozwjKocioa, jednak c, jak nie Boska Opatrzno, nakazaa i rozwina owe ludzkieokolicznoci? C, jak nie ta sama moc, ktra zamieszkuje w Kociele, mieszkaa take ibez niego i sprawia, e Koci zyska korzenie w czasie i miejscu najkorzystniejszym

dla swego wzrostu? Z pewnoci jest ludzki. Moe by tak, e jego przywdcy bd zesob niezgodni w kwestiach ludzkich - w nauce, polityce i dyscyplinie. Jak to zatem jest,e nie s ze sob niezgodni w sprawach Boskich? Zakadajc, e jeden papie zmienia


10/73

polityk swojego poprzednika, c go powstrzymuje przed odwrceniem take teologii?Z pewnoci byy w Kociele przeraajce skandale, miertelni grzesznicy, blunierczyodstpcy - ale c powiemy o jego witych?

Przede wszystkim Koci daje dowd swej Boskoci poprzez sam ten znak, na ktrywskaza Chrystus, jako na dowd dla siebie samego. Zakadajc, e Koci kadego dnia

umiera

18

, e w jakim stuleciu i w jakim kraju18 1Kor 15,31.

28

jego dzieo ponosi porak, e jego nauka jest dyskredytowana w jednym pokoleniu,jego aktywna moralno w drugim, a jego ideay w kolejnym, jak to si dzieje, erwnie codziennie zmartwychwstaje, e jego stare symbole znowu podnosz si z ruin,e jego cnoty s oklaskiwane przez dzieci ludzi, ktrzy go porzucili, e jego dzwony i

jego muzyka na nowo rozbrzmiewaj tam, gdzie niegdy jego kocioy i domy

pozostawiono opustoszae?Oto zatem katolicka odpowied, i jest to jedyna odpowied, ktra ma sens w historii,

poniewa to doktryna katolicka jest jedyn, ktra ma sens w kontekcie zapisuEwangelii. Odpowied, identyczna w obu przypadkach, jest nastpujca - jedynewytumaczenie zjawisk Ewangelii i historii Kocioa jest takie, e ycie, ktre je zrodzio,

jest zarwno ludzkie, jak i Boskie.

29

ROZDZIA I POKJ I WOJNA

Bogosawieni, ktrzy wprowadzaj pokj, albowiem oni bd nazwani synami Boymi -Mt 5, 9.Nie sdcie, e przyszedem pokj przynie na ziemi. Nie przyszedem przynie pokoju,ale miecz - Mt 10, 34.

Rozwaylimy jak to si dzieje, e kluczem do paradoksw Ewangelii i kluczem doparadoksw katolicyzmu jest jeden i ten sam fakt, i ycie, ktre je tworzy, jestrwnoczenie Boskie i ludzkie. Przejdmy teraz do rozwaa, w jaki sposb rozwizujeto paradoksy katolicyzmu, zwaszcza te, z ktrych czyni nam zarzut nasi przeciwnicy.

yjemy bowiem w czasach, kiedy ludzie inteligentni nie uwaaj ju katolicyzmu zazbyt absurdalny, aby z nim dyskutowa. Ci, ktrzy w zwizku ze swoj postaw znajdujsi poza naszymi granicami, podaj konkretne powody. Wysuwane s konkretneoskarenia, ktre trzeba albo przyj, albo obali.

30

To prawda, e stojcy poza murami Miasta Pokoju nic nie wiedz o yciu, jakie wiodwewntrz jego mieszkacy, nic - o harmonii i pocieszeniu, ktre moe da tylkokatolicyzm, jednak jest moliwe, e o pewnych kwestiach, na przykad w oglnych

zarysach o ksztacie tego miasta na tle nieba, o miejscu, jakie zajmuje w wiecie, o jegoszerokim wpywie na ludzkie ycie w ogle, ci bezstronni obserwatorzy wiedz wicej,


11/73

ni w pobony, ktry w pokoju zamieszkuje wewntrz. Rozwamy zatem ich refleksje,niekoniecznie jako cakowicie faszywe. Moliwe, e ujrzeli przelotnie co, co my przega-pilimy i dostrzegli relacje, ktre my albo uznajemy za rzecz oczywist, albo ktrychzupenie nie udao nam si zobaczy. Moe by tak, e owe oskarenia oka siargumentami na nasz korzy.

Syszymy, e kada wiatowa religia, ktra zasuguje na t nazw, za swj gwny celi swoje podstawowe prawo uwaa ustanowienie albo popieranie pokoju midzy ludmi.Dokadnie tak byo w pierwszych dniach chrzecijastwa. Tb wanie przepowiedziawielki prorok na temat dziaania chrzecijastwa, kiedy jego Boski Zaoyciel przyjdziena ziemi. Natura odzyska sw utracon harmoni, a wanie midzy ludmi ustan,kiedy

31

przybdzie On, Ksi Pokoju. Zwierzta bd leay razem w przyjani, wilk i baranekorazpantera z kolciem19. Co wicej, to wanie Posanie Pokoju anioowie gosili nadJego koysk w Betlejem. To wanie dar pokoju On sam obieca swoim uczniom. Towanie Boy Pokj, ktry przewysza wszelk wiedz20 powierzy wielki Aposto swymnawrconym. Jak zatem syszymy, to stanowi istot chrzecijastwa. Najwyszymbogosawiestwem dla czynicych pokj jest wanie to, e bd nazwani synamiBoymi21.

Jednak kiedy zwrcimy si ku katolicyzmowi, jestemy zmuszeni widzie w nim nietego, ktry gromadzi, ale tego, ktry rozprasza, nie cr pokoju, ale matk niezgody. Czy

jest dzi jaki udrczony kraj w Europie, ktry nie zawdzicza przynajmniej czci

swych niedoli roszczeniom katolicyzmu? Czy to nie katolicyzm ley u korzenipodzielonej lojalnoci Francji, nieszcz Portugalii i wani Woch? Przyjrzyjcie sihistorii, a znajdziecie wszdzie t sam opowie. Co tak czsto zakcao polityk Angliipomidzy dwunastym a pitnastym wiekiem i rozdaro j na dwoje w szesnastymwieku, je-19 Iz 11,6.20 Ef3,19.21 Mt5,9.

32

li nie zdecydowany opr dojrzewajcego narodu przeciwko tyranii Rzymu? Co stoi zawojnami religijnymi w Europie, za stosami Smithfield22, za koem tortur Elbiety I, zakrwi nocy w. Bartomieja, jeli nie owa nietolerancyjna i nieznona religia, ktra niedoszaby do porozumienia nawet z najrozsdniejszym ze swych przeciwnikw?Oczywicie nie da si cakowicie rozoy winy i powiedzie, e w kadym konkretnymprzypadku to katolicy byli agresorem, ale prawd jest przynajmniej stwierdzenie, e tokatolickie zasady stwarzay okazj, a katolickie roszczenia byy niefortunn przyczyncaej tej niezmierzonej powodzi ludzkiego nieszczcia.

Zatem jake osobliwie niepodobna - syszymy - jest ta religia wani do religii JezusaChrystusa, religia wszystkich tych praw i twierdze dogmatycznych oraz dotyczcychdyscypliny - do agodnoci Ubogiego Czowieka z Nazaretu! Jeli istnieje dzisiajgdziekolwiek na wiecie prawdziwe chrzecijastwo, to jest ono ukryte nie pord


12/73

takich, jak ci. Naley go raczej szuka pomidzy agodnymi humanitarystami naszegowasnego i kadego innego kraju - pomidzy ludmi, ktrzy walcz o pokj

22 Za panowania krlowej Marii, w latach 1553-1558 w Smithfield spalono na stosie okoo trzystuprotestantw za herezj.

33

za wszelk cen, ludmi, ktrych najwaniejsze cnoty to tolerancja i miosierdzie,ludmi, ktrzy zasuyli - o ile w ogle komu si to udao - na bogosawiestwo bycianazwanym synami Boymi23.

Od ycia katolicyzmu zwracamy si ku yciu Jezusa Chrystusa i na pierwszy rzut okafaktycznie wydaje si, jakby owo przeciwstawienie byo uprawnione. Nie moemyzakwestionowa zarzutw naszego krytyka. Kade z jego historycznych twierdze jestprawdziwe. Tb rzeczywicie prawda, e katolicyzm da sposobno do wikszegorozlewu krwi, ni jakakolwiek ambicja czy zazdro czowieka.

Dalej, prawd jest, e Jezus Chrystus wypowiedzia to bogosawiestwo, e nakazaswym wyznawcom poszukiwa pokoju i e w szczytowym punkcie swego wyniesieniapowierzy im pokj, ktrym jedynie On moe obdarzy. Jednak kiedy przyjrzymy sitemu bliej, sprawa nie jest taka prosta. Przede wszystkim, jaki by rzeczywiciebezporedni, natychmiastowy wpyw ycia i osobowoci Jezusa Chrystusa naspoeczestwo, w ktrym y, jeli nie wanie, rozlew krwi i nieszczcie, ktre

23 Mt5,9.

34

zarzuca si Jego Kocioowi? To wanie dokadnie z tego powodu wydano Go w rcePiata. Podburza nard. Siebie podaje za Krla24. Jest kontrowersyjnym demagogiem,nielojalnym obywatelem, zagroeniem dla rzymskiego pokoju.

I rzeczywicie wydaje si, e istnieje usprawiedliwienie dla tych oskare. To niejzyk wspczesnego humanitarysty", wspczesnego tolerancyjnego chrzecijanina"spywa z Boskich warg Jezusa Chrystusa. Idcie i powiedzcie temu lisowi25, wykrzykuje owadcy swego ludu. Podobni jestecie do grobw pobielanych, ktre z zewntrz wygldaj

piknie, lecz wewntrz pene s koci trupich i wszelkiego plugastwa. Obudnicy!26Takiegojzyka uywa w stosunku do przedstawicieli religii Izraela. Czy to sposb mwienia, jaki

syszymy z ust wspczesnych przywdcw religijnych? Czy jzyk taki jak ten bybycho przez chwil tolerowany przez wspczesny, humanitarny kler? Czy mona sobiewyobrazi bardziej podegajcy sposb mwienia, bardziej

niechrzecijaskie uczucia", jak by je nazwano dzisiaj, ni owe sowa wypowiedziane

nie przez kogo innego, a przez Boskiego Zaoyciela chrzecijastwa? A co powiecie o tej

zadzi-24 k 23, 2.25 k 13,32.

