عبدولـــ زەنگنـــ مژدەیكـــی گرنگـــی رۆژنامنووسیی كوردی رادەگینت

پارزەر حوســـامدین ســـرداری بیارەكانی ئنجوومنی شارەوانی ھولر پش ٥٣ ساڵ دەخاتڕوو

مانگنامیكی ھونریی رۆژناموانیی گشتیی ئازادە

دەزگای چاپ و بوكردنوەی "بدرخان" دەریدەكات

ژمارە (٨٨) شمم ٢٠٠٧/١٢/٢٢ زایینیبرانبر ب بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی

سای ھشتم

لم ژمارەیدالم ژمارەیدا

لگڵ بدرخان پنج پاشكۆ بخونرەوە:

- كلچری بدرخان - نرگزی مندان - فۆتۆ بدرخان

- كاريكارتۆن- رەوەند

سید گوڵ برزنجی پیاوی سوح و

ئاشتوایی

١٠٠ فازڵ پیرداود بدینار مال عوی

سارممی ئازاد دەكات

ھن كۆیشلر ھاوژینی د.جمال

نبز:پیاكی كورد، نیوەی پە یان نیوەی بتا؟

:عدولناز سد

رۆژنامی (األھرام)ی ل

ی كارم كردووەمیسر

:عدولناز سد

رۆژنامی (األھرام)ی ل

ی كارم كردووەمیسر

ئازاد ســـالح: باوكـــم بنیازبوو "مم و زین" پشكش بمن بكات...

كـــكپ دووجـــارە پیـــرە: ســـعدی ندەشك وتننامككر

ھرش حمد:

رام بختوەرمی كاراكتری ئا

ب كست

كم نییمزامبیا: من ھیچ خ

ئـــا غازی... دی خـــۆی بۆ "بدرخان" دەكاتوە

چیرۆكی "ھایر ئاب رزنجی لحوسام بھایر"

عبدولەحمان عروف "بم سپایی" لئ

كلچردا

ل.كلچرل٣

ل٢

ل١١

ل١٦

ل.رەوەندل٩ل٥ل.كلچر

ل.كلچر

ئاری ئاغۆك: بدرخان رۆكی مژوویی یھ

رەحیمی ســـورخی: رۆژنامگریی كوردی ۆفیشناڵ نییپ

ل١٣ل١١

ل١٧

ل٣٢-٣٣

ل٣

حمید ئبوبكر بدرخان

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،2بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی دەروازە

مرۆ

٧٩

كۆنگرەی رۆژنامنووسانبیارە لــــ ٢٧-٢٠٠٧/١٢/٢٩، دووەمین كۆنگرەی لھولــــری كوردســــتان رۆژنامنووســــانی پایتخت ببســــترێ، برادەركی رۆژنامنووسم لحزوری سرۆكی یك ل لقكانی سندیكای رۆژنامنووســــان گوتی: بڕز بیارە لھمان رۆژی كۆنگرەی ســــندیكای رۆژنامنووســــانی ل ر كولوكاتــــی ھری ئكوردســــتانی دەڤــــكاتژمــــرو لھمــــان بســــترا، ١٩٩٨/١٢/٢٧ھمــــان ركــــوت دووەمیــــن كۆنگرەی گشــــتی رۆژنامنووســــانی دەڤرەك ببسترێ.. ئویش لوەمدا گوتی: من لو مسلی زۆر ئاگادارنیم

و نازانم و كۆم.. لالیكــــی دیكوە، رۆژنامنووســــان مقۆ مقۆی ئوەیــــان بــــوو، ئایــــا ھبژاردنــــی نقیب و یا ب وافــــق دەبت ندیكا بنــــی ســــنجومئھبــــژاردن و ھریكك لــــ ئندامانی كۆنگرە ئازادە لخۆ پاوتن!؟ رۆژنامنووسكی تینووی ئازادی و بشــــخوراو بش مینت لگڵ چند رۆژنامنووسكی پۆفیشناڵ، كوت قسكردن و دەیگوت: برادەرین كۆنگرە بمانای رۆژی حشری موسمان دێ، لبرامبر پیامی رۆژنامنووسی و رەوشــــتی رۆژنامنووســــانی و ئاشكراكردنی راستییكان، بۆی لو ژوورەدا ھق و حیسابیان لگــــدا دەكرــــت و نقیب و ھمــــووان، وەكو یك وان، كس لكس گورەتر نییو بكو، خونــــدەوارو نخونــــدەوارو رۆژنامنووســــی پۆفیشــــناڵ و رۆژنامنووســــكی چایچی ھیچ دەمنتوە، ئــــوەی نییــــو جیاوازییكیــــان خۆیی و ئدكاری ژیانی رۆژنامنووســــی.. باقی شتكانی دیك ھمووی پنجی ئرنی و نرنی

بۆ رادەكشرت.. دەن كۆنگرەی ئمجــــارە جیاوازی ھی لگڵ كۆنگرەكانــــی دیك، چونك پشــــتر ھودرا بۆ وەرگرتنــــی"زەوی و ئیمتیــــازات و پارەی مۆڵ و پارزەرو گرتنی راژەو ئژماركردنــــی دەرماو ســــولحی نــــوان رۆژنامنووســــان و خــــول و گشــــت و بشــــداری ئندامانــــی ئنجومنــــی ســــندیكای رۆژنامنووسان بۆ دەرەوەی وت و وەرگرتنی ســــندیكا ل فیدراسیۆنی نودەوتی و نكردنوەی لقی ھولرو بشــــداری سندیكا لھرســــ فســــتیڤای بدرخان لسلمانی و ھولــــر و دھــــۆك و.....ھتد مــــرۆ بویژدانی نكات بھق سندیكا كاری باش و جوامرانی كردووە، لبرامبر ھموو ئو كشو گرفتانی ین ككیش بكیــــت قســــش، دەبپ ھاتۆتــــشــــاینی ئوەبــــت و بیــــن: ســــندیكا مای ھموو رۆژنامنووســــان بووە، بم كرچییو نیتوانیــــوە لنو مای خۆیــــدا، یانیك بۆ

رۆژنامنووسان چ بكات. - سندیكا دەب وەكو ھموو سندیكاكانی دنیا خاوەنی حصانی خــــۆی ب و لبرامبر ناوی

پیرۆزی رزی لبگیرت...نودەوتی ســــندیكای جیھانی، پناســــی -لدەرەوەی كوردســــتان قورســــایی خۆی ھیو كۆنگرەیكی پشــــانگاو لھموو"مۆزەخانــــو رۆژنامنووسی و ھتا دەتواندرێ بزوویی ڤیزا بۆ رۆژنامنووسی كاری بمبستی ھردەوتك وەربگیرت، ئمشیان دەستكوتكی پ بایخ و

گورەی بۆ رۆژنامنووسان...گۆڤاری"رۆژنامنــــووس"ی بردەوامــــی -مووغانم"عبدوــــی پیــــری ھاوڕــــی بــــراو ھاواری ســــپییكی جلب توفیقی"لدوورەوە كرد، من عبدوــــ زەنگنــــم، لوەتی ھم لســــندیكای نودەوتــــی رۆژنامنووســــانی سرنووســــری كاری و ئندامــــم كوردســــتان لچاوی دەكــــم، "رۆژنامنــــووس" گۆڤــــاری ناحــــزان ئمجارەیان لژمــــارە"١٢"ی گۆڤاری "رۆژنامنــــووس" فایلكی تایبتم ئامادەكردووە بوكردنــــوەی و ئــــاراس دەزگای لســــر بوكراوەكانــــی ئــــاراس بــــ ڕەنــــگاو رەنگ و چونك ،یفی خۆیانــــش كدەزگاكانــــی دیكــــھست دەكین، چند بڕزك ركابری بۆ خۆ پاوتن، بۆ نقیب و ئندامانی ئنجومن دەكن بكو بمیان ســــاردبتوە.. من توافقیم ھیچ برژوەندییكــــم لگڵ"ژین و ئاراس و بدرخان و موكریان و سردەم"نیی،بم من دەزانم چیم كردووەو چی دەكم. لپ پیاوكی رەزا قورسی چوارشانی شــــان بئاردی ب نمود گوتی: ئوە چیتان ھمووشــــتك ب توافــــوق باوەتوە، ھموویان دەموچاوی پشوون ك بنیازن دەریان بچونن، چونك فن"....."با بۆخۆیان بن.... منیش بدەم قســــو بۆ بۆی زۆرەوە، سوور ندام بوونم لڕابووم خوا خوام بــــوو، ئگھكۆنگرەی رۆژنامنووســــان ھنوەشــــننوە، بۆیــــ لجــــگای خــــۆم ھیچــــم نگــــوت تنیا ئوەندە نبــــ و بدەنگكی بــــرز ھمدای و گوتم:"نقیب و ئندامانی ئنجومنی سندیكای رۆژنامنووسانی كوردســــتان دەبی بھبژاردن بــــ، ناب چاوەڕــــی مینحو پاداشــــت و ھیچ دەســــتكوتك بن و ھرچــــی زووە خانوویك و ن بۆینووســــان دروســــتبكك بۆ رۆژنامما مانگان دەب ،بندامی ھك ٣٠٠٠ ئندیكایسگۆڤاركی ئكادیمــــی و ھفتنامو بوكراوەی جــــۆراو جۆری ھبــــ.. پیرۆزبایــــش ل نقیب و ئنجومنــــی ســــندیكای رۆژنامنووســــانی

كوردستانی تازە ھبژرراو دەكم.

• ل تۆپبــــاران و بۆردومانكی ئمجارەی سوپای توركیا، رگ ندرا ب رۆژنامنووسان م بۆردومانی رووداوەكانی ئغتیبچن ت ككــــن، گوایــــ جارەكــــی دیكــــ بھۆی بوبوونوەی چند ونیك و دابزینی چند وتارو رپۆرتاژك لــــ رۆژنامكان توركیای زار كردبوو، بۆیس و بمانی زۆر قھاوسئمجارە حزیان نكرد ك وتی ھاوسمان دــــی گرد بگرت، قی چییكا با ئویش گوندەكان و ناوچ ســــنوورییكان تۆپباران وە ناسراوین كی كورد بمم ئبكات، ببردەوام لوتفمان ل خكی دیك زیاترە!!

• ھر دەن مووچ زیاد دەبت، سولفی ین، وەلــــت و ئاواو ئاوا دەكئاقاری دەدرتائستا ھیچ شتكی ئاوا دیار نییو، ھروەكو دەشــــن: خانووكی دووسد متری لناو شاری ھولر و ل گڕەككی مام ناوەندی زۆر گرانتــــرە لخانووكی ھاوشــــوەی ئو لــــ پایتختكانی لندەن و ســــتۆكھۆم و

پاریس!!• ئستا شوان، بتایبتی لو گڕەكانی ك تا درەنگانكی شو بازاڕ ھی، گنجكان قۆو شــــتی دیكچ وێ برەو لزۆرجار لدەكون نــــاو یكتــــرو زۆرجــــار رووداوی ترسناكیشی لكوتۆتوە، ئم جگ لوەی

ك ئم چك و چقۆ بدەســــتان زۆرجار كسی نزیكی برپرســــكانن، لناو بازاڕو ببرچاوی خكوە سوكایتی ب پۆلیسی ھاتوچۆ دەكن و یاســــاكان پشــــلدەكن و ناب كســــیش پیانبت: بری چاویان

!!برۆی• سرچاوەیك پی راگیاندین كوا بختیار علی پانــــزە ملیۆن دیناری لــــ وەزارەتی رۆشنبیری وەرگرتووە بۆ چاپی دووەمی ئوارە پروانو كتبكش لالین چاپخانی رەنج دابگشــــی لوساتوەو تا ئچاپكراوەتتسفیی حیسابی پارەك نكراوە، ھروەھا دەزگایكی دیكــــی چاپمنیش كتبكی بۆ یك ل ھونرمندە ھرە ناســــراوەكان چاپكردووە ب تیراژی ھزار دان، وەل وەكو كبكت یاندین تا نووكاگیپ دەزگاكــــ

شش دانی لبازاڕ ل سرف بووە!! • ئوكسانی ك پشتر پارەیان لدەزگای بدرخان وەرگرتبوو، وا سبر سبر پارەكان دەھننوە، ئوكســــانی ك بدرخانیش كتب و دیوانی بۆ چاپكردوون و لشونانیش سوپاســــی خكی دیكیان كردبوو ئستا داوای لبوردن دەكن، بم ھمووجاركیش

پشیمانی داد نادات!! • كس نازان بۆچی پیكرەكی شــــخ

محموودیان لنزیك شقامی پزیشكان الداو بردیان بۆالی پیمانگای ھونرەجوانكان، كســــیش نازان لشونی ئم پیكرە، چ سیش نازانن، كدادەن كی دیكریكپكۆنگرەی رۆژنامنووســــان بــــ ھبژاردن وەی كل جگ موافوق، ئتت یا بدەبیك ل راوژكارانی گۆڤاری رۆژنامنووسی ھرچندە رۆژنامنووســــان، ســــندیكای ل نــــدام نییم خۆی ئب ژكاریشــــراو

سندیكای رۆژنامنووسانی كوردستان!! شو بزۆر ناڕازین ل و ماوەیكی ئخ •خۆراكی ك وەكیلكان بســــر ھاوتیان ی كتی تۆچاكتایبن، بشــــی دەكدابپیانوای ئكسپایرەو ھموو سرەمانگكیش تنھــــا دوو تا چوار مــــاددە دت، ئوەكی وەی كل جگ موەخــــۆش، ئش ئدیكئستا وەكیلكانی غاز جۆرە بوتك دەدەن ب ھاوتیان ك ب بوتی ئرانی ناسراوەو نم بوتكان خۆیان ئر وەكیلپاشــــان ھلخكی وەرناگرنوەو تائستاش چندین خزان بھۆی ئم بوتنوە تووشی چندین چونك ،ر بووینــــرانكوكارەســــاتی مابوتكان كات گــــرم دادن زرمی دت و یانوایكی پی خزۆرب ت، بۆیــــقدەتك ئم مســــلی دەســــتكی محكمی ی كخریبو تلــــ كشــــو بدواوەیل

رەوانی كوردستان دەكرت!!• زۆر نووســــر و رۆژنامنووس برلوەی دەستكانیان كشف بت ب رەخنی زۆر توند دەســــتیان بنووسین كرد، بم دواتر پاش ،پشتیان لك شــــف بوون كك ك ستا دەســــتیان داوەتیان كردوو ئكشــــلیانكان ئوارانیش نووســــینی شــــیعرو

ھریكو لالیك كوتوون!!• لمــــاوەی رابــــردوو تنھابــــۆ یك فیلم چوارسد ملیۆن دینار ل خزنی حكومت كشرایوەو پاشان ھربۆ ئم فیلم دووسدو مشرا، ئش راكبیست ملیۆن دیناری دیك ،كشوفیشو زۆر مكی شــــاراوە نییشــــتباش دەب چ فیلمك ھب و كورد دروستی بكات لگڵ رزماندا، ئوپارەیی تبچت، جا ئمــــ نازانین زنجیــــرە درامایی یارانی ئشكوت لئران دەب چندی تچووبت، خۆ بوحیســــابب، دەبت شــــانزە ملیار

دۆالری تچووبت!!• كــــورد وا بۆ حڤدە ســــاڵ دەچیت خۆی حوكمــــی خــــۆی دەكات لباشــــوور بم تائستا نتواندراوە ك لماوەی ئم حڤدە ســــا، حڤدە كاتژمر كارەبا بۆ خكی بشمینتی كوردســــتان فراھم بكرت، ئم جگ لوەی كلســــای ٢٠٠٧ لسر ئاستی زۆر برز، برپرسكانی كوردستان ڕایان گیاند، كسای"٢٠٠٨"ل كوردستان كشیك نامنت بناوی كشی كارەبا، وە دنیایین یا ئــــجــــا نازانین بــــاوەڕ بك

ئمجارە قسكمان راست دەردەچت!! ری لس ســــم ككــــ یك ھشــــت •دەردەچــــت: زۆر پیــــاو ھی، نووســــرو لكی گنووسی زۆر چاكن و ماوەیرۆژنامزۆریش بب پچانوە ل دەزگاكانی راگیاندن كاردەكن بم تائستاش نبوونت خاوەن

!؟ئامادەكردنى: بدگۆ

درخـان چ بـاسب ل یـاسھھیــــچ، وەل زۆر كچ ھی، ھر لناو ھمان ئو دەزگایانی راگیاندن بماوەیكی كم دەبن بخاوەنی سیارەو زەوی و، تنانت خكــــی دیكــــش لژر ســــبری ئمان دەحونوە، ھر ئو كچ رۆشنبیران لو ماوەی بوانامی زۆر چاكیش بدەست دنن موە، جا ئنبانك دەكو رەســــیدیش لنازانین ئو ھموو ئیمتیازاتان ب ڕیش یان

بئیش؟!! ،مامۆســــتای زانكۆش ك كرنووســــ • زەونانــــر زۆر قوبــــمیك لندســــاچســــوكایتی بخكی ھولر كرد، پاشان وشكاندی زۆر بئ كرەی كوشزانی ئكتام و شــــام بوو، ھروەھا ھیكی زۆری لسركرا تا ڕادەی سوكایتی پكردنیشی، ناچاربوو ك ھولر جبھت، بم ئستا بب ھست و خوستی وا گڕاوەتوە شاری ھولرو، وەكو ئوەی نبای دیب نباران، ھروەھا نووســــر و مامۆستایكی دیكش ماوەیــــك لموبــــر لزۆربــــی رۆژنامو و واز لئ وكردەوە كوەی بمیدیــــاكان ئرەگزنام ئوروپییكی دن و كوردستان بھموو ئوڕوپا ناگۆڕتوە، بم زانیمان ك ئوماوەی چۆت ئوروپاو رەگزنامی بۆ

ژنكی و منداكانیشی دەرھناوە!!• كــــورد دە: مانگی چواردە پویســــت ســــتاش زۆرجار لنگوست ناكات، ئئ بتیڤییكان برنامی ترو تسل سازدەدرت لسر ئوەی كگوای لكوردستان گندەی ھی یاخود نا، ئم نازانین گر برپرسك خاوەنی ســــدان دەفتر دۆالربت و ھموو خكی كوردستانیش راستییكان بزانن چ پویســــت دەكا گفتوگۆ لسر ئوە بكرت

ئاخۆ ماست رەش یا سپی!!

دناز كچی رۆح پاك ســـح ســـعدو و ندنی لدرخان، خوالدەت بم خان جسینفرەنسا تواو كردووەو كاری وەرگان دەكا. ماوەی دوومانگ ل نووســـینگی رۆژنامی ئھرامی میســـری لشـــاری پاریـــس كاری كردووە،دوای ئوە شوودەكات و ھاوژینكی ل ژكاری ئیدارییو راوڕەســـییز فرەگ بوەزارەتی دەرەوەی فڕەنســـا، ئستا كچك و دوو كـــوڕی ھیـــ. ســـای ٢٠٠٠ خۆی و ھاوژینكی لپاریسوە روو دەكن ڤتنام و ماوەی چوارســـاڵ لو وتدا دەمننوە، دووســـاڵ ل مۆزەخانی نیشتیمانی ڤتنام كاری وەرگـــان دەكا، كـــ ئم پۆژەیك دەبت لگڵ سفارەتی فڕەنسی لڤتنام، دوای ســـای ٢٠٠٤ ڤتنام جدەھن و روو دەكن وتی كینیـــا، لو وتش ماوەیك ل ئیتام و پاشانیش ل قوتابخانكان كاری وەرگـــان دەكا بتایبتی لو قوتابخانانی ك زمانی خوندنی یان ئینگلیزیی، پاشـــان رەنســـیش لك زمانی فوەكو مامۆســـتایقوتابخانـــ دەتـــوە، ئســـتاش دووبارە گڕاوەتوە پاریس و بنیازە ھر لوشـــارە كی ان بـــكات، یاخـــود لـــكاری وەرگلكۆمپانیا عرەبییكانی فرەنسا كاربكات. :رۆح پاكی باوكی دە بارەت بناز ســـدجگی داخ ك ئم زۆر یكتریمان نبینی، چونك ك من بغدام جھشـــت و بنیازی خوندن چووم پاریس تمنم حڤدە سان بوو، دواتریش ك خوندنم تواوكرد بۆم نبوو ك بگڕموە شـــاری بغدا، چونك ئوكات بارودۆخی عراق بگشتی و بغدا بتایبتی زۆر خـــۆش نبوو،بۆی باوكم دەیگوت: كی یوانل من گوتم وەرەوە، ئینجا وەرە، چونكئوكاتی كتۆ دەگڕیتوە بغدا جاركی دیك نتوانی بگڕیتوە فڕەنسا، بۆی من بۆماوەی چواردەســـاڵ باوكی خۆم نبینی، تنھا بـــ تلفۆن و نام ئاگامان لیكتری ھبوو، بۆی یادگارییكانی من لگڵ باوكم من لوە كتـــڕدەگ وكاتاننھا بـــۆ ئتفڕەنســـا نبووم و ھر لماـــوە لبغدا لگڵ ئودا دەژیام. ئوكاتانی ك لبغداش لماوە بیكوە بووین، ھندەی ك لبیرم مابـــت، باوكم ك لـــكار دەگڕایوە، خۆی ئندازیار بوو ل پیشسازی نوت كاری دەكرد ل وەزارەتی نوتی عـــراق، جا ك لدەوام تواو دەبوو دەگڕایوە ماوە، نانی دەخوارد و پاشان دەنووست، دواتر لخو ھدەستاو

دەســـتی دەكـــرد بخوندنـــوە یـــا كاری وەرگانی دەكـــرد، ئم تنھا كاری ئوبوو لدنیاداو قسشـــی لگڵ كسدا ندەكرد، بـــم كـــ لخوندنـــوەو كاری وەرگان دەبـــۆوە، ئینجا كاتی گفتوگۆو قســـكردن دەھات و ئوكات بۆمان ھبوو قسی لگدا بكین و ھرچ پرسیاركیشمان لكردبای ئو معی ژیانی ئرجم وە، بۆیمی دەدایوەبابـــ مبوو، لھربوارـــك و ھر بابتك پرســـیارت لبكردبوای، جا ل فرەنســـی، عرەبی، كـــوردی، ئمریكـــی و ئینگلیزی، ئـــو لھمووانـــی دەزانـــی، ئـــو بۆخۆی ئینسكلۆپیدیایك بوو، زۆر حزیشی دەكرد، كـــ جگی داخ نمتوانی ئو ئاواتی ئو بھنمدی، دەیگوت: زۆر پویست ك ھاوژینی من پیاوكی كورد بت و، خزانی ئازادی برام ئویش كوردب، بم دواتر ن پیاوەكی من كوردبوو، ن ھاوژینی ئازادی براشم كورد بوو، بم لگڵ ئوەشـــدا ئم خۆمان توانیمان رۆحی كوردایتی لناو ناخ و ویژدانی خۆمان بھینوەو منداكانیشـــمان لماوە ھر بوشوەی پروەردەبكین، من بیست و پنج ســـا لدەرەوە دەژیم بم ئســـتاش دم پمدەت ك دەب بگڕموە كوردســـتان، بم نازانم كی و چۆن و بچ شوەیك، جا ئم دووساڵ، س ساڵ، چند دەخاینت، دەموت بگڕموە كوردســـتان بۆئوەی، ئوكارەی ك باوكم دەستیپكردبوو، ئمش

تواوی بكین. * سبارەت ب كتبی"كوردستان- نیشتیمانی دابشكراوی رۆژھتی ناوەڕاستدا"قت رۆژێ لرۆژان لالی تۆ گوتوویتی، ك مبســـتی

لدانانی ئم پرتووك چی بووە ؟ - راســـتییكی، ھم ئازادی برام ئو لمن زیاتر باوكمی بینیوە، ھم ئوقسانی باوكم ك لگڵ منی دەكرد جیاوازبوو لو قســـو گفتوگۆیانی ك لگڵ ئازادی برام دەیكرد، ئوان زیاتر قسكانیان سیاسی بوو، بم باوكم ك لگڵ من قسی دەكرد، زیاتر ئیشوكاری رۆژانو ئو پرسیارانی كمن لوم دەكردن، ھر ھندەبوو، قسكانی ئم باسی ژیان و یادگارییكانی ئو ل زاخۆو دایك و بابن وی، مسلی كۆمیتی و باسی ئازادی برام و، ئم، من و باوكم تنھا ئوقسانمان دەكرد، باوكم بۆ شتی سیاسی زیاتر ئو مسالنی لگڵ ئـــازادی باســـكردووە، گفتوگۆی ئو ی كو گفتوگۆیانڵ من جیاوازبـــوو، لگل

لگڵ ئازادی دەیكردن. * تـــۆ لخانوادەیـــك پروەردەبوویـــت، ھم دایكت ســـینم خان جالدەت بدرخان لخانوادەیكـــی دیارو ناســـراوی ناوەخۆو

:عدولناز سدباوكم زۆری حزدەكرد ھاوژینی من كوردبووا...!

ئا: بدرخان

جیھانین ل جزیـــرەو بۆتان، ھم خانوادەی ل ،عدولح ســـباوكـــت رۆح پـــاك ســـخانوادەیكی دیارو ناسراوی زاخۆو بادینان بوون، تۆ لنوان خانـــوادەی ھردووكیان

شانازی زیاتر بكامیان دەكیت؟. - بگومان بھردووكیـــان، ھم خانوادەی وادەی باوكم، مرۆڤ ناتوانم خاندایكم، ھیككیان بسر ئوەكی دیك فرزتربكات، ھریك لوانـــ تایبتمندی تایبتی خۆی ھیـــ، بم مـــن حزدەكم ھـــر بناوی خۆم"دناز سح سعدو"بم، چونك ئوە باب من، بم بدرخان، ئو نازناوی دایكا من، من لرگـــی ئوەوە ئو نازناوەم ھر عدوح سناز ســـم دوە، ببۆماوەت

.زنك ملكی گبۆمن ناو* باوكی ئوە لـــدوای خۆی گل پۆژەی تواوكراوەو ھندكیش ب نیمچ تواوكراوی جھشـــتووە، تۆ وەكو كچی ئـــو پۆژەت بـــۆ ئوكارانی ئو چییـــ، بتایبتی"مم

تنیازبـــوو وەریگبابـــی تو ب و زین"كسرزمانی ئینگلیزی؟.

- ئو فرھنگكیشی ماوە، چندین بابتیشی نوسیبوو، ئوانیش ماون، زۆر شتی دیكش ھی، جا دواتر ئم ھرســـكمان بیكوە مـــن و ئازادی برام و دایكاخۆ ســـینم خان، دادەنیشـــین و پۆژەیـــك دادەنین ك ئم كارانی ئـــو چۆن و بچ شـــوازك تواو بكین، ســـبارەت بباوكی خۆم حزدەكم ئوە بم: ك ئم جـــاری دووەم دموە كوردســـتان، یكمجـــار ســـای"٢٠٠٦" و ئوجـــارەش بھـــۆی كۆچی دوایـــی باوكم گڕاموە، من لگڵ زۆركس قســـم كردوو خكم زۆر بینی، ل كوردەكانی ئم بشی كوردستان و بشـــكانی دیكو كوردەكانی دیكی دەرەوەی كوردستانیش، زۆرم دانیشتن لگیان كردووە، لبارەی باوكموە گلكیان وت، من كسكم نبینی وەكو باوكی خۆم، مرۆڤكی پاكژ و بـــ برژەوەندی، ئو قت

نیـــدەوت ئوكارەی من كوردانیو من ئاوام و، وامكردووە بۆ میللتـــی خۆم، ئو ن بۆ برژەوەندی و ن بۆ پارەو ن بۆ ھیچ شتك كاری ندەكـــرد، تنھا مرۆڤكـــی پاكبوو، بۆخۆی كاری خۆی دەكرد و منتی بســـر كســـوەش نكردووە، زۆر بـــ بیروباوەڕو مبدەئی بوو لژیان، وەكو خۆشتان دەبینن، دوای ئوھمووسای كاركردنی باوكم، ئو روەت و سامان، نس كۆچی دوایی كرد، نپارە، ن كۆشـــك و تالر، ھیچی پاش خۆی جنھشت، ئو ئوەی دوای خۆی جھشت و ھـــر ئوەی دەویســـت لژیاندا، مرۆڤكی

پاكبوو، زۆر زۆر پاكبوو. دابوویت، كوایوبو لتۆ وەكـــو كچی ئ *چلكی ئاوا گورەبـــت و رۆژنامو كتبی تایبت ب چلكی چاپبكرت و ئم ھموو

خكش بشداری ل چلك بكن؟ -باوكم مرۆڤكی زۆر ســـادەو خاكڕابوو، ئو چلیـــی ك بـــۆی كـــرا زۆر گورەبوو، من دەمگـــوت: خكی ئگر رـــز لكارەكانی ئو بگرن، دەب شـــتكی گورەی بۆ بكن، چونك باوكم رۆشنبیركی گورەو ماندووبوو، ئدیبكی گورەبوو، ئو تا بخۆی لژیاندا مابوو بدوای ئم شـــتان ندەگڕا، ئو بۆ ئوە ئو ھموو كارەی ندەكرد ك چلیكی ئاوا گورەی بۆ بكرت، بم لگڵ ئوەشدا چلیكـــی زۆر بـــاش و گورەیـــان بۆكرد، درخان"و برادەران بوو، كمید بتی"حھیمجگای سوپاس و رزكی گورەی، ھرگیز بم .بیرناچ ئـــو"١٥"رۆژەم ماندوبوونی جگی داخ ك تۆزێ درەنگ بوو، دەبوا باوكم برلوەی كۆچی دوایی بكات ئاواو بجۆركی دیك ئو رـــزە گورەیی ل بنرابووای، تا خۆی لژیان بوو نیشانیان بدابووای ك ئوان چۆن پاداشتی ئو دەدەنوە، ھتا ئوكاتیش باوكم كیفی بوجۆرە كاران ندەھات و ئو بۆئوە كاری ندەكرد، ك پاداشـــتی بكن، بـــم ھردەبوا زووتر تا لژیاندا مابوو رزی ل بگیرابووایـــ، پیانگوتبا تۆ كاركی زۆر چاكت كرد، ئستا باب من چوو، ھرچندە شتكی گلك گلك باشبوو، گلك مزن بوو بم بۆمن درەنگ ھات، خۆزی ئو رزەی

برلمردن دیتبا. لكۆتاییدا دنازخان زۆر سووپاســـی ھموو ئو كســـانو بتایبتی ھڤای بڕز مام جالل دەكات ك دەرفتی ركخســـتنی بۆ نووســـینی نامی سرەخۆشـــی بۆ دایكم و ھروەھا سوپاســـی ھموو ئو كســـانش دەكات لناوەوەو دەرەوەی كوردســـتان كوا ب بروسك بشداریان ل پرسی باوكی رۆح

پاكم كرد.

٢٠٠٧-عدولالح سناز سد

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،3بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی دیمان

ســــبارەت ب لشكركشــــی و ھاتن ژوورەوەی چند كیلۆمتركی ســــوپای تورك بۆناو خاكی باشــــووری كوردســــتان، پیوەندی نوان سوپاو حكومت لالیك و ھروەھا كبكی ئاك پارتی و جنڕاكانی تورك بۆ دەســــت بسرداگرتنی دامزراوە مدەنی و ســــربازییكان لناو خودی توركیــــا لالیكــــی دیكــــوە، ئم پرســــیارانو شو كككبارەی پل ندین پرسیاری دیكچھنووكییكانی ناو كوردســــتان، بباشمانزانی دیمانیك لگڵ سعدی ئحمد پیرە، ئندامی مكتبی سیاسی یكتی نیشتیمانی كوردستان سازبدەین و، ســــرەتاش لمان پرسی، ك ئاخۆ لشكركشی ئم دواییی ســــوپای تورك بۆناو خاكی ھرمی كوردســــتان جگ ل پكك، ئایا ،یدواوە ھی لكی دیكستبھیچ ئامانج و مســــعدی ئحمد پیرە لوەمی ئم پرسیارەدا گوتی: ئم لگڵ وتی توركیا ھاوسین و نزیكی چوارسد كیلۆمتر سنووری ئمو ئوان لسر یكو، توركیا یكك ل وت ھرە گورەكانی ھرمایتــــی لم ناوچیــــدا، ھروەھا ئندامی ،مریكایدۆســــتی ســــتراتیژی گرنگی ئ ،ناتۆیتوركیا بدرژایی ژیانی، چ لســــاكانی كۆتایی دەوتی عوســــمانی، چ لسرەتای دروستبوونی دەوتی توركیای ئســــتادا ل مســــلی كورد ب الیــــن نبووە، توركیا ھمیشــــو بداخوە ھوست و ئامانج و پگی خۆی ل برامبردا، ی كوردا سلبی بووە، دیارە كشر كرامببواتا لئستاش ئم مسلیو كشی كورد گۆڕانكاری ی كورد لشردا ھاتووە، زۆرجار كســــزۆری بتوركیا كوتۆت برباس و لكۆینوەو سرھدان و، ھچوون ھبووە، كۆتاییكی بخونژییكی

ئجگار گورە ھاتووە. دامزراوەی سربازی لتوركیا بدرژایی مژووی

دروستبوونی ئم وت، ھمیش پی لسر ئوە داگرتــــووە ك كورد لتوركیادا نییــــ، دامزراوە سیاســــییكانیش ئوانی ك ل فۆڕمی حیزب و ركخراوەی دان، لبر بچووكی خۆیان و بھزییان وتوویان ن ،دەنگ بووینردا، بسكر عرامببلكورد ھی، ن وتووشیان كورد نیی، بم خك ھی لبابتی ئیسماعیل بشكچی و زۆر كسایتی دیكدا ئم پردەیی بدەنگیان دڕاندووەو باسی كشی كوردیان كردووە، بم لم ماوەیی دواییدا دیارە زۆر گۆڕانگاری گورە بسر توركیاو بسر ناوچكشــــدا ھاتووە، بتایبتــــی دوای جنگی رزگاری عراق، دروستبوونی حیزبی تازەو لفۆڕمی جیاوازدا لوتی توركیا، وەكو حیزبی ئاك پارتی، پارتی دادو گشــــپدان ك لــــ ھبژاردنكانی ئــــم دوایی توانــــی ســــركوتنكی جماوەری گورە بۆخۆی مســــۆگر بكات لم وتدا، لناو ھمــــوو چین و توژە جیا جیاكانداو لناو ھموو وە،چونكخــــۆی كۆبكاتكی لوەكاندا ختنحیزبك لســــر بنمای نتوەیی دانمزراوە

زیاتر مسلی ئایین كاریگری خۆی ھبووە. بۆی ناتوانین پارتی داد و گشپدان براورد بكین بكۆماری ئیسالمی ئران یا حیزب ئیسالمییكانی كی ئیسالمییدان پارتپشحیزبی داد و گ ،دیكبــــم رازیی ك لچوارچوەی وتكی علمانی پــــرە بكاری خۆی بدات، ك دەتوانین براوردی بكین ب پارتی دیموكراتی مسیحی ل ئوروپاو ئمش پارتكی ئیسالمی دیموكراتیی، لتوركیا تۆ پنج دامزراوەی سرەكیت ھی، سرۆكایتی كۆمار، ئنجومنی وەزیران، پرلمان،قزا، سوپا، ئستا پارتی داد و گشپدان سرۆكایتی كۆمارو ئنجومنی وەزیــــران و پرلمانی بدەســــتو، ووردە ووردە وا قــــزاش دەگرت دەســــت، یك دامــــزراوە ھی ك نیانتوانیوە كۆنتۆی بكن ئویش سوپای، ئستاش وا دەستیان پكردووە یكی ریفۆرمی دەســــتووریان ھرەشنووســــ ك ی دەستوور دیارە كو رەشنووســــتوركیا، للدەســــتی عسكر بپی یاســــا دەستنیشان دەكرت ك پشــــتر عســــكر دەستكی زۆر

سعدی ئحمد پیرە: عسكرو پارتی دادو گشپدان

یك چارەسرییان بۆ كشی كورد پی بم بدوو شوازی جیا

فراوان و ب ســــنووری ھبوو، لھمان كاتیشدا عسكر وەكو پشان ناتوان لنوان سرۆكایتی كۆمار و ئنجومنی وەزیران و پرلمان تڕاتن بكات، چونك ئمان پشــــتر ھر یكو ســــر بحیزبك بوون بم ئســــتا ھموویان لیك حیزب، ترفیعی، مووچی، نجمكانی، پارە بۆ ئۆپراسیۆنكانی، ھمووی بدەستی پارتی دادو گشپدان، بۆی كاركی زۆر ئاسان نیی ك ئوان من، ئبكوزوعی ریفۆرم قبوور مسكواتا عیككیان، خاكی دیك، ئوەی ئگر نقیبكی ســــربازی تورك لمای خۆی ل ئســــتنبۆل

دابنیشــــ، با مووچكی ھزار دۆالربت، بم ئگر لناوچی شــــرناخ لــــ برەكانی جنگ ت، بزار دۆالریش وەربگرتا دەھ یوانــــت لبواتا زیاتر كشكانی نوان عسكرو پارتی دادو گشــــپدان و دامزراوەكانــــی دیكی مدەنی، كشــــكیان ئابوریی، عسكر بب شڕ باری ژیانی و ئابووری دادەبزێ، لبرئوە پشوی لم ك رسوڕمانگای سج دروستدەكات، بۆی تبابدوو كشــــ ل دووكاتی جیــــاوازو بھمان فۆڕم دووبارە دەبتوە، لسرەتای نۆوەدەكان ھوی خاوكردنوەی كشــــك ھبوو لنوان پككو حكومتی توركیا لســــردەمی ســــرۆك كۆمار كككداری پچ م كۆمتۆرگــــۆت ئۆزاڵ، بچوون ل ســــیارەیكی مونشــــئی ســــربازی ب ریان كوشــــت، كســــكتوركیایانداو، چل عچك بوون و ل ئیجازەدابوون، ھموویان كوشت، ھموو گفتوگۆكانیان ھوەشــــاندەوە، ئستاش دەستیپكردووە گفتوگۆیك لسای"٢٠٠٧"ـوە كشــــداری یب ب ككت و پوان حكومنلل ژەنڕا گورەكانی ئمریكا بناوی"ڕاوســــن" گفتوگۆك دیســــان خریك بــــوو ك ئنجامكی ھبت، بم دیسانوە ھزكی پكك دەچت لناو یك ل ئۆردوگاكانی توركیا سیانزە عسكر دەكوژت. دیسان گفتوگۆیك ھوەشایوەو بوو نن، بۆیرش بھھ ر كسكك بۆ عیھانب بمن لوباوەڕەدام ك عســــكر ل توركیا كشی لگڵ پارتی دادو گشپدان لسر دەست، بۆی دەیوت ك پكك بكات ب بھانیك و ئو دامزراوە سقامگیرانی ك لھرم ھی، ئو ئارامییی ك باشوور ھیتی، دەیوت ئمش تكبــــدات، ســــبارەت بمش كــــ پارتی داد و وەشدانییی ئوھتوركیا، ئاخۆ لدان لپشگك ئیمپراتۆریتی عوســــمانی ل رۆژھتی ناوین زیندوو بكاتوە، سعدی ئحمد پیرە، ئندامی مكتبی سیاسی یكتی نیشتیمانی كوردستان ندامدان ئپشمدا گوتی: پارتی دادو گوەلل ئیخوانی عالمی، دیارە نخشیكی جیھانیشی ھیــــ، بۆی ھوــــی ئــــوەش دەدات ك لناو

ئیخوانی عالمیــــش پگیكی بھزیان ھبت بۆ بوكردنوەی ئیســــالم لــــ رۆژھتی ناوین كی دیكشــــانی خی خۆیان، یا راكو فۆڕمبل وتانی تر بۆ ئم فۆڕمی خۆیان ك ئســــتا ئوان لتوركیا فرمانەوایتی پدەكن، گونجان و ژیــــان لگڵ ھزەكانی دیك لناو چوارچوەی سیستمكی علمانی، ئو مۆدلش ب تواوی ی كلو مۆدڵ ئگل یوانچموخالیــــف و پلئران ھی، بم زیندووكردنوەی ئیمپراتۆریتی عوسمانی مســــلیك بسرچوو، تازە زیندوو

نابتوە.پارتی دادو گشپدان ئمۆ دەیوت مسلی كــــورد بشــــوەیكی دیكــــ چارەســــربكات، ك وەیش ئكتقیقری ئیسالمی، حچارەسزۆرینی كوردەكانی توركیا، لســــدا شســــتی خــــك لباكــــوور دەنگیان بــــ پارتــــی دادو گشپدان داوە ل ھبژاردنكانی ئم دواییدا، پارتی داد و گشپدان دەیوت لڕگای ئازادی فرھنگ و كلتوور، برەوپشچوونی ژیانی خك و ئابوورییكی پتو، لم رگای كورد ھمووی بكا كتش داشۆرینی میللمم ئمان، بموس بلــــ ناوەڕۆكی خۆی ك نتوەیــــی بوون، ئاخۆ مردەكا، ئكانی كوردی توركیا تداخوازیی مئپرسیارە گرنگكی، واتا چارەسركردنی كشی كورد لالیــــن پارتی دادو گشــــپدان لگڵ چارەسری كشی كورد لالین عسكرەوە لك نزیك، بم دادو گشپدان لرگی ئاشتی و كی كورد لخ ت كودەی كئابووریی لسمكوردبوونی خۆی دابشۆرت، بم چارەسرییكی عسكر ب شڕكردن و قكردن و ل بین و بردن

رگ گرتن ل سرھدان. لبارەی ئوەش ك ئاخۆ ئوان پیانوای ك توركیا پالماری كوردستان بدات، سعدی پیرە لوەمی ئم پرسیارەشــــدا گوتی: پموانیــــ ك توركیا پالماری كوردستان بدات، ئگر پالماریش بدات ئم لوەرزی بھاردا دەبت بم بشوەیكی

زۆر سنووردار.

سازدانی: بدرخان و گۆران

محمد گۆران

وەیش

دڵزاناكان، ھروەھا منیش، ھموومان لو بوایدایـــن ك مرۆڤ كائینكی زۆر غریب، ب تایبتیش مشك و دی، بگومان دڵ و مشكی كوردانیش ئوە ھر وەسف ناكرت. جا زاناكان لوبارەیـــوە قســـی زۆر ســـیر دەكن ك بندە ل بشـــكی زۆری !یاندا نیمگ ر لـــھ و قســـانئمرۆڤ ھشتاش مشـــكۆی گوایل بدالـــی تلفۆناتـــی جیھانی ئاۆزتـــرە. دنیام كـــ ئوەش بوا ناكن مشكی ئم ھندە ئاۆز بت، شكی خۆمان باشتر لم مئ چونك نووكم ھدەناسین، ب كی دیكخدڵ وانییـــ، زاناونزان ھرچییكی ل بارەییوە بن ڕاســـتدەكن. من ئاوا تدەگم، بۆخۆشم ئازادم چۆن بیردەكموەو چی بڕاســـت و چش

بناڕاست بزانم.من پموای مرۆڤ، جا ھر مرۆڤك بـــت، ئـــو كاتـــ سرلشـــواو گومادەبـــت، د بچكۆنكی ناو قفسی سینگی ل ڕگی ئتواری خۆی یا ب ھۆی كســـكی دیكوە، بالی كارەسات تۆرابت.گورەترین مرۆڤـــوە تۆرانـــی دییتی، مرۆڤ گر مشـــكیی بتۆرێ و عقیشـــی ـــت بدەتوان ،ســـانای كبچـــتتپڕبوونی كات و ڕنمایی پزیشك بیھنتوەو چاكیبكاتوە، بم دڵ ك تـــۆرا تا ھتای ناگڕتوە. ئو ڕوژە یك، ل ژنكی لشفرۆشـــی ،ییارەت ھستا سدەپرســـی:تۆ ئزوخانووماكی باشت ھی، بۆچی واز ل لشفرۆشی ناھنیت؟. دەزانن قوایوە، ھمدایـــچـــی وە كژنقسكی لمسر بۆ ئوسری دنیا ل ھرشـــونك ك مندا ل دایك دەبت، شست كڕەت ب گوچكی دا ھاواربكرت، ژنك گوتی: ل ژیاندا ھر كسك نانی نامردی بخوات، ئیتر تـــواو قت ناتوانت ب مردی بژیت. ئو ژنـــ ب قت ھموو دنیا ڕزم بۆی ھی، بـــم دنیام گر تـــۆزێ ڕۆشـــنبیرتربووای دەیگوت: ھر مرۆڤك گر ل ژیاندا كرامتی شكنرا ھموو دنیای بدەیت بۆ ئو ناھنت. قیمتی قونك جگرەیك مرۆڤ ل ژیانـــدا تنھا جارك دی تاوانبـــار و دەلرزت.لشـــفرۆش لمـــوەوە زۆر لـــ یكتـــر دەچن، ئافرەت تنھـــا جارییكم ب ڕەنگ و ڕوویكی شـــواو ســـكس ل گڵ نھا لدەكات، پیاوكوژیش ت گانبكوشتنی پیاوی یكم دی دەلرزت، شـــفرۆش بردووالشیان،لھ بۆیب پارەش ھر دەفرۆشی!! بۆ ئوەی پیاوی یكمی بیرچتوە، ششمی بیرچتوە، نـــۆزدەم لبیر بكات...پیاوكوژیـــش بـــردەوام حـــزدەكا پیاوكـــی دیك بكوژت بـــۆ ئوەی

ئوانی دیكی ل بیر بچتوە.جا من منزوورم ئوە نیی ك بم: تنھا لشـــفرۆش و پیاوكوژ دیان نراوە، نا بتیان شكرامتۆراوەو ك ،نش ھسی دیكوەو زۆر كزۆر ش ســـر كم گبوردنیش دەكداوای لئستا ئو بابتی من دەخونتوەو لوانبت كوا كرامتی شكنرابت، ســـانو كبوردن لمن زۆر داوای لدەكم(سۆری)ك باسی كرامت و ئو شـــتانش دەكم ب مانا ئاینیكی نا،بكو ب پی سروشـــتی ژیان و پوەرە ئینسانیكان قساندەكم، ئا..

ئا دتان بوە خۆشنكن!!.مرۆڤـــی وا ھیـــ لـــو ئوروپا و ھیندســـتان و ئفریقیاستانی، گر ھیچ باوەڕكیشـــی نبـــت، یا ھر ئوانـــی خۆمان ك لـــوێ دەژین، دی كرامتی شـــكنراوە چونكـــ .خۆش نیی م دنیایـــھیچی ئ بـــئو كســـانی كوا دییان تۆراوەو ئوەی بۆ سوتماككراوە كرامتیان خۆیان بناســـن و بشناســـرنوە، ،یت و سیفاتیشیان ھسلدوو خ وەی كلـــ زۆرتریـــان وەرگرتووە ردەوام و بروەھا بـــھ ،قیانـــھدوورە خۆیان شـــوازكیش ھموو پرز دەگرن ل ناخۆشی و دتنگی، چونك برگناگرن و دییان ل تونی

جاجاۆك تنكتر بۆتوە.دە وەھـــی من بۆخۆم ھیچ یك لم سیفتانم تیانیی، ئوەش بۆخۆتان لـــ خكی دیكـــ باشـــتر خۆتان

دەناسن!!

ل دیمانیكی ئازاد سح سعدو، كوڕە گورەو تاقانی رۆح پاك ســــح ســــعدو، رووبڕوو لگڵ مانگنامــــی بدرخــــان، وەمی چندین توەرو پرسیاری سبارەت ب وستگگانی ژیانی رۆح شادی باوكیان و پۆژەو برنامی داھاتووی خۆیان، تا دەگا بوەی ك ب گر یك ھبت ل پۆژەو دووبارە لچاپدانوەی برھمكان و ئو ھنــــگاوەی ك باوكی ناویتی و ب نیمچ كامی و ناتواوی بھۆی مرگی ناوادەی جھشتوون، بۆ ھموو ئوان تنھا كســــك شــــك دەبینن ك ھــــاوكارو پشــــتگیریكری پۆژەكانیان بت، ئو كســــش ناوی حمید بدرخانو لھولر دادەنیشــــت. ئازاد سح ســــعدو لسای :وەكو خۆی دە ،دنیای ھاتۆت شام١٩٦٣ لمن لبرئوەی رۆح شــــادی باوكم ل شریكی نوت كاری كــــردووەو ئندازیار بووە لم بوارەدا، بۆی بھۆی كارەكی ئوو شــــونی كاركردنی، زۆربی شارو شارۆچككانی كوردستانی بینیوەو لھریك لوان ماوەیك ژیاوە، ئو سای ١٩٨٦ ل زانكۆی تكنلۆژیای بغدا، بشی كارەبای تواو كردووە. بم یادگارییكانی خۆی و ژیانی مندای، وەی كھۆی ئوە بۆ شاری زاخۆ، بزیاتر دەباتشونی لدایكبوونی رۆح شادی باوكیان و ھروەھا ھموو خزم و كســــوكاری باوكیشی ھرلوشارە

بینیوەو خۆشی ویستوون. لســــای ١٩٧٤ خانوادەكیــــان لــــ كركووك بھۆی بارودۆخی سیاســــی ئوكات دەردەكرن و دەگوازنوە بۆشــــاری بغدا، ھر لوكاتش ئازاد سح لوشــــارە لقۆناغی ناوەندی دەخونت، دوای تواوكردنی خوندن و ژیانكی دوورودرژی بغدا لســــای ١٩٩١ عــــراق جدەھ و روو دەكات دەرەوە، ماوەی چندســــاك ل ئردەن و پاشان نیوزالندو ئستاش ل ئیمارات ل دوبی

ژیان بسر دەبات. ســــبارەت بوەی ك ئازاد كوڕی رۆح شاد سح ســــعدوو، ســــینم خان جالدەت بدرخان، ك ل دایك و باوككی رۆشــــنبیرو ناسراوو لناو خانوادەیكــــی نــــاودار دت دنیــــاوە، ئاخۆ ئو تاچند شــــانازی ب بنمای دایك و بابت خۆ

:م پرسیارەدا دەمی ئوە ح لدەكا، ئازاد سزۆر شانازی بوەوە دەكم ك ل بنمایكی ئاوا ناسراوو ناودار ھاتوومت دنیاوەو توانیم گل شتی گرنگ لوانوە فربم، بتایبتی رەوشن بدرخان م و لمامۆســــتای ژیانی خۆمی دابن دەتوانم بمندایمدا گل شتی لوە فر بووم، من ئوكات منداڵ بووم بم دەمزانی ك رەوشــــن بدرخان مرۆڤكی نائاسایی و زۆر گورەبوو، خككی زۆر رزیان لدەگرت و ئمــــ ئودوان زۆر یكترمان خۆشدەویست، ھروەھا میر كامران بدرخان، من لژیانمدا ســــ جار ئوم بینی، مامی دایكم بوو، ناو پردان لی"١٩٧٠"بوو لبینیم سا مجار ككیكۆنگرەی پارتی دیموكراتی كوردستان لوێ بینیم، لوێ زۆر كسایتی دیكی گورەم بھۆی ئوەوە بینی و ناسی، پاشان جاركی دیك لشاری پاریس لسای ١٩٧٦ جاركی دیك میر كامران بدرخان، مامی دایكمم بینیوە، لوێ باشترم ناسی، ئوكات من ھرزەكاربووم و كامیران بدرخان زۆر شــــتی گرنگ ســــبارەت ب نتوەی كوردو كوردایتی فركردم، ھروەھا لبنمای باوكیشــــم لزاخۆ بتایبتی مامكانم لوانیشــــوە زۆر شتی گرنگ م دواییانب یواژە ھربووم، زۆر زاراوەو دەستفھاتۆت زمانی كوردی بــــم من ئوكات بھۆی كسوكاری دایك و باوكم، ئوكات ئوشتان فر ببووم و دەمزانی، ھروەھا ئازاد سح لوەمی كی پارچتئاخۆ"كوردستان و م پرسیارە كئپارچكراو ل رۆژھتی ناوەڕاســــت"ك لسای ١٩٥٨ لالین رۆح شادی باوكیان ھات چاپكردن، دەبــــ مبســــت لدانانی ئــــم پرتووكو لم سردەمیدا چی بووبت، ئازاد سح گوتی: باوكم ھمووكات دەیگوت: من ئازاد و دنازو ئو كتبم ھی، دەیگوت ئمش مندای من، باوكم زۆر زۆر

كیفی بم كتب دەھات. باوكم ئوكاتی ك ئوكتبی نووسی، تمنی بیست و ھشت ساڵ بوو، بۆی لم تمن بچووكو پاشان دەنگدانوەی كتبك، ئم شتكی زۆر گورەبوو بــــۆ ئو، بتایبتی ئم كتبی باوكم پ ل وەسایق بوو، زۆربی وەسایقكانیش كاتی خۆی ل كتبخانی گشتی بینیبووی، ھمووشیان قدەغبوو، ك ببرت یاخود لسری بنووسرتوە، یا لبری بگیرتوە، واتا فۆتۆكۆپی بكرت، جا باوكم بۆی گاموە ك جار وابووە، وەسیقیك ك چند پڕەیك بووە، ماوەی چند كاتژمرك

ل كتبخان بووەو ھمووی ئزبركردووەو ئینجا پاشان ھاتۆت ماوەو سرلبری نووسیوەتوە. بۆی ئــــم كتبو لــــم تمنــــ بچووكو بم شوازەش، ھمووی نائاسایی و نكردەبوو، بم ئو توانی بیكات و كتبك بنووست. باوكم ئگر شتك ك ویستبای بیكات ھر دەیكرد، جا دەساڵ، بیست ساڵ، پنجا ســــایش بوای برنامیكی چوپی بۆ دادەناو دەستی بكاری خۆی دەكردو، وازی لندەھنــــا تا تــــواوی نكردبوای، باوكم گرنگ ،وەیدەیگوت: ژیان تاقیكردن میشــــھمرۆڤ ھمــــوو رۆژێ ئرككانی خۆی بتواوی وە زۆر برۆژی تاقیكردن بكات، چونك جبج

سانایی سردەكوت. رۆح شــــاد ســــح ســــعدو جگ لــــ وتارو لكۆینــــوەو بوكردنوەیان ل رۆژنامو گۆڤارە جیا جیاكان، زیاتر ل بیست و دوو كتیبی بچاپ گیاند، چ برنامیك لئارادای بۆ چاپكردنوەی برھمكانــــی و ئو برھمانــــی ك بچاپی نگیانــــدوون، لوەمی ئم پرســــیارەدا ئازاد، كوڕی رۆح شاد سح سعدو گوتی: ئامانجی ھرە گــــورەی ئم پرتووكی چاپنكراوی مم و زینــــ ك ل كوردییوە وەریگــــاوە بۆ زمانی ئینگلیزی ك بزووترین كات دەخوازین چاپبكرت، باوكم فرھنگی ســــحددینی بچاپ گیاند، نووســــیبووی، پشكش ب سینم خان، پاشان ك كتبی"بفرن كلیمنجاڕۆ"ی، بچاپ گیاند، ناز، منیش گوتم: بابد ب ششكنووســــیی پتۆ كتبكت پشكش بژنی خۆت سینم خان كردوو، كتبكت پشكش بكچی خۆت دناز كــــرد، ئی من چیم، منیش كوڕی تۆ نیم، ئی بۆ كتبك پشكش بمن ناكیت، گوتی: كوڕم مــــم و زین بۆتۆی، بم بداخوە ك نیتوانی مم و زین چاپ بكات، بۆی ئامانجی سرەكی و گــــورەی ئم ئوەی، ئم زنجیرە تواو بكین، سینم و دناز و ئازاد، ھروەھا سبارەت بمی ك پرتووكی كشی كورد ل سوریاو پرتووكی مم و زین نھاتۆت چاپكردن و ئو كتبانشی ك چاپكراون و بم نوسخیان لبازاڕدا نماوە، ھروەھا ئو ھموو وتارانی ك كاتی خۆی بوی كردوونتوە، ئازاد سح لمبارەیوەش گوتی: باوكم ھمیش بیری لوە دەكردەوە ك دەزگایك ھب بم نوەكو بۆ چاپ و بوكردنوە، بكو بۆ توژینوەو ھزر، بۆی ئمش ھر لبیركی ئاوا

داین ك دەزگایكی ھزری ھبت بۆ دیراسكردنی ھزری سح ســــعدو بشــــوەیكی سادەو ساكارو ھروەھا ھزری كوردی بشوەیكی گشتی، ئدەبی كــــوردی، مژووی كــــوردی، جوگرافیای كوردی، بۆی وا ھســــتدەكم گر ئم توانیمان لپاڵ چاپكردنوەی برھمكانی كاركی واشمان بكردابوای، باوكم زیاتر رۆح شاد دەبوو، بوكارە. راســــتییكی كاك حمید، من نازانم تۆ دەتوانی ئم قسیم بۆ بوبكیتوە یاخود نا، من دوای گڕانوەم بھۆی كۆچی دوایی رۆح شادی باوكم، ك ماوەی مانگك ھاتوومتوە، وا دەبینم كوا ھاتوو و شــــارەزا ككی رۆشــــنبیرو لر كوردگ و دەتوان بورەی ئیشــــكردنی ھكی گتواناییارمتــــی و ھاوكاری بنمای ئم بكات بۆ ئو پۆژان، پیاوك لھولر، ناوی حمید ئبوبكر

بدرخان. ئم ھرسكمان، سینم و دنازو من ویستزۆر پ ،ویستوە دادەنیشین پكیب ك

ك بردەوام ناوی تۆ بھنین.ئســــتاش بڕوەبری كۆمپانیای mercerی

نیوزلندیی ل دوبی.لدوماھیدا ئازاد بناوی بنماكیان سوپاســــی ھموو ئو كســــانی كرد ك بشــــداری پرسو چلی ماتمی رۆح پاك سح سعدوی ھاوڕێ و باوك و مامۆستاو رۆشنبیر و ئندازیاریان كرد.

بتایبتی بڕزان: نونــــری مام جالل و كاك مسعود و فلكدین كاكیی و محمد ئیحسان و "لیژنی ئامادەكاری چلــــی ماتم"و نونری حزبكانی باشوور و باكوور و رۆژھت و رۆژ ئاواو خوندكارانی كوردی ھرچوارپارچی كوردستان.

سازدانی: بدرخان

:عدوح سئازاد سرەوشن بدرخان مامۆستای ژیانم بوو

سعدی پیرە

٢٠٠٧-عدولالح سئازاد س

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،4بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی بۆ برچاوی دەستداران

kurdistanonline.net سه ر نووسه ری •

چیمن ساح•

له وتی (کورد گراد)دا، خه کی چی بکه ن!!

ھه قه ئیتر نـــاوی وته که ی خۆمان لـــه کوردســـتان، و کاردۆنیـــا و، کوردۆنیـــا، کاردۆخیـــا و .. ئـــه م ناوانه ی که الپـــه ڕه تۆزاوییه کانی مژوو ھشتوویانه ته وه ، بگۆرین بۆ ( کورد گراد)، واته وتی ده وه مه ندان

و بازرگانان،، بارودۆخی چه ند ســـای رابردووی به ده روازه ی ھه زاران کوردستان،، رووی ده وه مه نـــد بوونی به رگای ناشه رعیدا، خسته سه ر پشت و به ھه زاران که س به ناھه ق ده وه مه ند ی و ب گاکانیش له گه ندهبوون،، ریاسایی و کبه رکی حزبی و دزی و به رتیل و جاسوسی و به وته ی نه نکم دانانی به ردی ساردو گه رم بۆ خه ک و خۆ داماین له ره وشـــت و چوون ه بازاڕی ره شه وه و ...، ده وه مه ند بوون .. جا که سانک ده وه مه ند بن که ھه موو ئـــه م رگایانه یان پیرۆز کردب، قوڕ به ســـه ر ھه ژارانی ئه و وته ، ئاخۆ له وتی (کورد گراد)، و چیان ل چاره نووســـیان چی ب

بکرێ ..ئه گـــه ر له وتانـــی دنیا ئســـتا ده وه مه نـــدی مانـــای کۆمه ـــک به رپرســـیارتی ب، له دانی باج و دروستکردنی فاونده یشن بۆ ھه ژاران و نـــه داران و کردنـــه وه ی ناوه ندی چاکسازی و، پشکه شکردنی یارمه تی و ھاوکاری به ده وه ت بۆچاککردنی چه ندان خزمه تگوزاری، سیسته می به رپرســـیارتی تر ئه وا لـــه وتی ئمه دا واتـــا پچه وانـــه ی ھه موو ئه مانه ، واته دروستبوونی حه زیا، حه زیایـــه ک که ھه موو شـــتک به موکی خۆی ده زان و ھه موو که س ده ڕووتنته وه بازاڕ، ده شـــونی و پاره ھه به زێ یان دابـــه زێ ھه ر ده بـــ بـــۆ به رژه وه ندی خۆیـــی و ،ینـــه وه ی گیرفانی نـــه داران ببھـــه ژاری (کورد گراد) زۆر به د به خت و به د چاره نووسن، ھیچ شتک له به رژه وه ندی ئه واندا نیه ، ئـــه وه ی ناوی ره وشـــت و به ھاشه ته نیا الی ئه وان له باســـا ماوه ، ئه گینا الی ئه وانه ی ھه میشه سه رگه رمی خه باتی دزی و گه نده ین و له ھه موو ده ورو ســـوڕانکدا به ختیان یـــاره ، ھیچ به ھایه ک فلســـکی قه ب نـــاکات، چونکه خۆیان له ئه سدا ب به ھان و له ســـه ر بناخه ی بـــ به ھایی،

بوونه ته حوتی وتی (کورد گراد)..ھه ژارانی وتی (کـــورد گران) زۆرن و رژه شـــیا ن زۆر به رزه ، که چی له کوله که ی ته ڕیشدا، که س ئه وانی به ر خه یاڵ نیه و، چاره نووسیشیان بـــه ره و خراپتر ده چ، چونکـــه له وته دا لـــه ئازادیدا، ده بـــ وه ک یه مه ن بین و له به ره یی بازاریش تـــی بنـــه ک ئـــازادی و وه ک وکه سه بین، ئه گینا له ھه موو دنیا، له ھـــه ره وتانی پشـــکه وتوودا، کۆنتۆکردنـــی بازاڕ و پشـــتیوانی کردن له خزمه تگوزاری گشتی ھه یه ، پشـــکه وتووترین وتـــی ئه وروپا ھه یه ، پاس و ھاتووچۆکانی ھه رگیز ناداته که رتی تایبـــه ت، و ھه ر الی که رتی گشـــتی ده منته وه ، چونکه زۆرینه ی خه ک و به تایبه تی ھه ژاران

و که مده رامه تان کاریان پیه تی .. قوڕ به ســـه ر ھه ژارانی وتی (کورد گراد)، ئه وانه ی به خه ونی دروســـت بوونی، وتکـــه وه ن، تا ئه مۆش .که چی له وتی (کورد گراد) ده ژین، نه وتی دۆالر ده ھن بۆ ئه وانه ی له سه ر حیسابی ئه وان بوون به خاوه نی ھه زاران جانتای دۆالر...بۆ خه کی و

ئه وانیش نه وتی چرایه کیان نیه ...

ئاواتی ھموو كوردكی نیشتیمانپوەر ئوەبوو ك كورد خۆی فرمانەوای خۆی بكاو چیتر لژر دەســـتی بگان نبین، یكگرتنوەی ھـــردوو ئیدارە ھنگاوكـــی زۆر پیرۆز بوو، واش مزەنـــدە دەكرا كـــ كارە ئیدارییكان ب ركوپكـــی ئنجـــام دەدرێ، بداخوە زۆرجـــار كاروباری ھاوتیان وەك پویســـت بڕوەناچـــ، ئمش دەكوت ئســـتۆی نی وەزیـــران، دەبنجومتی ئرۆكایســـ پرسراوی برزی لكی بئاسترپرســـی لببرامبر ب ھاوتیان ك رۆی ئو گلن و قوربانی زۆریان داوە، داب واسیتو حیزبایتی

و خزمایتی ل ئجندەی ئوان نبن، كۆسپ و تگـــرە لپـــش ھاوتیـــان دانندرێ و

.بتی ھیروەری كۆمدادپتاكی كـــورد ســـرباری ئو ھمـــوو ئازارو مینتییی كبســـری ھاتووە، ئســـتا لھمووكاتـــك زیاتر بـــزاری پوەدیارە، لوكاتـــی كـــ دەرگای كۆشـــكی ســـپی ل"واشنتۆن"وە لزۆر وتانی تریش تنانت دەرگای ســـرانی رژمـــ دیكتاتۆرەكانی تر ئوجا بۆ ھر مبســـتك ب وای، گرنگ ئوەی ھاوتی دەتوان چاوپكوتن لگیان بكات، بداخوە دەم لكوردستانی خۆمان دەرگاكان داخـــراون لڕووی ھاوتیانی كورد ب دەرگای ســـرۆكی ئنجومنی وەزیران و جگرەكی ك چوون الیان ختی ســـوورە، ئمـــش ھۆكارك بـــۆ الوازبوونی متمانی ھاوتـــی برامبـــر حكومتـــی ھرمـــی

كوردستان. نـــا دادوەری كۆمیتی پری ســـندووە، ندەرانن بی ھجنیشـــت ن كھ سانكپشتگیری برپرســـان ب پلی بڕوەبری گشـــتی یان راوژكار خان نشـــین دەكرن، ســـو كیان لزۆرب ن كدەیانی تریش ھكوردپروەرترو بتواناترن پشتگوێ خراون،

فرمانبر ھی بخزمتی زۆر كم مووچی خان نشـــینییكی شـــش ملیۆن دیناری بریمـــرە، ك دەبوای ئـــو ھنی بریمر مووچ ل زەق و جیاوازییوەو ئتراستبكرنمن. بابین سر باسی كشكی خۆم. لسای ١٩٩٦ سرپرشتیاری پروەردەیی یكم بـــووم لھولر، بھۆی ئو شـــڕە باتو خی كورد و كورد، پاش ئگریســـندوورودرـــژەی لبـــواری كوردایتـــی و ئو ھاتی دقوتابخانـــ زۆرەی لـــ تـــخزمدوورەكانی كوردســـتان، تووشـــی باركی نا تندروســـتی خراپ ھاتم"با لرە رووداوەكان باس نكین"پاش ئو ھموو زیان جستیی و داراییـــ، بپارەیكی زۆر خـــۆم گیاندە ھندەران بۆ چارەســـری ك لـــ بریتانیا دوو نشـــترگریی گورەم بۆكـــرا، ئگر لكوردستان بماباموە ئستا لژرگ بووم، برواری دابانـــم لكارەكم ١٩٩٦/١١/١بوو، ئوەبوو بمبستی گڕانوەی یكجاری بۆ كوردستانی دایك، ل ٢٠٠٦/١٢/١٥ گڕاموە، بۆ دابینكردنی سرچاوەیكی دارایی بۆ بژوی ش بشكنشـــینم پ ژیانمان داواكاری خانبڕوەبرایتی گشتی پروەردەی ھولر كرد، دواتر بۆ وەزارەتی پروەردەو بژمارەی٥٩٣-

٢٠٠٧/١/٢١ ئاراســـتی ئنجومنی وەزیران كراوە، لھردوو فرمانگش بڕوەبرایتی گشـــتی پروەردەو وەزارەتی پروەردە داوای گڕانوەو دواتر یكســـر خاننشین كردن دەكـــن، خزمتـــی راژەم تـــا ١٩٩٦/١١/١ ھژماركرا ب ٣٢ساڵ، ل برواری ٢٠٠٧/٥/١٣ رەزامندی بۆ ئنجومن ھاتوە بخاننشین، دەبوایبوو كـــدا نگوەی لڕانم گبـــ ك رۆژیش بر بۆماوەی یگئ یدابـــگلتاكو مامك شوەی یاسایی خۆی بگرێ. ژمارەی ھامووشـــۆم بۆ ئـــو فرمانگ من و

برایكم بم شوەیبوو: بـــۆ بڕوەبرایتی گشـــتی ٣٢جـــار، بۆ وەزارەتی پـــروەردە ١٨جار، بۆ ئنجومنی وەزیران ١٥جار، لماوەی یك سادا، دەیان ھی فرمانبرانمان راستكردۆتوەو سدان

نووسراومان كۆپی كردووە. ھـــر ل ھنـــدەران بســـدان كـــس بۆ ناوەڕاســـت و باشـــووری عراق گڕاینوەو ھموو مافكیان ل مووچی خان نشـــینی وەرگرتووە تنانت خزمتی ئو ســـانی ك دابابوون بۆیان، بھۆی كاری سیاســـی ھژمار كراوەو یارمتی تریشیان وەرگرتووە، لیاسای خاننشینی سای ٢٠٠٧ لبگیكدا

ھاتووە"الیمنع عـــزل الموظف أو فصله أوتركه للخدمة السباب أظطراری عدا االشـــغاله دون موافق الجھ المخدمه أو مافی حكمھا من اســـتقام الحقوق التقاعدی، والیصرف الراتب التقاعدي أال أذا كان قدأ كل ســـن الخمسین من عمرە"لیژنیكیشیان داوە بۆ پداچوونوەی كشـــی ئو فرمانبرانی ك خان نشین ی خانكراون و مافیان خـــووراوەو، مووچ دانییسی تنشینی پاداشـــت و پیاوەتی ك

بكو مافكی رەوای بۆ ھموو ھاوتیان. پاش ئـــو خزمت زۆرە، لبی یارمتیدانی قوربانیانی شڕی ناوخۆو ھاندانی كوردەكانی دەرەوەی وت بۆ گڕانوە، ئنجومنی وەزیران ن كمبیانووی تن بنجومئ .گر دەبر موە"ئڕانینووسیوە"گ٦٣ساڵ زیاترە ن ل ،نشینیی ی یاسای خانوانچو پنیی گبدەبوای نووســـینی گڕانوە بمبســـتی خان نشـــینكردن، مافی خۆمـــ لبرواری ٢٠٠٦/١٢/١٥ بـــۆم ھژمار بكـــرێ ك رۆژی داواكردنكی ئگر نكرێ ب پشلكارییكی زەقـــی مافی دادەنم و لمافـــی رەوای خۆم خۆشـــنابم، بریكاریشـــم لھولر ھی بۆ

بدواداچوون، تا ئوڕۆژەی ك دەگڕموە.

