öGRETİM

GİRDıLER ÇıKTıLAR

(Öğrencinin) (Öğrencinin)

,'<'; Başan düzeyiBilişsel giriş ~veçeşididavranışları ~Öğretirnin

~ÖğrenmehızıDuyuşsal giriş kalitesidavranışları ~Duyuşsal çıkış

~davranışları

BENLiK TASARIMI(Gelişimi ve Okul Başarısıyla ilişkisi)

Doç. Dr. Ali D. ARSEVEN(*)

Eğitim dinamik bir sistemdir. Bu sistemin temel işlevi insandavranışları ile uğraşmak ve bu davranışları geliştirmektir. Bır baş-ka ifade Ile, eğitim davranış mühendisliğidir. Sistemin işleyişini. birsinıfta yapılan eğitim-öğretim sürecine indirgediğimizde. bu sürecioluşturan temel, öğeleri (değişkenleri) ve bunlar arası ilişkileri, ka-baca (Şekil (1) deki gibi göstermek mümkündür.

Şekil: ı Okulda Öjrenme Modeli

Eğitim sisteminde elde edilen ürünün kalitesi, eğitimin saptananamaçları ile ne kadar sıkı bağımlı ise. öğretim sürecindeki girdilerolan öğrenci karakteristikleri ve öğretirnin kalitesi ile de aynı dere-cede bağımlıdır.

Bu makalede. eğitimde hedeflerin neler olduğu veya neler ol-ması gerektiği tartışılmayacaktır. Burada ele alınan konu; eğitim

(*) Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Öğretim Üyesi.

15

~---

ve ögretimin ön koşullarından biri olan öğrencinin duyuşsal karak-teristiklıerinden «akademik benlik tasarımı» (self-concept of ability)öğesinin akademik başarı ile olan ilişkisidir.

Makalenin ana konusu olan, akademik başarı ile akademikbenlik tasarımı arasındaki ilişkiye geçmeden önce, bireyde benliktasarımının (self-concept) bireyin kıişiliğini oluşturan temel öğelerarasındaki yerinin belirtilmesinde yarar görülmüştür.

Kişilik ve Benlıik Tasarımı

Literatürde kişilik sözcüğünün, latince maske anlamına gelen«persona» sözcüğünden türetildiği görülmektedir. Bireyin kişiliğinioluşturan davranışlar bütünü, birtakım katmanlardan oluşur(l). Bukatmanlardan biri. bireyin iç ve dış çevresiyle sürekli etkileşimininürünüdür ve benlik tasarımı adını alıre). Benlik tasarımı, kişilik ileiç içe olmakla beraber,. mikro düzeyde, kişilikten farklı özellik gös-terir. O nedenle,. benlik tasarımı kişiliğin öznel yanıdır. «Ben ne-yim?», sorusuna yanıt olabilecek «çirk1inim, güzelim, akıllıyım, akıl-sızım, yetenekliyim, sevimliyim» gibi, bireyin dışa yansıttığı davranışbiçimleri. onun benlik tasarımının işaretçileridir.

Literatürde, özde anlam birliği olmakla beraber, benlik tasarımı-nın değişik şekillerde tanımlandığı görülmektedir. Baymur benlik ta-sarımını, bireyin kişiliğine ilişkin kanııarı ve bireyin kendi kişiliğıihakkında görüş tarzı olarak tanımlamaktadır(3). «Özoğlu'na görebenlik tasarımı, «birıeyin kendiliğıini ve öz oluşunu içinde yaşadığıçevreden ve diğer benlik ve benliklerden farklılaştıran temel ve be-lirgin özelliklerin dinamik bir biçimde birey tarafından soyutlanma-sıdır» (4). Enç benlik tasarımı kavramını, bireyin ne olduğu ve çevre-sıince nasıl tanındığı hakkında bilinçliliği olarak tanımlamaktadır(5).