26 Mt23, 27.

35

wiajcej scenie, kiedy rozrzuci sprzty po dziedzicach witynnych?


13/73

Co do wpywu takich sw i metod, Nasz Pan sam jest do jednoznaczny. Niepopenijcie bdu", woa do wspczesnych humanitarystw, ktrzy roszcz sobieprawo do wycznoci na reprezentowanie Go. Nie popenijcie bdu. Nieprzyszedem

przynie pokoju27 za wszelk cen. S gorsze rzeczy, ni wojna i rze. Nie przyszedemprzynie pokoju, ale miecz28- Przychodz dzieli rodziny29, a nie jednoczy, rozdziera

krlestwa, nie czy. Przychodz postawi matk przeciw crce, a crk przeciwmatce30. Przychodz ustanowi nie powszechn tolerancj, ale powszechn prawd".Jak mona zatem pogodzi ten paradoks? W jakim sensie jest moliwe, aby skutkiem

wpywu Osobowoci Ksicia Pokoju, a zatem wpywu Jego Kocioa, pomimo ichtwierdze, e s przyjacimi pokoju, by nie pokj, ale miecz?

Koci katolicki jest spoecznoci ludzk. Tb znaczy, e skada si z jednostekludzkich. Zaley, mwic

27 Mt 10,34.28 Mt 10,34.

29 k 12, 52.30 k 12,53.

36

po ludzku, od ludzkich okolicznoci. Moe zosta zaatakowany, osabiony i rozbrojonyprzez ludzkich wrogw. Mieszka porodku ludzkiej spoecznoci i to z ludzkspoecznoci musi sobie radzi.

Gdyby Koci nie by ludzki - gdyby by wycznie spoecznoci Bosk, dalekimmiastem w niebiosach, przyszym, odlegym ideaem, do ktrego spoeczno ludzka si

przyblia, wtedy w ogle nie byoby konfliktu. Koci nigdy nie dowiadczybyszokujcego spotkania oko w oko z namitnociami i antagonizmami ludzi. Mgbypowstrzyma, od czasu do czasu, swoje Rady Doskonaoci31, swoje wezwania dodoskonalszego ycia, gdyby nie one wanie byy kluczowymi i aktualnymi zasadami,ktre zobowizany jest propagowa pord ludzi.

I znowu - gdyby Koci by cakowicie ludzki, nie byoby konfliktu. Gdyby zostawywyszony, wycznie jako wynik najsubtelniejszej myli religijnej wiata, apogeumosignicia duchowego, take mgby pj na kompromis, mgby si powstrzyma,mgby by cicho.

Ale on jest zarwno ludzki, jak i Boski, dlatego jego dziaania wojenne s pewne inieuniknione.

31 Inaczej rady ewangeliczne: ubstwo, czysto i posuszestwo.

37

Zamieszkuje bowiem porodku krlestw tego wiata, a te s utworzone, w kadym razieobecnie, na cakowicie ludzkich podstawach. W dzisiejszych czasach mowie stanu ikrlowie nie opieraj swojej polityki na nadprzyrodzonych okolicznociach. Ich celem

jest rzdzenie poddanymi, sprzyjanie pokojowi i jednoci tyche poddanych,prowadzenie wojny, jeli zajdzie taka potrzeba, w imi pokoju poddanych - wszystko to

w oparciu o cakowicie naturalne podstawy. Handel, finanse, rolnictwo, edukacja wzakresie spraw tego wiata, nauka, sztuka, badania - oglnie dziaalno ludzka


14/73

- s wspczenie, w swym czysto naturalnym aspekcie, przedmiotem dziaalnociniemal kadego ma stanu. W swej dziaalnoci publicznej nasi wadcy rzekomo nieopowiadaj si ani za religi, ani przeciw niej. Religia jest to prywatna sprawa jednostki,a rzdy stoj z boku - a przynajmniej utrzymuj, e tak jest.

I to wanie w takim wiecie, w tego rodzaju spoeczestwie ludzkim, Koci

katolicki musi zamieszkiwa z racji swego czowieczestwa. On take jest krlestwem,chocia nie z tego wiata, a jednak w nim.Koci jest take Boski. Jego przesanie zawiera, by tak rzec, pewn liczb

nadprzyrodzonych zasad objawio-

38

nych mu przez Boga. Koci zosta ustanowiony w sposb nadprzyrodzony. Spoczywana nadprzyrodzonej podstawie. Nie jest zorganizowany tak, jakby ten wiat bywszystkim. Przeciwnie, stawia krlestwo Boga zdecydowanie na pierwszym miejscu, akrlestwa tego wiata - zdecydowanie na drugim. Pokj Boga - najpierw, a harmonialudzi - potem.

Zatem kiedy nadprzyrodzone zasady Kocioa stoj w sprzecznoci z naturalnymi,ludzkimi zasadami, Koci ma obowizek by przyczyn niezgody. Na przykad jegoprawa dotyczce maestwa stoj w konflikcie z prawami maeskimi wikszociwspczesnych pastw. Nie ma sensu mwi mu, aby zmodyfikowa te zasady. To tak,

jakby mwi mu, eby przesta by nadprzyrodzony, aby przesta by sob. Jak moezmodyfikowa co, co - jak wierzy - stanowi jego Boskie Przesanie?

Poniewa Koci jest zorganizowany na nadprzyrodzonej podstawie, istniej w jegostrukturze nadprzyrodzone elementy, ktrych nie moe zmodyfikowa, tak samo, jakswoich dogmatw. Ostatnio we Francji oferowano Kocioowi krlestwo tego wiata32,

jeliby to uczyni. Proponowano mu, aby faktycznie zachowa swoje

32 Mt 4,8.

39

bogactwo, swoje kocioy i swoje domy, a zrezygnowa ze swej zasady duchowegoodwoywania si do Namiestnika Chrystusa. Gdyby Koci by jedynie ludzki, jakeoczywista byaby jego powinno! Jake nieuniknione, e zmodyfikowaby swojstruktur zgodnie z ludzkimi ideami i zachowaby sw wasno w stanie nietknitym! I

jak cakowicie niemoliwy musi by taki ukad dla spoecznoci, ktra jest rwnieBoska, co ludzka!Zatem, odwagi! Ponad wszystko pragniemy pokoju - to znaczy, pokoju Boga, nie za

ten pokj, ktry daje wiat33, poniewa on moe go da, moe take odebra. Nie tegopokoju, ktry zaley od harmonii natury z natur, ale natury z ask.

Jednak tak dugo, jak wiat jest podzielony pod wzgldem posuszestwa, tak dugo,jak wiat albo kraj, albo rodzina, albo nawet pojedyncza dusza opiera si na zasadachnaturalnych, oddzielonych od Boskich, tak dugo dla tego wiata, tego kraju, tej rodziny itego ludzkiego serca nadprzyrodzona religia katolicka bdzie przynosi nie pokj, alemiecz. I tak bdzie do koca, do ostatniej katastrofy, ktra wstrznie wiatem - do

samego Armagedonu.33 J 14,27.


15/73

40

Przybywam - woa Jedziec na Biaym Koniu - aby przynie pokj, zaiste, ale pokj,o jakim wiat nawet nie marzy. Pokj zbudowany na wiecznych fundamentach samegoBoga, nie na ruchomych piaskach ludzkich umw. A dopki ta wizja nie zawita, musi

by wojna, a rzeczywicie zstpi pokj Boga i zostanie przyjty, a do tego czasu Mojaszata musi by skpana we krwi, a z Moich ust wychodzi nie pokj, ale miecz obosieczny34.

34Ap 1,16 i 19,13.

41

ROZDZIA II BOGACTWO I UBSTWO

Pozyskujcie sobie przyjaci niegodziw mamon. Nie moecie suy Bogu i mamonie- k 16, 9.13.

Zobaczylimy, e Koci Ksicia Pokoju musi stale znajdowa si w centrum wojny.Przejdmy teraz do rozwaenia, w jaki sposb - jako spoeczno ludzka zamieszkujcaten wiat - musi mie oczy stale zwrcone na tamten wiat i jak - jako spoeczno Boa- musi liczy si z zarzutem wiatowoci.

Ten zarzut jest bardzo powszechny. Spjrzcie na nadzwyczajne bogactwo iprzepych, jakie w Koci Ubogiego Czowieka z Nazaretu stale gromadzi wok siebie izadajcie sobie pytanie, jak mie roci sobie prawo do reprezentowania Go! Przejdciesi po witym Rzymie i zobaczcie, jak najbogatsze i najbardziej wyszukane budynki

nosz nad bramami emblematy heral-

42

dyczne Namiestnika Chrystusa! Przejedcie przez jakikolwiek kraj, w ktrym niepowstao obrzydzenie i ktry nie porzuci oszusta, co sam siebie nazywa KocioemChrystusa, a stwierdzicie, i aden ziemski urzdnik nie jest tak wietny, jak owiniebiascy przedstawiciele Jezusa Chrystusa, adne paace - wspanialsze ni te, wktrych zamieszkuj ci, co udaj, e gosz Tego, ktry nie ma miejsca, gdzie by gowmg oprze!35

Przede wszystkim odwrcie si od tej prostej, dotknitej ubstwem postaci, ktrprzedstawia nam Ewangelia, ku czowiekowi, ktry twierdzi, e jest Jego Zastpc naziemi. Zobaczcie, jak si przemieszcza, potrjnie ukoronowany, na tronie niesionymprzez ludzi na ramionach, z piskliwie grajcymi srebrnymi trbami przed nim i zestrusimi wachlarzami za nim, a zrozumiecie, dlaczego wiat nie moe bra Kocioa napowanie. Spjrzcie na dwr, ktry jest przy nim, wszystko w purpurze i szkaracie, ipostawcie obok grupk ogorzaych rybakw!

