UNED 7

Patrwm craidd

Y GODDEFOL (Passive)

Mi ges i fy ngeni

Mi gest ti dy eni

Mi gaeth o ei eni

Mi gaeth hi ei geni

Mi gaethon ni ein geni

Mi gaethoch chi eich geni

Mi gaethon nhw eu geni

[Yn y Cwrs Wlpan, mae’r patrwm yma’n codi yn Uned 36]

Hefyd yn yr uned:

GWRANDO: 1. Y Gadwyn

2. Newyddion

DARLLEN: Newyddion o’r Papur Bro

YSGRIFENNU: Tair eitem o newyddion i’r papur bro

125

A. PROC I’R COF

i. Treigladau

FI FO/HI*

Tŷ

Gwallt

Car

Deintydd

Llygaid

Bos

Esgidiau glaw

Agwedd

* Dewiswch chi.

126

a) Ymarfer

Mae fy nhŷ i’n fach; mae ei dŷ o / ei thŷ hi’n fawr

Mae fy agwedd i’n bositif; mae ei agwedd o / ei hagwedd hi’n negyddol

ac ati

b) Disgrifio

Disgrifiwch eich tŷ chi, eich deintydd chi, eich agwedd chi, ac ati.

Yna siaradwch am rywun arall.

ii. Gorffennol “cael”

a) Be’ gaethoch chi i fwyta ddoe?

Be’ gaethoch chi i yfed ddoe?

Be’ gaethoch chi yn y post ddoe?

Pryd/Lle gaethoch chi dynnu eich llun ddiwetha?

Pryd/Lle gaethoch chi dorri eich gwallt ddiwetha?

Pryd/Lle gaethoch chi grempog ddiwetha?

Pryd/Lle gaethoch chi siampên ddiwetha?

Pa un oedd y gwyliau gorau gaethoch chi erioed?

Pa un oedd y gwyliau gwaetha gaethoch chi erioed?

b) Lle gaethoch chi eich ffôn? Mi ges i fy ffôn o ... / gan ... / ar y we

Lle gaethoch chi eich car? Mi ges i fy nghar

Lle gaethoch chi eich côt? ac ati

Lle gaethoch chi eich ci/cath?

Newidiwch y personau yn ymarfer (b), e.e. Lle gaeth John ei gôt?

Lle gaeth Ann ei chôt? ac ati

127

iii. Y goddefol (The passive)

a) Lle gest ti dy eni? Mi ges i fy ngeni yn .....

Pryd gest ti dy eni? Mi ges i fy ngeni ym mis .....

Lle gaeth dy nain/dy chwaer (ac ati) ei geni? Mi gaeth hi ei geni yn ....

Pryd gaeth hi ei geni? Mi gaeth hi ei geni ym mis ....

Lle gaeth dy daid/dy frawd (ac ati) ei eni? Mi gaeth o ei eni yn ....

Pryd gaeth o ei eni? Mi gaeth o ei eni ym mis ....

Lle gaeth dy blant/dy rieni (ac ati) eu geni? Mi gaethon nhw eu geni yn ....

Pryd gaethon nhw eu geni? Mi gaethon nhw eu geni yn y nawdegau /

pumdegau, ac ati

b) Lle gest ti dy fagu? Mi ges i fy magu yn ....

Pryd gest ti dy dalu? Mi ges i fy nhalu ....

Lle gest ti dy ddal? Mi ges i fy nal yn ....

Pam gest ti dy stopio? Mi ges i fy stopio achos ....

Newidiwch y personau i fo, hi, chi/ni a nhw, e.e.

Lle gaeth o ei fagu? Mi gaeth o ei fagu yng Nghaergybi

Pryd gaeth hi ei thalu? Mi gaeth hi ei thalu wythnos diwetha

Lle gaethoch chi eich dal? Mi gaethon ni ein dal yn y maes awyr

Pam gaethon nhw eu stopio? Mi gaethon nhw eu stopio achos roedden

nhw’n gyrru’n rhy gyflym

128

129

c) Be’ ddigwyddodd?

achub - brathu - cicio allan - cloi allan - deffro - gadael ar ôl

1) Be’ ddigwyddodd i ti? Mi ges i fy .....