Yukarıda değişik tanımları verilen benlik tasarımı bireyin değişiközelliklerine ilişkin bir takım alt benlik tasarımlarını içerdiği için«genel benlik tasarımı» olarak bilinmektedir.

Genel Benlik ve AkademikBenlik Tasarı~ları ilişkisi

Shavelson, Hubner ve Stanton genel benlik tasarımını oluştu-ran alt benlik tasarımlarının; genel benlik içinde hiyerarşik bir yapıoluşturduklarını belirtmektedirler (6). (Bkz. Şekil: 2).

16

Genel Benlik

1'8s8t'lmı

Şekil : 2~Genel Benlik ve alt benlik tasanmlannın hiyerarşik yapısı

Şekilde görüldüğü gibi genel benl:ik tasarımı, biri akademik diğe-ri akademik olmayan Lki alt gruba ayrılmaktadır. Akademik benliktasarımı, bireyin okuldaki derslerine ilişkin geliştirdiği dil, sosyal bil-giler, matematik ve fen bilgisi dersleri ile ilgiııi benlik tasarımlarınıiçermektedir. Akademik olmayan benlik tasarımı ise, bireyin sosyalilişkilerine, duygusol yaşamına ve fi~iksel görünümüne alt geliştirdi-ği benlik tasarımlarını oluşturmaktadır.

.

Bireyin kişiliği, kalıtımsal bir olgudan çok sosyal bir oluşum ol-duğu için, kişiliğin diğer boyutları gibi, genel benlik ve akademikbenlik tasarımları da bireyin toplumsal yaşamı içinde gelişir ve şe-killenirler.

Genel benlik ve Akademik benliktasarımlarının gelişimi

Sosyo-psikolojik bir nitelik olan benlik tasarımının gelişimi Ince-lendiğinde, bireyin doğuştan getirdiği refleksler ve ıiçgüdüler dışın-da, bu özelliklerin sonradan öğreniimiş birer davranış olduğunu görü-rüz. Bireyin sosyal içerikli bütün davranışları, bireyin toplumsallaş-ması süreci içinde gelişir ve şekillenir. Bireyler, aynı sosyal çevreiçinde büyüseler bile, toplumu oluşturan bireyler arası etkııeşlmlerl,özellikle kendilerinin de dahil olduğu etkileşimleri, farklı biçimlerdeve derecelerde algılayıp yorumladıklarından, benlik tasarımlarınıngelişme düzeylerıi ve benliğin şekillenmesi de farklı olmaktadır.

Cocuğun Toplumsal/aşmasıve Benlik Tasarımının Gelişimi:

Başlangıçta, çocuk kendi varlığının bilincinde değildir. Ilk yıl-larda çocuk, «ben» ile «ben olmayanı», yani kendisiyle ilgili olanla ol-mayanı ayıramaz (7). Örneğin, elinin, ayağının, gözünün, burnununkendisinin mi, başkasının mı olduğunu bilemez. Ancak, üç yaşından

17

-'- --

itibaren çocuk kendi benliğinde olanla olmayanı ayırt etme,ye baş-lar. Benliğin gelişmesinde, içe yansıtma, (internalization) ve özdeşleş-me (iidentification) düzenleri önemli roloynar. Çocukluktan iti-baren, çevresinde bulunan kişilerle kurduğu ilişkiler, iletişim ve et-kileşimler bir yandan çocuğun toplumsallaşmasını öte yandankendi benliğin i tanımasını sağlar. Çocuğun toplumsallaşması,Mead'in sembolik etkileşim (symbolıic interaction) kuramı ile dahatutarlı olarak açıklanabilir (8). Sembolik etkileşim süreci, bireyin,belli bir sosyal çevre içinde, etkileşimde bulundl1ğu kişilerin hare-ketlerini ve kendisine gösterilen tepkileri yorumlaması ve kişile-rin kendisinden beklentileri hakkında, tahminlerde bulunması gibi,birtakım sosyo-psıkolojik davranışları içerir. Bu süreç, sözel ve fi-ziksel etkileşimlerle birlikte, mimik ve jestlerle yapılan etkileşimbiçimlerini de kapsar. Çocuk sürekli olarak her çeşit etkileşimi al-gılar, yorumlar ve birtakım değerlendirmeler yapar ki buna çocu-ğun sosyalleşmesi denir. Toplumun alt kültürleri ile ilişkili olarakçocuğun sosyalleşmesi farklı biçimde ve farklı düzeylerde gerçek-leşir.