خۆم ب دۆنكیشـــۆت نازانـــم، گر بم – ئم -یدەنگییو شوورای بم بۆ تیغكردنی ئتبابك ئمۆ لناو ھنـــدێ داموودەزگای حزبی و حكومـــی و ئھلیدا ئابووقی ھســـوكوتی مدەنـــی داوە، بـــ تایبت ھمـــوو ئو كارە نامدەنیانـــی لناو خودی مـــاس – میدیای كوردیدایـــ، ئمیش بھۆی پیر و خڕۆ بوونی ژمارەیـــك كســـایتی دۆگمایی ك بســـر كورســـییكانی – بیاردانی ئـــو دەزگایانوە

سنووری مئلوفیان تپڕاندووە.كســـایتیكان توەگالوی ملمالنی سیاسی سردەمی شڕی براكوژین و ئمۆ خاوەنی زۆر

شتی ئاسمان ب ڕسمانی ئم نیشتمانن...***

سرەتا پویســـت ئوە بنموە یاد ك چۆن باڕەشی كوشتوبی لسرەتای سای (١٩٩٥) ل سلمانیوە منی ھگرت و لناو – دەزگای ڕاگیاندنی گون – گیرساندمیوە و تا كۆتایی سای (٢٠٠٤) ئاترین پلكگوی تمنم لو دەزگایدا ھوەری، ئیتـــر كات ترمۆمتری ڕەشوی ھرزبووەوە، دژیان ب نیابوون لدبای ڕەشی لسر بوونی تاككان دوورخستوە، منیش وەك چندیـــن كادری تر ب فرمی لو

دەزگا ڕاگیاندن وازم ھنا.... زانیبایی نوفوەی فدابوو، ئول كمخلو دەزگایدا، ھمیش ماف مرۆییكانی وەك

كادرێ ژر پ دەخران...حزیش ناكم خونران وا زەن بكن ك بندە وەك كسكی مغدووری نزان ل بزم و ڕەزمی تكبازی و بمبســـتی تۆسندنوە ئم

ڕاستیان وەڕوو دەخم..بكو وەك كســـك ك ل فـــزای مجازی و فیزیكـــی و واقیعی ڕوودانكان دەگیشـــتم، تنیا حیفم بۆ ئوە دەھـــات ڕم پ ندەدرا میكانیزمك بدۆزموە بۆ ئوەی پش بھندێ كاری خوشـــدار لناو ئـــو دەزگایدا بگرم و نیـــا كادرەكانی پك تن نم كڕایبوەســـتدەسووتان، بكو وەك چند دەزگایكی تری ڕاگیاندنی ئوكات لھردوو جمسری شڕەوە بانزینیان دەخســـت سر ئاگری خوناوی ترین

شڕی مژوویی نوان براكان..***

ئگر كادرانی سر بدەزگا حكومی و حزبیكان ( چ لباری وستای كاركردنیان یان لدواتردا) چاو ل خوشـــكانی پشووی ناو دەزگاكیان بقوچنن و خۆیانی ل خاف بكن، یان لبر ھر برژەوەندییكی كاتی تری و مانوی سر قباغ بخن سر كارە خراپ و خوشدارەكانی ن لش دەكب ك بیوە وەچیان، ئدەزگاكگنجینی زانیاری و ئو ڕاســـتی مژووییانی كـــ دواتـــر دەبنـــ ئدەبیاتكی فرەخاســـی ھۆشیار كردنوەیخكی، شاردنوەو دیزەبدەر خۆنكردنی كاركی بد، خۆشكردنی شاڕی بۆ ئو بابت و كارە خوشـــدارانی لو جۆرەن، دواتر بشوەی ئندازیی لناو ھموو دەزگاكاندا

پرەدەسنن . لوانیـــ ھنـــدێ لو كاران لكات و ســـاتی خۆیاندا درك نكرت ب مترســـیكانی، دواتر دەردەكوێ كچ رەھندكی ناواقیعی زەمینی

روودانی بۆ سازاندون ..ناموێ لســـر _چییتی _ و _ كیتی _ و _ ناسنامی ئنجامدەرانی _ كارەكان بدوم زیاتر مبســـتم راستیكان شـــونبزر نبن، مدەخ و رووداوە ناوەكییانندێ لـــھ بۆی

بردەستی رۆژنامڤانانی كورد . وەك وتم سرەتا ئم ك شاخ دەخم سر شانی خۆم و داســـتانی چوسانوەی كادرانی ناو دەزگایكـــی ڕاگیاندنی حزبی دەگموە، بھیوای ئوەی ل داھاتوودا كابووس و كردەوەی خوشـــداری لـــم بابتان ك لـــو دەزگایدا ڕوویاندابوو لھیچ دەزگایكی مدەنی و حزبی و

حكومی و ئھلی تردا دوبارە نبنوە..***

بر ل گیشتنم ب مسیف دامزرنری یكتی (١٩٩١) قوتابیانی كورد-ی پاســـۆك بـــووم لو ھروەھا ســـروەخت بۆ چند مانگ لگڵ – ئسعد قرەداغی – ھونرمند حزبكمان بناوی (پارتی سربخۆیی كورد) دامزراند و دواتر تا (١٩٩٤) بڕوەبری ڕادیۆیكی ناوشاری سلمانی بووم، بم تا نچوومدەزگای گون ھســـتم ب گرفتی نادادوەری لدنیادا نكرد، ســـرەتای گیشتنم ب مســـیف سحدین و دەمی (١٩٩٥) بـــوو، ئـــھـــاری ســـابڕۆژگاركـــی دژوار و نالبار بوو، بناســـنامی تزویر ل بازگكان دەربـــاز كرام، چووم الی شھید – سامی عبدولرەحمان – ك برپرسی ئوكاتی مكتبی ناوەنـــدی ڕاگیاندنی پارتی بوو پم وت (لبر ئوەی ل بواری زانســـتی ل وەیرەكیم ئزی سسیاسیدا شارەزا نیم، حجگیك دابنرم مافی نووسین و قس كردنم لســـر فكر و ئدەب و كولتووری مرۆڤایتی ھبت..) دواتر نزیكی یك كاتژمر باســـمان ل ڕەنگدانوەی ڕۆی سیاست و ئیدیۆلۆژیا و فكر كرد لســـر ترادسیۆن و ژیان و كولتووری میللتان . دوا قسی ئو زات ئوە بوو (ئتو بم ئســـلوبی بیركردنوانت بـــۆ دەزگایكی لیباڵ باشیت، بھر حاڵ بۆ نتنرم دەزگای گون، ھر لوش پرۆژە فكریكانی خۆت تڕح موێ بخزگومان دایگرتم،دەترسام ل (...بكپراوزەوە، بم لو ســـاتیدا ھیچ پاســـاوم بۆ ڕەتكردنـــوە پ نبوو، ب نووســـراوكی ن كاتدەزگای گـــو وە چوومـــزیانـــڕبنووسراوەكی م.ن. راگیاندم خست پش چاوی برپرسی دەزگاك برپرسی دەزگا پی ووتم ( ئم لوەزعكداین، جارێ ناتوانین نووســـر و ئدیب دابمزرنین، پم باش لگڵ سیستمی كاركردنـــی ئـــم دەزگای خـــۆت بگونجنی، بخۆگونجاندن دەرفتـــی كاركردنت ل پش ئاوە دەبت) لدی خۆمدا وتم ڕەنگ ئمیش زی بح ردەمو سرپرسانی ئب وەك زۆر لســـپاندنی دەستی لۆكای خۆی ب بسر كسانی تردا، بناچاری پم وت (فرمایشتی بڕزتان) شیاوی ئاماژەی بگرژومۆنی پشوازی ل كردم و شونی كاركردنیان نیشان دام، لسر TV شی نووسینیك نووســـرا بوو (بدەرگایگون ...) ك لپشتی ئو دەرگایوە بڕزان (نیـــازی حمـــ عزیز ز عومری ســـیدزادە و نبزی ئحمد بچكۆل و ئنوەر مســـیفی ڕەحمتی)م ناسی، دیار بوو كاریان ئامادەكردنی ھواكانـــی دەرەوەی كوردســـتان بوو، دواتر بكـــووی ئو ھوانیان تســـلیمی بڕزان شـــاخوان محمد و تاڤگی بژەر دەكردن،

یكمین ڕۆژ زانیم چیدی لرەوە ســـربخۆیی فیكری خۆم لدەســـت ئدەم، چونك كادرانی ئم دەزگای گشتكیان پكدەھنا و برپرسی دەزگاش پارچكانـــی پكوە گرێ دەدا، چیتر لمیانـــی ئم شـــونوە ناتوانـــم وەك جاران سركشـــی بكم و ئو پارچان پرش و بو بكموە، خریك بوونم ب ئپســـتیم لژووری تقلیدیانـــی داڕشـــتنوەی ھواكاندا وەك دروست كردنی كۆشـــككی ل ھات لھوادا، دەمزانی فدراوم دەزگایكوە كسك تیدا سردارە ك بشـــوەی دەرەبگكانی سانی پنجا و شستكان ھیدەسوڕان، بگورەی پداویستیكانی سیاســـتی ڕۆژ كادرانی خۆی ھدەسوڕان، لكاتكدا بپی ئزموون و توانام ل بوارەكانی فكر و ئدەبیاتتدا ھندە فر بوو بووم خۆم ب حقیقت و بھاكانی ڕاســـتی و فكری مرۆڤان ببســـتموە ھاوكات شـــقی ئقنیت بدەم ئو ڕووداوانی ل دەوروبری ڕوویانـــدەدا، بۆی نمدەتوانـــی مام لگڵ ڕۆژانی ھوا زیندووەكاندا بكم، تماشـــام دەكرد سیاست دوور ل واتای زانستی ل ھموو كونجكی ئو دەزگای بوونی ھبوو، ڕگیك نمابوو خۆمی ل دەرباز بكم بۆ نو دنیای فكر

و ھونری پتی، ئیتر ب ناچاری توە گالم..ڕۆژكیـــان چووم الی برپـــرس و پم ووت ( لژووری داڕشـــتنوەی ھواـــكان بمگوازەوە ســـر كاركی تر چونك حزم لدنیای تیۆرە برزەكانی فكـــری مرۆڤایتیی و بزم دتوە لدنیای سیاســـت و ھواـــ خوناوییكانی شڕ و كوشتار)، بۆ یكمین جار بوو بڕوومدا پكنی، دیار بوو وەك كســـكی ئایدیالیستی و ڕۆماتیكـــی لمی دەڕوانی و پمی وت كادری دەزگای گون و بزی ل سیاســـت دەبتوە

...! ئم كمایتی بۆ دەزگاكمان...!).پم وت ( باش باب زەبلالحایتی ب، ڕگم بدەن ئو ڕاستیانی لژر خۆدا شاردراونتوە شرۆڤ بكم، ئوانیان ك ڕاگیاندن ژر لویان دەخات و بشاردنوەیان ھموو ئم ماورانی و خون ڕشتنی ڕوودەدەن ل كوتۆتوە) چند كسك ك ئستا لژیاندان لژووری برپرسی دەزگادا ئاگاداری ئم گفتوگۆی بوون، سرسام بوون لوەی ئوە چۆن برپرســـ تووڕەكیان لگڵ كادركدا بشـــنیی دەدوت، نیازمند بووم ب ئقی ئوسام ژینگیكی فیكری جیاواز ك لمان جۆرنم، مشتومقكدا بخودەزگای لپیاھقژانی پوە دیار بوو، نمورشیدی ڕۆحی بووم ن ل پلی وەزیفیشدا لسر و ئو كادرانوە بووم ك دەمبینی ڕۆژان ھیبتیان وردوخاش دەكرا، ھر ب شیاندن لسریان تا ئو ڕادەیی ی دەزگا زللرپرسم بدەستی ئكیان بندھ پـــاڵ دەردەكرانیان درابوو یان بنـــا گوپلدەرەوەو چاكت و بۆینباخی بژەرییان لبردا دەدڕاندن، لبھایان كم دەكرایوە، لكاتكدا زۆربیان خاوەنی ئنگیزە و بایخ پدانی ڕۆحی وت كوە دەركمانم ئاخاوتندوای ئبوون، لڕاستی لم دەزگایدا وات فرزكردنی دەستی ســـری ھڕەم و بس، دەســـتی برپرسی دەزگاش تژی بوو ل چوســـانوە، منیشـــی خســـت خانی (ئنوەر مسیفی) ڕەحمتی و كیان لر دەكردین، جارســـی لنوكت ڕۆژانژوورەكیدا ب میوانكانی وتبوو: (دوو كادری ،ر بۆ شـــیعر باشكیان ھن، یم ھكنتئئـــوی تریان بـــزی ل سیاســـت دەبتوە)

بگات پكردن و نوكتكانیدا وادیار بوو ندركی ب گرنگی دەق شـــیعرییكانی مسیفی دەكرد چونك معریفیكیان دەبخشی لو دەزگایدا ئامادە بوو بوارێ بدات دەكرا، نن چ كاری پكادركی ناو دەزگاكی ك خوندنوەی نوی بۆ داڕشتنوەی ھواڵ و ڕووداوەكان پ بوو، وای لخۆی تگیاندبوو ك شیعرەكانی مسیفی و واتتن، كدەرەوەی سیاس تیۆرەكانی ماجید لئـــو دوو كادرە دەب لدەرەوەی ھموو چژ و خۆشی و دەستكی ناو دەزگابن، زەحمت بوو بھوستی سیاسی و ئیدیۆلۆژی پشوەختوە ل شـــیعرەكانی مســـیفی بوانرت، زەحمت بوو بۆ منیش ب ئاشـــكرا ھوستی ڕەخنیی شیعر و ڕەخن ت، چونكبی خۆم ھقینڕاستھموو داڕشتیكی سیاسی ڕۆژانی پشوەختی ڕەت دەكردەوە، ئو برپرسی دەزگا نیازمند بوو ڕۆژان تنیا وەزیفمان گیاندنی ھواكان وەی بیر لئـــ س، بران و ببینـــ ب بـــگوزارشت و شرۆڤ بكینوە، دەیویست وەك زۆربـــی كادرانی دیكی ناو دەزگا ھۆیك بین بۆ گیاندن، گیاندنی ئو شـــتانی ك پشتر ھمووان زانیویان، بۆی بو نوكت و پاساوانوە ی كاركردنی دواترمان و لشت ساژایی ھدربھر بشكی تریش بووبین فرامۆش دەكراین، لھموو ئیمتیاز و پل و پای و بخشـــینكی مـــاددی و مانوی ب بش دەكراین، بتایبت لدوای ئو ســـاتانی ك لالین لقی دھۆكی یكتی نووسرانی كورد و سكرتاریتی الوانوە لكاتی ڕۆژانی پشوودا چندین سیمینار و كۆڕم لسر بوارەكانی ئپستیم و كاریگری تكنیك ل ژیانی مۆدرن و ڕاگیاندن و ژورنالیســـتیدا بۆ ســـاز دەدرا، ئوانش ل دھۆك و شقوەو مسیف و قزای سۆران زۆربیانم ب دیكۆمنت و كاست ھگرتووە، ئیتر لمبدوا میكانیزمی فرامۆشكردن و نیاری بوونی برپرسانی دەزگا لدژم ئاڕاستی ناڕاستوخۆی وەرگرت و بھموو شوازێ دەیانویســـت گیرۆدەی زۆرترین كارم بكن و ئركی زیاتریان دەخست سر شانم تا ھوكانی پرەپدانی معریف و گیاندنم پك ب بخن، دووجار چووم الی بڕز (فلكدین كاكیی) تا ســـكای خۆمی برم الی، بم ھر دوو ب دوو ك دادەنیشتین لبر باسكردنی عیرفانیات و ھۆســـەڵ و كیـــرگارد و بابتی معریفی تر كاتكمان دەگوزەراند و ئمدیوی دەرگا دەبووم و خۆمم لبیر كردبوو بۆچی چوو بووم الی، جاركیـــان – ئاریان فرەج – ی ھاوكارم پی وتم ( تۆ بم شوازی كاركردنت لناو پارتیدا پناگیت، وازبن لم ئپستیم و قس قۆڕانی ئستات، بۆ پندەكانی پیرەمرد دەرخ بك، ھركات ب برپرس گیشتی وەك بالۆرە بۆی بـــرەوە و لگڵ تبیعتی خۆت بگونجن) جاركیشیان (ساســـان دەروش) مانرەوە، ئبڕوویـــان ممـــی وت ( ڕوو بپچاڵ بۆ زەالم ھدەكنن و ب عارەبانیك خۆڵ دەینژن ب ئوەی كس پ بزان، تنیا یك ڤات...) ھكیس دەچیداغی ڕەشـــیان لبمۆسیكژەنكش پی وتم ( بۆ خۆت لگیان بگونجن، ناكرێ لناو ھمان دەزگادا ك ئوان خۆیانـــی تدا دەلوەڕنن، تـــۆ ب معریفوە كمانچ بژەنی..) من ھردەم لو دامزراوەیدا بـــ ئامادەیی تواو قناعتـــی پتو لپناوی گۆڕانكاری جۆرایتی كارم دەكرد، پشیمانیش نیم بدرژایی ئو ماوەی ئینتمام بۆ دەزگایك

ھبووبـــ، ھر چندەش من و ئنوەریان وەك دوو كافری نو ئیمانـــداران دەھات پش چاو، بخۆمان ھربكی سوەبوو خودكوفرمان ئو سرشـــۆڕی ئو سیستم نبین ك واقیع و مرۆڤی پكوە كلبچ دەكرد، بۆی بھموو شوازەكانی سانسۆر و سركوت و چپاندن و

زۆرداری ب ئاسپایی دەیانكوشتین...لگڵ مسیفی ڕەحمتیدا نزیكی نۆ ساڵ لیك ژووردا بووین، لو شوندا پارەیكی یكجار زۆر دەچووە گیرفانی تایبتی چند برپرسكی ناو دەزگاوە، ئمـــ ب پچوانـــی ئوانوە وەك تونچی حمام سر وەخت ھر لبیانی تا دوای نیوەی شو بۆ گرم كردن و ڕاپڕاندنی ئرك و وەزیفكان دەیانھشتینوە و بفالفل و ماستی ترشـــاو ژەم خۆراكمان نـــۆش دەكرد، وامان لھات لگڵ ھۆشنگی بژەردا گۆڤاركی نھنی تنز ئامزمان ھر لناو دەزگا دەستاو دەستی پدەكرد. بس تنیا لبر ئوەی یخسیری ئو ئق شیتانیی ناو دەزگا نبین ك ب نا ڕكی بڕوە دەچوو.. گیشـــتبوین ئو قناعتی ئوانی برپرسی بای دەزگاك بوون ھانی ئم كۆت و بند و دیسپلین و سیستم خنكنرەیان دەدا و لھنـــدێ جی تریشـــدا لـــ نموونی ئم سیســـتمیان دامزراند بوو ك بگشتی بنماكانی دیموكراسیزمی لحزبكدا الواز دەكرد كوشی – دیموكراتی – بناوەكیوە لكاوە..ككی چیی؟! دەزگاكانت ل دیكۆردا پۆشت و پرداغ و جوان پۆش بكیت، ئگر ئندامانی نـــاو ئـــو دەزگایت فرە تـــرس و تۆقاندن و

ملشكاندن كردبت...!كچی لگڵ ئنـــوەری ڕەحمتیدا وناكردنی تایبتیمان بۆ ھموو كس و واقیع و ڕووداوێ ھبوو، ناومان لو شتان دەنا ك ب ناو بوون، ئم ئاسان نیی بۆ ناو زۆنگاوێ ك پی ل ف و شواندن و ڕیكۆردەرە گچككانی ناو گیرفانكانی بوو ك و برادەرانكمان بڵ بوو، گیانر باخبوەك گو ھرۆ لناو بستنی بردەندا ڕووا بوون لوان (كریم ســـۆفی و نوزاد ڕەفعت و ئحمد تاقان و نوزاد ئحمد ئســـوەد و سباح ڕەنجدەر و ســـلمان دسۆز و محمد ھبجیی ماوەیكیش ڕبین ڕەسول ئیسماعیل و دیار عزیز شریف و چند برادەركی رەسنی تـــر ھر ل ھمان ژووری گۆڤـــاری (ڕامان) دا وە جگی كۆی دەكردینشـــھاوب و خائل وەزیفی فرمـــی ئاخاوتنكانی معریف و وەزیفی دووەمی ڕۆژانمان بوو، زۆر بھمنی و دوور ل ستایش و داشۆرینی كسان و واقیعی تر ئـــم گمی معریفیـــان بنھنی لگڵ وەزیفكمان گردابوو كسمان ل یاخییكانی ناو پانتۆڵ شەكانی جینز ندەچووین ھر ئم بوو وای كرد ل منی كاركردنھركزی و بســـئیھانی جســـتیی بدوور بیـــن، چونك لو ھات ل كیان میوانڕۆژ دا بۆ نمووندەزگایـــســـر مافكی خۆی دەنگی ل ھبی بپاڵ و جنـــو پـــدان دەركرای دەرەوە ك ئســـتا ئندامـــی پرلمانی عراق، یان ئو دكتۆرەی ر زللب وە درایكی دەزگاكرپرســـن بالیلچونك مكوڕ بوو لسر وەرگرتنوەی بابتكی خۆی، ھیوام وای ئو دەزگایی ك كورتیكی مژووییم لرەدا باســـكرد، ئســـتا گۆڕابت و كرابت نموونیك بۆ دامودەزگایكی مۆدرنی ژورنالیستی، تا كسی دیكی وەك من تمنی

جوانی تدا نكرت ڕەژوو.

كتاریك نڕۆژانی داماجید نووری"كاندش"

ل بڕوەبرایتی گشتی پروەردەی ھولر مافی خاننشینم پشلكرا

دلشاد محمد كۆیی-لندەن

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،5بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی مژوو

كاكیی راست دەبژێبـــۆ پرســـیاركدا وەمـــی لـــدەزگاكانی راگیاندن سبارەت بو نووسی كپرۆژە یاســـای رۆژنامپرلمانی كوردســـتان دەنگی بۆ دا وەزیری رۆشنبیری رایگیاند بپی تگیشتنی من رەنگ برز سرۆك بارزانی، سرۆكی كوردستان پۆژە یاســـاك واژۆ نكات بیگرنیتوە بۆ پرلمان، ئوەش دەرفتك بۆ پرلمان، بۆ ئوەی زیاتر تاوتوێ

پرۆژەك بكاتوە .ســـرۆكی رایگیانـــد كاكیـــی، ھرم بالیوە گرنگـــ ك ئازادی رۆژنامنووسان مافی و رادەربرین رەچاو بكرت ل پرۆژە یاســـاكدا لگڵ مافی ھاووتیان. ســـرۆكی پرۆژە بو دەدات بایخ كوردستان یاســـایو پی باش ك جاركی تر

تاوتوێ بكرتوە. كاكیـــی وتی ئـــوە تگیشـــتنی من، بم ھیشتا زانیاری دروستم پنگیشتووە، ئومدەوارم ئاوابت ئمـــش دەبتـــ دەرفتكی تازە بـــۆ رۆژنامنووســـان و پرلمان تا بتوانن ھاو ســـنگیك دروست بكـــن، لنوان مـــاف و ئازادیدا، ھروەھا وتی وەزارەتی رۆشنبیری ك وەیـــنگـــری ئســـتاش الیئرەچاوبكرت ینگھاوســـ ئـــو خۆشحاین ك پرلمان رەزامندی دەربی ســـبارەت ب نھشتنی، لرە رۆژنامنووسان، بۆ زیندانی دادەـــم ئومدەوارین رۆشـــنبیران خۆیـــان بتوانـــن پاپنـــدی كاری راگیانـــدن بـــن و بو شـــوەش

دەتوانن برگری ل خۆیان بكن.لالیكی ترەوە وەزیری رۆشنبیری پیرۆزبایـــی گـــرم لـــ خكـــی بۆنـــی بـــ دەكات كوردســـتان ھكردنی بیرەوەری ،٢٠٠٧/١٢/١٧ئـــای كوردســـتان بۆیكـــم جار بدەســـتی پشوا قازی ل كۆماری مھابـــاد ھكرا، لـــ ھمانكاتدا دایكانی كوردســـتان ل پیرۆزبایی دەكات ب بۆنـــی رۆژی دایكوە، ئومـــدی ســـرفرازی و ژیانكـــی

ئاسوودەیان بۆ دەخوازت. بـــ تووندی تـــرەوە ل الیكـــی دەردەبرـــت خـــۆی نارەزایـــی ناوچ بۆردوومانكردنی برامبـــر قندیل، دەڤری و ســـنووریكان پـــی وای ھیچ پاســـاوك نیی بۆ ئو ھرشـــانی ســـوپای توركیا. رەخۆشـــی خـــۆی لو سپرســـبنمای شـــھیدان دەكات ھیوای چاك بوونوە، بـــۆ بریندارەكانی ئو ھرشـــ دەخوازـــت. كاكیی چارەسری شوازی چاوەڕی وتی ئاشـــتیان دەكیـــن . بـــۆ ئوەی دۆســـتایتی نوان گالنی تورك و

كورد بھز تر ببت .

تامان شاكر

ھولر : ب عرەبی (اربیل) ب ئاشـــووری (ARBIL)

ل می كوردستانرتی ھختی حوكومپایتعیراق. ناوە ئاشـــووریكی ك پ ی دەن VIER واتای چوار خواوەند ب ARBIL

GOTTER- (٢) دێ.ناوەڕۆكی بابت

KLIMA ئاو و ھوا (كش) -1BEVOLKERUNG دانیشتوان -2GESCHICHTE مژوو -3WIRTSCHAFT ئابووری -4

ئاو و ھواب شوەیكی گشتی، ئاو و ھوای (ھولر) لوەرزی ھاوین دا گرم و وشك. ھندێ جار ل پلی گرمی تا (٥٠ c) پنجای سدیش

.دەكشھزســـتانی خۆش، پلی گرمی ل (١٠) دەی سدی لســـرەوەی. گل جار لم وەرزەدا پلی گرمی بۆ (٠) سفری سدی و كمتریش

دادەبزێ.دانیشتوان

(١,٣) دەگات (رولھ) ژمارەی دانیشتوانیملیـــۆن كـــس. (بگوـــرەی زانیاریكانی فرمانگـــی بـــاری كســـایتی (٣) زیاتر لـــ (٩٧٪)ی كـــوردن. ڕژەكـــی تریـــش (٪٩٩) وە. زیاتر لتكانی تر دەگرتیمایكی دانیشتوانكی ئیسالمن. كریستیانكانیش وانی تردا بڵ ئگـــھاوشـــان و ھاو دەم لتنگـــو چم دەژین و گـــوزەران دەكن، ڕژەیـــان دەگاتـــ (١٪) ل كـــۆی ژمارەی

دانیشتوانی (ھولر)دا.مژوو

ر بھ جیھانا ك كۆنترین شارە ل (رولھ) (٤٠٠٠) زیاتر ل نی بموە. تتئاوەدانی ماب

چوار ھزار ساڵ مزەندە كراوە. (٤).كاتـــی خۆی (ســـۆمریكان) ناویـــان نا ( ئوربیلیوم – VRBILLUM) ك ئویش

ھر لزمانكی خۆیانوە دایانشتبوو... (VIER – چوار) واتا (ARBA – ربائ) .(GOTT – خواوەند) واتـــا (LLA) و ) ب ( ASSYRER – كانیشئاشووری

ARBELO) ناویان ھدەدا. كی زۆر بـــوو بـــردەمتاســـ (ـــرولھ)پایتخت و مبندكی ئاینی بۆ خواوەندی

(عشتار)(٥).لســـای (٣٣١)ی پـــش زایین، ل جنگی (GOUGAMELA – (گۆگمیـــل – گـــورە (ئلكســـاندەری دا ،(ALEXANDER DER GROBEلرەدا بســـر شای فارســـكان (داریۆشی

PERSERKONIG - ســـھم DAREIOS ) دا زاڵ بوو. (٦).

لنداودا گمی ككنگی یج ل (رولھ )زیانی ل نكوت (٧) دانیشـــتوانكی تا ســـای (١٩٩١ز) لژر حوكمانی (ســـدام حوسن)دا گیریان خواردبوو دەچوسنرانوە، بم دوای كشـــانوەی ســـوپای (سدام) لـــ ســـای (١٩٩٢ز) دا یكـــم پرلمانی ســـربخۆی كورد ل ھولـــری پایتخت ھبژردرا. بم لبارەی چۆنیتی كارگی زەكزلھ ردوو حیزبمدا، ھرتی ھحوكوم(یكتی نیشتمانی كوردستان – PUK) و ،(KDP – پارتی دیموكراتی كوردستان ) و ملمالن شكر لی (١٩٩٦ز) ھتا ســـا

یكی بردەوامدا بوون. (٨)لســـای (١٩٩٦ز) دا ھولـــر كوتـــ ژر دەســـتی (پارتی دیموكراتی كوردستان) لـــ ٤/ حوزەیـــران /٢٠٠٥ دا بۆ یكم جار

پرلمانكی ھاوبش دامزرا (٩) .ئابووری

بھۆی سیاست چواش و داپۆسنرەكی ڕژمی (سدام حوسن)، دواتریش برپابوونی (راپریـــن) ی دوای شـــڕی دووەمی كنداو (١٠) و ھروەھا شڕی ناوخۆی نوان ھردوو فراكسیۆنی كورد، سرەڕای جۆرەھا جنگی خوناوی جینۆســـاید و سیاســـتی قكردن و كوشـــتوبیوە، لالین ســـوپای عیراق و ســـوپا و لشكركشی توركوە .. (ھولر) ی پژایی دەیان ســـادرداو بم ڕۆژگارانلل مینتی و نووشستیوە، لڕووی ڕەوشی ئابووریوە، ھیچ بایخ و كاریگریكی ئوتۆی نبووە لعراقدا. بـــم لگڵ برپابوونی نداوەوە (١١) كتوپمی كی ڕی ســـشـــ كا ككاتراھات. لســـرایی بگۆڕانـــی خھرمكانـــی تری عیراق جنگی خوناوی و تیرۆركردن و تاوانی جینۆساید زیاتر پرەی دەســـند.. ك لالین پاشماوەكانی بعس و گروپ ئوســـوویكانوە پیـــادە دەكرا و ڕەشكوژی و سیاســـتی پاكتاو كردن ببوو بكاركی ڕۆژانی ئاسایی،.. كچی (ھولر) تا دەھات ڕەوشی ئاســـایی زیاتری بخۆوە ۆژەی زیاتری لدەدیـــت و دامودەزگا و پـــدادەمزرا (١٢) بگومان ئم ســـقامگیری و بووژانوەیـــ بـــوو بھـــۆی ئنجامدانی

جموجۆكی بلشاوی ئابووری.

وتنشـــكم فـــراژۆ بوون و پت ئبـــھئابووری، لسر گل شت تیشكی دایوە، .. وەك بنیـــات نـــان و ئـــاوەدان كردنوە، ھروەھـــا پالن دانـــان بۆ دروســـت كردنی ئۆتۆبان لمیانی (ھولر – سالحدین - (١٣) ھولر – كلك، ھولر – پردێ) و دامزراندنی فۆكخانیكی نو دەوتی لژر ناوی (فۆكخانی ھولری نودەوتی - HEWLER INTERNATIONALھـــردوای لوـــدا (١٤) (AIRPORTماوەیكی كـــورت ل كرانوەی دا، فۆككان دەستیان ب گشتی ئاسمانی كرد بۆ وتانی ،وەیم كۆمپانیای گواستننداو... ئی كناوچناوی لنرا (ھلی ئاســـمانی كوردســـتان – كـــ (KURDISTAN AIRLINESدەبوای فۆككانی سر بم كۆمپانیای، ھر بم ناوەوە بۆ (ئنقرە) و (ئستمبۆڵ)یش گشت بكن، كچی لسرینی ھوستی درا، كگا نتی توركیـــا ڕدژواری حوكوم بھ (ی كوردستانئا) كانداۆكر فسلو وشی (كوردستان) یان (كورد) یان لسر نووسراب... بۆی ھیچ گربست لژر ناوی ل (ی ئاســـمانی كوردستانھ) كۆمپانیاینوان (ھولر) و ئم شارانی توركیا ئنجام

ندرا.وەك یكم تۆڕی ترانســـپۆرتی ئاســـمانی ئوروپی ل ١١/ دیســـمبر /٢٠٠٦، یكم فۆكی نمســـاوی (ھی ئاسمانی نمسا (AUSTRIAN AIRLINES –ل (ڤیننـــا – WIEN)ەوە بۆ (ھولر) حفتی دووجار دەســـتیان بگشـــتكانی

خۆیان كرد.ل كۆتایی ســـای (٢٠٠٥)یشـــدا، ھكی ئاسمانی توركی، بم لژر ناوی (گشتی ئاسمانی –FLY AIR) دا ڕگای پ درا.. تا بۆ (ھولر) و (سلمانی) گشتی خۆیان

دەست پ بكن.ھوـــی (٢٠٠٥/ (٢٠/دیســـمبری لـــدامزراندنی گشـــتی ئاســـمانی ڕاستوخۆ راستیدا لل درا ك (ر – فرانكفۆرتولھ)(مـــارت / ٢٠٠٦) پالنی بۆ دانـــرا و دامزرا. پۆژەكانی تری (ھولر) بریتی ل دروست AIRPORT – ی شارخانۆككردنی (ف لۆجیای لكنرنترین تمۆد كـــ (CITYبكاردێ، بنوترین شـــواز و ستایل بنیات دەنرێ، لگـــڵ دابین كردن و دەســـتبر

كردنـــی ناوچ و پارككی نوێ بۆ دروســـت كردنـــی گڕەككـــی جوان و قشـــنگ – LUXUSVIERTEL ب ناوی (شاری خـــون DREAM CITY) و ھروەھـــا ل لسر و تكی تۆگرامش، پمانای ئوئارادای بۆ نۆژەن كردنوەی بش كۆنكانی ھولـــر، ك ب (پـــرۆژەی گشـــكردنی OLDCITY – ری كۆنی شـــارنتســـ CENTER DEVELOPMENT

PROJECT) ناوزەند كراوە.ھر لچـــوار چـــوەی ئم پۆژانـــوە، تا ئســـتا (١٠) ھیكتار ل زەوی ترخان كراوە مكی بازرگانـــی بنیات نراوە، ئندبو مبیكم مبندی ئابوری دادەنرێ، نك ھر ل كوردستان بكو ل (عیراق) دا بگشتی، ھروەھا لالیكی تریشوە بھاوبشی كردن و باربـــوو كردنكی گرنگ دادەنرێ بۆ ھمنی و سقامگیر بوونی ڕەوشی عیراق و ڕەوشی

كوردستان.پراوز

رواری ١٩١٩/١١/١ دا بوو ببر لول(١) ھ(لیوا – لواء) و (متصرف – پارزگار)ی

(وەرگ).بۆ دانرا(٢) (اربیـــل) یان (ئربل)ەكـــی عرەبی و ئینگلیـــزی و توركـــی و زمانكانی تریش، ھـــر لموە وەرگیراوە، كـــ كورت كراوەی

(وەرگ) .ی (ربائیلۆئ) ،ژدەستاو(٣) ھتا ســـرژمركی دروست و مۆدرن نكرێ، ژمارەی دانیشـــتوانی ھولر و ھیچ شـــاركی تری كوردســـتان ب (كركوك) و (شـــنگال) و (گرمیان) و ناوچكانی تری

(وەرگ) .وێدیار ناكوە بكوردستانیش(٤) بگورەی گل سرچاوە مژووییكان، تمنی زیاترە ل (٦٠) ســـدە، واتا (٦٠٠٠) ســـای زانراوە و لمژوو دا یكال كراوەتوە. بـــم بـــۆ زانینـــی تمنی ڕاســـتقینی ویستپ ،كی زانستیانوەیش ب .(رولھ) كی جیۆلۆجی و ئاركیۆلۆجی لوەیینكۆلپكھاتی خاككی دا بكرێ... ب تایبتی لچیـــن و پاتكانـــی ق درینكـــی دا.

(وەرگ)(٥) لدوای ئمانیشوە بوو ب مبندكی پیرۆزی زەردەشتیكانیش لق درینكی

(وەرگ) .زراندوەدەم شگایان لدا ئات .بزۆر ورد ن م زانیاریـــئ یـــوان(٦) لئم باس لـــو جنگ دەكا ك كاتی خۆی كوردەكانـــی ئم شـــارە لقوە ســـوپای وتنیانا كگریان تیر باران كرد و لداگیركشڕی دەستویخ. ئگرچی ئم تنانت م دەبوایب ،كی ئینســـكلۆپیدیاییزانیاریئاماژە بـــۆ ئمش بكرابوای...! چونك ھر چ نب، دانیشـــتوانكی لپناوی برگری كردن ل خۆیان و ل شارەكیان، ھاوبشیان لم شـــڕەدا كـــردووە و زۆر بـــ توندی و بھزكی توكمـــ و تیارەوە دژی داگیركر

(وەرگ) .وەتوەستاون(٧) واتا جنگی نوان عراق و ئران (١٩٨٠-

(وەرگ) .١٩٨٨)ز(٨) لم ماوەیدا دروشـــم ئنقستكی (ففتی ففتی) (پنجا ب پنجا) . پەو كرا. ك ل ئنجاما ماورانی كورد و كاول كردنی

(وەرگ) .وەوتك ل

puk،) ورەكگ رەڕای دوو حزب(٩) ســـpdk) حزبكانی تریش ھاوبشیان ل كرد و ئندامیان ھبوو .. وەك حزبی (یكگرتووی شـــوعی، زەحمتكشـــان، ئیســـالمی،

(وەرگ) .(شوسیالیست(١٠) ئم جنگی لمیانی ھزی ھاوپیمانان ب سرۆكایتی وت یكگرتووەكانی ئمریكا و ڕژمی بعســـی عراقدا ل ئنجامی داگیر كردنی (كوت) لالین سوپای ڕژموە برپا

(وەرگ) .بوو (١١) جنگـــی یكالیـــی كـــرەوەی نوان ھزەكانـــی ھاوپیمانان و ڕژمی ســـدامی بوو. وەبوو (ســـدام) پایتختی جھشت و (وەرگ) .كرد كی نوێ دەستی پردەمس

(١٢) شارەكانی تری كوردستانیش (سلمانی، دھۆك) جگ لـــ (كركوك) .. ھمان باری ئاسایی و پشكوتنی ئابووریان بخۆوە دیوە. ،وەیقامگیری و بووژانم ڕەوشـــی سئ ك نانی زۆر لناھھـــۆی پ بوو ب م دواییب.(وەرگ) .كان بۆ كوردستانرەبع زانخ

(١٣) (ســـالحدین) : تاك ھاوینھواری دانیشتوانی شاری ھولرە ك ل یوە نزیك ب. ئو ھاوینھوارە سی چل ساڵ لمو پش بناوی (ســـالحدینی ئیوبی) كراوەتوە، لبر ئوەی نزیك ل (دۆنی ق) ك زدی خانوادەی ئیوبیكان بوو. پشتریش پ ی دەوترا (ســـربن)، بم ئستا بناوی ئو چیایی ك لسری بنیات نراوە....، پ ی

.(وەرگ) .(پیرمام) دەوترێ(١٤) فۆكخانـــی ھولری نودەوتی :

(وەرگ)١- لسردەمی ڕژمی بعس، لھشتاكانوە بـــ بیانـــۆی دامزراندنـــی فۆكخانیكی ســـربازی زۆر گورە و فراوان ل (ھولر) دا، ئو گوندانی كـــ ل دەوروبری ھولر دا مابوون، وەك گوندەكانی ناوچی بڕانتی و شمامك و ســـین و موكیو پشتێ و برڕێ. ڕژمی ڕەگز پرســـت دەیویســـت ئوانیـــش خاپوور بكات، وەبـــوو گل لو گوندانشـــی وران كرد، بم پانگیشت

(وەرگ) .وانی تر چۆڵ بكاتئ٢- ل ھولردا ل سانی چلكانوە، ڕگای ئاســـنی بۆ ھات. كـــ ھمـــوو ڕۆژێ لناو ك لرندەفمردا، شـــر (٢٤) كاتژمھـــ(ھولر)ەوە دەچوو بۆ بغدا و لوشـــوە م لب .(ـــرولھ) كـــی تر دەھـــات بۆیھشـــتاكان ئم ڕگای داخرا، تاوای ل ھات

(وەرگ) .گرتكانیشیان ھئاسن ھ

سرچاوەكان:بابتـــ وەرگدراوەكـــ (ھولر ١- ســـرچاوەی hewler). (wikipedia، der freien –

.(enzyklopodie: زەكانی وەرگراورچاوەی پ٢- س

- lander lexicon ( ambros brucker، dr. peter gobel …. Etc….)WeltbildGenehmigte liten zausgabe furWeltbild verlag gmbh. Augsburg 1989Isbn 3-89350- 211-4- ( unsere erde) Realschule. Ausgabe 18Brucker hausmann.

ســـیدگوڵ كوڕی شـــخ جـــالل كوڕی شـــخ معروف برزنجی، لسای"١٩٠٢" لگوندی"ئحمد لوەند"ی سر ب قزای"چەمچماڵ"لخزانكی ئایینپوەر لدایكبووە. باپیرە ،وە"یـــك ســـیدەكانی"كانی ل ك خ ئیسماعیل"ی"ولیانی"یورەشی"شگ

."دییمخ محكوڕی"ش"ســـید گوڵ"ك تمنـــی دەبت حوت، ھشت سان"شخ جالل"ی باوكی زدی باب و باپیری"ئحمد لوەند"جدەھ و ل گوندی"سید دت دەشتی"دزەییاتی"و خمور" دادەنیشزای "مق ربمین"ی سئ ."نووە گوندی"عتو پاشـــان دەگوازرلپـــاش مردنی باوكی لگڵ براگورەكی لگوندی"عون"خریكی كشتوكاكردن و بڕوەبردنی"تكی"و خزمتكردنی ئایینی

پیرۆزی ئیسالم دەبن. لوسای ك لدەشتی"دزەییاتی"بسای ســـوندخواردنك ناسراوە"ســـید گوڵ" گوزەرانی لگوندی"عون"پ قبووناكرێ لشـــاری روو خزانیـــوە بخـــاوو و ھولر دەكات،"ســـید گوڵ شـــخ جالل برزنجی"مرۆڤكی ھمن و لســـرخۆبوو. ھچوون و تووڕەبوون ل ھســـوكوتیدا

نبـــووە. مرۆكـــی ئاییـــن پروەربووە، بیروبـــاوەڕی بـــووە، دوور لسیاســـت تـــواوی ب كوردایتی، ھبوو، ب گواھی ك"نوگوندی"ع سیاســـییكی چنـــد ئمـــری خوایـــان كـــردووە، دەیانگـــوت: ئـــوەی ئمی فـــرە كوردایتـــی كرد،

لگوندی"سیدگوڵ"بوو.لشـــاری ھولردا دوكانی ئم پیشانی -چایخانـــ ھبووە"نانواخان-مۆبلیـــات- دوكانی فرۆشتنی رادیۆو سعات- وەكیلی

."مونی ئیعاشسلیادكی شۆڕشـــی چواردەی گالوژ ئو لناو دەستی پیاوماقون و لگڵ ھندێ ر بولدارەكانی شـــاری ھتمسیاس لوەفدی شارەك چوونت بغداو سردانی

زەعیم"عبدولكریم قاسم"یان كردووە. لژیانیدا زۆر حزی ب دووشت كردووە"جگرە و قاوە"ھردەم ل"تكی"كی ك ژووركیانی لماكیدا خریك كردبوو، ئم دووانی ببردەوامی ھبووەو دەیگوت حزدەكم ئم دوان لپاش خۆشمدا ل بنماكمدا

ببردەوامی ھبت. لبرواری كردووەو لسای"١٩٧٩"حجی ١٩٨٠/٣/٢ بنخۆشـــی لھولر كۆچی

كـــردووەو لگۆڕســـتاندی گوندی"ســـید ئمین"لالی باوكی و مامی"شـــخ جالل خۆی سپاشژراوە. لد"نمخ سو شكچ و س كوڕی جھشـــتووە، كچكانی بناوی"حالو، جیھان، ئاوات و كوڕەكانیشی نجمدین، رەزا، جمـــال" كچ و كوڕكی

مردوون، دوو كوڕو س كچی ماون.ھروەكو لپشـــدا باســـمكرد شـــخ بۆ چارەســـركردنی كشـــكانی نو كۆمڵ جـــاری وابـــووە "٥"رۆژو پـــازدەرۆژ بۆی نكـــراوە بگڕتـــوە ماكـــی خكی روویان لناوەو ئویش بھاواریانوە چووە، لبرئوەش ك لناو خكك ناســـراوو خۆشویســـت بووە ھر كشیك قسی ل كردب ســـدا نوەدی جبج بووە، ككی بووە خویســـتییو خۆشر ئھنازناوی"كاك گور"یان دابووێ بتایبتیش ش كشـــانو كدەشـــتی دزەییاتی، ئلبۆی دەچوو كشـــی كوشـــتن و سولحی میرات و كشكانی دیك لپای ژن بژندا ككچك ورە بی گشئاراوەو ك دەھاتلكوردەواریدا زۆربوو، سولح پكردن لناو دووبرا. دوو خزان. دووتیرە، قســـكردن لسر كشـــكانی زەوی كشـــتوكای و

چارەكردنـــی. وەرگرتنوەی قرزو قۆڵ بۆ ســـاحب پارە. تق و ژن زیزبوون و لو كشـــانی ك لناو كوردەواریدا دەقوما، ئم كشانش وەنب ھر لھولر بت، وادەبـــوو دەچووە كركووك، ســـلمانی..

گوندەكانی دەشتی دزەییاتی بزۆری. بـــۆ نموونـــ شـــویان پـــاش نوـــژی ئوارێ"ئفسر"كی خكی ھولر ھاتالی زۆر مشوەش و ھیالك دیاربوو، ھر دانیشت و داندەنیشت بشخی گوت یاشخ زابتم وەرگرتووە مادوونیم ل"بسرە"حوتیك ك ئ قۆیسن ســـبی ژن بگوازموە، دەعوەت نامم بدۆست و خزم گیاندووە، تدارەكم ھمووی كیی، ئستا خزوورم ناب ژن"ە، دەیانی"جب وەی كرئبلبیگوازیتـــوەو دەب بیخین پاش جژن، منیش نازانم چی بكم..شخ گوتی چیت ژنج یانی كی بوابك دەوێ، گوتی دەبژنك بگوازموە، بگی كوت و قسیك لشـــخ و زۆر لخـــزوورو، خزوورەكی ھنجتی ئوەبوو دەیگوت من عشـــایرم بیانی كچ ببووك ببن، دەب ماڵ جبم خكیش بۆ جژنانـــ دنالم، لبرئوە لجژندا ناب بیگوازتوە، شـــخیش پی

دەگـــوت: كاك ئوكـــوڕە مادوونی كمو دەعوەتنامی بوكردۆتوە ناكرێ تازە بم شوە ئم خك چۆن تدەگیندرن، تۆ یك دوو سعاتك ماڵ بجب پاشان وەرەوە، ئیقناع بوو، پاش یك دوو قسان دەیگوت: نابت،شخ. نابت، شتی وا چۆن دەب. لو دانیشتندا چندجار گفتی داو پاشان پشیمان دەبۆوە، وەختك سعات گیشت یكی شو شـــخ ھر ئوەندەی پمـــاو گوتی: فن ئوە لـــچ ژوورك یا رەكفســـزووری ئون، خكـــوێ دەخل خ، گوتی: چونكواقی وڕما، گوتی بۆ یاشناچمـــوە جگكی منیـــش بھنن ئو ژووەرەو لرە دەخـــوم. كابرا داما ھیچی بدەســـتوە نماو گوتی: یاشخ تواو با بیانی سعات ئوەندەبت و ژنكی خۆی بگوازتوەو دەســـتی تۆم نیی، ئستا

.ییان ھك منداكۆمئابم شـــوان چونك كارەكان بۆ خك و خزمتكـــردن و باركســـران بوو، خودا قســـیكی بۆدەھناو برامبرەكی رازی ك دایسانوكڵ ئگدەكردو، خوداش ل

قسیكی خر دەكن.

ھولر ل ئینسكلۆپیدیای ئمانیدا(١)

حسام برزنجی- ئمانیا

سید گوڵ شخ جالل معروف ١٩٠٢-١٩٨٠

سید گوڵ شخ جالل معروف

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،6بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی ژیاننام

پـــاش ئوەی ك چووم حاجـــ ئۆمران و فارس باوەم بینی، سواری سییارەیكی بووین و چووین نغدەی، لوێ ئوانی ك ست بوون ھموویان ڕەوانی مخفرەكان كردوو، منیش ماڵ و مندام لگدا نبوو، لنغدەی خانووكـــم بكرێ گرت و مامـــوە. ڕۆژكی كاك گوتی، با بچین سركی لمال مستفا بدەیـــن، ھندك خوەت ھدرا بوون بالی خانی نغدەوە، لگڵ كاك چوون، پنج شش خوەت بوون، بنیان چیمنتۆ كردبوو، ڕزە دیواركیشیان بۆ ھچنیبوو، ئیدریس بارزانیمان بینی، گووتی، ئـــوە باوكم چوو ئیبراھیم ئحمد ببینت، ئیبراھیم ئحمد لسوریا ھاتووە و مام جالل ڕەوانی كردووەو، مام جالل دە، ل سوریا تفنگ و پارەكی باشم پیدا كردووە و شۆڕش دەكموە، جا بۆ ئم مبســـت ئیبراھیم ئحمد ھاتووە و قســـ لگڵ باوكم دەكا و باوكیشـــم بۆی

نسماندووە. ئمـــن گوتـــم، دەنا من و كاكـــش بۆ ئوە ھاتووین ك ھندێ چكمان شـــاردۆتوە و ،دایگمان لرگشمنجا پی چل پنزیكئگر ڕووخستمان بدەیت، دەچین خوارەوە و ھر بناوی پارتی شۆڕش دەكینوە، بم ئیدریس بارزانی ئو دەم، ئو پشـــنیارەی ئمـــی قبوونكـــرد، گڕاینـــوە و فارس ل ی كو زگورتیانمنی ووت : ئـــبـــاوە ب ب و ببرشتیان بكرپرەكانن تۆ سخفم ش وا لمر، ئولزی دەشتی ھرپرسی ھبنغدەو مھابادین و ناوە ناوە سرمان لبدە، ئوە بوو ماوەیك بمجۆرە خۆم گرت و پاشی نمتوانی بردەوام بم، ھاتموە و فارس باوە و ســـید كاكم دیتوە، كاك پیگوتبوون، گوتی ئم لگڵ كاك علی و دكتۆر خالید و جماعت قســـمان كـــردووە، كاك علی مبستم علی عسكری ی، جا پمیگووت، ئم شـــۆڕش دەكینـــوە، ئگر دەتوت بگڕیوە، ئمـــ الریمان نیی لوەی بم تنھا خریكی كۆكردنوەی چك و تقمنی بـــ، خۆت ب گرتن مدە و پاشـــان ئمش دینـــوە،، با كس نزانت جگ لخۆمان، چونك گر بزانن دەمانگـــرن و دەمانكوژن، بۆیـــ با جارێ نھنی بت تا دەگڕینوە و شـــۆرش برپا دەكینوە، منیش گوتم زۆر باشـــ، جبكی ئرانیم كـــی و ھاتموە و

خۆتسلیم كردەوە.ك ھاتموە جبكیان لسندم و ڕەوانی ئیســـتیخباراتی عام كرام و مانگك گیرام، دواتـــر ڕەوانی دیوانییان كردم و پاشـــان تســـریع بووم و ھاتمـــوە ما، ماوەیكی پچوو كاكش لختی قسری شیرین ھاتوە ڕومـــادی، بگومان ئوەی كـــ دەیگموە سای (١٩٧٥) ەو، پاش نسكۆیی، برایكی كاكم دیت ك ناوی مال محمود بوو، كاتی خۆی ئو، ئو قســـیی لگڵ من كردبوو ك شـــۆڕش دەكینوە، لگڵ سابیری برام چووین بغداو، شـــو ل پایتخت ماینوە، بیانییكـــی چووین ڕومـــادی، بر لوەی بگین ڕوومادی، لالی دار قسب كابرایك ھبوو ناوی محمد كۆرەبوو خانووكی لناو دارەكان ھبوو، ك چووین الی سید كاكش لوێ دانیشـــتبوو، نان و ماستاوی دەخوارد، ســـابیری برام ھندك تیر و توانجی تگرت و پاشان دەستمان بقسانكرد، پاشان گوتم، با پیاســـیكی بكین، جا بـــدەم ڕگاوە پمگـــووت : ئمـــ برناممـــان چی ی و ئنجاممان چـــۆن دەبت، گوتی، مام جالل ل ســـوریاوە كاغزكی ناردووە و داوا لكاك ،ت دەكات و دەماعری و جسكلی ععوەرندەرێ و دەست ب شۆڕش دەكینوەو، حكوومتی بعس دەڕوخ، دە: من پارەو چك و تفاق و پشـــمرگیكی زۆرم پیدا كـــردووەو بس ماوە ئوە بنوەو دەســـت بكینوە ب شۆڕش، جا گوتی ئمش ھموو شتكمان حازر كردووە و لم ڕۆژان دەچینوە سرێ و دەســـت دەكینوە ب شۆڕش، تۆ بـــۆ خۆت ئامادە بك تـــا پیوەندیت پوە دەكینوە، ئوەبوو سید كاكم جھشت و گڕامـــوە ماوەو چك و تفاقم حازركردوو چاوەڕوانـــی ھوای ئوانـــم دەكرد، ئوەبوو كاك پاش ماوەیك برایكی ڕەوانی الی من كردوو، گووتی، با بت شونی خۆی بگرت، ئو كاتیش وەزعكی من زۆر ناخۆش بوو، نمتوانی ئاوا دەم و دەست و بپلپل بۆم، تا چند ڕۆژكی پچوو، كوڕك ھبوو ناوی ئیســـماعیل قادر بوو خكی مرگسر بوو ھات. گوتی، كاك و جماعت وا لناوچی

ئمنو بم مـــن نوانم لگڵ تكچووە و ئســـتا تاقیبم دەكات، من زۆرم ســـیق بو كوڕەی ھبوو، جا داوای لكردم ك كاركی وا یكیشت ھر كارت، گوتی، ھیخۆشبم لبكتاوەكو پی بم، كاغزكم دای گووتم، جارێ بۆ ئم كاغزەی بدەی بزان لتخۆشدەبت یان نا، كاغزەكی دابووی و عفووی كردوو، ری بۆ ڕەوانبئیسماعیل خ ب پاشان كاككردم، گووتی، با جارێ نت و ھر لشونی خۆی بمنتـــوە، چونكـــ وەزعمان باش نییو، ئستا بناوی بزوتنوەی سۆشیالیست لناوچك داین و دواتر مفرەزەمان بخۆی دـــت بۆ الت، ماموە، ئمجـــارە برادەركی دیك لڕكخستنكانی ناوشاری ھولر ھات و گووتی، من خبری ســـید كاك و علی عسكری و خالید و جماعتم پی، وەزعیان باش نی، حكومت زۆر تووندە، شـــونیان زۆر ناخۆشـــ، گوتیان، با زۆر ئاگای لخۆی بـــت و ئوەندەی بۆی دەكرت با فیشـــك و چككـــی زۆر پیـــدا بـــكات و الی خۆی دایبنت، ئم دین دوای، ئوەبوو ماوەیكی مامـــوەو بمجـــۆرە خۆم گـــرت، ڕۆژكیان كاكی ھادی سربشاخ بانگی كردم، گوتی بدولوەھابقیـــب عناوی ن یك ھكابرایل ئیستیختیبارات، دەیوت بتبین، منیش گوتم : خۆ نامگرـــت. گوتی : نا ناتگرت. نازانم ئوە چند ڕۆژی پچوو كاكل مكتبی یـــا وەكو دەـــن نووســـینگیكی ھبوو، چووم بۆالی و كابرایكی ڕەشـــتاش لوێ دانیشتبوو توقم لگڵ ئویش كرد، كاكل گوتی، ئو كابرایی دەناسی، منیش گوتم، ،بدولوەھابقیب عوە نال�؟ گوتی، ئناوە مئ بدولوەھاب گوتی، كاكقیب عئینجا نئیشمان بتۆ ھی؟ كاتكی دیاریكراوی داناو گوتی، دەب تۆ بی مقڕی ئم، گووتیشی، مقڕەكمان ل ھولرە ل خانووی موحسین دزەیی لـــ تیراوەی، ك ڕۆیشـــت لكاكم دووبارە كردەوە گوتم، ئگر دەزانی دەمگرن، من ناچـــم، گوتی، نا. نا. ناتگـــرن، گوتی، لوانی ھندێ پرسیاریان ھب و لتیبكن، تۆ بپی تواناو زانینی خۆت، چندی ویستت وەمیان بدەوە منیش لسر وادە و بنی خۆم، ئو ڕۆژە چووم و خانووەكی موحسین دزەیم بینیوە ل تیراوەی ك مقڕی ئوان بوو، چووم ژوورەوە پاش دانیشتنكی كورت، دابن نشوی خۆت لیارەكگوتی، تۆ سو ئم بســـیارەی خۆمان ڕەوانت دەكین. سیارەكی خۆم لشون ڕاگرت و، نقیب عبدولوەھاب چند ئمن و ئیستیخباراتكی بگڵ دام، سواری ســـیارەیكی سووریان كردم وبرەو كركووك ڕۆیشتین ل كركووك كابرایك بناوی قیس ك ئیســـتیخباراتی عام بوو ل كركـــوك، منیان بردە الی ئو، گوتـــی: دەزانی ئمـــ بۆتۆمـــان گرتووە و تۆمان ھناوەت كركوك؟ گووتم، نوە؟ گوتی : تۆ زۆر برادەری سید كاكی، سید كاكش وا لملكان، وەزعی زۆر خراپ، بۆ محاوەلـــی لگڵ بك و بیھنوە. گووتم، باشـــ، گوتی : سیارە، چند كست دەوێ لگتی بنرین، گوتم، نســـیارەم دەوت، نكسیشـــم لگڵ بنرە، بسیارەی خۆم دەچم و محاوەلی لگڵ دەكم، ئیشكی ترتیب بكم. ئوەبوو كركووكم جھشت و گڕاموە، بسیارەی خۆم چووم مرگسۆر، ل مرگسۆر سیارەكی خۆم دانا و بپنج دیناری ووغكم گرت و چووم ملكان، وەكو ئوان گووتیان، سید كاك وەزعی زۆر خراپ بوو، لوێ بینیم و لگڵ سمایل پاتار لسر حیوان و ئو شـــتان نوانیان تكچووبوو، گوتـــم، كاك مودیری ئیســـتیخباراتی عامی كركووك منی ڕەوان كردووە ك تۆ ڕازیبكم و تۆ بگڕیوە، لوەتی شۆڕش ژیاوەتوە ئم وەزعمان زۆر باشـــ، نكی ئو كارە بكی و بگڕیوە، چونك لوانی پاشـــان خككی دیكش بنرت و داوای گڕانوەت یو ناوچرەو ئكی زۆریش بزن، ھبكلبڕكوتووە و ئرە چۆبكن ئگر بگوێ ی منیش دەكی، شو ئو شاخی چۆبكن و، وەرن شاخی ھوری، چونك ئوان برنامیان

.كانلی الی مو شاخانئســـید كاكش گوتی : ئشـــكوتك لرە ھی، نزیكـــی ھزار كس دەگری، دەرگای ئشـــكوتكش ب بردی گـــورە گورە دەگرین و خۆمان لوێ قایم دەكین، منیش و بۆچوونو من ئ ر نیچارەس مگووتم، ئبباش نازانم، چۆن ئوە ل كوردســـتان لم ھموو شونی ھیچ جگایك نبوو خۆتانی

مت، ئبوت نشـــكن، ئدا قایـــم بكتباش نیی، گوتم، ئستا ھزی ڕژم وا برەو ناوچی دۆی بالیسان بڕكوتووە، دەتوانن زەكھن، كم بكی ڕژزەكـــری ھچاوەدھات چ شون چۆبوو بۆ ئوێ بۆن، وەكو یم ناوچورێ و ئاوەگـــردوو ئی ھناوچـــ ید كاكوێ، جا سئ ۆنو ب مووی چۆھ

گوتی : باش تكبیركی ل دەكین.من ھاتموە، نقیب عبدولوەھاب منی بردەوە كركووك گوتی : ھـــا كاك ئتوو چتكرد؟ وە و دوو سمگوتی نای وە گوتم : كاككوڕم ھی ئوانیش فردەكم بعس بكوژن، گوتم، ئو گوتی: ئمیان ڕەوانی باشـــوور كردوو خكیان تدەگیاند بدوای ژنكانمان بگڕن بۆی ئم بھیچ شوەیك جاركی دیكـــ ناگڕینوە بن دەســـتی حكوومت. گوتی، یعنی ئوھـــا؟ گوتم، چۆنی دەم، ئاوای؟ گوتی: بۆ كاك، بۆ، ئوە بوو منیان ڕەوان كـــردەوەو ھاتموە ســـید عوبدی، ماوەیكی پچـــوو كاك علی عســـكری و ھندێ برادەر لشـــڕی ھكاری شـــھید رگشـــمپ كی دیكبـــوون و پاش ماوەیھاتـــ خوارێ، موعیدمان ھبوو لگڵ قادر موستفای لقرەچوغ و ئوم بینی، ئویش گوتی، وەختـــو، وەرە، منیش لبر ئوەی ھر لســـرەتاوە لگڵ كاكی بووم، ھر دەموویســـت ئو بـــ، وەرە . ناچار بووم، دووبارە یككم ڕەوان كردە الی، پمگووت: چك و تفاقم پیدا كردووەو لو قناعتشم كـــ ناحوموە، خبری ناردەوە و گوتی :

وەرە.مانگی چواری ســـای حفتاونۆ، سیارەكم فرۆشت و منداكانم ڕەوانی مای باوكیان كردەوە، چوار تفنگم كی و چوار كسیشم بگـــڵ خۆمـــدا ئوانـــی ك لگیشـــم دەرچوون، یكیان فـــوادی برازام بوو، تایر ئیســـماعیل عباس ك ئویش ھر خكی گوندی سید عوبدی بوو ك ئستاش ماوە، ڕەمزانی برازام ك شـــھید بووە و پاشـــان عبدولـــرەزاق ك خوارزام بوو ئویش ھات و ئوانـــم لگڵ دەرچوون، ھاتین و پاشـــان یو ناوچفام بینی، گوتـــی، لقادر مســـتیك ھرم، ھرمی ھشـــت ھی ك سید كاك برپرستی و بكر حمد جگریتی، ،فاریزدایوەی مشمووی لھ وەی دیكئكاغزمان نووســـی بۆ ســـرەوە، گووتیان بانیت ئم خۆمان دین خوارەوە، سید كاك ھات و دووبارە تشـــكیالتی دانا، دوو ھرمی دانا، منی كردە ھرمی قرەچوغ و قادر موستفاش بووە ھرمی دەشتی ھولر، بكر حمیان كشایوە كاكش بخۆی بووە ســـركردایتی، ئمش ئو دوو ھرممان جادەی حاجیانشكرد، لوان خۆماندا دابنلھتا سوتان عوی ئو ناوچی ھمووی ماوەش خرای وەی كستۆی من، ئئ خرایســـر ھرمی قادر موســـتفای، ماوەیكی پچوو خكـــی گوندەكان چكیان وەرگرت، یكم جار ل ناوچی خۆمان دەستمانپكرد، جـــاری یكم گونـــدی گردعازەبانمان چك كردوو و حوت كالشینكۆفمان لو گوندە ھینا، پاشان برزەوارو شۆڕەزەر تكمان چك كرد، دواتر حسن بگ و دواتریش ھندێ چكی دیكمان لمال قرەی ھینا، پاشان موختاری گوندەكان ك یك و بیست و پنج دیناریان

رگشـــمپ ت وەردەگرت، زۆر لحكوم لدەترســـان بم زۆربیان برادەری من بوون، ڕۆژك یككیان ھاتالی من و گوتی دەزانی چی یـــ؟ كات ك دەچین الی مودیر ئمن ،یواندا ھڵ ئگیوەندیتان لوە پئ ،دەبۆ تنھاپشـــمرگ بس چكی كوردەكان دەبن و تا ئســـتا چككی عرەبكانیان نبردووە، ئوە لگڵ ئـــوان پیوەندیتان ھی و دەیانھننـــ ماكانتان و خزمتیان دەكن و نا دەخۆن و خۆیان دەشۆن و پاشان چككانیان دەدەن و ئینجا دن الی ئم و خبریان لدەدەن. ئوەی كمن دەیگموە كمادام منیش گوتم، باش ،ی (١٩٧٩)یساوای من گوندكی عارەبان دەســـت نیشـــان دەكـــم و دواتر ھمووشـــیان چك دەكم، لبر خاتری ئوە، واتا مبســـتم موختاری گوندەكانی ھرمی خۆم و كوردەكان بوو، لو

گوندانی كوا چكمان كردبوون.گڕام .. گـــڕام .. گوندكی عارەبان ھبوو

ناوی زمارەی عوی بوو، ئو گوندە (١٠) كالشـــینكۆفی لـــ حكوومـــت وەرگرتبوو، ماكش ھردە مـــاڵ دەبوو، وەرزی ھاوین بـــوو، كابرایك ماتۆڕی ھبـــوو، ھم خزم بوو، ھم برادەریش بوو، تنزیم بوو ھشـــتا مانئ ۆ، بزانمگووت بـــچووبوو، پدەرنبڕۆژ چ دەكن و بشو چ دەكن، ماوەیك چاوەدری گوندەكی كردوو پاشـــان ھاتوە گوتی : ڕاســـتیكی بشـــو باش خۆیان قایمدەكـــن بم بڕۆژ دەچن ســـركار و تنھا پیاوە پیرەكان لماوە دەمننوە، گر شتكتان پبكرت، ھر بڕۆژ پتاندەكرت، چونكـــ بـــڕۆژ تفنگكان لگـــڵ خۆیان

.ن و زۆر ئاسانركار ناببۆسڕۆژی دواتـــر كاتژمـــر دوانـــزەی نیـــوەڕۆ، سیارەكی دووتنیم ھناو ھندێ سندووقی مریشكم ھاوشت ســـرێ و پشمرگكاتم لنـــاو درژكردوو، كاتژمـــر دوانزەی نیوەڕۆ چووینـــ ناو گوندی زمـــارەی عوی لبن گوی، ھاتین خوارێ و بماكان داھاتین و ھر دە كالشـــینكۆفمان ھنا، عرەبكان ئوانی ك لماوە بوون ئوانیشمان ھنا و ســـیارەیكی داتسۆنیشمان ھنا، لگڵ تفنگكی پرەشـــووت و چند خنجرك ئوانیشمان ھمووی ھینا. بڕكوتین لنوان تلرخمی گورە و زمـــارە گردك ھبوو، لوێ رامگرت و ھموویانم برداو شتكانیشم ھمووی دانوە، گوتم:بم چككان نادەموە چونك ئو چكان ھی حكومتی بعســـن، گووتیـــان، ھیچ.... گلییمان نیـــ، زۆر زۆر سوپاس. ویستم،خوا حافیزی بكم، یككیان گوتی، ڕاوەست كاك، دیارە حكومت نما، مادەمكی ئوە بتوانن كاتژمر دوانزەی نوەڕۆ ،ی وایكی گوڕەكوەكو گ زمارەی ك نبمانای وای حكومت نمـــاوە، جا ئم لو گوندەی كشمان گل زۆرە، ئگر ویستمان ینبوو، بكمان ھیشین و كشـــكات بككوێ؟ گوتم، وەرن ددەوان. گوتی: ددەوان لكوێ ی؟ گوتم لـــالی ڕۆژھت وەرە الی بســـتانی لوێ پرســـیار بك و پتدەن ددەوان لكوی، ئوەبوو چككانمان ھنا و گڕاینـــوە. ئوەی كـــ دەیگموە گر

ھنبم، وابزانم سای ھشتاو دوو بوو.