2) Be’ ddigwyddodd iddo fo? Mi gaeth o ei .....

3) Be’ ddigwyddodd iddi hi? Mi gaeth hi ei .....

ch) Be’ dach chi’n wybod am:

y tŷ? (g) Mi gaeth o ei adeiladu gan gowbois

John F Kennedy? (g) Mi gaeth o ei ladd gan Lee Harvey Oswald

y bont? (b) Mi gaeth hi ei hadeiladu gan Thomas Telford

y dafarn? (b) Mi gaeth hi ei phrynu gan bobl y pentre

y lluniau? Mi gaethon nhw eu tynnu gan fy hen daid

y llythyrau? Mi gaethon nhw eu hysgrifennu gan fy hen nain

Taflen Waith 1

129

1. Llenwch y bylchau

Mi ges i fy __________________ (geni) yn Llandudno.

Lle gest ti dy __________________ (magu)?

Pryd gaeth hi ei __________________ (talu)?

Mi gaeth y plant __________________ symud.

Mi gaethon ni __________________ cloi allan.

Mi ges i fy neffro __________________ y sŵn.

Mi __________________ nhw eu gadael ar ôl.

Lle __________________ chi eich stopio?

Mi gaeth y tŷ __________________ __________________ (adeiladu).

Mi __________________ y tai eu __________________ (adeiladu).

2. Cyfieithwch

I was moving _____________________________________________

I was moved _____________________________________________

He was paying _____________________________________________

He was paid _____________________________________________

They were working hard _____________________________________________

They were worked hard _____________________________________________

3. Atebwch

Lle gaethoch chi eich magu? _______________________________________

Gaethoch chi eich geni mewn ysbyty? _________

Pryd gaeth eich tŷ chi ei adeiladu? _______________________________________

Gaethoch chi eich talu mis diwetha? _________

B. YMESTYN

130

i. Amser presennol (Present tense)

Pryd dach chi’n cael eich talu? Dw i’n cael fy nhalu heddiw

Pryd mae’r ffatri’n cael ei chau? Mae hi’n cael ei chau heddiw

Pryd mae’r biniau’n cael eu casglu? Maen nhw’n cael eu casglu heddiw

Pryd dan ni’n cael ein taflu allan? Dach chi’n cael eich taflu allan rŵan!

ii. Cymraeg fwy ffurfiol (More formal Welsh)

Mi gaeth y ffatri ei hagor > Cafodd y ffatri ei hagor

Mi gaeth y wobr ei hennill > Cafodd y wobr ei hennill

Mi gaeth y bil ei dalu > Cafodd y bil ei dalu

Mi gaeth y lleidr ei restio > Cafodd y lleidr ei restio

Mi gaeth y protestwyr eu symud > Cafodd y protestwyr eu symud

Mi gaeth tri o bobl eu lladd > Cafodd tri o bobl eu lladd

iii. Cymraeg ffurfiol iawn

Mi gaeth y ffatri ei hagor > Agorwyd y ffatri

Mi gaeth y wobr ei hennill > Enillwyd y wobr

Mi gaeth y bil ei dalu > Talwyd y bil

Mi gaeth y lleidr ei restio > Restiwyd y lleidr

Mi gaeth y protestwyr eu symud > Symudwyd y protestwyr

Mi gaeth tri o bobl eu lladd > Lladdwyd tri o bobl

Taflen waith 2

131

1. Sut dach chi’n deud y brawddegau yma mewn ffordd fwy anffurfiol?How do you say these sentences in a more informal way?

e.e. Talwyd y bil > Mi gaeth y bil ei dalu

Sgoriwyd y gôl gan Gareth Ramsey

____________________________________________________________________

Symudwyd yr anifeiliaid

____________________________________________________________________

Gwerthwyd y tŷ

____________________________________________________________________

Peintiwyd y neuadd

____________________________________________________________________.

Torrwyd y ffenest

____________________________________________________________________

Enillwyd y wobr

____________________________________________________________________

Taflwyd ni allan

____________________________________________________________________

Dysgwyd fi gan fy nain

____________________________________________________________________

Adeiladwyd y tai yn 1900

____________________________________________________________________

Perfformiwyd y ddrama gan Gwmni Theatr Bara Caws

____________________________________________________________________

2. Ysgrifennu

Ysgrifennwch dair eitem o newyddion i’r papur bro.