Nie, gdyby ten Koci by naprawd Chrystusa, naladowaby Go lepiej. Jegowyjtkowa misja polegaa na tym, aby wskazywa to, co na grze36, wznosi ludzkie my-

35 Mt 8,20.36 Kol 3,1.


16/73

43

li wyej ni mieci, i zoto, i klejnoty, i wpyw wiatowy, i zaszczyty, i wadza,wskazywa na Jeruzalem niebieskie, nie rk uczynione37, pociesza smutnych wizjprzyszego pokoju, nie zabawia si rzeczami doczesnymi, mwi o asce i niebiosach

oraz o rzeczach, ktre maj nadej i zostawi umarym grzebanie ich umarych!

38

Zatemnajlepsze, co moemy zrobi dla Kocioa, to wybawi go z kopotu bogactwa, skierowajego doczesn wasno ku otwarcie doczesnym celom, uwolni go od zniewolenia jegowasnymi ambicjami do wolnoci ubogich i dzieci Boych!39

Jednym sowem, Koci jest zbyt wiatowy, aby by Kocioem Chrystusa! Niemoecie suy Bogu i mamonie40. Jednak bdc w innym nastroju, nasz krytyk powienam, e z kolei za bardzo bujamy w obokach, aby by Kocioem Chrystusa. Gwnyzarzut, jaki mam wobec katolicyzmu - mwi taki czowiek - to, e Koci jest zbytniepraktyczny. Gdyby naprawd by Kocioem Jezusa Chrystusa, z pewnocinaladowaby Go lepiej w tym, co - poza wszystkim - byo znakiem Jego najwy-

37 Hbr 12, 22; 2 Kor 5,1.38 k 9, 60.39 Rz8, 21.40 k 16,13.

44

szej Boskoci - a mianowicie w Jego czowieczestwie wobec ludzi. Chrystus nieprzyszed na wiat, aby gosi metafizyk i aby bez przerwy mwi o niebie, ktre manadej. Przyszed raczej, eby zaj si najprostszymi ludzkimi potrzebami, eby

nakarmi godnych, przyodzia nagich

41

, eby zreformowa spoeczestwo weduglepszych zasad. Tb nie przez swj dogmat zdoby ludzkie serca, ale przez zwyke,naturalne zrozumienie ich zwyczajnych potrzeb. Jednym sowem, przyszed, aby jaknajlepiej wykorzysta ten wiat, aby zrobi uytek z elementw, ktre czekaj gotowe naJego do, aby uwici wszystkie proste rzeczy na ziemi, z ktrymi mia kontakt.

Zatem ci bujajcy w obokach katolicy s zbyt oddaleni od zwykego ycia izwykych potrzeb. Ich dogmaty, ich denia i ich metafizyka s bezuyteczne dla wiata,ktry pragnie chleba. Niech wicej dziaaj, a mniej marz! Niech na przykad pokapoprzez dobrobyt katolickich krajw, e katolicyzm nie jest tylko wizj, ale e jestpraktyczny. Niech gosz mniej, a wicej zajmuj si dobroczynnoci. Niech poka, emaj klucz do postpu na tym wiecie, a by moe wysuchamy z wiksz cierpliwociich twierdzenia, e posiadaj klucz do wiata, ktry ma nadej!"

41 Mt 25, 35-40.

45

Z pewnoci jest to nieco trudne dla katolikw! Kiedy zadomowimy si na tymwiecie, syszymy, e Jezus Chrystus nie ma miejsca, gdzie by gow mg oprze42. Kiedygosimy wiat, ktry ma nadej, przypomina si nam, e Jezus Chrystus mimo wszystkozstpi z tamtego wiata na ten, aby uczyni go lepszym. Kiedy budujemy wygodny

koci, mwi nam, e to zbyt duy luksus. Kiedy budujemy niewygodny, pytaj nas, wjaki sposb spodziewamy si czyni jakiekolwiek dobro, skoro nie jestemy praktyczni.


17/73

Oczywicie oba te zarzuty byy te kierowane przeciwko Naszemu Panu. On bowiemtake prowadzi podwjne dziaania. Tb prawda, e w pewnych sytuacjach dawaludziom ziemski chleb. Jest take prawd, e oferowa im chleb niebieski. Byy chwile,kiedy troszczy si o ludzkie ciaa. Byy inne chwile, kiedy nakazywa im powiciwszystko, co czyni ycie cielesne wartociowym. Chwile, kiedy siedzia przy posiku w

domu bogacza i chwile, kiedy dobrowolnie godowa na pustyni.A cokolwiek robi, wiat uwaa, e postpuje niewaciwie. By zbyt wiatowy, kiedyuzdrawia ludzi w szabat. Czy bowiem prawo Boga nie jest cenniejsze ni ciele-

42 Mt8, 20.

46

sna ulga dla czowieka? Dlaczego nie moe zaczeka do jutra? By zbyt wiatowy, kiedypozwala swoim uczniom rozciera zboe w doniach. Czy bowiem prawo Boga niezakazuje czowiekowi wyrabia chleba w szabat? By zbyt wiatowy, zbyt niepraktyczny,

zbyt zmysowy, kiedy pozwoli, aby na Jego stopy zosta wylany cenny olejek, ktryprzecie mona byo drogo sprzeda, a pienidze rozda ubogim?43 Czy nie wystarczaduchowo i kadzido adoracji?

Zbytnio buja w obokach, kiedy wygasza Kazanie na Grze. Jaki poytek zestwierdzenia: Bogosawieni cisi44, skoro cay wiat wie, e bogosawieni stanowczy"?Zbytnio te buja w obokach, kiedy mwi o Niebieskim Chlebie. Jaki sens ma mwienieo Niebieskim Chlebie, skoro to wanie ziemskiego poywienia czowiek potrzebujeprzede wszystkim? Zbytnio buja w obokach rwnie kiedy pozosta w kraju na wito[Paschy]. Jeli On jest Mesjaszem45, niechby by praktyczny i ujawni to!

W istocie to przez wzgld na te dwa oskarenia zosta zasdzony na mier. By zbyt

wiatowy dla Piata - w tym by Synem Czowieczym, a zatem rywalem cezara.

43 Mt 26,9.44 Mt 5, 5.45 k 23,35.

47

A dla Kajfasza zbytnio buja w obokach, poniewa sam siebie uczyni Synem Boym46, azatem rywalem Jahwe.

Rozwizanie tego katolickiego paradoksu jest bardzo proste.Po pierwsze, Koci jest niebiesk spoecznoci, ktra zstpia z gry, zarwno w

kwestii swego pochodzenia, jak i swych narodzin. Jest przede wszystkim krlestwemBoym47. Istnieje wycznie i cakowicie dla Jego chway. Dy zatem gwnie dorozszerzenia Jego krlestwa. W porwnaniu z tym nic nie ma w jego oczach wartoci.Nigdy zatem nie wolno mu powici Boga dla mamony. Nigdy zawaha si cho przezchwil, jeli trzeba dokona wyboru pomidzy nimi. Koci uznaje bowiem, ewieczno jest wiksza ni czas, a dusza czowieka ma wiksz warto ni jego ciao.Dlatego w jego oczach sakramenty s waniejsze ni odpowiednia sie tramwajowa, ato, e ludzka dusza winna si znajdowa w stanie aski, ma dla Kocioa wiksz wag,ni zdrowie ludzkiego ciaa - jeli trzeba dokona wyboru pomidzy nimi. Koci stawia

zatem kapana przed lekarzem (jeeli nie ma czasu na wezwanie obydwch) i Komuniwit przed dobrym niadaniem.


18/73

46 J19,7.47 Mt6,33.

48

Dlatego oczywicie maklerowi giedowemu i prowincjonalnemu burmistrzowiwydaje si, e Koci zbytnio buja w obokach, poniewa rzeczywicie stawia sprawyBoga przed sprawami czowieka i szuka najpierw Jego Krlestwa"

A to wszystko bdzie wam dodane48. Koci jest bowiem take ludzki, w tym aspekcie,e zamieszkuje w wiecie, w ktrym Bg go umieci i dlatego uywa rzeczy, ktrymi Ongo otoczy. Powiedzenie, e jest nadprzyrodzony, nie oznacza odrzucenia jegoczowieczestwa, tak samo jak stwierdzenie, i czowiek ma niemierteln dusz, nieoznacza wykluczenia prawdy, e ma take i ciao. Zatem wanie Ciao Kocioa -wanie

jego czowieczestwo nosi w sobie jego Bosko. Wanie ono domaga si i uywarzeczy ziemskich. Tb wanie Ciao Kocioa mieszka w wityniach zbudowanych rkludzk49 i twierdzi, e dopty, dopki duchowo Kocioa nie straci z tego powodu

swego blasku, dla uhonorowania Kocioa i jego Oblubieca domy te maj by takwspaniae, jakimi tylko sztuka moe je uczyni. Koci nie jest bowiem ani purytaninem,ani manichejczykiem. Nie twierdzi, e kada rzecz, kt-

48 Mt 6,33.49 Dz 17,24.

49

r uczyni Bg, moe by sama z siebie za, jakkolwiek powanie nie byaby

naduywana. Przeciwnie, Koci dysponuje autorytetem samego Boga, aby stwierdzi,e wszystko jest bardzo dobre50.Koci wykorzystuje zatem wszelkie ziemskie pikno, ktrego wiat mu dostarczy,

dla uhonorowania swego majestatu. Susznym moe by umieszczenie diamentwwok szyi kobiecej, ale z pewnoci suszne jest umieszczenie ich wok KielichaBoskiej Krwi. Jeli jaki ziemski krl nosi szaty ze zotogowiu, czy tym bardziej niepowinien ich nosi Krl niebieski? Jeli wiat wykorzystuje muzyk, aby niszczy ludzkiedusze, czy Koci nie moe jej wykorzysta, aby zbawia dusze? Jeli marmurowypaac jest odpowiedni dla prezydenta Republiki Francuskiej, jakim prawem ludzieodmawiaj go Krlowi krlw?

