70

emur bir babanın o¤luolan bu genç ‹ngiliz, ba-basının borçları nede-niyle küçük yaflta hapse

girdi. Henüz 11 yaflındayken, bir ayak-kabı boyası fabrikasında çalıflmakzorunda kaldı. 15 yaflına geldi¤indebir avukatın yanında çalıflmaya baflladı

ve burada stenografi ö¤ren-di. Daha sonra stenografolarak girdi¤i bir gazetedeyazıları yayımlanmaya bafl-ladı. Gazetede yazdı¤ı bö-lümleri, okurların tepkilerido¤rultusunda düzenleyerekkitaplar yazdı. Halkın veezilen iflçilerin yaflamlarınasıkça yer verdi¤i kitaplarıy-la, daha 24 yaflındayken

BD KASIM 2013

Yazan: SABR‹YE AfiIR

KimKimdi?

Dünyam›zdaiz b›rakm›fl ünlüler

ve k›sa yaflamöyküleri...

M

71

hem ülkesi ‹ngiltere, hem de Ame-rika’da tanınan bir isim haline geldi.Yetiflkinlerin çocuklara iyi davranmasıve çocukların küçük yafllarda çalıflmakzorunda bırakılmamaları gerekti¤inide yazdı. Karakter betimlemesi konu-sunda ustalıklı ifller çıkaran, OliverTwist’in de aralarında bulundu¤u pekçok romanın yazarı Charles Dic-

kens…

BD KASIM 2013

aktilonun baflındaki bugenç muhabir, ülkesi Arna-vutluk’taki ihtilal nedeniyleailesiyle birlikte Türkiye’ye

göç etti. Lise e¤itimini ‹stanbul’datamamladı ve 1950’lerin ilk yarısınınünlü amatör takımı Çapa’da sürekliforma giydi. Genç futbolcu,sol aya¤ını kullandı¤ı tekni-¤iyle hayranlık uyandırırdı.Sonraları bir spor gazetesindemuhabirli¤e baflladı. Yediayrı gazetede 44 yıl boyuncaspor yazarlı¤ı yaptı. Yazıla-rını hep kurflun kalemle ya-zardı. Zekası, özgün Türkçesive benzetmeleriyle sporyazarlı¤ını saygın bir meslek

haline getirdi. Okurları ona, bir sporyazarı oldu¤u kadar bir edebiyatçıgözüyle de bakıyorlardı. Futbolcuydu,gazeteciydi ve yazardı ancak kuflku-suz, en önemsedi¤i özelli¤i Fenerbah-çeli olufluydu. Yaflamı ve yazarlı¤ıyla‘futbol sadece futbol de¤ildir’ deyimi-ni bizzat do¤rulayan Fenerbahçetutkunu, ‘spor yazarlarının Balzac’ı‹slam Çupi idi…

***ngiliz küçük kız, 11 ya-flındayken babasını kay-betti. Yeterli bir e¤itimgöremedi ama daha dört

yaflındayken kendi kendineokumayı ö¤rendi. Yalnız birçocukluk geçirdi ve küçükyaflta öyküler yazmaya bafl-ladı. Paris’e müzik, sanat veedebiyat e¤itimi almaya gitti.Çekingen bir karakteri vardı.Yazdıklarını dergilere ve

yayınevlerine gönderdi ancak hepsigeri çevrilince cesareti kırıldı. BirinciDünya Savaflı yıllarında, gönüllühemflirelik yaparken yazdı¤ı ilkromanı dört yayınevi tarafından geriçevrildikten sonra, nihayet bir baflkayayınevince basıldı. ‹kinci romanıyla

D

‹

72

birlikte, tanınırlı¤ı pekiflti. Yaptı¤ıyolculuklarla Ortado¤u ülkelerinigezdi ve yeni kitaplar yazmayısürdürdü. Sade dili, kurguları ve olufl-turdu¤u karakterlerle, tüm kitaplarıokurlar tarafından be¤enildi. ‹ngilizdilinde en çok okunan ve 80 dedektifromanı 103 dile çevrilen polisiyeyazarı Agatha Christie…

***smer Fransız genç, halı tüc-carı bir babanın o¤luydu.Babasının ısrarıyla hukuke¤itimine bafllasa da, resme

ilgisi vardı ve ek olarak resim derslerialdı. Güzel Sanatlar Akademisi’negirifl sınavlarında baflarılı olamadı.Sergi jürisi tarafından, befl yıl boyuncagönderdi¤i tüm tabloları geri çevrildi.Tüm bunlara karflın resim yapmayı

BD KASIM 2013

sürdürdü. ‹çine kapanık, yalnızlı¤ıseven ve kendisinden hiçbir zamanhoflnut olmayan bir adamdı. Buna birde, sanat ve resim çevrelerince birtürlü kabul edilemeyifli ve sanatelefltirmenlerince ‘beceriksiz’ olaraknitelendirilmesi eklendi. Ancak vaz-geçmedi. Yafladı¤ı süre boyunca, tab-loları nadiren sergilense de, eserle-

riyle kübizm akımının ve bununla bir-likte modern sanatın babası olarakkabul edildi. Picasso’nun ‘Hepimizinbabası’, Renoir’›n ‘Hayran olunacakbiri’ olarak nitelendirdi¤i, bu öncü veyenilikçi ressam Paul Cézanne…