132

Geirfa’r uned b = benywaidd/feminineg = gwrywaidd/masculine

achub - to rescue

agwedd (b) - attitude

brathu - to bite

casglu - to collect

cloi - to lock

crempog (b) - pancake

dal - to catch, to hold, still

gadael - to leave

gwaetha - worst

gwe (b) - web y we = the web

gwobr (b) - prize

hen daid (g) - great grandfather

hen nain (b) - great grandmother

lladd - to kill

lleidr (g) - robber

taflu - to throw

tynnu lluniau - to take pictures, to draw

Geirfa’r ddeialog

ar y pryd - at the time

cyflymder (g) - speed

dim felly - not really

diwrnod i ffwrdd (g) - day off

fel cath i gythraul - like a bat out of hell

gobeithio’r gorau - hope for the best

gwenu - to smile

ymwybyddiaeth (b) - awareness

133

C. DEIALOG

A. Wnest ti fwynhau dy ddiwrnod i ffwrdd ddoe?

B. Naddo, dim felly. Mi es i ar gwrs Ymwybyddiaeth Cyflymder.

A. O diar! Pryd gest ti dy ddal?

B. Tua chwech wythnos yn ôl, ar y ffordd adra o’r gwaith.

A. Lle? Wrth yr eglwys?

B. Ia. Sut wyt ti’n gwybod?

A. Mi ges i fy nal wrth yr eglwys wythnos diwetha! Mi ddôth y llythyr yn y post bore

’ma.

B. Ella bydda i’n cael llythyr arall wythnos nesa. Pan ôn i ar y ffordd i’r cwrs bore ddoe,

mi ges i fy nal mewn ciw ar yr A55 am dros hanner awr. Mi yrres i fel cath i gythraul

wedyn, achos dôn i ddim isio bod yn hwyr. Ond mi anghofies i am y camera wrth y

bont, ’ndo?

A. Gest ti dy ddal eto, felly?

B. Dw i ddim yn siwr. Mi wnes i wenu’n glên ar y camera wrth basio, beth bynnag, felly

gobeithio’r gorau!

134

CH. GWRANDO:

1. Y Gadwyn

Geirfa

cadwyn (b) - chaincysylltiad (g) - connection,

contactyr un - the sameYr Almaen - Germanydewis - to choose

ers hynny - since thencyflogi - to employcoblyn o... - hell of a...efo’n gilydd - togethergwirfoddol - voluntary

1. Lle gaeth Dewi ei fagu?

_____________________________________________________________________

2. Lle gaeth Mair ei magu? (2 le)

_____________________________________________________________________

3. Pam symudodd Mair i’r Almaen?

_____________________________________________________________________

4. Pam aeth Mair i Sawdi Arabia?

_____________________________________________________________________

5. Pam wnaeth Mair adael Sawdi Arabia?

_____________________________________________________________________

6. Lle gaeth plant Dewi eu magu?

_____________________________________________________________________

6. Pam wnaeth Geraint adael Sawdi Arabia?

_____________________________________________________________________

7. Pam mae Mair yn ddi-waith ar hyn o bryd?

_____________________________________________________________________

8. Lle gaeth Rhian ei magu?

_____________________________________________________________________

135

TASG 1Ym mha eitem mae’r geiriau yma’n codi? In which item do these words arise?

2. Bwletin newyddion

Geirfa

anafu - to injure

cadw - to keep

curo - to beat

chwythu - to blow

gradd (b) - degree

llifogydd - floods

oherwydd - because of

pencampwriaeth (b) - championship

perygl (g) - danger

peryglus - dangerous

rownd derfynol (b) - final

to (g) - roof

troi drosodd - to turn over

troedfedd (b) - foot

TASG 2: Llenwch y bylchau

Eitem 1

Cafodd Pont Britannia ____________ ____________ am chwech awr ddoe.