:"فغ مام" د ناسراو بحمفوور ئغل مانگی نیسانی ١٩٧٩ پیوەندیم ب بزووتنوەی سۆسیالیست كرد

بشی چوارەمدیدار: رزگار سیان

"فغ مام" حموود ناسراو بد محمفوور ئغ

ئا: محمد گۆران

شۆڕش غفووری

مكانی ئدانپیانانمرۆڤ ھر ل كۆنوە خریكی كردنقســـ و خوندنـــوە ك ككردنر خۆی. قسسلرەنگ زۆرربی ھـــرە زۆری بریتی بت ل كۆمك دوانی ھموو زـــدەڕۆ. و بھـــۆدە تاكـــك مژوویكـــی ھی و مژووەدا لـــم راوبردوویك رەنگـــی داوەتوە بب ئوەی ت كبوەی ھری ئـــبو كو بكات قســـیكی لســـر راڤكردنی زەمن و رووداوەكانی ئم رابـــردووە بكات ھونی دانپیانانـــی دوو نووســـین. گورەمـــان ھی ك ئتوانین ب (دوو جمســـری قسكردن مجالدا لم لســـر خود) ناویـــان ل بنیـــن. یكیان دانپیانانكی قشـــ "سنت ئۆگستن ـ S. Augstain "ە و ئویتریان دانپیانانكی "ژان ك ھرچندە .رۆسۆ"ی ژاك یكمیـــان ب دەوری خودا و مرۆڤدا خـــول دەخوات، بم ئویتریان ب دەوری سروشت رەنگـــ ھمان و خـــوددا. ھموو بین كـــ نكردبت دانپیانانـــك دوو ئامانجـــی ســـرەكی ھی ك یكمیان بریتیی ل داننان ب الوازی و ھكانی خود و دووھمیشیان شـــرۆڤكردنی لـــ بریتییئـــو ھنـــ بۆ مبســـتی درژكردنـــوەی رەوی ژیان وە و دوور لباشـــترین ش بئزموون دووبارەكردنـــوەی و ھكانـــی رابـــردوو. ھر ـــت كـــوەك ئۆگســـتن دەئم لـــ دانپیانانی خۆماندا نابت لـــ چاككانی خۆمان ئبت بكـــوو بكۆینوە، وەستكان ھر خراپییسلبكین و بدوای ئو خراپیاندا ین. دواجاریش رۆسۆ كڕبگقس ل دانپیانانكانی دەكات دەـــت دانپیانانكانم لنو مبن و ھروەك برھمكی لكۆینوەیـــی ل بارودۆخی

مرۆڤ بكاریان بھنین. دابنین بنمایـــك ئبـــت بۆ ھـــر دانپیانانك و لكی جیابكینوە لـــ بیرەوەری، چونك ئـــم دوو بابت لك ك ھرچنـــدە و جیـــاوازن ،یھ لكنزیكیشیان مودای تم دوو بابم دواجـــار ئبدوو دەقـــی جیـــاوازن و ھر كامیـــان بـــ دوو رەھندی جیـــاوازدا ئاراســـت دەكرن. لـــ ئگرچـــی دانپیانـــان الیكوە ب كورتی، نووسر و دانپیانرمان پ دەناسنت، ل الیكی تریشوە بیرۆككانی دانپیانرمان بۆ روون دەكاتوە تا وەك ئزموون و تیۆری ئو كســـ، كســـانی دوای ئو كاری پ بكن. ل برامبردا تنھـــا بیـــرەوەری كاری ەرەوەیگ كسی ناساندنی قالبی ناچنـــ قســـكانی و ئـــوەوە ك كســـانی دواتر لسر "مۆچیاری" ئو ]وەك كاییكـــی گرینگی دانپیانان[ پرسیاری ھننوە. ھنگاو "من كم؟" كرۆكی ھرە گرینگی دانپیانان ك وەك بیرەوەری نایگڕنتـــوە بـــۆ باوك و دایكـــی ھاوخونـــی، بكوو توخمـــ پكھنرەكانی وەكو كلتوور و شارستانیت و ھزر رۆی سرەكی لم پرسیارەدا مدواجار ئ ن. بۆیــــــدەگپویستمان ب دانپیانان نك وەك فكرەیكی ئبســـتراكتی

دینی وەكوو ھی ئۆگستن.

رەھند

(كمال موســـلم )، وەكـــو خۆی گوتی: خكی گوندی دوشیوانی منتكم، دەرچووی كۆلیژی یاسا و كۆلیژی زانستم. ل سای ١٩٨٢ پیوەندیم كردووە بركخستنكانی كۆمی رەنجدەرانی كوردستان ل پۆلی ددەوانی ئوسا،ل ڕاپڕینوە وەك ڕبری رگشمزی پزەكانی ھو ڕن سیاسی لكاردەكـــم ئســـتا ئندامـــی مبندی پشمرگو لپرسراوی سنتری روناكبیری ر بس كرنتر. سولھ م لرگشمپبشی ڕووناكبیری مبندی ركخستنی پشـــمرگی و ئامانجی خزمت كردنی پشـــمرگی ل ڕگای كردنوەی خولی فربوونـــی بكارھنانـــی كۆمپیوتـــر و ئنترنـــت و خولكانی زمانی ئینگلیزی و عرەبی و كردنوەی خولی ڕووناكبیری رگشمری رووناكبیری پنتجیا جیا. ستا ئســـتا (٢٥) بیســـت و پنج خولی فربوونی كۆمپیوتر و (١٤) چواردە خولی فربوونی ئنترنت و خولكی رۆشنبیری كردۆتوە لگڵ كردنوەی پشانگایكی كانی شاخ لرگشمنتی پی دۆكیومنوھۆی مبندی ھولر لیادی دامزراندنی (ی.ن.ك).ھروەھـــا لـــم مانگـــش دا ھفتیكی ڕووناكبیریمان دەست پ كرد ك چند بڕزك بابتیان پشكش كرد

لوان د.ئرســـالن بایز و سعدی ئحمد پیرەو قادر عزیـــز ھروەھا دكتور خلیل

ئیسماعیل .پرۆژەی داھاتوومان بردوام بوون لسر ئو كارانی ك كردوومان و ئگر بۆشمان بكرت ب ئڕشـــیف كردنی چاالكیكانی

.پرۆژەكانی داھاتوومان ل رگشمپب گشتی ڕاگیاندنكانی خۆمان باش بوون ل ھاوكاری كردنمان بتایبتی تلفزیۆنی

گلی كوردستان ل ھولر.پیامـــم ئوەی ھلی بشـــداربوون لم خوالن ل دەست ندەن، چونك ب گومان

سودكی زۆر لم خوالن وەردەگرن.

كمال موسلیم:تا ئستا (٢٥) خولی فربوونمان كردۆتوە

دیدار: رزگار

كمال موسلیم

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،7بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی الپڕەی ئازاد

شاخوان علی حمد

عیب نبی

ب شـــتاو نۆ سان ھمالوی ت كاكئـــوەی رۆژك لڕۆژان نخۆشـــب و شونكی بیشت، ل برەبیانییكی ساردو ســـی تووشی زســـتان كاتك لخو ھدەست نوژی بیانی بكات، كتوپـــ لجوە بردەبتـــوەو گیانی لدەســـتدەدات. ئم بۆ خكی ئاوایی بووە كۆستك كس نبوو لم گوندە بم ھوا نتاس. سیم رۆژ ئوارەكی .كتازی وان چوومـــدوای بانگی شـــمایان جممی دەھات بب ھســـت و خوســـت چووم ئـــو ژوورەی میوانی ل دادەنیشـــتن فاتیحایكم ھدیكرد، ئوەی منی تاساند ئو مام ئختیارەی تنیشـــتم بوو ب دەنگكی وا قسی بۆ تنیشتكی دەكرد وش ب وش حای دەوت، كدەبووم چی دەوت و چـــی نســـرەداوی كاكالو ھاتگـــۆڕێ چند دۆپ فرمسككی ڕشت و وتی:"بڕاستی نڕۆیشت لكســـوكاری ھر كاكالو یاخوا رۆیشـــت. ئاوایـــی لھمـــوو ك خۆشتربوموو شھوت لمشئبڕاســـتی پیاو بوو تگبیركاربوو ھیچ شـــتی لبر عاســـ ندەبوو ئستاش كس نیی لـــم گوندە تگبیرە حكیم و وەزیرەكانی ئوی لبیر چووبتوە، قســـ بۆ بـــرای خۆم بكم ئـــم گوندە ،یكی زۆر پیـــاوی قۆڕمان ھژمارەیل بشداریكردنی شاییكدا ئو گوندەی تنیشتمان مڕكی خسندراویان وەكو دیاری ھنـــا، كاكـــالو ھرك چاوی پكوت گوتی:"ئیھان كراین ئیھان، بو مڕە دەیانوێ پمـــان بن ئم گوندە پیاوی قۆڕیان زۆرە بۆی من پشـــنیار دەكم ل نۆژەندە ك خكی ئم گوندە پیـــاوی كوریـــان زۆرە مڕك بنین چاوكی كور بكیـــن و ل ژنھنانكی خكی ئـــو گوندەدا بدیـــاری بۆیان بنریـــن". وامان كرد لوەوە ســـاردی كوت نوانمان ك لسر ئوەی خكی ئم قۆڕ و خكی ئوان كورن كسمان قســـمان لگڵ یكدا ندەكرد. ئیدی لیكدی كوتین ھنجت و بیانووگرتن رۆژكیان ســـگی یك ل شوانكانی گوندەكمان لو ئاقارە لگڵ سگكی ئو گوندەی دیك بشڕدێ و سرەنجام ســـگكی ئم دەتۆپـــ، ك روومان كـــردە كاكـــ الوو وتمان:"چۆن تۆی خۆمـــان بكینوە"یكســـر وتی:"دوو نرەكـــر دەبن ئو شـــونی ئوان ماكری لیو بریدەنـــ گیانی ئیدی ئگر بتۆزقاڵ ئقیان ھبت تدەگن ك ئم لوان پیاوترین". بقســـیمان كیان كسند كو كردارەدا، چكردو لچاویان بم دیمنـــ دەكوێ ئیمانیان ل كلل نامنـــ، بیر لتۆكردنوە دەكنوە، بم چۆن؟ دەچن دە دوانزە گونـــد ھرچی پشـــیل ھیـــ دەیگرن و ھمـــووی دنـــن و لبرەبیانكدا لنزیكـــی گوندییـــوە برەـــی ناو گوند میاومیاوك دەكن گوندەكمانی دادەگرێ ھر بنجك ھر ھسارو ژوورو كۆن و ســـكۆیك پشـــیلیك دوو پشیلی ل كۆدەبتوە:"وای خوایگیان ئو ئافاتـــ لكووە پیدابوو"جاركی دی خۆمان گیانـــدە الی كاكو كاتك حارو مسلی پشیلكمان تیگیاند بـــ بیركردنوە گوتی:"شـــش حوت چۆك دەگرن و لقاچی ھر یككیان داوەبنكـــی نیومتری ل دەبســـتن دەچن لوگوندە نزیك دەبنوە ئوجار ئاگر لداوەكان بردەدەن و چۆلككان ھدەفنن و ھقتان بســـر ھیچوە نب"ئوەبـــوو لـــ برەبانكی نزۆر رووناك و نزۆر تاریك شـــش حوت ئاگردا داوەكانمان چۆلكمان ھنـــاو چۆلك لترسی رۆحی خۆی بۆئاسمان ككوە خوارەوە خزییرزبۆوەو دابببودیمن ترس دایاندەگرێ و ھاواریان ل بزردەبتـــوە بخوا ئاخری زەمان ھات. خوای بر رق و غزەبی خۆتمان نخـــی. خوای تۆبـــ لھموو ئو گوناھانی ك كردوومان. چۆلككان بسر چند خانوویك ھدەنیشتنوەو لبرئوەی سری خانووەكان بپووش داپۆشـــرابوو ئاگریـــان تبردەبـــ و دەسووتن. لورۆژەوە ئم نھنییكو خكی ئوگوندە تۆبیكی نسوحیان كردووەو چۆن بیاردەدەن و سردانیان دەكین ئمی تگبیر. ئمی حیكمت نوورب گـــۆڕت پ ت، دەكعریفو م

كاكالو. وەی"ھدیتنا الفاتحرزبوونڵ بگـــل"فاتیحاكم خوندو لـــدوای ئوانوە ھسام كلپش من ھسان و ھدی

ھدی چووموە ماڵ.

:كلۆد كاھین دەدەیلمیكان ل چیاكانی باشـــووری دەریای قزوین دادەنیشـــن، ئم دەیلمیان، لگڵ فیرعونكانی میســـر (مكسیۆسییكان = ی كپۆلو شكان = ئلیكشـــوانكارە ملگڵ گۆیتیكان، ل چیاكانی كوردستانوە شـــاویان برەو باشـــوور ھنا) گۆیتیكان بابلســـنیان داگیر كرد و بۆماوەی ٤٥٠ ساڵ حوكمیان تدا گا. شپۆی دووەمیان چوون میســـریان داگیر كرد، خكی میسر ناویان لنان ملیك ھیكسۆســـكان، ملیك داگیر كارەكان، ئو ملیكانی ل سووس و چیای

ئاسۆس چوون میسریان داگیر كرد.ھروەھـــا دەـــ : ئـــو دەیلمیان لگڵ

فیرعونكانی میسر كوڕە مامی یكترن.گیـــالن : ھرمك لئران، لباشـــووری دەریای قزوین، وتكی شاخاویی، ب ھرم

و مبندی، دەیلم بناوبانگ بووە. وتۆتك ،كانمییكی دەیلقان، شـــارتال

نوان و قزوین و ئبھر.حماد ئلراوی، لســـای ٧٧٢ لدایك بووە ل شاری كووف لدایك بووە و لشاری بغدا

مردووە.كوڕی كابرایكی دەیلمی بووە ل سردەمی خـــۆی كس لـــو زاناتر نبوە ل شـــیعر، بـــۆ نرخاندن و ھر كشـــیكی شـــیعری دەكرا بحكم، ھر لســـر دەســـتی ئو شیعرەكانی جاھیلییتی عرەبی و (شیعرە

ھواسراوەكان) كۆ كراوەتوە.

بگومان، شیعرە ھواسراوەكانی، المعلقات میم دەیلئ .و، وجودی نی السبعة: درۆی رستیرەبی پوەی عر ئبل كوردە جاشئم بوختانی دروســـتكردووە گۆی عرەب ل پشی ئیسالم شیعری برزو نوسراوەیان ھبـــووە، كچـــی لكۆلرەوەكانی بیانی و گب وەدا بژینـــندان توچرەبـــی لعســـلماندویان ك عرەب لپشـــی ئیسالم بوە نكی نبـــوەو ھیچ نووســـینھیچی نشـــیعری و نمژوو. پاشـــان چندان قۆناغ لتمنی عرەبی ئیسالمی تپڕیوە ئینجا، حماد ھاتۆت دونیا، چۆن دەچت عق ئو كابرایوا بدرەنگوە بم كارە ھسابت و

ئینجا پشی بوا بكرێ!!: ئیبن ھیشام دە

ھیچ شـــتك دەربارەی مـــژووی عرەبی و سربردەكان ننووسرابوونوە، تا ڕۆژگاری ھر چوار خولفای ئیســـالم تنپڕی، وە لبر ئوەش ندەنووسرانوە چونك لسردەمی خلیفكان زمانـــی عجمكان (كوردەكان – ن دەســـتنووس) زاڵ بوو بســـر عقی عرەبی و زمانی عرەبیدا). واتا ئگر لوان ڕۆژگار و ب تایبتی لسردەمی پغمبر. س. بنووســـرابایوە دەربارەی عرەب. ئوا عرەب لھموو ڕوویك ھیچ دەردەچوون و ندەبوون خاوەنی ئو زمانی ئســـتایان و

ئیسالمیش تعریب ندەكرا!.: ید دەدكتۆر س

ئوەی عرەب بۆ خۆیان نووســـیویتیانوە دەربارەی فتوحاتكانیان (داگیركردنكانیان) چیرۆك و خوراف وە، لتیاناویوەی گو ئ

.كی تر نیوالوە شتب ،ویم پشئ ك وەدانیمن گومانم ل : دە

ســـووچكی دەگڕتوە بۆ سربردەنووس و مژوو نـــووس و، زاناكانی ســـرەتاكانی

ئیسالم.ھروەھـــا دە : ھیچ ھواـــك دەربارەی عرەب ننووسرابۆوە ھتا پایكانی ئركانی دەوتی عرەبی ل ســـردەمی ئمویكان دانمزرا. پاش دەوتـــی عرەبی ئموی ئینجا عرەب وەخۆكوتن دەربارەی ڕابردووی

خۆیان شتیان تۆمار كرد.مژوو نووسانی عرەب تشبوس بگالنی تر دەكـــن و دەیانكن بعرەب وەك گلی نبتی ك خاوەنی نووســـین و شارستانیت

بوون.پغمبر. س. فرمویتی:

(رحم الل اخوانی بقزوین /٣مقالوا : یا رسول الل وما قزوین؟

قـــال : قزوين ارض مـــن ارض الديلم، وســـتفتح علي امتـــى، وتكـــون رباطا

لطوائف من امتى)واتـــا : ڕەحمتی خودا ل براكانم ل قزوین.

س جار دووپاتی كردۆتوە.گوتیان: ئـــی پغمبری خـــودا، قزوین

چی؟فرمووی : قزوین ناوچیك لخاكی دەیلم بۆ ئومتی من دەگرتـــوە (واتا دن ژر

سایی ئیسالم نك بداگیر كردن).دوای ئوەی دەبن ب موسمان دەبن بھۆی لك گردانوەو یكتر گرتنوەی ھندێ تیرە

ل ئومتكی من).نھنی مبســـتك لرەوەی، ك قزوین و ی كیو چركو، لم، كوردستانتی دەیلوحزرەتـــی ئیبراھیم لگڵ ئوانی ئیمانیان پ ی ھنا. بیاریاندا كوردستان ج بھن

و دوژمنایتـــی ئوان بكن كـــ الینگری نمردوویان كرد، وە لگیان ئاشت نبنوە

ھتا ئیمان بخودای تاك و تنھا نھنن.ب ســـوند خواردنكیان درژەی كشا ھتا ســـردەمی موحمد، ماز ماز، ماد ماد ینھ كوردان زوینیو قر. س. ئمبغپبوون ب موسمان ك ھاتن ژر سایی ئیسالم ســـوند و بیاری ئیماندارە كۆچكردوەكانی بتاڵ بووە ئاشـــت بوونوە دەســـتی پكرد لنوان تیرەكانی كـــورد. ( قد كانت لكم أسوة حســـنة في ابراھيم ولذين محة اذ قالوا يقويھـــم انا براوء منكم و مما تعبدون مـــن دون اللة كفرنا بكم وبدا بستا وبينكم العداوة والبغضاء أبدا حتي تؤمنوا باللة وحدة اال قول ابراھيم آلبية آل ستغيفرن لك وما اميك لك من اللة من شـــيء ربنا عليك توكلنا واليك أبنا

.٤/واليك المصير) سورەتی /المتیضكتبی – نور البصار –

دە : پغمبر.س. فرموویتی :- ل ،تـــری منعل وی منگـــوھدی لممناكانی فاتیم ئگر دونیا تاك ڕۆژكی ماب، ئوا خودا ئو ڕۆژە درژدەكاتوە ھتا پیاوك لنوەی من پیدا دەب چیای دەیلم

.نتنیڵ قوستگت لدەگرل ھندێ شونی تر، دەفرمووێ:-

رۆم و، مرۆرش دەگرێ.ھـــر ل ھمان الپڕەدا دە : ئوانی لم ڕۆژەدا دەچنـــ پاڵ ئم پیـــاوە (بیعی) ،وانئ ،(ھـــدیم) واتـــا دەدەن دەدەنـــ رزە لكی بیبدال پلكانی شام (ئبدالئسۆفیگریدا) وە (نجبا میر) ئمش پلیكی ئیمانی ســـفیگری. وە (عصائب الشرق)

.ریكی ئیمانی سۆفیگیش پلمئوات خۆرھتیكان ك دیسان ل پشوەی دە چونك ،یكست كوردستانبالن مگل خۆرھـــت ل عراقیـــكان .. بگومان لدەســـت نووسكم ساغمكردۆتوە ك ئم دوو فرموودەیـــ دەقـــاو دەق تنھـــا كورد م ســـل ت بدەنر دیقگوە. ئتـــدەگرچینـــی دیاری كردوون كـــ ڕەگڵ مھدی دەكون، عرەبكیان لگدانی. مبستیش ل (ئال و بیت) برەباب و نوەی پغمبرن

– ك كوەرەشین ل بنچینوە.:بالزەری وەریگرتووە و دە ید لدكتۆر س

بالزەری وا دەگتوە ك ئیســـالم ســـری ھـــدا تنھا ١٧ كس لھـــۆزی، قوڕەیش (كوەرەشیكان) نووسینیان دەزانی، ئیمام رەب لع واتك ،وانك بوو لكلـــی، یع

پشی ئیسالم ب مژوو ب نووسین بوون.-: وی دەسرەوی دەھلمیر خئ

كوردە، ناوی خوشـــكی بھرام چۆپان بوو، بھـــرام بر لوەی گیان بســـپرێ فرمانی پدا خـــۆی و مردەكی و ئوەی لگیانن بۆن ڕووبكن خاكی دەیلم، لوێ بچن ژر ردان سینناوی م ھرام، كی بی براكسایبوو، ئوانیش فرمانی بھرامیان بجگیاند، چوون لوتی دەیلم، نیشتج بوون. بھرام

برایكیشی ھبوو ناوی كوردۆ، كوردە بوو.فیردەوســـی، شـــیرینی بكچـــ فارســـی لقمـــداوە. قزوینـــی، دەـــ شـــیرین

.نیرمئكریستنس- دە :- كچ ئرانی لسردەمی ساسانیكان و دە : كچكی مسیحی ڕۆمی

بوە.

دنیای نووسین دونیایك ئستا زۆر دەنگی ل ھكوتووەو، زۆر كس ھن كدەنووسن، بگومان دەب ئوەش لالمان ڕوون ب ك ئگر ھر كسك ھسایوە و دەستی كرد ب نووسین، ئوا زۆری و بۆریك پیدا دەب ك پویست ھوەستیان لسر بكرت. ئگر چی من لســـرەتای نووسین دام و ناویش لخۆم نانم نووسر، مگر ئوانی كاریان لگڵ دەكم، بابتیان بۆ دەنووسم پم بن نووسر ك ھر ھموویان زۆر لوە گورەترن، ك گنجكی وەكو من شتیان بۆ بنووست، بم دنیام، وەكو دەست گرتنك

و ھاندانك ڕگم بۆ خۆش دەكن.ئوەی ك منی دگران كردووە و وای ل كردم ئو بابت بنووسم ھر ئوەندە ب نووسینی ئو بابت، باركی زۆر قورس دەخم ئستۆی خۆم، ئویش ئوەی ك ڕۆژان زۆر بابت دەبینین ك دەنووسرێ و تیدا ھرش دەكرت سر خك و ناوی خك لكدار دەكن، ك ئوە ب ھموو شـــوەیك دوورە ل بھاكان و ئخالقكانی ڕۆژناموانی ســـرباری دەستر ھمان نووسوكراوە ھمان بژمارەی دوای ھت دەنووسن و لباب ش كوانئو داوای لبووردن دەكا یا وەك بناو ئو ڕۆژنامنووسی ك بابتكی نووسیبوو، سرەڕای ئوەی ك ل نھنی كارەكی ندەزانی و نیدەزانی كارەكان چۆن دەكرێ ئوجا ھسابوو بابتكی نووسیبوو و ونیكی خۆشی لگڵ لدا بوو، ئوە سرەڕای ئوەی كاكی بناو ،كانی ناو كارەكنانی زانیاریكارھب ھكی و بناوزڕاندنی خ سا بوو بر ھنووسكاكی نووسر ھسابوو بابتكی لبوكراوەیك بوكردبۆوە ك ئو بوكراوەی تنھا ی و قسكتزی بابھ ر ببر لچی كاكی نووسك ،یی نیتی ڕەخننی بابشـــوھلق و ملقكانی ناوی ھسا بوو لو بوكراوەی بوی كردبۆوە، تا ئرەش دەتوانین ی كسو كئ كات ی داخگوەی جم ئین، بكك نیدەنگ بین و ھیچ قس ی بلبابتی لسر نووسرابوو ك ل بنمایكی نوورانی ل ئخالق پروەردە بووە بنمایك تنھا ناتوانن چالو خۆری بكن و ناتوانن ســـر بۆ ھیچ كس شـــۆڕ بكن ئگر چی ســـانك لڕاگیاندن كار دەكن پیوەندی ب كاكی نووسر كرد و پی گوت : بۆ ئو

بابتت بھ نووسیوە و ناوی منت زڕاندووە؟كاكی نووسریش سرەتا خۆی بزل دەزانی و قسی گورەی دەكرد، دواتر كچ ك پی م بۆ تۆ وادەزانی من بدەك دادگا شكاتت ل وەی ناوی منت زڕاندووە لر ئبگوت ل

كس و كارم ھساوی ئو قس ب مانایانت نووسیوە...!كاكی نووسر گوتی : كس ناتوان من بانگھشتی دادگا بكا من ( .......)ە، ك حزبكی

دەستدارە.ئاخر ئوەی كجی قس لسر كردن ئو ھوستانی ك نووسر دەریبی من لی

دەپرسم تۆ نووسری یا سیاستمداری ل پنای نووسین؟ئو ھموو ھڕەشیی ك نووسر دەیكرد و وای پیشان دەدا ك ئو لسر ھق كچی قی خۆی بۆیر ھسدەكات ل ر شكاتی لھ و كچئ وەی زانی ككۆتاییدا دوای ئ للناكاوك لقاتی دەیمی ھڕەشـــ ھاتوە قاتی ســـفری پان كردنوە و گوتی تۆ وەرە

(......) ڕۆژنام تا قس پكوە بكین بم ئو كچ نچوو وە نرخیشی بۆ داننا.كاكی نووسر ئوت لچی ئمت لچی؟

كچی ل كۆتاییدا دەركوت كاكی نووسر زانیاریكان ھی خۆی نی و پشتی بكسكی تر بستووە و شتكانیشی بھ نووسیوە.

ل كۆتاییدا حزدەكم بم یا پویســـت نووســـرانی ب الین و ئازادیخواز ( ئوانی بھیچ شـــوەیك لگڵ ناوزڕاندن نین ) میدان ج بن و با پاشكۆكانی حیزبكان بن و ڕۆژنامگری كوردی بچاو سووركردنوەی حزبی برەو پش ببن، یان ئو بناو ڕۆژنامنووســـانی ك بۆ مكافئیكی (١٠،١٥) ھزاری شـــت دەنووسن و ناوی خك

لكدار دەكن و دواتر داوای لبووردن دەكن. بپشتی ن س نیماوەو ھیچ كوە نستا ڕۆژی چاو سووركردنئ وەدانیئاخر گومان لو بترس، ئگر بچی ل كاكی ڕۆژنامنووس و ونكانی بپرسی لوانی ب زۆر باوەڕم ب ئازادی ڕادەربین ھی، كاك خۆ ئمش باوەڕمان پی ھی و ھولی بۆ دەدەین بم نك بحیزب خك بترسنی، لكاری ڕۆژنامنووسی ك لوانی حیزب ھر پشی شرم

ب ك تۆ دە ی من ئندامی فالن حیزبم یا سر بفالن حیزبم. : دە یكی كوردیش ھندپ

سوار بوون عیبك دابزین دوو عیب!بۆی ئگر شتكتان نووسی لی پشیمان مبنوەو خاوەن قسی خۆتان بن.

كات الپڕەی مژووی درینی ھر شـــارك ھدەدەینوە ســـرەتا ب بازاڕ و ئاوەدانی و كلتورەوە دەست پ دەكین و دەخونینوە چونكـــ ئاوەدانی و ســـوداو مامل كردن نیشانی پشـــكوتنی ئم شارەو گرەك و ندنی بازار بۆتســـشمرۆ گئ .رەیدەڤســـنگی محك بۆ برەو پـــش چوون و

شارستانیت.شاری ھولر ك مژوو ئسلمنی ب كۆنترین

شاری سر ڕووی جیھان دادەنرت.ھولر ھر ب ئاوەدانی و شارســـتانیتوە بخۆراگری ماوەتوە بۆیـــ دوژمنان چاوی داگیركریان ت بیوە ل ھموو ھرشـــك شكستیان ھناوە، سركوتن ھر بۆ خكی

بشرەفی شاری قو منارە بووە.كوات ھولر شارستانیت و زانست و كلتوور و بازاری تیای بووە ئوەش نیشانی ئاوەدانی و بـــرەو پش چوونی ڕووی راســـتقینی

خلكی ھولرە.گرەككانی شاری ھولر ئو راستیمان بۆ دەردەخات كوا ژیان ھر لنو قت نبووە بلكو پرەی ســـندووە گرەك ب گرەك شقام ب شقام بۆت بازاڕ و ئاوەدان بۆتوە

ك ئمۆ بچاوی خۆمان دەیبینین. بۆت ختی كوردســـتانر پایتولشـــاری ھشونكی ستراتیجی گرنگ ل ھموو وتانی دوونیـــا ڕووی تدەكـــن و بـــرەو بنك و

مبندكی بازرگانی گرنگ ئڕوات.گرەككانی شـــاری ھولـــر ھر لخۆیوە دروســـت نبووە ناودارك و كســـایتیك ل پشـــت ئم گرەكانوە بـــوو كوا ئمۆ بئاوەدانـــی و شـــونكی بازرگانی خلكی

ناوچك و گرەككان شانازیان پ دەكن. ككخمور یگای مر ررەكی كورانی سگلكۆنترین گرەككانی شاری ھولر ك لدوای ئاوەدانی قـــت و گرەككانی چوار دەوری قالت و بازاری قیســـری گرەكی كوران و بازاری كوران بیكك ل بازارە خۆشكان و

كۆنكانی ھولر ھژمار دەكرت.ب شك دروست بوونی ئم بازارە ك یكم دوكانی ل دروستكرا بپیشی گۆشت فرۆشی لسردەستی پیشكار (كا خدر نادر قساب) بوو دوكانكی بچووك برامبر ببیری ئاوی ئوكات بوو كوا لجرگی گرەكی كوران ھكندرابوو بۆ پداویســـتی دانشتوانكی كوا بســـت و تنك و ترو كوندە ئاویان ئگواستوە بۆ ماكانیان ئو بازاڕەی ئمۆ ب رخ ككی ھاوچبازاڕ بۆتـــ یبینن كئ

ھزاران كاســـبكار ڕۆژان ڕووی تدەكن بۆ بژـــوی ژیانیان ئگڕتوە بـــۆ ئازایتی و چاالكی (كا خدر نادر قساب) ك ھموكات ل ژیانی الینگری ل قوماوان و ھژاران بوو. شۆڕشماوەر و لو جزی نھتیكی بسایكیك لدوایككانی كوردســـتان پاڵ پشتی

پشمرگ و سركردەكان بوو.كاك خدر نادر قســـاب لســـای ١٩٦٢ بۆ یكم جار دووكانكی بچووكی دروست كرد ب پیشی گۆشت فرۆشی ھتا سای ١٩٦٧ پاشـــان ریزە دووكانكی تری دروســـت كرد بشوەیكی جوانتر و ڕك بم شارەوانی ك دانـــی چونكتســـتان بھ وكاتـــئدوكانكان ب رەزامندی و مۆت دروســـت كرا بوون و لھمـــان كات دا مۆلتیان ندا چوونكئوخانووەی كتكی دابوو بۆ دووكان

خانووی نشتج بوو.بم كاك خدر قســـاب بـــردەوام بوو بۆ بدەســـت ھنانی مۆـــت و ئاوەدانی بازار و گرانـــوەی دوكانـــكان بشـــوەیكی فرمی بۆی ل ھاوینی ســـای ١٩٧٧ ڕووی لـــ وەزارەتی شـــارەوانیكانی بغدا كرد بۆ

ڕەزامندی دوكانكان ل نیشـــتج بگۆڕی بـــۆ بازاركی ھاوچرخـــی بازرگانی ئوەبوو لیژنیك پـــك ھات لشـــاری بغداوە بۆ سردانی دووكان ڕووخاوەكان ك بشوەیكی میدانی بچاوی خۆیان شوونكیان دیت و كردیان ج بج كردن ئوەبوو لمانگی ١٠ م دووكانانئ ندیان دا كی ١٩٧٧ رەزامسابكرت شـــوونكی بازرگانی بۆی كاك خدر نادر قســـاب یكم ھاوتی و كســـایتی جوا خانووی نیشـــترەكی كوران بوو كگبگۆڕی بۆ بازرگانی كوا ئو بازارەی ئســـتا ك بخۆشـــترین و ھرزانترین بازاری شاری ھولـــر دادەنرـــت نـــك گرەككانی تر بلكو لشـــارەكانی تری كوردستان خزان و گشـــتیاران و میـــوان ڕووی تدەكن بۆ پداویستیكانیان بم بداخوە كاك خدر نادر قساب ل ١٩٨٤/٩/١٢ ب نخۆشكی و لزاران سكوشندە كۆچی دوایی كرد.. ھگیانی پاكی كاك خدر قسابی باوكم سربرز و ســـركوتن بۆ جماوەرە گرەكی كوران و

دۆست و ھڤانی.

دەیلميیكان كن؟عبدولواحید دیبگیی

خۆتان بحیزب ھمكشنھیوا ئیبراھیم

خدر قساب یكم كسایتی و دسۆزل دروستكردنی بازاڕی كوران ل ھولر

پوشۆ خدر نادر قساب

خدر قساب

رەسوڵ بختیار

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،8بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی رەخنو بدواداچوون كاتك

لیكترناگین

نخۆشییكاننخۆشـــی زۆر جۆری ھی، ئوە جگـــ لنخۆشـــیی جســـتی و دەروونییـــكان كـــ ھندكجار وا لمرۆڤ دەكات چند مانگ و چند ســـاك لژر جـــگادا بكوت. لگڵ ئمانشدا نخۆشی دەروونی مانرەڕای ئس ژ خایاندر یھ ر ڕۆژانگئ یس ھك كـــندھدرۆ نكات دی داناكوت، ئم الی ئو وەكو نخۆشی لھاتووە، ئم نخۆشییش بگورەیی و بچووكی نییـــ، بكو ھیـــ تمنی زۆر و درۆی واشاندا دەكات ك ورەیگ مانت، ئڕ نابپكدا تھیچ كۆدب ك لشب ھاتووە درۆ بۆتوایان لژیانیان بب درۆ ھناكن لمش ســـیرتر ئو درۆزنان بۆ نمایش ربوونســـتا فكردنی درۆكانیان ئبكاردەھنن نـــوێ تكنلۆژیای دو بالیانشنیا ئكیش تكانخو ب ئوەی ھیچ سوود و قازانجك

بوان بگات.نخۆشی ڕۆتینیش ھی ك لنو فرمانگكاندا ڤایرۆسی پیدا بووە و خریك زۆربت ل فرمانگكانی ئم وت بگرتوە ھر بھوەس داواكار دەند بـــكابـــرای كارم ی وەرەوە، یاخود دەۆ ســـببببـــورە مامكـــت تنیا بینینی بڕوەبری دەوێ و ئیمزا دەكرێ، بـــم ئو چند ڕۆژـــك مۆتی وەرگرتـــووە بۆی ئمـــ ناتوانین كارەكت بۆ بكین كلی دەپرسیت ئی ئـــو برادەرە جگری نیی ئو پت دە جگر دەســـتی ئیمزا ل ك كر دەزگایھـــ كردنی نیدوورەوە دەیبینیت دت خۆش دەب و وا دەزانیت براستی ئم پشكوتین بم ك دەچی ژوورەوە كارمندانی بشـــوەیكی وا وەمت دەدەنوە تۆ وادەزانی ئوان نخۆشـــن تازە ھســـاونتوە، جگا لســـر دەبینی بم كۆمپیوتركـــی زۆر ھیچی ل ندانو كارمك لـــزۆژبكۆمپیوترەكانیان تنیا نازانن

گمی پووكرو ناپلیۆن دەكن. تم وزۆرجار دەروونناســـانی ئ لوە كنـــوە دەكخـــت لـــجنگڕن حاتـــكان ببت دیاردە پویســـت ڕی ل بگریـــن، بم چونك یكی دیكخۆشییش نمئدەزاندرێ بچی چارەســـر دەكرێ كچی لدوورەوە ســـیری دەكن و دەبینـــن حاتـــكان چۆن پرە ئوەی ھنگاوك ب ،ندەســـتلدوایدا دەزانـــن ئوان بھاوژن، ھر خۆیان قازانـــج دەكن ئینجا چ بھنانـــی حـــب و دەرمان یان دۆزینـــوەی گرتنبری ڕگایكی دیك، بمشوەی تنیا ھاووتییان زەرەرمند دەبن ئگر بتوو باس ل نخۆشییكانی دیك بكین ئوا ت بمان دەوڕەی دیكدەیان الپـــئوەی پســـپۆران خۆیان ل بكن ب ساحب، چونك نخۆشییكان ھر لدایكبوونمانوە لگمانو كردنكی چارەســـر ناشـــزانین الی خۆمانـــ، ھـــاوكات زۆرـــك لوانی ك خودی خۆیان نخۆشی ھگرتـــووە ڤایرۆســـكانیان و ویســـتپ ن كوە دەكباس لـــبكرتوە لناسینی خك وشیار

نخۆشییكان.

r1970bakhtiar@gmail.cmm

ل خوندنوەی ھر گۆڤار و ڕۆژنامیك، گوێ گرتن ل ھر ئستگیكی ڕادیۆیی، تماشاكردنی ھر كناكی ئاسمانی "(ناوخۆ بن یا دەرەكی) ھندێ نووســــین و بابت، ڕاپــــۆرت و ریپۆرتاج وە باس لنــــو دەكرون و برچــــاو دەكــــبمســــلكانی ڕۆژ دەكن لنــــاو ووتكمان و پیامن بۆ كاربدەستان، سستی و كمترخمی و جۆرە نووسیناندواداچوونی ئوە و بژینتولیا وەالم ندانوەیان دەست و دەست داران

دەخات بردەم برپرسیاریتی.كســــی برپرس ئو پل و پایی پی دراوە بۆ ئوەی شایستی ب، بۆ ئوەی ڕاستی و ناڕاستی یكان یكالكاتوە بدەر ل ھچوون، ب ئركی سرشانی بزان، بسنگی فراوان و لسرەخۆ،

.وە بچكانلسپیر مبوەك كسی مولتزیم وەم دەری ڕاو بۆچوونكان ب، ئو پالر و توانجانی دەگیرنوە دەزگاكانی حكومت، ئو چواشــــ كاریانــــی دەكرن بۆ تان و تشــــرە لدان، ب ووشیاری مامیان لگدا بكا بۆ ڕای گشــــتی (ناوخۆ و دەرەوە)ی ڕوونكاتوە تا گلكمان ھست ب ئاسوودەیی بكا، تــــا ئوانی لھوــــی تكدانی ئزموونی خۆ بڕوەبردنكمانن واتنگن خكی كورد داكۆكی كاری نی، وا نزانن ھر پالر و توانجك، ھر شكســــت ھنانكی ڕابــــووردو، ھر بكم زانینكی داخوازیكانی خكی، ھر ھیكی ستادایوەی ئستۆی نئ مووی لژوویی، ھم

چ برپرسیار ب یا ڕۆشنبیر و ڕووناكبیر.وابــــاوە ھر بابتكــــی ڕەخن ئامز نووســــرا بوكرایوە (ئگر بــــ وەم بوو) ئوە مانای كانیاندنرپرسان و الوازی ڕاگتی بم دەسكمانای كم لباری، مانای بتوانایی و كمترخمی یــــ، نامانــــوێ كاردانوەمان ھب كســــیش ســــك حیســــابی ھیچمان بۆ ناكا. مانای وایڕۆشنبیر و نووســــرەكانمان، ئیداری و سیاسی یكانمان كسانی مشخۆر و خۆ بگورە زانن، فلسفچی و قس زل و قبارە گورەن ھیچیان لھگبدانیــــ (لگڵ ڕــــزی زۆرم بۆ ئوانی وەفادار و خمخۆرن ل كسانی ئیداری و سیاسی

و نووسر و ڕۆژناموان).پم وای ھندەی كورد چاپ و بوكراوەو میدیای ،تان نینــــدێ ووھوە لچارەگی ئــــ ،یــــھھنــــدێ بابت ل ڕۆژنامــــ و میدیا كوردیكان دەوروژنرن وادیارە بكمی لالین برپرسانوە

دەخونرنــــوە، كم گوێ بیســــتی ئو جۆرە نووســــینان دەبن كــــ داخــــوازی ھاووتیانن، ئامادە نین تنانت چاوكی پدا بخشنن بزانن چی نووســــراوە، مزلوومیتــــی خكی چی و بۆچی دەنووســــن، ھاوار دەكــــن، ئگر بورن خۆپیشاندان سازدەكن، خمساردی ھندك لو كاربدەستان گیوەت ئوەی تنانت ئامادەنین چاوپكوتن لگڵ ھیچ پیامنرێ ئنجام دەن وەك بی (گــــوێ یان ئاخنیــــوە)، ئامادەنین ك لمن، كتیان بككانی ھاوومكار بــــۆ خدەستیان یكســــانی شیاوو ل ھاتوو بدەن، چونك چارەســــری كشكانی خكی و دابین كردنی خزمت گوزاریكان مانای كۆتایی ھنانی دەســــتی ئو جۆرە كس مشــــخۆر و چاو تی لزافــــی كوردایالف و گ كــــ یچنۆكاندەدەن. ڕەنگ تیاندا ھب لسردەمی ڕژمكانی عیراق چندین خكی ب تاوانیان برەو پتی سدارەی دوژمن ڕەوان كردب و بشھادەتیان گیاندبــــن، ھبووە بناوو قــــوارەی زلوە ئو خكــــ ھژار و بــــ دەرەتانی ســــرگردان كردووە، زومیان كردووە، كرامتیان پ شل كردووە ئستاش ھمان برپرس و ھمان گورە پیاوانی دەست ڕۆیشتووی دەستن ب ئوەی ،(وەیری چاوتان كلی پب) رێ بس بوككس زاتی ئوە ناكا رەفتارە دزوەكانیان باس كا، ڕەنگ ھكوتن سری و بئاژاوەچی و گرە شــــونی لقم دەن، یا بیان كن دزو پیاو خراپ، ھڕەشی مرگیش لوالوە، ئگر ھاتوو رانی كا، بنیگ مكیان كســــنانی كناوھگومان ب لوەی ژیان بسالمتی دەرنابا تووشی چندین بگرە و بردەی دەكن، ئوان ھمووی نیشانی الوازی و ب دەستی خكی شقام و نووسرانی ناو الپڕەی گۆڤار و ڕۆژنامكانن، میدیاكانن، ھرچندە ڕۆژان غمی لدەست ندانی ئو ئزموونیان ك بخونی ھزاران شھیدی گلكمان بدی ھاتــــووە، غمی ماندووبوون و شــــو نخوونیان، كچی ئوانی نایانوێ گوێ بیســــت بن، نایانوێ بزانن (ھباس ل دیوانان چ باس)، نایانوێ خكی خاوەن مسل ڕۆی ھب ل ئاوەدان كردنوەو گشــــپدان، ئوەی ھی تنھا بۆ خۆیان و بس (ھمووی بۆ خۆم ،بكیان ھموە و ھیــــچ بۆتۆ) ئامادەنین تاقئگر لدەرگایان بدرێ بۆ چاو پكوتن بیانووی سیر و سمرە دەدۆزنوە بۆ ئنجام ندانی یا سكرتر و پاسوانی بردەرگایان ڕادەسپرن ( بڕزیان كۆبوونوەی ھی یا سرقای كاروباری

.(كی تر ببا بۆ كات ،تیانھاوو ل واقیــــع، ڕاكردن ل مــــووی ڕاكردنوە ھئــــ

ھوســــت، ڕاكردن ل مسئوولیتی خلكی، چواشــــ كردن ب ووشــــی بریقدار و كۆڕی تاندنواران، خسك و خواردنی نیوەڕۆ و ئرتببــــ بنــــی درۆ و دوور لڕاســــتی، بھندێ فلســــفی ڕیاكاران و كــــۆڕی دیموكراتیانی سردەم (بڕاستی دیموكراتیتی سردەم ئاوابی) !! چواشــــكارن، ئوە تنھا كو لسرنان و بس، دەنا پویست برپرسان ئوانی ھگری پیامی ســــرفرازین، ئوانی كورســــی و مزی دەســــتیان ھی، ئوانی ڕەوڕەوەی مژووی سیاســــیان ل ئستۆی ھمیش ساز و ئامادەی ب ،رزانربســــ ،ترســــانیدان بن، چاو نمسمینوە، كادیری میدان ئاسا داخوازیكان، ڕووداوەكان، ڕاگینراوە ھبســــتراوەكان ھر شــــتكی تر بۆ ناو زڕاندنــــی كوردایتی دەكرێ ڕەتكنــــوە ل ڕۆژنام و گۆڤــــارەكان، ڕادیۆ و میدیاكان كۆڕی ڕۆژناموانی و مزگرد سازكن، ،فافیانش ،اوانبوە بچن لكاندەم داخوازیبڕاشــــكاوان وەمــــی ب پــــچ و پنای خك بدەنوە، ڕاستی یكان ڕوون كنوە، تنگژەكان لكوێ سرھدەدەن باسی كن ئاستنگكان چۆن چارەسر دەكرن، ترسیان لوە نب ئو كورســــی دەستی لسری دانیشتوون ئمۆ ب یا ســــبی ل كیس دەچ ( كورسی موكی كس نی) ھی ئوانی خزمت دەكن. ئو درۆو دەلسانی بدەم مسلی كوردایتیوە لرەو لوێ دەكرێ ئوانیش دەگرتوە، ب پلی یكم ب بوەیان ھمدانوە برپرســــیارن ئی بل(ڕاســــتی ووتن) نك تنھا (درۆبك درۆبك تا خكی باوەڕت پ دەكن) كســــ ڕۆشنبیر و ڕووناكبیرەكانمان لــــ میدیاكان، ڕاگیاندنكان، پیامنرانی گۆڤار و ڕۆژنامكان كلناو خكیدا رپرسانی لڕاپۆرت و ریپۆرتاج دەنووســــن و ببئاگا دەھنن ل برامبــــردا الین پیوەندی دارەكان بپی (ڕاستی و ناڕاستی) مام لگڵ بابتكان دا بكن ل ناڕاســــتی ھر نووسینك بكۆنوە، با خاوەنی نووسینك لپرسینوەی یاســــایی لگڵ بكرێ، متمانی ل وەرگرنوە ئوانی ناوو مژووی گلكمان لكدار دەكن (عمتاب) تن شت دەنووسندەرەوەی وو یا ل النســــو مئ ن، نابــــن و دەمكوت كربكرخاوە خاوی تدا بكرێ چونك پیوەستن ب دوا ڕۆژی كورد (ھموو دواكوتنك دەردەسریكی

.(دوایلبداخوە ئم وابستی گوێ ندانین وادەزانین ئگر شتكمان دەرھق ووتراو گرنگیمان پ ندا ب ماوەیكی كم دەچت خانی فرامۆشــــی و دێ، ك ر ئاوی لقی ســــبیر دەكرێ وەك بل

لڕاستی دا وانی ئو خمساردی ی زۆر دەكوێ یوەستپ ڕێ چونكناپســــانایی تروا بو ھ

بدواڕۆژی حوكمانیمان.ل ووت پشــــكوتووەكان دەستی چوارەم كاربدەســــت و لپرســــراوانیان دەخنــــ ژر چاوەدری ووردی میدیاكانیان، ڕاســــتی یكان ناشارنوە، ھر دیاردەیكی دزو تنانت (ئمنی و سربازیش) ب پردەو شاردنوە باسی دەكن، خكی ووتكی خۆیان و دونیای ل ب ئاگا دەھنن، ئگر برپرسكیان ھی كرد پاش ئوەی لســــری دەنووســــن ڕووبڕووی دادگای دەكنوە و ل پرســــینوەی لگدا دەكن و پۆست می ســــزای دەدەن و لرخمتی كپب

ئیداریكی دووری دەخنوە.بــــا ئمش وابین، چاونترس بیــــن، با دادگای ویژدانمــــان (محاســــب)مان كات ئگر لھر دەزگایكی ئیــــداری ئركی ڕاپڕاندنی كاروباری ھاووتیانمان پ ســــپردراو نمان توانی وەك پویســــت خزمت بكین، با لخودی خۆمانوە نو شوئ ب ســــترجدا بمان تریو بوئبكسكی شیاو بدەین، ھیچ مرجی پشوەختی لســــر داننیــــن تنھا مرجی دســــۆزی بۆ كارەكی نك دسۆزی بۆ ( خۆ دەومندكردن

لسر حیسابی خكی).بابــــو قناعتــــوە پ بنینــــ ڕۆژكی تازە، بو گیانوە ھســــت ب لپرسراوی بكین، بو تگیشــــتنوە بین میدان، بــــو ڕۆحیتوە بۆ برژەوەندی گشــــتی كاربكیــــن، ئگر نابا ھیچیتر خۆمان نختنین، ناڕاســــتی لگڵ خۆمــــان و دەوروبــــر و دونیا نكین، ڕاســــتی یكان لخكی نشــــارینوە، حكومتمان بو جۆرە بۆ بڕوە ناچی، ئیدارەمان بتواوی یك ناگرتوە، یكگرتووییمان ناب، بھڕەشو چاو ســــووركردنوە لگڵ یك دەدوین، ئامادەنین كورسیكانمان بۆ كسانی تر چۆڵ كین، ئامادە نین ل دەسكوت مادی و معنویكان دەست ھگرین، مومارەسی حیزبایتی تسك لناو عامین (نكان دەكتیماوەر و دەزگا دەوج

ئاسا) لجووداین.ئگــــر ڕووداوو كارەســــاتكان، گۆڕانــــكاری و پشھاتكان، ھواڵ و چاوپكوتنكانی دەوروبر و دونیا بچنــــد زەردەخنیكی ناشــــیرینی كاربدەستانی دراوس و ووت گورەكانی دونیا ( كــــ تنھا برژەوەندی) دەزانن بوە ل قم بدەین ئیدی ئم ھموو شــــتكمان بۆ كراوەو ھیچ ئاستنگكمان لبردەم نی ی، براحتی دڵ ســــر دەنینوە گلكمان نوقمی ئازادی س ناتوانك تایئیدی بۆ ھ ،رفرازی یو ســــ

مژوومان لكدار كا، كس زاتی پالماردانوەمان نــــاكات، ئوە نك ھر خوو خیا، نك ھر ب می شكستی دوژمنانكســــتی ڕۆژانی یمپچوانوە ھیكــــی مژوویی گورەی، ھڵ ختاندنی خكی خۆمان، درۆ كردن لگڵ خكانی ھژار و ب دەرەتان، شاردنوەی ڕاستی یكان ل كسوكاری شھیدان و ئنفال كراوان، پچوانی ھمــــوو داب و نریتكی كوردەواری ی، متمان ل سندنوەی ھستی شۆڕشگانی

پشمرگ قابووەكانی كوردە.دوژمنــــی كوردایتــــی لبۆســــدای، خریكی ڕكخستنی پیالن، خریكی كۆكردنوەی ھزی ،یاندنڕ خســــتنی زوڕنای ڕاگگربازی و بسخریكی تكدانی ڕیزەكان، ھوڵ دەدات ھموو پۆژە خزمتگوزاریكان و پشكوتن زانستی و كۆمیتیكان پك خات، ئاســــتنگ دروست دەكا لھر كــــۆڕ و كۆبوونوەیكی ئیقلیمی و جیھانی ك باس ل مسلی كورد بكرێ بپی سنگی دتمیدان و بوار نادات لمینبرە نو دەوتیكان فایلی كوردستان لڕووی ئابووری و فرھنگی و سیاســــی یوە پشكوێ و ئاشتی

.رار برقب لپویست دان بھكانی خۆمان دابنین، داوای لبووردن ل كسوكاری ھموو شھیدانی ڕگی كوردایتی بكین، چاوك بــــ ئزموونی زیاتر لپازدە ســــای حوكمانیمان دابخشنینوە، ئو ڕووداوو كارەســــات جرگ بانی ڕوویان دا پند و دەرس و عیبرەتیان ل وەرگرین سركردە سیاسیكانمان، كاربدەستانی ئیداریمان ب پلی یكم لگــــڵ ئش و ئــــازاری گلكیان بن، پشــــت ب جماوەری خۆیان ببستن، بنچینی ،ل دایتی ڕیزەكانی گكی كان لوتنركســــھرگیز بــــوار ندەن دوژمنــــان دزە بكن، ئو كسانی توانای بڕوەبردنی كاروباری ئیداریان نی، با شونكانیان بكسانی (شیاو) پكنوە ھمتی چاكســــازی و پاكسازی لسرتاسری كوردستاندا ل دام و دەزگاكان دەست پ بكات، ھر گندەیك ھســــتی پ بكــــرێ لڕگی لژنی (نزاھ)وە ل پرسینوەی لگدا بكرێ برپرســــان بدەم بانگــــوازی ڕاگیاندنكانوە بۆن، چارەســــری كشــــی ھاووتیان بكن دەزگا خزمت گوزاریــــكان بھانای خكیوە بچن و پداویســــتیكانیان بۆ دابین بكن تنھا بو تھكشی نوان جماوەر و دەستداران دەتوانین پایی حكومتكمان پتو كین، بۆ دوژمنانی بسلمنین ئمی كوردیش لتوانامان دای حوكمانی خۆمان بكین و بســــر كند و

كۆسپكان دا زاڵ بین.

برپرسان و مسلكانی رۆژشخ سربست برزنجی

كۆمك مامۆستای پسپۆر ل زمانی كوردی دا ئركـــی پیاچوونـــوەی كتب كوردیكانی میان خســـتشـــم تا پۆلی شكقۆناغی یئســـتۆی خۆیان بۆ ج بجـــ كردنی ئم ردرا. جگیان سپ پ ی كورەیگ تمانئ كوردی یان بم كتوەی ئی چاپكردنمـــلخرجی یكی یكجار زۆری بۆ ترخانكرا بوو، ئمان ھمـــووی با لالیك بت بم ئوەی وندەك كوردی یان بم كتئ ڕۆژان گرنگبرچاوی قوتابی و خوندكاران و دەبن مایی ڕەخن و گازەندەی مامۆستا یان و ڕۆشنبیران. جگ لم دوژمنانی گلكشـــمان ئم جۆرە كم و كوڕیان دەقۆزنوە ئوكات ئمی كورد ھیچ پاســـاوكمان نی ی برانبـــر ڕەخنی

ڕەخنگران.من وەك كوردكی ماندووی ڕگای كوردایتی لرەوە بم مامۆســـتای بڕزانی كبم كارە ھســـاون دەم ئمی كورد ئگر لبیر و باوەڕی سیاســـی كۆك نین با لبكار ھنانی زمانكی یكگرتووی نووســـین و خوندنوە كـــۆك و یكگرتوو بین. ئم ئگر ســـیری ین دەبینین كتانی جیھـــان بكموو میللھھر ناوچیك زاراوەیكی تایبتی ھی بم ك یكگرتوویان ھكی یكاتی نووسیندا زمانل تیری ون زمانی (نووسین). سی دە پ كوە زاراوەیش تر وھ كان بكرەبی یعبـــم لكاتی نووســـین دا زمانـــی ئدەب و نووســـین وات زمانكی یكگرتوو بكاردنن. لرەدا من دەموێ ئوە بم مسلی كمی و زۆری نی ی ك قس بم شوە زاراوەی دەكن یا شتكی تر، ئگر وای دەبت زاراوەی لوڕیش ل نووسیندا بكاربنین لگڵ زاراوەی ھورامی. وای كردووە كوەی كم ئب مئ م خۆشپتا ئستا كورد ل فوتان و لناوچوون ڕزگاری بت، پاش ئم ھموو كارەسات و نھامتی و ئنفال زمانكی یكگرتوو بووە ك میللتی كوردی لنمان ڕزگار كردووە، دوایی خباتی

ب وچانی ڕۆكانی.ئســـتا ئم لم ســـردەمدا كـــ خاوەنی

حكومتی ھرمی كوردســـتانین چۆن زمانی نووسینمان بم شوەی پچ پچ بت و پنجا ب پنجا بابتـــكان لكتب كوردی یكانی قۆناغی ســـرەتایی بنڕەتـــی ڕەنگ بداتوە. ئمش ئۆباكـــی گورەی لدوا ڕۆژدا مژوو مل ریان. جگس زینداب زەیی ناكات لبئم پش ڕاپرین شـــین و شپۆری ئوەمان بوو كـــ دوژمنانمان نایانوـــت زمانكمان بكت شدا كمڵ ئگم لت بوش بكپكوردی یكانیان چاپ دەكرد بزمانكی كوردی م و كوڕی بوو، باشو ك ھ كگرتووی بیلھموو كـــۆڕ و كۆبوونوەكانی پروەردەیی ئوە دووبارە دەكینوە ك نابت حیزبایتی تكڵ ب پرۆسی پروەردەیی بكین، بم ب پچوانـــوە ڕەنگ دانـــوەی حیزبایتی زۆر بزەقی برچاو دەكوت. ھر لدەســـت نیشـــانكردنی بڕوەبر تا دەگات پرۆگرام و بابتكانی ناو كتبكان. بۆی لسر وەزارەتی پروەردەی بڕز پویست لئاستی لپرسراوی بت بۆ ھنگاونان بۆ چارەسر كردنی كشی حیزبایتـــی و دانانـــی چارەســـری گونجاو

بھاوكاری شارەزایانی پروەردەیی.الینكی تـــری باســـكمان ناڕەزایی یكی برچاو ھی ل ناوەندەكانی خوندن دا لسر وانكانی كـــوردی چونك ب ئوەی خوندنی سای ٢٠٠٨/٢٠٠٧ ئامادەكاری بۆ بكرت ڕژەی كرمانجی ژووروو چونك نجای كراوە بدا پسدروست بوونی زمانكی (ستانداردی كوردی) میشھ .یتم وكی ئموو تاكئامانجی ھئم ھومان بۆ ئوەداوە ك زمانكی یكگرتوو ببت زمانی نووســـین. بۆ ئوەی نوەی كورد ویستبن. پك ترازان نیتووشی پچران و لزمانی خوندن و نووســـین یـــك بخرت بۆ یكخســـتنوەی زمانی نووسین و خوندنوە دوور لـــ بیر و بۆچوونـــی حیزبایتی. بڕای ھموو شـــارەزایكی زمانی كوردی نووسینی پرۆگرام بم شـــوەیی پنجا ب پنجا خۆی لخۆی دا دابشكردنی زمانی كوردی ی نك یكخستنوەی، جگ لم پم باش بۆ شارەزا كردنی مامۆستایان لسر پرۆگرامكانی زمانی وە لتز كردنیان بۆ بكرھكـــوردی خولی ب ك لندھ رسوڕمانگای سوەی جھاویندا. ئ دوور نل ن مامۆستایان شارەزایی یان نی ی

لنزیك لمانای وش و جوگرافیای كوردستان.ســـیرە تا ئســـتا قوتابـــی كـــورد نازانت كوردســـتان چی یـــ ....! كاتـــ ل قوتابی دەپرسی كوردســـتان چی ی مانای چی ی؟ لوەم دا دەت كوردستان. ھولرە یا دەت حكومتـــی ھرمی كوردســـتان. یا دەت كوردستان. ھولر و سلمانی و دھۆك. وەمی

.ممان وەش ھمامۆستاكمن وەك سرپرشـــتیارك ڕووبـــڕووی ئم ڕووداوانـــ بوومتـــوە ك ئمـــش دەتوانم بكارەساتكی گورەی دابنم ك قوتابی كورد

نزان كوردستان چی ی؟جگ لم كات ل قوتابی دەپرسی (ھندرن) چی ی دە شاخ بم نازانت دەكوت چ شونك. ھۆیكش دەگڕتوە بۆ نشارەزایی

مامۆستا ل جوگرافیای كوردستان.ھندك ل مامۆستایانی ئلف و ب ی كوردی ھیچ شـــارەزایی یان نی ی ل پیتكانی زمانی كوردی ھیچ نازانت ل شـــونی بكارھنانی پیتی (ێ) مامۆســـتا دە نكان. بۆ وپیتئم پیت پیتی (پشوە یا سرەتایی ی) بم ك نی ییموو زمانی كوردی وشھل وانی یب (پیتی – ێ-) دەست پ بكات بكو تنھا

لناوەڕاستی وش بكاردت. (نڕاوڕاو) ستا (ڕاو) بتا ئ یمامۆستای واھدەزانت یا (كار) ب مانای (برخ) دەزانت یا (دۆ) ب ماستاو دەزانت یا (كاك) ب (كدو)

دەزانت.ئم نموونانی ك خســـتم ڕوو خۆم لكاتی سرپرشتی كردنم بۆ قوتابخانكانی ناوشار

.گای داخش جمئ وە كڕووم بۆتڕووبپاش خستن ڕووی بیروڕاكانمان لسر ھندك الینی پروەردەیی با شتكیش لسر ھ و شـــك ك لندم و كوڕی چاپی نوێ ی ھككـــوردی یكانی قۆناغی بنڕەتی بخین ڕوو. ل پۆلی س ی بنڕەتی تا دەگات ششمی

بنڕەتی.١- كتبی كوردی پۆلی ســـ یمی بنڕەتی ھیك لسر برگكیتی ئویش نووسینی

لسر (س) س یم.٢- ل الپڕە ١٧ لھاو واتای پیڤكان

شـــیدا بمانای سرگردان یا سر ل شواو دت نك عاشق.

٣- ل الپڕە ٢٤ لوانی (پشیمانی)لدی یكم دا – مروولیك لناو شارەكیدا – ھی ڕاســـتی یكی مروو لیك لناو

شانكیدا.ل دری دووەم دا ل ھمان الپڕە

یچووە دەرەوە – ھ شارەك تووڕەبوو لراستی یكی – توڕەبوو ل شانكی چووە

دەرەوە. یڕە ٢٤ – ئینجا ھـــری چوارەم الپ٤- دباشترە بنووسرت ئوجا چونك ئینجا بمانای

(این جا)ی فارسی دت بمانای ئرە.٥- الپڕە ٢٦ لھاو واتای پیڤان.

تۆڕەبوو ھی ڕاستی یكی توڕەبوو٦- الپڕە ٣٠ لوانی (ھندرن و ئامد)

دری یكم ھندرن چیایكی كوردستانیی و تیرۆكایس كرن ب ھاتین ل ن ئازادیڕش

بارزانی نمروا باشترە بنووسرت

ھندرن چیایكی كوردســـتانیی و شـــڕن ئازادی ل ھاتینكـــرن و دەكوت ناوچی

سۆران.٧- لالپڕە ٣١ (ڕاھنان)

چیای ڕ لمر شن نووسراوە – بۆچی بارزانیھندرن كرین؟

وا باشترە بنووسرتبۆچی كورد شڕ ل چیای ھندرن كرن؟)

٨- الپـــڕە ٤٠ وانـــی ئنجامـــی درۆكردن. (تكی كردرۆكردن ڕەوشـــت) مكـــری ید كی خراپت درۆكردن ڕەوشتباشترە بنووسرچونك كرت ل (كری)ی عربی ھاتووە چۆن (بســـوودە) لـــ (بمفای) ك لـــ (منھج)

نوسراوە ھی و ل (مفید) عربی ھاتووە.٩- الپڕە ٤١ دری ششم – گورگ مڕەكانی

ب سروبر كرد باشـــترە بنووسرت / گورگ مڕەكانی تك و

پك شكاند.چونك (ب ســـروبر) بمانای (ب مشـــور

دت).١٠- الپڕە ٦٤ ل بابتی (مافی خوندن) دری دووەم نووســـراوە (كركاریی) ھی ڕاستی

یكی (كركاری).١١- الپڕە ٧١ ل (چاالكی)

یك ھدووەم چاالكی – نووسراوە چرای

راستی یكی (چرایك).١٢- الپـــڕە ٧٢- چاالكـــی ح – نووســـراوە (دەسڕتوە) راستی یكی (دەسووڕتوە). (سبارەتووك) مشری شڕە ١١٠ د١٣- الپ

.ی (سوارە تووك) یكڕاستی ی یھ١٤- كتبی كوردی پۆلـــی چوارەمی بنڕەتی لوانی (گڕانوە بۆ قوتابخان) الپڕە ٥ دری

١٢ چكلت ھ ڕاستی یكی (چوكلت)ە.١٥- الپـــڕە ١٦ ڕاھنـــان ٣ نیوتن لســـای (١٩٦٥)ی زاینیدا یاســـای گشتی كشكردنی دۆزییوە. ھی ڕاستی یكی لسای ١٦٦٥

ی زاینیدا یاسای گشتی كشكردنی دۆزییوە. رخ و گورگـــی بـــوانـــڕە ٢١ ل١٦- الپـــتاوانبارەك – دری ٩- شلوو ھی ڕاستی یكی (شلو) جگ لم ونی برخك لمڕ

.یرخ. گوانی ھك بت ندەچ كالتدەســـت ری ٧ بڕە (٢٢) د١٧- الپ

.(كالتدەس ب) یكڕاستی ی یھ١٨- الپڕە (٢٣) دری ٣یی وەدا ھتاوانبارەك

ڕاستی یكی تاوانبارەكیوەدا١٩- الپڕە ٢٣ ھاو واتای پیڤان.

خداو راستان – بمانای ئمری خوا نایت.٢٠- الپڕە ٦٠ دری دووەم

بایكی ھی ڕاستی یكی (بایكی) خوندنوەی كوردی پۆلی پنجمی بنڕەتی.

٢١- الپڕە دری ٥یربازەكانی ڕاودەكرد ھگیانی س

چونك (دیان) ووشـــیكی واتایی باشـــترە بنووســـرت بگولل ســـربازەكانی دوژمنی

دەكوشت.٢٢- الپـــڕە ١٦ دـــری ٧. ل كشـــانوە دا

پارزگاری دەستكی خۆیشی بكاتڕاستترە ب ی

( لكشانوەدا پارزگاری ل دەستكی خۆی دا بكات).

یستیان ھرھری ١٢ بڕە ١٦ د٢٣- الپڕاستی یكی برھستی یان.

ھیوادارم پرۆسی پروەردەیی ل كوردستان دا برەو ئاسۆیكی ڕوونتر ھنگاو بنت بھیمتی

شارەزایانی زمانی زگماكی كوردی.* سرپرشتیاری پروەردەیی

لژنی ئامادەكاری پرتووككان پرۆسی پشكوتنی پروەردە بم شوەی نابت؟كازم عومر دەباغ*

پۆزش درخان لی بژمارەی رابـــردووی مانگناملدیمانیكدا لگڵ بڕز"حاكم سمد"كارگی مبندی"٣"ی ركخستنی ھولر ھیك روویدابـــوو لبـــری ئـــوەی ك بنووســـرت ١١٠ســـای، تمنـــی رۆژنامگریی كوردی بھـــ لبری ئوە نووســـرابوو ١٢٠ســـاڵ

لتمنی رۆژنامگری كوردی..