Çocuğun benlik tasarımı, onun sosyalleşmesinin bir ürünüdür.Sosyal olayları bilinçııi şekilde değerlendiren çocuk, kendisi hak-kında daha gerçekçi bir benlik tasarımına sahip olur. Rosen'ıin deişaret ettiği gibi, çocuğun ilk benlik tasarımı aile çevresi içindeoluşur (9). Çocuktaki benliğin oluşmasında, anne ve babanın öne-mi büyüktür. Aile çevresi dışında, çocuğun akrabaları ve oyun ar-kadaşları ıile olan ilişkileri de, onun" benlik tasarımının gelişimine vebelli biçimde şekillenmesine neden olabilir. Benlik tasarımının bel-li bir şekil almasında, çocuğun çevresinde kendisi için model al-dığıkişilerin etkisi de büyüktür. çocuğun yaşamında okul, aıiledensonra gelen en etken çevredir. Çocuğun okula başlaması, onunyaşamında önemli bir dönemin başlamasına sebep olur. Çocuk, ogüne kadar geliştirdiği ve oluşturduğu benlik tasarımlarına, yenibır benlıik tasarımı daha ekler. Bu benlik tasarımına, «aka.demikbenlik tasarımı» diyoruz. Akademik benlik tasarımi" «bir öğrencininbelli bir akademik uğraşı karşısında, qiğer öğrencilere göre ken-dinin ne kadar yetenekli olduğu hakkında geliştirdiği kanısı» olaraktanımlanmaktadır (LA).

Öğrenimienine ilk başladıkları andan 'itibaren, akademik alan-daki başarılarına ve başarısızlıklarına. ilişkin nedenler arasında ras-yonel bır ilişki kurabilme davranışı geliştiren öğrenciler, okul ya-

18

şamlarında daha uyumlu olabilmektedirler. E:ğer bir öğrenci. bel-li bir akademik uğraşıda mevcut yeteneklerini yeterince geliştire-memiş ise. potansiyelinin yeterli olmadığı kanısına varır. Bu kanı.onun başarısını engelleyen önemli bir etkendir. Buna. bireyin kendiakademik benliğin i realize etme ıişlemindeki «fonksiyonel sınırla'-ma (functionallimitation) denir (11).

Akademik Benlik Tasarımı ile Akademik Başarı Arasındakıilişki Konusunda Bır i,nceleme

Son yirmi yıl ioinde «Eğitimde Fırsat Eşitliği» ilkesi. bütün ül-kelerin eğitim sistemlerinde yaygın bir şekilde kabul görmeye baş-I'amıştır. Bu anlayıştan kaynaklanan araştırma bulguları. öğrencile-rin akademik başarılarında gözlenen farklılıkların. yalnız başınazeka puanlarıyla açıklanarnıyacağı gerçeğini ortaya koymakta-dır (12).

Öğrencilerin okuldaki başarılarını etkileyen ~ihinseldışındaki etmenlerin neler olduğu ve bu etmenlerin okulnı ne kadar etkilediğinin araştırılmasına. gittikce aratanönem verildiği görülmektedir (13).

Zihinselolmayan etmenlerin akademik başarı ,ile olan ilişkisi-ne ait bulguların ışığında. sınıftaki eğitim düzenlemeleri için. do-ğuştan gelen zeka faktörüne mi yoksa sonradan öğrenilmiş bazısosyo-psikolojik davranışlara mı öncelik verilmesi uzun yıllardanberi tartışılagelmekte ve tartışma konusu halen güncelliğini mu-hafaza etmektedir (1').