Cafodd gyrrwr y lori ____________ ____________.

Eitem 2

Cafodd pump o blant ____________ ____________ ddoe.

Cafodd tri o blant ____________ ____________ yn yr ysbyty.136

Eitem 3

____________ dau gant o bobl ____________ ____________ o’u cartrefi yn y Rhyl.

Eitem 4

____________ Llinos Llywelyn o Lanelli ____________ ____________ yn y rownd derfynol.

Eitem 5

Cafodd jacpot y loteri ____________ ____________ ____________ berson o Ogledd Cymru.

____________ y tocyn ____________ ____________ bore dydd Iau.

TASG 3: Rhifau

Pam mae’r rhifau yma’n codi yn y newyddion?

6 _______________________________________________________________

5 _______________________________________________________________

3 _______________________________________________________________

200 _______________________________________________________________

4 _______________________________________________________________

45 _______________________________________________________________

10 _______________________________________________________________

137

D. DARLLEN

Newyddion o’r Papur Bro

AGOR YSGOL Ar ddechrau Medi, agorwyd ysgol newydd Pentre Bach gan yr actores enwog Gwyneth Roberts. Roedd Gwyneth yn mynd i hen ysgol Pentre Bach yn y saithdegau, ond erbyn hyn, wrth gwrs, mae hi’n un o sêr mawr Hollywood. Mae’r adeilad newydd wedi costio £1.5 miliwn.

YSBYTY Cofion cynnes at Gwilym Rowlands, Tŷ Nant, sy yn yr ysbyty yn Awstralia. Brathwyd o gan grocodeil pan oedd o’n nofio yn y môr yn ymyl Perth. Mae Mr. Rowlands yn Awstralia i weld ei ferch, Rhian, sy’n gweithio fel athrawes yno ers pum mlynedd.

BARBICIW Ar ddiwedd Awst, cynhaliwyd barbiciw yn y cae chwarae i godi pres i helpu Cai Llwyd. Mae Cai’n mynd i gael llawdriniaeth fawr yn Tseina cyn bo hir. Yn anffodus, roedd hi’n bwrw glaw ar noson y barbiciw, ond roedd y sosejys yn flasus iawn beth bynnag. Coginiwyd y bwyd gan aelodau’r tîm rygbi.

MERCHED Y WAWR Mae’r gangen yn dathlu ei phen-blwydd yn dri deg oed eleni, felly trefnwyd cinio arbennig yng Ngwesty’r Castell ar ddechrau Medi. Torrwyd y gacen gan y Cadeirydd, Nesta Jones, ac enillwyd y raffl gan Gwenda Davies.

PÊL-DROED Mae tîm Pentre Bach allan o’r cwpan ar ôl colli yn erbyn Pentre Mawr o ddeg gôl i un. Sgoriwyd unig gôl Pentre Bach gan John Griffiths.

Geirfa

cangen (b) - branch

cofion cynnes - warm regards

cynnal - to hold (meeting, concert) cynhaliwyd = was held

llawdriniaeth (b) - operation, surgery

papur bro - local paper

seren / sêr (b) - star / stars

138

unig - only, lonely

Pam mae hanes y bobl yma yn y papur?

Gwenda Davies

___________________________________________________________________________

John Griffiths

___________________________________________________________________________

Nesta Jones

___________________________________________________________________________

Cai Llwyd

___________________________________________________________________________

Gwyneth Roberts

___________________________________________________________________________

Gwilym Rowlands

___________________________________________________________________________

Rhian Rowlands

___________________________________________________________________________

Y tîm pêl-droed

___________________________________________________________________________

Y tîm rygbi

___________________________________________________________________________

139

DD. GRAMADEG (Er gwybodaeth)

Y goddefolThe passive

Mi ges i fy nhalu / fy ngeni

Mi gest ti dy dalu / dy _eni

Mi gaeth o ei dalu / ei _eni

Mi gaeth hi ei thalu / ei geni

Mi gaethon ni ein talu / ein geni

Mi gaethoch chi eich talu / eich geni

Mi gaethon nhw eu talu / eu geni

Mi gaeth y plant eu talu / eu geni

= I was paid / I got paidI was born ac ati

Mae ’na “h” o flaen llafariad efo hi/ni/nhw¸e.e.There’s a “h” before a vowel with hi/ni/nhw¸e.g.