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،9بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی بیرەوەری

موحسین ئاوارە

رۆژان بوو

لی" كد عموزاد محخۆشبوو " نی ١٩٦٨ بوو، خوالرەتای ساس -ئندامی سكرتاریتی یكتی قوتابیانی كوردستان بوو ئوسا، پیوەندی پوەكردم و گوتی : حز دەكم كۆبوونوەیكی تایبت لگڵ تۆو چند ھڤاكی تر بكین و بابتكی تایبت ھی باســـی لوە دەكین، جا دیاركردنی كاتی كۆبوونوەكش ســـعات چـــواری ئوارەی ھینی بوو لتشرینی یكمی ١٩٦٨، ھروەھا گوتی ئو ھڤانش خۆت ئاگاداریان بكوە " سردار ئبوبكر – ئكرەم منتك – ئسعد محمد قرەداغی – جاسم بامڕنی – علی محموود جوكل" ئوەبوو سعات سی پاش نیوەڕۆ ل چایخانكی برامبر ســـینما سحددین موعیدمان بوو بمرج ھموومان بیكوە لسر یك مز داننیشین، بم ئوكات تنیـــا " د. علی محمود جوكل"م دەســـت نكوت ئاگاداری بكموە جا لكاتی دیاریكراو كاك " نوزاد محمد ھلی" ھات و كسكی تری لگدا بوو من نمدەناسی، وتی ئوە كاك "ئازاد"ە، پاشتر دوو ب دوو ھساین و چند ھنگاوك دوورتر لیك ب پیاس ڕۆیشتین تا لماك گیرساینوە، ك جگای سرنج و گوتن، ئویش مای مستفا عوزری بوو لگڕەكی خانقا، دیارە كاك نوزاد لگڵ كاك ئازاد مستفا عوزری ك روەر بوو، بۆیسۆز و كورد پكی دڤام "ئازاد" ھم خزم بوون ھھدەم جگای سرنج شونك ئوما ب بنما دەومند و دەستو نزەر "موتحفیز" بوون، سیرە كۆبوونوەیكی حیزبی یان ڕكخراوەیی بكوت ماكی ئـــاوا، بم دیار بوو كاك نـــوزاد بۆی ئو جگایی ھبژاردبوو بۆ ئوەی ھیچ گومانك دروست نب، كۆبوونوەكش زیاتر كی تووند بووینریر چاودژوكات لئ مئ نمایی بوو كئامۆژگاری و ڕبۆ ئوەی بھوری و ئاگاییوە ھسوكوت بكین و چاالكییكان ئنجام بدەیـــن، جگ لوە زۆر ل كۆبوونوەكانمـــان لمای "ئبو بكر حاجی عزیز خرابدراوی" ئنجام دەدا ك "ســـردار" كوڕی "ئبوبكر" لگڵ ل و ماتی قوتابیان، جا ئكی ر لولھی شـــار بوو لدا لیژنمئخانوادەیكی دەومند و كسایتیكی ئو شارە بوون، ماكشیان لناو قسران ل گڕەكی عارەبان بوو ك جگای ما دەومند و ئاغاكان و خوا پداوەكان بوو كس گومانی لو جگای ندەكرد ك كۆبوونوەی

سیاسی تیادا ئنجامبدرێ.***

گریكی گورە بســـر دی دانیشـــتوانی كوردســـتان ئوسا ئوەبوو ك مۆســـیقایك كۆنتۆی " ئزگـــی دەنگی كوردســـتانی عراق"ی دەكرد، ك بو مۆســـیقای ناودار بوو ب "ھانی ھانی" ھبت مشـــك و میزاجی خكی دسۆز و كورد پروەرانی تكدەدا ب تایبتی لكاتی خوندنوەی دەنگوباسكاندا، بۆ بیانی كات خكك دەگیشتن یك مۆسیقاك وە چونكایكتر دەگی بۆ یپچ پچ كانیان بدەنگوباس

پچ پچی كردبوو.***

لنو گڕەكدا زۆر جار لنو دوكانی مام "لۆقا" ی ئوتوچی دەوەســـتام كوڕەكی ھاوتمنم بوو ناوی "ئدیب" بوو، "لۆقا" پیاوكی زۆر لڕو الوازی نوكتچی بوو، بیانیان دووكانی دەكردەوەو ڕەژووی لناو ئوتووەكی گش دەكردەوەو جلی ئم و ئوی ئوتو دەكرد، مام لۆقا مای لعنكاوە بوو، جار جاریش "ئارەقی فل" ی قاچاغ دەھنا و لبن مزی ئوتووكردنكی دایدەنا بۆ فرۆشتن، ھروەك "كۆنفۆشیوس" دەت : "ھیچ كات شمشر

."بماكردنی نشارەزایی س وە ككسدەست ك دەیتنئو كســـانی ئارەقی فلیان ل "مام لۆقا" دەكـــی ھرزان ك بوون، پیاوی ســـرەڕۆو الت بوون، زۆربیان لچۆوانی ئواران ئو ئارەقیان دەخواردەوە بمستی و بھۆشـــی دەھاتنوە نو كۆن و ماكانیان، ڕۆژكیـــان برادەركم ناوی "خالیـــد" بوو بمام لۆقای گـــوت : دەزانی دونـــ " فن" ك ئارەقی لتۆ كیبوو، دوای خواردنوەی، ل دەرەوەی كۆنكمـــان لگڕانوە كوتبووە ناو جۆگ و قـــوڕ و چپاو بھزار حاڵ تا گیاندبوویانوە مای خۆی خكی گاتیان پدەكرد و مندان دوای كوتبوون جا " بســـری ئو لۆقا نازدارەی ك ئارەقكی ھندە كســـكوون، "كر" یش ل قوڕی وەردەدا" لسرەخۆ مام لۆقا گوتی : ،وەیر ئسكاری خۆی، ژیانی منیش لك بســـر ككوڕم خالید ھ "ئارەقكی وا كســـكوون بفرۆشم و كســـانی وەكو ئو "فن" و "فن" كســـان لقوڕ و چپاو وەردەم بۆ بیانیش جلكانیان بشۆم و ئوتوی بكموە، ئواران ل چپاویان وەردەدەموە، ئوكات ئو قسانم لمشك تۆمار بوو ئمۆ بیگموە، لم سانی دواییشدا نووسینكی نووسر " عبدولمجید لوتفی"م خوندەوە زۆر لو وتی مام لۆقا نزیك بوو، نووسر دەت :" بولبوولكم ھبوو زۆر جوان و دەنگ خۆش زۆرم خۆشدەویست، ڕۆژكیان پشیلیكی سر زل خۆی گیاندێ و فاندی و خواردی، چند ڕۆژك تاقیبی ئو پشیلیم دەكرد تۆی ل بسنموە، دواتر ھرخۆم بخۆم گوت : باشـــ ئی خواوەند ئم گیاندارە وات پشیلكی بۆچی دروستكردووە، بۆ ئوە نیی بژی ئ ژیانی ئویش لسر ئوەی بولبوولك كتاقیبی پشیل نا كو فكرە ھكی تر بخوات، جا وازم لیرر تیا ھ

بكم و تۆی ل وەرگرم، جا ژیانی "مام لۆقا"ش وابوو وا بژی".

زنجیرەیكل بیرەوەرییكانم

بشی بیست و پنج

جعفر عبدولواحدی شھید بۆی گاموە وتی: ھاو قوتابییكی فارس ل دانیشتگای تاران نكۆی ھكشـــانی عرەبی بزمانی فارسییوە دەكرد كوتین گرەو گرەوكاری زۆری دۆڕاند چونك ناوبژیوانمان لم بوارەدا پۆفیسۆری"ئدەبی براورد"بوو ل دانیشتگا، خكی میسر شارەزای قووی ھردوو زمان ھبوو ھروەھا جی موتمانی ھردووكمان بوو ب سدان وشی گاندەوە سر عرەبی

تا فارسك مای پوچ بوو. لتوركیاو تـــورك ئاگاداربـــم ئوەنـــدەی توركمانـــی وتانی دی لـــ بركارھنانی و نووســـین لقســـ ب گانكانی بوشـــفارســـكان و گالنی دی ئران كمتر نین بتایبتی وشـــو زاراوەكانی زمانی عرەبی ئینجا كوردی و ھندێ لزمانكانی ئوروپا بم گلی تورك بگشتی وەك گلی ئران ھست بم دیاردە زمانوانیی ناكن، وشو زاراوەكانی بگان بتوركی لقم دەدەن پیت تی پاش نووســـینی توركی بتایببالتینییكان. شاینی گوتن ئم باس ئوە ناگین ك ئمی كورد ببرین لم دیاردە زمانوانیی لراستیدا گل وشی عرەبی رەســـن كمتر فارسی و توركی ل وتوژی رۆژانمان و نووسین و خوندنوەمان بدی دەكرێ بم گر براورد بكرێ لگڵ زمانی توركی و فارسی ئم دیاردەی كمتر خۆی

.ندەنو روەت"عبدالمسیح پروە"بسیح سبدولمعرەســـن ئرمـــن، نووســـر و ئدیبـــی عرەبـــی شـــارەزا لزمانـــی فڕەنســـی و ئینگلیـــزی و كـــوردی- دیالكتی كرمانجی ژوور- پشكوتنخوازو چپەو ب بیروباوەڕ چندساڵ ل شســـتكانی سدەی رابردوو وەكو مامۆستای ســـرەتای دوور خرابۆوە بۆ ھولر دۆستایتی لگڵ ئم خۆشبوو ل دانیشتنكانی بیكوە زۆرجار بگشتی لمسی كوردی ئدوا بتایبتی لبارەی زمانی كوردی"ئیوت جی شـــانازی گلی رســـوڕمانی سمان كات جھكـــوردە ل زگاری لپار ردەمم سوەی كورد تا ئتنزمانی تایبتی خۆی كردووە نیتوانیوە لناو

زمانكانی دی ل رۆھتی ناوەڕاست گرچی نتوەی كورد ل دەوتی"مادەكان"ەوە- پش چند ھزارساك- دەوتكی یكگرتووی بخۆیوە نبینیوە ب پچوان وا گلی كورد ب تكایی لماوەی چند سدەیك دابشی وتۆتكی دی كالیتان كـــراوەو لند وچبـــر ركفی شارســـتانیتی و فرھنگی و زمانی ئیسالم...."بگومان ئایینی ئدەبی كوردی ب نووســـین و رزمان و رنووس و گشت بابتكانی وژەو ئدەبی لسرەتای سانی حفتاكانی سدەی رابردوو لعراق ھنگاوی گورەی بۆ پشـــوە ھاوشت و گشـــت الینكانی گشـــایوە وا ئمۆش سدان رۆژنامو گۆڤار و كتب و پرتووك بزمـــان و نووســـینی كوردی رەســـن و رەوان كوتوونت بردەســـت و بازاڕەكانی كوردســـتانی پ رازاوەتوە ھبت ئركی گـــورەی گشـــت دام و دەزگای فرھنگی و رۆشـــنبیری و بوكردنـــوەی كوردی و لپرســـراوو دەستی نووســـرانی رۆژنامو ردەوام بوونكان بنییمگۆڤارو گشت چاپلسر ئم ربازە نتوەیی، كمترخمی نكرێ ل گشـــپدان بھموو الینكانی بھیوای بدیھنانی زمان و نووسینی پاراوی یكگرتـــووی میللتی كورد ل ســـرتاپای

كوردستان. لبارەی زمانی رەســـن و پـــاراو ئاماژە بۆ ھندێ نووســـرو ئدیبانی میســـری پش زیاتر لنیوســـدەی رابردوو ئدەم ك بم نیازەبـــوون زمانی قســـپكراوی رۆژانی خكانی میســـر"اللھج الدارج"ل نووسین و ئـــدەب ل رۆژنامو گۆڤارەكان ببت كار لژر پردەی ئدەبی میللی، لھمان كات ئم دیاردەی ل لوبنان و مغریب سریھدا، ھبت ئم ربازە مترســـییكی تواوی ب رەســـنی زمانی یكگرتـــووی عرەبی دەگیانـــد، بۆیـــ زووبـــزوو زۆر بتوندی برھستی لكراو ســـرنكوت لھمان كات گل ل نووســـرانی پشكوتنخوازی عـــرەب ئم ھوڵ و تقالییان ب پیالنی كۆنپرست و نۆكرانی ئیمپریالیزم لقم دەدا بتایبتی دەوتی فڕەنسا لم كاتدا لعراق لھشـــتاكان لســـدەی رابردوو لكاتی شـــڕی عراق و ئران- ئنجومنی ســـركردایتی شـــۆڕش- لعراق قانوونی العربی"ن واترەبی رەسپاراستنی زمانی ع

ســـت لبت مڕواالفصحی"دەركرد. بقانوونك برھلســـتكرنی ھر ھودانك بۆ شـــواندنی زمانی عرەبی رەســـن بوو پاراســـتنی ل دیالكتكانی زمانی عرەبی لخـــوارووی عراق بنووســـین و خوندن، بـــم لراســـتیدا چكـــ بوو بـــۆ دژی شـــاعیرانی میللی نیشتیمانپروەر ب بیت و شـــیعرەكانیان رژمی سدامی فاشستیان رسوا دەكرد وەك ئاگری ناوپۆش بتایبتی وتنوە كوبوونــــــراق بباشـــووری عل لگ رەب بماوەری عـــر زمانی جســـشـــوە ل بۆنكانی ئایینـــی و كۆمیتی خـــۆی دەنوانـــد. موزەفـــر ئلنواب"مڤفر النواب"ھرە ناســـراوی شاعیرە میللییكان بیت و شیعرەكانی تۆماركراوی سركاست بئاشـــكراو نھنی ئم دەست و ئم مای دەكرد، گرچی ھر لم ماوەی بمبستی كان"جمعیستكردنی شاعیرە میللییرھبالشعراء الشـــعبیین"وات"كۆمی شاعیرە لالین دامـــزرا میللییكان"ب ڕەســـمی رژم بمبســـتی كۆكردنوەی شـــاعیرە خۆفرۆشـــكان و چكاو خۆر و كاسلس، كـــ خودی دامزراندنی ئـــم كۆم نك عرەبی زمانی قانوونی"پاراســـتنی لگڵ رەسن"ندەگونجا بكو پشلكردنی ئم

قانوون بوو. با بگڕینوە شـــاری كۆی وابوو لســـای ١٩٤٨وەفدێ ل یكتی گشـــتی قوتابیانی العراق" وابزانم ب راق"االتحاد العام لطلبع

بوو، كتبخانك زۆرجار ســـردانیم دەكرد ـــب و گۆڤـــارو رۆژنامجـــۆراو جۆر كتبعرەبییكانی بغدا دەومند بوو بتایبتی

چپەوەكانی عراق و وتانی عرەب. ئوەندەی من لیـــادم ب جگ ل"ئحمد دـــزار"و بـــرای مامۆســـتا كریم شـــارەزا ناسراوەكانی حزبی شـــیوعی لكۆی، فاتح رەســـوڵ و خزانـــی و براكانی، مامۆســـتا كریـــم ئحمـــد، عومـــر حمدەمیـــن ناســـراو ب عومرە ســـور بـــرای معروف و سمد"مامۆســـتای فیزیـــا"، مامۆســـتا جالل شـــریف و شفیق ســـابیر و برای مامۆســـتای ســـرەتایی مجید، مامۆستا تۆفیق وردی، ل قوتابیان ئیبراھیم سابیر، بدوو ســـابیری برای، ع بدوتاھیر عئحمد و براكی، ئمیر عبدولكریم حنا پۆس و ئندراوس و ھورمز و عممان حننا زی لوتاح حم فروەھا شاعیر رۆستھمامۆســـتایان جبار كریم و حننا پترس و گلكـــی دی لوەدانییـــ ئم چندپڕە كـــۆی بكاتـــوە. پارتی ھر لســـرەتای جموجۆی وەك حیزبكی پشكوتنخوازو نیشـــتیمانپروەرو كوردپروەر خۆی نواند، ئركی زۆر قورس و گرانی ھاوشـــت سر ئســـتۆی خۆی، رزگاربوونی كورد ل زوم مافیشـــتن بوەو گوســـانو زۆری و چرەواكانی دیموكراسی و نتوایتی لالیك و سربخۆیی راستقینی دەوتی عراق و وەستان دژی ئیمپریالیست و كۆنپرست و نۆكرانـــی، ئۆتۆنۆمی بۆ كوردســـتان و دیموكراسی بۆ عراق، سربخۆیی و ئازادی بۆ ھموو گالنی چوســـاوەو زوم لكراو، ئاشـــتی و ئاســـایش بۆ ھموو دنیا ربازی

سرەكی ئاشكرای ئو حزب بوو. ماركســـی تیـــۆری لســـرەتاوە ھـــر لچوارچـــوەی نتوایتی كـــردە ربازی خۆ، گشـــت ئندام و پاوراو تا الینگران بو ربـــازە پروەردەو رۆشـــنبیر دەكران، لگشت شانكانی حزب و لیژنكانی تیۆری وەك الینكانییـــوە بھموو ماركســـی دەرس گوترانوە دەخوندرا، لھمان كات حزب لشـــانی بچووك و لیژنی پویست پكدەھات، شان بدەگمن ل ٣ ئندام زیاتر بووب، ئوجۆرە ركخستن لگڵ بارودۆخی ئوســـردەم دەگونجا لالیك و لالیكی

دیكوە پیەی حزب ماركسییكان بوو.

فائق جمیل... یادەوەرییكانی خۆی دەگتوەبشی پانزدەھم

پارزەر فایق جمیل

دەعوەتی عومر دەباب ھشـــا ھر قوتابی بوو ل كۆلجی یاســـا"الحقوق "ســـردانی شاری كۆیی كرد، ئوەی بزانم مام جالل لمانبوو پشوازی و سردانی ل دەكردن، یكتی گشتی قوتابیانی عراق ركخراوكی كاتحیزبی شیوعی بوو. ل ر بفراوانی سلم ماوەی ركخراوك نبوو بناوی- یكتی ی واتـــراق- كۆمگشـــتی قوتابیانی ع KPXندەواریخو پشكوتنی كۆمی ســـرەتای ھوـــدان بوو بـــۆ دامزراندنی بناغیـــك لمبارەوە بم ســـری پارتی لوسردەمدا ژیانی سیاسی و كۆمیتی خكانی شاری كۆی بجۆركی دی سوڕاند جیاوازیكی تواوی لگڵ قۆناغكانی پشوو ھبوو. بم دەب ئمش بزانین ك میدانی كۆی سیاسی نك ھر چۆ نبووە بكو گۆڕەپانی فراوان و گشاوەبووە بۆ حیزب و كۆمنی كوردی ئوسردەم. حیزبی"ھیوا"و كۆمی"ژ.ك"- لدواییدا"شۆڕش و رزگاری"و ل بكخـــراوی دی، پارتـــی وەنر لـــگعردی شاكار ھقوب، بۆی گل لپیاوە دامزرنرەكانی و ناســـراوو ئندامانی ھر لســـرەتایوە دەگڕتوە بۆ ئم حیزب و كۆمنـــ.. بۆ نموون: ئیبراھیم ئحمد و رەشـــید عبدولقادر و عونی وسف و برای جلیل ناســـراو ب جلیل ھۆشـــیار، علی

عبدوو.... بوونی پارتی لو ســـردەم پویســـت و ھنگاوگواستنوەیكی سرەكی و مژوویی لی كورد، برەوی سیاسی گر گرنگ بوو لماوەیكی كم زۆربی رۆكانی كرتكانی گل ل كوردستانی عراق كۆكردەوە ل یك ركخراوی تازەی بھزو پتو لڕووی باوەڕو

بیرو ركخستن لم قۆناغدا. شـــیوعی دی"حیزبـــی لالیكـــی عراق"لكوردســـتان ناســـرابوو ب"حـــزب المتحـــرر- حزبـــی تحـــرور" دەمك بوو لگ تبســـپاندبوو ھخۆی چ كۆیلشـــاری دیكـــی كوردســـتان، بتایبتی شـــاری ھولر خكانی زۆر لكاسبكاران و قوتابیـــان و كرـــكاران و جوتیاری لخۆ كۆكردبۆوە لھمان كات جگ ل رۆژنامی ندمانگر چناو"القاعدە"ھئۆرگانی حزب بگۆڤاری"ئازادی" بناوی تحرور دەردەچوو. و حزبر بس كۆیل"ی"كۆی سنجبخانكتبوو ئوەندەی بزانم"ئحمد دزار"لپرسراوی

ئمجـــارە بـــاس لیك ل تكۆشـــرە ھرە درینكانی ســـانی پنجای ســـدەی رابردوو دەكم، چونك گر ب باســـكردن و ناو زیندوو كردنـــوەی بتوانـــم ویژدانی خـــۆم لبرامبر شموایم، پئاســـوودە بك و پیاوە قارەمانئكـــ زیندووكردنـــوەو ببیرھنانـــوەی ناوی ئم تكۆشـــران ب نوەی ئســـتاك ئمش جۆرك لخبات، لبرئوەی ئو ئزموونی ئســـتاكمان ب باسك و شـــونخوونی ئوان دروســـتبووە، ئو كـــوڕە ھژارو تكۆشـــرو ماندوو نناســـی ربازی كوردایتی ك بنیازم ئمجارە بۆ ئوە ژیـــان و خباتی بنموە بر باسان و بئوەی ئاشـــنابكم، "فازیل پیرداود حوسن"ە،لدایكبووی ســـای ١٩٣٣ ل قت ل بنمایكی ئایینپروەرو نیشـــتیمانپروەر روەكو خوشكی رۆح پاك"فازیل"كدایكبووە، ھل ب پیرداود حوسن"ە،ســـبارەت دریناوی"ببراكی دەت: باوكم كوردایتی كردووەو ھرزوو ب بیروباوەڕی كوردایتی ئمی پروەردەكرد.

چونك فازیلی برامان تاقانبوو. ھردەم بكوردی دەیخوند، خوندنی سرەتایی و ناوەنـــدی لھولر خونـــدوو لدوایدا پۆلی ســـیمی ناوەندی ل زیندانی "حل"لســـای ١٩٦٢ تواو دەكات، سبارەت بگیرانی لسای ١٩٦٢ بدریی خوشـــكی فازیل پیرداود گوتی: بتۆمتی شیوعیت دەستگیریان كردو كچی فازیل رۆژك لڕۆژان شـــیوعی نبووەو حزی واو لی ت٣سا كردووە. بۆیت نشـــیوعی بزیندانی"حل"دەمنتوە، لگڵ فازیل پیرداود كسانی وەكو"سلیم شرەو ساح شرە، ساح

یوسفی، كاك رەش نقشبندی" گیرابوون.ســـای ١٩٧٠ ژن دەھن و لپاش خۆی"پنج كوڕوكچك بناوەكانی: سازان، كاوە، مازن، زانا،

.د جدانا، وشیار"بھروەھا بن زمان و سرزمانی وشی كوردایتی

و خۆڕاگری بوو... ســـربازكی گومناوی كوردە، ھق لرەدا ئم گلییش لمژوونووسانی كورد بكم ك ئمجۆرە كارانـــ ئركی سرشـــانی ئوانـــ ك نھین قارەمانانی رۆژانی سخت و خبات گومناو ببن و نوەی داھاتووی خۆیـــان ل بئاگابننوە، وجـــۆرە پیاوانـــی ئودەمـــوەی ئرئـــبلھكوتوون و ھویان بۆ زیندووكردنوەی بیری كوردایتی داوەو خباتیـــان لپناودا كردووە، ئـــوكات خك ھـــر نیانزانیـــوە كوردایتی ككی ت"فازیل پیرداود"كودەم بۆی ،چییرابردوو پیاوەتكۆشرەكۆنكانی ســـدەی لكس نیی فازیل پیرداودی ھولری نناس و ئاشنایتی لگدا نبووب، مایان لسر قت بوو ل تنیشت دەرگای قت، دەرگای ئحمی، ئو دەرگایی كوتۆت برامبر گڕەكی تیراوەو رووبڕوو لگڵ دادگای ئستای ھولر، ئستاش خانووەكیان ماوە ك لالی دادگا بسر قت دەكویت ئو رزە خانووە ك ماوەو، ئو مای ك برلكۆتایی خانـــووەكان، تنھا خانووكی دیكـــ ھی، واتا ئو خانـــووەی پش كۆتایی مای فازیل پیرداودی بوو، ك ســـ پنجرەی بچووكی تدایو ئو خانووە شـــونی ژیانی ئو پیاوە تكۆشـــرەبوو، كوڕكی گنج بوو سای ١٩٥١ من لرگای مال ئحمدی نانوا ناسیم ك ئویش پیاوكی كوردپروەربوو، ھرسكمان بووین بھاوڕی رگای خبـــات، فازل پیرداود ی كیوپبوو، بكی ھخوشـــك و دایك سلقت گورەبوو، كوردییكی باشی ندەزانی، نھا ســـی كۆچی دوایی كردو تكدواتر دایكخوشككی ماوە ك ئوان ھربھیچ شوەیك زمانی كوردییـــان ندەزانی لتوركمانی بوالوە ھیچ زمانكی دیكیان ندەزانی،یككیان ناوی بدرییبوو، مامۆستای سرەتایی بوو،ئوەكی دیكشـــیان ناوی ســـعدیبوو، فازیل پیرداود

ئوكاتی كمن ناســـیم تمنی ھژدەســـاڵ بـــوو، پاش ئوەی كھات ناو كۆڕی كوردایتی و خبات، فازیل پیـــرداود دوای ئوە، كخۆی كوردییكی تواو نبوو، ھرس خوشككشی زمانی كوردییان ندەزانی و بتوركی قســـیان دەكـــرد لماوە، فازیل زمانی توركی لماوە ھیچ جۆرێ جگب كردوو گوتـــی: نابدەغقلزمانی كوردی ھیچ زمانكی تر قســـان بكن، وەكو گوتم خوشككانیشی كوردییان ندەزانی، بۆی لماوە قانوونكی دانابوو ك ھر یكیان یك وشـــی توركی ب دەب یك عان جزا بدات، ئـــوكات عان ھبوو كـــ دەیكرد چوار فلووس، واتا ھر وشـــیكی توركی لبرانبر چـــوار فلووس بوو، دوای ئمـــ فازیل پیرداود توانی دەیان ئندام بنت ناو ركخســـتنكانی پارتی دیموكراتی كوردســـتان، بتایبتی لناو بنماـــ ھولریی رەســـنكان، دووكانكی ردەمو سخمووری ئراجی منیشـــت گتلھبوو وردەوای دەفرۆشـــت و شـــوو رۆژیش خباتی بۆ كوردایتی دەكرد، دوكانكی خۆی كردبووە شونی كۆبوونوەی ركخستنی حیزبی ك ئـــوكات ژمـــارەی ئندامكانی ب پنجی دەست دەژمردرا، ك بیانی دادەھات دەچووین وەدابوو كو لسۆزی ئو،جا دی ئكبۆ دووكانوەختی نانخواردن دادەھات پارەی كۆدەكردەوەو دەیگوت: دەچم نان و كبابتان بۆ دەھنم، بم كدەھاتوە تنھا نانـــی گرمی فنی دەھناو پارەكی دیكی دەخست گیرفانی و دەیگوت: وەیـــت و گرنگ ئبا بۆ حیزب ب م پارەیئـــمرۆڤ برســـی نبت و نان بخوات، تا رادەیك دســـۆزبوو پارەی مای دەھناو دەیخست ناو پارەی حیزب ك لیك ل گیرفانكانی خۆی قایمـــی كردبوو، فازل پیـــرداود ھندێ جاریش چند برادەركی كۆ دەكردەوەو دەچووین سینما دەیگوت: كوا پارەكانتان بھنن و من پلیتتان بۆ ،ســـت فلووسمان دەدایو شكریم، ھدەبئوكات پلیتی سینما ب شست فلووس بوو، وەردەگرتین و دەیگوت: برادەرین پارەكانی لونكانتان بینی و دەزانن فیلمك چیی، جا بۆ

بچینـــ ژوورەوە ئو پارەی با بۆ حیزب بت و، حیزب پویستی پیتی.

موو پارەكانی كۆ دەكردەوەو دەیخســـتجا ھئـــو گیرفانی كـــ پارەی حیزبـــی تدەكرد، لبیرم جاركیان، مـــال عو گیراو ڕەوانی گرتووخانی بعقووبی كرا، لوێ پیانگوتبوو، مقدی بـــدەی، ئد دیناری نر دووســـگئ رتدەدەیـــن، مـــن و فازیل پیـــرداود چووینبچاپخانكی گیوموكریانی و، ونیكی بارزانی و قازی محمدی ھبوو ك ونك نخشـــی كوردستانی لسربوو، ب مامۆستا گیوموكریانیمان گوت: ك حیزب پویستی بپارەیو دەمانوت

لســـر ئم ونی ھندكمان بۆ چاپبكیت و ئیشـــمان پیتی، دوای دووس رۆژ چووینوە الی مامۆستا گیو ژمارەیكی زۆری ئو رەسمی بۆ چاپكردبووینوە، دواتر ئو رەسمانمان بناو بازاڕی گاو دابشـــمان كـــرد، فازیل پیرداود ھشـــتا دیناری كۆكردەوەو منیـــش ھندكم كۆكردەوە،چووم الی بایزی شـــخ خانگۆزی، جامبازبـــوو، ل گراجی راوەســـتابوو، خاوەنی ســـیارەو ئوشتانبوو، راوەســـتابوو لبردەم گراجی، چووم رەسمكم لوانی بدەستوەبوو، دام و گوتی: ئوەچیی؟ منیش پمگوت: ئوە بارزانیی، چونك ئوكات بارزانی لســـۆڤیت بوو، گوتم ئـــوەش قازی محمدەو یككمان لگیراوەو حیزب پویستی بپارە ھی، گوتی چندت دەوێ. منیش گوتم: نیودینار، روبحك، ســـدفلووس، چندی تۆ دەیی، گوتی: مادام بـــۆ حیزبو پویســـتتان بپارە ھیـــ، ئوە دە دینـــار، من ئوكات خۆم مووچم ھشـــت دیناربـــوو. ئورۆژە تـــا ئوارەكی من و فازیل نزیكی سد دینارمان كۆكردەوە. فازیل بتنیا ھشتا دیناری كۆكردبۆوە لكاتكدا دووكانكی ھمووی بای بیســـت دینار كلوپلی تدابوو، بم بۆماوەی بیست و س رۆژ، شووڕۆژ گڕاو ســـوڕاو ھشتا دیناری بۆ حیزب كۆكردەوە، جا دەموت بم ك ئوكاتی مال عو گیرابوو، حســـن مستفا لشـــونی ئو سرپرشتی ئستاش دەكردوو، ناوشـــاری ركخستنكانی لژیانـــدا ماوە لكۆمیتی ھوارە درینیو زۆر بساداچووەو ئوكات مایان لالی سی متری ٢٠٠٦/٥/١٥ بوو، مخابن فازیل پیرداود لستاكئ

لھولر كۆچی دوایی دەكات.. تبینـــی: لژمـــارەی داھاتـــوو بقمی رۆح وە، كنكانی بخوپاك"فازیل پیرداود"بیرەوەرییدەفتركی دەستنووسی ختی فازیل پیرداودەو، لالیـــن دانای كوڕی و بدریی خوشـــكی بۆ بدرخان-یان ھناوە، ئمش ب سوپاســـوە، لژمارەی ئاییندە، ب ئق بویان دەكینوە.بدرخان

عریف سلمان:فازڵ پیرداود لماوە یاسایكی دانابوو

ھركس بتوركی قسی بكردبووا عانیكی لدەساندبشی نۆیم ئا: بدرخان

روونكردنوە فازڵ پیرداودلژمارە ٨٨ی ٢٠٠٧/١١/٢٢ی پشووی مانگنامی بدرخان ل دیمانیكی خاتوو كارین و گۆران، چند شتك روویاندابوو، بۆت ھۆی بدحایبوون لنوان"كارین و گۆران و بدرخان"، ئم لبدرخان بۆ راستی و دروستی دیدارەك بكاست تۆمار كراوەو ھیچ مبستكمان نبووە لبوكردنوەی. درخان و نزاری بل رستی نڕ نامووس پموەی كارین لبارەت بسلزاری كارین باسی كوشتن نكراوە ب ئرنی. بۆی بناوی مانگنامی بدرخان داوای لبوردن لكارین خان و گۆران دەكین ئگر لكنگیشتن

....پشتی دیدارەكان نییتك لسبھیچ م ..بووبھدەزگای چاپ و بوكردنوەی بدرخان ٢٠٠٧/١٢/١٩

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،10بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی ئابووری

حسیب بابۆلی

(گورچیل) فرۆشتن كارەسات، ئدی

وەزارەتی تندروستی دە چی؟!

لوە ســـختر و دگیرتر نبوو ئو رۆژەی لبر دەرگای نخۆشخانیك لـــم شـــارە پیاوـــك ئامادەبـــوو

(گورچیل)ی خۆی بفرۆشت....زۆر بھستوە ســـیرم كرد و لی ووردبووموە لالی خۆموە جۆرك

ل لكدانوە دروستبوو ئویش: بن نزیكـــت زۆر ئگر كســـكی ئامادەنیـــت (گورچیل)یكـــی خۆتی پشكشـــبكی، چونك رەنگ مرگ راپچت بكات...یان ئوەتا شـــاوی برستی بۆ خۆی و منداكانی بگوڕ برە و رووی ئـــم دژوارییی ژیانی

دەكاتوە.. (مرفوزن)، مـــن الی ھردووكیـــان چونك ھردووكیـــان دەبن قوربانی پرسیشـــتان ئگـــر (حكومـــت)..

(حكومت) بۆ..؟؟. ل وەمدا دەم:

تندروســـتیكانی دەزگا ئگـــر دیاردە لـــم ئاوڕـــك كوردســـتان ترســـناك بداتوە قـــت قت مرۆڤ

ئامادەناب ئم كارە بكات.. خك ژیانـــی گوزەرانـــی ئگـــر دابینبكـــرێ قت قت مـــرۆڤ ئامادە ناب (گورچیل)ی خـــۆی ل پناوی چند رۆژە ژەمك نان بۆ منداكانی

..بفرۆشمـــن گورەتریـــن بویژدانی لم دوو ل كشـــب دەبینم ك وەیـــكاردان

بازرگانیكردن ب مرۆڤ.. ھر لم پودانگـــوە خانوادەیكی دەستۆیشتوو لم شارەی من ماوەی چنـــد مانگك بھـــۆی كارنكردنی ئندامانی لـــ كـــی گورچیلـــی خزانكیان دوای فحســـی پزیشكی (گورچیل)ی یكك بۆ ئم ئندامیان ئامادەبـــوو ئویـــش و گونجـــاوە بیفرۆشـــ، بم ھۆیـــوە ك كاری پزیشـــككی ل وتكـــی دەوروبر ند مانگوە چئ ســـم كدەكرێ ئ وەیخۆشـــم نری ئدیـــار ســـبو بپـــی زانیارییكانیـــش چنـــد جارك لكاتی ئامادەكردنی گۆڕینی (گورچیل)ك ل جیھازی پزیشككوە لبـــر ھندێ ھـــۆكاری پزیشـــكی

ب(رەفز) دەگڕتوە.. جـــارێ ئم خانوادەیـــ ئو ھموو مسروفاتان دەكن ك وەك كسكی یوەیـــان ھمافـــی ئ تـــم وئـــ(حكومت) لناو وتكی خۆی ئم چارەســـریییان بۆ بكات نك بم

شوەیی ك باسملوەكرد.. ئینجا ئگر دەردەسری نبوونی و ناخۆشی گوزەران نبت ئم كسی (گورچیل)كی خۆی دەفرۆشـــ ئم مـــاوە دوورو درـــژە حـــاڵ و ماڵ و مندای خـــۆی جناھـــ و بدیار

...وە دانیشخۆشنئی لمـــ بویژدانی تر.. لكاتكدا برپرســـانی (حكومت) بـــۆ خۆیان ژیانی شـــاھان و ڤـــالی پمیی و گوزەرانـــی پـــ ل حز و شـــوانی صفا دەگوزەرنن و ئم خكانش ل پناوی پـــاروە نانـــك ئامادەن نتی خۆیان بكنجموو عومری گھ

قوربانی و دەبن ب نیوە مرۆڤ.. رایدەگینـــم دواجـــار بۆیـــكارەســـاتكی فرۆشـــتن (گورچیل)گورەی، وەزارەتی تندروســـتی تۆ

برپرسیاری.

بكارھنانی دراوی بیانی شتكی نوێ نی زۆر لووتان لیكك لقۆناغكانی پشكوتنی ئابـــووری بكاریان ھنـــاوە، پاش لناوچوون و داڕووخانـــی ڕســـایی ز (قاعـــدە الژھب) لدیاریكردنـــی نرخـــی ئاوـــر و دەركوتنی سیســـتمی (بیرتۆن وودز) ل ســـای ١٩٤٥ و دامزراندنی لســـر بناغی نرخی ئاوری تنیایی دانی والید لـــ جگ مگیر، ئجیكگرتوەكانی ئمریكا بتوانایی گۆڕینی دۆالر بۆ ز وات بوونی توانایی گۆڕینوەی دۆالر بۆ ز و دابین كردنی دۆالری پویســـت لالین ئمریكاوە بۆ پۆژەكانی دووبارە بنیات نانوەی ئوروپا ئمـــ جگ لتایبتمندی بارودۆخی سیاســـی و ئابووری ئو كاتی ئوروپا دوای بون م ھۆكاراننگـــی جیھانی دووەم، ئـــج وروپی كھۆی دروستبوونی بازاڕی دۆالری ئب (یۆڕۆ دۆالر) ناســـرابوو، وات دروستبوونی بنك لدەرەوەی ئمریكا و كاركردنی بدۆالر وروپـــای ڕۆژئاوا، كووالتانی ئتـــی لتایببئمش بووە ھۆی ئوەی ك بشـــوەیكی فرمی لكۆتایی پنجاكانی ســـدەی ڕابردوو بازاڕی دۆالری ئوڕوپی دروســـت بت كاتك ك كۆمك بانك دەستیان بكاركرد بدۆالری ئمریكـــی بتایبتی بریتانیا ئمش بھۆی كمی یان نبوونی بربست لبردەم جوولی دەرەكی دۆالر، ئم بازاڕەش بھۆی دوو ھۆكار

فراوان بوو. أ. سروشتی سیستمی دراوی ئو كات، ككار بۆ فراوانكردنی و قبوڵ كردنی دۆالری ئمریكی دەكـــرا وەك دراوكی نو دەوتی، ئم قبوڵ كردنی دۆالرە لســـر ئاســـتی ووالتان بووە ھۆی فراوان كردن و گشكردنی بازاڕی دراوی ئوڕوپـــی بھۆی بوونی ھزكی زۆری دۆالری ئمریكی لبازارەكانی ئوروپا بھۆی ئم كورت ھنان گورەی ك لترازووی پدانی ئمریكاوە ھبوو ئم لیك لالیكی تر زۆربی ووالتان بب گودان ھۆكاری سیاسی بشكی زی یدەگ فرمیكانیان بدۆالری ئمریكی دادەنا كتوانایـــی گۆڕینی ھبوو بۆ زـــ، ببراورد وەی زر ئبل كانیتر وەك زكھاتڵ پگلزۆر ســـرنج ڕاكش نبوو بۆ ھگرتن لبر (ونسئ) كی گیر بوو جونكوەی نرخی جئبـــ (٣٥$) بوو، لگڵ ئـــوەش كبردەوام ش جگموە دابوو، ئرز بوونبئاستی نرخ للئاسانی بكارھنانی دۆالر بھۆی ئاسانی و برزی (سیول)كی ك برئوەی یدەگكانیتر بۆ گۆڕینی پویســـت وە بانك ناوەندیكان و

دامزراوە داراییكان دەبت. ب. برزبوونـــوەی نرخی نـــوت و زیادبوونی خواست لسر نوت بتایبتی ل حفتاكانی ســـدەی ڕابردوو ك بووە ھۆی گواستنوەی ســـامان لووتانی وەرگر بۆ ئـــو ووتانی ش وایكرد كموتیان دەناردە دەرەوە ئنك نن ڕووبكدەرەوە دەكوت لی نتانو ووئبازاڕی دراوی ئوروپی بۆ بدەستكوتنی دۆالر ووالتوەی كلـــجگ موت، ئینی نبـــۆ كئوروپیكان یدەگـــی دۆالریان زیادبوو ڕووی كردە بازڕی دراوە ئوروپی لبر ئوەی قازنجی زۆری لـــ چاوەڕوان دەكرا، كـــ ئم وایكرد داھاتی نـــوت لوتانی نوتـــدار وەردەگیراو دووبـــارە وەك قـــرز دەدرا بووتانی نوت وەرگر، بم شـــوەی دەتوانیـــن بین لگڵ ســـرەتای بازاڕی دۆالری ئوروپی سرەتای

دیاردەی بدۆالركردن سری ھدا.دوای وەســـتاندنی گۆرینـــی دۆالر بـــۆ زر و داڕووخانی سیستمی نرخی ئالوری جگیر. دۆالری ئمریكـــی وەك دراوكی ســـرەكی زۆربی پك ھاتكانـــی یدەگی نودەوتی فرمـــی و نافرمی پك دەھنا بھۆی ھزی ئابـــووری بـــرزی ئمریـــكا و زۆربردەوامی سرمایی گوازراوەی كیارمتی دا بۆ توانایی تۆڕەكـانی بانكی نو دەوتی و كل ھموو دونیادا ھاوبشـــیان ھی لگڵ پشكوتنی

بانك نو دەوتیكان٠مانایی بدۆالركردن

بدۆالر كردن: بكارھنانی دۆالر لگڵ دراوی ووت یان جگیـــرە وە یدەگی دراوی ووت

لمام ناوخۆیكان. بــدۆالر كـــــردن: بكارھنانی ھر دراوكی

بیانی لووتكی جیا لووتی خۆیی. بــدۆالر كـــــردن: بكارھنانی دۆالر لالین دانیشـــتوانی ووتك بشـــوەیكی بربو لتـــك دراوی ناوخۆیی یـــان لجیاتی دراوی

ناوخۆیی. ھۆكاری دروست بوونی بدۆالر كردن

١. نبوونی ئارامی ئابـــووری و برزبوونوەی تكایی ھئاوسان.

٢. ئارەزووی دانیشتوانی ناوخۆیی بجۆراوجۆر كردن و پاراســـتنی سامانیان ل ترسناكی نزم

بوونوەی بھای دراو.

تییـــكرەو یتـــان بـــی وو٣. ئاڕاســـتنختینییكان، كووتانی دواكوتوو تووشی تكچونكی زۆر كرد بۆ پاراستنن دراوەكانیان

لنزم بوونوەی بھا. ٤. كم بوونوەی گرنگی سربخۆیی سیاستی نختینیـــی لالیـــن ئابووری زانـــان و ئو كسانی كل بانك ناوەندیكان كاردەكن.

جۆرەكانی خواست لسر دراوی بیانی یشـــتنمان لگوە و تبـــۆ زیاتـــر ڕوونكردن Dollarization ھۆكارەكانی دروست بوونیپویســـت جیاوازی بكین لنوان دوو جۆری

خواست لسر دراوی بیانی. أ. گۆڕینـــوەی دراو، لكاتی گۆڕینوەی دراو، دراوی بیانی وەك یكیكی نختینیی وەك پارە بكاردەھندرت، وەك ھۆكاركی پوان و یكیكی ھژماركردن وات بكارھنانی دراوی بیانـــی وەك ھۆكاركی گۆڕینوە و یكیكی ھژماركردن، ئمش بشـــوەیكی ئاسایی لكاتی بوونی ھئاوســـانكی برزوو بربو دروســـت دەبت، ك خـــك لھۆكاركیتر دەگڕت وەك جگیـــرەوەی دراوی ناوخۆیی لئنجامی تچوونی بـــرزی دراوی ناوخۆیی

لكاتی بكارھنانی لماملكانیدا. ب. گۆڕینوەی حوا: پیوەست ب ترسناكی و قازانجی ناوخۆیی و بیانی، ك ئاشكرای ئو ك جوالنی كب دراوی بیانی پالپشت دەكرت،

مامل لنوان الینكان جا چ تاك بت یاخود حكومت، بـــم دراوی ناوخۆیی ب ڕۆكی الوەكی ھدەستت وەك دەركردنی بشوەی دراوی ئاسنی و ووردە، بھۆی كمی بھاكی، وات بنكی ناوەندی یان دەستی نختینیی دەوەســـتت لدەركردنی پارەی ناوەخۆیی و لجیاتی بكاردەھندرت ئمریكـــی دۆالری دراوی ناوخـــۆ بۆ ماملكردن بشـــوەیكی فرمی یاسایی، وەئگر دراوی ناوخۆش ھبت كوا ڕۆلكی الوەكی ھی وە بشوەی پارچی

بچووكی دراو بكاردەھندرت. دەرئنجامكانـــی جیھان گری ئابووری خۆی لقیرانی نختینیی و داڕووخانی نرخی ئاور دراوی ناوەخۆی دەبینتوە لئنجامی جوولی وایكرد ك مئ ،رمایناكاوی سو ل وانچپھندی لئابووری ناسكان بدۆالركردنی تواو و وات ،یرانانم قبۆ ئ ر بزانچارەسرمی بفبكارھنانی دراوی بیانی لمامی فرمی و نافرمی و وەستان لدەركردنی پارەی ناوخۆیی، جالـــرەدا الینگرانی بدۆالركرنی تواو پیان وابوو ك ئو وتی دۆالر بشوەیكی تواو

بكاردن ئم قازانج و سوودان دەبینت. أ . ڕگرتن لڕوودانی قیران لبواری نختینیی

ولترازووی پدان و نرخی ئاور. ب . دوورخستنوەی ڕوودانی چوون دەرەوەی

سرمای بشوەیكی لناكاو.

و رسوموا ئدۆالر كرا ئك بتر وور ھگئزەرەر دەكات ئگـــر ووتـــ یكگرتووەكانی شكردنی ڕسمی سكداب بوو بمریكا ڕازی نئلدانی دۆالر لگڵ ئم ووت ب دۆالر كراوە.

ج.كاتك ووتك دۆالرب شـــوەیكی تواو وفرمی بكاردەھنت و وازلدراویی ناوخۆیی دەھنـــت، دەبتـــ ھـــۆی لدەســـت دانی ھمووتوانایـــك بۆپیەوكردنی سیاســـتی نختینیی ســـربخۆ، ھروەھا دەبت ھۆی لدەست دانی (الیت)ی میكانیزمی نرخی ئالور بۆ رووبڕوونوەی كۆســـپ و تگرە دەرەكی وناوخۆیكان، ھروەھا دەبت لدەســـت دانی توانایی زاڵ بوون بســـر خستنڕووی دراوو، لدەست دانی توانایی ئاڕاست كردنی ( االئتمان ) ناوخۆیی بھۆی ل دەســـت دانی دەستی نختینیی وەك سرچاوە وپگیكی كۆتایی بۆدانی قرز بۆبانك ناوەخۆیكان، كاریگری وتیكگرتووەكانی لســـر بدۆالرركـــردن بارگرانی ترسناك ھندك ئمریكارووبڕووی چاوەڕوان كراو دەبتوە ل ئنجامی وازھنانی ھنـــدێ ووت لدراویی ناوخۆیـــی خۆیان و كاركردنیـــان ب دۆر، ئمجگ لبدەســـت كوتنی چندین كلك لئنجامی بدۆالركردن،

-: مانبریتین لككلك سوودە چاوەڕوان كراوەكان

١. ســـوودمند بوونـــی وتیكگرتوەكانـــی ئمریكا لرەسمی ســـك لدانی دۆالر لكاتی بدۆالركردنـــی تـــواو لالیـــن وتكانـــدا، ئگر ھاتوو رەسمی ســـكلدان ك لنوان ئمریكاووت بـــدۆالر كراوەك دابش نكرا. بھۆی جیاوازیی تچوونی دەركردن وچاپكردنی

دۆالرلگڵ توانایی كینكی.٢. لـكـۆڵ بـوونـوەیـی وتیـكـگـرتـوەكـانی ئمریـــكا لشـــڕی كــبـكــــ كرەكـانی لبـازرگـانی دەرەكی،كزۆر جار ھدەســـتن بداشـــكاندنی دراویـــی فرمـــی برامبـــر بركســـت كلوناوی زیادكردنی ھپدۆالر لكردنیـــان لبازاڕی نودەولتـــی وەك ئوەی

كلالین (صـین) و (مـكـسـیـك)كرا. ٣. ھاندانـــی وتـــان بـــۆ بكارھنانی دۆالر وازھنـــان ل دراوی ناوخۆیی پاپشـــتك بۆ دۆالری ئمریكـــی لبازاڕی جیھانی بۆ ئالور كردنی لبرامبـــر دراوەفرمیكانی تر وەك (یـــن، یۆرۆ)و زیاد كردنی متمانی بدۆالری ئمریكـــی بو پیـــی ك دراوكـــ زۆرترین

ئاوگۆڕی پدەكرت لئابوری جیھانی دا. ھـــۆكارە ســـرەكیكانی لـــ یكـــك .٤ رمی بریتیكی فوەیشنانی دۆالر بكارھبل الدانی ترســـناكی نـــزم بونـــوەی دراوی ناوخۆیی وتی بدۆالر كراو برامبر بدۆالری ئمریكی ئم جگ لكم كردنوەی تچونی ڕككوتن بازرگانیـــكان و كاری وەبرھنان تڵ وگلی كوتنانككو ڕتی ئـــتایببیكگرتوەكانـــی ئمریكادەكرت،بھـــای ئم داھاتانی كلئنجامی كم بونوەی تچونی ڕككوتنكان وئاوگۆڕەكان دەستی ئمریكا دەكوت بشـــوەیكی ڕژەیـــی كمن بم بدۆالركردنی فرمی دەرگا وا دەكات لبردەم ســـوودمندبوونی وتانی بدۆركراو كخۆی لگشیكی ئابوری گورە دەبینتوە،بھۆی ئوتكڵ بوون و تواوكاری داراییو ئابووریی لگـــل ئابـــوری ئمریكی پیـــدای دەكات كلكۆتایی دا دەبتھۆی زیادبونی خواســـت لسر كاو خزمت گوزاری ئمریكی لالین بدۆالركردنی وتانـــی كپیـــەوی ئـــو

تواووفرمی دەكن٠زیان و گرفت چاوەڕوان كراوەكان

لوانی ووالتیكگرتووەكانی ئمریكا تووشی چند ترسناكی و زەرەر مندیك بت لئنجامی

بكارھنی دۆالر لالین وتانوە وەك :-١. ھانـــدان و بكارھنانی بدۆالركردنی تواو لالین وتانی جیھان ببت ھۆی دروستكردنی كۆســـپ و تگـــرە لپـــش بڕوەبردن و جبج كردنی سیاستی نختینیی لالین بانكی یدەگی فدڕای ئمریكی، كەبت ھۆی الوازبوونی توانای ئمریكا بۆ زابوون بســـر خســـتنڕووی دراو لـــ ووالتیكگرتووەكانی

ئمریكادا.ھروەھـــا دەبت ھـــۆی الوازبوونـــی توانای ل ـكـــكـیوســـان ككردنی ھئاراســـت یی لختینتی نكانی سیاســـگرنگ ئامانج

ووالتیكگـرتووەكانی ئمـریكــا.٢. ئم وتانی كـپـیـــەوی بدۆالركردنی تـــواو دەكـــن ھدەســـتن بفشـــاركردن لســـر حكومتی ووالتیكگرتـــووەكان بۆ چارەسركردنی گرفت ئابووریكانیان بتایبتی ئو گرفتانی كپیوەســـتن بسیســـتمی بانكی، ئمش مانـــای وای كبانكی یدەگی فیدڕای ئمریكی لسری پویست چاودری و سـرپـرشــــتـی سیســـتمی بانـكی ئو ووتان بكـات و ھبستت بپدانی قرز بم بانكان، لبر ئوەی ئمریكا ئارەزوو دەكات ك تواوكاری ئابووری لگـــڵ ووتانی تری جیھـان بكات، بم ئـــارەزوو ناكات كبانكی

یدەگی فیدڕای ببت دواین پگی قرزدان بم بانكانی ك لووتـــ بدۆالركراوەكاندا

كاردەكن. ٣. كاتـــك بانكـــی یدەگـــی فیدرای نرخی ســـوو برز دەكاتوە تووشی فشاری سیاسی دەبت لالین ئو ووتانی كبفرمی دۆالر بكاردەھنـــن، كناچاری دەكات بدابزاندنی نرخی سوو ك ئكمش ناگونج بشوەیكی تواو لگل بارودۆخی نختینیی و ئابووری، بم تاكـــ ڕگ بۆ دەربازبوون ل فشـــاری خۆییربت و ســـدانی دەسسیاســـی پببانكی یدەگی ناوەندی فیدرای بدیاریكردنی ئامانج درژخاینكانی لدەســـتبركردن و

ڕاگرتنی ئارامی لئاست گشت نرخكان.بدۆالركردن لئستای كوردستاندا

بكارھنـــان و كارپكردنی دۆالر وەك دراوك لتك دراوی ناوەخۆیی (دیناری عیراقی) كاری كردنلو مامكردندا ج للمامت، لدەكرپناوەخۆیی بـــت یان دەرەكی، بچوك بت یان گورە وات خك ئارەزووی بكارھنانی دۆالر دەكن لتـــك دیناری ناوەخۆیی، لم كاتدا وات بدۆالركردنك نافرمی بشـــوەیكی فرمـــی بكارھنانی ڕانگینـــدراوە، ئگر زیاتر بوانین بانككان دەبینین مام بدۆالر دەكـــن چ وەك ئاوگۆڕكـــردن چ دانانی وەك كی نیمچدۆالركردنب م بارەدا واتدەگ، لیفرمی ھی لبـــر ئوەی لبانككاندا كاری پدەكرت و ڕۆكی نیمچ سرەكی دەگت لمام ئاوگۆركردندا ناشكرت بین كدیناری ناوەخۆیی بڕۆی الوەكی ھدەستت، لبر ناجگیری بارودۆخی ئابووری نائارامی ئاستی گشتی نرخ لبـازاڕەكانی كـوردسـتـان و كۆمك كردن و پاپشت كردنی دیناری عیراقی لالین كیشعیراق وایكردووە ھاوكبانكی ناوەندی لنادیار بـــت یان بپچوانوە بت بتایبتی ل كاتكدا ك ھاوتیان ئارەزووی ئوە دەكن كاكانیـــان بدیناری عیراقی بفرۆشـــن لبر دابزینـــی دۆالری ئمریكی بھۆی كاریگری

بانكی ناوەندی لنرخی دۆالر. گونجاوی بدۆالركردن

بۆ ئستا و داھاتووی ھرمی كوردستان بازاڕەكانی كوردستان ھبزین و دابزینكی زۆریان بخۆیوە بینیوە لو چند سای ڕابردوو كبشوەیكی دیار و ڕوون قیرانی نختینیی پوە دیاربووە و بشوەیكی ئاشكراش نرخی ئاوری دینـــاری عیراقی لدابزین و نائارامی دابووە، ك ئمش بئاشكرا لنبوون و كمی وەبرھنانكاندا دینار بوو ك سرمایكی زۆر لكوردستاندا ڕووی لدەرەوەی ووت كردبوو.

ت ئایا برەدا دروست دەبپرسیار لدۆالركردن بۆ كوردستان گونجاوە یاخود نا؟

ئگـــر لڕوانگی ئابووری تماشـــای بكین بدۆالركردن بۆ ھرمی كوردستان زۆر گونجاوە

:و ھۆیانر ئبل١. دەبتـــ ھـــۆی دوورخســـتنوەی ھرم

لقیرانی نختینیی. ٢. دەبت ھاندەرك بۆ وەبرھنانی ناوەخۆیی چوونھۆی ڕیگرتن ل تدەب و بیانی چونك

دەرەوەی سرمای بشوەیكی لناكاو. ٣. دەبت تواوكاریكی پتو لگڵ ئابووری چوونـــی مامتمریكـــی و جیھانـــی كئبازرگانیـــكان كم دەكاتـــوە و دەبت ھۆی بردەست خســـتنی كل و پلی ئمریكی و

جیھانی بنرخی گونجاو. ٤. دەبت ھۆی گشی ئابووری بھۆی دابزینی نرخی سوو لبانككان و كمبوونوەی تچوونی قرز، كھاندەرك بۆ پدان و وەرگرتنی قرز، كئمش ئاسنكاریك بۆ حكومتی ھرم بۆ وەرگرتنی قرز و زیادكردنی گشی ئابووری. ٥. ھیچ دراوكی تایبت بھرمی كوردستان نی وازھنان و كار پنكردنی شتكی ئستم بت لرووی سیاسی و دەروونی، تنانت دیناری ئستای عیراقی چ لڕووی دیزاین (تسمیم) چ لڕووی زمان و كلتـــووری كوردی مۆرككی كوردی پوە دیار نی تاكو بكارنھنانی ھیچ ئاســـواركی سیاسی و دەرونی بجبھت، پاشـــان قازانجی یان ڕەســـمی ســـكلدانی دراوی عیراقـــی بۆ خزنی حكومتی ھرم

ناگڕتوە.٦. لدەســـت نبوون و نبوونی دەســـتی حكومتی ھرم لسر سیاستی نختینیی لعیرقـــدا، كئمش خۆی لخۆییدا نبوونی دەســـتی حكومتی ھرم نیشـــان دەدات لســـر خســـتنڕووی دراو لھرم دا، بم ئگر لڕووی سیاسی تماشای بابتك بكین ئایا كوردستان دەتوانت بشوەیكی فرمی بدۆالركردنی تواو ڕابگینت بپی گڕانوە بۆ حكومتی ناوەندی و بانكی ناوەندی عیراقی ئم پرس ھدەگرین بۆ شارەزایانی یاسایی و

ئندامانی پرلمان.

* مامۆستا ل زانكۆی سحددینل كۆلژی كارگی و ئابووری

Dollarization دۆالركردنبئیوب ئنوەر سماقیی*

دەرفتك ھی بۆ دنیابوونیان لدژی ترسناكی ئابووری ھمووەكی وەك ترسناكی نبونی نرخ و پوكانوەك بۆ ماوەیكی درژخاین بردەوام

دەبت لزۆربی ووتانی دواكوتوو. جۆر و شوەكانی بدۆالركردن

شـــوەی بدۆالركردن دەگۆڕـــت بجیاوازی لمامنانی دراوی بیانـــی لكارھـــگای بڕ

ناوخۆیكاندا :- Dollarization رمیناف بدوالركردنی أ.

Unofficialدەتوانیـــن بـــن ئابووریـــك بدۆالركـــراوە بدۆالركردنكی نافرمی ئگر ھاتوو خكی ئـــم ووت زۆربـــی ســـامان داراییكانیان لشـــوەی دراوی بیانی پاراست، ھتا ئگر دراوە بیانیك دراوكی یاســـایش نب، ئم وەصف كردن لوكاتشدا دەبت ئگر ھاتوو پاراســـتنی سامان بدراوی بیانی یاسایش بوو وات بباشـــترین دراوی بیانی بشـــوەیكی

.قینڕاستفرمـــی نیمچـــ بدۆالركردنـــی ب.

Dollarization Semiofficial ك كی یاســـاییدا دراوی بیانی دراوم كاتل ت كنك دەھی (ودائع)كانی بانك پزۆربـــڕۆلكی الوەكی دەگیت لپدانی كرێ و باج و خرجی ڕۆژان، ئو ووتانی ك بدۆالركردنی نیمچفرمی پیەو دەكـــن بانكی ناوەندی ناوخۆیی خۆیان ھی وە دەستی نختینیی

خۆیان دەپارزن. Official فرمـــی بدۆالركردنـــی ج.

Dollarizationزۆرجاریش بدۆالركردنی تواوی پدەگوترت، كاتك ڕوودەدات ك دراوی بیانی ب یاسا رگای پبدرت، واتـــا دراوی بیانی بكاردەھندرت وەك ھۆكارـــك بۆ بڕوەبردنـــی كارەكان و

ج. دەبت ھـــۆی تواوكاریكی پتو لگڵ مریكـــی و ئابـــووری جیھانی كئابـــووری ئ لچوونی ماموەی تم كردنبۆ ك كھاندەر

نو دەولتیكان وەگانوەی ئارامی نرخ.د. سیستمی بدۆالركرنی تواو كاردەكات بۆ پاپشـــت كردنی دامزراوەكان و دروستكردنی

ھوستی دارایی یان برانبر وەبرھنان. ئم ســـوود و كلكان بدەست دن لڕگی دوورخســـتنوەی ترســـناكی دابزینی دراوی ناوخۆیی و داڕوخانی لبـــازاڕی نودەولتی، دواتـــر كم بوونوەی تچوونی ترســـناكی بۆ ئو ووتی ك پیەوەی بدۆالركرن دەكات بشـــوەكی فرمی، كئم دەبت ھۆی نزم بوونوەی نرخی ســـوو، ك دەبت ھۆی كم بوونوەی تچوونی قرزی گشتی و زیادبوونی نانـــی ناوخۆیی و بیانی كرھبـــارەی وەبقلكۆتاییدا دەبت ھۆی برزبوونوەی تكایی

گشی ئابووری.لگڵ ئو ھموو باشیانش كبدۆالر كردن درووســـت دەكات، بم زۆربـــی ووتان واز لدراوی خۆیان ناھنن و كاری پدەكن لبر

-: م ھۆیانئ وەییتن نیشان ك لكیأ. دراوی ناوخۆیی بتایبتیكان دادەنرت لھموو ووتك، ووتان ئـــارەزوو ناكن واز لدراوی خۆیان بنن لبر وەی بر ئبھۆكاری سیاســـی و دەروونی ل

سومبلی نتوایتی دادەنرت.ب. كاتك حكومتی ناوەندی لھر ووتك دا ھدەســـتت بدەركردنی دراوی ناوخۆیی، داھاتكی گرنگی دەســـت دەكوت ل رسمی سكلدانی دراو، كل ئنجامی جیاوازی نوان تچوونی دەركردن و چاپكردن و دابش كردن دەست دەكوت براووردكردن لگڵ توانایی كینكی كھردەم زیاتـــرە، جالبر ئوە

مژدە... مژدە بدرخـــان لرۆژانـــی داھاتوودا لـــ پۆژەیكی ھاوبشـــی لگـــڵ دەزگای ئاراس ســـرجم بوكراوەكانـــی "كۆمـــی ژ.ك"و "كۆمـــاری وە كودەكاتك ببی كتدوو توكوردستان"، لخۆی ل "گۆڤاری كوردستان و گۆڤاری نیشتمان و گۆڤـــاری ھاوارو ھاواری نیشـــتیمان و گۆڤاری ھـــو گوگای مندان و گۆڤـــاری ئاوات و لكۆینوەیكی د.ھیمداد حوسن ك لم بوارەدا دكتۆراكی پ وەرگرتووە، بھیواین دوای سری

سای نوێ چاپ و بوببتوە.

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،11بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی دیمانی ھونری

نازم دبند

مابژی بندوو ژمارەی لـــ (بدرخان)ی ئازیز داباوم، بم بب مبســـت و بب ھیچ بیاركی پشین، تنھا سرقایبوونم بھندێ كاری ڕۆژانـــی فرمانبرتیم نبت.. بھرحاڵ میشھ م.. چونكدابب (درخانب) ناكرێ لڕۆژناموانـــی كاری خۆمـــ و رەنگ بتوانم شتكی لفرببم و ھزری خۆمی تیا ببینموە.. ئمیان بالرە كۆتایـــی بت، بم ئوەی ك كتقیقم حوێ بینووســـمجارە دەمئدۆســـتكم حای حازر ل ئوروپـــا دەژی و لســـفری ئمجارە ل (ئمانیا) باسی بۆ

كردم و گوتی :ســـی و چند ســـاك بر ل ئمۆ لكاتی موفاوەزاتی یانزەی ئـــادار لڕگای (پارتی) نتكوردســـتان ب ل وســـاكئ وە كیـــحوكمانی دەكرد چند كسكی وەكو زەمالی خوندن رەوانی (یكتی سۆڤیتی)ی جاران كـــرد بمبســـتی تواو كردنـــی خوندن و

وەرگرتنی شھادەنامی (دكتۆرا).لسر زاری ئو :

لناردنـــی ئم كســـانش نخۆشـــیكی (لسر حسبی بنما) خككی بگڵ ئم كساندا ك گوای خانوادەكی خزمتكی بپایانـــی ڕووناكبیری كوردییـــان كردووە و جاروبار ھاوڕی برنامكانی ڕادیۆی كوردی بغدای و ووردە شیعران دەنوس و چیرۆك بۆ مندان دەگتوەو ل (پند) كۆكردنوەش

.یی ھكی بادەست یشتنین و گرەو (مۆسكۆ) فوە ب(غداب) لدیـــداری قناتی كـــوردۆ و جلیلی جلیل و وساكســـرەتیان و الزاریف و ....ھتد. ئحبالی ئم مانان ك وەكی ھنوك مشكمان ئوەندە كراوە نبوو و نبغدا و نمۆســـكۆ و ن ئمانیاشـــمان بینیبـــوو و ئنترنت و فاكس و كنای تلفزیۆنی ئاســـمانی و ڕۆژنامـــی زۆر و زەوەند نبـــوو تا (ھموو دونیا بووبت گوندك) و لماوەیكی كورتدا

ھموو پیبكین.دەیگیتوە:

ساڵ ھات و ساڵ چوو ئو (قوتابی) كوردەی ك چووبوە ســـۆڤیت (دكتۆرا) یكی گورەی وەرگـــرت و لزانكۆیكـــی كوردســـتان من ..ھادەیو خاوەن شـــندكاری ئخو بووملسرەتاوە كیفم خۆشبوو وامدەزانی فری گورەترین داھنانم دەكات .. لرەوانبژی و ڕزمانی كوردی و پخشان و شیعر نووسین بۆم دەبت ئیلھامكی گـــورە و گورەترین گوڕوتینم پدەبخش.. تا نیوەی ساڵ ئوەی (حرف) بوو لو خاوەن شھادەی فر نبووم، نك لبر ئوەی من كســـكی گل بووبم و حزم لفربوون نبووب و خمی ئوەشـــم لبر نب فر نبم.. نخر ئمان ھمووی بنمای نبوو.. خۆم كرەســـتیكم پبوو دەمویســـت بھزتری بكم، بم دەركوت ئم خاوەن شھادەی نھیچی پی و نھیچ دەزان و نھیچیش لو (مۆسكۆ)ی فربوە.. خـــۆم زۆر لئو بتواناتر دەھات برچاو.. چوار ساڵ .. چوار داھنانم لو مرۆی ندیت.. ناچارییان كردم ل ھشتاكان وت بجبھم و لو (ئمانیا)ی بگیرســـموە و ئویش دوای ڕاپرین برگی بشك لم مینتیی نگرت ك بدرژایـــی ژیانی ڕۆژێ ل ڕۆژان ساردی و گرمی بۆ ئم گل نچشتبوو.. تا كیفربارین لكی بوارەیوەی ئئ یشتگل شـــقامكانی (كوبنھاگن) قۆڵ لناو قۆڵ لگڵ ئازیزكی ڕگای دەبرشی.. دیسانوە میلـــی زەمـــن ســـوڕا و باركـــی ناماقوی سیاسی خوقا ئو حیزبی ئو ل دوورەوە خۆشیدەویســـت بوو ببا دەستی شارەكی ئو.. ئویش ئم زەمن قۆستوەو ھر زوو ژانتاكی پچایوەو برەو شـــار گڕایوە.. پـــاش كۆم ھـــرا نانـــوەو مغدوریتی بنما و حیزبی عیار (٢٤) كرا ب سرۆكی دەزگایكی كلتوری گورە، بپی سرچاوەو زانیاری لوش حای وەكو حای ســـانی زانكـــۆی من بوو ھیچی پنبوو تا رووی ئم دەزگایی پ سپی بكات، ئوانی لگیشی بوون خكانی ڕووناكبیری بتوانا و خاوەن نووسین و كتبی چاپكراو و زمانزانی لھاتوو یان) بنوسكماری بنم خوا خبوون، ب یاندیو گ گكۆ مجارەشیان بوو بئ ك

.نم شوئ م دەزگاین گـــۆڕاو ئـــوە زەمـــدیســـان(بایكۆتی) كرد و ئویـــش كوت پلقاژەو لـــدەرگای ھزارویـــك مســـئولی دا بو و ل یی (دكتۆرا)ی ھھادەنامی شتسیف مائیشوكار ل بت بچۆن دەب (یمابن) ل مئ دابنیشـــی . برادەرانیشی وایاندی كزانكۆ فشـــلی ھینا .. لم دەزگای فشلی ھنا.. ھیچ داھنانكـــی پنی و پنبووە.. ناچار بوون شونكی وای بۆ بدۆزنوە ك ھیچ پویستی ب (داھنان) و نووسینی ئكادیمیوە نب ئویش بونی ب برپرســـی ڕكخراوی (.............)... ئمی شھادەی دكتۆرا .. ئمی ئتروحی دوور ل دەســـتو قمی ئو .. گرنگ (بنما) ل (حیزب) نتۆرێ...