Czy jednak czasem wiat nie odmawia swego bogactwa? Dobrze zatem, Koci moesuy Bogu i bez niego, pomimo swych praw. Jeli ludzie biadol i paszcz si, albostrasz i wrzeszcz z powodu klejnotw, ktrymi ich przodkowie uczcili Boga, Kocizrzuci je ze stopni swych otarzy i bez nich bdzie czci Boga w stodole albo wkatakumbach. Cho bowiem Koci nie suy Bogu i mamonie, to jednakpozyskuje sobie

przyjaci

50 Rdz 1,31.

50

niegodziw mamon51. Chocia nie suy i nigdy nie moe suy Bogu i mamonie, tojednak moe sprawi, kiedy wiat na to pozwoli, aby mamona suya jemu. Koci jestbowiem majestatem Boga zamieszkujcego na ziemi. Koci sam w sobie jest


19/73

cakowicie niezaleny od tego, jak go przyjmuj. Jeli to s swoi, do ktrychprzyszed, aswoi go nie przyjli52, to niemniej jednak wedle wszelkiego prawa przynale oni doKocioa. Cho bowiem Koci wykorzysta kad ziemsk rzecz dla swojej chway, chouwaa, e adne wonnoci, jakkolwiek by nie byy cenne, nie s zmarnowane, kiedywyleje si je z mioci na jego stopy, to jednak w swej zasadniczej czci jego chwaa nie

tkwi w tych rzeczach. Koci jest cay peen chway

53

, czy zotogw jego odzieniem

54

, czyte nie, poniewa jest cr krlewsk55. Koci jest waciwie tak samo wspaniay wkatakumbach, jak w rzymskich bazylikach, tak samo cudowny w bosonogim braciszku,

jak w przyodzianym i trzymajcym bero Namiestniku Chrystusa, tak samomajestatyczny w nagim Chrystusie na krzyu, jak w Chrystusie po Wniebowstpieniu,tronujcym w niebie.

51 k 16,9.13.52 J 1,11.53 Ps 45,14.54 Ps45,14.55 Ps 45,14.

51

Poniewa jednak Koci jest majestatem Boga na ziemi, ma prawo do wszystkiego,co ziemia moe da. Do niego naley cala zwierzyna po lasach, tysice zwierzt nagrach56, wszystkie gwiazdy niebieskie i klejnoty ziemskie, wszystkie rzeczy na wiecienale do niego wedug Boskiego prawa.

Wszystko jest jego, on za Chrystusa57. Niemniej jednak Koci prdzejwyzuje si zewszystkiego58, ni straci Chrystusa.

56 Ps 50,10.57 1 Kor 3,21-23.58 Flp 3,8.

53

ROZDZIA III WITO I GRZECH

wity, wity, wity! - Iz 6,3.Chrystus Jezus przyszed na wiat zbawi grzesznikw - 1 Tm1,15.

Bardzo niezwyka para zarzutw - i daleko bardziej kluczowa, ni owe bardziej lubmniej ekonomiczne oskarenia o wiatowo i bujanie w obokach, ktre wanierozwaalimy - dotyczy standardw dobra goszonych przez Koci i jego wasnejrzekomej niezdolnoci do ycia wedug nich. Mona to krtko podsumowastwierdzeniem, e poowa wiata uwaa Koci za zbyt wity dla ludzkiego ycia, adruga poowa - za nie do wity. Moemy nazwa tych krytykw, odpowiednio,poganami i purytanami.

To poganin oskara Koci o nadmiern wito. Wy katolicy - mwi nam -jestecie o wiele za surowi

54


20/73

w kwestii grzechu i niewystarczajco pobaliwi dla biednej ludzkiej natury. Wemy naprzykad grzechy cielesne. Oto jest zestaw pragnie zaszczepionych przez Boga lubnatur (jakkolwiek bymy nie nazwali Siy, ktra stoi za powstaniem ycia) dla mdrychi naprawd istotnych celw. Te pragnienia s prawdopodobnie najgwatowniejszymi

znanymi czowiekowi i z pewnoci najbardziej kuszcymi. Natura ludzka jest, jak wie-my, czym niezwykle nierwnym i niezdecydowanym. Jestem wiadom, e naduywanietych namitnoci prowadzi do katastrofy i e natura ma swoje nieubagane prawa orazkary. Ale wy katolicy dodajecie do ycia nowe okropiestwo, poprzez absurdalny iirracjonalny nacisk na obraz Boga, jak powoduje owo naduycie. Bowiem nie tylkozaciekle potpiacie dziea grzechu, jak je nazywacie, ale omielacie si pj gbiej,

jak si zdaje, a do samego pragnienia. Jestecie dostatecznie niepraktyczni i okrutni, abypowiedzie, e sama myl o grzechu, pieszczona z premedytacj, moe odci dusz,ktra sobie na to pozwala, od aski Boga.

Albo, idc dalej, rozwacie niemoliwe ideay, przy ktrych obstajecie wzgldemmaestwa. Te ideay maj w sobie pewne pikno dla osb, ktre mog je przyj.Mog one by, uywajc katolickiego zwrotu,

55

Radami Doskonaoci, ale jest niedorzecznoci upieranie si przy nich, jako zasadachpostpowania dla caej ludzkoci. Natura ludzka jest natur ludzk. Nie moeszskrpowa wielu marzeniami nielicznych.

Albo, przyjmujc szersze spojrzenie, rozwamy oglne standardy, ktre pokazujecienam w ywotach waszych witych. Zwykemu, pospolitemu czowiekowi owi wici niewydaj si w ogle godni podziwu. Nie wydaje si nam godne podziwu, e w. Alojzy

niemal nie odrywa oczu od ziemi, ani e w. Teresa zamykaa si w celi, ani e w.Franciszek biczowa si cierniami ze strachu przed popenieniem grzechu. Tego rodzajupostawa jest w caoci zbyt fantastyczna i wymagajca. Wy, katolicy, zdajecie simierzy w standard, ktry jest po prostu nieatrakcyjny. I wasze cele i wasze metody srwnie nieludzkie i rwnie nieodpowiednie dla wiata, w ktrym musimy y.Prawdziwa religia jest z pewnoci czym daleko bardziej rozsdnym ni to. Prawdziwareligia nie powinna wystawia na prb i zmaga si z niemoliwym, nie powinna dydo poprawiania natury ludzkiej poprzez proces okaleczenia. Pod pewnymi wzgldamimacie wspaniae cele, a pod innymi - wspaniae metody, ale w najwyszychwymaganiach zupenie przekraczacie

56

granic. My, poganie, ani nie zgadzamy si z wasz moralnoci, ani nie podziwiamytych, ktrych ycie uwaacie za swj sukces. Gdybycie byli mniej wici, a bardziejnaturalni, mniej idealistyczni, a bardziej praktyczni, lepiej przysuylibycie si wiatu,ktremu pragniecie pomaga. Religia powinna by silnym, jdrnym odrostem, a niedelikatnym cieplarnianym kwiatem, ktrym j czynicie".

Drugi zarzut pochodzi od purytanw. Katolicyzm nie jest wystarczajco wity, abyby Kocioem Jezusa Chrystusa. Spjrzcie bowiem, jak szalenie agodny jest on dla tych,

ktrzy zniewaaj i krzyuj Go na nowo!By moe mimo wszystko nie jest prawd, ekatoliccy ksia istotnie pozwalaj swym penitentom popenia grzech. Ale wyjtkowaatwo, z jak udzielana jest absolucja bardzo si do tego przyblia. Zatem, daleki od


21/73

ideau Kocioa, ktry dwiga ludzk ras, Koci faktycznie obnia jej standardypoprzez swoj postaw wobec tych swoich dzieci, ktre nie s posuszne prawom Boga.

Wecie te pod uwag, czym byy niektre z tych jego dzieci! Czy s w historii jacyprzestpcy tak pomnikowi, jak przestpcy katoliccy? Czy kiedykolwiek jacy ludzieupadli tak nisko, jak powiedzmy rodzina Borgiw

57

w redniowieczu, jak Gilles de Rais59 i dwudziestu innych, jak mczyni i kobiety,ktrzy by moe byli w swojej wierze wystarczajco dobrymi katolikami, jednak wswym yciu okazali si hab dla czowieczestwa? Spjrzcie na kraje aciskie, z ichnamitnymi rejestrami zbrodni, na seksualn niemoralno Francji czy Hiszpanii,niepokoje i niegospodarno Irlandii, prymitywn brutalno katolickiej Anglii. Czyistniej jakiekolwiek inne wyznania chrzecijastwa, ktre demonstruj tak aosneokazy, jak zbiege zakonnice, kapani odstpcy, nikczemni papiee katolicyzmu? Jak to

jest, e o niegodziwociach katolicyzmu opowiada si takie historie, jak o adnej innejsekcie chrzecijaskiej? Wemy poprawk na jak chcecie przesad, na wszystkieuprzedzenia historykw, na ca zoliwo wrogw, a jednak z pewnoci pozostaniewystarczajca ilo katolickiej przestpczoci, aby pokaza, e Koci ten w najlepszymrazie nie jest lepszy ni jakakolwiek inna religijna wsplnota, a w najgorszym - jestnieskoczenie gorszy. Zatem Koci katolicki nie jest wystarczajco wity, aby byKocioem Jezusa Chrystusa".

59 Gilles de Rais (1404-1440), francuski arystokrata. Gorcy zwolennik Joanny d'Arc, po jej miercipowici si okultyzmowi, skada krwawe ofiary szatanowi. On i jego towarzysze zostali skazani namier za torturowanie, gwaty i wymordowanie setek dzieci.

58

Kiedy zwracamy si ku Ewangelii, stwierdzamy, e dokadnie te dwa zarzutyznajduj si faktycznie pord zarzutw, ktre kierowano przeciwko Naszemu Panu.

Po pierwsze, niewtpliwie, nienawidzono Go za Jego wito. Kt moe wtpi, ewspaniay standard moralnoci, ktry gosi (a ktrego goszenie przez katolikw jesttake jednym z zarzutw pogan) stanowi gwn przyczyn Jego odrzucenia. Pozawszystkim, by bowiem Tym, ktry pierwszy ogosi, e prawa Boga obowizuj nietylko czyn, ale take myl. To On pierwszy orzek, e jest morderc i cudzocczowiek, ktry w swym sercu zapragn tych grzechw. To On okreli standardchrzecijastwa jako standard doskonaoci, Bdcie wic wy doskonali, jak doskonay

jest Ojciec wasz niebieski60 i zobowiza ludzi do denia, by by tak dobrym, jak Bg!Zatem to Jego wito pierwsza cigna na Niego wrogo wiata - ta

promieniujca, rozarzona do biaoci wito, w ktr przyodziao si Jego uwiconeczowieczestwo. Kto zwas udowodni Mi grzech?61 Kto Z was jest bez grzechu, niech

pierwszy rzuci na ni kamie62.