Okulda yapılan öğretimde ve eğitimin amaçlarının tesbitinde.yukarıda kısaca değinilen iki öğrenci özelliğinden hangisine önce-lik verilmesini okuyucuya bırakarak. makalenin bundan sonrakikısmında. benliğin bir alt boyutu olan akademik benlik tasarımı ileakademik başarı arasındaki ilişki konusunda tarafımdan yapılanbir araştırmanın bulgularından bazıları burada sunulmaya calışı-lacaktır (15).

etmenlerbaşarısı-düzeyde.

Araştırmanın Yöntemı:

Bu araştırmanın evreni. 1977 - 1978 öğretim yılında Ankara il

merkezindeki bağımsız ortaokullara devam eden sekizinci sınıföğrencilerini kapsamaktadır. Bu evrenden tabakalı örneklemeyöntemiyle seçilen 1250 öğrenci bu araştırmanın örneklemini oluş-turmuştur.

19

Araştırma survey te'kniğinde bir araştırma olup, araştırmadaele alınan; akademik benlik tasarımı, algılanmış akademik benliktasarımı, okuma isteği ve benzeri sosyo-psikolojik öğrenci karakte-ristikleri ile ilgili veriler ve bunların yanında öğrenci~1 tanıtıcı bil-giler «BEN KiMiM» adlı, bir öğrenci anketi ile toplanmıştır (*).

Öğrencilerin akademik başarısına (Türkçe ve matematik dlirs-leri ile ilgiili)ait veriler ise öğrencilerin okulda'ki dosyalarından alın-mıştır.

Araştırmada EleAlınan Problemler :

Araştırma raporunda ayrıntılı bir biçimde belirtilen problem-ler, bu makalenin sınırları içinde aşağıdaki şekilde özetlenebilir :

1. Öğrencilerin akademik benlik tasarımları ile Türkçe vematematik derslerlnde gösterdikleri akademik başarıları arasında-ki ilişki derecesi nedir?

2. Bu iliş~i derecesi: (a) Öğrencilerin, cinsiyetIerine yaşla-rına, doğup büyüdüğü çevrelerine, okuldaki öğrenim sürelerine veailelerinin sosyo - ekonomık statülerine göre değişmekte midir?

(b) Öğrencilerin algılanmış a~ademik benlik tasarımlarının,okuma Isteklerinin ve öğretmenlerinin onların akademik başarıla-rından beklentilerinin katkılarıyla artmakta mıdır?

3. Öğrencinin Türkçe ve matematik derslerindeki başarılarınıtahmin etmede (yordamada) akademik benl,ik tasarımı, okuma Is-teği ve algılanmış akademik benlik tasarımı hangi sırayı izlemek-tedir?

Bulgular ve Yorumlar:

Bu araştırmanın bağımlı değişkenleri, öğrencinin Türkçe ve mate-matik derslerindeki akademik başarılarının göstergesi olan karnenotlarıdır. Akademik başarıyı etkilediği yani başarı ile ilişkisi incele-nen ve bu makale içeriğinde sunulan değişkenler ise, akademi'k ben-lik tasarımı, algılanmış akademik benlik tasarımı, okuma isteği vesosyo-ekonomik değişkenlerdir.

Verilerin analizi sonunda, değişkenierin ikişerli ilişkilerine lliş-Için hesaplanan peatson momentler carpımı korelasyon katsayılarıTABLO-1'de verilmiştir.