منیش گرنگ (بدرخان) لم نتۆرێ.

كماوەی ی كنجانو گل ككئاری ئاغۆك، یتكڵ ب دونیای نووسین و ڕاگیاندن بووە، ئو ،كی جوانمرھند بك خاوەن چوەك شاعیر یند شانۆنامتی چك توانیویوەك شــــانۆكاردەربھنــــ و بردەوامیش لڕوپــــڕی گۆڤار و ت، جگی شــــانۆیی دەنووسكان ڕەخنڕۆژناملوەش ل سنتری ڕۆشنبیری بھرە و نوای

.ینوێ بوونی ھ دەســــتی كی و چۆن و بئــــاری ئاغۆك ك *

لدایك بووە؟- ئــــاری ئــــو مرۆڤی لــــ برەبیانــــی ١٦ ی حوزەیرانــــی ١٩٧٩ برامبر ب ڕەجبی ســــای كۆچی مامانك بناوی (سستر الیق) لگڕەكی (ئازادی) منی ل مندادانی دایككی ئازیز دەرھنا ك دوایین مندای ماڵ بووم ئیتر بووم پاشبرەی خــــزان ك ئم پاشــــ برەیش تا ئســــتاش بسر كســــایتیم ڕەنگی داوەتوە، ڕەنگ ئم نازكردنش ببت ھۆی خۆشویستیم بۆ ھمووان، لالیكی دیكوە ســــبارەت ب ھبژاردنی ناوم ئوە زۆربی زۆریان لسر ئوە كۆك بوون ناوم بنن (ڕەجب) لبر ئوەی لو مانگدا لدایك بووم بم دواتر بویست و حزی شھید (ئازاد)

ی برام ناویان لنام (ئاری).* بوانامی شانۆ و كاری نووسین و قوتابی شانۆ ل كۆلیژی ھونرە جوانكان چۆن ھاوســــنگی

ئوان ڕادەگری؟- ھــــر بوارە و تایبتمندی خۆی ھی الی من، (شانۆ) وەك خوندن پیرۆزە الم ك ل پیمانگای ھونرە جوانكان توانیم ئلف و بی شانۆ فربم، بۆی ئم بوانامای پیرۆزی خۆی ھی الم، ھر بو خۆشویستیشوە دوای دابانكی زۆر ل شانۆ بھۆی كاری وەزیفی ئمجارەشــــیان سرلنوێ تكڵ بدونیای ھونری شانۆ بووموە، ئویش كان كرە جوانھــــۆی چوونم بۆ كۆلیژی ھونب

ئمساڵ لقۆناغی دووەمم.

سبارەت ب نووســــینین وەك حز و خولیایك توانیوم نیــــوەی ژیانم بووە بۆیــــ ڵ بكــــتھاوسنگی یك لنوان بوارە ھم چشنكان

دروست بكم.* ڕەوشی ئمۆی ئدەب چۆن دەبینی ؟

- ئگــــر ب براورد ســــیری ئمۆ و دون ی ئدەب بكین ھست دەكین جۆرە گۆڕانكاریك ھی، ڕەنگ گۆڕانكاری یكان سستی یكی پوە دیار ب یاخود جیاوازی یكی ھبت، ك ھنگاوی نــــوێ و دەنگی نوێ بوونیان ھیــــ ل ئمۆی ئدەبی كوردیدا، بم ئم دەنگان دەنگی تایبت مندن دەكرێ لو خادا ھوەستیك بكین و بشوەیكی ئكتیڤ تر و قوتر جمووجۆكانمان ل گۆڕەپانی ئمۆی ئدەبی كوردیدا بخین ڕوو، ك ر دەســــتی الوانسشــــیان لمگومان ئب

شۆڕشكی ئدەبی نوخواز برپا بكن.* ئگر باســــكی نوای نومان بۆ بكیت و

مرجی بو بوونی بابت لالتان چی ی ؟- (نوای نوێ) وەك گۆڤاركی ڕۆشنبیری گشتی سانك ل میدانی ڕۆژنامگری كوردیدا بوونی خۆی سلماندووە و بردەوامیش ل بوكردنوە، ئــــم گۆڤارە لــــ ٢٠٠٣/٨/١٣ یكــــم ژمارەی بوكرایوە ك گوزارشــــت ل بوارە ڕۆشــــنبیری و كلتووری و كۆمیتی گشــــتی دەكات، وەك پیام، پیامی ســــرەكیمان بریتی ی ل بابتی گشــــتی و خونری گشــــتی، ئمشیان لوەوە ســــرچاوە دەگرێ ك نوای نــــوێ بابتكانی گشتی و ھمچشــــنن ھموو الینكان لخۆ دەگرت ھر بۆیش دەیوێ خونری گشــــتی توە بچدەور خۆی كۆبكاتژەكان لموو توھلھموو ماك وەك گۆڤاركی خزانی قبوڵ بكرێ بگومان لم خاشــــدا سركوتنمان بدەست مكان ئتوەی بابوكردنب بارەت بناوە سھسانسۆر لسر ھیچ بابتك دانانین، بابتكان كراوەن بمرجــــك ل ئخالقی ڕۆژنامگری و

ئایینی و كۆمیتی دەرنچن.* زۆر خك گلیی لوە دەكن ك شیعری زۆر و بۆر ل گۆڤارەكتان بو دەكرتوە وەمت بۆ

ئوان چی ی؟ ك وەیئ ردەمم سی ئشــــورەترین كگ -

گنجانمان ئوانی ئھلی قمن سرەتا بكف یدانی نووسین و بو من نكی تووڕەوە دو كوشیعر دەست پ دەكن، بداخوە شیعرەكانیشیان ناچت خانی تكست و دەقی ئدەبی بم وەك دەست گرتنك و ھاندانك ئم برھمكانیان بو دەكینوە وەك پاپشتیك بۆ ئوەی گرنگی ب فیكــــر و ئایدۆلۆژیای نووســــینی خۆی بدات بمرجك ت بینیكانمــــان بھند وەربگرت و خــــم ل ئایندەی خۆی بخــــوات، بم ئگر ئو بایخی بخۆی ندات بگومان ئمش لم

الینوە ھوەستیك دكین.* كتب چاپكراوەكانت چندن و چی نوت لبر

دەستدای؟- تــــا ئســــتا (١٣) كتبم بچــــاپ گیاندووە، كیان كۆمكی ،ردەســــتببیشم لدوو كتڕەخنیكی شانۆیی ی و ئویتریان برھمكی

شیعری خۆم ك ل سای (٢٠٠٧) نووسراون.* ڕەخنگری كوردی ل چ ئاستك دای؟

- دەتوانــــم تا رادەیك بم بھنگاوی سســــت ڕۆیشــــتوە ئمشیان بۆ ئو ھۆكارە دەگڕتوە ك ڕۆشنبیری كورد قبوی ڕەخن ناكات، لگڵ

ئوەشدا ڕەخنگری كورد بچاوی ڕەخنی بنیات نر ڕەخنــــی نگرتووە بكــــو زتر ڕەخنی ڕوخنر لخۆ دەگرێ. بۆی دەكرێ بین ئوەی

ئم مبستمان ھشتا پی نگیشتووین.* مرجكانی نووسینی شیعری گۆرانی چی و تۆ

تاچند خۆت لو بوارەدا تاقی كردۆتوە؟- ناكرێ بیــــن ئم مرجكــــی دیاریكراو بۆ تم حائ ین چونكــــكســــتی گۆرانی دابنتدەكوت ئستۆی ڕۆشنبیری و زیرەكی گۆرانیبژ ك گۆرانیبژانمان شــــیعری ئازاد و كراوە دەكن ب گۆرانی، جوانترین گۆرانیان ل دروست دەبت لھمان كاتیشــــدا گۆرانیبژمان ھی شــــیعری قافیــــدار دەكات بگۆرانی كچی ھیچ چژكی ل وەی گرنكم بۆچوونی من ئــــبــــ ،نــــی ی تۆ كات وات ،یتی شیعرەكشیعری گۆرانی بابشیعرێ دەنووســــی دەبت بزانی چ بابتك بۆ خونر باس دەكی لھمان كاتیشدا بابتكت چیرۆككی كورتی واتادار بت بۆ یمن جار جارە ئم شیعرانم نووسیوە و لالین ھونرمندانوە

كراون ب گۆرانی. رھات كسرستان چی بچارەنووســــی ھون *

بوكراوەیكی ھونری بوو و بۆچی ڕاتان گرت؟- ھونرســــتان زۆر خۆشوبست بوو لالم وەك ڕۆژنامــــ دواتــــر وەك گۆڤار توانــــی لمیدانی ڕۆژنامگری كوردی بوونی خۆی بســــلمنی و نم داخی گران الینی بلمبوونی خۆی بســــمــــاددی یك بووە بربســــت، بۆی ئو ھز و توانایمــــان ھر لال ماوە پنا بخوا لســــای

ئایندە ب ستایلكی نوێ دەیھنینوە بوون.*ســــوودەكانی پیمانگای ھونرە جوانكان و

كۆلیژی ھونر لچیدا دەبینیوە؟-پیمانگ و كۆلیژ دوو دونیای گورەی ھونرین بۆمن ئگر پیمانگا نبوای ئمۆ ل كۆلیژ خۆم ندەدۆزیوە ئگر پیمانگا نبوای نمدەتوانی لمجال ھونری و ئیعالمیك خۆم بدۆزموە، ئگر پیمانگا نبوای شیعریش لدایك ندەبوو، بۆی ل دون پیمانگا بۆ ئمۆی كۆلیژ خونی

گورەتر دەبینم بۆ ماستر و دكتۆرا.* ل ڕۆژنامی خبات بدوو بش خوندنوەت كرد ك (النم باجڕۆست) كی مامۆستاببۆ كتل چاپ و بوكردنــــوەی دەزگای بدرخان بوو

بۆچی ئاماژەت بناوی بدرخان نكردبوو؟- ئو كتبی مامۆستا ڕۆستم ك دەرچوو زۆر پی موعجیب بووم لبــــر دوو ھۆكار ١- توانی خزمتكی ئرشــــیفی ب ئدەبی مندان بكات و دووەمیشیان لڕووی بابتكانوە، بابتكانی زۆر گرنگ و ھستیار بوون، بۆی من بدووبش ل كــــرد، ك مرھم بوەی بۆ ئــــندنــــخوبوكراوەكانی دەزگای بدرخان بوون، بم وادیار بــــوو لكاتی بو كردنوە ئاماژە بناوی دەزگای (بدرخان) نكرابوو ئمشــــیان بھۆی ھی ھونری بوو، بۆیــــ دەتوانم بم بدرخان لوە گورەترە ك ل گۆشیكدا ئاماژە بناوی نكرێ و ھست بدڵ توندی بكن، چونك كارەكانیان

دیار و برچاوە.ڕــــز و خۆشویســــتیم بۆ ســــتافی مانگنامی بدرخان ئوەی جی ســــرنج ك توانیویتی ھموو مانگك ل ڕۆژكــــی مژوویی وات ٢٢ی مانگ بكوت بر دیدی خونران لموعیدكی

دیاریكراودا، دەست خۆشی بۆ گشت الیك.

ئو الوە ھۆشیارو لخۆ بوردووەی ك ل سرەتای ژیان و زۆر ب قورســــی لكاری دراماو بتایبتی درامای"ب سرپرشــــتان"ك بم دوایی لسر شاشی كنای ئاسمانی كوردستانtv نیشاندرا. بوو، لاو پر خۆبوو پسمن و لوەندە ھو ئئھونر و باكگراوندكی رۆشنبیری باشی ھبوو. و ل بو دەیگوت: با پرســــیارەكان دووبارە نئبوكراوەكان قســــم كردووە، ئو لخۆی گورە تــــرو گورەتر لوانی ك چندین ســــا كاری ھونری دەكــــن. بم بقد ھرش نیانتوانی لنو بینرو شــــقامی كوردی خۆشویست بن. بۆی بدرخان بچاكی زانی چند پرســــیاركی

:ئاراست بكات و ب* درامای كوردی چۆن دەبینی؟

- دەرھنرەكان زۆر دەگڕن ھتا لۆكیشنك یان شونكی گونجاو بۆ ونگرتنی ھر دیمنك پیدادەكــــن ئمش دەبــــ بگڕین تا بزانین بیبینینوە ك بڕاستی تووشی بزارییك دەبم، كاتك لسر پردەكانی tv ھندێ درامای كرچ و كاڵ دەبینم چ لسر ئاستی بابت و چ لسر ینبگ ماومان كنیكی" چونكنی تئاستی الیئاســــتی وتانی نزیك خۆمان ئم بڕاســــتی دەگڕتوە بــــۆ كمبوونی كادرو پســــپۆری و زۆر الینی دیك ك كار دەكات ســــر شــــوازی دروســــتكردن بۆ نموون ئگــــر پیمانگایكی نواندنی تلڤزیۆنی سینمایی ھبت پنا نابردرێ بۆ ئكتری شانۆیی و زۆر الینی دیكی ھونری ك ئمش كاری من نیی، بۆی دەخوازم درامای كوردیش بگات ئاستی درامای جیھانی و عرەبی. * كــــورد لكوــــی درامایــــ لــــ رۆژھتــــی

ناوەڕاستدا؟ ،ستم"زنجیرە"یبدواوەی دواوە موە لداخب -تائستا زنجیرە درامایكمان نبووە وەربگدرێ یان دۆبالژی زمانكی دیك بكرێ و بگات دەرەوەو سنوور ببێ ھرچندە لری ستالیتكانوە تواندراوە بابتكان ترح بكرت ببینرت، بم دەنگمان، ئازارمان، كلتورمان بگات ،وەیگرنگ ئ مت ئبوە نخۆكردنشانازی ب تانی دیكمیلللزنجیرە درامای "ب سرپرشتان" ك پیشاندرا چنــــد تلفۆنكمــــان ل ئــــران و كوردەكانی دەرەوەی وت پگیشت ك ب جددی موتابعیان كردبوو، بم پویست كاری زیاترو باشتر بكرێ

مئ یــــرە كوردیش، دەبغ تا دەنگمان بگاتبگڕین كاری جددی تر بكین، پگی خۆمان

لوئاستی باسی دەكن ببینینوە. * رۆــــی كاراكتری ئارام ل زنجیرە درامای "بی سرپرشتان"خمكان، ھیواو ئاوات، كشكانی ژیانی رۆژانی مرۆڤ چی بھرش بخشی، ئایا

ھرش لپاش دراماك برنامی چیی؟ - كات كســــایتی "ئارام"م ل ب سرپرشتان خوندەوە زۆر خمم خوارد ك باوككی غریزە پرست و زڕدایككی ب ویژدان، چۆن دەبن ھۆی ونبوون و بكس بوونی ئو گنج جوان، بم بوو چونككی راستگۆیانوەیدەنگدان مدیارە ئل وتكماندا نموونی لو چشنو خراپتریش زۆرن، ك بدەســــت كشــــ كۆمیتییكان و بــــاری ناھمواری ژیان دەنانن و ھر بگنجی سرسپی دەكن، كسایتی ئارام ھرشی گیاندە كشكنی فلك، ھرشی كردە ئسترەیكی درامای كوردی، ھرش بوو ب مرۆڤكی دیك، ھم لرووی بیركردنوە ھمیش لرووی رەفتارەكانی

ك تائستا برپرســــیاریتییكی كۆمیتی و ستا دەتوانتی، ئارام ئر شانیسژووی و. لمببت بگۆڕی حات نا بجیكانی ناو كۆمڵ، من زۆر نموونی لوشوەیم ھی، بم لرەدا ببوورە، ناموێ فزوی بم و تنیا باسی خۆم بكم بۆی ماوەی باسكردنی نابت، تنیا یك حات ك لگڵ دەرھنری ب سرپرشتان روویدابوو ك گنجكی تمن ١٨ساڵ ك نیزانیبوو ئمیر گوتبووی:"دەزانی كــــدرامای دەرھنری تھا كســــایتی ئارام فری كردین ئگر دەست بۆ دزی یان ھر كاركی دیكی خراپ ببین ئاراممان لبرچاوبت و لی دوور دەكوینوەو نیكین" بڕاستی تا نچووم ناو خك لھموو شارەكان

نمزانی كارەكمان ئوەندە بینری ھبووە. بگومان ئستا زۆر ھودەدەم لژر رنمایی و ئامۆژگارییكی ئمیر تھا ك دەقكی زۆر باش باشتر ل ب سرپرشــــتان ھبت و بشداری بكم و ئومــــد دەكم ك ل ئاییندەیكی نزیك بتوانم ب ڕەنــــگ و دەنگكی دیكوە ب بینران

ئاشنابم. * ئمیر تھای دەرھنر دە:"ئگر لمگڕن، درامای كوردی دەخم، ئاستی درامای"سوری و میسری"، ئوە سبارەت بوچمك دەن چی؟

- كاتك ك دەســــتمان ب پۆڤ كرد لســــر دیالۆگ و شــــوازی گوتــــن و جونوە برامبر ب كامراو.. ھمیش گوم لدەنگی ئمیر تھا دەبوو دەیگوت:"كوڕین برادەران زۆر ھمن بن و مئ وەی كر ئس نركیز بكڵ بن و تایگولم درامای ئامانجمان ھی ئویش دەرخستنی ئو كی راست و دوور لوەیشب یو ئازارانشندئ ورەیزۆر گ ستوم ھو زیادە ڕۆیی"ئ غموبالئمیر تھا لیك كاتدا ونی دەگرت و تبینی و ســــرنجی دەدای ئكتر و رووناكی و دابش و رخســــتن و دانگیش ھر لئستۆی ئوبوو، وات تواو دسۆزبوو چ برامبر دەق چ برامبر داكرد كشداریان تب ی كســــانوكموو ئھنزیكی"٧٠"كسایتی بوو"٢٥"لوان یكمجاریان بوو برامبر ب كامرا كاربكن بخۆشــــموە. بگومانم ئگــــر ھاوكاری"ئمیر تھا" بكرێ و رگری نبت ك ھمیش وابووە رگر بۆ كسی دسۆزو كارامی وەك ئمیر ھی. ل دراماكانی سوری یان میســــریدا زیاتر ل"١٥"كس لپشت س كندین كچل جگ من، ئرا كاردەككامدوور و نزیك موتابعی دەكن و ب بچووكترین ھ نابوورن لھمووشــــی گرنگتر بودجیكی تكی باش بخریر بوجگنیاشــــم ئچاك، دبر دەستی ئوا نك سوری یان میسری بكو ستایكی كوردی تایبت دروستدەب ك مۆركی

خۆمانی بسرەوەبت. * ئایــــا چنــــد رازی بوویــــت، لــــ برامبــــر نانی"بگرتــــن و دەرھنرایی وســــیناریۆو خ

سرپرشتان". - بڕاســــتی دوای ئوەی ل ب سرپرشــــتان بشداربووم فربووم ك سیناریۆ چییو سیناریۆی ب گومــــان دەبوایب ،ریــــش چییــــندەرھ ت چونكبمتر نش ك٣٠"ب"رشــــتان لرپسرووداوەكانی یكجار زۆر برفراوان زۆر لوە زیاتری ھدەگرت ھرچندە ونگرتنی ھر خولكك كار ل بودج دەكات، دەنا الی دەرھنر وابووە وەیر ئبر لت ھش بویست بوو"٣٠"بپ ك

ھست ب ریتمكی خرا دەكرت.* ئوشتان چی بوون ك شقام شانازی ب رۆی تۆوە دەكرد و ھندكجاریش بزارو تووڕەیی"لنوان ی بو شتانشبینی ئرش" پردووكیان"ئایا"ھھ

باش و خراپ دەكرد؟ - بڕاستی ھر لبشی دووەم و سیموە گوباران

كرام و برادەرانی پیمانگای ھونرەجوانكان زۆر تلفۆنیان كردو پیانگوتم: تائستا خۆت بدەنگ كردبوو ئستا بووی ھونرمندكی گورە، بھر كوچو كۆنك بھر بازاڕی شــــاركدا دەچووم دەكوتم نو ھونر دۆســــتان و ئاماژەیان بو یان گریابوون و بوە دەكرد و زۆربتییســــایكساتخۆشــــكانم شــــاد ببوون وات ب تواوەتی تكــــی دراماك ببــــوون، جماوەر شــــانازی بخۆڕاگــــری و توانــــای بگریكردنی منی دەكرد برامبر ب مرۆڤ دەقكان ستایشی ھوست و رەفتارە جوانكانی دەكــــردم و كاتك لگڵ شونم دەردەكوم و ئو باوك غریزە پرستم دەبینن بزار دەبن، ك دەقكم خوندەوە گریانم ھات كسایتی خۆمم خۆشویست و ب دوودی ڕقم لكسایتی باوكی ناو سیناریۆكو شونمم و راستیانم دركم بكی كم تا ئاســــتبۆوە بدەكــــرد من تواو خۆم تســــلیم بــــ دەرھنر كردبوو و ھمیشو لھر جونوەیكم ئاگاداری دەكردموەو ب ناوەڕۆكی ھر دیمنك ئاشنای دەكردم، ئســــتا كس بھــــرش بانگم ناكات

ھمووان پمدەن: ئارام. ،یدەغتدا،"لمس"قو شانۆكارانی رۆژھنل *ئوەی نوەی نــــوێ، كار بۆ ئوەناكن، ك ئو

قدەغ شكنیی، نھن؟ - ئستا دراماو سینمای ئرانی لئاستی ھونری جیھان تپڕاندووە"لمس"یش قدەغی، بگومان م بب دایوەی نودەســــتی نك لمووشتھھزری من شان بستراوەكانی مشك ئازاد بكین و كاری پ بكین، ھموو بربستكان دەڕوخنین و كار ب داب و نریتی كۆن پرستكان نكرت ب رومو ن ر ئــــازاد دەبش كاراكتوكاتو ئجووت ل شانۆو دراماو ھموو كارە ھونرییكان بجۆرك كار دەكن ك حیساب دەكیت لگڵ

مرۆڤ تمسیل دەكیت. نوەكو برد.!! * راتان ســــبارەت ب مانگنامــــی "بدرخان"

چیی؟- سای ١٨٩٨ لمیسر رۆژنامی كوردستان وەك یكم رۆژنامی كوردی بوكرایوەو بووە مژووی رۆژنامگری كوردی ئستا بدرخان بو قبارەو موایت پرەنگ و باب جوانی و رەنگاو ڕەنگی لبنمای بدرخانییكان ئاسوودەو رۆح ساكن. من خۆم لــــ زۆربی بابتكانی نــــاو بدرخان دەبینموە پشنیازیشم ئوەی مزگردكی فراوان ســــبارەت ب درامای كوردی و ب سرپرشتان بتایبتی بكاتوەو وەك ئزموونكی سركوتوو ھبســــنگندرت، بھیــــوای بردەوامــــی و

ئاسۆیكی گشتر.

ئاری ئاغۆك:بدرخان لوە گورەترە، ك ل گۆشیكدا ئاماژە بناوی نكرێ

سازدانی: مسعود ئیبراھیم

ھرش حمد: "ئمیر تھا" دەتوان درامای كوردی بگینت ئاستی درامای سوری و میسری

سازدانی: باوكی بنار

ھرش حمد - ٢٠٠٧

ئاری ئاغۆك - ٢٠٠٧

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،12بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی بیروڕای ئازاد

ژنـــان ل وتانی رۆژھتیدا قوربانیی نیزامكی پیاوســـاالر و نزمكـــی فرماندەران و م دۆخكدێ. ئكان پنییقمیراتی و ناع نگییرھما فی بنپب ن كـــەوكارانپنامرۆڤانی، دەبت ھۆی ئوەك ژنانی رۆژھتی ل دوو بواری تاكی و گشتی دا، نك وەك دەستدار، بكوو وەك سوژەی دەست بن ئژمار. ب واتاییكی تر بشداریی ئوان تاندەس كی بشدارییكوو بب ،نیی كانكی چاشداریینی گشتیشدا، بستب ل

دەبت.ژنان ل نیزام ســـرەڕۆیكانی رۆژھتدا زیاتر ل پیاوان ل دەوركی رێ نیشاندەرانوە برەو دەوركی یارمتیدەران دادەبزن. ئم بابت ل نیزامی وەھا كۆمگاگلك بریتی ل سیاسی، ئابووری، فرھنگی و بتایبت خزان دا دت برچاو، بجۆرك ك تووڕەیی زمانی و ئاكاری وەك پاژە سلمندراوەكانی فرھنگی كونارایی و سردەمی ئاوە زرەتنی (عقنییت گوریزی) مروڤ ب شوەیكی جكوتوو و جاروبار جگر ھموو مان و بوونی

ژنان دەخات ژر سایی خۆیوە.بم پوەندی دوو چمكی ژنان و توورەیی، ل قۆناغی تپڕیندا ل بشداریی ملكچیانوە بۆ بشـــداریی چاالكان، وات ئو قۆناغی ك لســـر بشداریی ب كۆمڵ و ب نزمی كۆمیتی _ سیاســـی دامزراوە، شـــوەیكی دیك ب خۆ دەگری. لم قۆناغدا ژنان ســـرەڕای ئوە ك ل بنمادا سووژەی دەســـت و ھگری باری تووڕەیی پیاوانن،

دەوری سرەكی سینوەی توندوتیژییان ل پانتاگشتیی و جماوەرییكاندا دەبت.لم بشـــ ل مژوویی نتوەیـــی دا، پیاوان ل الیك ب ھۆی بشـــداری چاكانیان ل بســـتن گشـــتكاندا و ل الیكی دیكوە، لبر نبوونی ئزموونی وكا ھكردن وحاوانوەی سیاسی و رزدانان بۆ مافی ئینسانی نیارانیان، جارو بارە شوەی توند وتیژیی دەگینن ئاستك ك حاشا ل مافی ژیانی نیارەكیان دەكن، ئو ترۆرانی ك ل الین .یم بارودۆخرچاوی ئی بنموون ،وەدەچڕوە بكانیانیارە سیاسییتان یان ندەوبزەی تای ئم بسرھات لوەدای ك بزانین لم قۆناغدا ب ھۆی ل ناوچوونی نزمی پشوو ل الیك و جگیرنبوونی نزمی نۆی ل جگایدا، بنیات ودامزراوە گشتییكان، ی دیاردە تۆندوو توندوتیژەكاندا نییۆرداگرتن و كونتسدەست ب ویستیان لتی پدەس

و تنانت جاروباریش ربازی پرەدانی ئوە دەگرن بر.ل الیكی ترەوە ئو باوەرە رۆشنبیرییانی ك ل بارودۆخی ئارامدا دەتوانن ببن ئاكامی پوەندی مرۆڤانتر ل پوەندیی نوان كسییكاندا، دەبن ئامرازك بۆ پاساودانی شوەی نامرۆڤان و تقالی مامۆســـتایانی ئخالق بۆ ساغكردنوەی سر لنویان، دەرفتكی دریژخاینـــی وای گرەك ك ســـرەڕای پالنداریی ل زۆر الینـــوە ناتوان ئنجامكی

.دواوە بی بكردارییانبۆ ئو كســـانی ك ھمووشت ل پنجرەی سیاســـتوە دەبینن و گۆشی روانینی گشـــتی بینیان نیی، وەھا بارودۆخكیان رەش و تماوی دت برچاو. بم روانینكی كۆمناسان، سبارەت ب گۆرانكاڕییكانی كۆمڵ وا دەگین ك كلك و باوی شوەی سیاســـی بۆ بروەبردنی ھندك پرۆژەی سینوەی تووڕەیی، ھرگیز ب واتای لئارادا نبوونی رگاچارەكانی تر نیی. دامزراوە مدەنیی غیرە سیاسییكان دەتوانن ل نبوونی ند برچت ھبوان ھكانی ئـــركئ ك لندكاندا ھسیاســـیی دەنییزراوە مدام

ناتواوی وە ئستۆ بگرن.دەروونناسیی ژنان وادەردەخا ك ئوان ب رژەی پیاوان ھۆگرییكی كمتریان بۆ بكارھنانی شوەی میكانیكی ل رەچاوكردنی دەست دا ھی. ب واتایكی تر، ئگر شوەی كلك وەرگرتن ل دەست وەك یكك ل توخمكانی پرەدانی مرۆڤایتی لبرچاو بگرین، ژنان

خووخدەی مرۆڤانیان ل پیاوان پترە.ژنان چ ب پشـــت ئســـتووربوون ب ئركی بنیاتی خزان و چ ب بشـــداری سیاسی _ .بوەی توورەییدا ھینپرۆژەی ســـ كـــی گرینگیان لتییـــان، دەتوانن دەوریكۆمخوندنوەی بابتیانی ئو ناوەندانی رەفتاری نامرۆڤان تیاندا سرھدەدا، پشاندەری ئوەن ك زۆرترین رادەی رەوشتی توندوتیژی لو ئاقاراندا دەردەكون ك تنانت یك ژن ل نو بیاردەرەكاندا نیی، لو بوارانشدا ك ژنان ورای پیاوان بشدارن، ژنان ل شوازی مرۆڤانتر كك وەردەگرن. لالیكی ترەوە ئو پیاوانی دەربندی خزان و بنما نین، ی كو پیاوانم ئب ،یدا ھگروپ وتاقمی دژی مرۆڤان تی لندامیلی زیاتریان بۆ ئمچند ساتك ل رۆژدا بۆ ئاخافتنی دۆڤانان لگڵ ژنان (بتایبت ھاوسر و دایكیان) رژەوەندیی تۆخی سیاسی و ئابووریی، توندوتیژانھۆی ب ر بگت ئنانن، ترخان دەكت لك وەرگرتن لك ناچار ب م دا، كستلی ئكاتوساتی چارەنووس ساز و ھوە، لنبجووشوەی زۆر ب بزەییانش بن، ب ھۆی میلی زەینی و عقنییان، ب شۆرشكردن ب دژی

بربستی پیشیی و برپرسایتییكانیان، رگا چارەی مرۆڤان ھدەبژرن . شداریی ژنان لناو بپ وتووە لشـــكتانی پیلی وكی گرینگی مھۆی تم بابر ئھ

ھموو دامزراوە كۆمیتییكان، ب دامزراوەی حكومیی و مدەنییوە.داكۆكییكی تایبتیش ك ھندك ل رۆشنبیرانی ئرانی ل سر پداویستی بشداری ژنان ل بنیات دادوەریی و ئمنییكاندا ھیان، سرەڕای بریڤانی ل مافی ژنان، دەچتوە سر پوەندی وبۆنی توڕە و تۆســـنانی نوان ھاوتییانیش. لراستیدا برگری ل بشداری ژنـــان، نتنیا دەبت ھۆی زەوتكردنی مافكانیان، بكوو پشـــلكردنیی مافی ھموو مرۆڤكانیشی ب دواوەی. ناكرێ ب البردنی بشك ل كۆمگا، پوەندیی مرۆڤایتییكان

سقامگر بكرێ.سرچاوە: گۆڤاری " زنان فردا"سال اول شمارە دوم وسوم ئابان و ئازەر١٣٨١

بژوی ژیانمان ئم چند ســــر مڕو بزنو پارچ بستان بوو ك ھموو رۆژانی شممو پنج شمم باوكم ماستكی دەبردە شارو ھر ل دووكانی رگای مخموور دەیفرۆشت و بپارەكی ئمی پ دەژیاندو ژیانكی مام ك لكریر، ھناوەندی و خۆشمان دەبردەسئندامكانی ماوە بكارك خریك دەبوون بخوكردنــــی مڕومــــات و خزمتكردنی بستان و شینایی و بژاركردن و ھونی ماست

و بخوكردنی پلوەرو رستن و چنین. بم شاوی نگریسی بعس عفلقیكان

خــــون و ئارەزووەكانی مــــن و دەیانی وەك من و خكــــی گوندی لگۆڕنــــا بتكدانی گوندو ئنفال و زیندەبچــــاڵ و دەربدەری و ئاوارەیی. برنامیكی داڕژراوی بعســــی

گۆڕبگۆڕ بوو. گوندەكــــی ئم وەك ھمــــوو گوندەكانی دیكی كوردســــتان بتایبتــــی گوندەكانی دەشــــتی ھولر كوت برشاوی ئنفال و خاپووركردن، مڕو خۆڵ و گوندو شــــینایی و بســــتان وەك منداكی بھست سیری ئمیان دەكرد ھستم دەكرد پمان دەن: ووشــــك بوون و فوتانمان نزیك بووە، چۆن ئوە دەربــــدەرو ئنفــــال دەكرن ئمش

دەفوتین و خاپوور دەكرین. گوندو ئاوایی و خككی دەســــتبرداری

یكتر ندەبوون باعباعــــی برخ و كاریلو قەو قیــــی پلوەر ھاتووچۆی ئســــپ و ووخی پشــــت بزین زەنگوی شوان و برو بریان و قاسپی كو. ھموو ئمان. دفن و ئاوەدانی ھاوشانی شار، گوند.. بھشتكی

سر رووی زەمین بوو. لبرەبیانكــــی زوو تیشــــكی زیوینی خۆر گوندەكمانی جوانترو گشاوەتر خۆی دەنواندو لبھاری"١٩٨٧"لچــــوارالوە دەڕازایــــوە بھاتنــــی لشــــكری نگریســــی بعــــس. ھرئوەندە سرم بندكردو شۆفڵ و بلدۆزەر دەمی لخانووەكانی گوند وەك سگی ھار، خانووی كاریتو شــــقرەو كادین و ناندین و ھیوان و دیوەخانی وــــران كردین لھموو الیكوە گریان و ھاواری منداڵ و قیژەی دایك

و رەوینوەی مڕو وەڕینی سگ لپش دەمی شۆفی بعس بردی دەتواندەوە بم بعس لبرد رەقترو لقی دیان ڕەشتر بووجاجم و كنتۆڕو نووین و تقیجكو ئســــترك و قزمو الســــرەو النك و قورئان و مزگوت و گونــــدو منارە كوت ژــــر خاك و خۆوە وتككھاواری منــــداڵ و پیرو پیان بگونبوو چونك تاوان و تاوانكاری كاروپیشی بعس و بعســــییكان بــــوو خك ھاواری تكان ونالی ب تدەو كوێ یدەكرد. ل كگرتووەكان. عصبوە یتكان نئیسالمییئومم لھموو لئاست ناو ئازارەكانی كورد

بدەنگ و لن ب ھست و ویژدانن. ھرلوكاتش كۆپترو پیالتۆزەكانی بعس لالیكی تر گوندەكمانی بۆردومان دەكرد..

ھر بیكجــــاری ئاوارەو دەربــــدەر بووین، بدەیان ژن و منداڵ و الوو پككوت ببین و لشی بخونوە برەوشار. بۆالی خزم و دۆست و بدەنگ ھاوارمان دەھاتن، كۆمك و

یارمتیان پشكش دەكردین. خۆشــــخانن وتنســــیش كدەیــــان كببۆ چارەســــركردن بۆی خزم و كســــوكار بتایبتــــی مامی گورەم یكــــك بوو لو برینداران بۆ چارەســــركردن و ساڕژكردنی برینكانیــــان دەبوای بین ئم بۆردومانی ئران و ب مووشكی فۆككانی ئرانییكان بریندار بووین ئایا چ ئایتك و پغمبرك،

.عس رازییدرۆ بۆ بھالنمان بوخنن ماڵ و ســــامانمان تان بكن و ب شرمان درۆیان بۆ بكین سدان

كس لســــر قلورەو قاوشــــكان خون لجستیان وەك جۆگ دەڕۆیشت، بزاری و رەنگ زەردییان بتواوی دیاربوو. جماوەرو پزیشــــك و كارمندان دســــۆزو ھاوسۆزمان

بوون. بۆی مامم لرقی دارو دەستی بعس لخۆی بزاربوو، بیاریدا بیكجاری بمرێ و لدەست ئم ئازارە رزگاری بت چونك مرۆڤ جارك بمرێ بۆی ردانئــــازادی و مدەمــــرێ. با ب

ھاواری كرد.ئی روو رەشــــكانی بعس با كۆپترەكان ئرانی بت خۆ شۆفڵ و بلدۆزەرەكان، تان چی و ئنفال چییكان عراقی و خكی ئم

كوردستان بوون......!

،كی دروستی ژیانیامرگیری پی ھاوســـۆســـپكردگاری دلۆڤان لھموو پرتوك ئاســـمانیی كاندا باسی ھاوســـرگیری كردوەو،ھانی بندەكانی داوە بۆ ئوەی ھوبدەن تابتوانن ژیاتی ھاوسرگیری بسازنن

.كۆمگای كوردەواری لچاخی ھژدەموە ئاشنا بووە بئایینی ئیسالم و موسومان بووە و، تاكو ئستاش لژر چتری ئـــم ئایین گوزەر دەكاو بپیامكی ژیان ســـازدەكا، میمبـــرو بند گـــۆی مزگوتكان گر كۆمسوخۆی لری راستژوو كاریگژای مدربھبووەو، گورەترین ھل و بوار رەخساوە ل بردەم ئاراســـتی ئایینی دروســـت و رەھندی كۆمیتی و زانســـتی و ئابووری، چونكـــ لگڵ ئوەی ھموو راو پـــرس و ســـرنج و پیوەندییكۆمیتییكان بوەرگرتنی راو ویســـتی مامۆستایاتی ئایینی بووە، ھفتانـــش گورەترین كۆبوونـــوە ھاتۆت ئنجام لڕگای میمبری مزگوتكانـــوە، ھرلبر ھمان ژی بتك كگایـــســـت دروســـتبوونی كۆمبم

لھمـــوو بھا معریفیـــكان و بتندروســـبوونی كۆمگ، دور لھموو الدان سكسیكان وبازرگانی ودەشـــ ركوەرەكان ئزاندنی پشفرۆشـــتن و بلمامۆســـتایانی ئایینی رۆلی كارابگن لرزگاركردنی كۆمگ لوپتای نایكیانی كھرەس بكۆمڵ و ژیان دن، مامۆستایانی ئایینی دەتوانن رۆلی پشنگ بگن ھاكات دەســـت بھمتكی گشتگیری بكن و پشـــت بپرۆگرامكانی ئایین ببستن لتۆژینوەو بانگوازەكاندا. ئســـتا وەك ڕوون گورەترین گرفت كبرۆكـــی گنجكانـــی گرتووەو بووە بكشـــی كۆمگ دروستكردنی خزان و ھاوسرگیریی، بھق تم دكی زۆركژەیڕرگیری برنج دەدەم ھاوسسئنجام دان، ك ئمش دیاریدەیكی مترســـیدارەو ھرەشیكی راستوخۆیلســـر ھوەشاندنوەی كۆمگ و الدانسكســـییكان ئاكام ئیفلیچ بوونی كۆمگا و ئگری بوبوونوەی چندین نخۆشـــی س دەبنزاركـــزاران ھھـــ نســـاترســـناك كقوریانیـــی و لناوچوون،ھرلبرھمـــان مبســـت ھموومان ھرلدەســـتی سیا سییوە تابچوكترین ی كرگییھاوســـ یرانو قرپرســـیارین لتاك بھڕەشیلســـر پكھنانـــی خزان ژیـــان . من پشنیاز دەكم لپیامی رۆژەوە بۆ ھوەشاندنوەی

ئو قیرانـــ كھاتۆت ئاراوە، ھنـــگاوی یكم بۆ سرخســـتنی پۆسی دروســـتبوونی خزان ھانا بۆ مامۆستایانی ئاینی دەبم، ھروەك لسرەتاوە ئاماژەم پـــدا ئوانیش دەتوانن لرـــگای بندگۆو میمبری مزگوتكان و رنونی خك وئاسانكاری ھۆیكانی ھاوسرگیری بكن،ئویش ببیارو بفرمی مارەیكی كم وپســـند جگیـــر بكرێ،ھروەھـــا خزانكان بتایبتی دایكان وباوكان تبگینرێ كداواكردنی شت وكای گران بھا مرجی شكستھنان وسرنكوتنی ھاوسرگیریی،ورای ئوەش داواكردنی مرجی گران تدەچ دەڕۆییو زوقـــورس دژی ئایینی ئیســـالمبواری بازرگانی وكچ فرۆشتن .خوازیارم لمامۆستایانی ئایینی و لالینی پوەنداری وەزارەتی ئوقاف جخت بجدی لـــو بابتبكنوەو،بیاری گونجاوبگرنبر ھاونشـــتنجان لژی گنـــاو رزگاری كردنی توپلجبوون وكپكردنوەی ئارەزووەكان وخمۆكی وڕاڕای نـــدەران ووالدانگرتن بۆ ھرھوەوســـبیركردنلسكسییكان،دنیام مامۆســـتایانی ئایینی دەتوانن لگرزگار كردنی كۆمرن لـــبگنگشـــپ م رۆئلو قیرانی خریك نیشتیمانكمان ببت مۆگی كتنگاوی دووەم بۆبابشفرۆشتن . _ھبازرگانی ولرۆـــی حكوومت كدەتوان زەمین بەخســـن و

ببت پاپشت بۆسرخستنی پرۆسی ھاوسرگیری ئویش لرـــگای ئو بە پـــارەی دەدرت ئوانی فرمانبرن وخزان پكدنن،بم من پشنیاز دەكم ئو ملیۆن دینارە بلمرەی كدەدەدرێ بكرت خت وپاداشت نك بكرت پرۆژەیك ھموو مانگ دینار بدینار پارەكی لوەبگیرتوە،چونك ئم ھنگاوە راســـتو خۆســـوودی ھی بم بـــۆ ئاییندە چژی لنابین ھبت چونكـــ فرمانبری گنج وخزان پكھنـــر لگڵ ئـــوەی مووچكـــی كمو،ئو بەپارەی كوەردەگرێ ھمووبژمارە وەك : ژەمكانی خواردن،ســـیرانگو گران،ھاتو چۆكردن،جلك كردن مانگانب و پارەیوەی ئـــدان تاد،بۆیـــ...........فشـــارك لســـر بژـــوی دروســـتدەكات دنیـــام ھاوسرگیریكی ئاسوودەب،بۆی پشنیازی الینی پوەنـــداری حكوومت دەكم بـــۆ بابتك ئو بە پارەی باخت ب،ئگر لگین (ممكین) ب و بلوێ ئو بەپارەی بدرت ھردوو رەگز ببرامبروبدیاری ھنگاوكـــی یكجار مزن بۆرەوانـــی ئو قیرانو سرخســـتنی پرۆســـی ھاوســـرگیری وسالمتی كۆمگو رگرتن ل چونـــدەرەوەی گنجان برەو

ھندەران وتندروستی كۆمڵ .bextyarmahmed@yhoo.com

دەگرنوە موســــاییك ل ســــرە مرگــــدا ل ئاینی توەو بریــــار دەدات ببترــــــــدەگھ كــــجولمـوسومان بم بر لوەی شایتمانی ب حق بنت و ببت ب موســــمان گیانی دەردە چت و تســــلیم ب مـــــــــــــــرگ دەبت، پاش مردنی جولكیكی نزیكی دەچت سر ترمكیی و دەت قوڕ ب سر تازە لـــــــــــ ھردوو دینك بوویت ن ب موســــایی مایت حـــــــــــــزرەتی موســــا شفاعتت بۆ بكات ن بووی ب ئیســــالم پغمبری ئیسالم شفاعتت بۆ بكات. یكتی نیشتمانی كوردستان، لسرەتایی دروســــت بوون و ســــر ھدانوەی شۆرشی نوێ ی گلكمان وەك ھزكی جماوەری شۆرشــــگر، دژی داگیر كرانی ســــرانی بعس ھاتــــ میدانی خبات رز كردەوەو لمانی بودروشــــمی كوردســــتان یان نماوەیكــــی نزیكدا دەیان كادرو پشــــمرگو ئندامی دسۆزی ركخستنی ل دەوری كۆبۆوە (ی٠ن٠ك) وەك نیمچ برەیك بانگشــــی كرد ك ل ئنجامی ئو نیمچ برەی دا راستوخۆ ك ھموو چین و توژەكان ژە پی بدەن، بۆیناویدا در باتی خۆیان لتوانن خئ ی كر كردەكتی نیشتمانی كوردستان وسكناوی یبناوی ھڤاڵ (مام جالل) دەستی پكردەوە دەنگگی

گورەی ل ناو جماوەری شۆرشگری گلكمان پیدا كرد، ب شوەیكی چاوەروان نكراو شۆرشك گشی كرد، چندین مفرەزەی سرەتایی دروست بوون، لو كاتوە (ی٠ن٠ك) وەك پردگ بۆ پراندنوە ودەرباز بوونــــی نتوەكمان لو كارەســــات و نھامتیانی ورەترین دڕنــــدەی زەمان بن گالیــــ ل رۆژان كــــســــر نتوەكمانی ئھنا ج ی دخۆشی خكی

شۆرشگرو ب ئمكی ووتكمان بوو. بۆیش رۆژانو شوان پیوەندی نوان (ی٠ن٠ك)و خك پتو ترو روول زیاد بوون بوو، خك بردەوام بوون ل دروست كردنی شــــانی نھنی و پۆل پۆل خكی تكۆشروو دسۆز ل سنورە جۆر ب جۆرەكانی كوردســــتان روویان ل شاخ ئكردوو چكی شرەفیان ئكردە شــــان، چونكــــ (ی٠ن٠ك) وەك مینبركی راستقینی كوردایتی دەنگۆی بو بۆوە و خباتی روو ب رووبوونوە لگڵ رژمك دەستی پكرد ك خاوەنی چك و تكنلۆژیایی پشكوتووی سربازی سردەمی خۆی بوو، سدان تانك و فرۆكی جۆراو جۆری جنگی لــــ روو ب روو بوونوەی ئو شۆرشــــ ب كار ھات، كانی لرگشممان ژمارەی پساواك چی شۆرشكپنجی دەست زیاتر نبوو، بم كمی پشمرگو برزی وورەو بیروو باوەڕی شۆرشگران وایكرد ل روو ب رووبونوەكاندا دەیان جار حكومتی بعس توشی شكســــتی جۆراو جۆر دەبوو،، ووردە ووردە شــــۆرش گورەبوو ھزی پشمرگ ك مفرەزەكانی ل الین

خكوە وەك (فریاد رەس ) دەھاتن برچاوو، بۆچی ؟ چونك جیاوازی ل نوان پشمرگو كادیر نبوو، و رادەیماوەر ھاتبۆوە ئوان شۆرش و جیوەندی نپ ل ھید كرابایك شــــیرگشمك پنر شــــوھ لتواوی كوردســــتان ماتمیان بۆ ئگرا، ؟ ئو ھموو رگشمماوەر بۆ شۆرش و پی جویستیزوو خۆشرل ســــردەمی شاخ، ئســــتا پچوانی ئوكاتی ؟ خك ھر خكی جاران كادیریش ھر كادیری جاران ئی باشــــ بۆچی خكی ئستا رزوو خۆشویستی جارانی بۆ كادیرو پشمرگوخاككی نماوە ؟ئگر پناسیكی كادیرانی ســــای (٧٦) تاكو راپرین و كادیرانی ئستا بكین محا بتوانین ! سردەمی شاخ ئگر یكك ل پشمرگكان ل شرەكانی برگری ل نیشــــتمان شــــھید بوای چ ل كادیری سیاسی وە یاخود ســــربازی ماتمیان بۆ ئگــــرا، بم مخابن، ئستا ك بشــــك ل خودی سركردەو فرماندەكان وا ھســــت دەكن ك كسی تر ل پناو ئازاد كردن و ســــر ب خۆیی نیشتمانكیان ماندوو ھیالك نبووەو شھیدی بۆ نداوە، ئی پمان نان چ سنگركتان ھی رۆیكی ئو نیشتمانی تیا شھید نكرابت كام الدێ ی ســــر بــــرزی ووتم ھی ل ســــر ئم شۆرشــــ نســــوتابت و خكــــ شۆرشــــگرەكی دەربدەرو ســــوكایتی پ كردنیان ل الین دڕندەی زەمانی پ نكرابت، ئمش نمونیكی راستقینو بچوكی ھس و كوت و بیر كردنوەی بشــــك لو

ســــر كــــردەو فرماندانی ك ل نــــاو (ی٠ن٠ك) دا بوونیان ج ی مترســــیی، ك وات بوونی سركردەو فرماندەو كارگــــری لو جۆرە ل ناو (ی٠ن٠ك) ھیچ مانایك بۆ پەنســــیپ و كایكانی یكتی نیشتمانی كوردســــتان ناھتوە دوا جار ئمانن ك حیزب و

گل ل یكتری دەترازنن.ئگر چاوك ب ژیان و بژوی پشــــمرگ ل ســــر ی كرپرس و كادرانو بوە بۆ ئنیندەمی شاخ بخشخۆیان ب ھیچ كسك ناگۆڕنوە بۆیان دەر دەكوت نانیان ل مای ھژاری جوتیاران و الدێ بووە ك ئستا ھندك ل و كادرو فرماندان ك باسی جوتیاركی بۆ دەكی یان ســــردانی دەكات ل بر لوت گرژی خۆی ردەمی شاخ كی سرەكی پیاوە شۆرشگكزانو ختنھا بۆ سردان چووە بزی ل خۆی دەبتوە و تف ل خۆی دەكات ك جنابی ئاغاو ئاغا ژن وا ھســــت دەكن بۆ ئوە چووە ماكیان لگڵ بش بكات، یان

داوای پارچیك زەوی دەكات لی ٠ تتایب ك سكی گرنگی ناپلیۆن بیووت شم وایوە پ ك لوەیتت نوی دەیانرماندانركردەو فو سبژر دەستی رزگار بكن، ل رووی ھس و كوتكانیان

و پلی برزی شۆرشگریان دەفرموت: *ھــــر ركخراوك یان حزبك گلی ل دەســــت داو

نیشتمانی ب دەستوەما رووخاوە ٠*بم ھر ركخراوك یا حزبك گلی ل پشت بوو

حادەست دا رووخانی م نیشتمانی ل

یكك لوبابتانی كوا ترش و تفت ھندك میدیا بندێ لجار جارە ھ رە، كجاریش سوبازاڕەكان دەیخنگڕو دەستدەكن بتكدان و شیتكردنی و سروگوشكاندنی، جا با منیش ھنـــدە دی تـــۆی خونر بـــ خورپ خورپ نخم، ھرچندە نخۆشـــی دیش زۆربووە، لداخی وەس و وەست، ھسان و دابزینی دۆالر و خواردنی گۆشـــتی ســـروپی نكووو نجونی دووكاتژمر لماوەی بیســـت و چوار

كاتژمری رەبقدا. دەترسم منیش ببم یكك لو ھۆكارانی ئم نخۆشییی تۆ ب ئستۆی من ساغ ببتوە،

ھروەكو كابرای شوفری تكسی ك دوو نفری ئافرەتی ھگرتـــووەو بر لگیاندنی ئوان بۆ كلئۆتۆمب ك لواوییست، ناتبنی مشودروستدەب و ئم قوڕبسرەش، دادەبزێ بۆ چاككردنوەی ناتواوییك، لكاتی جونوەی بھزی، ھینكـــی لـــ روودەدات!! ھروەكو "دەست خۆت نییڕو..... بش":كوردیش دە م ئافرەتانك لكری داماو، یتی شۆفگببۆ نبۆ نخۆشی دی ناب!! و لرووشی نایا بقاقاو بئارەزووی خـــۆی پبكنـــ، پكنینكی دەخواتوەو ســـوور ھدەگڕێ سوورتر دەبی و.. تـــا گیانی لدەســـتدەدات!!؟ پاش ئوەی بپل دەبردرت نخۆشخان، لدوای ھنان و مردووك ر ژنسوە لینكۆرو لبردنی شۆفكچۆن گیانی لدەســـتداوەو بچیشبووە، ئیتر تتبار دەكرێ و دەخردادگا تۆمم برادەرە لئ

!!گرتووخان"نوشوئ درایتوخوا گوناھی چیبوو، ف"

ئم تواوبوو، با بگڕموە سر باسی سرەكی خۆمان، ك باســـی میدیاكانمـــان دەكرد ئوان ســـروبنی زاریان"ھۆكارەكانی چوون دەرەوەی گنجان"منیش دەپرســـم ئـــرێ توخوا كس ھیـــ نزان بۆچی گنجكانمان روو لدەرەوە دەكن؟! دنیابن تنھا لبر ســـنگ و ممكو قاچ و قۆی كچان نیی چونك، لالی خۆشمان ل ئســـواق ســـیروان و بازاڕی قیسری ھیچ جیاوازییكی وای نیی، لگڵ ئوێ، جا ئوەی ینناو كتی ئسیاســـ یمرەدا ئل گرنگك گنجكی ب دەم و زار دەھنن لگڵ رۆشن قی چاوی دەچردەم چابكیش لسیاســـیلـــ برنامیكی تایبت؟! ب كیفی خۆی ئم سرو ئوسری پدەكا ھر بۆئوەی دی ئم

بینرانـــو گنجكش زویر نبـــ، جار جارە دووقس لبرژەوەندی ئوان دەكات و لبرامبر ئمش دووھزار قسش لبرژەوەندی خۆی و

ئویتر دەكات.عاجباتی و سمرە لوە دەستپدەكات كاتك كســـك پیوەندی ب برنامكیانوە دەكات ژەرەكو بی میدیاكـــشـــان و باـــك بمك ،نو فرە دیكۆری رازاوەی بۆ دەخو ـــدەھئیتر كاكی بژەر"صامت"دەب! گر كسكیش پیوەنـــدی بكاو ب زەوق و ســـلیقی ئوان، قسكانی تواو نبت! ئیتر ھر بپل دەمكوتی دەكن و دەـــت: كاتی برنامكمان كۆتایی ھات و پیوەندی كردنك دەپچنن، دەشن بداخوە پیوەندییك پچا!! منیش قســـی زۆرترم پی بم بداخوە نووكی قمكم

شكا!!.

ئاوڕك ل رابردوو، خوندنوەیك ل تاوان و الپڕە رەشكانی بعس پوشۆ خدر

ژنان و پرۆژەیسینوەی توندوتیژی

و: روباب گوڵ محممدی

قیرانی دروست بوونی خزانمال بختیار ئحمد*

چاكسازی و الدانی كس گندەڵ و نشیاوەكان...فیسڵ چاوشین كۆیلیی

میدیا ب بازاڕەكانزیاد ئیسماعیل

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،13بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی راگیاندن

دزار حسن

دووراودوور

پرلمان تنھا دەنگ دەداتچنـــد رۆژـــك لموبر لـــ تلفزۆنی یكگرتـــوو كنای ھولـــر برنامیكی تایبتی ســـبارەت ب پرۆژە یاســـای كاری رۆژنامنووسی سندیكای رۆژنامنووسانی وە بمانـــرلن پالیـــل كوردســـتان كشوەیكی نا تندروستان دەنگی پدا، لگڵ محمد فرەج ی سرۆكی لیستی یكگرتوو ل پرلمان دانیشتنكمان سازدا، بۆ درژەدان بو پرســـ برادەرانی راگیاندنی یكگرتوو پیوەندییان پوەكردم تا منیش راو بۆچوونی خۆم دەرھق بو كشـــی دەربم، سرەتا محمد فرەج ب دەستپككی جوان دەستی ی شۆڕشـــزۆرب وەدا ككرد و ئاماژەی بپلسردەستی دونیا پشكوتووخوازیكانی میدیا و رۆژنامنووسانوە برھم ھاتوە، ئو وتیی "فرەج"ی ئنـــدام پرلمان، رگای بۆ من خۆشكرد تا لو بارەیوە دیدی پرۆژە یاساك بارەت بم ستی خۆم ھتایبو ھم ئو ئقییتی ك پرلمان لسری میشمان ھرلپ م وایم، من پدەڕوا دەربلژـــر كاریگـــری پرنســـیپكانی حزب و ئۆرگانیوە دەنواڕت راگیاندن و ئازادیكان، ھر ئوەش بوو وایلكردم تیشك بخم سر رنامشـــتردا میوانی بپل ی كو پرسئ مكو چوە كۆی ئالی منوەروژاندبووی، بتازانی ك ل واقیعی سیاسی و كۆمیتی و كلتووری ھرمی كوردستان لو چند سادا ھاتوونت بوون ھۆكار و میكانیزمكانی بۆ ئو كش و ھوای دەگڕتوە ك راگیاندن و رۆژنام و رۆژنامنووســـ ســـربخۆو ئھلیكان ھناویانت بوون، بم لگڵ ئوەشدا پرلمان ھمیش ل دەرەوەی ئو چمك ئینسانیانوە مام لگڵ رەوشی ئازادیكانـــدا دەكات و بردەوام ب نفســـی برژەوەندیكانی دەست و حزب مامی شربۆیڵ یاسا و پرۆژەكان كردووە، ھگلدەـــم رەنگ بھدا نچووبین گر پمان كی بویستیمی كوردستان ھیچ پرت ھوابیاســـا نیی، بو بگیی ك كۆی ئو كار تی ھاتوونند ساو چی لمانرھو ب رنامبوون جا چ وەك یاسا چ وەك كار و بگشتیان ل برژەوەندی تایبتی خۆیان بووە شساسو ئر ئسر لتیان، ھك ھاونك پمان وای مادامك گشت یاسا و رساكان بۆ گیرفان و برژەوەندی تایبتی برپرسان و دەستداران و دواجاریش تواوی خكی سڤیل ل دەستكوتكانی ب بشدەبت، ھر مان بۆ دروستدەكات، كتناعو قئ وەیئ ،ك نییھیچ یاسای ویستی بكوردستان پچونك تـــواوی یاســـاكان برھمكانیان دەچتوە خزنی حزب و دەستوە نك باخی ھاوتیان، بگومـــان زۆرك روودا و ھاوكشـــی نابرامبر و نا تندروست و نامرۆڤانـــ وای ل زۆربمان كردووە ك ئو ھرمی ئم ب ھۆی ئو ئقییت دۆگما و ئایدۆلۆژی و بربریی ك ل پشـــتوەی نانماكانـــی ژیـــان و دروســـتكردن و ھھ میشن ھبكوامان ل ،وەی یاساكاندایشپب گومانوە ســـیری ھر ھنگاوكی ئوان بكین بۆ ركخستنی ژیانمان!! چونك ئوان بردەوام مام لگڵ ئو یاسا و رسایدا ڵ ئامانج و داخوازیی و ویستگل ن كدەكبازرگانی و گندەیكانیان یكدەگرتوە، ھموو الیكمـــان بینیمان كاتك یاســـای نایانكردوو ھنانیان شـــرۆڤم ھرھـــبوجوود كـــ گیرفـــان و برژەوەندیكانیان وەشدا پشتیان لڵ ئگبووە، لویستی پپكۆی ئو بابت و داخوازیان كردووە ك تاك تاكی كوردســـتان پویستیان پبووە، ئوان تا ئستا بیریان لوە نكردۆتوە یاسایك بـــۆ چاودری كۆمیتی و پشـــتگیریكردن ن كدەربك ھـــرە و توانایانو خاوەن بلل جوھـــردا مولكی خـــك و دەوتن، نموونی دەنگدانی پرلمانتاران ب پرۆژەی یاســـای كاری رۆژنامنووســـان ك لالین سندیكای رۆژنامنووسانوە پیان دراوە، ی وایپ ی كو بۆچونكن بۆ ئـــئاماژەی ماكانی ئازادی و ببن مان دوور لـــرلپئاگابـــوون ل دونیای ســـردەم و كاریگری میدیا و رۆژنامنووســـان ل نو دەوت و چاودریكردنی دام و دامزراوەكانی حكومت و دەســـت دت دەنگ ب پرۆژەیك دەدات ك ل جیاتی زەمین خۆشـــكردن بۆ ئازادی ،خۆیانربیاندنی سین و كاری راگرادەربب پچوانی ئوە دت پشـــت ل بنمانی دیموكراســـیت و مدەنیـــت و كۆمگای كـــراوە دەكات و نا تندروســـتانش برەی جالد و خوود سانسۆرەكان ھدەبژرت، لوھا حاكدا بھا راســـتقینكانی كاری گـــرەوی خۆی رناننووســـی مۆدرۆژنامل ئایدۆلۆژیـــای دیماگۆچیانی پرلمان و دەســـت دەدۆڕنـــت و دواجار زەمینی نندەو پیاوگش بـــۆ ئـــدیكتاتۆریانـــخۆشدەبت ك چاوەنواڕی ئوەن بۆ خاتری گیشتن ببرژەوەندیكانیان كوردستانیان

بۆ ببت شامی شریف.

dlzarhessen@yahoo.com

راگیاندنی نوێ وگۆڕانكاریی كۆمیتییكان

گشكردنی تكنۆلۆژیای پوەندیی كردن و راگیاندن لم سردەمدا كاریگریی برچاوی لسر سیســـتمی كولتوری، كۆمیتی و سیاســـیی جیھان داناوە. ھوەشانوەی سیستم كۆنكان وســـرھدانی گوتاری جۆراوجـــۆری رۆشـــنبیریی و كۆمیتی .یم گۆڕانوخۆی ئـــمـــی راســـترھبراگیانـــدن و رۆژنامگریـــی كـــ جۆرە وەندییكی ناوەرۆكی تۆڕی پدەرخســـتنئـــم گۆرانكاریی زیاتر كانتیییكۆم

كاری تكردووە.راگیاندنی گشتی و تكنۆلۆژیای پوەندیی بخرایی و بسانایی برھم و رەمز وھما كولتوورییـــ جیاوازەكان ل سرانســـری كات م رەمزانوە. ئنـــو دەكحیھان بل جرگی كولتوركی دیكدا دەكرنوە، وە لیـــران نانی قمای زۆرجار دەبنـــپناسی كولتوری نتوەكان، پرۆسیك كـــ لـــ دەســـتواژەی وەك جیھانگیری، و (Universalism)تیگشـــت

برۆژئاوایی بووندا وەسف دەكرێ.دیارە لـــ برانبر ئم پرۆســـان، میلی بوژاندنـــوەی ژیانـــی نتوەیـــی، زمانی، رەگزیـــی و ئایینیش برچـــاوە. ل رووی نتوەیی و ئیتنیكییوە، گۆڕانكارییكانی ئـــم دواییانی ل ئوروپـــای رۆژھت و ئاسیای ناوەندیدا و ئستاش ل رۆژھتی ناوەراســـتدا برـــوەن كاردانـــوەی ئم پرۆسی جیھانگیریین. نتوەی جۆراوجۆر و یك لوانش نتوەی كورد چوارچوەی لۆكال(ناوچ)ییكانـــی وەندییـــپتكشكاندووە و برەو ئازادی و سربخۆیی ھنـــگاوی ناوە. پناســـی ژنـــان و الوان شوەیكی واتاداری بخۆ گرتووە. لوەھا پرۆسیكدا پرسیاركردن لبارەی داھاتووی كولتـــوری كۆمگ و جیھـــان، ئنجامی ئـــم رەوت جیاواز و ھاودژان و كشـــی .ویســـتیاندن زۆر پریی و راگگرۆژنامبراســـتی پكھنانی رای گشتیی كوردی و برجســـتكردنی شوناســـی نتوەیی بۆ نتوەیكـــی لژركاریگریی ھژمۆنی نتوەسردەستكانی خۆیدای و سانكی بۆدەكـــن، كاری بدەســـتوە زۆرە كاركی سووك وسانا نیی، ھربۆی بواری ریی كوردی دەبگرۆشـــنبیریی و رۆژنام

سرنجكی تایبتی پبدرێ. گۆڕانكاریی كۆمیتییكانی جیھان و

گۆڕانی چمكی شوناسی نتوەیی"شـــوناس" یان "پناس" ئو تایبتی یان چۆنتیییـــ ك دەبت مایی جیاوازیی و ناسینوەی كســـك یان نتوەیك یان شـــتك لنوان كس و نتوە وشـــتانی

.دیكبـــاس و لـــدوان لبـــارەی چۆنتیـــی و رەھندەكانی شـــوناس خم و ككی ئـــو كۆمأل ومرۆڤانی ك ل قۆناخكوە بۆ قۆناخكی دیك ل دۆخی پڕینوەدان. شوناسی "كوردبوون" ب پشت ئستووری ب مژوویكـــی كۆن، كولتور، زمان، ئایین و جوگرافیا(نیشـــتمان) لـــ بزوتنـــوەی كۆمیتـــی كوردیدا، بـــردەوام ھون و وەی لتوانوە و نبات، مانـــرەمـــزی خناو نتوە سردەســـتكاندا بووە. ئاگایی مرۆڤی كـــورد لو ســـیمایان بـــردەوام ھـــزی دەرچون لناوەندی ئـــو بازنانی پبخشیوە ك لالین دەستدارە ناوەند خوازەكان(وتانی داگیركری كوردستان)ەوە ھوی وەســـتاندنیان ل بازنی دەستی

خۆیاندا داوە.تاكوو دەیـــی ١٩٧٠ تاك دەنگی، نریتی ئاســـایی و باوی گۆڕەپانـــی پوەندیی و رۆشـــنبیریی بوو ل جیھاندا و میدانداری ئـــم میدانش حكومتـــ پاوانخوازەكان بوون. حكوومت داگیركرەكانی كوردستان ب چیی خریكی قوكردنوەی دەستی یاندابوون ككتسنووری دەس خۆیان لب سنووری نتوەیی ناویان دەبرد. ل رگی تاك سیستیمكی پروەردەیی وفركارییوە بـــوردی خریكـــی پاكتـــاوی ئیتنیكی، یكسانكردنی زمانی و ئاینی ودروست كردنی

مژووی براوەژوو، ئوستوورەسازی ناواقع و پاوانكردنی راگینكان بوون.