60 Mt 5,48.61 J 8,46.62 ] 8,7.

59


22/73

To byy sowa, ktre przebiy gadki formalizm uczonych w Pimie i faryzeuszy, iobudziy dozgonn nienawi. Tb byo z pewnoci co, co w sposb nieuniknionydoprowadzio do ostatecznego odrzucenia Go na sdzie Piata i do wyboru w Jegomiejsce Barabasza. Nie tego! Nie ten przykad nieskazitelnej doskonaoci! Nie twito, ktra odsania wszystkie serca, lecz Barabasza63, tego wygodnego grzesznika,

tak podobnego do nas samych! Tego rabusia, w ktrego towarzystwie czujemy siodpreni! Tego morderc, ktrego ycie, w kadym razie, nie stanowi penego wyrzutukontrastu dla naszego ycia!" Jezus Chrystus zosta uznany za zbyt witego dla wiata.

Zosta te jednak uznany za nie do witego. I to jest wanie w wyrany zarzut,ktry stawiaj Mu wci na nowo. Tb byo okropne dla tych stranikw prawa, e wGosiciel Sprawiedliwoci siada z celnikami i grzesznikami, e ten prorok pozwala sidotyka takiej kobiecie, jak Magdalena. Gdyby ten czowiek by naprawd prorokiem,nie mgby znie kontaktu z grzesznikami. Gdyby by naprawd gorliwy dla KrlestwaBoego, nie mgby cierpie obecnoci tak wielu z tych, ktrzy s jego wrogami. Jednaksiedzi tam przy stole Zacheusza,

63 J 18,40.

60

milczcy i umiechnity, zamiast wezwa dach, aby si zapad. Powouje Mateusza z jegokomory celnej, zamiast zniszczy j razem z nim. Dotyka trdowatych, ktrych prawosamego Boga ogasza nieczystymi.

Takie s zatem zarzuty podnoszone przeciwko uczniom Chrystusa, tak samo, jakprzeciwko ich Mistrzowi i nie da si zaprzeczy, e w obu tych zarzutach tkwi prawda.

To prawda, e Koci katolicki gosi moralno, ktra jest cakowicie poza zasigiemludzkiej natury pozostawionej samej sobie, e standardy Kocioa s standardamidoskonaoci i e woli on nawet najniszy szczebel nadprzyrodzonej drabiny ninajwyszy szczebel naturalnej.

Jest te bez wtpienia prawd, e upady albo niewierny katolik jest nieskoczeniebardziej zdegradowanym czonkiem ludzkoci ni upady poganin czy protestant, epomnikowi przestpcy w historii s to przestpcy katoliccy i e potwory tego wiata - naprzykad Henryk VIII, witokradca, morderca i cudzoonik, Marcin Luter, ktregowydane drukiem Rozmowy przy stole64, s

64 Dzieo o spornej autentycznoci; spisane przez uczniw Lutra dyskusje, prowadzone przez niego wgronie przyjaci na temat doktryny.

61

nieodpowiednie dla jakiegokolwiek przyzwoitego domu, krlowa Elbieta, winnakrzywoprzysistwa, despotka i osoba nieczysta - byli ludmi, ktrzy mieli wszystko, coKoci katolicki mg im da: standardy jego nauczania, przewodnictwo jegodyscypliny i ask jego sakramentw Jak mona zatem wyjani ten paradoks?

Po pierwsze Koci katolicki jest Boski. Tb znaczy, e zamieszkuje w miejscachniebiaskich. Zawsze spoglda na twarz Boga. Przechowuje w swym sercu, jak w

relikwiarzu, wite czowieczestwo Jezusa Chrystusa i nieskaziteln doskonaoNiepokalanej Matki, z ktrej zostao wzite owo czowieczestwo. Jak mona sobiezatem wyobrazi, e zadowoli si jakimkolwiek standardem, ktremu brak


23/73

doskonaoci? Gdyby by spoecznoci wywodzc si z tego, co na dole - to jestspoecznoci czysto ludzk - nie mgby nigdy wyj poza te standardy, do ktrych wprzeszoci wspiy si najszlachetniejsze z jego dzieci. Ale poniewa mieszka w nimnadprzyrodzone - poniewa Maryja zostaa obdarzona darem z wysokoci, do ktregonie moe si wznie adna istota ludzka, poniewa samo Soce Sprawiedliwoci

zeszo z niebios, aby wie ludzkie ycie wedug ludzkich zasad - jak Koci moekiedykolwiek zadowoli si czym mniejszym, ni owe wysokoci?

62

Koci jest jednak take ludzki, osiedlony pord ludzkoci, umieszczony w wieciedla wyranego celu gromadzenia w sobie i uwicania poprzez swoje aski owegowiata, ktry odszed od Boga.

Ci wygnacy i ci grzesznicy s materiaem, na ktrym Koci musi pracowa. Teodpadowe produkty ycia ludzkiego, te oszpecone typy i okazy ludzkoci nie majadnej nadziei poza nadziej pokadan w Kociele.

Przede wszystkim bowiem Koci pragnie, jeli moe - a czsto jest w stanie -rzeczywicie wynie ich najpierw do witoci, a potem na swoje otarze. To wanie oni tylko on moepodnie z pyu biedaka i posadzi go wrd monych65. Zatem Koci niestawia przed Magdalen i przed zodziejem niczego innego, jak tylko swj wasnystandard doskonaoci.

Chocia z jednej strony Koci nie zadowala si czym mniejszym, ni w standard,to jednak z drugiej strony zadowala si prawie zupenie niczym. Jeli moe doprowadzigrzesznika choby tylko na krawd aski, jeli moe wydrze umierajcemu mordercytylko jeden okrzyk skruchy, jeli moe sprawi, aby jego oczy rzuciy tylko jednospojrzenie na krucyfiks, jego trudy zostan tysickrotnie nagrodzone. Jeli nie przywid

grzesznika

65 1Sm 2,8.

63

do szczytu witoci, przywid go przynajmniej do jej stp i postawi go tam, poddrabin nadprzyrodzonego, ktra siga z pieka do nieba.

Bowiem tylko Koci ma tak moc. Tylko on jest tak cakowicie ufny w obecnocigrzesznika, poniewa tylko on posiada tajemnic jego uleczenia. Tam, w jego kon-

fesjonale jest Krew Chrystusa, ktra moe znowu uczyni dusz grzesznika czyst, a wjego tabernakulum jest Ciao Chrystusa, ktre bdzie dla grzesznika poywieniem yciawiecznego. Tylko Koci omiela si by przyjacielem grzesznika, poniewa tylko onmoe by jego Zbawicielem. Jeli zatem jednym znakiem tosamoci Kocioa s jegowici, to kolejnym s jego grzesznicy.

Koci jest bowiem nie tylko majestatem Boga zamieszkujcego na ziemi. Jest takeJego mioci. Dlatego ograniczaj go jedynie granice tej mioci. Soce miosierdzia,ktre wieci i deszcz dobroczynnoci, ktry spywa strumieniami, na sprawiedliwych iniesprawiedliwych66, s to soce i deszcz, ktre daj ycie Kocioowi. Gdy wstpi donieba, tam jest, tronujcy w Chrystusie, po Prawicy Boga. Jest przy mnie, gdy si w Szeolu

poo

67

, odsuwajc dusze od krawdzi, skd66 Mt5,45.67 Ps 139,8.


24/73

64

tylko on moe je uratowa. Koci jest bowiem ow drabin, ktr dawno temu widziaJakub, owymi schodami postawionymi tutaj we krwi i szlamie ziemi, wznoszcymi si tam,

ku nieskazitelnemu wiatu Baranka. wito i brak witoci - obie tak samo przynaledo Kocioa, a on nie wstydzi si adnej z nich, ani witoci swej wasnej Boskoci, ktranaley do Chrystusa, ani braku witoci owych odrzuconych czonkw swegoczowieczestwa, o ktrych si troszczy.

Zatem moc Kocioa, ktra take jest Chrystusowa, Magdalena staje si pokutnic,zodziej - pierwszym odkupionym, a Piotr, miaki piasek czowieczestwa - Ska, na ktrejsam Koci jest zbudowany68.

68 Mt l6,18.

65

ROZDZIA IV RADO I SMUTEK

Cieszcie si i radujcie... - Mt 5,12.Bogosawieni, ktrzy si smuc - Mt 5,4.

Jak zobaczylimy, Koci katolicki jest zawsze zbyt skrajny" dla wiata. Zadowala siwycznie Boym pokojem, a w jego idei tkwi przyczyna bardziej krwawych wojen, nijakiekolwiek prowadzone z motyww czysto ludzkich. Nie zadowala si po prostu dobrem,ale zawsze nakania swoje dzieci do witoci. Jednak rwnoczenie toleruje grzesznikw,

ktrych nawet wiat wypdza. Rozwamy teraz jak, wypeniajc dwa najwyraniejwzajemnie sprzeczne nakazy Naszego Pana, aby radowa si i paka, w ocenie wiataKoci znw przesadza w obu kierunkach jednoczenie.

Powszechny zarzut przeciwko Kocioowi brzmi, e raduje si przesadnie, jestarogancki, pewny siebie

66

i optymistyczny tam, gdzie powinien by cichy, powcigliwy i delikatny.

Ten wiat - wykrzykuje krytyk Kocioa - jest jako cao bardzo smutnym i niepewnymmiejscem. Nie ma tego dobrego, co by nie miao w perspektywie czego zego. Nie manadziei, ktra nie moe, poza wszystkim, przynie rozczarowania. Zatem kada religia,ktra twierdzi, e jest adekwatna do ludzkiej natury, musi mie zawsze w sobie pewiensmutek, a nawet wahanie. Religia musi przez cay czas i agodnie, jeli ma i rka w rkz dowiadczeniem. mier jest pewna. Czy ycie jest pewne? Funkcj religii jest zatem zpewnoci pomoc w owietleniu tej ciemnoci, jednak nie zbyt duym pomieniem. Religiamoe mie nadziej, i dy, i zgadywa, i dawa do zrozumienia. W istocie to jejobowizek. Ale nie wolno jej ogasza, ani otwarcie oskara, ani nakazywa. Musi byraczej sugestywna ni dogbna, raczej agodna, ni dynamiczna, raczej pena nadziei, ni

pozytywna, raczej nowatorska, ni dogmatyczna.