20

----

TABLO - i

Değişkenler arası korelasyon matrisi

Değişkenler 1 2 3 4 S

1 - Akademik Benlik Tasarımı2 - Türkçe Dersine Ait Algı-

lanmış AkademikBenlik Tasarımı .79

3 - Matematik Dersine AitAlgılanmış AkademikBenlik Tasarımı .76 .74

4 - Okuma İsteği .50 .47 .44

5 - Türkçe Dersi AkademikBaşarı .56 .65 .53 .34

6 - Matematik Dersi AkademikBaşarı .50 .44 .66 .28 .50

(*) Tablodaki korelasyon katsayıları .01 düzeyinde anlamlıdır.

fubio'da görLilen 1-4 numaralı değişkenler, araştırmanın bağım-sız dAğişkenleri, 5 ve 6 numaralı degişkenler ise bağımlı (yordanan)değişkenlerdir. Elde edilen bulgulara göre, akademik benlıik tasarımıile Türkçe dersindeki akademik başarı arasındaki korelasyon kat-sayısı 0.56, akademik benlik tasarımı ile matematik dersindeki aka-demil< başarı arasındaıçi korelasyon katsayısı ise 0.50 bulunmuştur.Gözlenen bu bulgular şu şekilde yorumlanabilir:

Öğrencilerin. Türkçe ve matematik derslerinekarşı, kendileri-ni ne kadar yetenekli gördükleri hakkında geliştirdikleri kanılarıile, bu derslerde gösterdikl,eri başarı arasında oldukça yüksek vepozitif bir ilişki vardır. Bir başka deyişle, akademik benlik tasarımıölçeğinde yükse'k puan alan öğrenciler, Türkçe ve matematik ders-lerinde de başarılı olmuşlardır.

Öğr,encilerin Türkçe dersine ilişkin algılonmış akademik ben-lik tasarımları ile Türkçe dersindeki başarıları arasında hesaplananilişki katsayısı 0.65 bulunmuştur. Aynı şekilde öğrenciıerin, matema-Uk dersine ilişkin algılanmış akademik benlik tosarımları ıile mate-matik dersindeki başarıları arasında hesaplanan ilişkin katsayısı da0.6 bulunmuştur. Gözlenen bu bulgulara göre öğrencilerin algılan-mış akademik benlik tasarımları ile Türkce ve matematik derslerin-deki başarı arasında hesaplanan korelasyon katsayılarından büyük-tür. Bu sonuçlara bakarak öğrencilerin akademik yeteneoklerini

21

- ~-------------

üst AltSoSyo - Sosyo -_Değişkenler Ekonomık Ekonomık

Akademik Benlik Tasarımı

ile Türkçe Dersi Akademik

Başarısı Arasındaki Ilişki .62 4.45 3.07 p<.01

ile Matematik Dersi Akade-

mik Başarısı Arasındakiılışkı .58 .45 2.30 p<.05

öğretmenlerinin nasıl gördüğü hakkında geliştirdikleri kanııarının,onların akademik başarılarını etkilemesi bakımından, akademikbenlik tasarımının aynı derslere ait başarıyı etkileme gücünden da-ha fazla olduğu söylenebiiıir.

Yukarıda toplam grup için yapılan veri analizleri, örneklemi' oluş-turan bazı alt gruplar için tekrarlandığında,ilginc bulgular eldeedilmiştir. Örneklemdeki üst ve alt sosyo-ekonomik gruplar iCinakademik benlik tasarımı ıile TÜrkce ve Matematik derslerindekibaşarı arasındaki hesaplanan korelasyon katsayıları Tablo 2'deverilmIştir.

TABLO - 2

Sosyo . Ekonomik Statüye Göre ABT neAkademik Başan Arasındaki Korelasyon

Katsayılan ve Bunlar Arası FarklannManldarlık Testi Sonuçlan

Tablo 2'deki değerler incelendiğinde, üst sosyo - ekonomikgrup icin elde edilen korelasyon katsayılarının, alt sosyo - ekonomikgrup icin elde edilen değerden daha büyÜk olduğu görülmektedir.Bu bulgulmdan, üst sosyo - ekonomik gruptaki öğrencilerin, kendiyetenekleri hakkında geliştirdlklerl kanılarının, alt sosyo _ ekonomikgruptaki öğrencilere göre daha gercekci olduğu sonucuna varılmak-tadır. Yani, alt sosyo - ekonomik gruptaki öğrenciler, Türkce ve Ma-tematik dersleri ICin ne düzeyde yetenekli oldukları hakkında. üstsosyo - ekonomik gruptaki öğrenciler kadar bilineli bir kanıya sahipdeğiller.