پرۆســـی جیھانگیریـــی و تكنۆلۆژیای نوێ ئـــم دەســـت و توانایانی ئوانی توشـــی گۆڕان كـــرد. ھربۆیـــ بزوتنوە تۆكمتر بشـــوەیكی نتوییكانیـــش وپشـــكوتوانتر لجارانـــی ركخـــران و سریان ھألدا.سرەنجامی ئو برەنگاریی و خبات نتوەییان ل باشوری كوردستان لدەیـــی ٨٠ ١٩دا پرۆســـی "ئنفال" و "ھبج"و پاشـــانیش لســـرەتای ٩٠دا "كۆڕەو"ی لكوتوە. ئمان مرۆڤی كوردی ھاندا بۆ گڕانوەو رامان بۆ ســـرخۆی و برگریكردنی ل خـــۆی لبرانبر ئوانی ناو ســـنوورە دەســـكردەكاندا. ل ل دیك گاكان برەوتی جیھانگیری و كراوەیی كۆمرژەی پشوویان، دەستدارە ملھوڕەكان قوویی كارەســـتكانیان بۆ نشاردراوە و دەركـــی دیالۆگ و گفتوگۆ لگڵ جیھانی

دەرەوە برووی كورددا كرایوە.فاكترەكۆمیتیی ناوخۆییكان وگۆڕانی چمكی شوناسی كوردی

وخۆ لوەی راسترلمكی شـــوناس بچدابت، راگیاندنی گشـــتی ژركاریگریی كۆمیتییكانی فاكتـــرە كاریگریـــی بســـرەوەی ك میدیاكانیـــش بۆخۆیان بجۆرك رەنگدانـــوەی ئوانن. لدوای ھـــۆی گۆرانكارییـــڕینـــی ١٩٩١، براپكۆمیتیی و سیاســـییكانوە چمكی شوناســـی كوردی گۆڕانی بســـرداھات، كاریگریی لژـــر كـــوردی كۆمـــگای شۆرشكی درژخاین ب دژی دیكتاتۆری پرۆسیكی دیموكراتییانی وەك ھبژاردن دانی بنكرھماوەریی و سشداریی جو بودامزراوەی رۆشنبیریی و چاپمنی دەست پكـــرد. ھر لـــرەوە دەرفتكی لبار بۆ رۆژنامگریی كوردی رەخســـا. لئنجامی ســـتا پتر لوە تاكووئوایشـــو ھو كئ٧٥٠ بوكراوەی كـــوردی مۆتی چاپیان ل وەزارەتی رۆشنبیریی ھرمی كوردستان

وەرگرتووە. رەتادا بســـ ل وەیم بزوتنرچی ئگئھۆی كشناوخۆییكان و دەستوەردانكانی وتانی ئیقلیمی و پكنھاتنی حكومتكی یكپارچی بدەســـتی كوردی ل رووی رۆشـــنبیرییوە ب شوەی پویست قووڵ بـــم ســـرەڕای ئمانش نبـــووەوە، بتایبتـــی دوای رووخانـــی دیكتاتـــۆری گۆڕانكارییكی وای بخۆوە دیت ك دەكرێ

لم سیمایانی خوارەوە دەركوێ:و شارســـتانی ژیانـــی ١-پرەســـندنی گشسندنی خوندەواری بزمانی زكماك و گۆرینـــی ناوەرۆكـــی كتبـــ ئدەبیی و

مرۆڤایتییكان.٢-چوونســـری ئاســـتی خوندەواریـــی

ئاكادیمی و پروەردەكردنی كادیری نوێ.٣-چوونســـری ئاستی جو و چاالكیی كۆمیتـــی: ژنـــان لرگـــی روانین و ھســـنگاندنكی نوێ ل نریت، ئایین و بشداریكردنیان، كۆمیتییكانی كۆسپئاســـتی چاالكیی نواندنیان برز بۆتوە و پل وپایی كۆمیتییان گۆڕاوە.جیلكی نوی گۆشكراو ب پروەردەیكی نتوەیی ھاتوونتئاراوە و ویســـت و داواكاریی نوێ

.یئاراداھ ل٤-بارودۆخـــی كار: بـــارو دۆخی موچخۆر و كارمنـــدەكان، كرـــكار پۆلیس و ھزی لشـــكریی لـــ رووی ســـربخۆبوونیان لـــ دەســـتی حیزبیی و ركخســـتنیان لدەستی رەسمیی و حكوومیدا، دەرەتانی بیاردانی ســـربخۆ لژیان، سیاســـت، رۆشنبیریی و خرجیان گۆڕیوە و ئازادانتر بووە و ئمش كاری كردووەت سر بھا و

رسا كۆمیتییكان.٥-دامزراوەی مدەنیی و گشكردنی كرتی تایبت: ل كۆمگیكی روولگۆڕانی وەك كۆمگی كـــوردی ئمان دەتوانن مایی الوازی یان بھز كردنی رەوتی گۆڕانكبن. دامـــزراوە مدەنییـــكان ب ھـــۆی كم ئزمونیی و پشبكی حیزبییوە ھشتا

شونی راستقینی خۆیان وەرنگرتووە.٦-سرھدانی گوتاری جۆراوجۆر و جیاواز و چشـــنك ل پرۆالریزمی سیاســـیی و ئایینی: بدوای رووخانی دیكتاتۆری كلتوری گفتوگـــۆ، ھاودی، ھبژاردن، ســـازان و پكوەژیان و بشـــداریكردن ســـیمایكی نوی پیدا كرد. بـــم تاك و كۆمگای كوردی برەورووی ھندێ ملمالنی ھزریی و رۆشـــنبیری كردەوەك دەب راگیاندنی

كوردی بوردی ئاگاداریان بت: ملمالن ناوچیی و

نودەتییكان و راگیاندنی كوردی لپنا ئو ســـیما و دیاردە كۆمیتیی و رۆشـــنبیریی ناوخۆییانی كاردەكن سر

پناســـی تاكی و كۆمیتـــی، ھندێ فاكتری كاریگری دەرەكی و نودەوتیش ھاتوونت ئاراوە ك برچاوترینیان ئمانی

خوارەوەن:ناوچگری(لۆكالیـــزم) ١-گشـــكردنی و نتوەخـــوازی لبرانبـــر جیھانگیری

(گلۆبالیزم)كۆمگـــی نوی كـــوردی رووبـــرووی پشـــكوتنی ئاســـتكانی خۆبیاردان و ئۆتۆنۆمی كولتوری و رۆشنبیریی ل برانبر و بربوترین شـــپۆلكانی جیھانگیریی نای كگـــر وە. لگشـــتییبوون بۆتدەوـــت پناســـی فزاییكانییـــوە – نتوەكانـــی ل پوەندیی لگڵ خۆیدا گۆریوە، ئستا ئیدی تاكی كورد تنیا لودیوی پنجی پتختی نتوەسردەستكان و جوگرافیا دەسكردەكانوەی سیری خۆی ناكات، بكووی ل دیدی خۆیوەی سیری ئســـتاو رابردووی نتوەیی خۆی و گالن

دەكات.٢-ســـرھدانی بنیاتگـــری لبرانبـــر

عقنییتخوازی لكۆمگ نویكاندالكورداستانی دوای رژمی بعسدا، ئم دوو گوتارە ریزەكانیان یكال بووەوە، و بتایبتی ل پوەندیی لگڵ ھاوپیمانتیی رۆژئاوادا لرگـــی میدیاكانـــوە لچوارپارچـــی م سنوورانشدا، ئكناوچ كوردستان و ل

زیاتر خۆیان نواند و دەركوتن.ئاشـــكرای كـــ لـــ كۆمگـــی نوێ و روولگۆڕاندا جۆرە عقنییتكی رەخنگر ل خۆ لكاتـــی رووبرووبوونـــوە لگڵ كشو دیاردەكان دت ئاراوە. ھاوپیمانتی لگڵ رۆژئاوا عقنییتكی رەخنگرانی وای دروســـت كرد ك ریزی ھزە بنیاتخواز و عقالنییتخوازە ئیسالمییكانیشی لك جیا كردەوە و ئیسالمیی میانرەوەكانیشی تكڵ ب پرۆســـی ھاوپیمانتی كرد و زە كورداستانییودای ھش توانی ممئنیشـــتمانییكان تارادەیكـــی بـــاش كم

كاتوە.٥- برای بوونی پوەندییكان

گشكردنی پوەندیی راییی و تۆڕییكان تیی لتی ناوەندیچكـــردەوە دەســـ بپكھنانی رۆشنبیریی نتوە فرمانەواكان بسركوردستانی الوازكرد و ئمش توانی ھاودیی و ھاوخباتیی نتوەیی و ھۆشیاریی نتوەیی كوردان لرۆژھت برز كاتوە وپاشان پگی كورد ل ناوچكدا قورس و گران بكات. ئگر كورد میدیایكی لزان و وریای ھبت دەتوان رای گشتیی ملیۆنھا كورد ل رۆژھتی ناوەراستدا وەك كارتكی

.نكاربی بكزموونز كردنی ئھبئـــم پوەندییان دەبن نموونی فكردن، خبات و پرەســـندنی ئاگایی نتوەیی لالیك و پشگرتن ل سرەرۆیی ناوخۆیی

لالیكی دیكوە.٦- دووسرەبوونی پوەندییكان

پوەندیـــی نوێ بپـــی وەرگرانی چاالك، ربۆیزراوە. ھرەر دامبژرو ھشخدەستپپناسی تاككان نك ل مۆنۆلۆگدا بكوو ر بۆیت. ھكدرەدا پدیالۆگی دووس لپوەندیی نوێ پرۆسی بدیموكراتی بوونی كۆمگاكانی ھموار كردووە، دەســـتی مۆنۆپۆلـــی رەواندووەتـــوە و پاوانكردنی زانیاریی بۆ تاقمك و ب بشكردنی ئوانی

دیكی نھشتووە.ئركی رۆژنام گریی كوردی لم قۆناغدا گرنگترین ئركـــی كۆمیتی چاپمنیی و راگیاندن ل كۆمگـــی روولگۆراندا، چۆنتیی بشـــداریكردنیان ل پرۆســـی گشـــپدان و پشـــكوتنی نتوەیـــی بشـــوەیكی گشـــتی و، گشـــپدانی

رۆشنبیری ب شوەیكی تایبتی.میدیـــاكان دەتوانن ب ســـازان لگڵ ئو سیاست و پالن وپرۆژانی لگڵ پشخستن و گشـــپدانی نتوەیی و رۆشـــنبیریی كۆمیتییوە یكانگیرن، خزمت بمانوە یـــان گۆرانی بھا و رســـاكۆمیتیی و

نتوەییكان بكن.دیارە ئو رۆشـــنبیرییی لـــ میدیاكاندا رەنگ دەداتوە، ب پچوانی رۆشنبیریی نوخبـــ ودامزراوە كالســـیكییكانی وەك ۆز و پارچك، ئاروەردە، نارزانكۆ و پـــپارچـــ و لك بوە و لژركاریگریی ئو زانیارییاندای ك ب بردەوامی و بھراوی

ل گۆڕاندان.بگشـــتی میدیاكان بتنیا نسرچاوەی دەردن و نســـرچاوەی دەرمـــان، ئوان ھروەك چۆن دەتوانن دەســـتی داھنان و نوكاری تـــاك ل كۆمگدا ل برانبر گۆڕانی خرای كۆمیتی و پیشســـازی بھـــز بكـــن، دەتوانـــن، فـــری رامان وپداچوونوەب زەمنیشی بكن. پوەندیی نوان رابردوو، ئستا و داھاتوو، پوەندیی

گكان و كۆموان جیلوان كولتور و ننو جیھـــان لو پوەندییانـــن ك لرگی

میدیاكانوە بدەست دن. یوانستای لوەی ئشمیدیای كوردی بدەوری سســـت والوازی ھب ل پرۆسی رۆشـــنبیریدا، و پـــروەدەی كۆمیتی ئمش لم كاتاندا ك كۆمگ رەوتكی گشكردنی ناھاوسنگ دەپوێ، ئگری

ئوەی ھی تووشی لكترازانی بكا.نبوونی پوەندییكی شفاف لنوان دوو ھرەمی كۆمالتی(جماوەر و دەســـتی سیاسی)، لناوچوونی ئاقكانی پوەندیی وناوەندیی(رۆژنامنووســـیی ســـربخۆ)، گقوتبی بـــوون وباڵ باڵ بوونـــی كۆمبھـــۆی نبوونی راگایاندنـــی نتوەیی و دەستنیشان نكردنی بھاكانی راگیاندن و زۆربوونی پكھات و پگی مشرووعییت و الوازیی وسستیی رەوتی لكدان و تكویی نتوەیی بۆت ھۆی درووستبوونی قیرانی پناســـی تاكی و شژانی پناسكردنی

"خۆ" ل برانبر "ئو"ی دیك دا.گرفتكانی راگیاندنی كوردی

أ- نخوندەواریی ل بواری راگیاندندا:ل چند سدەی رابردوودا بۆمان دەركوتووە تی چاپكراوەوە توانیومانی بابگر لك ندەوار لتییانـــی وشـــیار و خووەك ھاو ۆكمین. ئشداریی بكدا بكاروباری كۆمخزان، قوتابخانـــ و ھموودامزراوەكانی وەك دامـــزراوەی تندروســـتی، ئركـــی ل كی پدونیاینجانیان لئامادەكردنی گ مستۆ، ئئ و دەنگ گرتۆت وشـــ ،نو

شتك ك ب "خوندەواریی" ناودەبرێ. یاندن"دا بریتییبواری راگ ندەواریی لخو"ل توانایی، لكدانوە و بدیھنانی چمكی تاككســـییان ل دەنگ وھزاران رەمزی دەنگیی و ونیی ك ھموو رۆژك لرگی تلفزیۆن، رادیۆ، ئینترنت، رۆژنام وگۆڤار و پیامـــ بازرگانییكانوە پمان دەگات. خوندەواریی لم بوارە دەستی ھبژاردن، پرســـیاركردن، ئاگاداربـــوون لدەوروبری ك نراماند ،خشـــدەبخۆمانمـــان پ وە بداخبین. بت ندەســـپاسیڤ وبھۆی بارودۆخی مژوویـــی، كۆمیتی و سیاســـیی كورد نتنیا خكی ئاســـایی بكوو بشـــكی زۆری رۆژنامنووسانیش

.م بوارەیان نییندەواریی ئخو م بوارە بین، دەبندەواری ئوەی خوبۆ ئپنـــج خاڵ لبارەی پیامـــی میدیاكانوە

بزانین:١-پیامی میدیاكان "دروستكراو و دارژراون"، دەب ئاگاداری ئوە بین ك "ك دروســـتی كردوون و مبستی ل گیاندنی پیامكان

چیی؟ ٢-پیامی میدیاكان ب زمانكی داھنراو و ركام لژرێ. ھت دادەرسای تایبیاسا و رجۆرەكانی راگیاندن زمانی تایبت بخۆی كوتمۆسیقای ترسناك، ترس و د :یھزیاددەكات، سیماو ون نزیككانی كامرا خۆمانیی و سمیمیت دەگین، سردە كان ب فۆنتی درشت، گرینگیی و گورەیی بابتك پیشـــان دەدات. وەرگر دەب ئم پرسیارە لخۆی بكا ك "بۆ ئوەی سرنجی من رابكشرێ، چ شوازك بكار ھاتووە؟"

٣-تگیشتنی كس جۆراوجۆرەكان ل یك پیام، جیاوازە: لبر تمن، پروەردە و فركردنی جیاواز، دووكس یك فیلم وەك یكتر نابینن وتگیشتنیان جیاوازە.لرەدا پرسیار ئمی ك" ئم پیامان دەربی كام

شوەی ژیان، كامان بھا و روانگن؟"٤میدیاكان لبنڕتدا ھندێ كار وپیشـــن رۆژنام :رژەوەندیخوازانســـتی بببۆ م یامر شـــت پھ ر لكان بڤزیۆنلو تبازرگانییكانی خۆیان دەستنیشان دەكن. ئوەی لراستیدا ل رگی تل ڤزیۆنكانوە نین ك یانو كانیا ئـــدەفرۆشـــرێ، تپرۆپاگندەیان بۆ كراوە. بكوو فرۆشتنی وەرگرانیش ب پیامدەرەكان و بازرگانكان، .ی نییر ئاگایان لماوەر ھی جزۆرب كلرەدا ســـرچاوەك دەیھوێ وەمی ئم پرســـیارە بداتوە ك" چۆن دەكرێ تاكی جۆراوجۆر ئم پیام بشـــوەی جیاواز

وتایبت بخۆیان لی وەرگرن؟"٥-میدیـــاكان بھا و روانگـــكان دەگۆڕن و جگۆڕكیـــان پدەكن. لبـــر ئوەی میدیاكان دروســـتكراو و دارژراون، لالین خاوەنكانیانوە ئاراســـتكراون و ھگری شـــوەی فربوونی تایبتـــن. پیامـــی "خوندنوە"ی جۆرەكانی پیام ب مبستی دەرخستنی ئو روانگ بۆچونانی تیاندا ھاتـــوون، زۆر گرینگن. تنیا لم رگیوە دەكرێ بریار بدری ك ئم پیامان وەرگیرێ "ك وەیئ وە.پرسیارەكتیان رەت بكر

چی لم پیامدا ترك كراوە؟"ب- نبوونی یاســـایاكی شایانی راگیاندنی

سردەم:رۆژنامگریی ل پنا دەستكانی دیكی وەك دەستی بروە بریی(تنفیزی) و دەستی پرلمانی و دەستی دادوەریی ك ھموو وكرا دەستی دیموكاتیك پك چونك .بدەوری خۆی ھ نن، دەتواندچاپمنییكان ئاقی پوەندیی بیر و رای گان. لی سیاسیی كۆمكھاتگشتیی و پكوردستان بكردەوە دەستی سربخۆی دادوەری نیی و ل چوارچوەی دەستی بروە بریدا و بـــ چاودریی وەزیری داد بروە دەچ. بھمان شـــوە دەستی چوارەمیـــش بوونكـــی برچـــاوی نیی و كانی دیكدەنییی ریكخراوە موەك زۆربلبر ئوەی لرووی ماددییوە ســـربخۆ نیی، بتواوی لژر كاریگریی دەستی سیاسیدای و یان ب ســـرماییحیزبكان وایكـــردووە ئمـــش ،وەدەچـــربرۆژنامگریی كوردیـــی، رۆژنامگرییكی

نابابتیی و نائمانتدار بت.نبوونی یاســـایكی شـــایانی راگیاندنی ســـردەم ل كوردستان و ناپرۆفیشناتی رۆژنامگریی كوردی، راگیاندنی كوردیی توشـــی گرفتـــی برچاو كـــردووە، ئركی دەستی پرلمان ك كاری رۆژنامگریی و راگیاندن و ئازادیی دەربین یاسامند بكات، بۆ ئوەی دەســـتی دادوەریی بشوەی گونجاو لگڵ كشـــكانی رۆژنامگریی بـــرەو روو بتـــوە. لـــرەدا ناب ھوی برتسك كردنوەی میدانی چاالكی نواندنی رۆژنامگریی بدرێ، چونك الوازكردنی ئم تتی دیموكراتیك دەبدەســـ ل شبھۆی الوازبوونی بشكانی دیك، بتایبت دەستی تنفیزی، بكوو دەب ب یاسای سردەمییان و ب رەچاوكردنی س بنمای ١- ئازادیی راگیاندنی زانیاری ٢- ئخالقی جماوەر پاراســـتنی رۆژنامنووســـیی٣- دانی رۆژناموت(برەوپریی چگرۆژناملســـنووری چاالكیی پرۆفیشناڵ) نووسیی

رۆژنامگریی كوردی دیاری بكرێ. دەی ١٩، رۆژنامـــناوەراســـتی ســـ لـــنووسكان ل رەوتی شۆرشی دیموكراتیكدا رگیـــان بۆ ھاتن ســـركاری حكومتی ویستپ ربۆیدیموكراتیك خۆشـــكرد، ھلرگـــی قانوونوەب رەخســـاندنی ئم بوارانی خوارەوە ئاسایشـــی رۆژنامنووس

دابین بكین:- ئازادیی چاپمنی ل ریگی قانوونوە، ئازادیی وەك ھنگاوی یكمی سربخۆیی رۆژنامگریـــی ئو كات مســـۆگردەبت، كشـــو ھوایكـــی شـــایان و گونجـــاوی رۆژنامگری ل ئارادا ھبت، ئوەش ناكرێ

مگر بقانوون.رۆژنامنووس پیشـــیی ٢-ســـربخۆیی خاكـــی گرنگی دیكیـــ، رۆژنام نووس ئگر ســـربخۆ بت دەتوان ئاسایشی پیشییشی ھبت، لراستیدا ئگر برگری لســـربخۆیی ئابووریـــی رۆژنامگریی دەكرێ بۆ ئوەی ك ئاسایشـــی پیشیی

رۆژنام نووس دابین بكری.٣- پیویستی ب فركردن وپروەردەكردنی كسی پسپۆری تایبت بم بوارە، بۆئوەی ئاگایانـــ شـــارەزای ئرككانی خۆی بیت و نكوتـــ ژركاریگریی ئابـــووری یان

سیاسیی كس و الینكانوە.٤-پیكھنانی ئنجومنـــی بای راگیاندن خالقی رۆژنامبۆ پاراســـتنی ئازادیی و ئ

نووسی.پ- رۆژنامگریی كوردیی " رۆژنامگریی

:پرۆفیشناڵ " نییرۆژنامگریی پرۆفیشـــناڵ بر لھرشت گیاندنی زانیاریی ل چوارچوەی كاركی ھونریـــی و پســـپۆراندا، كاتـــ دەین پرۆفیشـــناڵ، بـــم واتایی ك پیشـــی رۆژنامگریی بنما و پرنسیپی جۆراوجۆری ھی، وەك ئمانت ل تۆماركردنی روداو، پشداوەری نكردن ل كاتی رووبرووبوونی و كۆمیتییكانـــدا رووداوە لگـــڵ

گواستنوەی زانیارییكان بۆ رای گشتیی. كان لدەنییزراوە مكھاتنی دامـــپ بـــسردەمی مۆدرندا، رۆژنامی سربخۆش وەك دەســـتی چوارەم دامزران، ئركی ئم دەســـت ئوەیـــ وەك جادەیكی دووسرە كاربكات، لالیكوە دەب ھوای نیتی سیاسی رابگدەســـماوەر بج واڵ وگۆڕانكارییوە ھشكی دیكالیو ل .نیمـــاوەر بگج كان بـــسیاســـییھرچندی رۆژنامنووس ل گواســـتنوەی رەمـــم دوو ھكانـــدا بـــۆ ئـــزانیارییكۆمیتیی سركوتووتر بت، ھونریتر

و پسپۆران ترە.

* خوندكاری دكتۆرا ل زانكۆی سالحدین

راگیاندنی نوێ و برجستبوونی شوناسی نتوەیی

رەحیمی سورخی*

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،14بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی وتارو ریپۆرتاژ

حیكمت نامیق

دەستی گندەڵلكۆینوەكان لڕووی سۆســــۆلۆژیای سیاسیوە ئامــــاژە بوەدەكن كــــ گندەــــی وەك پتایكی كۆمیتی بۆت دیاردەیكی كۆمیتی لگشــــت شــــونكدا تواجــــودی ھیــــ بشــــوازی جیاواز ڕۆژی ١٢/٩ وەك دەستنیشــــانكردنك بــــۆ ئو ڕۆژە و ڕوبڕووبونــــوەی بمبســــتی ترخانكــــراوە و واقعمــــوو جیھاندا ئــــھری لســــبــــون بزا ب یكوردســــتاندا ھ وا لی كزیحناشــــیرن و فبردەوامی لڕوی چینایتیــــوە دابانكی گورەی ژار دروســــت كردووە كدار و ھرمایوان ســــنلدەســــت تیایدا ڕۆی ســــرەكی تیابینیــــوە واتا گشــــت كاراكترەكانی نو ئم چینی دەومندان برپرســــانی حیزبــــی و حكومیــــن ھمــــو كۆمپانیا گورەكان موكی برپرســــانی حیزبین گشت تالر و كۆشككان موكی برپرســــانی حكومین لوالشوە گر كســــكی دەومندی شارویســــتی پرۆژەیكی بازرگانــــی و ئابوری بكاتوە لشــــوەی كۆمپانیاو ســــوپرماركتی گورە، ئــــوا لبرامبردا دەبت حوكمــــت بشــــریكی ھاوبشــــبت لگی گرنا

مۆتی پنادرت دروستی بكات.بالوپرسیارەوە دەســــتپبكین ئویش ئوەی ئایا گندەی برھمی كۆمگای یا دەرئنجامی خراپ رژەوەندیســــتی بببۆ م تانی دەســــكارھبتایبتیكانــــی خۆی ئایــــا گندەــــی برەنجامی خراپی گندەی پروەردەو كولتووری كۆمگای یا رەوە بۆ خوارەوەیسكی ستونی وەرگرتوە لوازشبگومان لكۆینــــوەی جۆراو جۆر كراوە دەربارەی گندەــــی لم بارەیوە ھندكیــــان ئاماژە بۆئوە دەكن ك جیانكردنوەی دەســــتكان لیكتر زائینفیزی و قشریعی و تت نستم دەســــبمزۆریشیان ئاماژە بوە دەكن ك گندەی پیوەندی ب پروەردەی دواكوتویی كۆمیتی و تكشكانی كسایتی ئینســــانكانوە ھی ك ب پرۆسیكی كۆمیتــــی تندروســــت ت نپڕیــــون ئمیان یوە ھتیــــیبونــــی كۆمندەگیوەنــــدی بپھروەك زانــــای بناوبانگ ئمیل دۆركایم ئاماژەی بــــۆ كردوە كاتــــك دەت یكك لــــ ھۆكارەكانی خۆكوشــــتن بریتی ل گندەــــی كۆمیتی بھر حاڵ ئم شــــوازكی دیكی گندەی بم ئوەی ك دەموی لم نوسیندا ئاماژەی بۆبكم گندەی دەستی سیاسی بھمو شوازەكانیوە مبستم لحوكمــــت و دەزگاكانی دیكــــی تنفیزی جگای خۆیتی ئــــو پرســــیارەش بكین ئایــــا گندەی برزدەبتوە دیموكراتــــكان رشــــژەكی تولیا ل وتــــ دیكتاتۆریكان گومانــــی تداننی لو جبك جیاسا بۆ سات ری نیچاود ی كتانوناكرــــت عدالتــــی كۆمیتی وجــــودی نی ڕك لو شــــوندا ســــوكایتی كردن بمــــرۆڤ ھی و لپرسینوەنی گندەیش و دزی كردن و بفیۆدانی ب دایپۆپ ــــچكی لروەت و ســــامانی خســــجۆرك شــــونكی ئو حوكومت نامنت پوشكی ئــــو پتایــــی برنكوتبت نابت ئوەشــــمان لبیر بچــــت گندەــــی برھمــــی ناعدالتی و نایاســــایی و نامرۆڤایتی لو جگیدا دەست ھســــوكوتی تۆتالیتاریانــــ ئوكاتــــ گندەی ــــت لورچــــاو دەككی زەق و دیــــار بوازشــــب كاندا لو دام و دەزگا ناحوكومینكوردســــتاندا لفرمانگ گشتی و ناگشــــتیكاندا لوەزارەتكان و ســــنترەكاندا لبارەگا حیزبــــی و ناحیزبیكاندا یاندنڕاگكانــــدا لھلیحیزبی و ئ زەممون لــــسربخۆ و ناســــربخۆكاندا ل كۆمپانیا حوكمی و ناحكومیكانــــدا لكرت گشــــتی و تایبتیكاندا گندەی بشوەیكی بشومار بونی ھی بجۆرك ئوەی ك گندەی نكات جگای نابتوە لنو دام و دەزگاكاكاندا ل وەرگرتنی پلی وەزیفی ھروەك ئو ســــقف بازرگانیی ك لنوان قایمقام و مدیر دابشــــكردنی لكاتی ءەنجامدەدرت ناحیكانــــدا زەویــــدا یا ئــــو ســــقف بازرگانیی كــــ لنوان كۆمپانیا و برپرســــ حوكمیكاندا ئنجام دەدرت كۆمناسكان زۆر بزەحمتی كۆمگای كوردیان ویكو تر وجودی ئــــبــــوە لتبۆشــــی دەكرلچینوتوژەكان لالیك و حوكومت و دەست و كۆمپانیاكان لالیكی ترەوە بجۆرك تا ئستاشی كی سۆسیۆلۆژی واقعی نیوەیژینت تودابگلوەســــفی كۆمگای كوردیت بۆ بكات بشــــوازكی بابتیانــــ لبر ئو فوزایــــ و جنجایی كوا ھی، ســــرمایدارەو نخونــــدەوارە، عقلیتی خلكیــــ و خــــاوەن كۆمپانیای، وەزیــــرەو تنھا پشــــمرگ بوە، جاھیلی معریف و یاسا دەردەكات ل پرلمان، ســــرتاپای دەست غرقی گندەی بوە یاسای جگرەكشان دەردەكات، باش ئی ڕگا چارە چی، گۆڕانی سرلبریی كولتوری كۆملگا و پروەردەی خزانی چونك دەست بشكی بچوكی كولتــــوری كۆمگای گر سیســــتمی كۆمگا گۆڕا ئوا حوكمت و دەســــتیش گۆڕانی بســــردادت ت كوە دەچمبونی روەو كندەژەی گڕ وكاتئڕەفتار و بیركردنوەی مرۆڤكان بئاراستی ویژدان و عدالتی كۆمیتی كاریكرد ئمش وەك گوتم لپــــروەردەوە دەســــت پــــدەكات بدیوەكی تردا پشبســــتنی حكومت بپالنی سیاسی و كۆمیتی گرفتــــی ســــرەكی گندەــــی دەســــت پیوەندی تی و سیاســــی و ئیدارییبونــــی پالنی كۆمنبكاتك پالن ھبــــو ئوا چاودــــری و بدواجاچون دەبــــت لنو دامــــودەزگا حكمیكانــــدا خاكی تر دامزراندنــــی دەزگایكــــی پاكــــ واتــــ نزاھ بۆ ســــزادان و راپچكردنی برپرسان بۆ بردەمی دادگا ھروەھا ھبژاردنكی گشــــتی لــــوت و ھبونی گروپــــی برھســــتكار و، ھاننی بۆ ســــر حوكم بگشتی ھبون و جبجكردنی گشت پرەنسیپكانی دیموكراسیت و گۆڕانی بونیادی سیستمی سیاسی

و دەست بگشتی.

سۆسایتی

كی وەرگشپئم نووســـینی لبردەستتدای، بشكی زۆر كم لو زوم و زۆرەی ك رژمی توركیا، ھر لســـردەمی ئتاتوركوە تا ئمۆ ل گالنی ژردەســـت و خاك و وت داگیركراوی دەكا، جا ل رووداوە دتزن و موچرك ئامزەكان سرت نسوڕم، چونك ئمی لرەدا باسكراوە، ھر ھیچ نیی لچاو ئو تاوانانی ك كراون و روویان داوە، بڕاستی ئوەی رژمی تورك كردوویتی، لم ســـانی دوایشدا"سدام"و رژمكی پی

پ نبردووە. خونری بڕز! دەب ئـــوە بزانی ك گلك لناوچ جیا جیاكانی توركیـــادا ھبووە ناوی گلی ئرمن بووە، ئســـتا ھیچ ئاســـواركی نماوە، من نازانم ئوان لسر خاكی كوردستان یان توركیا ژیاون، یان شـــونكی دیاریكراویان ھبـــووە،و بخاكـــی خۆیانیان زانیـــوە، بم زۆربی ھـــرە زۆریان لكوردســـتانی باكووردا ژیاون، ھر چۆنك ب، بیســـت و چوارجار بر ھرشی دڕاندانی رژمی توركیاو ئیمپراتۆریتی عوسمانی كوتوون، لسرجمی ئو ھرشاندا نزیكی دوو ملیۆن و نیو كســـیان ل كوژراوە.. رشـــانم ھك ئوبیانوویب رجـــارەی بـــھكراون، بم راستییكی مبست نھشتن و لناوبردنی ئم گلبووە، زۆر ھۆی دیارو نادیار وەیم گرنگترینیان ئبووە، بكردنیان ھبۆ قئرمن گلكی پشكوتوو بووە، برلھموو گالنی ناوچك، خوندن و خوندەواری و چاپ و چاپخانـــو رۆژنام و كتبـــی بوكردۆتوە، ھبتـــ ئیمپراتۆریتكـــی دواكوتووی وەك عوســـمانلی ك دوژمنی زانســـت و رۆشنبیری بووە، ئم جگ ل رەوشـــتی شـــۆڤینیتی نتوەیی، بۆی بھیچ جۆرك نیوستووە ئم گلی ئرمنی لتنیشـــت بژی و بو دەردەی

بردووە. ئوەی الی من گرنگ ئمی ھرك باسی ئم رەشـــكوژی و شوە ب زەوەرەی چوسانوەو لناوبردنـــی مرۆڤ دەكرێ، ئوا ریشـــی گلی كوردیشـــی توەردەدەن، بم ئم ســـووچی مژوونووســـانی كورتبینـــ، چونك رژم خۆی .نانو ب م تاوانر ئرامبـــتاوانبارە ب تاكبۆی شـــواندنی مژووی گلكمان بدەستی خكانكی غیرە كورد نوسراب، دەب ئمۆ ھوەســـتیكی بۆبكین و بم نووسراواندا بچینوەو ب راڤو پراوزكی زۆرەوە بۆ زمانی كوردیـــان وەربگین و رووی راســـتقینی بۆ خكی ئاشكرابكین و رەچاوی قۆناغ مژوویی ین، چونكلی كورد بكی گوســـاكو باری ئئگر كورد دەستیشـــی لئنفالـــی ئرمن و ئاشوورییكاندا ھبووب، ئوا كورد وەك گلی

كورد نبووە، بك داردەســـت و خۆفرۆشانی كورد بـــوون، رەنگ بم فیتی شـــۆڤینیتی تورك و دەمارگیری ئایینی دواكوتوویش رۆیان بینیوە! خۆ ئدی ئستا چی بم، ككورد دژی كورد ئنفال بكاو لپشوەی تانككانی بواو سواری فۆككانی دوژمنانی كوردب، بۆئوەی پشمرگیكی كورد لناو چیاو پدەشتكان، تا بۆ نوگرە سلمان و ئازارە شیتانییكان رەوانی بكا، جا لرە بۆ گلیی لوەبكم ك كســـكی بڕەگز كورد، لبر چندان ھۆی دواكوتوویی ،نی كوشـــتبرمكی دڕندە ئمفیتی رژ و بلكاتكدا كوردكی پشكوتوو بفیتی ھمان رژم ل سروشت و بیركردنوە، دوای دەیان ساڵ

كورد بھمان دەرد ببات. لكاتكدا كوردەكی ئرمنی كوشتووە، حفتا ســـاڵ و زیاتر، بر ل ئمۆ بـــووە. دەروش و نخوندەوار بووە، جوتیاركی كۆی چوساوەو نخونـــدەوار بـــووە، بـــم ئـــوەی ك بر لچوارســـاڵ كوردی ئنفال كردووە، بوانامی زانكۆی لباخدابووەو.. براوردی چی بكی!؟ با جارێ بردكی لســـر دابنین و ئم چند الپـــڕە بپزە بخونینوە، كـــ دك ئگر بردیش ب بـــۆی دەبت ئاوو نخت دڕندەیی و وەحشیتی شۆڤنیست و دارودەستكانیشمان

ببیر دنتوە. پشكی كتبك بزمانی فارسی

ئم كتبی ئستا لبر دەستتدای، لكۆینوەو نرخژوویی و سیاســـی و بكی موەیتۆژینلك رەنگ تائســـتا نموونـــی ئوھا بۆ زمانی ھایم كارە گرانبئـــ .درابگفارســـی وەرن اوە كرەوە وەرگرزگرز بز فریبڕن بالیلل وەرگو با دەســـتكانی ئم سردەممان دەژمـــردرێ و لســـر پشـــنیاری دامزراوی لكۆینوەی"رائین"وەریگاوەو ئم زۆر بوە دخۆشـــین ك توانیومان كتبـــی وا بنرخ و بو زمانو پخشـــان پاراوو وەرگان بپزە

پشكش بزمانی فارسی بكین. نووســـری فرەنســـایی ئم كتبـــ، رووداوو كارەسات خوناوی و نا ئینسانییكانی سردەمی دەســـتداری پاشـــایتی بنمای عوسمانی و لسرخاكی عوســـمانی، بتایبتی مژووی نتوەی مزن و ســـتدەمدیدەی ئرمنی وەك پیكرتاشكی بتوانا بھموو ووردەكاریكییوە نووسیوەتوە، ئوەی لم كتبدا دەیخونینوە ئوەی كـــ ئرمنكان بدرژایـــی مژوویان كی پرجلومھ لـــ ردەمســـتی لتایببل ناخۆشـــی و ئـــاژاوەدا لگڵ ئیســـتیعماری وە، لتڕوو بوونری عوسمانیدا رووبمگستمیللـــت و نتوەكانی دیك زیاتر، لژر كاری ســـتم و زۆری مرۆڤ لالین مرۆڤوە، لخاك

و خۆڵ گوزنران، بم ھمووجارك لجاری پشـــوو زیاتر بھیـــواوە ســـریان ھدەدا و

چووستتر ھدەستانوە. كانی كدڕەندەیی كوژیی رەشـــ دەبینین كبفرمانی پاشـــایان و دەستدارانی بنمای عوسمانی ئنجامدرا، نرخكی گیانی زیاتر لدوو ملیـــۆن ژن و پیاو و كچ و كـــوڕ و پیر و الوی

ئرمنی بگوناه بوو. داخ لدـــی ببزەییانو بتایبتی ب رەحمی ئاژەســـیفتانی كارگانـــی ســـركردەكانی دەربارەی بنمای عوســـمانی، ھر كجارك بئاگاتر لجاری پشـــوو ب دەقی دڕندانی سرسوڕھنرتر دەكوتن كوشتی ئرمنكان، كات رەشـــكوژی میللتك ھرجارك رووبدا دەتواندرێ ب"ركوت" یان"زۆرەكی"یان"سپاندن"دابنرێ، بم ك بیســـت و چوارجار دووبارە بۆوە، ئوا ماوەی ھیچ جـــۆرە دوودییك نادا ك جگ لدەســـتی ئنقســـت و سروشـــتی دڕندان بشكی دیك لك بدرتوە، لبیست و چوارجاری رەشكوژی ئرمنییكان لسردەمی بنمای عوســـمانی، ســـرجم ٢،٣٧٧،٧٢٠ مرۆڤی ئازیـــز و بنرخی ئرمنـــی لناوبران، كوشتاری ئرمنیان، خۆی لخۆیدا، نیشاندانی چپترین و بزەوەرترین گۆشـــ تاریككانی

.وجودی مرۆڤ ریزانمجۆرە غدەرخستنی ئدان و برھســـلناو بشكی ئندامانی"ئشرەف مخلوقات"دا ئارەقی شرەم بنوچوانی مرۆڤ شرافتمندو

.نتیدا دەچۆڕوازی مرۆڤایشند بپابكات ك بگو شایتكی زۆر راست لبارەی رەشـــكوژی ســـای ١٩١٥ەوە دەخونینوەو لزمانی كســـانكی تورك ك بچاوی خۆیان رەشكوژییكیان دیتووە، لكارەسات خوناوی و دتزن سرســـامكرەكی كاربدەستانی عوســـمانی بئاگا دین، تنیا دەستواژەیك بســـر زمانـــدا دێ ئـــوەی ئو"ئـــارەزووە سرسوڕھنری ئشكنجی"، ك سرانسری وجودی توركانی عوسمانی و بتایبتی ئندامانی دەستی حوكمان و خانوادەی ئال عوسمانی

گرتبۆوە ب كۆتایی بوو.ل یاداشتكانی نعیم بگدا خوندوومانتوە، برلوەی الشـــی الوكی ئرمنی فدەن ناو گشداركی سووربۆوە تا ئاگری بدەن، بكرد پارچ پارچیان كـــرد. ئرمنییكی دیكش ی لقوە تربانســـل وەی كســـزای ئ لھرشبرانی تورك كردبوو، دەستگیری دەكن و چاوەكانیان بئاسنی داغ ل قپلك دەرھناو ئندامكانی لشیشیان بشیر لالش نیوەرۆح

كراوەكی جیا دەكردەوە. دیسان ل یاداشتكانی نعیم بگدا، دەخونینوە ك ســـربازانی تورك دوای ئوەی دەستدرژی بۆسر ژنكی سكپی ئرمنی دەكن، سكیان ھدڕیوەو كۆرپكی نویان ل دەرھناوەو بر

بردبارانیان داوە.

دكتۆر كارل ھانسبیش ك پزیشككی ئمانی كی دیكتت، شایئیستانبۆل دادەنیش بوو للو شایتانی ك كوشتاری جرگبی ئرمنیان بدەستی عوسمانییكان بچاوی خۆیان دیتوە، لھواكدا بۆ بنكی پزیشكی برلینی دەنرێ، دەكا، ك وە قســـنیانرمبارەی كاروانی ئلسربازەكانی عوسمانی دەیانووسیت بدبخت و دیلكانیان لناو دەریاچی وان دا نقوم بكن و بیانخنكنن.. نزیكی بیست تا بیست و پنج ژن و پیاوو مندای ئرمنیان بدوو داشق ب ڕووتوو و قوتی برەو دەریاچی وان دەبرد. پیاوەكانیان دوو دوو پكوە بستۆتوە. دەستكانی راست و چپی دوو پیاوو ژن بپارچ زنجیركی كورت رست ب ی زنجیرەكوەو كلكســـتۆتك بلزنجیركی درژ ك ئوانی دیكی پوە بستراون، قوفداوە. دەست و پی منداك ووردەكانیشیان بپت و گوریس لك شتك داوەو لنوان ژن و پیاوانی ناو داشقكیان داناون. لكاتكدا ئم ئرمن بختەشان دوو رۆژبوو زادیان نبیبوو، بب پۆشاك و نون لم سرماو سۆدا برەو

دەریاچی"وان"یان دەبردن. لنـــاو مندانی ئـــم كاروان بچووكـــدا، دوو یان وتووم كژە"یان گرتبـــوو پزارۆك"ســـوور وە. وەختنیا ئاویان خواردۆترۆژە ت س وانئئرمن دیلكان چاویان بمن كوت، وەك بی فریشـــی ئاســـمانیان دیتووە، دەستكانی ناو زنجیریـــان برەو الی من كـــردەوە و بناین و گریان و كوزانوەوە داوای یارمتیان لدەكردم. كانم لتیھاو یاندەزانی كـــن نـــۆو كئئستنبۆل لدەستی ئسی تحریكدەرانی ئم رەشكوژیین. ب بینینی ئم دیمن لبرخۆموە فرمسكم ھشت، بپل ئوانم بجھشت و برەو الی ئســـپكم رۆیشتم ھتا بزووترین كات لوشون دووركوموە. ھر لھمان كاتدا تووشی ئفسرك بووم، ك فرماندەی شش سرباز بوو، پاسوانی ئم كاروان بختەشیان لئستۆدابوو و پم وت: لگڕێ با دوومندای نخۆش لگڵ خۆم ببم و چارەسریان بكم. ئو ناوی جمال عتاش بوو، وەمی داوەو وتی: ســـبین بیانی ئوان فدەدەین دەریاچی ۆنرخوازن، بكی خر نۆژدارگوە ئوە. ئوانشارو مندا توركان چارەسربكن، ھرچندی بـــوو منداوە ئامـــادەت نری پاڕامـــبـــلنخۆشكانم بدات دەست و منیش بب ئوەی جژنكانی كریسمس تواو بكم بۆ ئستنبۆل گڕامـــوەو چاوپكوتنوەكانـــی خۆم لگڵ بایۆزی ئمانیای دەوتی عوسمانی دووپات كردەوە، بـــم ئو لبرامبر سرســـوڕمان و تۆقنی من- لوەی ك دیتبووم- شـــانكانی وەمان نییمافـــی ئ مكانـــد و وتی:"ئتھدەست لكاروباری ناوەخۆی دەوتی عوسمانی وەربدەین. ئرمنكان لكاروباری لمیان زیاتر مدووژمنانی ئوان روویـــان لئ .ڕەوایـــ پناوە"كات ك لـــ بایۆزخانی ئیمپراتۆریتی

ئمانیا دەھاتمـــ دەرەوە بخۆم وت:"دەی سیاست و بشرمی، خۆپرستی و خراپكانی

و خۆ بزلزانین ھموویانی گرتۆتوە". لرەدا وەبیرھنانوەی ئم خا بپویســـت كوژییو رەش دەزانین كوشـــتارە وەحشـــیان ل ،وەیئ بـــم كتكانـــی نـــاو ئییدڕاندانرۆژگاری حكومتی ئال عوسماندا و بھۆی ئو كارگانی پروەردەی دەست دەوتوە روویان داوە، نوەكو بھۆ میللتی ھاوس و ھاوكش و

لگڵ یك سازای توركیای ئمۆدا. بھر پوان و ھسنگاندنك، ئگر ئمۆ دوای شست ساڵ ك بسر ئو كوشتارە دڕندانیدا تدەپڕی دەبینین ك چند الوكی ئرمنی، یان ھتاوەكو پیرەمردكی حفتاسای ئرمنی، ل سانفانسیسكۆ دەستی داوەت ترۆری فردی، ن، دەبنـــاو دەبكانـــی تورك لدیپلۆماتیكلبیرمان ب ك كردەوە ناشایستكانیان وەم و كاردانوەی بۆ كوشتارو ئادەمكوژی بنھنی و ئاشـــكراییكانی كاربدســـتانی جنایتكاری حكومت و دەستداری سوتانی عوسمانی،. دەب ئوە بزانین ك لگڵ رووخانی حكومتی ئال عوســـماندا وەزع لتوركیادا گۆڕاوە. ئگر دەســـتدارانی سردەمی حكومتی ئتاتورك یان پیاوو سیاستمدارانی دوای ئو میلیان لباو مبســـتیان بای، بباوەڕەوە مراسیمی سای مـــرگ"٢٤"ی ئپریل لبیـــر دەچۆوە و ترۆرە

خوناوییكانی سانی دوایی روویان ندەدا. ئگـــر برایانـــی توركـــی ئمـــ و بتایبتی ھۆشـــمندو دۆســـتانی و سیاســـتمداران ببیروھۆشـــی توركیـــا بكون بیـــری ئوەی ســـرنجی خۆشویســـتی و دۆســـتایتی ئو ئرمنان بۆخۆیان راكشـــن كوا لناو وتی وە رەنگتاندا ماون، ئموو وعوســـمانی و ھبتوانـــن پـــ رەش و ننگیكانی حكومتی زۆرداری ئال عوسمان و سوتان ستمكارەكانی سانی رەشكوژیان لمشكدا بسنوە. بھمان شـــوە ھندێ لبرایانـــی ئرمنمان لئران و نی شارستان، كرموەی ئتی نزۆرب رەنگرەقی و زبـــری و توندی ھندێ الوانی ئرمنی دەبیســـتنوە ئوە ناتوانن ئفسووس و داخ بۆ

رۆژانی رابردوو نخۆن. حای حـــاز دەســـت پراگندەكانی ئرمنی، بزۆری لالین توژی تیژڕەوو ناسیۆنالیســـت و فیـــداكارەوە، ببـــ ئزموونـــی، رگایـــان نابردنپ وان وادەزانن كـــنیشـــاندەدرێ، ئـــب ترۆر دەتوانن تۆی كوشـــتارە دڕندانكان لتورك بكنوەو ئســـتا شست ساڵ بسر ٢،٣٠٠،٠٠٠ ڕیوە كـــپدا تكـــكوژیی رەشـــ ك ۆ نییمنیا ئر تـــدا كوژرا، ھنی ترمئ ئاگا پردۆست و بشكی بموو مرۆڤی ھد ل لمان رۆژگاریشدا گھكو لبرین دەكا، بمرۆڤ ئازادیخوازو مرۆڤدۆســـتكانی غمگین و خفتبار دەكرد. بھیوای ئـــوەی ك رۆژك

.فرەت بو نكینكۆتایی ب

ھه ر جاره ی باســـی گرفتك ده که ین،که تایبه ته به کوردانی تاراوگه نشین

جیاوازی دوو کولتور،کوردستان وئه وروپا،نه گونجانی کوردستانیان،به م کولتوره نوێ ونامۆیه ،کۆسپکی گه وره یه ، یا کشـــه و سه ر ئشه ی زۆره بۆ ژیانی ئه وان ،نه ک کورد به لکو ســـه رجه م نه ته وه کانی

ئاسیاوئه وانه ی له ژر کاریگه ریکولتوری عه ره بی ئیسالمی دان،له کاتی رووبه روو بوونه وه وتکه ڵ بونداله گه ل کولتـــوری ئه وروپی نامـــۆن وبه زه حمه ت ده گونجن،ھه ر بۆ یـــه ش توشی جۆره ھا کشه وگرفت ده بن،بۆ ئاگاداربوون له الیه نه کانی بـــاش وخراپی ژیـــان وگوزه رانی تاراوگه نشینان له نزیکه وه ھه رجاره ی له گه ڵ یه کک ده دوم،جاھـــه ر که ســـه و ده ردی دی خـــۆی

به جۆرک ھه لده رژێ.ئه م جاره که سک باسی ژیانی خۆی ،چۆنییه تی جیابونه وەو لـــه ژن و مناه کانی و له به ر یـــه ک ھه وه شانه وه ی خزانی خۆییمان بۆ ده کات،منیش به ره زامه ندی ئه و.له به رباری کۆمه الیه تی ورز گرتن له ھه ندێ داب ونه ریتی کورده واری،ناوی خوازراوم

بۆداناوه .به یناو به ین ده یگوت:" به خوا برام ره فیقی خراپ مایان وران کردم،ئه ی خوا مالیان وران کا،که

منیان ماڵ وران کرد".من کـــه ناوم(ع)ه خه لکی یه کک له شـــاره کانی

بمـــه لـــه وه ی باشـــورم،به ر کوردســـتانی ده ره وه ،له ھیچـــم که م نه بوو،ده ســـت ره نگیـــن وخاوه ن پشـــه یه کی باش بووم،ھه موو شتکی خۆم ھه بوو،دوو خانوو سه یاره پاره ی چاک له ناو خزموکه سی خۆم بووم(به کوردیه که ی الی خۆمان ده ســـتی زی ده بی)، ئواران ده ھاتمه وه ناو ماڵ ومنای خۆم،خه لکی حه سوودیان پ ده بردم،پ

یاوه تیم له ده ست ده ھات،یارمه تی چه ندین که سم ده دا،ئـــه م روو له خاریج کردنه ،په یدابوو جاره نگ نییه له ناو ئمه دیارده یه ک په یداب،یه کســـه ر ده یکه ن به مۆدیل،ئه وه ی پشکی به ر نه که وێ،ئه وا ئیتر ناوناتۆره ی بۆ ده بیننه وه ،کاکه ژنه که ی منیش ته نگی پ ھه لچنیم ڕۆژانه بیانوی پ ئه گرتم بۆ خارج،شه ورۆژ نانی ل کردبووم به قوزه لقورت،وای لھاتبوو نـــه م ده ورا روو له ماه وه بکه م،دواجار ناچار بووم ھه رچی ھه م بووفرۆشتم،کوردستانمان ج ھشـــت وبه ره و ئه وروپـــا به ڕکه وتین،له م ئه لمانیایه ی ئستائمه ی تیاین بارگه مان خست.

لـــه ئه لمانیا له یه که م رۆژی که لـــه م ئه لمانیایه وه رگرتووه ،خۆ م وژنه کـــه م ئیقامه مـــان کاری زۆر خاوه نـــی کارده که ین،ســـه رده مخۆم بووم،پاره م ئه وه نده زۆر بـــوو تا خوا حه ز بکات،خه کی حه ســـوودیان پـــ ده بردم ،ئیتر ژنه کـــه م وورده وورده ڕۆژ به رۆژ که وته جقه جق لم،ئه وه ش بزانه پازده ســـال له خـــۆم بچوکتر بوو،منیـــش ھـــه ر موراعاتـــم ده کرد،ده مگوت قه یناکا خاوه نی کۆشـــ منالیـــن، تاوای لھات دلیم نه ده شکان به ته نھا ســـه فه ری که ناره کانی ئیســـپانیای ده کردومنیش به دیـــار مناله کانه وه

ده مامـــه وه ، تادوو ســـ ھه فتـــه ئینجا ئـــه م ده ھاته وه،ھه رچی پاره وپووم بووخستبومه ژر ده ستی ئه و،نه فامی وگلیم لره دابوو،دووخانوو چه ند پارچه زه وکمان کی له کوردستان،ھه موویم کرد به ناوی ئه وه وه ،ده بوا بـــم زانیبوایه نیازی خراپه ،ژنه که م ھه ر زۆرجاران ده یگوت:" یه ک ڕۆژم مابـــ له ژیان ھه ر لت جیا ده بمـــه وه و به جت ده ھلم،ده ب به ته نیا له سه ر ساجی بمنیته وه" .

ئه خیره ن ھه روای کرد ،ده بوا رگه م نه دابوا کاری بکردبوایه ،چاوی بۆوه و منه تی به من نه ما،ژنه که م گه نج بوو حه زی به گه ڕان و سه فه ر بوو،به م دوایه زانیم، به ھۆی کاره که یه وه ببو به ره فیقی ھه ندێ که ســـی ھا وکوفی خۆی،که رۆیشتیش دنیاو بنیا

نه ماخه کی ناسیاو براده ر نه مانه نرمه الی بۆ ئـــه وه ی بگه رینه وه الی یه کتر،ھـــه ر قبولی نه کرد،گوتبوی بابیر له من نه کاتـــه وه جارکی تر،الی پۆلیس شکاتی لکردم گوتبوی مرده که م ده یه وێ بمکوژێ ، ئســـتاش ناتوانم پینج سه د

مه تر لی نزیک ببمه وه.ســـوچ و تاوانم نه بووه،خه لکی ھه ر له خۆیانه وه جۆره ھا قسه و قسه لۆکیان بۆ ھه لبه ستوم،یه کگوتویه شه وانه ئه چ بۆ دیسکۆ،ئه ویتر گوتویه له گه ل کچی شانزه ساله و حه ڤده سال رائه بورێ

وپاره یان بۆ سه رف ئه کات،یه ک گووتویه بۆ ژنکی تورک لـــدراوه و ھه رچی پاره ی دته ده ست له مســـتی ئه وی ئه کات،ھه ندێ گوتویان خه ریکی قومارکردنه ،ھه ندێ ناسیاو به ژنه که میان ووتوه بۆ یه پاره ی(ع) دیار نییه ئستا به دزی تۆوه بۆ مالی باوکی ئه ی نرته وه ،به خوا باوکم

ئه و ئیشه ی ده مکرد ماوه یه ک له مه وبه ر زه ره رم تیا کرد.

من کاک (ع) رۆژکیان کاری ره شـــمان پکه وه کاره کانی تر زۆربه یان خۆشـــییان لده کرد،کرنه ده ھات،له گه ل براده رک وه ستابوین ئیشاره ی بۆ(ع) کردو گوتی :" ئه ھا ســـه یری ئه م رسوایه بکه بزانه خوا چۆن سوک و رسوایکردووه".منیش گووتم :"عه یبـــه کابرا لی قه وماوه دوایی گوی ل ب حاجز ده ب".براده ره که لوه المدا گووتی :" کوره عاجز ده ب ناب به جه ھه ننه م رســـوای واچییه،ئستا بچم سه د تی تھه لئه ده م،ئه گه ر پیاو بوایـــه وای له خۆی نه ده کردوژن ومناالکانی به ره نه ده کرد،ئه وه یه که م درۆزنه ھه رچی خوا پیخۆشه نایکا، راستی نال ،شـــه وڕۆژ به دوای کچی شانزه و حه ڤده ســـالی له ته مه نی کچه که ی خـــۆی له م ســـه نته ره ده ســـورایه وپاره ی لـــسه رف ده کردن،ھه ر به م دوایه ئه م زه المه ئاگای له ماومناله کانی نه مابوو، کاکه گیان بۆ یه ژنه که ی له تاوا ڕای کردوو ئره شی جھال،ئستاش ھاتووه کرکاری ده کات الی ئه م وئه و،فنکی له گیرفانی دانییه ،بۆ په نجا یۆرۆ ده ســـت له م وئـــه و پان ئه کاته وه ،ئه و رۆژه له به ر وه ستاکه مان ئه پارایه وه ئه ی گووت پاره ی جگه ره م پنیه ،تووخوا شه رم نییه بۆ ئه م جۆره زه المه له چی که م بوو،باشترین ئیشی ھه بوو،پاره و مالی خۆش وسه یاره وھه موو کی ھه بوو،به الم ھه ر خۆی کابرایه کی بشـــتغیره ت وب جه رگه ،تۆقـــی له ژنه که ی چووبو،له ئاســـت ژنه کیا خاوه ن مال نه بوو،به به ر چاوی میوانه کانه وه ژنه که ی لی ئه خوریه وه ،داوه شیی

زه الم، ئه روه البۆ خۆت وھه یبه تت.(ل) گووتـــی:" من ده زانم ئـــه و کابرا یه بۆ وای به سه ر ھات وژن ومناله کانی لی جیا بونه وه ،کاکه ئه وه لۆ ژنه کی تـــورک لدرابوو،منیش ژنه که م ده ناســـی،زۆر جاران ده چوومه ماریان،ده عوه تی ده کردم به دۆرمه ی،ئه منی زۆر خۆشده ویست،ھه ر چه ند جاری پاره م بویستبا ده ی دام،به س ئه و ژنه تورکه نسیبه تی وه ک خۆی نه بو کاکه لۆتی ئاخـــر ده ره جه بوو،زه المی ده برده ســـه ر ئاوێ ئـــاوی نه ده دای،ئه و جا ئه وه زۆر ده چوه ئـــه و ماره ی،رۆژه کیان پویســـتیم به پاره ی بوو داوام لکرد، ژنه که به منی گوت به یانی وه ره شـــته کی سه یرت پنیشان ده ده م وپاره شت ده ده م،به س خۆت ده ر مه خه و قســـان مه که ،ھه تا من بانگت ده که م،به پـــی ئه ومه وعیـــده ی لۆی دانابـــووم چووم،پاش ماوه کـــی له جه ره ســـیان دا،ژنه که ئه منی برده ژووره کی تر،له کونی ده رکه ی ته ماشام کـــرد دیتم (ع) ھاته ژورێ کاکه لـــۆ ئه و ژنه ی خۆی به دارو بـــه ردی داده دا،خـــۆی به قوربانی ده کردلۆماچه کی،ژنـــه ش ھـــه ر خۆی بـــاده داو لنه ده گه را لی نزیک بته وه ،قسه ی خۆشی لۆ ده کرد،ئه و کابرا یه ش شـــی�ت وھار ببووکاکه خراپ لۆی لدرابوو،ئه خیره ن به ماچه کی به ری کردوپنج سه د ئیرۆشـــی لوه ر گرتبوو،منیش ســـه د ئیرۆم له ژنه ی وه ر گرتوو ماوه ک مامه وه دوایـــی ده ر چووم،به س ئه من ئه و پارانـــه م به قه ردلوه ر ده گـــرت ژنه و ماره وه یان ئه منیـــان زۆر خۆشده ویســـت.......درژه ی ھه یه،ژماره ی

داھاتوو چاوه ڕبن.

كوشتاری ئرمنكانبشی یكمو: گوشاد محمد سعید

چیرۆکی جیابونه وه و له به ر یه ک ھوه شانه وه ی خزانکی کوردژنه که م زۆرجاران ده یگوت: یه ک ڕۆژم ماب له ژیان ھه ر لتجیاده بمه وه و جتده ھلم

گرفتی ھاوالتیانی کورد له تاراوگه

•ڕه وه ز محه مه د منتک/ ئه لمانیا

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،15بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی لكۆینوەی مژوویی

لرەدا ئگر ھاتوو تۆژینوە ھندك لم جۆرە پاشـــماوانی دۆزییوە ك لسرەوە ئاماژەی پكرا. لكۆر دەتوانت ژیانی ئابووری مرۆڤ و كۆمگ ڕوون بكاتوە بو شوەیی ك ژیانی ستن بدەوری پشت ب دا لو چاخمرۆڤ لڕاوكردن و كۆكردنوەی برو بووم دای، یاخود ل دەوری برھم ھنان و كشـــتوكال كردن و

.و كردنی ئاژەڵ دایخبناوچی شونواری مرج نیی تنھا كل وپلی ئوسردەم كۆنانی تدا بت ك ل خولكی م ناوچدابووە، دەكرێ ئژووییدا ژیانـــی تمشونواریی جگ ل كل و پل بردینیكان یاخود پاشماوە كشتوكالییی بكارھنراوەكان، پیكری مرۆڤیشـــی تدا بدۆزرتوە، لرەدا شـــونوارناس دەتوانـــت جـــۆرو ڕەگز و ڕەچلكـــی ئم مرۆڤ بدیـــار بخات ك لم خولی مـــژووەدا لـــو ناوچیـــدا ژیاوە و بیگڕنتوە بۆ ســـرچاوە ڕەگزایتییكی و ڕەچلكی خۆی. وە جیاكارییكانی لگل ش بمدیار بخات، ئجۆرەكانی تری مرۆڤدا ببكار ھنانی رگا زانستییكانی ناسینوەو دیار

(١٩)وارەكننی شومكردنی ت ھروەھا پشـــكنری ئركیۆلۆجی دەتوانت ڕادەی پشكوتنی پیشسازی سردەمك لو ســـردەمان بدیاربخات، ئمش ل ئنجامی

لكۆینوە و شـــیكردنوەی ئو كل و پل نراوەكان ككارھر و جۆری مـــاددە بو ئامدەدۆزرنوە، بگومان یكك لپیشسازیكانی سردەمی چاخی بردینی نوش بگشتی بریتی ندروستكردن (گل نسازی گلپیش بوو ل

سازی - صناع الفخار)(٢٠) دۆزینوەی دروستكردنی گلنش ھنگاوكی نـــوێ بوو لـــ برەوپـــش چوونـــی خولی شارستانییتی مرۆڤ ل چاخ بردینیكاندا، چونكـــ گۆڕانك ل كـــل وپلكانیدا ڕوویدا و گلن جگای زۆربـــی ئو كل و پالنی رد دروستیانی دەكرد، چونكب ل وە كگرتســـوودی بۆ ئو زیاتر بوو. بۆ پاراستنی ئاو و ھگرتنی خۆراك و گواستنوە و شاردنوەی

مردووەكانیان .(٢١) ل راســـتیدا مرۆڤ ل ئنجامـــی بیركردنوە نسروشـــت توانی گل و ســـوود وەرگرتن لدروست بكات و پداویستییكانی خۆی ئاسانتر بكات،ل الیك دروستكردنكی ئاسان بوو وە خۆڵ و ئاو و ئاگر بوو ك ویســـتی بنھا پتھرسكیانیشی لبر دەستدا بوو وە ل الیكی تریش سوودی زتر بو و ئاسانتر دەگواسترایوە چاخكی تر. وە لنوە بۆ شـــوكنشو لیك بدوایككانی مژوودا مرۆڤ توانی ئم پیشسازیی پرەپبدات و چاكتر و جوانتری

بكات.(٢٢) لرەدا ڕۆلی پشـــكنر ل بمژوو كردنی ئم وەی كت، بودەر دەكب واراننجۆرە شولكاتكدا لكۆلرەوە و پشكنری ئركیۆلۆجی لـــ ناوچیكـــی شـــونواری دەكۆلتوە، پویســـت درك بوە بكات ك ئو كل و پل و گلنانی لناو چینكانی بشی خوارەوەی ناوچ شونوارییكدا دەدۆزرتوە، لڕووی شـــوەو جۆری دروســـتكردندا جیای لگل ئوانی ل چینكانی ســـرەوە دەدۆزرنوە، ت دوو یان زیاتر لر دەتوانش پشـــكنمبخول وسردەمكانی مژووی كۆن دیار بكات، بگومان ئمش ب پشـــت بســـتن ب ڕگا زانستییكانی دۆزینوەو ناسینوەی شونوار وەك ب بكارھنانی (رـــگای كاربۆن ١٤ ی تیشكدار) و رگای (بۆتاسیۆم ئارغوت) و ڕگای (بازنكانی درەخـــت) و ڕگای (بگنامی

نووسراو).(٢٣) ھروەھـــا لكۆـــر دەتوانـــت شـــوەی دروستكردنكو شارەزایی دروستكری گلنو ئامرەكان دیار بكات، چونك مرۆڤ توانی ئو بە ھونرەی كـــ زەمنكانی دواتر فری بوو وە بۆ نوەكانی دوای خۆی جیھشـــت ئوان توانییان بكاری بھنن لـــ كارەكانیاندا وەك سواقدانی گلنك ب شووشی تواوەو ڕەنگ كردنیان و گۆڕینی شوەی دروستكردنی كل

و پلكان.(٢٤)دەب ئوەش بزانین كوا زانستی ئركیۆلۆجیا پیوەندییكـــی بھزی لگل زانســـتكانی

تـــردا ھی و لیان ســـوودمند دەبت، وەك بشكانی تری زانست كۆمالیتییكانی وەك (لكۆلینوەی كۆمگكان) و زانستی كیمیا و فیزیا و زیندەوەرزانی و زانســـتی چینكانی زەوی(جیۆلۆجیا) و زانســـت ئابوورییكان و ڕگاوبـــان و بازرگانی. وە ب یارمتی ئوانوە

دەتوانت زانیاریی دۆزراوەكان شیبكاتوە.(٢٥)لرەدا دەتوانین بلین ك ب شوەیكی گشتی ل ی كدۆزراوان لـــل و پو كـــمـــوو ئھناوچی شـــونواریدا دەدۆزرتوە بشكی گرنگ ل بگكانی ســـلماندنی ڕۆلی مرۆڤـ دەسلمنت ل بشـــداریكردن و ئنجامدانی چاالكییكانـــی بـــۆ بنیاتنان و ســـازكردنی زەمینیكی تۆكم ل شارستانییتی خۆی لو سردەمدا، وە زیندووكردنوەو دۆزینوەی ئم پاشـــماوە ماددیان كار و ڕۆلی تایبتی خۆی ھی ل نووســـینوەی مژووی ڕاستقینی ھر شارستانییتكی مرۆڤایتی لسر ڕووی زەویدا، ھروەھا لرەدا پویســـت ئاماژە بوە بكین كوا لكۆلینوە لـــ ڕابردوو نك ھر ســـوودمان پ دەبخشـــت بۆ تگیشتنی شانازی ب دەكات ك كو وامان لستامان، بئ لتوورەی كو كین ئوە بكلتووری كۆنمانكشوازكی تایبتی بسر شارستانیتكمانوە دەسپنت ب شـــوەیك ل شارستانیتی میللتانی تر جیامان بكاتوە، ل ھمان كاتدا گوێ ندان و پشت گوێ خستنی ئركیۆلۆجیا، وات ونبوونی بشك ل مشك و ھزری میللت، چونك ئو میللتی ڕابردووەكی خۆی لبیر

دەكات ئستا و داھاتوی دەشژت.(٢٦)

سرچاوە و پراوزەكان١- د.جمـــال رشـــید و د.فـــوزی رشـــید، تاریخ

الكرد القدیم، اربیل،١٩٩٠، ل ١٧ ٢- ھمان سرچاوە ل ١٧

٣- سیتن لوید، اثار بالد الرافدین:ترجم سامی سعید احمد، بغداد،١٩٨٠. ص١٢

٤- د.جمال رشـــید، ھمان سرچاوەی پشوو ل ٢٨

٥- بـــۆ زیتـــر زانیـــاری ســـیری فـــؤاد طاھر صادق، الحضارة القدیم لكوردستان/مالپری

منتدی االثار.٦- بـــۆ زیاتـــر زانیـــاری بگرـــوە: محمـــد امین زكی،مژووی میرنشـــینكانی كورد . وە

مینورسكی، كورد و كوردستان.٧- بگرـــوە بـــۆ نامكانی ماســـتری د.احمد عبدالعزیز و د.اسماعیل شوكر و. تاریخ الدول

الدوستكی،عبدالرقیب یوسف. ٨- بۆ زتر زانیاری سیری فواد طاھر صادق،

.شوو بكرچاوەی پمان سھ٩- فواد طاھر صادق، ھمان سرچاوە.

١٠- محمـــد امیـــن زەكـــی، خوالصیكی برگـــی كوردســـتان، و كـــورد تاریخـــی یكم،ســـلیمانی،٢٠٠٠، ل١٩٧ .وە بـــۆ زیاتـــر زانیاریـــش بروانـــ: ر . س. زیھنر،پوختیك مبیرو باوەری زەردەشـــتی، و . ئازاد ح لـــشـــریف چاپـــی دووەم ٢٠٠٤، ل٨ ھروەھـــا حامد عبدالقادر، زرادشت الحكیم نبی االیرانیین

القدامی، القاھرە،مصر، ص ١٣ ١١- حســـان ســـالم ســـركیس، مدخـــل الـــی االركیولۆجیا،منھجیـــات – مراحل- اشـــكالیات،

٢٠٠٣، بیروت،ل ١٦

١٢- ھمان سرچاوە، ل ١٨١٣ - د.تقـــی الدبـــاغ، مقدمـــ فـــی علـــم االثار،

منشورات دار الجاحظ،١٩٨١، بغداد، ل ٦٨١٤- ھمان سرچاوەی پشوو، ل ٤

ســـرچاوەی ھمـــان ،ســـالم حســـان -١٥پشوو، ل ١١

١٦- ھمان سرچاوەی پشوو، ل ١٥١٧- تقی الدباغ، ھمان ســـرچاوەی پشـــوو،

ل ٧٠١٨- ھمان سرچاوەی پشوو، ل ٦

١٩- ھمان سرچاوەی پشوو، ل ١٢٤-١٢٥ ٢٠- )بـــ شـــوەیكی ســـاكار گلنـــ ســـازی بریتیی ل قوڕی ووشك بووەوە، مرۆڤی كۆن دركـــی ب ســـوودەكانی قوڕی وشـــك بووەوە كـــرد لـــ ئنجامـــی تاقیكردنوەكانیـــدا دوای دۆزینـــوەی ئاگر توانی ئم برھم لجیاتی لپش گرمی خۆر دابن دەیخســـت ناو ئاگر و دەیســـووتاند بۆ ئوەی ڕەقتر و سودیشـــی

زیاتر دەبت .٢١- تقی الدباغ، سرچاوەی پشوو، ل ٥٦

٢٢- ھمان سرچاوەی پشوو، ل ٥٦ كـــی زانســـتین كگاینـــد رچ مانـــ٢٣- ئ نـــد لتمشـــارەزاو پســـپۆرانی زانســـتی تایببـــواری زانین و تمـــن وناســـینوەی ماددە زیاتـــر بـــۆ دایانھنـــاوە، ئركیۆلۆجییـــكان http.//www. ریردانی مالپـــزانیـــاری ســـ

.بك mcdialogue.net٢٤- تقی الدباغ، سرچاوەی پشوو ل ٥٦ .