25/73

Katolicyzm jest oglnie zbyt haaliwy i pewny siebie. Popatrzcie na uroczystociliturgii katolickiej w jaki dzie witeczny! Czy kiedykolwiek byo co bardziejaroganckiego? Co wsplnego ma ta feeria barw, te wy-

67

krzykujce gosy, to dcie w trby z mikkimi ptonami wiata i tajemnic ciemnoci, zktrej wyszlimy i do ktrej powracamy? Co wsplnego ma ten jednoznaczny dogmat zdelikatnymi przypuszczeniami filozofii, ten optymizm - z niepewnoci ycia iprzyszoci, a przede wszystkim - jaka jest solidarno tej groteskowej euforii znieszczciami wiata?

Jake niepodobne jest te to wszystko do ducha czowieka Smutkw! Czytamy, eJezus zapaka69, ale nigdy, e si mia. Jego udziaem byo smutne ycie, poczynajc odmrocznej stajenki Betlejem a do jeszcze mroczniejszej Kalwarii. By Tym, kim by,poniewa wiedzia, co znaczy smutek. To wanie w swoich smutkach dotyka sercaczowieczestwa. Bogosawieni - mwi - ktrzy si smuc70. Bogosawieni, ktrzy nieoczekuj niczego, poniewa nie doznaj rozczarowania".

Jednak, w innym nastroju, nasz krytyk odnajdzie win w naszym smutku.Dlaczego wasza religia katolicka nie jest bardziej zgodna ze szczliwym wiatem, w

ktrym yjemy? Z pewnoci najwysz funkcj religii jest dodawanie otuchy,zachcanie i podkrelanie jasnej strony ycia!

69 J 11,35.70 Mt 5,4.

68

Religia powinna by zwiza, pogodna i braterska. Poza wszystkim bowiem jest tocudowny wiat peen radoci. Tb prawda, e ma swoje cienie, jednak nie mog istniecienie bez wiata. Jest mier, ale zobaczcie, jak ycie stale rodzi si na nowo z grobu. Wten sposb wszystkie rzeczy dziaaj razem na rzecz dobra. Poniewa Bg zada sobietrud, aby uczyni ten wiat tak sodkim, jest kiepskim komplementem dla Stwrcytraktowanie go jak padou nieszczcia. Zajmijmy si zatem najlepszymi rzeczami izapomnijmy o najgorszych. Pozostawmy to, co za nami i idmy naprzd, ku rzeczom,ktre s przed nami. Upierajmy si, e wiat jest biay, z kilkoma czarnymi plamami,bdmy optymistyczni, szczliwi i pewni siebie.

Jednak wy, katolicy, jestecie tylko podszyt tchrzem, aosn ras. Kiedy innewyznania po trochu eliminuj melancholi, wy si przy niej upieracie. Kiedy pozostalizgadzaj si, e pieko nie jest niczym wicej, jak tylko straszydem, grzech - bdem, acierpienie - tylko rodkiem naprawczym, wy katolicy wci upieracie si przy ichrealnoci - e pieko jest wieczne, e grzech jest rozmylnym sprzeciwem ludzkiej woliwobec Boga i e wobec tego cierpienie jest sprawiedliwe. Grzech, pokuta, ofiara,czyciec i pieko - to dawne koszmary dogmatu.

69

A ich owocami s zy, bl i przeraenie. Zatem to, co jest nie w porzdku w katolicyzmie,to wanie jego przygnbienie i smutek. Z pewnoci nie jest to chrzecijastwoChrystusa, jak obecnie uczymy si je rozumie. Chrystus, waciwie rozumiany, jestczowiekiem radoci, nie smutku. Jest bardziej charakterystyczny dla samego siebie, jeli


26/73

mona tak powiedzie, jako umiechnity galilejski pasterz, otoczony przez owce, jakokto kochajcy dzieci, kwiaty i ptaki, jako Gosiciel ycia i Zmartwychwstania - jestbardziej charakterystyczny dla samego siebie jako ukoronowany, ten ktry wstpi donieba i przebywa w chwale, ni jako zakrwawiony mczennik Krzya, ktrego stawiaciena swych otarzach. Cieszcie si zatem i radujcie71, a najbardziej Go uradujecie".

Zatem raz jeszcze okazuje si, e w ktrkolwiek stron si nie zwrcimy, jestemywinni. Szczliwy rumiany mnich z beczuk piwa jest karykatur naszej radoci. Czymoe to by - syszymy pytanie - wyznawca Czowieka Smutkw? A asceta o pocigejtwarzy z oczami zwrconymi ku niebu to wyobraenie wiata o naszym smutku.Katolicka rado i katolicki smutek s jednakowo pomienne i ekstremalne dla wiata,ktry lubuje si w umiarkowaniu, zarwno w smutku, jak

71 Mt 5,12.

70

i w radoci - nieco melancholii, ale nie za duo, nieco wesooci, ale nie w nadmiarze.

Przede wszystkim zatem naley pamita, e owe zarzuty nie s obecnie kierowaneprzeciwko nam po raz pierwszy. Nawet w czasach imperium rzymskiego uwaano takiecechy chrzecijan za oznaki braku czowieczestwa. Ci chrzecijanie - mwiono -musz z pewnoci by pod wpywem czarw. Spjrzcie, jak si miej amani koem ichostani, i jak id na aren jak do lubnego oa! Spjrzcie, jak Wawrzyniec artuje naswym ruszcie". I znowu: Musz by pod wpywem czarw, ze wzgldu na ich patologii umiowanie ciemnoci, ci nieprzyjaciele radoci, ludzkiej wesooci i zwykejprzyjemnoci. W kadym razie nie s wcale prawdziwymi ludmi". Ich szalona rado,

kiedy inni by pakali oraz ich gboki smutek, kiedy cay wiat si cieszy - s to wanieoznaki, do ktrych odwoywali si ich wrogowie jako do dowodw, e natchnieniestanowia dla nich moc nie tego wiata, jako dowodw, e nie mog by zwykymiprzyjacimi rasy ludzkiej, ktrych omielaj si udawa.

Jeszcze bardziej interesujce jest, e sam Nasz Pan zwraca uwag na te zarzuty.Przyszed Syn Czowieczy: je i pije72.

72 k 7,34.

71

Syn Czowieczy siedzi na uczcie weselnej w Kanie i przy posiku w domu bogacza, a wymwicie Oto arok i pijak!73 Syn Czowieczy przybywa, radujc si, a wy kaecie Mu sismuci. A Jan Chrzciciel nie jad i nie pi74. Jan Chrzciciel przychodzi z pustyni, ascetaowinity w skr wielbda, ze sowami pokuty i gniewu na ustach, a wy mwicie: Zyduch go opta... Przygrywalimy wam, a nie taczylicie75. Bawilimy si w luby, jakdzieci na rynku, a wy mwilicie nam, abymy byli cicho i pomyleli o naszychgrzechach. Biadalimy76, prosilimy was, aby zamiast tego bawi si w pogrzeby, a wypowiedzielicie nam, e to niezdrowo myle o mierci. Biadalimy, a wycie niezawodzili".

Oczywicie jest faktem, e zarwno rado, jak i smutek musz by elementemkadej religii, poniewa rado i smutek razem skadaj si na dowiadczenie. wiat nie

jest ani biay w czarne kropki, ani czarny w biae. Jest czarny i biay. Dokadnie jest tak


27/73

sam prawd, e jesie nastpuje po lecie, jak e wiosna nastpuje po zimie. Jest niemniej prawdziwe, e ycie powstaje ze mierci, jak to, e mier nastpuje po yciu.

73 k 7,34.74 k 7,33.75 Mt 11,17.

76 Mt 11,17.

72

Zatem religia nie moe, jeli ma by adekwatna do dowiadczenia, by czympozbawionym uczucia. Przeciwnie, musi by pena namitnoci, poniewa ludzka naturatake jest pena namitnoci. I musi mie w sobie o wiele wicej namitnoci. Nie moeagodzi smutku, ale ma go pogbia, nie moe zapomina o radoci, ale ma jwysawia. Musi paka - i to bardziej gorzkimi zami ni jakiekolwiek zy, ktre potrafiwylewa wiat - z tymi, ktrzy pacz, a take radowa si - radoci, ktrej nikt nie

zdoa odebra77

- z tymi, ktrzy si raduj. Musi spada niej i wznosi si wyej, musiodczuwa bardziej dotkliwie, musi zadrcza si i triumfowa z wiksz intensywnoci,jeli naprawd pochodzi od Boga i ma spenia obowizki wobec ludzi, poniewa Jegomyli s wysze ni nasze, a Jego mio bardziej palca.

Albowiem w taki sposb Chrystus y na ziemi. To rozradowa si w Duchu78 tak, e ci,ktrzy Go obserwowali, byli zaskoczeni, to poci si krwawym potem z blu. W jednejchwili by wyniesiony wysoko na poncej Grze Przemienienia, w nastpnej -pogrony gbiej ni jakiekolwiek ludzkie serce moe to poj, w ogrodzie

77 J 16,22.78 k 10,21.

73

Getsemani. Przyjrzyjcie si, patrzcie, czy jest bole podobna do tej, co mnie przytacza79.

Koci bowiem, tak jak jego Pan, jest zarwno Boski, jak i ludzki.Jest Boski, a zatem raduje si - wypeniony nowym winem Krlestwa swego Ojca do

tego stopnia, e ludzie wpatruj si w niego z pogard.To prawda, e wiat jest nieszczliwy, e istniej zamane serca, e grzech pustoszy

rodziny, kraje i stulecia. Jednak poniewa Koci jest Boski, wie - nie tylko zgaduje, manadziej, czy pragnie - ale wie, e chocia wszystko ma granice, Boe przykazanie sigabardzo daleko80. Koci wie - i dlatego nie kady krytycyzm wiata moe nim wstrzsn- e przed laty jego Pan zstpi z nieba, narodzi si, umar, zmartwychwsta i wstpi donieba, i e panuje niezwycion moc. Koci wie, e znw powrci i obejmie swojeKrlestwo i panowanie. Wie, poniewa jest Boski, e w kadym z jego tabernakulw naziemi mieszka ukryty Pan Radoci, e Maryja jest poredniczk, e wici s z Bogiem, eKrew Jezusa oczyszcza nas z wszelkiego grzechu81. Obejrzyjcie jego ziemskie

79 Lm 1,12.80 Ps 119, 96.

81 1J 1, 7.