Benzeri analiz, öğrencilerIn cinsiyetieri dikkate alınarak yapıl-dığında, kız öğrenciler icin hesaplanan korelasyon katsayılarınınerkek öğrenciler icin hesaplanan korelasyon katsayılarından dahayüksek olduğu görülmüştür. Bu bulgulardan, kız öğrencilerin ilgili

22

----

Analiz Regrasyona Dahil edilenı

Yığmalı F

Basa- dahil edilen değişkenin var- R2

makları değişkenler 'ansa % katkısı

Türkçe DersineAit AIgınlaşmış i

i Akademik Ben- 894 p < .01

nk Tasarımı 42 .42

ii Okuma Isteği 01 .43 463 P < .01

Akademik

derslere karşı kendi yeteneklerini değerlendirmede erkeklere göredaha gerçekçi oldukları kanısına varılmaktadır. (*)

Araştırmada ele alınan üçüncü probleme ilişkin yapılan verıanalizlerinden elde edilen bulgular şu şekilde özetlenebilir :

Öğr'encilerin Türkçe dersindeki akademik başarıları ile, onlarınakademik benlıik tasarımlqrı ve Türkçe dersiyle ilgili algılanmış aka-demik benlik tasarımları arasında hesaplanan çoklukorelasyon kat-sayısı 0.65 bulunmuştur. Aynı şekilde öğrencilerin matematik der-sindeki akademik başarıları ile, onların akademik benlik tasarım la-rı v,e matematik dersiyle ilgili algılanmış akademik benlik tasarım-ları arasında hesaplanan çoklu korelasyon katsayısı da 0.66 bulun-muştur. Elde edilen bulgular. TABLO -1'de gözlenen ikiH değişken-ler TPR. AL. ABT ile TÜR. DER. AKA. BA. ve MAT. AL. ABT ile MAT.DER. AKA. BA. arası basitkorelasyon katsayılarına eşittirler. Bu ne-denle, akademik benlik tasarımı ve algılanmış akademik benlik ta-sarımı değişkenlerinin akademik başarıya katkıları birbirinden ba-ğımsız değildir. Bir başka ifade ile, akademik başarı Ue daha yüksekdüzeyde ilişkili olan algılanmış akademik benlik tasarımı değişkeni,akademik benlik tasarımı değişkeninin başarıdaki yordama görevinide üstlenmektedir.

TABW - 3Türkçe Dersindeki Akademik Başan

İçin Aşamalı ~egrasyon Analizi

iii Benlık Tasarımı 00 .43

(*) Örneklemi oluşturan çeşitli alt gruplara göre verilerin gerek betimselgerekse vardamh analizleri hakkında daha geniş bilgi~er için «A.D. Ar-seven, Akademik Benlik Tasanmı ile Akademik başan arasındaki İlişkikonusunda Bir İnceleme, Hacettepe Üniversitesi, 1979» adlı yayınlan-mamış doçentlik tezine başvurulabilir.

23

Analiz RegrasY'Jna Dahıı Edııen Yığmalı FBasmakaları Dahıı Edilen Değlşkenin Var- R:ı

DII,ğ-Işkenler yansa % Kathısıi Matematik Der-

sIne Ait A1ı:ıı-Ianmış Akade-mik Benlik Ta-sarımı 44 .44 963 P < '01

ii Okuma Isteiii 00 .44

Akademik Ben-lı! lik Tasarımı 00 .44 i

Akademik başarının birden fazla değlşkene dayalı olarak yor-danmasında, değ.lşkenlerin katkılarını anlamak icin, veriler aşamalıregrasyona tabi tutularak TABLO - 3 ve 4'deki bulgular elde edil-miştir.