٢٥- ھمان سرچاوەی پشوو.ل٤٠ .٢٦- د.قحطان رشید صالح، الكشاف االثري فی

العراق،مطبع جامع الموصل، ١٩٨٧، ل١٤

ئاركیۆلۆجیا ل كوردستاندابشی دووەم و كۆتاییسباح پیربال قساب

لكس شاراوە نی ی، ئم كوردستانی خۆمان گلــــ ك پیاو و زانــــا و دانا و پیاو چاك و وتووە ككھ رخوازی وەھای لڕۆشنبیر و خھتا ھتای جگای شانازی گلی كوردن، ھق بنووسرێ ب ئاوی ز ژوودا بم ناویان ل وای

تایبتی لشاركی وەك ھولردا.ھولری شاری شاران، شاری چاك و پیاوەتی، شاری برگری و برخودان ك ئمۆ پایتختی

.می كوردستانرتی ھحكومئگر عرەب شانازی ب (حاتمی تیی) بكا ئمی كوردیش پویســــت شانازی ب یككی وەك تاھیر ئاغا بكین ك باوكی فقیر و ھژاران

بوو.یتاھیر ئاغا ك

ناوی تواوی تاھیر ئاغا كوڕی ئیســــماعیل ئاغا كوڕی سعدو ئاغا كوڕی موسا ئاغای، ل سای (١٩١٠) لــــ گوندی چم دوبز ھاتۆت دنیاوە، ل ســــای ١٩٧٤ لشاری ھولر كۆچی دوایی كردووە، شــــایانی گوتن ناوبراو ل عشیرەتی

(بیات) بووە.دیوەخانی تاھیر ئاغا

ھموو چین و توژكی كۆمڵ جگای دەبۆوە، پیاو ماقونی شار و سیاست مدار و ڕۆشنبیران ھاموشــــۆی ئو شــــونیان كردووە، شوان تا نزیكی برەبیان بردەوام دەبوو، كۆڕی الوك و حیــــران و گۆرانی و بزم و ڕەزمی فۆلكلۆری تدا ساز دەكرا، مقام خون و دەنگ خۆشكان دەنگــــی خۆیانیان تــــدا ھدەبــــی، ئوەی گیروگرفــــت یان خمكی ل دــــدا بوای لوێ

لبیری دەكرد، زۆر جاریش كشی كۆمیتی و گرفتی ڕۆژانی خكی ل چارەسر دەكرا، بڕاستی ئو دیوەخان وەكو كۆلژ و فرگیكی گورە وابوو زۆر خزمتی كۆمگای كوردەواری

كردووە.

سیفاتی تاھیر ئاغازۆر سخی تبیعات و نان بدە و چاوتر بووە، ھمیش لگڵ ھژار و ب نواكان دادەنیشت و

نانی دەخوارد، بزی لكس ندەبووە.ھموو ســــامان و موك و ماكی بخشیوە، ب ،كردب رچــــی داوای زەوی و پــــارەی لھبشــــی نكردووەو زەویكــــی زۆری بخك بخشــــیوە، زۆر پۆشت و پرداخ و بۆن خۆش بوو، لگــــڵ ئوەش ك ب (ســــابون) خۆی ندەشوشــــت و بۆن و گووی بكار ندەھنا، خاوەن دڵ و دەروونكی پاك و ھســــتكی زۆر ل میشــــر بوو ھناســــك بوو، دڵ و چاوی ت

خمی فقیر و ھژاراندا بوو.ئوانی ھمیشــــ ھاتوچۆی ئویــــان دەكرد ك زانڕو بی بریتی بوون لكــــدیوەخان لزۆربیانی چوونت بر دلۆڤانی خودای گورە.

١- عبدو ئاغای نقیب.٢- معروف ئاغا.٣- عونی یوسف.

٤- تۆفیقــــ درــــژ باوكــــی ھونرمند (تاھیر تۆفیق).

٥- گیوی موكریانی..الل خ حسن نعم٦- ش

٧- حسین ڕەشوانی.٨- محمد تاھیر ئتروشی.

٩- سید قاسم خیات.

١٠- مال علی شل.

ھندێ لو كسایتیانیك بردەوام لالی تاھیر ئاغا بوون

- مال علی شل: نوژی ندەكرد، مالیكی زانای قســــزان بوو ك دەكوت قس، دانیشتوانی دیوەخان چاویان ئبلق دەبوو، بردەوام دوڕ و گوھری لزاری

دەباری.- علۆ پاالنی:

ســــركاری تاھیر ئاغا و الوك بــــژی دیوەخان بوو، ھمــــوو بیت و بالۆرم و ســــربردەیكی دەزانی، دەن (كاویس ئاغا زۆر ســــوودی لو زاتــــ وەرگرتووە). جگ لوە ســــوعبت چی و قس خۆش بوو، بنوكت و نواندن سیرەكانی دانیشتوانی دەھنای پكنین، شتی وای دەكرد ســــر بقوڕی دەخست پكنین، سای ١٩٧٧

كۆچی دوایی كردووە.:ژەكانیش بریتی بوون لیران بژ و حالوك ب

١- حسن خنجر.٢- حمد مندۆ.٣- علۆ پانی.

٤- سمایلۆك مھاجیر.خدر مرجان و ئحمد گوارێ

خــــدر مرجان بلوری دەژەنــــی و زورنا ژەنكی بلیمتیش بووە، ئحمد گواریش دۆلنگیۆ بوو، بیانیان زوو لبن قتی، منجلی چشــــت بۆ فقیر و ھژاران دەخرای سر ئاگر شایی دەكرا ھتا نان دەخورا، وەك لزاری خۆی دەگنوە تاھیــــر ئاغــــا گوتویتــــی ڕۆژی (١٠٠) دینارم ھبووە ھر ھمووشی بسر فقیر و ھژاراندا دابــــش دەكرد بۆ بیانی دوو ئوەندە دەھاتوە

جگای!!گڕەكی تیراوە

ك تازە گڕەكــــی تیراوە دانرابوو ئوكات دزی كردن زۆر باو بوو، تاھیر ئاغا بۆ پارزی لماڵ و دانیشتوانی تیراوە ھر شوە گنجكی دەكردە

.نگی دەدایوان و تفپاستاھیر ئاغا و ڕاو

میشڕاوشكار كردووە، ھزی لتاھیر ئاغا زۆر حلگــــڵ علۆ پانــــی و معروف ئاغــــادا ڕاوی

كردووە.پیرداودە كۆر

جاركیان ھونرمندی شــــاری ھولر پیرداوە كۆر دت دیوەخان دە: ئاغا (٥) دینارم بدێ مندامان بووە، دۆشاوی پ دەكم ئویش (٥)

.دیناری دەداتحساری تاھیر ئاغا

تاھیر ئاغا حساركی ھبوو ٣٠ ما ھژاری تدا دەژیا، ھموو جاریش بسر كارەكی دەگوت:

ئگر نیان بوو ھیچیان ل وەرمگرە.جاركیان پیاوەكی دتوە دە: چووم كسیان یك فلســــیان نبوو، تاھیر ئاغا دەســــت ئكا (بگریان) ل یان خۆش دەب، پ یان دە تا ئوە لم حسارە بن یك فلستان ل وەرناگرم.

ســــو ل تاھیر ئاغــــا، لچاكــــ و پیاوەتی و ئمكداری و ڕەوشتی برزی كوردەواری.

* تواوی زانیاری ئم نووسینم ل مامۆستا مشیر تاھیر ئاغا كوڕی خوا ل خۆشبوو وەرگرتووە.

نامیكی كراوە بۆسرۆك كۆماری عراقی فیدڕاڵ برز مام جالل

وتی عراق، ســـالگارك ئاریشكان ئامزیان لی ناوەو، دەگل ئوەشدا ھزاران دلسوز دژ ب تنگژەو گرژیكان وەستاون. لشاخ و لشاردا تكۆشران وەستان. ئمش مایی دەست خۆشی ی، ھر ئمش بوو كوا بووی فاكترێ بۆ عراقی تازە و بھیوای برجست بوونی مافكانی كۆمالنی خلكی عراق. منیش لئم چوار چوەیدا پیامكی شفافان ئاراستی ئوەی بڕز دەكم بھیوای كك و سود و ھودی. ئاشكرای كات پغمبر (د.خ) لشاری مك كۆچی كرد بۆ شاری (مدین) خودی پغمبر بوو كوا ئم شارەی نوزەند كرد ب (مدین) ئگینا نوی راستقینی (یسریب) بوو ھروەك قورئان ئم قسیی براست خستۆتوە ب ئایتی (یا اھل یثرب ال مقام لكم) ب ھر حاڵ پكھاتكانی مدین لیار متیدەر و كۆچر و تنانت جولك و مســـیحیش، ئمش بردەوامبوو تاكات عومری كوڕی ختاب، برام ئاخۆ گۆڕانی جوگرافیا ناب لســـر شوازی جاران الچ!؟ ب تنانت نخشی خانوەكیشت دەب بگۆڕدرێ جاكوای بۆچی نخشیك بۆ ئم ســـدەی برجست بت بڤی؟ چونك تا ئستا كۆی ئاریشكان لسر نخشـــیو بس. عراقی ئمۆ ك ژمارەی دانیشتوانی (٣٠) ملیۆن پترە دەگل ئو عیراقی دەمی عومری ختتاب ھزاران جاران پترە كوا دوو ھرمی لعراقدا بیار دابوو واتا ھرمی كوفو، ھرمی بسرە. جا ئگر وای یاسای پارزگاكان باشترین ئنتر ناتیڤك بۆ پرۆسی عراق، بگرە بالی من لم میانیدا ھندێ لقزا گورەكانیش بر ئم یاسای بكون واتا وەك پارزگاكان ئاسا ئمش مغزای

.الی و دیموكراسی یڕی لیبوپو واتای ئریفۆرم خوازییئگر وانب ڕەنگ برینكان سارژ نبن و لو لمال كسان وەك بكتریا ئاسا تشنی زام و ئازارەكانی وت زتر بكن و بیری دیما گۆچی خۆیان سر لنوێ برجست بكنوە ھر چندە ئمش رەنگ دووپات بوونوەی محاڵ بت، برام وەك تیۆری دەروونی ترسك سازبكات بالی كمیوە. كواتا ئگر برنام ڕژی بكین لســـر بیارەكی عومری ختاب ك بتنھا لعراقا ئو یكمین كس بووە لمژووی ئیسالمتیدا كوا بیاری دوو ھرمی دەركرد بۆ عراق . واتا ھردوو ھرمی كوف و بسرە جا پرسیار ئوەی ئمۆ عراق چند ھرمی گرەك ئو ڕژم بعسیزمی فاشیزم و دكتاتۆر دژ ب ئایین و مرۆڤایتی ك ھزاران ڕۆی ئم وتی فرە مافیایی كرد. بۆی ئركی سرشانی ئمی كوا سیستمكانی ئو قبول نكین و، ئزمونی ئو نالوژیكی بوو، فایل پ لشكست و نوشستكانی ئو نیپۆتیزم بوو. واتا ئو نیپۆتیزمی كوا قازانجی بۆخۆی و خانوادەكی دەگایوە ھمیش سرقالی ئۆپراسۆن بوو، سالگارێ دەگل بزاڤی كورد و ساگارێ دەگل ئران و كوەیت. تا لئاكامدا گۆڕ بگۆڕ بوو.دیارە ئمش میكانیزم بوو ك ئو پیوە دۆڕا، وتیش گۆڕا. برام مۆگكانی ماون دەگل ئوەشـــدا مومارەسی دەقاو دەقی ئو ئاســـتم دووبارە بتوە ئگر ئم بشـــوازكی زانســـتی و ئكادیمی لمپر بۆ یكتر دروســـت نكین و، رەوشی بد فساڵ ل خیالیشدا بن كۆ بكین و، ھماھنگی دەگل یكتردا برجســـت بكین و، كسانی ژیر پ ك دەدەم ككی كوایسۆ نراقنی شیاو. گرەنتی عشو ینو پرۆفیشـــنال ببب لسقامگیری. ئیدی باگروپ لیك جیاوازەكانیش ئجیندا دانراوەكانی خۆیان چاالكـــی خۆیان بكن و، برام ب ئو ئالیتـــی كوا ئارمی وت وەك بیلبیلی دیدە بپارزن. پرۆگرام لدوای پرۆگرام ئاراستی حوكومت بكن و، كاربدەستانی یاساش ئركی ھموار كردن و جبجكردن بگرن ئستۆیانوە. ئم مغزایانش لھر تاككی ئم وت برجســـت بت ستراتیژی وت پشڤچوون بخۆیوە دەبینی و عراق دەب ب عراقكی شفافیت و، راپۆرتی سندیكا و پرلمانتاران ئم نامیم پشت راست دەكن. لكابینكانمان پژیوان نابینوەو دیالۆگ بكین برا

گورەی ئاپارتاید و بودج لكاری چاك و پاك بۆ خزمتی ئاین و خاك و دانیشتوان ز بنـــاكات و تاك زۆر ح و شـــرۆڤ ری گگكان ئین و، كابینرج بكخـــپۆستی دەوت ناكات و ئم ڕەوش پ ل گندەیی چتری خزمت دایدەپۆشت و، بدفسالییكان بایكۆت دەبی. ھروا كسانی دبلوماس لناوەو دەرەوەی وت دابندرن و كۆی گل زمانی مۆدرن و، زمانی ریفۆرم و، زمانی دیالۆگ. نك زمامی گازاندەو، ھڕەشو گوڕەش ھروا میدیاكان بۆڕەواجی ڕۆژنامكانیان زۆر بوریایی یوە بابتكان ئاراســـتی كۆمیتی خك بكن ئمان ھموویان فاكترن بۆ كۆنترۆل كردنی كار و زار و نیازی خراپ ئم پرۆسی ڕەنگدانوەی دەبت لسر وتانی دەرو دراوس، ھروا بھۆی ئموە ڕەنگ نمایشی چاكتر سرھبدەن و ش كاتی دەوێ و وەك پرۆســـمرام دیارە ئت. بی چاكتریش بیرانی ســـبق تم وئوان زۆرە لپوا ڕك ویستن گب ربار، چونكیش سمروا ئارامی ئھ زی دەگرن. چونكئام سانی لیبرالیش لو، كیسانی شۆڤینی ڕقیان لش كمئدان بئوە دا دەنن ك رەوشتی مونارشی سیستمكی ھی بۆ ووت و ھاوتی دیارە دروستبوونی ئم جۆرە كسانش فاكترن بۆ حوكومتی مۆبۆكراسی واتا ئو حوكومتی ك پكھاتكی ل زۆرینی نخوندەوارەكان، ئمش پچوانی ئو نسانی ژیر و عاقروا كن. ھوەی ببڕسانی پرۆفیشنال بك ك یتحوكوم

زتر لئاریشكان دەگن و دەرگی دابرەو ئۆتۆمب و مۆبایلكانیان داناخن.ئم جۆرە كسان لسر سامان مۆنرپۆلكان ناژین نایانوێ بئم چشن بژین. برمان ھچاود واتا دەبك .تو بۆ كۆی وتسامانی گشتی داھاتی و چونك مانان بمئ ی پارەو مادەن. نابو وە ككان بناسینریالیسموەی ماتبۆ ئدەنگ بین لبرانبر ئم ئاكاران كواتیســـم ئاسا. خۆ ئگر دەنگیشمان ھابی مبستمان كودەتا نب بلك چاكسازی و پاكسازی ب بۆ ئم مسالن سمیناری میتنگی زۆر پویســـتن. واتا حوتان لكۆی مزگوتكان مامۆســـتای چاك زانا و سیاست مدار لوتارە كانیانا بیری خلك رۆشن بكن، ھروا دام و دەزگاكانیش حوتـــی ڕۆژێ ترخـــان بكن بۆ بخۆداچوونوەو لكۆینـــوە ل ئو كارانی مر ئسراپۆرتی خۆیان ل دەیان كونسول خان مندە ئرچنجامیان داوە. ھئ نانزۆرو زەب م ئاریشكیشمان بۆ ئیكۆمیت مرام ئنووسیوە و دەنوســـن، بدانناوە ھر لبر ئمیشـــ لكاردا فیدراڵ نین. ھر چندە ناب ئمیش لبیر وتۆی نییكی ئمرھرام بب یو فراكسیۆنمان ھوێ وەك نرەو لوا لین كبككوا بتوان لبردەم لمپرەكان پنجی ھبێ بھدا نچووم ئگر بم سیناتكان پتر قسیان دەڕوا ل ئم سردەمی كوا سردەمی تكنلۆژیای زۆرو قمی ئنترنت بۆی : دەوتی لئم چشـــن ئاسا ھر دەی دەوتكی ئالیگارشانی ئمش بھۆی ئاژاوە چی و ئانارشیستكان زتر چكرەی كردووە و، ھر ئم رەنگدانوەیش كوا نای وت بب بوتكی ئنترناسیۆنال لرەشدا ڕۆشـــنبیران و ئنتلكوالكان برپرس. چونك نبوونت بلۆك ل شقامی وتا بۆ ڕاوەســـتان لدژە پارتیزان و ئانار شیستكان بۆرحوازیكان كلسر حسابی چوساوان پاروی گورە گورە لرف دەكن ل ئاكامدا نخۆش دەكون و، ئو بە دەرمانش، بزدەوە دەخۆن دەگل ئم ھموو جور و ستمشیان ئمی تاككی ئوان. دیما گۆجی یك لدوای یككانیان كسانی ئاوا لوشی دیموكراسیان كم كردۆتوەو خلك لوشكش دەترسن. نك پرۆسك بی ئمان ھر ڕۆژەو لسر پت باز بازن دەكن. لھیچ وشـــیك ناترسن ئوەندەی لڕیفرەندۆم دەترسن. چونك ناخیان تنھا سكۆریسمی تیای و ھر جی ئوی ل دەبتوە. بۆی ئركی

سرشانی كۆمنی خلك كوا بوەستن لدژی دەرەبگو دەرەبگایتی.بۆ ئوەی ڕەوتی تاك و كۆمل شـــیرازەی بتوبت و لئم میاندا بگین ئاستی برز و بلند و خومان ب برایتی و یكسانی تیار بكین و لكۆت و پوەندی نفامی رزگار و دەربـــاز بین. ئمانش چاالكی راســـتقینی گرەكو وەك ئندامكانی جستمان ئاسا سیری یكتر بكین و حز برەفاھیتی یكتر بكین و لھول و تقكانمان پژیوان نبین و پاك و چاك بین. پوەری ئاستنگكان لكدارتر نكین و چونك ھیچ شـــت نیی كوا چارەسری نبت و یكالنبتوە. پۆلین كردن و ریزبند كردنی عراقیكان بۆ ســـ گروپی قمەو كوردی ك داواكاری نر بخرگش ئیدەست م سر ئم. ھیس و دووەم و سوون م و شیعكیقالبكـــی كورتتر ئوا كورد و عارەب ھروا یكتـــی ئارەزوومندان ل ھموویان گرنگترە جگ لئمانش دەنگدان و دەستوور و چاالكی یك لدوای یككانی ٨٣ سای ڕابردوو ئمان ھر ھموویان بۆ ئازادی بوو بۆ گۆڕان بوو بۆ سركوتن و ون بوویدی خی زۆریان ھاتش زۆربمانوتن بوو دیارە ئشكوتن و پدەســـك

راست و شاخ بووی شار و بدەست بووی دەستكی یاسا.

مامۆستا مال عبدولخالقی شوانی

تاھیر ئاغای تیراوەئا: شوان غمبار

تاھير ئاغا ١٩١٠-١٩٧٤

علۆ پانی ١٩٨٩-١٩٧٧

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،16بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی ھونر

- ھبســــت ســــح وەك دەنگكــــی دیاری نو س لت دەكات. كخزم كنمیوزیكی كوردی سائم نی ئو ھوست بنرخی ھبست سح لیاد بكا كات لناو برنامی ستۆدیۆی ئستران ناڕەزایــــی خۆی دەربی لســــر ئنجامی كۆتایی برنامك و بیاریشیدا چیتر لو برنامی كارنكا

و خزمتیش ب بھرەمندە زوم لكراوەكان بكا. رپرسب ی دا باس لیو دیمانح لست سبھ ی وایۆی كوردســــتان دەكا و پمكانی ئریھون

.میزاج كوردستان ب ك لموو كارھ ال گرت چۆن لۆژەی ئینســــتیوتی ھونپ •

بوو؟ بوو ل الم گری لكی ھونۆژەیراستیدا پل - نج لندین گندین الو و چچ وەی كنجامی ئئكوردستان ب تایبتی لشارەكانی ھولر و سلمانی و شارەكانی تر پیوەندیان بمنوە دەكرد بۆ ئوەی ری میوزیك یاخود شــــارەزا بوون لكی ھونخول ی كندانھرەمو بكی میوزیك یاخود ئــــرئامدەنگیان خۆش، پرەبدەن ب بوارە ھونریكیان وەكو ڕوون و ئاشكرای پیمانگای ھونرە جوانكان وەك دەزگایكــــی ئكادیمی و زانســــتی و ھونری لھرســــ شارەكانی كوردســــتان و دەتوانم بم و ڕانی كانی كۆیوتریش بووە وەك ناوچستا بئو كفری و لزۆر شونكانی تریش پیمانگای ھونرە جوانكان كراوەتوە، بم لھمان كاتدا براستی سان قوتابیكی زۆر فۆرم پشكشی پیمانگای ھونرە جوانكان دەكن بم ئم لبر ناچاری و لبر نبوونی جگی شیاو وەك بینای ناتوانین ھموو ئو قوتابیان وەربگریــــن، تنھا ڕژەیكی كم لو قوتابیان وەردەگرین منیش ب باشم زانی لدەرەوەی ئو پیمانگای پۆژەی ئینســــتیوتك ری ناوبو ئینستیوتی ھونئ م كش بكشكپو ئو ئینســــتیوت بســــرجم بشــــكانی وەك "فربوونــــی میوزیك، خولــــی ڕاھنانی میوزیك و وەی نۆتو نووسین وەی نۆتروەھا نووســــینھلڕگی كۆمپیوتر و چندین بواری دیكی گرنگ لخۆدەگرت ك ئســــتاش ئو پۆژەی لالم ماوە بم بداخوە لالین وەزارەتی ڕۆشــــنبیری یوە و لالیــــن ڕاوژكاری ســــرۆكی حكومتوە ھیچ كو پشــــت گــــوێ خرا"، لدراوە و بكم نموەكاتكدا من دەزانم ك چندین ســــنتر و چندین ناوەنــــد و گروپ و تیپی میوزیك ھی لم ووتدا

وەكو خۆی گوتی: من زامبیا حم عزیزدەرچوی پیمانگای پگیاندنی مامۆستایانم و لشاری سلمانی لسای ١٩٧٧لدایكبووم لگرەكی شخ محدین لسلمانی، ئستاش فرمانبرم لبروبرایتـــی تیپی ھونـــرە میلیكان و

ئندامی یكتی ھونرمندانم".*ســـرەتا چۆن توانیت بیتـــ نو ھونری

گۆرانی گوتن؟- ھرلمندایـــوە حزو خولیایكم ھبوو بۆ بـــواری ھونری مۆزیك بم ئـــو ھلم بۆ نرەخسا بوو، بنیســـبت گۆرانیش، گۆرانی برام مۆزیك ژەن بوو زیاتر كاریگری ئوان بوو

ك ھاتم نو دنیای گۆرانی گوتن.*ھاوكارییكانی ناوەندی ھونـــری برامبر

بزامبیاو ھونرمندان بگشتی چۆن؟- وەكو حكومت ھرمی كوردستان و ھاوكاری كردنیان بپ پویســـت نی ئوھاوكاریانش كاری دەزگاو ناوەنـــدو وەزارەتی رۆشـــنبیرینـــك كاری حكومـــت، بم دەبـــ ئاگای لھونرمندبت بۆ ئوەی بزانت پویستیان

.یچ ھب*دەبینین زۆرستایلی جۆراو جۆر ھاتۆت نو ھونری كوردیوە، ھندك پیان وانی كاركی باش بت ب الی ھندكیش كاركی باش تۆ وســـتایالنند باوەڕت بند تاچرموەك ھون

ھی؟- وەك خۆم باوەڕم پیتی، ستایل تاستایلیش یستایل ھ توركیی یجیاوازە، ســـتایل ھعرەبییـــ، من بـــاوەڕم بوەنیی چونك تۆ ئتوانی ســـوود ل چوار دەورەكت وەرگری، بم ئوەش بمانای ئوەنا كتۆ دەقاو دەق بچی گۆرانییكی توركی یان عرەبی الســـای

بكیتوە.*مرج ھونرمند، شـــاعیرو مۆزیك ژەنی

تایبتی ھبت؟- نخـــر، من كـــ كارك دەكـــم بالموە گرنگ نیی ھۆنراوەكی ھی كام شـــاعر بتن و ئاوازەكی كام ئاوازدانربت تنھا شـــیاوی

.مئ س، گوێ نادەمت و بگۆرانی ب*تقلیدو الساییكردنوە تاچند پویست بۆ ھونرمنـــد كات ك دت ناو ھونری گۆرانی

گوتن؟- تقلید باش نی ئگر ھونرمند خوی پوە بگر ـــت، چونك تۆ ئودەمـــ دەكویت ناو بواری ھونرییوە دەب ھوڵ بدەی ســـودیان ل ببین نوەك تقلیدیان بكیتوە، من پم باش ھونرمند ستایلی تایبتی خۆی ھبت.

* كۆنسرت وئاھنگكان تاچند ھون رمند بجماوەرەكی ئاشـــنادەكات و برەو پشی

دەبات؟- مرج نیی كۆنســـرت ھونرمند بناسنت بم كۆنسرت خۆی لخۆیدا كاركی ھونریو ھونرمندەك برەو پش دەبات، بم ئگ ر وازی دەنگ وكارەكانی باش نش كرتكۆنسبوو یان گۆرانییكانی دوبارە بوونوەی تدابوو

ئتوانم بلم لكشی گۆرانبژ كم دەكاتوە.* وەزارەتی رۆشـــنبیری ك ماـــی دووەمی ھونرمندان، تحامولی چـــۆن بووە لگڵ

ھونرمند زامبیا؟- ئتوانم بلم لم ئلبومم كیكم ئلبومی منـــ بناوی خمی مـــن، ھاوكاریـــان كردم سوپاســـیان دەكـــم بم ھیـــوادارم ك لم ھاوكاریان بب جیاوازی ســـیری ھونرمند

بكرت. ندان كرملبومـــی ھونكۆپـــی كردنی ئ *چندین سا ئم پتای یخی ھونرمندانی كوردی گرتووە، تۆ چیت ھی بۆ ئم ڤایرۆسی

تووشی ھونرمندان بووە؟- سبارەت بدیاردەی كۆپی كردنی برھ می ھونرمندان ب خك دەلم ئگر كســـك ووتكی خـــۆی خۆش بووت چۆن ئوكارە نابجب دەكات، ئگریـــش ووتمان بوت دەبت ھونریشـــمان بوت و خۆشمان بوت،

ئمـــ ئلبومك بو ماندی بـــوون و خو ن و خیاوە برھم دنیـــن و زۆر وەختی بۆ ترخـــان بكین، ئگر ھـــات كۆپی كرا، من ھیـــچ بجیاوازی نازانم ك تۆ دەســـت بكیت

بگیرفانی كسك.* میدیاكانی كـــوردی چۆن دەروان برھمی ك لرۆژ ئای ،حامولیان چۆنندان و ترمھونرۆژان كشت بووە ل گل ھیچ راگیاندنك؟

- من وەك خۆم كشـــم نبووە ل گل ھیچ راگیاندنك لھمانكاتدا كاریان ب پی پویست نبووە ئوانیش وەكو وەزارەتی رۆشـــنبیری جیاوازی دەكن ل نوان ھونرمندان، ھیوام وای جیاوازی نمنت تۆ جاری واھی كلیپ دەكیت بۆ برھمكت ئگر كنالك یارمتی ندات خۆ نابت ھر لسر گیرفانی ھونرمند

بت.*ئستا خر یكی چیت لدوای ب رھم ھنانی

یكم ئلبومت بناوی خمی من؟- تۆ لـــ ووتك دەژیت ھیچ شـــتك وەك خـــۆی ناروات و دوورە لراســـتی، لبرنامم دای كلیپ بۆیكك لبرھمكانی ئلبومی خمی من بكم بم كاركی تقلیدی ناكم و كاركی پرۆفیشـــناڵ دەكم ك ل مستوای

كارەكم بت. وەبوو، ئایی ئكلبووممی من ناوی ئخ*

ھیچ خمك ھی ل ژیانی زامبیا؟-من ھیچ خمكم نبووە، بنســـبت، خمی منیش كناوی ئلبومـــ كم، یكم تراكی ئلبومكم ب بریاری ھرس المان بوو خۆم و ھاوسرەكم و گۆرانی برام، ك ئامادەكردنی

مۆزیكی بۆ كردوە.* زامبیا عاشق؟

- عاشقی ھاوسرەكمم.* چۆن زامبیا ژیانی ھاوسری پك ھناوە؟

م بـــوو دوایش بوو، بم ھاوررە كھاوســـ -خۆشویستم پاشانیش بووە ھاوسرم

*دواوتت؟- دەست خۆشی بۆ مانگنامی بدرخان بۆ ئم

دەرفتی كبمنی دا.

بڕژەیكی زۆر، مانگان پارەیكی زۆر وەردەگرن بــــم زۆر بب ســــروبری (لگڵ ڕزم ك ئو قسی دەكم) بۆی بداخوە لوتی ئم دا كاری یر دەكرێ كوازە سوشند برمری یا ھونھونلڕگای میزاج و لڕگــــی برادەرایتی و ڕگی ،ر دەبیســــتی كارەكانی بۆ مرژەوەندی تایببئگینا وەكو لھاتوویی و كفائت و بواری چاالكی و دەزگاین ئالیل كی نیقیمھیچ ت و شتانو ئپیوەندیدارانوە، بۆی من بۆ جاركیتر دیسان ئو پۆژەی پشكشی وەزارەتی ڕۆشنبیری دەكموە بۆ ئوەی بتوانم ئو پۆژەیم سربگرێ. براستی دیارە ئو پۆژەی پۆژەیكی ھونری الوان و منیش بوپڕی خۆشحایوە لگڵ چندین ھونرمندی تر ك پســــپۆڕن ل بوارەكــــ دەتوانین لو بوارەدا ئركی خۆمان بج بگینین، بۆی من بخمكی گورەی دەزانم و بئرككی سر شانمی دەزانم و

بكاركی زۆر گرنگی خۆمی دەزانم.• ھــــۆی چی بوو ئو پۆژەیت ج بج نكراو

پشت گوێ خرا؟ جب راســــتیدا من نازانم ھــــۆی چی بوو جل -نكرا، تنھا پۆژەیك و بشوەی سنتر وەكو چاالكی دا، ك م جیاواز لی تر براننتو سئئستا چندین ســــنتر ھی تنھا ناوك و ھیچ ناوەڕۆككی نی، بم بداخوە منیش نازانم ئو

ھۆكارە چی بوو ك پشت گوێ خرا.• ھنــــدێ ھونرمنــــد بانگ دەكرــــن و كاریان بۆدەكرێ و ھبستیش پۆژەكی پشت گوێ خرا،

ھۆی ئم چی؟- من ھۆكارەك بۆ ئوە دەگڕنموە ك ڕاوژكاری نھا بوە تداخــــب (وت زاھیركــــھ) ریھونمیزاج كاردەكا، نوەك بشــــوەیكی یكسانی یا بشوەیك خزمت بھونرمندان بكات، نموونشم زۆرە لو بوارەدا، ھونرمند ھكوت زاھیر تنھا خۆی ئــــارەزووی لدەكا ك ســــانو ككار بۆ ئیتی و لو ماوەیدا چندین ســــی دی دەركردووە كــــ براســــتی تكلیفكی زۆری لخــــۆ گرتووە، رەبین و ڕۆژانكان عم گۆرانیرجم سدەتوانم ب و گۆرانیانئ ،و دەزان بیستی دەبكیش گوخھیچ خزمتك برەوتی ھونری كوردی ناكا، بم بداخوە منیش ئو پرسیارە لدەست دەكم،

!...ورەیكی گیوە ھئ م وایپ ك• ئو بھرەمندانی ك ل ســــتۆدیۆی ئستران بوون قوربانی، دواتر تۆ بیارت دا كاریان بۆ بكی

ئو كارانت چی بسرھات و گیشت كوێ؟- من وەك ئوەی ك چندین بھرەمند بداخوە بدشكاوی لبرنامی ستۆدیۆی ئستران گڕانوە

ك ماوەی ساك زیاتر بوو ئم تیدا ماندوو بووین، ك ئو بھرەمندان خاوەنی بھرەیكی زۆر باش بوون، دەكــــرا ل ئنجامی كۆتایی ئــــوان یكم بن نك (ھدر محدیــــن) ك لالین ھكوت زاھیرەوە بمیزاج ھبژــــردرا، من وەك خۆم لو ماوەیدا چندین كارم بۆیان كردووە، لوان ئاوازك بــــۆ ماردین و گۆرانیكی تازە بۆ ھاكان ك ئویش بھرەمندكی تربوو ل ستۆدیۆی ئستران، ھروەھا دابشكردنی میوزیكك بۆ بھرەمند ساالر نورۆز و ئاوازكی ترم داناوە بۆ ھۆگر تنیا كریم ك ئویش ل كوردستار ل قۆناغی كۆتایی بشداربوو، چندین كاری ترم بدەستوەی ك ئستا كاری تدا دەكم، لماوەیكــــی ئایندەش كاردەكم بــــۆ بھرەمند

(جالل) ك لھبج ھاتووە ك ئویش شایانی كاری ھونری جوان بوو، ھروەھا بھرەمند ئنجام ك ئویش لھبج ھاتبوو ل ئایندەیكی نزیكدا وەی كلیپ بشوە جابو دەبنب مانرھو بئ

یان ب شوەی تۆمار كردن.• برپرســــ ھونریــــكان تــــا چند لئاســــتی

لپرسراویتی دان؟- بداخكی زۆرەوە دەم وەزارەتی ڕۆشنبیری و ئو دەزگا پیوەندی دارانی بواری ھونری ك دەزگای ســــتاش بتا وەك ئدا ھكتو ن لری باھونشوەیكی باش نپرژاونت سر ئوەی ك براستی تقیمك بۆ كارە ھونرییكان دەست نیشان بكن نو شــــوراننتو ســــو گروپ و تیپ و ئبۆ ئ

ھونریانی ك ھی، بداخوە زۆر بشــــوەیكی سرپی دەڕوات، نموونم زۆر زۆر الی ك چندین بب یری ھندین تیپ و گروپی ھونر و چنتسئوەی دار لسر برد دابنن مانگان میزانییكی ،موە زوراســــتی ئــــی وەردەگرن، بیازۆر خكاركی زۆر زۆر نشیاوە، ئوە ھاندانی خك نی ،و بوارەیكدانی ئوە تبۆ بواری ڕۆشنبیری، ئ یبۆی دەخوازم وەزارەتی ڕۆشنبیری لسر بنمای لھاتوویی چاالكی و لســــر كاری ھونری چاوك بخشنتوە بو ھموو سنتر و ئو تیپ ھونری یانی ك بداخوە ئگر بپی ئو میزانی و ئو پارەی مانگان ب دەبوا ھموو مانگك ل ھولری پایتخت چندین ڤیستڤای ھونری و كاری گورە بكرابــــوا و ھۆكانمــــان ببرنكوتبا، بم من

دەپرسم ئو كاران كوا....؟• ك لبرنامی ستۆدیۆی ئستران ھوستت نواند، ئایا بتنھا بیارت دا واز ل برنامك بنی

یا گروپكت لگت ھاتن بۆ كوردسات؟- مــــن وەك خــــۆم، وەك ھونرمندك ك لكاری ھونری بشدار دەبم پم وانی خزمت كردنی كاری ھونری ب شاشیكی دیاریكراو بكناكی ھونری دیاریكراو نی، وەك بخۆمان دەزانین چندین كنای راگیاندن و چندین كنای ئاسمانیمان ھی، من پم وای خزمتی ھونری لھر شــــونك بیكی تنھا وەك ھونرمند لو بوارەی خۆتدا گر بتوانی شتك بكی زۆر گرنگترە، نك گرنگیكی لوەدا ب كمن لزاگرۆس یا كوردســــتان یا كوردســــات م وایپ بۆی ،كی دیكنار كھمۆسیقا بژەنم یالكاری ھونری كاركی دەستجمعیی و ھروەھا ئو گروپ خۆشویستی كلگم بوون كسیان ئامادەنبوون لو برنامی ســــتۆدیۆی ئستران بشــــداری بكن و ئو گروپ ئستا لگڵ منن و دەتوانم بم یكك ل باشترین گروپكان دەلیلی ئوەش ئستا چندین ھونرمند ھن ك كاریان می چاكمان داناوە، ئرنامــــین و بڵ دەكگلبھیواین بتوانین خزمتكی باش بكین و خزمت بھونــــری كوردی بكین و بۆمــــن ھیچ كناك بھایكــــی تایبتی نی تنھــــا ئوەنب ك ئو كنانی دەیانوێ زیاتر خزمت بھونری كوردی

بكن، ھونرمندیش حزدەكا لوێ خزمت بكا.• تۆ وەك ئاوازدانرك و ئاوازدانرەكانی تر تاچند ھوتــــان داوە برەو ڕووی ئــــاوازە عرەبی یكان

بوەستن؟- لراستیدا من پم وای ئوكارە بتنھا بھونرمند ناكرێ، بكو دەســــتیش دەبــــ چاوك بوە بخشــــنتوە، ك ئو ئاوازانــــی لناو خكدان

ھمووی عرەبی و ھمــــوو خك ئوە بڕوونی دەزانن، لرەدا براستی شتك ھی ئویش براستی یكی مادی زۆرباشی ھتوت زاھیر ئیمكانیكھو ھركسك بیوتن دەتوانت ب ئارەزووی خۆی مســــرەفی بكا و بیبات توركیا و سوریا و ھموو وتــــكان، بئارەزووی خــــۆی بزۆرترین پارە ئو كارەیان بۆ بكات، بم ئم لرە وەك ھونرمندان ھتــــا برھمك تۆمار دەكین لوانی لســــر ئركی خۆمان بت یا لوانی بھزار دەردەسری تا تواوی دەكین و ئمش بوەناوەستین، لبر ئوە دەتوانم بم عشقك ھی بۆ ھونر، ھونری كوردیش ئایندەیكی جوانی ل چاوەڕوان دەكرت. ئم لرە گرنگی بكارەكانمان دەدەین، بگش وماوەیندان لرمبۆ ھون ندین كارە كوە چبۆ ئكردومان ھر لكوردستان بۆ نموون سیدی یكی ھۆزان دەروش، كمن وەك ژەنیار كارم تدا كردووە ســــیدیكی ھونرمند نازدارە ســــیدی ھونرمند بنــــد ئیبراھیم و دواین ســــیدی ھــــی ھونرمند ھڤاڵ ئیبراھیمــــ و چندین كاری تر ك ھمووی لكوردستان برھم ھاتووەو، بدەست و پنجی ژەنیارانی كورد ژەنراوە، ئوە بگیك بۆ ئوەی

ك كاری جوانیش لكوردستان دەكرێ.• چند بوانامی جیھانیت ھی؟

- دوو بوانامم ھی یكیان لسای (٢٠٠٦) لگڵ موو بوارەكانی تر چووینندی ھرمك ھونكۆمووتی ھۆندا لمیدیا ئكادیمی، ك یكك لو سنترانی بای و سان چندین خولی ڕاھنان بۆ خكی پســــپۆر لھموو بوارەكان دەكاتوە، كادیمیم وەرگرت كی میدیا ئیوانامو بمنیش ئ

بوانامیكی باوەڕ پكراوە.بوانامی دووەمیان لسای (٢٠٠٧) ئم شاندكی پیمانگای ھونــــرە جوانكان لچوار مامۆســــتا پــــك ھاتبووین لالین كۆنســــرفاتواری پاریس بفرمی بانگھشــــت كراین و لوێ پیوەندییكی گورەمــــان لگڵ ئم كۆنســــرفاتوارە بســــت، ك ئم كۆنســــرفاتوارە یكك لكۆنسرفاتوارە بناوبانگكانــــی پاریس لبواری ھونر و میوزیك،

لبر ئوە بۆ ئم كاركی گرنگ بوو.• دەن: یا ل نووسراوكی ئینترنت باس لوە دەكن، ك ھرشــــت كردۆت ســــر خوندكاركی

پیمانگا.. ئایا تاچند ئم دەنگۆی راست؟ - قناعت بك، ھیچ ئساسكی نیی، كات كارك دەكیــــت، یا خریكی پۆژەیكــــی ھونری نوی جددیــــت، ئو پو پاگندان بو دەكرتوە، تنیا ئوەنــــدە دەم: كانی پاك بدەمی ســــگ پیس

!!!ناب

"ھبست سح" ل دیمانیكی بدرخاندا باس ل پشتگوخستنی پۆژەی ئینستتیوتی ھونر دەكات:ھكوت زاھیر تنھا ب میزاج كاردەكا

سازدانی: مسعود ئیبراھیم

زامبیا: ك وەكوخۆی نییھیچ شت تم وول

روەك وتراوە : پارە شادەماری ژیانھو، كاروبـــاری ڕۆژانی ژیان ب پارەوە بندە و، ل زۆر ووتان زۆر جار پارەی

دڕاوچند شـــونی لـــت بـــووە و چاك ئاسایی بشـــوەیكی و دەكرتوە مامی پدەكرت بم ئوەی جی راق بع ل مالی ئل ك رنجســـگشـــتی و، ل كوردستان ب تایبتی پارە ك دڕا ئیدی نابت چاك بكرتوە، چونك نـــ بچاككـــراوی مامی پدەكرت و نبدڕاوی، چونك وەك الی ھموومان ئاشكرای پارەی عراقی دەكات ك نجا دیناری دەست پپ بڕەنگی مۆرە و تا دەگات بیست و پنج ھزاری ك ڕەنگی سوورە. ل سرەتادا پنجا دیناری زۆر ب نرخ بوو زۆر جار ل بازاڕ ب زەحمت دەســـت دەكوت بم ووردە ووردە بھای كم بووەوە ب دڕاوی و، ن بـــ و ڕادەی نتـــا ئ دەگیراو، ل بازاڕ وەرن چاككراوەیی لكۆتاییدا ئیدی لكار خرا، ھرچندەش پارەیكی فرمی و لالین حكومتی ناوەندییوە دانی پدانراوە جا ئستا وا خریكـــ ووردە ووردە دوســـد و پنجایی بگرە پنج ســـد دیناریش بچاككراوەیی و ن بدڕا ئیدی نكدڕاوی كاری پنكـــرێ. جا داواكارم برپرســـانی پیوەندیدار لخمكی ئو بابت بن پش ئوەی پارەكانمان زیندە بچاڵ بكرن ڕگ چارەیك بۆ

ئم بدۆزنوە.

بدومان عد سلسعئ

ھبست سالح-٢٠٠٧

(٢٥٠)ییبرەو كوێ؟

سازدانی: رەوەند حاجی

زامبيا- ٢٠٠٧، فۆتۆ: كاژاو

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،17بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی وتارو دیمان

مام حوسن ل دەستپكردنی جنگی جیھانی یكم ســـای"١٩١٤"چاوی بدنیـــا ھناوەو ئودەم كوردستان لژر فرمانەوای دەوتی عوســـمانیدابووـ ئـــوكات ژرخانـــی ئابووری كوردستان بجارك داتپیبوو ژیان و گوزەران لئاســـتكی زۆر نزمدابـــوو كوات ســـرەتای ژیانی بـــ كولمرگی دەســـتی پكـــردووە، نگی جیھانی بنی جالی كوردەواری ســـالـــسانی"گرانی"بناوبانگ بھۆی مردنی باوكییوە ب ر منداروەردەی كردووە وەك ھدایكـــی پ شـــاوە. ژیانی خۆی بك رەنجی زۆری كباوككشتوكاوە بڕكردووە تا سای"١٩٤٥"دەستی ببازرگانـــی و ئاژەداری و كین و فۆشـــتنی دانوـــ كـــردووە. ھر بھـــۆی كارەكیوە ھاتووچۆی بغـــداو شـــارەگورەكانی كردووە لرگاش دۆستایتی لگڵ چند پیاوی ناوداری ئودەمدا پیداكردووە لوان ھندێ پیاوی ناودارو سیاستمداری مزن لوان"عونی یوسف- یحیا ســـلیم، نافیع یونس، سالم حیدەری- جمال

حیدەری بنمای حیدەرییكان. لگـــڵ ئـــوەی ژیانـــی سیاســـی بخباتی بـــم چینایتی"چپایتی"دەســـتپكردووە ھســـتی نتوایتی مام حوسن زۆر برزبووە لیادی نورۆزی"١٩٤٨"بشدار بووە ك لمای حیدەرییكان كراوەتوە. لسای"١٩٥٣"بشداری كاریگـــری ھبـــووە لســـركردایتی كردنی بزووتنوەی جوتیاری دەشـــتی ھولر ك دژی دەرەبگكانـــد كرا. لسای"١٩٥٥"ســـردانی شخ محموودی نمری كردووە جاركی تریش نامیكی"علی محموود كاكخانی"گیاندووە بشخی نمر. دۆستایتییكی بھزی ھبوو لگڵ بنمای شـــخ محموود لوان: شخ لتیفی كوڕی. لو ســـردانانی شخی مزن وتیكـــی مژوویـــی بۆ گاوەتوە ك شـــخ متوانایی ئ زانین و بـــن رموبـــووی لـــفنبوو شكســـتمان خوارد نمانتوانی دەوتی نتوەیی كوردستان پارزگاری لبكین، بكو برژوەندی ئینگلیز لگڵ عرەبی سوننو دنیای عـــرەب یكی دەگرتوە. ھردەم ئم وتی بۆ دەگانـــوە، منداكانی مام حوســـن"كاكل- فارس-دارا-كاوە-شوان-بۆتان-ســـۆران"زۆربیان

ناوی كوردین بۆئودەم زۆر گرنگ بوو. خباتی سیاســـی مام حوســـن لپناوی برگریكردن لمافی چوساوەكان و عدالتی كۆمیتی و ئازادی و رزگاری لداگیركری بووە ھردەمیش خباتی چینایتی نتوەیی بیكوە گرداوە.

لدوای شۆڕشی گالوژی"١٩٥٨"گۆڕانكی گورە بسر عراق و كوردستانداھات، ئوەی خباتی بۆ كردبوو ھندك دەســـتكوت بدەســـتھات فالحی"بادەستبوو لسای"١٩٥٩""جمعیی لعراق و كوردســـتان، مام حوسن لسرووی ئم جمعیبوو لدەشتی ھولر وەك پسپۆرو شارەزا ئیسالحی زراعی شاری ھولر سوودیان

ل مام حوســـن بینی چ لڕووی چ چاكســـازی كشتوكای چ لڕووی دابشكردنی زەوی لسر جوتیارەكان. لسای ١٩٦٢ رژمی عبدولكریم قاســـم ھگڕایوەو بیاری گرتنی بۆ دەرچوو گیراو رەوانی سماوە كرا، بم لرگای عونی یوسف ك دۆســـتی وەزیربوو ئودەم ئازادكرا. لســـای"١٩٦٣"ی"٨ی شـــوبات" حكومتـــی عبدولكریم قاســـم رووخاو عرەب شۆڤن و بعسییكان دەستی سیاسییان گرت دەست و زۆری نبرد ھرش كرای ســـر كوردســـتان تڕو وشـــكیان ســـووتاند. ئمجارە بناچاری مام حوســـن چكی شرەف و پشمرگایتی

كردەشـــان، ئمجـــارە خباتـــی چینایتی و نتوایتی بیكوە گردا لالیك و برگریكردن ل خكی زەحمتكش و ڕەنجدەر و لالیكی تر برگریكردن ل گل و نیشتیمانی كوردستان. لعراق و شارەكانی كوردستان زۆربی چپ و شیوعی و دیموكراتخواز و نیشتیمانپروەرەكان خرانـــ زیندان بســـدانیش گوللباران كران و لسدارە دران، زۆریش لژر ئشكنج گیانیان

لدەستدا. رشی دڕندە كرایكانیشـــدا ھھات و شاخدل سر پشـــمرگو جماوەری گلی كوردستان، مام حوسن ئودەم ســـركردەیكی لھاتووی برگریكردن بۆ بارەگای مام حوســـن ل بینی بستانو ئاخورە بوو تاكو ئستا كانیی ئاوك ھی ك مام حوســـن بارەگای لســـردانابوو بناوی كانی حوســـن میاس، مام حوســـن دۆســـتكی ھرە ھرە نزیكی"عونی یوســـف- كریم ئحمـــد- عزیز محمد- ئحمد بانی پكان"بوو، بۆیركباس ئاغای ســـالنی- عخجارك لشاخ ســـردانی عونی یوسف دەكات لمای عباس ئاغا زۆریش دۆســـتی محموود عـــدۆ بووە بم ھندجار بۆچوونی جیاوازیان لنوانـــدا ھبووە. دۆســـتایتی لگڵ حمد ئاغای مرگســـۆر و فاخیر حمـــد ئاغا زۆر

خۆشبووە زۆرجار سردانی یكتریان كردووە. لكاتی پشـــمرگایتی ســـركردایتی چند شڕو داســـتانی گورەی كردووە، لپرسراوەتی پشمرگش بووە بچند پلیكی سربازی. لدوای بیانی ئازادی"١٩٧٠"لھولر بووە، زۆر دۆســـتی شـــخ لتیف بووە مام حوسن وەك كسایتییكی كۆمیتی دەوری خۆی بینیوە

لچندەھا سوحی كۆمیتی. زۆریش دۆستی شـــاعیرو رووناكبیرو نووسر و تیییژە كۆمو توزەرەكان و ئدادوەر و پاربووە لوان:"كریم شارەزا- دزار-ممتاز حیدەری- جمیشد حیدەری- حاكم ڕەشید-حاكم سعدی- گیوی موكریانـــی- عبدو كانی مارانی- حاكم وریا- ھرچندە مام حوسن نخاوەنی بوانامی ئكادیمی بزر بووە ن كوڕی شخ و مال و ئاغاو سرۆك خل بووە. بكو ھقووی ناو واقیعی جرگی كوردەواری بووە. دژ ب پاڕانوەو دوعاوو لسای"٢٠٠٢/١٠/٢٢"مائاوایی بووە. نوزانوە یكجاری لكردین و. ھروەھا برادەرایتی لگڵ تكۆشران ھبووە لوان: ئحمد حمدەمین.

سو لگیانی پاكی.

ب شـــک مه سه له ی له سداره دانی وه زیری به رگری ڕابـــردووی عراق فه ریقـــی روکن سوتان ھاشم، یه ککه له و خاڵ و باسانه ی که له مـــژووی عراق بۆ ماوه یه کـــی زۆر ده بته جگای دروستبوونی چه ندین ڕا که ھه ندکیان به شـــوه یه کی دیار و توندوتیژ دژبه یه کن ئاشکراشـــه که ھه مـــوو ڕایه کان بناغه ی لۆژیکی و مژوویی و سیاسی خۆیان

ھه یه .مه سه له ی ســـوتان ھاشم له و کاته ده ست پناکا که حوکمی له سداره دانی له سه ردرا، به کو ده توانین پشینه که ی بگه ڕنینه وه بـــۆ کاتـــی دادگایی ســـه دام حوســـن و پاشتریش حوکمی له ســـداره دانی،که مام جه الل چه ندین جار دووپاتـــی ئه وه ی کرد : که من بیاری له ســـداره دانی ســـه دام حوسن مۆرناکه م، له به رئه وه ی پش بوونم به ســـه رۆک کۆمار داوام کـــردووه و ئیمزام کردووه له سه ر بانگه وازکی جیھانی دژ به حوکمی له ســـداره دان له ھه موو جیھان و ئســـتاش ناتوانم له و په یوه ســـت بوونه م

پاشگه زببمه وه .سیاســـه تمه دارکی وه ک ســـه رۆک جه الل تاه بانی که مه ســـه له یه کی ئاوا ده خاتـــه به ربـــاس، بـــ شـــک ته نیـــا ئیلتیزامی شه خســـی نیه به و بانگه وازه جیھانی یـــه ، به کو ســـه ره تایه ک و بانگه وازـــک بوو بۆ پرســـیارله خۆکردن و کردنه وه ی گفتوگۆ له

سه ر بابه تكی ئجگار گرنگ :" ئایا ئمه ده توانین له تۆه ســـه ندنه وه ی خونی خۆمـــان و که س و کارمان به دڵ و عه قک کار بکه ین که بیر له داھاتوو بکات و بۆ نه وه ی داھاتوو پالن دابنت و بناغه ی ده وه ت یاسا و سه روه ری مرۆڤ دابنین ؟ یان له شـــین و واوه یالکانمان به شوه یه ک به رده وام بین که حه قی خونمان به خون بکه ینه وه .. الســـن بالسن و العین بالعین و

البادئ أڤلم !!.ھه ردوو ڕگا ده بت به ھمنی باســـی لوه بکه ین و به دوورودرژی لی بکۆینه وه بۆ ئه وه ی له ئاستی ئه رکه کانمان بین به رامبه ر خۆمان و ڕابردووی میلله ته که مان ھه روه ھا له

به رامبه ر نه وه کانی داھاتوو.ھـــه ردوو ڕـــگا ده توانین پیـــدا بۆیین، ھه ردووکیان زه ره ر و قازانجی خۆیان ھه یه .

ھه ردوو ڕگا ووت ھه ن له چه رخی بیسته م دامه زرابن و ده توانین وه ک نموونه باســـیان لوه بکه ین....ھه ردوو ڕگا ئه نجامی بۆ ھه ر

یه ک له و ووتانه سوودی خۆی ھه بووه .به داخه وه په یامه که ی مام جـــه الل له ناو ڕۆشـــنبیران و خه کی کورد که مک ته پ و تۆزی کـــرد و له ئه نجامدا ته نیا به و ڕگایه نه ڕۆی که مام جه الل ده یوست پیدا بوات.......بۆیه ده یم بـــه داخه وه ، چونکه ئه م جۆره پرسیارانه له مژووی ھه ر میلله تک پرســـیاری چاره نوسســـازن و شـــوه ی

بیرکردنه وه مان نیشان ده دات له کاتی ئستا و داھاتوو.

......به داخه وه ئه گه ر بووبته باسک ته نیا له داوا یاساییه که ی کۆمه ه ی چاک بوو له سه ری به سیفه ته فه رمی یه که ی وه ک سه رۆک کۆمار ( که ئه مه بابه تکه بۆ خۆی به ته نیا پویســـتی به لکۆینه وه و باســـلکردنی

جیاوازی خۆی ھه یه ).......بـــه داخه وه چونکه ده نگانـــک ئه م سیاســـه ته ی کورد له به غدا ته نیا ده خه نه سه ر شـــانی مام جه الل به سیفه ته حزبی و حکومیه کانی و ده ستکه وت و زه ره ره کان ھه مووی ده گه ڕنته وه بۆ شه خســـی مام جه الل، که ئه مه ش له به شکی گه ر ڕاست بت که ئه و به رزترین که سایه تی کوردیه له به غدا و به که م و زۆر ئه و به رپرســـیاره له سیاسه تی گشتی کورد له گه ڵ ده زگاکانی عـــراق، به م لـــه وه زۆر ھه ه یه که بـــه نونـــه ری خۆی ده زانـــ نه ک نونـــه ری ھه مـــوو کورد ( به گه ڕانه وه بۆ ده نگه کانی ھه بـــژاردن و ھاوپه یمانتی زۆرینه ی ھزه سیاسی یه کوردی یه کان له به غدا)، ھه روه ک چۆن مه ســـعود بارزانی و کۆسره ت ره سوڵ وه ک ســـه رۆک و جگری سه رۆکی ھه رمی کوردستان نونه رایه تی ھه موو کورد ده که ن ( جارکی تر به گه ڕانـــه وه بۆ ده نگه کانی ھه بـــژاردن و ھاوپه یمانتی زۆرینه ی ھزه سیاســـی یه کوردی یه کان له کوردستان )، ھه روه ک چۆن نچیـــروان بارزانی و عومه ر فه تاح وه ک ســـه رۆک و جگری ســـه رۆکی حکومه تی ھه رم سه رۆکایه تی ئه نجومه نی وه زیران ده که ن (جارکـــی تر به گه ڕانه وه بۆ ده نگه کانی ھه بـــژاردن و ھاوپه یمانتی زۆرینه ی ھزه سیاســـی یه کوردی یه کان له

په رله مان و کابینه ی حکومه ت ).جارکی تر بگه ڕینه وه سه ر بابه تی سوتان ھاشـــم، مام جه الل لـــه م مه ســـه له یه ش جارکی تر پرسیاری له ســـداره دان و له ســـداره نه دانی ھنایه وه ژر بـــاس، به م ئه مجاره یان قوتر و ڕوونتر، به و مانایه ی که ده وه ت ده بت خۆی له ڕق وقینه دوور بخا و له سه ر بناغه یه ک دابمه زرێ که ڕبگرت له ڕژانی زیاتری خون له عراق و کاتی ئه وه ھاتووه که پسپۆرانی(تاوانبار) گه ر بیانده ینه دادگا بۆ ئه وه ی ببن به عیبره ت بۆ داھاتوو، به م ده بت له بیری کۆنی ھه زاران ســـاه ڕزگارمان بت بۆ ئـــه وه ی میژوویه کی نوێ دابمه زرنین که جگای ژیانی ئاســـووده ی

نه وه کانی داھاتوومان بت.له کۆتاییدا ده م له ســـداره دانی سوتان ھاشم ھه روه ک سه دام حوسن ئه نجامکی ئاشکرای سیاسه تی زه بروزه نگی کورانه ی به عس و داپۆســـینی ده زگاکانی ده وه ت بووه له چ سای رابردوو و خواردنه وه یه له ھه مان ئه و کاسه ژه ھراوی یه ی که ده رخواردی ملیۆنه ھا که سیان دا، به م به شوه یه ک که قوربانیانی ئه و سه رده مه له سه دایه کی ئه م یشدا خه ونیان په یان له خه یا جۆره مامه

نه ده بینی.

سوتان ھاشم وچه ند پرسیارک؟

ئاسۆ ئه حمه د

بـــداخ و پژارەیكی زۆرەوە ھوای ماڵ ئاوایی كردنـــی ماددەی ســـد و چل ی دەســـتووری ھمیشـــیی عراق ك دەكات كـــوڕی مادەی پنجا و ھشتی جوان مرگی دەستووری كاتی و كۆتایی ھاتنـــی ماوەی بزیندوو مانوەی ئو ماددەیو، دووای ئو ئو نخۆشی درژخاینی ك تووشی ببوو، سرەڕای ھوڵ و كۆششكی كوردستان پزیشكسیاســـیكانی لالین زۆر بۆ چارەســـر كردنی بم بھۆی خم ساردی برپرســـ باكانی حكومتی عـــراق و دابین نكردنی پزیشـــكی دلسۆز و پســـپۆر و دابین نكردنی داودەرمانی پویست بۆ چارەسركردنی، خۆشـــخاننكی زۆرەوە لداخ ناوبراو ب بۆیسیاسیكی عراقی تازە دی للدان كوت و بمش تمی نائومدی لئاســـمانی كوردستان

تیشكی خۆری ئازادی نارۆشن دەكا بتایبتی ناوچ زۆر لكراوەكان ك نزیكی لسدا سی و نۆی خاكی كوردستان پك دەھن، بنمانی ناوبـــراو دەردەكـــوێ ك ن ئم دەســـتوورە ھمیشـــییو ن ئوانی پـــش ئویش توانای خۆشـــی كوردیـــان نی یر كردنی نچارەســـونخۆشـــخانی سیاســـی عراقی تازەش ھیچ توانای نی چارەسری ئم جۆرە نخۆشان بكا چونك ھندێ ل پزیشككان ھر بپیری بیابانی كۆن و ئامری سرەتایی پزیشكی ھسوكوت دەكن ك ماددەی سد و چلیش قوربانیكی ئم

جۆرە چارەسركردن بوو.ئمـــو وا چـــاوەڕوان دەكرێ ترمـــی ناوبراو لگۆڕستانی كشی نتوە فرامۆش كراوەكان بپچرتـــوە لنـــوان ھـــردوو جوانمرگ، ڕككوتنامی ئاداری حفتاو ماددەی پنجا و ھشتی دەســـتووری كاتی، پرسی ناوبراویش لدی ھمـــوو كوردكی ب ئمكـــ و لدووا

ساتكانی ڕۆژی ٣١-١٢-٢٠٠٧ دەست پ دەكا.

باوكی پۆ

چند درك لژیانی حوسن عبدو "حوسن میاس"فارس حوسن میاس

ئــــا غازی كچــــ ھونرمندیكی شــــاری چمچما و لسای ( ١٩٨٥ ) لدایك بووە و ئیستا خوندكاری بشی ئینگلیزی ،نــــدی مامۆســــتایانبیمانــــگای مپئا لدووەمیــــن فیســــتیڤای گرمیاندا وەكو یكمین كچ ئكتری فیســــتیڤاڵ دەستنیشان كرا. لدیمانیكی بدرخاندا

دی خۆی بۆ واكردین.• سرەتایی ھبژاردنت بۆ بشداریكردنت

لشانۆدا بۆ كی دەگرتوە؟- لسای (٢٠٠٠)وە ئاشنایتیم لگڵ شانۆ پیدا كردوە كئارەزوی مندایم بوو، یكم برھمیش بشــــداریم تدا كرد شــــانۆی ئنفال بوو لفســــتیڤای خوندنگاكانی سنوری چمچماڵ كیكمی فیستیڤاڵ

بووین.جــــی پبخشــــیوی چــــی •شــــانو

لسندویتوە؟ ،رەكانموو ھونو دایكی ھ یامشانۆ پ-ھناسی،خۆشویســــتی و مانایی ژیانی پبخشــــیوم چونك لرگیوە دەتوانم ونســــتجیاوازەكان لھست گوزارشت بكم، ھروەك شانۆ خۆشویستی رەگزی وە گرنگیش نیتندومس ری لرامبببالموە چونك وا ھســــتكم شارەكم

پویستی بھونرە.•دەكرت پۆلنك بۆ ئوشانۆیان بكی

كبشداریت تدا كردووە؟ئو برھمانی بشــــداریم تــــدا كردوە ( ئنفال، چیایی بزیو، خۆشویســــتی لنو دوكی جگرەیكدا، دواساتكانی چاوەروانی، مرۆڤكان لرە، چیتر چاوەروان نابین، لیدی ماكبیس،گمی كورسیكان) ك دوابرھم بوو بشــــداریم تدا كردووە

رۆلی كسایتیكی راڕام بینی.

•لكام ل برھمكانت رازیت لكامیانیش رازینیت؟

تدا بشــــداریم ئوبرھمانی -لھمو كردووە رازیــــم چونك لــــ ھریكیاندا رۆی كسایتیكی جیاوازم بینیوە بم دواســــاتكانی چاوەروانــــی كبــــۆ چلی ماتمینی ھونرمندی ئازیز وجوانمرگ ( لیــــل عبداللخ) زینــــدو میشــــوھبوو بشــــداربووم زۆرخۆشویســــت لالم چونك (خلیل ) ھاوریكی بئمك و ئازیزبوو بۆم.ھروەھا شانۆیی ( مرۆڤكان لــــرە ) كبرھمی تیپی شــــانۆیی گل بوو لفیســــتیڤای یكتی ھونرمندان كبشداربوین كوەك یكم ئكتری كچ

دەست نیشان كرام زۆر خۆشحاڵ بووم.• بیرت لوە كردۆتــــوە ك لدرامایكدا بشدارببی یاخود بوارت بۆ نرەخساوە؟

- بدنیاییوەلرابردودا بوارم بۆ رەخساوە كتی ناوچیر بارودۆخی كۆمبم لبنم توانیوە بشــــداری بكم،بم ئیستا

گربواركی وابەخس خۆشحاڵ دەبم.• وەكو كچ شانوكارك دوای بشداریكردنت

لشانوكاندا توشی ھیچ گرفتیك بووی؟- بگومان موعاناتكان زۆرن بم ئوەی زۆر كات دوبارەوبونتوە ناھوشــــیاری و ت نگشــــتنی خك لشانۆ، زۆر جار وتوم چونككی كو توانجی خر تانبخكی ئم ناوچی پیان قبوڵ نی كچك ت كتایبی شانۆ ببینن بختر تسلھندێ جار بابتك باسی خۆشویستی دەكات بم لگڵ ئوەشدا ئو پیامی كــــ ھم گرتووە تا بتوانم لی یاخی نابم

وخۆشم دەوێ.• پشــــتیوانیت كــــ بوون لبشــــداری

كردنكانت؟- مالوەمــــان زۆر ھاندەرم بوون بتایبت دایك وباوكی برزم وســــرجم ھاوریانم وبتایبتیش ھاوری برز و خۆشویست ھونرمنــــد ( كاوە خالیــــد) كلیكم

بشداریكردنم لگما بوو وبردەوام ھانی داوم.

• شانۆیی (لیدی ماكبس ) چی الدروست كردی؟

- دەتوانم بلم كاریگری زۆربووە لسرم چونكــــ قۆناغیكی نوــــی كاركردنم بوو، یكــــم جاربوو لبرھمكی كالســــكی كاربكــــم وە بــــۆ مــــاوەی كتژمریــــك ببردەوامی لســــرتختی شــــانۆبووم ھرچندە تگشــــتن لدەقكی كالسكی ،چوەشــــمان بیرنئ كی قورســــكارپئچ زۆركمان بلین دەقی كالسیكی بسرچووە. بم دنیام پچوانی دەقی كالســــیكی ھر كاریگری خۆی دەمنت لناوماندا چونكــــ روداوەكانی زیندوون و بردەوام دوبــــارە ئبنوە وە تا رادەیكی م كزۆریش سوپاســــی ئامادەبوان دەكدەســــت خۆشــــییان ل كردم ك رۆی "

لیدی"م بینی.• ھستت بچی كرد كاتیك ك ئمساڵ وەكو یكم كچ ئكتری فیســــتڤای

گرمیان دەست نیشان كرایت؟- زۆر خوشــــحاڵ بــــووم كــــ وەك یكم كچــــ ئكتری ســــای ٢٠٠٧ ی دووەمین فیســــتیڤای گرمیان دەست نیشان كرام مجارمكی كــــ چوەشــــمان بیر نئبشــــداری فیســــتڤاك بكم كلسر ئاســــتی گرمیان بــــت ھروەھا دەموی لرەشوە زۆر سوپاسی ھموو ئندامانی كاستی برھمك بكم كزور ھانیان دام و ئاستوەی ئما بوئگو ماندوبوون لبدەست بنم بتایبت دەرھینر (تالیب می ئازیزم رزگار حریــــم و ھاوڕعبدالك

كریم ). • دوا وتت؟

ســــوپاس بــــۆ رۆژنامكتان بــــ ئومدم كســــانی بھرەمندتان لیاد نچ وەك چۆن ل رابردوودا خزمتی زۆرتان كردوون

دەستتان خۆش بت.