74


28/73

budowle - s tam symbole i wizerunki tych rzeczy. Jest radosne wiato przed otarzem,s wici sztywni od zota i drogich kamieni, jest Maryja, Przyczyna naszej radoci",promieniejca ze swym promieniejcym Dziecitkiem w ramionach. Gdyby Koci bytylko ludzki, nie omieliby si wystawia tych rzeczy - cieni swych wasnych pragnie.

Odmawiaby szeptem swoje Wyznanie wiary, mruczaby swoje modlitwy, zasaniaswoje okna. Ale jest Boski i sam zstpi z nieba, wic nie zgaduje, ani nie sdzi, ani niema nadziei - on wie. Ale jest take ludzki i mieszka pord ludzkiej rasy, ktra nie wie idlatego nie traktuje cakowicie powanie jego sw, a zatem sama wysoko jegouniesienia musi take by miar jego rozpaczy. Fakt, e Koci to wie, z pewnociintensyfikuje tysickrotnie jego ludzki smutek, poniewa on, ktryprzyszed po to, aby[owce] miay ycie82, widzi, e nie przyjd do niego i nie znajd ycia, widzi bowiem, jakdugo jeszcze triumf, ktry jest pewny, bdzie odkadany przez wzgld na ichniewierno. O gdybycie i wy poznay- woa sowami, jakie wypowiedzia ze zamanymsercem sam Jezus o Jerozolimie - gdybycie i wy poznay iv ten dzie to, co suy

pokojowi!83

82 J10,10.83 k 19,42.

75

Przyjrzyjcie si, patrzcie, czy jest bole podobna do tej, co mnie przytacza84, czy istniejejaki al tak gboki i tak przeszywajcy jak mj, kiedy trzymam klucze Krlestwa iwidz ludzi zawracajcych od Drzwi".

Zatem w kolejnych kocioach stoj symboliczne grupy posgw, przedstawiajce

rado i tragedi, w porwnaniu z ktrymi Wenus i Adonis s tylko dziecinnymi i nawp cywilizowanymi wizerunkami - Maryja jako triumfujca Krlowa, trzymajca wramionach Dziecitko w zotej koronie i Maryja jako cierpica Matka, z umarym Synemna kolanach. Bowiem tylko Koci, ktry jest zarwno Boski, jak i ludzki, rozumie cotakiego czowieczestwo uczynio dla Boskoci.

Czy to zatem dziwne, e wiat uwaa, i Koci przesadza w obu kierunkachjednoczenie, e wiat odwraca si w Wielki Pitek od niewysowionych gbin jegosmutku, a w Wielkanoc - od niezmierzonych wyyn jego radoci, nazywajc ten pierwszy- niezdrowym, a drug - histeryczn? C bowiem wiat wie o takich namitnociach jakte? Co, poza wszystkim, moe sensualista wiedzie o radoci, albo zrujnowany finansista

- o smutku? A c spokojny, opanowany, szanujcy si czowiek ze wiata moewiedzie o nich obu?

84 Lm 1,12.

76

Wreszcie zatem, w paradoksie mioci, Koci posiada obie te namitnoci w penymzakresie, obie naraz. Tak jak ludzka mio zamienia rado w bl i cierpi pordekstazy, tak Boska mio zamienia bl w rado, radujc si i panujc na Krzyu. Koci

jest bowiem czym wicej, ni tylko majestatem Boga wadajcym na ziemi, wicej nibeznamitn mioci Przedwiecznego. Jest witym Sercem samego Chrystusa, jestPrzedwiecznym zjednoczonym z czowiekiem, zarwno cierpicym, jak i radujcym siw tym zjednoczeniu. Tb Jego szczcia Koci od razu dowiadcza i je


29/73

rozprzestrzenia z racji swej tosamoci z Nim. A pord upadego wiata najwyszymszczciem tego witego Serca jest cierpie bl.

77

ROZDZIA V MIO BOGA I MIO CZOWIEKA

Bdziesz miowa Pana, Boga swego, caym swoim sercem... a swego bliniego jak siebiesamego - k 10, 27.

Rozwaylimy ju dwa zarzuty podnoszone wobec katolicyzmu z przeciwnych stron, amianowicie, e jestemy zbyt wiatowi i zbyt bujajcy w obokach, zbytnio zajci doczesnymitroskami, aby by naprawd duchowi i zbyt metafizyczni, wynioli oraz dogmatyczni, aby bynaprawd praktyczni. Przejdmy do rozwaenia tych samych dwch zarzutw, by tak rzec,nieco rozszerzonych na zdecydowanie bardziej duchow paszczyzn, zarzutw, w ktrychobecnie oskara si nas teraz o to, e zbyt wiele dziaamy w naszej posudze dla ludzi i ezbyt wiele uwagi zwracamy na Boga.

78

To bardzo powszechny zarzut w stosunku do katolicyzmu, zarwno wobec wieckich, jaki duchownych, e w swych prbach nawracania s nadgorliwi. Prawdziwa i duchowa religia,syszymy, jest tak intymn i osobist spraw, jak mio midzy mem i on. Jestzasadniczo prywatna i indywidualna. Jak powiedziano: Religia wszystkich rozsdnych ludzijest dokadnie tym, co zawsze zachowuj dla siebie". Dlatego tolerancja jest oznakduchowoci, poniewa jeli jestem naprawd religijny, bd mia tyle szacunku dla religii

mojego ssiada, co dla mojej wasnej. Nie bd stara si wtrca w jego relacje z Bogiembardziej, ni pozwolibym jemu wtrca si w moje.

Katolicy s znani z nietolerancji. Nie chodzi jedynie o to, e istniej nietolerancyjnykatolicy, poniewa nietolerancj mona znale u wszystkich osb o ciasnych horyzontach,ale e same zasady katolickie s nietolerancyjne, a kady katolik, ktry yje zgodnie z nimi,jest zobowizany take by takim. Codziennie widzimy tego przykady.

Po pierwsze, istnieje kwestia misji katolickich do pogan. Syszymy, e nie ma misjonarzytak niestrudzonych i tak penych powicenia, jak ci nalecy do Kocioa [katolickiego]. Ichgorliwo stanowi oczywicie dowd

79

ich szczeroci, ale jest to rwnie dowd ich nietolerancji. Dlaczeg bowiem, pozawszystkim, nie mog pozostawi pogan w spokoju, skoro religia jest, w swej istocie, sprawprywatn i indywidualn? Przedstawia si nam odpowiednio pikne obrazki wewntrznegopokoju i szczliwoci panujcej pomidzy plemionami Afryki rodkowej przed przybyciemBrata Kaznodziei85 z jego destrukcyjnymi dogmatami. Proponuje si nam, abymy rozwayliwyrafinowane doktryny i ascetyczne ycie braminw, znamienny symbolizm wyznawcwhinduizmu i filozoficzne postawy wyznawcw Konfucjusza. Informuje si nas, e rnerelacje z Bogiem s cakowicie prywatn spraw ludzi, ktrzy w nich yj. A gdyby katolicy

byli ludmi naprawd duchowymi, rozumieliby to i nie usiowaliby zastpi za pomocsystemu, ktry w


30/73

kadym razie teraz sta si zasadniczo europejskim sposobem patrzenia na wiat, owychstaroytnych wyzna wiary i filozofii, ktre daleko lepiej pasuj do wschodniegotemperamentu.

Ale caa sprawa wyglda jeszcze gorzej. Mona by argumentowa, mwi

wspczesny czowiek ze wiata, e mimo wszystko owe orientalne religie nie rozwiny

ta-85 Zakon Kaznodziejski (Ordo Predicatorum) to oficjalna nazwa dominikanw - przyp. red.

80

kich cnt i ask jak chrzecijastwo. Mona argumentowa, e z czasem religia Zachodu(poniewa misjonarze bd nadal pracowa) podniesie wyznawc hinduizmu wyej, nito si udao jego wasnym plugawociom i e cywilizacja wytworzona przezchrzecijastwo jest rzeczywicie wyszego typu, pomimo jej zgubnych produktwubocznych, ni cywilizacja owcw gw z Borneo i okrutnych dzikusw z Afryki.Jakkolwiek, nie ma w kadym razie usprawiedliwienia dla nietolerancyjnego katolika,

usiujcego nawraca w angielskim domu. Poniewa, mwic oglnie, jedynie katolikowinie moecie ufa w waszym wasnym domu. Prdzej czy pniej stwierdzicie, e - jeli wogle yje wedug swych zasad - przemyca pochway swojej wiary i wytyka sabociwaszej wobec waszych synw i crek uwaajc, e postpuje uczciwie. Nie myli owaszym spokoju domowym wobec propagowania wasnych zasad.Charakteryzuje go przede wszystkim ten dogmatyczny i nietolerancyjny duch, ktry jestdokadnym przeciwiestwem wszystkiego, co wspczesny wiat uznaje za duchaprawdziwego chrzecijastwa. Zatem prawdziwe chrzecijastwo, jak to zostaopowiedziane, jest zasadniczo spraw prywatn, osobist i indywidualn pomidzy dandusz a jej Bogiem.

81

Drugi zarzut podnoszony wobec katolikw jest taki, e czyni religi zbyt osobist,zbyt prywatn i zbyt intymn, aby bya uwaana za religi Jezusa Chrystusa. Ilustracjowego zarzutu stanowi fakt, i Koci nadaje najwysz warto temu, co jest znane

jako ycie kontemplacyjne.Jeli bowiem istnieje w katolicyzmie jaki element, ktry wybierze przecitny

czowiek, aby wyrazi swoje szczeglne potpienie, to jest nim wanie ycie zakonwklauzurowych. Uwaa si je za samolubne, chore, introspektywne, nierzeczywiste.