TABLO - 4Matematik Dersindeki Akademik Başan

İçin Aşamalı Regrasyon Analizi

Tablo 3 ve 4'ün tncelenmeslnden de anlaşıldığı gibi, öğrencile-rin Türkce ve Matematik derslerindeki başarılarının, akademik ben-lik tasarımı, algılanmış akademik benlik tasarımı ve okuma Isteği de-ğişkenleriyle yordanmasında, algılanmış akademik benlik tasarımıdeğişkeni birinci sırayı alma'ktadır. Türkce dersindeki başarının yor-danmasında, okuma isteği değişkeni 0.01 katkı Ile, algılanmış akade-mik benlik tasarımı değişkenini izlemektedir. Ücüncü sırayı alanakademik benlik tasarımı değişkeninin yordamaya katkısı görülme-mektedlr. Tablo 4'deki bulgular, matematik dersindeki başarınınyordanmasında, algılanmış akademik benlik tasarımı değişkeni dı-şında, diğ,er değişkenierin katkısı görülmektedir.

Tablo 3 ve 4'de'ki bulgular, ücüncü probleme ilişkin bulgularlabirlikte yorumlandığında, daha önce. de değinildlği gibi, Türkce veMatematik dersindeki başarının yordanmasında, akademik benliktasarımı değişkeninin fonksiyonunu. algılanmış akademik benlik ta-sarımı değişkeni üstlenmektedlr. Yanı, öğrencilerin belli dersler icinsahip oldukları yeteneklerinin, öğretmenleri tarafından nasil değer-lemdirildiği hakkında geliştirdikleri kanııarının, akademik başarınınyordanması~da, akademik benlik tasarımı değişkeninin yordamafonksiyonunu da üstlenen güClü bir değişken olduğu görülmekte-dir.

24

--------

Öze t :

Kişiliğin bir alt boyutu olan, benlik, tıpkı kişilik gibi, bireyinyaşamı boyunca gelişir ve şekillenir. Okul yaşamına başlayan bire-yin, okuldaki başarısı, ~ihinsel ve zihinselolmayan ceşitli etmenler-le ilişkilidir. Zihinselolmayan benlik etmeninin bir alt boyutu olanakademik benlik tasarımı değişkeni, öğrencinin akademik başarısıile ıjfjşkili güClü bir özelliktir. Öğretimin niteliği, başarı ile cok yakın-dan ilişkili olan bu öğrenci özelliğinin gelişmesine katkı sağlayıcıni,teHkte olmalıdır. Bu özelliğin gelişmesinde, öğretmen - öğrenciilişkisinin payı oldukca yüksektir. Öğretmenleri ile olumlu ilişkilerkurabilen öğrenciler, okuldaki akademik başarılarına ilişkin yeterli-liklerini ve yetersizliklerini daha gerce,kCiolarak tanıyabilirler. Sı-nıfta öğrenci başarısızlıklarının sergilenmesi yerine, cok az da ol-sa, onların başarılarının güdülenmesine ağırlık verilirse, öğrencileryeteneklerini daha iyi tanımakla kalmayacaklar, fakat aynı zaman-da, yeteneklerinin geliişimi icin yollar arayacaklardır. Okuldaki başa-rısızlığın temel nedeni, öğrencilerin kendi yeteneklerini tanıma orta-mını bulamamalarından veya bazı alandaki yetersizlikierinI giderme-de, öğretmenlerinden gerektiği desteği görememelerindendir.