Mi gaeth hi ei hethol (ethol = to elect)Mi gaethon ni ein hachub (achub = to rescue)Mi gaethon nhw eu henwi (enwi = to name)

Os dach chi’n defnyddio enw, mae’r treiglad yn dibynnu ar genedl yr enw, e.e.If you use a noun, the mutation depends on the gender of the noun, e.g.

Mi gaeth yr adeilad (g) ei brynu

Mi gaeth y neuadd (b) ei phrynu

Cymharwch (Compare):

Rôn i’n symud = I was moving [Gweithredol/Active]

Mi ges i fy symud = I was moved [Goddefol / Passive] (gan yr heddlu) (by the police)

140

Roedd o’n gweithio’n galed = He was working hard [Gweithredol/Active]

Mi gaeth o ei weithio’n galed = He was worked hard [Goddefol / Passive] (gan y bos) (by the boss)Ar bapur, mi fyddwch chi’n gweld:

ces icest ticafodd o/hicawson nicawsoch chicawson nhw

e.e. Cafodd y ffatri ei hagorCawson nhw eu hachub

I newid yr amser, dach chi’n defnyddio amserau gwahanol o "cael"To change the tense, you use different tenses of "cael"

dw i’n cael fy nhalu = I am paid / I get paid

rôn i’n cael fy nhalu = I used to get paid

mi fydda i’n cael fy nhalu = I will be getting paid

Mewn Cymraeg ffurfiol, dach chi’n gweld y ffurfiau yma:In formal Welsh, you will see these forms:

- wyd (gorffennol/past)

talwyd fi = mi ges i fy nhalu = I was paid

talwyd hi = mi gaeth hi ei thalu = She was paid

talwyd nhw = mi gaethon nhw eu talu = They were paid

adeiladwyd y ty = mi gaeth y ty ei adeiladu = the house was

built

cynhaliwyd cyfarfod = mi gaeth cyfarfod ei gynnal = a meeting was

held

141

- ir (presennol neu ddyfodol / present or future)

perfformir y ddrama = mae’r ddrama’n cael ei pherfformio (neu mi fydd ....)

= the play is being performed / will be performed

agorir y ffatri = mae’r ffatri’n cael ei hagor (neu mi fydd...)

= the factory is being opened / will be opened

GEIRFA UNED 7

at the time ar y pryd

attitude agwedd (b)

awareness ymwybyddiaeth (b)

beat, to curo

because of oherwydd

bite, to brathu

blow, to chwythu

branch cangen (b)

catch, to dal

chain cadwyn (b)

championship pencampwriaeth (b)

choose, to dewis

collect, to casglu

connection, contact cysylltiad (g)

danger perygl (g)

dangerous peryglus

day off diwrnod i ffwrdd (g)

degree gradd (b)

draw, to tynnu lluniau

employ, to cyflogi

final (round) rownd derfynol (b)

floods llifogydd

foot troedfedd (b)

Germany Yr Almaen

great grandfather hen daid (g)

great grandmother hen nain (b)

hell of a... coblyn o...

hold, to dal142

hold, to (meeting, concert) cynnal

hope for the best gobeithio’r gorau

injure, to anafu

keep, to cadw

kill, to lladd

leave, to gadael

like a bat out of hell fel cath i gythraul

local paper papur bro

lock, to cloi

not really dim felly

only, lonely unig

operation, surgery llawdriniaeth (b)

pancake crempog (b)

part rhan (b)

prize gwobr (b)

rescue, to achub

robber lleidr (g)

roof to (g)

same, the yr un

since then ers hynny

smile, to gwenu

speed cyflymder (g)

star / stars seren / sêr (b)

still (to continue) dal

take pictures, to tynnu lluniau

throw, to taflu

together efo’n gilydd

turn over, to troi drosodd

voluntary gwirfoddol

warm regards cofion cynnes

web gwe (b)

worst gwaetha

143

144