Stawia si je w gwatownym, dramatycznym kontracie do suebnego ycia JezusaChrystusa. Uroczycie wylewa si na ich ycie wci te same potoki oskare, jakbynigdy wczeniej nie mwiono niczego podobnego. Mwi si, e czowiek nie moeodej ze wiata zamykajc si w klasztorze", e czowiek nie powinien myle takbardzo o wasnej duszy, a raczej o tym, co dobrego moe zrobi w wiecie, w ktrymBg go postawi", e cztery bielone ciany" nie s odpowiednim rodowiskiem dlachrzecijanina zajmujcego si dobroczynnoci.

A jednak czym jest ycie kontemplacyjne jeli nie dokadnie tym, co obecnie zalecawiat? Czy jest moliwe, aby uczyni religi spraw bardziej intymn, prywat-

82


31/73

n i osobist, pomidzy dusz a Bogiem, ni czyni to kartuzi albo karmelici?Oczywicie faktem jest, e katolicy, cokolwiek robi, myl si - zbyt skrajni we

wszystkim, czego si podejmuj. S zbyt aktywni i niewystarczajco wycofani w swymprozelityzmie, zbyt wycofani i niewystarczajco aktywni w swojej kontemplacji.

ycie Naszego Pana pokazuje oczywicie zarwno elementy aktywne, jak i

kontemplatywne, ktre zawsze wyrniay ycie Jego Kocioa.Przez trzy lata angaowa si w dzieo goszenia swego Objawienia i tworzenia

Kocioa, ktry mia by organem tego Objawienia przez wszystkie wieki. Dlategowdrowa, swobodnie i szybko, a to po miastach, a to po wsiach. Wykada swoje Boskiezasady i przedstawia swe Boskie dowody swej mocy na weselach, na rynkach, nawiejskich drogach, na zatoczonych ulicach iw domach prywatnych. Dokonywa dziemiosierdzia, duchowych i cielesnych, ktre miay by typami wszystkich dziemiosierdzia dokonywanych kiedykolwiek potem. Zaprezentowa nauczanie dotyczceducha i ascezy na Grze Bogosawiestw, dogmatyczne zasady w Kafarnaum i napustyni na wschd od Galilei, a mi-

83

styczne wykady w jerozolimskim Wieczerniku i na dziedzicach witynnych. Jegodziea i Jego nawrcenia byy niezliczone. Przeama krgi domowe i rutyn urzdw.Wezwa modzieca z jego posiadoci, Mateusza z komory celnej, a Jakuba i Jana z odzirybackiej ich ojca. Dokona ostatecznej demonstracji swego nieograniczonego prawa doludzkoci w swej procesji w Niedziel Palmow, a w Dzie Wniebowstpieniapotwierdzi i w swym niezwykym poleceniu dla grupy Apostow da na zawsze swemuKocioowi penomocnictwo do nawracania. Idcie wic i nauczajcie wszystkie narody.

Uczcie je zachowywa wszystko, co wam przykazaem. A oto Ja jestem z wami przezwszystkie dni, a do skoczenia wiata86

Naley jednak pamita, e nie byo to cae Jego ycie na ziemi, nie bya to nawetbardzo znaczca jego cz, jeli ocenia wedug iloci lat. Przez trzy lata by aktywny,ale przez trzydzieci - wycofany, w domu w Nazarecie. A nawet owe trzy lata cigle sprzerywane okresami wycofania. A to przebywa przez czterdzieci dni na pustyni, a to nagrze przez ca noc na modlitwie, a to nakazujc swym uczniom, aby odeszli i samiodpoczli. Szczyt Jego posugi take dokona si w ciszy i samotnoci.

86 Mt 28,19-20.

84

Oddali si na odlego jakby rzutu kamieniem87 w ogrodzie Getsemani od tych, ktrzyGo najbardziej kochali. Przeama swe milczenie na Krzyu, aby poegna jeszcze swwit Matk. Przede wszystkim wyranie i stanowczo nakaza ycie kontemplacyjnejmodlitwy jako najdoskonalsze, jakie mona przey na ziemi, mwic Marcie, edziaanie, nawet w najbardziej koniecznych obowizkach, nie jest mimo wszystkonajlepszym sposobem, w ktry mona wykorzysta czas i mio, ale e raczej Mariaobraa najlepsz czstk... jedno, czego po trzeba i tego nie bdzie pozbawiona88, nawetprzez miujc gorliwo siostry.

Wreszcie, w Jezusie Chrystusie, tak samo jak w Jego Kociele, stwierdzono przewindokadnie w tych dwch punktach. Kiedy y yciem ukrytym na wsi, ganiono Go, e nieposzed na wito i nie ogosi wyranie swoich praw - to jest, usprawiedliwiajc


32/73

poprzez dziaanie swoje pretensje do mesjastwa. A kiedy to zrobi, bagano Go, abynakaza oklaskujcym Go milczenie89 - to jest, aby usprawiedliwi poprzez pokor iwycofanie swoje pretensje do duchowoci.

87 k 22,41.88 k 10,42.

89 Dz 12,17.

85

Dlatego w systemie katolickim bardzo atwo jest znale pogodzenie tych dwchelementw.

Po pierwsze, to wanie Bosko Kocioa wyjania jego arliwe uczucie wobec Boga.To jemu, jak adnemu innemu na ziemi, zostaa objawiona twarz Boga, jako absolut iskoczone pikno, ktre ley poza granicami wszelkiego stworzenia. Mona powiedzie,e Koci w swej Boskoci nawet podczas swego pobytu na ziemi cieszy si ow dajc

wieczne szczcie wizj, ktra przez cay czas zachwycaa wite czowieczestwoJezusa Chrystusa. Zatem w towarzystwie caych niebios, z Maryj Niepokalan, zSerafinami i ze witymi Boga w chwale, Koci wytrwa, jakby [na oczy] widziaNiewidzialnego90. Nawet kiedy oczy ludzkoci s zacinite, kiedy ludzcy czonkowieKocioa wedug wiary, a nie dziki widzeniu postpuj91, Koci w swej Boskoci, ktrstanowi gwarantowana obecno w nim Jezusa Chrystusa, ju mieszka na wyynachniebieskich92 i juprzystpuje do gry Syjon, do miasta Boga yjcego i do Boga samego93,ktry jest wiatem, a w nim wszystkie sprawiedliwe rzeczy s widziane jakosprawiedliwe.

90 Hbr 11, 27.91 2 Kor 5, 7.92 Ef 1,3.93 Hbr 12, 22-23.

86

Czy zatem jest dziwne, e od czasu do czasu jakie wybrane dziecko Kocioa chwytaodbity w lustrze fragment tego, co sam Koci oglda z odsonit twarz? Czy jestdziwne, e od czasu do czasu jaka katolicka dusza, wybrana i wezwana przez Boga dotego niezwykego przywileju, nagle dostrzega, jak nigdy przedtem, e Bg jest jednym

jedynym absolutnym piknem i e, w porwnaniu z kontemplacj tego Pikna (ktra tokontemplacja stanowi, poza wszystkim, ostateczne ycie w wiecznoci, do ktrego madoj kada odkupiona dusza) wszystkie dziaania ziemskiego ycia s niczym, i e wswym arliwym uczuciu dla tego godnego uwielbienia Boga owa dusza musi uda si doukrytego pokoju, zamkn drzwi i modli si do swego Ojca, ktry jest w ukryciu94, i takpozosta modlc si, jako ukryty kana ycia dla caego tego Ciaa, ktrego jestczonkiem, jako poredniczka dla caej spoecznoci, ktrej jeden z elementw stanowi?Zatem tam, w ciszy, siedzi u stp Jezusa i sucha gosu, ktry jest jak gos wielu wd95.Pord bieli swej celi oglda Tego, ktrego twarz jest jak pomie ognia96 i w surowoci,poszczc, kosztuje i widzi, jak dobry jest Pan97.

94 M t 6,6.95 Ap 1,15.96 Ap 19,12 i Wj 3,2.


33/73

97 Ps 34,9.

87

Oczywicie jest to nic innego jak szalestwo i gupota dla tych, ktrzy znaj Bogajedynie w Jego stworzeniu, ktrzy wyobraaj Go sobie tylko i wycznie jako duszwiata i witalno stworzonego ycia. Dla takich jak oni ziemia jest Jego najwyszymNiebem, a pikno wiata - najszlachetniejsz wizj, jak mona sobie wyobrazi. Jednaktaka dusza, ktra jest katolicka, ktra rozumie, e odwieczny tron jest rzeczywicieponad gwiazdami i e transcendencja Boga jest tak samo w peni prawdziwa, jak Jegoimmanencja, e Bg sam w sobie, z dala od wszystkiego co utworzy, jest nieskoczeniepikny i cakowicie wystarczajcy w swym piknie, taka dusza jak ta, jeli zostaniewezwana do tego ycia, nie potrzebuje, aby Koci wyranie deklarowa, e yciekontemplatywne jest najdoskonalsze. Ona ju to wie.

Zatem po pierwszym przykazaniu mioci w sposb nieunikniony nastpuje drugie, akatolicka interpretacja tego drugiego jest uwaana przez wiat, ktry take go nie

rozumie, za rwnie ekstrawaganck, jak interpretacja pierwszego.Bowiem ten Boski Koci, ktry zna Boga, jest take spoecznoci ludzk,

mieszkajc midzy ludmi, a poniewa sam w sobie jednoczy Bosko iczowieczestwo, nie moe spocz, pki ich nie zjednoczy wszdzie.

88

Kiedy bowiem zwraca swoje oczy od Boga ku ludziom, widzi tam duszeniemiertelne, uczynione na podobiestwo Boga i uczynione dla Niego i tylko dla Niego,poszukujce zadowolenia w stworzeniu, zamiast w Stwrcy. Koci syszy, jak wiat

gosi wito temperamentu i wito indywidualnego punktu widzenia, jakby wogle nie byo transcendentnego Boga i jakby nigdy nie dokona On adnegoobiektywnego odwiecznego Objawienia. Koci widzi, jak ludzie, zamiast stara sidostosowa do Boskiego Objawienia samego Boga, prbuj raczej dostosowa tefragmenty owego Objawienia, ktre do nich dotary, do swego punktu widzenia. Sucha,

jak mwi si o aspektach prawdy", o szkoach mylenia" i wartociach dowiad-czenia", jakby Bg nigdy nie przemwi ani w grzmotach Synaju, ani cichym gosemGalilei.

benson robert hugh - paradoksy katolicyzmu

Documents