Bu nedenle. eğitim ve öğretimin kalitesinin yükseltilmesinde,öğrencileri yalnız zihinsel yetenekleri ile tanıma'k yetmez. Onları, du-yuşsal karekteristleri ile de tanımak gerekir. Öğrenci yeteneğiningelişmesinin ön şartı, duyuşsal karekteristiklerin yeterince taninIpgüdülenmesidir. Yeteneksiz öğrenci yoktur fakat yetenekleri keşfe-diImemiş öğrenci vardır. Veya, yeteneği keşfediimiştir de o yetene-ğin yeterince gelişmesi iCin güdüleyici ortam yaratılamamıştır.

Okullarımızda öğrenci başarısının ölcülmesine, yeteneğinin bi-linmesıine ne denli öncelik veriliyors'a, onların benliğine ilişkin nite-liklerin tanınmasına da aynı derecede önem verilmelidir.

Dtp NOTLARıN sıRASı

1 - Morgan, C.T., A Brief Introduction To Psychology. Çeviri, Hüsnü Ancıve Diğerleri, Psikolojiye Giriş, Ankara, Meteksan, 1981, s. 311.

2 - Köknel, Özcan, Kişilik, İstanbul, Altın Kitaplar, 1982, s. 24. Köknel,Özcan, A.g.e., s. 27.

3 - Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, İstanbul, İnkilap Kitabevi, 1963,s.235.

4 - Özoğlu, S.Ç., «Psikolojik Danışmada Benlik Kavramı», A.Ü. EğitimFakültesi Dergisi, 1976, cilt 8, sayı: 1-4, s. 96.

25

--- --~

5 - Enç, Mithat, Ruhbilim Terimleri Sözlüğü, Ankara, TDK. Yayınlan,1974, s. 3l.

6 - Shavelsan, R.S. ve Diğerleri, «Sef - Concept of Construct», Reviewof Educational Research, 1976, Vol 46. No: 3, s. 407.

7 - Köknel, Özcan, A.g.e. s. 77.

8 - Bulumer, Herbert, Symbolik Interaction, New Jersey: Prentice HollIne. 1969, s. 5.

9 - Rosen, RC., «Family Structure and Volue Transmission» Society andEducation, Ed: by Havinghurs, Nevgarton and FaIk, Boston: Allyn andBacon, 1967, s: 86

10 - Arseven, Ali D., Akademik Benlik Tasanmı ile Akademik Başan Ara-sındaki İlişki Konusunda Bir İnceleme», Yayınlanmamış doçentlik tezi,Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 1979. s : 7.

11 - Brookover, W.B., ve Getlieb, D" A Sociology of Education New York:Van Nostrand Reinhold Com., 1964, s: 16

12 - Coleman, J. S., EquaIity of Educational Opportunity, Washington, D.C.:U.S. Government Printing Office, 1966, s: 16.

13 - McClelland, B.R., An Investigation of Selected Non-lntelIectual Variab-les and Their Relationship To College Academic Achievement, Yayın-lanmamış doktora tezi, Michigan State University, 1969.

- Brookover, W.B., ve Diğerleri, Self-Concept of AbiUtiy and SchoolAchievement, III, U.S. OECPP, N. 2831, East Lansing: Michigan Sta-te University, 1969, s: 5

- Sidawi, A., Self-Concept of Ability and School Achievement in Le-bonon, Yayınlanmamış doktora tezi, Michigan State University,1970.

- Klausner, S.E., "Social Class and Self.(;oncept» Journal of SocialPsychology, 1953, N. 38, s: 20l.

- Özgüven, İ.E., Üniversite Öirencilerinin Akademik Başanlannı Et-kileyen Zihiıısel Olmayan Faktörler, Ankara, Hacettepe ÜniversitesiBasımevi, 1974, s: 106.

14 - Jensen, A.R., "Environment, Heredity and Intelligence» Harvard Edu-cational Review, Reprint series, No: 2, 1969, s: 17.- Cronbach, L.J., A.g.e., s: 338.

15 - Arseven, A.D., A.g.e., 1979.

(*) Sosyo-psikolojik öğrenci karakteristiklerinin ölçülmesinde 5'li Likert öl-çeği kullanılmıştır.

26

---