***sveç’te orta sınıf bir aileninçocu¤u olarak dünyaya gözleriniaçan bu delikanlı, yedi yaflın-dayken babasını kaybetti. Hukuk

alanında e¤itim aldı. Ülkesinin ö¤rencibirli¤inin baflkanıyken, dönemin bafl-bakanının dikkatini çekti ve ona danıfl-manlık teklifinde bulunuldu. Millet-vekilli¤i ve E¤itim Bakanlı¤ı görevle-rinin ardından, 23 yıl da baflbakanlıkyaptı. Kendini öne çıkarmayan, toplutaflıma araçlarını kullanan, halkın ara-sında korumasız rahatça dolaflan, mü-tevazı bir insandı. Ateflli bir ö¤renciliderli¤inden baflbakanlı¤a giden yol-da; Vietnam Savaflı’na, beyazların si-yahlardan üstünlük iddiasına ve ‹srail’-in Filistin topraklarında uyguladı¤ıfliddete karflı çıktı. Emperyalizmingitti¤i topraklardan alıp götürdüklerineve insan hakları ihlallerine dikkatçekti. Castro ile birlikte, nükleersilahların üretiminin yasaklanmasıça¤rısı yaptı. Ezilmifller onu seviyordu

E

‹çine kapan›k,yaln›zl›¤› seven vekendisinden hiçbirzaman hoflnutolmayan biradamd›.

‹

73

BD KASIM 2013

ama tekerine çomak sokulan büyükdevletler, onun varlı¤ından rahatsız-lardı. Modern tarihin en insancıl poli-tikacılarından, bu demokrat barıfladamı Olof Palme idi…

***u genç Alman, 10 yaflın-dayken a¤abeyi sayesindesatrançla tanıfltı. Matematike¤itimi aldı ve satranç oyna-

mayı sürdürdü. E¤itimini bitirdiktensonra gitti¤i ‹ngiltere’de önemli maç-lar yaptı. Tüm Amerika’yı, oynadı¤ıbütün turnuvaları ve maçları kazana-rak gezdi, kendini dünya flampiyonlu-¤unun en güçlü adayı olarak dünyayakabul ettirdi. Nitekim, henüz 26 yaflın-

dayken satranç maçında karflı-lafltı¤ı, 58 yaflındaki Steinitz’iyenerek dünya flampiyon-lu¤unu elde etti. Satrancın psi-kolojik bir mücadele oldu¤unadikkat çeken ilk Dünya fiam-piyonu olan genç sporcu, eniyi hamleyi de¤il rakibini ençok rahatsız edecek türdehamleleri seçmeye çalıflırdı.27 yıl boyunca bu unvanı taflı-yarak en uzun süre unvanınıkoruyan dünya flampiyonu

oldu. Einstein’ın da yakın bir arkadaflıolan bu satranç büyük ustası, Ema-

nuel Lasker’di…***

rgülü saçl› genç kız, ‹s-viçreli bir anne ile Cumhu-riyet döneminin ilk müte-ahhitlerinden olan baba-

sının, befl çocu¤unun en büyü¤üydü.Büyürken, kardefllerine de hem an-nelik, hem ablalık yaptı. Daha çocukyafllarında heveslendi¤i doktorlukyolunda, ‹stanbul Tıp Fakültesi’nibitirdi. Deri ve Zührevi Hastalıklaralanında uzman oldu. ‹ngiltere veFransa’da mesleki e¤itim ve çalıflma-larla kendisini gelifltirdi. Türkiye’de

kayıtlı 10 bin cüzzamlının ol-du¤u dönemde, bu hastalı¤ailgi duyan genç hekim, çeflitliarafltırmalar yaptı. CüzzamlaSavafl Derne¤i ve Vakfı’nıkurdu. Yıllar boyunca ülkeyikarıfl karıfl gezerek cüzzamhastalı¤ını yok etmeye çalıfltı.Dünyadan ve Türkiye’dencüzzamı silme konusunda sa¤-ladı¤ı bafları nedeniyle, Hin-

B Ö

BD KASIM 2013

distan’dan Uluslararası Gandhi Ödü-lü’nü aldı. 12 kitap yazan, ö¤rencilereburs sa¤lanması ve sivil toplum faa-liyetleri konusunda çalıflmalar yapanbu Atatürkçü aydın Prof. Dr. Türkan

Saylan…***

nne ve babas› Naziler ta-rafından ayrı ayrı toplamakamplarına tutsak edilen 7yaflındaki küçük çocuk,

babasının sayesindekamptan kaçmayı ba-flardı. Bir baflkası gibidavranarak hayatta kal-maya çalıfltı, neyi bu-lursa ya da neyi çala-bilirse onu yedi. Nazibaskısı nedeniyle en sa-kin yerlerden olan sine-ma salonlarına da sıksık sı¤ındı ve bu yıllar-da sinemaya ilgi duy-maya baflladı. Esir

kampından sa¤ kurtulan babasıyla tek-rar bir araya geldi ve teknik e¤itim

veren bir okula gönderildi. Oyun-culu¤a soyundu ve bir film okulundada yönetmenlik e¤itimi aldı. Okulbitince filmler çekmeye baflladı. Dahailk çalıflmalarında Altın ve GümüflAyı ödüllerini kazandı. Rosemary’ninBebe¤i gibi efsanevi bir filmi henüzçekmifl genç yönetmen, bu dönemdehamile eflini bir cinayet sonucu yitirdi.Yaptı¤ı filmlerle sinema tarihinde izbırakan isimlerden birisi olan buPolonyalı yönetmen Roman Polanski

idi…

Türkiye’dekay›tl› 10 bincüzzaml›n›noldu¤u dönemde,bu hastal›¤a ilgiduyan genç hekim,çeflitliaraflt›rmalaryapt›. CüzzamlaSavafl Derne¤i veVakf›’n› kurdu.

A74