حوسن میاس

ئا غازی:شانۆ خۆشویستی رەگزی برامبری ل سندومتوە

مھدی جبار- كركووك

ئا غازی

ماددەی ١٤٠پرسی سیاسی

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،18بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی دیمان

خالید جوتیار

قامووسیفۆلكلۆر

دیوەخاندیو یان ئودیو یـــان ژوور، خان وات عگید سنگین بھردووكیان دەبنـــ ژووری ســـنگین یان جی كوردەواریدا ل عگیدان دانیشتنی ب ژووركی الكشی گورە دەگوترێ میوانـــداری بـــۆ رخانكرابـــتدانیشـــتنی رۆژ و شـــو، پشان ھموو ماكان دیوەخانیان نبوو تنھا دەومنـــد و ئاغاو پیاوی ھبووی چاوتر دیوەخانی دادەناو دەبوا ناوبانگی ناندەری و پیاوەتی ھبت ئوانی دیوەخانیان لتك ماكانی خۆیانردروەستكرد، چند پنجرەیكی ھبـــوو بۆ روانینی شونكی ھواكشـــی دەوروبرو دیار بۆ كســـ دیـــارەكان دادەنرا شونی دانیشـــتنی عوامی خك یان وەك سكۆ لچواردەوری دەكرا ر زەوی رادەخرا بســـر لیان ھمافوور و لبـــادو بالیف دیوەخان ،بـــوو، دەبوا فراوان برجی ھمقاوەچی ھب ناومار ئیشـــی تدا بكات، خرجی ھبت،ب ئمانت وەرگرتنـــی الیی دە، بجواب ھاتن گوایی، پناھندان لســـر گـــورەو گچكیـــی، لگوندەكان پشـــان تنیا دەومند و ئاغاو كخـــواو پیاوی ھبـــووی چاوتر دیوەخانی ھبوو، شـــوان خك لی كۆدەبوونـــوە بتایبتی ئو ناوبانگ بوون لی بدیوەخانانبخرھنانی خك و رزگرتنیان، قاوەچـــی قاوەی لدەگیـــرا ئوجا ئگر كســـك داواكارییكی ھبا قاوەكی رادەگرت و دەیگوت خاوەن ناخۆموە قاوەكـــت دیوەخـــان جببۆ ج داواكارییكـــم ھتا نكیت، ئویش دەیگوت كارەكت

ئنجامدرا. ك شـــو رادەكشـــا ئیدی دەبووە و حیكایت گانوەو ســـربردە الوك و حیران، ھونری گانوەو گوتـــن شـــونی شـــیاوی خۆیان ھبـــوو، خاوەن دیوەخـــان رزی تایبتی ل دەگرتن دواییش ختی دەكردن یان الی خۆی دەیھشتنوەو دیوەخان دەكردن، مسۆگر ژیانی ســـردەمكی زۆر تۆمـــاری ھموو ســـنتری بـــوو ســـربردەكان رۆشـــنبیری بوون بۆ ناوچكانیان ردەمیان لكانی سموو زانیارییھتاوتۆ دەكرا سۆراغی چندان بابتی مج دیارو نادیاریان دەكرد وەخت ســـخواردن بۆ دیوەخان دەكرا كیان چندان سرپرشتیان دەكرد، كابرای"ناومـــار" ئركی پیوەندی بوو لبینی دیوەخان و ما گورە ئو میوانانی دەمانوە شو نونی و میوانانوتنیان بۆ دادەنان ئخئمانـــت بوون لســـر كابرای، ھندجار كوشـــتار لسر میوان ئوە نكراون تسلیم پیدابووە، نریتیی عشایری زۆر باو بووە، تایبتیان دیوەخان كسی ھندێ ھبوو لبوارەكانی: ســـوارچاكی، الوك بژ و حیران بژ، حكایت خوان، دزی ب جورئت، پیاوكوژ، لدیوەخـــان كشـــی زۆركـــس و ھـــاوكاری چارەســـردەكراو كۆمكیان بۆ لـــ قوماوانیش كۆ دەكـــردەوە، ئگرچی جارجارەش ناجۆری ھســـوكوتی ھنـــدێ لدەكرا بـــم كارە چاككانی زۆر شكۆدارتر بوون لخراپ، ل شارو دھاتكانی كوردستان گل ناوی درەوشاوەی دیوەخان و خاندانان توژەرانـــی ویســـتپ ھبـــووە

كۆمیتی بسریان بكنوە. ك لـــواران خوەی ئكۆبوونـــدیوەخان بووەت مایی پیوەندی ھوای بھزتـــرو كۆمیتـــی بســـركردنوە و زانیـــن یكتر ئگر كسك لگوندی ھاتووچۆی خاوەن كردابوایـــن دیوەخانـــی دیوەخان بســـری دەكـــردەوە تا ھاتنی بـــگات، چونكھـــۆی نلنیشانی میوانداری لكوردەواری تكایموو حو ھپیاوەتی بووە ئجۆراوجۆرانی ئستا لكوردەواری ماوەتـــوە رەگكـــی بـــۆ گرنگی دیوەخـــان دەگڕتوە، ك خكی پشان ســـنووریان نبوو لھاتوو چـــۆ باجیش لســـر قســـكردن نبوو، ئم وایكرد گانوەكان و

گوندییكان بجورئت بدون.

١٣

ئیحسان موفتی یكك ل بنمای موفتی شاری ھولر، كوڕی زاناو شاعیری كورد، خوالخۆشبوو رەشاد موفتی ی، دەرچووی سای ١٩٧٧ كۆلژی ،مانی یشــــی كیمیای زانكۆی ســــلزانســــت بھروەھا دەرچووی ســــای ١٩٩٦ كۆلژی یاسای ژەشی بو كۆلی ئوانامو بدینحزانكۆی سسركوتوویی بدەستھناوە، لبواری ركخراوی ئمنستی ئنترناشــــیونال"عفو دەولی"یش كاری كردووە، لسای ١٩٩٦ كوردستانی جھشتووەو بۆ ماوەی "دە" مانگ ل توركیا گیرســــاوەتوەو جندا نیشتتی ھۆو ی ١٩٩٧ لساپاشان ل ندا دەستی داوەتھۆ وە لوكاتر لت، ھدەبكاری رۆژناموانیــــی و ل دەزگایكی ئاژانســــی UPIرناشیونالنتس ئتی، یونایتد پرودەونوەكو پیامنرو شیكرەوەی ھواڵ كاریكردووە، دوای ئزموونكی سختی ژیان و پ ل گیروگرفتی رۆژناموانیی ك ماوەی چوارســــاڵ دەخاینت،

دەگڕتوە كوردستان.- ئاشكرای كوا ھولر بشك بوو ل ویالیتی بغدا و لسدەی نۆزدەم بوە بشك ل ویالیتی موس، لدوای جنگی جیھانی یكم ك ئینگلیز ســــای ١٩١٧ بغدایان گرت و برەو ناوچكانی كوردستان ھاتن، ئوكاتش خك لكوردستان بھۆی تانی ســــوپای توركانوە تووشی گرانی گــــورە ببوون، ئم بووە ھــــۆی ئوەی ك رگا خۆشبكات، ســــای ١٩١٨ بدیاریكراوی لمانگی تشــــرینی دووەمی ئم ســــادا، زۆر بسووك و

سانایی بن ناوشاری ھولر. ئینگلیز دوای ھاتنیان بۆشــــاری ھولر دەستیان كرد بــــ یارمتیدان و قرز پدانــــی جوتیاران، لگڵ، بوكردنــــوەی بیروباوەڕی بنیاتنانوەی كوردستان و، خۆ ناســــاندنیان وەكو سوپایكی رزگاركری كوردســــتان لــــدژی رژمی توركیا، ھروەھــــا پاشــــانیش كــــ دەوتــــی عــــراق دروســــتكردن، ل زراو ھاتی"١٩٢١"دامســــالراپرسییكی یك ل لیژنكانی"عوسبتو لئومم" ویالیتی موســــ بیكجارەكی لتوركیا دابكرا، پاشان ئینگلیز لو بن و پیمانانی ك دابوونی بكورد وەكو دروستكردنی دەوتكی سربخۆ، پاشكشی كرد ل بنكانی بۆ ربرانی كورد بتایبتیش شــــخ محمــــود، بگومان ئمش نائومدییكی لناو كوردی باشوور دروستكرد، جا لو قۆناغ ناسكدا بتایبتیش خكك سرەتا دخۆشبوون بو بنان بم پاش ماوەیك و دوای برەوپشچوونی بارودۆخك دووبارە خكی نائومد كردەوە، باشوور وەزعی بمجۆرەبوو لژر فرمانەوای ئینگلیــــز، لباكووریش وتی نوی توركان بسرۆكایتی كمال ئتاتورك كوتبووە گیانی كوردەكانی ئوبشش، بۆی پیاوە ئیداری و سیاســــییكانی ھولر لونوانــــ مابوونوەو لبیــــری ئوەدابوون ك لنوان تورك و ئینگلیز كامیان زیاتر بقازانجی كورد بشكننوە، ئوان پشتیگری لوبكن.، ئینگلیزەكان شاری ھولریان كرد ب لیواو"ئحمد عوسمان"سرۆكی شارەوانی برایباپیرم "محمدموفتی"كرا ب دەكات ر كولھ

یكم موتسریفی لیوای ھولر".مالفندی و ملیك فیسڵ

لقی ھولر وتار دەخوننوە • ھاتنی ملیك فیســــی كوڕی شا حوسن، بۆ شــــاری ھولر، ئو گفتوگۆیانــــ چی بوون، ك كردوونی و مبســــتی سردانكی ھولر و

ناوچكانی دەوروبری لم كاتدا چی بوون؟ ھاتنی ملیك فیسی یكم ملیكی عراق بۆ ھولر ل ١٩ تشــــرینی دووەم ١٩٢٤بوو، لكاتی ھاتنــــی، پیاو ماقونی شــــارو زانایانی ئایینی و سرۆك عشــــیرەتكان و موتسریفی ھولر، پشــــوازیی گرمیان ل ملیــــك كردووە، ملیك ككرو خولھ وە ھاتۆتگای شاری موسڕللشــــارۆچكی كلك پشــــوازییان لكردووەو ھناویان تا سنتری شارو لوش قوتابیانی شارو

مئمورانی دەوت و سربازانی حكومی ئینگلیز كی رەنگ ،شوازیكارەكانی ناوشــــاربووینپللو ھۆكارە گرنگی ك ملیك فیســــڵ كوڕی شوازییو پبووە،ل"كریفی مش"ن كشا حوسگرمی ك لھولر لیكــــرا بۆئوە بگڕتوە ك كورد بشوەیكی گشتی رزییان لگرتووە، ئوەبووبت ك ئو لنوەی پغمبری ئیسالم بووە. ملیــــك لھولر موانی مــــال ئفندی دەبــــت ل گوندی باداوە،من ل باوكم بیســــتوە، لــــ یك لتمن درژەكان ك رووداوەكانی ئو ڕۆژەو ھاتنی ملیك فیســــی یكم بۆشاری ھولــــر بم جۆرە بووە :ملیك فیســــڵ پاش پشوازی و بخرھنانی لالین خكی ھولر ك لسر شــــقامی سرەكی ھولرو تا بردەم پارزگای ھولرو ناوەڕاســــتی شــــار ریزببوون، پاشــــان ملیك ھاتۆت گوندی باداوەو ل قسری مال ئفندی گیرسایوە، ئوانشی ك ل قسر :وانلیك دابوون، زۆر بــــوون، لشــــوازی مپلشــــخ معروف ھج، ئیبراھیــــم بایز ئاغای دزەیی،میرانی قادربگ شقالوە، شخ مستفای نقشبندی،ھروەھا حاجی پیرداود ئاغای دزەیی و خورشید ئاغا دزەیی، ئیسماعیل بگی رواندزی بدوفا، عخ مستد پاشای دزەیی، شحمو ئ بدوقیب، حاجی رەســــول ئاغا، عپاشــــای نموخلیــــس بگ و علی پاشــــای دۆغرەمچی و داود ئاغای یعقوبی، موحسین ئاغای ئسعدی حاجی رەشــــید ئاغا، مالی گــــورەی كۆی"مال محمد"، ومتســــرفی ھولر ئحمد عوســــمان وباپیرم محمد موفتی لگــــڵ چندین پیاوی ئایینی ئیسالم و مسیحی لقسری مال ئفندی

لپشوازی ملیكدابوون. بــــۆ رۆژی دواتر ك ھینی بــــوو، ملیك لباداوە دت قت، جا ئوكاتی رگای سیارەش نبوو، بۆ قت، ملیك لگڵ مال ئفندی بیاوەری ئحمد ئفندی موتســــریفی شاری ھولرو موفتی گیشتن قت و چند سیارەی بدواوەبوو، دووبارە خكی ھولر بۆ رۆژی ھینیش گورەو بچووك ریز ببوون بۆ پشوازیكردنی ملیك. لژر دەرگای قت بردەم بازاری قیســــری ئستای شاری ھولر تا مزگوتی قی ھولر، مافووری عجمــــی رایخرابوو، خكــــی لناو مزگوت و خانووەكانی دەوروبــــری قو مزگوتی قیان گرتبوو چووبوون سربانكان بۆ بینینی ملیك.

چاوەروانی بانگی نوژی ھینی دەبن، دوای ئوەی موفتی وتــــاری رۆژی ھینی دەخونیتوەو پش تڵ دەچیسلیك فژیان بۆ دەكا، ئینجا منوســــر مینبــــر و، وتارك دەخونیتــــوە، باس ل وەزعی سیاســــی دەوتی عــــراق و جیاوازی وانوەیــــی دەكا، لتكردنــــی تایفــــی و ننپ

باسكردنی خوندن بزمانی كوردی . دوای ئو،"مال ئفندی"وتارك پشكش دەكات وك باس لــــ برایتی و مرۆفایتی نو میللتان دەكا ھروەھا سوپاســــی ملیك فیســــڵ دەكا تی بی داویم گفتانئــــ د دەخوازی كو ئوم

خكی كوردستان ج ب ج بكرێ. حاجی عومر ئفندی

پشبینی ملیكایتی دەكات • ئم قســــ تاچند راســــت ك دەلن: ملیك فیسڵ برلوەی ك بت ھولر، شا حوسنی باوكی ئامۆژگاری ئوەی كردبوو ك ل ھاوكشو كانی كوردســــتان، پرس و ڕا بسیاسیی شك

بنمای ئوە بكات؟ وەیویش ئم: ئم بیزدەكح یك ھراستیی -ك حاجی عومر ئفندی كوڕی مال ئبوبكری فندی كر ئحاجی عوم ،ریولی ھال گچكمدەكا باوكی مال ئفندی ومامی ئحمد عوسمان ومحمد موفتی بر لچندساك، پش ئوەی ب یكجارەكی لسای"١٨٩٢"كۆچی دوایی بكات، دەچت شاری حیجاز وەل لگۆڕەپانی كعبی شریف حقی دەرســــی ھبووە، لبرئوەی

لدەرسی تفسیرو حدیس وانكانی زۆر بقوەت و سرنجاكش بووین، خكی حیجاز بردەوام لچواردەوری كۆبوونتوە ك یك لوان شــــا حوسنی باوكی ملیك فیسی یكم ملیكی عراق بووە، ك ئودەم شــــا حوســــن لتافی الوتییدابووە، من ئوەم لســــر زاری عیزەددین مال ئفندی بیستووە ك حاجی عومر ئفندی رۆژكیان ب دوو قۆلی دوای تواو بونی ل دەرسی حدیس ل كعبی شریف ب شا حوسن دەت وەك پش بینیك ك پاشــــان روودەدا دەل: تۆ دوا رۆژ دەبــــی ب شــــریفی مككو كوڕەكانیش لچند شــــونك دەبن بملیــــك، ئینجا پاش ن بم و بوونی شــــا حوسكنگی جیھانی یجشــــریفی مككو ھاتنی ملیك فیسی كوڕی بۆ عراق، شا حوسن ئو قسیی بیرناچتوەو دۆســــتایتییكیان ھردەمنــــ، بۆی ملیك :وەو دەدووپات دەكات مڵ خۆشی ئیســــف راق، باوكم ئامۆژگاری كردم كع موەی برلب كتییم و دۆستایوە بكی ئمابن یوەندی بپتازە بكموە. جگ لمش موفتی حیجاز ئحمد زیــــن دحالن ئیجــــازەی زانســــتی داوەت حاجی عومر ئفندی ئوكاتش وات لسای"١٨٨٥" كوردبوونی خۆی وەكو نتوە لشاری حیجازیش زۆر ال گرنگ بووە، حاجــــی عومر ئفندی ئو زاتی ك كاك ئحمدی شــــخ نامكانی خۆی لســــلمانییوە بۆ رەوان كردووە وەكو پشووتر

ئاماژەم پدا. ملیك فیسڵ و

موفتی و قاوەچییكی!• لكاتی ھاتنی ملیك فیسڵ، موفتی باپیرت زۆر بتوندی لیك لپیاوەكانی ملیك فیسڵ تووڕە دەبت، لسر ئوەی ك ئامۆژگاری دەكات ئوانی ك لریزی ملیك نوژ دەكن دەب پیاو

ماقوڵ بن، بسرھاتی ئم چۆن بوو؟ تڵ دیسلیك فم باوكمم بیستووە كمن ل -مزگوتی قت و دادەنیش، یك لپیاوەكانی ئیدارەی حكومت دەچت الی موفتی زۆر بنھنی دەــــ: قوربان، ئوانی لریزی پشــــوە نوژ ن و شیاوبن، چونكن، با پیاوی پاك و خاودەكلتنیشت ملیك نوژ دەكن. موفتیش وەمی دەداتوەو دە: ئرە مای خودای ھمووش لبر خودا وەكویكن، ل بۆ بجھنانی ئو قسی داوا لدوو س خزمتچییكانی ق دەكا كیككیان ناوی "كریم كۆر" دەب قاوەچی موفتیی، موفتی دە: كریم دەتوێ لدەرگای بھشــــت نزیك ببیتوە، كریمیش دە: ب، قوربان. موفتی دە: ئم ملیك فیســــ لكاتی نوژكردن لتنیشت ئو نوژ بكو ھرچندە شانت لنزیك شانی ئوبت، پاداشتت الی خوا گورەتردەبت، بو رەفتــــارەی موفتی خكی ھولر زۆر دیان خۆش دەب، چند ساالن پاش موفتی ھر باس

كراوە.كشی والیتی موس و ھولر

• ب بۆچوونی تۆ ئم سردانی ملیك فیسڵ، ھیچ مرامكی سیاسی لدواوە ھبوو، بتایبتی

ھاتنی بۆ قسری مال ئفندی لھولر؟ - بگومــــان ئم زیارەتی ملیــــك بۆ ھولر و لی"١٩٣٠"گســــا وانل دیكش زیارەتكانی مرامی سیاسی لگدابووە، ئاشكرای ك ئینگلیز گرت، كات قڕو تشــــ بی بتی موسویالیئینگلیز گیشت"حمام علیل"ھزەكانی سوپای توركیا لو ویالیت كشــــایوە، ئینگلیز سنووری ویالیتی موسی برد تا زنجیرە چیاكانی حمرین و مكحول، بم پاشان ل پیماننامی لۆزان بیاردرا ك كشی ویالیتی موســــ بدرت"عوسبتول ئومم"ك پاشــــان دوای جنگــــی جیھانی دووەم ناوەكی بۆ"نتوە یكگرتووەكان"گۆڕا، بیاردرا ك لیژنیك ل نتوە یكگرتووەكان پكبھنرت بۆ ووردبوونوە پاشــــان بیاردان لسر كشی ویالیتی موســــ، لیژنك دوو پرســــیاریان بۆ خكی كوردستان دەستنیشانكردبوو، یا ئوەتا

ویالیتی موس بخرت سر وتی توركیا، یا ئم ل یم لیژنراق، ئعك لشب ب بب تویالی مانگ ھاتن ی ١٩٢٥ بۆ ماوەی سرەتای ساسكوردســــتان و لكۆینوەكی خۆیان ئنجامدا. بۆی ملیك فیسڵ لكاتكی زۆر چارەنووسساز ھات ھولر پش ھاتنی ئم وەفدە تا كورد رازی بكات ك بیاری مانوە لچوارچوەی ســــنووری عراق بدەن،، ھودەدەن ك جگ لپرســــیاری لگڵ عراق یا توركیا دەبت، ئیختیاری سیم ك م كاتبــــ ،خۆی بربســــ وەبوو، كئتدەگن ك لگڵ سیاستی ئوكاتی ئینگلیز ھیچ چارەیكیان نیی، ئودەمش شۆڕشــــكی شخ محموودیش لسلمانی ل پاشكشدابوو، خكــــی كوردســــتان و ربرەكانی كــــ زانیان چارەیكیان نیی لو نوان، بۆی وایان پباشبوو ئوكات ك دەنگ بدەن لگڵ عراق بن باشترە، چونك ئودەم عراق لژر دەســــالتی ئینگلیز بــــوو ئومدكی زیاتــــر بۆ ســــربخۆیی ھبوو لدواڕۆژدا، نوەكو لژــــر حوكمانی تورك بن، بۆی دوای ھاتنی ملیك فیسڵ و پاشان لژر كاریگری مالفندی ھموو سرۆك عشیرەت و، خكی شارودەشت بیاریاندا ك دەنگ بوەبدەن مئ ك یوەش ھگومان ئراقدابن، بڵ عگلنابت بچاوی ئستا لشت بوانین ك"٩٠"ساڵ

لموبر كراوە.پوچكردنوەی ھوی

كۆمكوژی خكی عینكاوە سای١٩١٧• برلھاتنی ئینگلیز، ئوسردەمی ك دەستی توركان الواز ببوو لكوردستان، چند عشیرەتك لبیری ئوەدابوون ك قتوعامی مسیحییكانی ھولر بكن، بتایبتی دانیشتوانی شارۆچكی عنكاوە، ئوەی تۆ بزانی، رۆی مال ئفندی و

موفتی لم نواندا چۆن بوو؟ - ب رووداوی كوشتنی ب كۆمی مسیحییكان ل فام بوینن وە كســــانك ندێ لن ھالیلئاینی ئیسالم لم بوارە وا دەزانن ئم وەك جھاد وای جا ئم دوای نزیكی سد ساڵ وا ل عراق ی قورئان بوانن ئالیل مان بیر باوەر ماوە كھھوای خۆیان تفسیری دەكن، ئم روداوە كاپتن ھای ل كتبكی "دووساڵ لكوردستان"ئاماژەی بۆكردوە. رووداوەكش لوەوە سرچاوەی گرتوە، ك سوپای تورك ل پاش كش بووە ل برانبر ندێ لھانی ھ ردەمو ســــســــوپای ئینگلیز لخلك دەورو بری شــــار دەدەن ك مسیحیكان

پیاوی ئینگلیزن دەب ل ناو بچن .ئمش وەك بۆچونك لنو ســــوپای دەولتی عوســــمانی ھر مابــــوو،دوای ئنجامدانی كۆمڵ كوژیكــــی ئرمنكان لتوركیــــا، دوای ئوەی ال لوجۆرەیــــان گومانكــــی مســــیحییكان دروستدەبت، ھر ھموویان شارۆچكی عنكاوە چۆدەكــــن و دەرۆن بۆالی موفتــــی لھولر، موفتیــــش دەیانبات گوندی باداوە بۆئوەی لژر چاودری چكدارەكانی گوندی باداوەدابن بھردوو گڕەكییوە- باداوەی موفتی و باداوەی ســــروو ك قســــری مال ئفندی لبوو. لوێ موفتی و مال ئفندی بانگی پیاوە ئاینییكان، سۆفی و موریدانی تریقتی قادری و نقشبندی، سرۆك عشــــیرەتكانی دزەیی و خۆشناوەتی و گردی دەكن، ئامۆژگارییان دەكن ك كوشــــتنی ھر برا مســــیحیك لگڵ كوشتنی ئیسالمك ھیچ جیاوازی نییو ئایینی ئیســــالم لســــر ئوانی فرزكردووە ك گیان و ســــروەت سامانی ئوان كوژییم كۆمئ مجۆرە كوەبوو بزن، ئبپارنھلدرا لكوردســــتان جبجــــ بكرت. گر رگــــی پــــ نگیرابووای، تائســــتا لمژوودا وەكو لكیكی رەشی شرمزاری بنوچوانی

كوردەوە دەمایوە.گرانی گورەی سای ١٩١٧ ل ھولر

• گرانی گورەی ھولر لسای ١٩١٧، خكی م گرانییڕووی ئــــــــر چۆن ڕوبولت و ھقــــ

بوونوە، چ زانیارییكت لوبارەیوە ھی؟ - بجك لو گرانی ھولر ل سالی ١٧٥٦ ز وسالی ١٨٨٠ ز توشــــی دووگرانــــی زۆر قورس دەبتوە

لسر ئم بابت كاتی خۆی سالی ١٩٩٣ مانكی تموز ل رۆژنامی ئیتحاد لكۆلینوەكی تایبت

سبارەت بم دوو رووداوە بوكردۆتوە .بالم سبارەت ب گرانی گورەی سای"١٩١٧"ی ھولر،زانیارییكانی منیش ھر ئوەن ك ھۆی جنگی جیھانی یكم بووە وە شكستی سوپای تورك ودەست بسرداگرتنی برو بومی دیھات وشار ل الین سربازانی دەولتی عوسمانی ك دا برابوون ل ئازووق ل توركیــــاوە، بم ئوەی ك باوكم ندێ لر رۆلی ھس ل وەیوە ئاوەتبۆمی گسرمای دارەكان وخواناسكان، ل پش ھمویان شخ جمیل ئفندی كوڕی شخ علی ئفندی ،ككوردی ولود نامخاوەن دەستنوســــی م ك ــــژراوەو لخشــــان دارش ١١٨ ســــال وەك بپقالتی ھولر نوسراوەتوە، شیخ جمیل ئفندی ئامۆزای مال ئفندی و ئحمد عوسمان و موفتی ھولرە، خوا ناس بووە وە خاوەنی"٢٥"گوندبووە ل دەشتی ھولر،، ئو پیاوە لیكم رۆژی گرانی گــــورە تا كۆتایی، ھمــــوو ڕۆژك دووجار نان و شۆربای دابشكردۆت سر خكی ھژاری قت و دەرو بری، خكی رۆژان ریزیان گرتووەو نان و شۆربای خۆیان وەرگرتووە، شخ جمیل ئفندی پاشان خۆی لسای"١٩٢٤"كۆچی دوایی دەكات خانووەكی، ھشــــتا لقت شونی ھگرتنی گنم و جۆی ئوكاتی لخانووەكیدا ماوە. شخ جمیل خوشكی شخ حوســــامدینی تویی خواســــتووە، پاش مردنی ئم ژنی كچی شــــخ حوسامدینی خواستووە، ھروەھا دەب ئوەش لبیر نكین ك لگرانــــی گورە خككی زۆر لكوردستانی باكووریش روویان ل شارۆچككانی باشــــوور كرد، ك گرانیی كب جۆرێ بووە لزۆر شــــون روویان لخواردنی گۆشتی كر و سگ و

پشیل كردووە. ی لرو ڕۆولریفی ھسموت

ركوتنی شخ محموود و بغدا• ســــای ١٩٢٧ ئحمــــد عوســــمان لھولر دەگوازرتوەو لسلمانی دەكرت ب موتسریفی ئوشــــارە، راست ئم گواســــتنوەیی ئحمد عوسمان لســــر داوای ملیك فیسڵ بووە،بۆ چارەسركردنی كشی نوان شخ و حكومت؟ - ب، ملیك فیســــڵ زانیاری لســــر ئوە ھبووە ك پیوەندی نوان بنمای ئمو شخ محموود، دەگڕتوە سردەمی كاك ئحمدی شــــخ و شخ مارفی نۆدەھی ك دەستختكی تائستاش المان ماوە، بۆی لسر داوای ملیك فیسڵ ئحمد عوسمان گواسترایوە سلمانی، ملیك مبستی ئوەبوو ك متمانیك بدات شخ یو پیاوانك لریفی شار یسموت حموود كم

ك جگای متمانی ئوە بۆ گفتوگۆكردن.•كس ھیــــ ل بنمای ئوە ئــــم روداوەی

بیستب یان دیتب ؟ د عوســــمان كحمخان كچی ئدریق لــــب-بیری ئــــم رۆژانــــی وەك دۆن لــــ بیر ماوە دەیگرتوە، لســــر رۆیشــــتنكی باوكی بۆ ســــلمانی دە: گشــــت خك و پیاو ماقونی ھولر، لو شــــونكۆبوونوە ك ئوكات پیان دەگوت: ئــــاوی میری، بــــۆ بڕكردنی ئحمد عوسمان، زیاتر ل دووھزار كس ( نزیك ھوتیل و خوداحافیزییشدارییان لستا ) بی ئزەیتونكرد، ئوكات"ئاوی میری"دوا شونی ئاوەدانی بوو لھولر،ئوەكی دیك ھمووی چۆوانی بوو، پاشان ب یاوەری دوو سیارەی سربازی ئحمد عوسمان لھولرەوە برەو سلمانی بڕكوت، مئ :كانی دەدا دەقس ژە بخان دردرییقچندڕۆژك دوای رۆیشتنی باوكم برەو سلمانی تووشــــی ســــیارەكمان لڕگادا بڕكوتین، شكست ھات و لڕگادا وەستا، خكك دەن:پیاوانی و چكدارانی شیخ رگایان قدەغ كردوە، بم پاشان ك دەزانن ماڵ و مندای موتسریفی سلمانین بب كشــــ دەگن سلمانی. پاش دەست بكاربوونی وەكو موتسریفی سلمانی، لگڵ حاكمی ئیداری ئینگلیز ب یاوەری شــــخ

بشی سیمسازدانی: حمید بدرخان و محمد گۆران

ئیحسان رەشاد موفتی

وەستاوەكان ل چپوە: مال فندی، رەشید عالی گیالنی، ؟، ئمین زەكی بگ، ئحمد بگ تۆفیق بگ، قادری میران بگ.

وەستاوەكانی دواوە ل چپوە: عیزەدینی مال فندی، معروف چیاوك، ؟، بڕوەبری پۆلیس، خدری پاشا، معروف ئاغای پیرداود. باداوە، قسری مال فندی ١٩٣٥

دانیشتوان ل راستوە: فیسی ئحمد عوسمان، ئحمد عوسمان موتسریفی شاری سلیمانی، شخ محموود، شیخ غریب

وەستاوەكان ل راستوە: شخ نوری شیخ محمد، شخ رەشیدی شخ علی، ماجد مستفا، ...، ١٩٢٧

ئیحسان رەشاد موفتی:

ھولر ل سردەمی مال فندی و محمدی موفتی و ئحمد ئفندی قورسایی سیاسیی و كۆمیتی خۆی ھبوو

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،19بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی دیمان

قاسم محمد مستفا

ب دنیاییوە دەیم....

• لشاری (برلین)ی ئمانیا ئاوكۆیكی زۆر مزنی ماسی ل شووش دروستكراوە. ئم (ئاوكۆ)ی ب گورەترین (ئاوكۆ)ی جیھـــان دەژمردرـــت. برزاییكـــی دەگات (١٤) متر و تچووەكی نزیكی (٢٠,٠٠٠,٠٠٠) بیست ملیۆن دۆالرە. ژمارەی خۆی گرتووە دەگاتل ی كو ماسیانئ

(٢,٦٠٠) دوو ھزار و شش سد ماسی.ئگر ل وتی خۆماندا كاركی ھونری جوان لم جۆرە دروستبكرت. تۆ بیت ڕێ بـــكات. یان بوتۆ بكی ئنمتدەردی حاجی لقلكی ســـر منارەی چۆلی دراوسی پیرە قكی ھولری پایتختـــم دەچت و دەبتـــ قوربانی

دەستی ئلكیكی ب مشك.دنیاشـــم لم ڕۆژھتـــدا ئگر ئم بای ڕۆژئ.اوا كشـــ ســـردەمییی بســـر ڕۆژھتكماندا كشا. ئوا ،كوردســـتان ئم نیشـــتمانكمان، خراتر پشڤچوون بخۆیوە دەبینت.

• ھـــزاران ســـاڵ بســـر تمنـــی قـــی ھولردا تپڕیـــووە. چندین كشب خۆوە بینیوە كردەمی بســـكوردســـتان. شارســـتانیتی لـــتایبتمندییكـــی لوەدای ك ژیان ل ك یمردەوامبـــووە. ئتیایـــدا ب

شونوارەكانی دیكی جیا دەكاتوە.پش چند مانگك بیاری چۆكردنی

ق ل دانیشتوانی دەركرا. ق چۆلكردنی شونوارییوە لروی

.ژووییكی مینی دابكدانیشتوان للرەدا بۆچوونكـــم ھی بدنیاییوە .یان دروستم بوارە پشـــارەزایانی ئ یم قدەتوانیـــن ئ وەیویـــش ئئوەك نیشانیكی شارستانی بھلینوە و بیكین ب پگیكی گشـــت و گوزار ب بردەوامی ژیان تیایدا. ب مرجك دانیشتوانكی ھاوشانی كش و ھوای ئم گشـــت و گوزارە بژین، بمجۆرە دەتوانین پارزگاری لم قیمان بكین

.ستجگیان و ب ب• زۆر باســـی گندەیمـــان كـــردووە. ئم باســـ لناوەڕاســـتی ھشتاكانی ســـدەی ڕابردووەوە لســـر ئاســـتی یشـــم كئ .یردەوامی ھجیھانی بپویستی ب ھاریكاری (حكومتكان و پرلمانكان و ڕكخـــراوی NGO و

.ییاندن...) ھدەزگاكانی ڕاگدیارە ئـــم دیاردە چوت بـــد ئاكارە ل چندین چشـــن و جۆر خۆی نیشان دەدات وەك : كار بدەســـت پل باكان وە لخشـــینوەك ب ی كو پارانئدەرەوە ب مبستی ئاوەدانكردنوە بۆ وت ھژارەكان دت. لجیاتی ئوەی لـــ بانكی ناوەندی دابنـــرێ بۆ خۆیان دەیبن. یاخود ب دەركردنی پارەكانیان، ك بڕگای نایاسایی پیدایانكردووە، تو بـــۆ بانك و بازاڕەكانـــی دراو لبیانییكان. ھروەھـــا جۆركی دیكی ئوەی بڕگای برتیل لسر ئاستی تی بودەور ئاستی نسناوخۆ یان لجبجكردنی پرۆژەی گورە و لالین كۆمپانیا بیانیكانوە برامبر ب بە پارەیـــك تا كمكردنوەیـــك بدەت بھنن. یان دەستدرژیكردن سر موكی گشتی و زەوی شارەوانی و ساخت كردنی نووسراوی فرمی و لڕگای قۆستنوەی پلی گشـــتی ك لگڵ ڕۆیشتنی كات دەومند دەبن و ئینجا لگڵ ئمانش خۆ دزینوەیـــان لدانی باجی گومرگ وە لرتیل یان چاو سوركردندانی ببفرمانبرانی حكومت دنیاشم بدانانی كسی شیاو ل شونی شیاو ھموو ئم

گرفتان چارەسر دەكرن. لـــ ی كـــنـــواو ھـــی ئـــپب •ڕاگیاندنـــكان بـــو كرایـــوە. لم ھرمی خۆمـــان بھۆی بكارھنانی توند و تیـــژی برامبریـــان دوو پیاو داوایكـــی شـــارەكیاندا لـــدادگای یاساییان لسر ژنكانیان تمار كردووە. سرەجامیش ھردوو ژن دەستگیر كراون بپی داوا یاســـاییك. ئوەی شون ما لوەی تـــاوان ندوای ئ امانـــتسووتاندن و ھتككردن و كوشتن و وەك كلوپلی فرۆشـــتن و ئاوگۆڕ پكردن و .. ھتـــد بژنان و كچانی ئم كۆمگا ڕۆژھتییمان نیكن ئستا واژن توند

و تیژی دەرحق ب پیاوانی دەكن.ژن دەســـتكردنوەی بدنیاییـــوە توند و تیـــژی پیاوان ب ر برامبـــبیاسا دەستخۆشی لدەكین و لالیكی دیكـــوەش ژن نابت ل یاســـا و ھی دروســـت البدات. چونك كـــورد ل در

زەمانوە وتوویتی: كـــوڕ نحاكمـــی دڕ ســـگی نـــدەمشـــ نژنـــی

٢٧

قادر برای شیخ محموود ك ئوكات ببوە ئندامی دامزرنری ئنجومنی دەولتی عیراق چند جار پیوەندی ب شــــیخ دەكن پاشــــان پیوەندی تلفۆنــــی نــــوان ملیك فیســــڵ وە مندوبی سامی بریتانی و ئحمد عوسمان دەستپدەكات و ئو گفت و بنانی ك ملیك ومستشــــاری وەزارەتی داخلی كورنوالیس ب شــــخیان دەدات، ئحمد عوسمانیش دواتر ب شخ محموودیان رادەگینت، ئحمد عوسمان وەكو ناوبژیوانك دەبت لنــــوان ملیك و شــــخ محمووددا،( ســــرچاوەكان ئاماژە بوە دەكــــن ك ئحمد یشتۆتعوســــمان رۆژی ١٦ حوزەیرانی ١٩٢٧ گپنجون و ٣ رۆژ لوێ ماوەتوە،رو شون دانراوە بۆ تسلیم بوونی پشمرگكانی شخ ك لبوردن ئیانگرتوەو پاشان ســــرۆك وەزیران جعفر عســــكری ب یــــاوەری موتســــریف ئحمد عوسمان ٢٨ حزیران ١٩٢٧ لگل شیخ كۆبونوە وە قناعتیان پ كرد سر ل بغدا بدا وە نامی م لیك فیســــلیان پگیاند،شخ ٢ تموز سالی ١٩٢٧ برێ دەكوی ل خورمالوە بۆ سلیمانی وە

ل ٤ تموز دەگات بغدا. موفتی ھولر بشداری ل پشوازی ملیك محموود دەكا ل سلمانی

• بیستوم ك ئو رۆژەی شخ محموود بریار دەدا بگرتوە سلمانی، جنابی محمد موفتی بابیرت ل ھولرەوە دەچت سلمانی، بۆ بشداری كردن ل پشوازی كردنی شخ محموود، ئم باست

چۆن بیستووە؟ -بل ئم راست،ك گفتو گۆیكان بۆ پشوە دەروا لگل شخ ھوای ھاتنی شخ بۆ سلمانی مســــۆگر دەب بۆ "موفتی " دەچت ســــلمانی بــــۆ الی ئحمد عوســــمانی برای كــــ ئو كات موتسریفی شار بوو، بۆ ئوەی بشدار بت بۆ ئم پشوازیی ك خكی شاری سلمانی خۆیان

بۆ ئامادەكردبوو.حپسخانی نقیب گریا!

ھروەھا قدری خان دەگرتوە دەل : ك مامم محمد موفتی ھات بیكوە ل گل شخ قادری برای شخ محموود ل مای ئمبوون، گشتمان چاوەروانی ھوای شــــخ بووین ك قوول وابوو ل "خورماوە " بربكویت بۆ شاری سلمانی بم ھاتنوەكی چنــــد كاتژمرك دوا كوت، نارەحتی و غمباری بســــیمای ھمومان دیار دەكات قیب كخانی ن پستی حتایب بوو، بئامۆزای شیخ محمود وخزانی شیخ قادری برایی پسخوشكی ح دەكات خانیش ك و، عائیشــــخانی نقیب و خزانی دووەمی شــــیخ محمود بوو دەستیان كرد ب گریان، بۆی كس ل ئم نانی نیــــوەرۆی ئورۆژەمان نخــــوارد. زۆربی ژنانی خان وادەی شخ محموود ل مای ئم بوون و زۆربیان لسر دوا كوتنی شخ زۆر نا رەحت

بووبوون . مامم موفتی و شیخ قادریش ل ژوری موان بوون ند ماوەیم چت بووبوون، ئوانیش زۆر نارەحئزۆر ناخۆش بوو، دەترســــان نــــوەك حكومت خ لن و شك بكو ئینگلیز كار بكی ھراممناو برن، ئو نارەححتی ب ھۆ نبوو، ئینگلیز پشتر ل پیالنگرا ندابوو بۆ ئم مرام گوەی، ھروەھا پشتر خالتیان ترخان كردبوو بۆ گرتنی شیخ ب زیندویی یان ب كوشتن، جا قدری خان ھروھــــا دەی گوت : ئامین خــــان پی دەووتم بخوای ئگر شخ شتكی بسر دابت یقی مامت وبابت دەگرم (مبســــتی محمد موفتی م كد عوسمانی باوكی بوو ) .بحمبابیرم وئھوای شخ گیشت ك نزیك بۆتوە ل قراغی شــــار بووە ھرایك، گریانی خۆشــــیو فرمسك

وھلھلو پكنین ئاوزانی یكترببوون.• ئی ئو رۆژەی شخ گیشت مای موتسرفی ســــلمانی چۆن بوو، چۆن گفتوگۆكیان بروە

چوو، ئایا شخ ھر ل سلمانی مایوە ؟ : و رۆژەش دەكاو دەلخان، باســــی ئدرییق-ك شخ دەگڕتوە ســــلمانی و دت بۆ مای ئوان،ئمش دوای ئوەی ك ملیك فیســــڵ لڕگای ئحمد عوســــمان نامیك بۆ شــــخ محمــــوود دەنرــــت و داوا دەكا ك ئوشــــڕو كوشــــتارەی نوانیان كۆتایی پبھنرت،وە رگا خۆشــــبكا بۆ ئیمزا كردنی شیخ لسر ركوتن لگــــڵ حكومت ك یك لــــ مرجكانی ئوە بو ك بابا علی كوری شــــخ ئوســــا ل پۆلی چواری ســــرەتای دەبت خوندنی ل بغدا تواو بكا وەك متمانك ل الین شــــخوە برانبر حكومتی عراق، و داواش دەكا ك لگڵ شخ بۆ ئومبست یكتر ببینن، جا قدرییی تواو ووردەكارییكانی رۆژی ھاتنوەی شخ بۆ سلمانی دەگتوە دەل: نزیكی ھزار عسكری لیفی ئینگلیز دەورەی جادەو رــــگاو بانكانی دەوری مامانیان دابوو، ل ھمان كات گشــــت خكی شــــار ل ســــر شــــقامكان ریز ببون بگشت لچاوەڕوانی شــــخ وەستابوون، توژەكانییوە بھــــزاران خك لســــر بان وەســــتا بوون، دەروشی تكیكان بدەف، ھندكیان ب تیپی مۆسیقا، ھندكیشیان ب چپڕزان و ھلھلوە پشوازیان ل شــــخ كرد، ئو رۆژە دەتوانم بلم

وەك رۆژی حشر وابوو، ك شخ گیشت نزیك مامان ل بر قرەبالغی،رگا نبوشخ بت ژورەوە مان ھاتكی خانوی ھاوسگای قاندرمر ب بۆیدیوەخانكمان، بابا علی كوری شخ مناڵ بوو ھندە ھــــرا بوو كمك مابو بابــــا علی ببر سیارەیك كوت، ھروەھا قدریخان بردەوام دەب و دەل: شخ ك ھات ژورەوە ئورۆژە رۆژی خۆشی وام ندیوە،فرمسك وگریانی حپس خان وعائیشــــ خان و ژنانی دی خانوادە ھلھلیان و فرمســــكیان پكنینیان تكل یكتر ببوو، شــــخ ب یاوەری باوكم راوەســــتان ل گل مامم محمدموفتی زۆر ب گرمی دەستیان ل مل یكتر كردو دوعای ســــركوتنی بۆ خواســــت ل خوای مزن، پاشان شــــیخ لگل خزانو حبسخان نقیب وئامین خان چاكو خۆشیان لیك كردوو ئینجا برەو ژوری میوان رۆیشتن، ب دوای ئوان ت چونر پرسی ئینكلیز وحكومندین پیاوی بچژورەوە وە دەســــتیان كرد ب گفتو گۆ، دەرگایان داخست، بابم ئحمد ئفندی پاشان گۆتی :شخ بتلفۆن لگڵ ملیك فیسڵ قسی كرد، وە دوای ئو گفتو گۆی شخ محمود بیاریدا بچت بۆ بغدا، جا دەل ( چبمن ) ك بربرسی ئینگلیز بوو ووتی: باشتر وای بابا علی بت لندن لوێ بخونی و بۆ ئوەی چیتر حكومت وشــــیخ شر نكن، بۆ رۆژی دوایی شــــخ محموود و شخ قادر و حاكمی ئیداری ئینگلیز وئحمد عوسمان

بسواری تیارەیك برەو بغدا رۆیشتن .ســــرچاوەكان باس دەكن ك سرۆك وەزیرانی عراقی ئو سردەم جعفر عسكری ل تموزی ســــالی ١٩٢٧ ھاتۆت سلیمانی بۆ گفتو گۆ كردن لگل شیخ وە شیخ رۆژی ٤تموز ١٩٢٧ ب تیارە برەو بغداد رۆیشتوە، وەشیخ ك دەگات بغداد ،وان دەبرەجی حاجی شریف ممالی میرزا ف لودوا رۆژ لگل ئحمد ئفندی وحســــین زەگی بگ دەچن الی مندوبی ســــامی بریتانی ودوای

ئو دەچن الی ملیك فیسلی یكم .مال ئفندی داوای ل بوردنبۆ پیاوانی شیخ محمود دەكا

• ئم تاچند راســــت، ك دەن لسر داوای مــــال ئفندی، ملیــــك فیســــڵ لبووردنی گشــــتی دەركردووە بۆ علی محموود كاك خان و پیاوەكانی ك بشــــدارییان لشۆڕشــــی شخ محمووددا كردبوو،پاش نمانی شۆڕشی حكومت بدوایاندا دەگڕان و ئوانیش لدەوروبری شاردا

خۆیان حشاردابوو؟ - من ببیرم دت كــــ علی محموود كاكخان ســــردانی باوكمی دەكرد، ئو قسیشــــم ھر لباوكم بیســــتووە، كــــ دوای ئــــوەی ملیك فیسڵ لسای"١٩٢٤"دت ھولر، مال ئفندی داوای لــــدەكا ك لبووردنك بۆ علی محموود كاكخان دەربكات ك ئو ل شۆرشــــكانی شخ محموود حفید ب شــــداری كردبــــوو، ئوەبوو ملیك فیسڵ لســــرداوای مال ئفندی ئو لبوردنــــ دەردەكا، ھروەھا مال ئفندی دوای نفیكردنی شخ محموود، لسر داوای خكی ھولرو دەوروبری، داواكارییك ئاراستی ئینگلیز دەكن بۆ ئازادكردن و گڕانوەی شخ محموود

بۆ كوردستان.مزبتی خكی ھولربۆگرانوەی شخ محمود

• ك شــــخ محموود دورخراوە بۆ ھیندســــتان خكــــی كوردســــتان مزبتیان نوســــی دژ بو ھوست وداوای گرانوەیان كرد، خكی ھولر

ئو كات ھلوستیان چۆن بوو ؟ ویش لفندیم بیســــتوە ئعزەددیــــن ئ مــــن لباوكــــی ھــــروا نووســــینكانی خوالخوشــــبو، ئحمــــد خواج بــــاس لــــ وە دەكات ك مال فندی چند پشتگیریدەكردن و یارمتیدەدان،بۆ ھوووكۆششــــیان،مال ئفندیش ناوی خۆی، و موفتی ومال گورەی كۆی وناوی زۆربی پیاوە ماقوالنی شار وسرۆك عشیرەتكان دەخات پال ئم ناوان ك ئیمزایان كۆ كردبوەوەو پاشان ئم داواكاریی مال ئفندی ئاراستی دەسالتدارەكانی ئینكلیــــز دەكاو و لــــ ھــــر كۆبونوەیك ئم داواكاریــــی دووبارە دەكاتوە و چونك شــــخ محمود چندین جار ھاتۆت ھولر ل باداوە الی

م ئفندی موان بووە . خ لشــــ ن كوە دەكرچاوەكان ئاماژە بســــ

ك لوەو ماوەیرایراق گرەو عوە بھیندستانكوت گیرسایوە،تائینگلیز زەمینیان بۆ خۆش بوو،بۆ بریاردان ل ســــر گرنگی شیخ محموود بۆ ئو سردەم ك توركیا جموجۆلی سربازی ھبوو بۆ گراندنوەی والیتی موسل بۆ توركیا، ھر ئوەش بوول مانگی ئیلوولی ١٩٢٢ شــــخ محموود ل كوتــــوە گرایوە كوردســــتان و

ئیعالنی حكومت و ملیكی خۆی را گیاند .بزوتنوەی گیالنی سای

١٩٤١ وناردنی ملیك بۆ ھولر • دوای بزوتنوەی رەشید عالی گیالنی لسای ١٩٤١ دژ بئینگلیز، ملیك فیسڵ دووەم و دایك و پوورەكانی نردران ھولر بۆالی مال ئفندی،

ئی ھۆكارو ھاتنی ئوان چۆن و چی بوو؟ - ھولر ل ســــردەمی مال فندی و محمدی موفتی و ئحمد ئفندی قورسایی سیاسیی و كۆمیتی خۆی ھبــــوو، باداوە گوندبوو، بم والــــی والیتی موســــل ل ســــردەمی دەوتی عوســــمانی وملیك شــــیخ محمــــوودی حفید و ھرســــ ملیكی عراق و ســــرۆك وەزیران و سركردەكانی كوردو، وەزیرەكان دەھاتن بۆ باداوە بۆ چارەســــری و یكالكردنوەی كشكانیان، ئم رووداوەش لمانگی نیسانی سای"١٩٤١"بوو، كات ك رەشید عالی گیالنی ل كۆبوونوەیكی پرلماندا بیاریدا، وەسی لسر ملیك فیسڵ، عبدول ئیال ە خای بوو الببرت، رەشــــید عالی گیالنی نیدەویست ملیك فیسڵ و خانوادەی بكوژت،چونك ل ئنجامكی دەترسا، بۆی لژر چاودری سربازی لبغداوە رەوانی ھولریان دەكا، باوكم گوتی: ئودەم رەشید عالی گیالنی ب تلفۆن پیوەندی لگڵ مال ئفندی دەكاو داوای لدەكات ك ملیك فیسڵ لژرچاودری ئودابت، بگومان رەشــــید عالی گیالنی و مال

بسر نیت و لوەش دەترسان كوا كۆنتۆی ندی لال فت، عیزەدین مــــكرنغدایــــان پبیادەوەریكانی خۆی باسی دەكردو دەیگوت: پش رۆژك، رەشید عالی گیالنی تلفۆن لگڵ مال ئفندی دەكاو ھۆكاری ناردنی ملیك فیسی بۆ رووندەكاتوە، ھروەھا گیالنی ئوەش ب مال ئفندی رادەگینت ك ئو لگڵ موتسریف و حامیی قسان دەكاو پیاندە: كلژر ئامۆژگاری مال ئفندی ھسوكوت لگڵ ملیك فیسدا بكن. ئوەبوو خانوادەكیی و ملیك فیسڵ رۆژی ١٩٤١/٥/٢٨ ل بغدا ب شمندەفر برەو نون، رۆژی ١٩٤١/٥/٢٩ دەگدەكڕركووك بك

كركووك و پاشان ب سییارە دن ھولر. برلگیشتنیان مال ئفندی قسری باداوەیان وە كتلوێ دلــــ ســــانوكدەكاو ئبــــۆ چۆلوێ خزمتیان بكــــن، ھروەھا زۆر بتوندیش وە كاتتر دەبولی ھڕووی ئامر حامییڕووبدەیوت بیانبا بۆناو معســــكر، وابزانم ئوكات

ئمین رەواندزی ئامر حامیی ھولردەبت.ڕگای خۆوی باداوە

ومترسی ل كوشتنی ملیك فیسڵ خانوادەی ملیك فیسڵ ك دەگن ھولرو ت كدەنیشــــوەیان لرەو باداوە، ترســــی ئب

بیانكوژن،ھروەھا عزەددین فندی دەی گوت : دەكات ی ككی و كچو كوڕەكعالیی لیكم لیكروەھا دایكی می دووەم و ھیسلیك فم لیككانی مو خوشــــكفیســــن لیكم عالییعالییــــ، ئمیرە عابیدەو ئمیرە ملیح، ئمیرە جلیلــــو پوورەكانی ئمیرە ســــالح، ھروەھا مرافقیان عبدولوەھاب عبدوللتیف سامرایی و ح زەكی التانی كدەم ســــای و، موقكزانخلژر چاودری ئودابوون گیشتن باداوە، ھروەھا لگڵ چند خزمتكارك ك لگیاندابوون، لناو خانوادەمــــان دەگرنوە : ملیك عالیی دایكی ملیك فیســــڵ دەیگوت:ئمــــ كلناو ھولر برەو باداوە بڕگای خۆداھاتین، زۆر دەترسام، وە دەترســــام ككو لرخــــۆم، ببوەكــــو لن

فیسڵ بكوژن. عالیی لیكی دووەم و میسلیك فم باش •ھسوكوتیان لم ماوەی چۆن بووەو پاشان كی

ڕۆیشتن و چند لباداوە مانوە، ؟ روداوەك وە لــــنزیك لــــ و ماوەیوانی لــــئ لیكوەو دەیان گوت : مرامئاگاداربون،بۆیان دەگعالیی ژنكی زۆر بشخسیت بووە،ھمووكات دەیگــــوت : لــــوڕۆژەوەی ھاتووینت مای مال ئفندی حساینوە، لبر ئوە قسری باداوەیان تنھا بۆ ئوان ترخانكردبوو، خانوادەی ئم بۆ نانی نیوەڕۆ و ئواران دەچوون الی ئوان لباداوەو

- ملیكی كوردستان شــــیخ محموود حفید و مال مســــتفای بارزانی وملیك فیسی یكم و ملیك غازی و ملیك فیســــی دووەم،ئمو جگ لوەی ك بر لم مژووەو دواتریش، زۆربی وەزیرو برپرس و كاربدەستانی ناوەخۆو دەرەوە، ھروەكــــو والی عوســــمانلی و حاكمــــی ئیدارەی ئینگلیز، سردانی قسری مال ئفندیان كردووەو

ك ناوھنانیان لژمارە نایت. • مــــال ئفنــــدی كــــی كۆچی دوایــــی كرد، ،كواوەی ھی كۆچی دوایــــی و دەنگدانواھرەنگدانوەی لسر دەرەوەو ناوەوەی عراق چۆن

بوو؟ ســــای ســــری شــــوی فنــــدی مــــال -١٩٤٢/١٢/٣١كۆچی دوایی كردووە، رۆژنامی"فتی العراق"ژمارەیكی تایبتــــی ببۆنی چلی مال فنــــدی دەركرد، ك چندین الپــــڕەی تایبتی بۆ مال ئفنــــدی ترخانكردبوو، رۆژنامی"فتی العراق"رۆژنامیكی رۆژانی سیاسی سربخۆبوو، شاری موسل ممنج شو پممكشرۆژانی یدەردەچوو،،ل رۆژی ١١شــــوباتی ســــای ١٩٤٣ ژمارەیكی تایبت ببۆنــــی چلی مال فندی دەركــــرد، لــــ الپــــڕەی یكم بــــاس لژیان و چاالكییكانی مال فنــــدی دەكاو ھروەھا باس لــــرۆژی كۆچــــی دوایی دەكا كــــ چۆن خكی ھولر ھموویان خۆیان رەشپۆشكردبوو، ئوشارە یكپارچــــ رەش بــــوو، ھروەھا بروســــككانی ببۆنی كۆچی دوایــــی نردرابوو، ھمووی تدا بوكردۆتوە، بروســــككی عبدولئیال وەســــی عرشــــی عراق و، ســــرۆك وەزیرانــــی عراق نوری ســــعید، بروســــكی كورنوالیس سفیری بریتانیا لعراق، بروســــككی ســــید سدر ســــرۆكی ئنجومنی ئعیان، بروسكی گشت وەزیرەكانی عراق، ھروەھا بروســــكی كۆلۆنیل الین ك بكوردی بروســــككی ناردووەو ھوای كۆچی مالفندی ل ئزگی بی بی سی بریتانی بوكراوەتوەو بدرژی باسی ژیانی مال ئفندی

كردووە. عدنان موفتی وعزەددینی مال فندی

• كاتــــ باســــی عزەددین مال فنــــدی دەكی، دەزانیــــن ك برنونی و رنمایی عدنانی موفتی برات یادەوەریكانی خۆی بنوستوەو ئایا تا چند

ئو پرۆژی ئنجامدراوە ؟عزەددیــــن مال فندی ھر ل مندایوە ل پۆلی یكی ســــرەتایی تا كۆچی دوای باوكم، ســــای ١٩٩٢ بجگ ل پیوندی خزمایتی (كباوكیان ئامۆزای یكترن ) دۆســــت وبرادەربوون، عزەددین مالفندی دوای شۆرشی ١٩٥٨ عراق بجدت، ی ١٩٧٥ كاتسا وە، لرایم ناوە ناوە دەگبل لوبنان ب یكجاری گرایوە ھولر، لبر ئو پیوەندیی نوان باوكم وئو ھموو رۆژانی ھینی نانــــی نیوەرۆیان بیكوە دەخــــوارد، تا كۆچی دوایی باوكم، ل ســــای ١٩٩١ -١٩٩٦ من وكاكم عدنان ل یك مــــاڵ دەژیاین،كاكم رنمایی مام دەســــت بكا بیدەدا كوعزەددینــــی دەكردو ھ ،ستبم مكانی خۆی بۆ ئوەی بیرەوەرینوسینرۆژنامنوس شرزاد شخانی راسپارد بۆ ئنجامدانی ئم كارە،ئینجا ب شــــوەی دیداری راستوخۆو تۆماركردنی ل رگای ریكۆردەرو شوەكانی دیكی نوسینوە،بۆی بۆ چندین جار شخانی دەچووە الی عزەددین فندی یادەوەریكانی نوســــی، ئم كارە، بردەوام بوو تا ســــای ١٩٩٦ پاش ئوەی من بۆ ھندەران رۆیشتم ھیچ ئاگاداریم نما،بم یادەوەریكانــــی زۆربوون، پم وای خۆی ل چند بشــــك دەدات، ل پاشان ك كۆچی دوای كرد، ل مانگی مایســــی ســــای ١٩٩٩ خانوادەكیان سرپرشــــتی كتبكان و نوسینكانیان كرد . یادوەری زۆری بۆمن بــــاس كردوە ل وان ھاتنی فای بارزانی بۆ باداوە لالمستخۆشبوو مخوالناوەراستی چلكان سدەی رابردوو وگفتوگۆكردنی لگڵ سعید قزاز ك ئوكات وەزیری ناوخۆی عیراق بوو، ھروا باوكم ل چندین یادەوری یاوەری عزەددیــــن فندی بوو ب تایبتــــی ل روداوەكان ئاگاداربوو، ئو گفتــــو گۆیی نوان ئوان چند جارك لھردوكیانم بیســــتوە، لــــ ژمارەكانی داھاتو ئم باســــ وباســــی ھاتنی خوالخۆشبوو مال مستفای بارزانی ل مایسی سای ١٩٦٠ بۆ قی ھولر ومانوەوی شــــوك ل مای مامم شمسدین موفتی ك ئستاش ئم خانوە ماوە، ك ل تنیشت مزگوتی قتو پاشان ھاتنی بۆ مای ئم بجگ ل ھندێ روداوەكانی ســــانی پنجاكان لو چاالكیانی ك برزان مام جالل و ھمزە عبدول وعومر دەباب و ئبراھیم ئحمد ك ل خانووی مامم شمسدین موفتی، زۆر جار دەمانــــوەو لبغدا ئــــو كات حكومت فرمانی ش ب كیان دەركردبوو، لندر ھســــ گرتنی ل

كانی داھاتوو باسی دەكم . ندن لر رەوشی خوســــژمارەی داھاتوودا : للكۆتایی سانی حوكمی دەوتی عوسمانی وھاتنی ئینگلیز وســــرەتای دامزراندنی دەوتی عراق ل ھولر،بالوكردنــــوی ناوی قوتابیان و ونی یكیكی مامۆســــتایانی، یكــــم قوتابخانی سرەتای لھولر وچندین پرسیاری دیك لسر مامۆســــتایان و قوتابیانی سانی١٩٠٠ تاكو ١٩٤٠

بخونوە .

ل چپوە: ئیحسان رەشاد موفتی، رەشاد موفتی، عدنان موفتی، عیزەددین مالئفندی، عوسمان موفتی، دیوەخانی رەشاد موفتی، مایسی ١٩٩٢

ئیحسان رەشاد موفتی:

ھولر ل سردەمی مال فندی و محمدی موفتی و ئحمد ئفندی قورسایی سیاسیی و كۆمیتی خۆی ھبوو

فندیــــش پیوەندییكی توندوتۆیــــان لنواندا ھبوو،چونكــــ گیالنی پشــــووتر چندین جار ســــردانی ھولریان كردبوو،ل قسری باداوە میوانی مال ئفندی ببو، یكم سردانی گیالنی بۆھولر، یكاســــت دوای سردانكی ملیك فیسڵ بوو، گیالنی لسای"١٩٢٦"ك ئوكات وەزیری ناوخۆبوو ل حكومتی جعفر عسكری سردانی ھولری كردبوو،ب یاوەری محمدئمین زەكی بگ ك لھمــــان حكومتكی جعفر مین زەكی وەزیری ئیشغال بوو، كری ئسكعلیك لو سردانان، ئمین زەكی بگ و رەشید عالــــی گیالنی و مال ئفندی معروف جیاووك وقادری میران بگ وخدری پاشــــا ومعروف ئاغا پیرداود ونیــــك بۆ یادگاری لقســــری مال ئفندی دەگرن و من ئم ونیم ل سای ١٩٨٤ ل یادی سد سالی دامزراندنی شارەوانی شاری ھولر ل كتبكی شارەوانی ك شرزاد ھینی و تحسین چیچۆ بو بۆنیوە چاپ و بالوم كردەوە . بۆی رەشــــید عالی گیالنی پی باشــــدەبت ملیك فیســــی دووەم و خانوادەكی بۆالی مال ئفندی بنرت و دووریان بخاتوە لبغدا، قسری مال ئفندیشی ال باشترین و دلنیاترین شــــون بووە بۆ ئم كارەو دوورخســــتنوەیان، ھروەھــــا حكومتكی رەشــــید عالی گیالنی بۆئوەی زیاتر شرعیت ب حكومتكی خۆی بدات، كــــ دژ بئینگلیز برپایان كردبوو، پیان باشبوو ملیك فیسڵ و خانوادەكی ھیچیان

لچپوە: محمد موفتی، قونسلی ئران ل ھولرو ئحمد بگ موتسریفی ھولر سای ١٩٣٥

عالیی لیكم ر، بۆیولوە بۆ ھڕانپاشان دەگدوای ئــــوەی كــــ بنی پارزگاریــــان لالین مــــال ئفندییوە پدەدرــــت زۆر ب مورتاحی ژیانی ئاســــایی خۆیان لناو قسر دەگوزەرنن. نزیكی ھفتیك بمجۆرە لھولر دەمننوەو دەنگوباسی بغدا لرادیۆوە گوبیست دەبن، بم پاش ھرەســــھنانی شۆڕشــــكی رەشید عالی گیالنی ك خۆی و ســــركردە ســــربازییكانی دیكی دواتر بۆ دەرەوەی وت رایانكرد، وەســــی ك خای ملیك فیســــڵ بوو گڕایوە بغداو پیوەندی تلفۆنی لگــــڵ خانوادەی ملیك لباداوە كردوو موژدەكی پاگیاندن. ھروەھا ئو ماوەیی ك لبــــاداوە بوون ھموویان جلی رەشیان پۆشی بوو، بم دوای گڕانوەی وەسی بۆ بغدا،جلوبرگــــی رەنگاوڕەنگیان لبردەكرد. یك لخوشــــككانی ملیك عالیی كئســــتا لژیانداماوەو ئو ل ١٤ی تممووزی سای ١٩٥٨ یان ككماكوژی بنكۆم ر لبوو بغدا نبل كانی خۆی باس لبیرەوەرییوت. لكر نو بئشھامتی كوردەكان دەكاو دە: مال ئفندی ورەی نیشاندا، كاتكی گتھامت و شجورئكئمــــ چووین باداوە گوتی: گر خۆم نمنم، ئگینا بھیچ شــــوەیك لناگڕــــم ملیك و

خانوادەكتان زەرەروزیانتان پبگات. • ئو ملیك و كسایتیی گورانی ك سردانی قسری مال ئفندییان كردووە بدرژایی مژوو،

كامان بوون؟

كلچر2درخان دەردەچڵ بگل كی رووناكبیریی گشتییوكراوەیب

ستافی كلچری بدرخان:عبدولەحمان معروف، سعدول نووری، جوھر شخانی

ب ھاوكاری راوژكاری رووناكبیریی دەزگای چاپ و بوكردنوەی بدرخان:د.ھیمداد حوسن

ژمارە ٢٢-٨٨، شمم ٢٠٠٧/١٢/٢٢ی زایینی

تی نابر پولھ تان واین: پسغازی حنو بساربوونیوە، تۆ دەزانیت ھندك پیان وایه ھولر ھشـــتا گوندكی گـــورەی ژر

دەسالتی پكھاتی دوكوتووی گوندنشینه؟ ناســـرچۆنی پر ھولینی: ھرزاد ھشـــبكیـــت، الی مـــن ل ناو تۆمـــاری نفووس و جنسیی و لسر نخشو زانین چوار زانكۆی گـــورەی تدای، ســـرۆكایتی ئنجوومنی وەزیرانی یكم حكومتی كوردی تدای، لو شارەدا ٤٠٠٠ كۆمپانیای بگان ناوی تۆمارە، لو شـــارەدا زۆرتر ل ١٠٠ھزار ئوتومبلی ژمارەی تایبتی و ئوەندەی تریشی تدای. لو شارە بـــ كارەبای، ھموو ب ھیمتـــی خۆیانوە ب یارمتی حكومت شـــوان تا سعات ١٢ شـــو رووناكی و تلڤزونیان داگیرساوە. ئو شـــارە گورەترین بنكو سنتری ئابووری و رۆشـــنبیری و كلتـــووری و حزبی و حكومی و جوانی و ئیســـالمی و ئیلحادی و سۆزانی و رەوشتبرزی و زانین و تندروستی و مۆدیل و شـــانازی و كرین و فرۆشتن و بازرگانی ھموو

.......دایشتی تغازی حسن: مچكۆ بشك ل پكھاتی

رۆشنبیری ھولر، الی تۆ چ دەگینت؟شرزاد ھینی: مچكۆ ناوەكی و شونكی و شـــوەكی و دیوەخانكی و موانكی و چایكی و ناودارییكی و پشتیوانیكی و...

!.ستی و شانازییربسغازی حسن: شری نووسران و كشكانیان

ب چ جۆرك وەسف دەكیت؟ شرزاد ھینی: بوا ناكم خون رژابت، كتب سوتنرابت، قلم شكابت، برپن درابت، نانبا زۆر كرابت، راپۆرتی بۆگن نووسرابت، خۆی لـــ بیرەخواردنـــوەی یـــك كرابت، برداخی عرەقی یك رژابت، گیرفان بابت، یكتریان گا بت، بوا ناكم.. بم حزدەكم پشـــتیوانی یك بن، شتی یكتری بخونوە، باشی یكتری بنووسنوە، كموكوڕی یكتری پبكنوە، ڕەشـــانوەی شـــوانی یكتری بشۆنوە، كتبی یكتری برزبكنوە، شیعری یكتری بنووســـنوە، زۆرتر بخونوەو كمتر

حزبایتی بكنوە. بوونتان لجن: ئایا نیشـــتســـغـــازی حسود گۆڕانكارییكی الی تۆ پكھناوە.. من دەزانم لوەتی لدەرەوەن ژمارەیك كتب و برھمتـــان چاپ كردووە.. پرۆژەتان چیی بۆ

دوارۆژ؟ شـــرزاد ھینی: والتی سوید، بفری سوید، ھمنـــی ســـوید، جوانـــی نازدارانی ســـوید، كتبخانی پی سوید، برزی سرۆك وەزیرانی سوید، ســـواربوونی پاس و شـــمندەفری سیاستمدارانی سوید، نبوونی ونی سرۆك ل الپرەی یكمی رۆژنامی گورەی سوید، دەریای خاون و ئاوی خاون و ســـگی خاون و خاونكانـــی ھموو ســـوید، وانی مژوو جوگرافیاو ئدەب و ئاین و رەوشت و سیاست

.تی و یاسایو حزبای پرۆژەم زۆرە تا تاقتم ماب چاوانم ببنت، تا دەستم كاربكات ئیش بۆ روشنبیری كوردی و بۆ فربوونی مناكانم دەكم، بۆ خۆم دەژیم و

خمیش ل ھمووان دەخۆم. غازی حســـن: چۆن دەنووســـن، كاتكانی نووســـین وخوندنوەتان چۆنـــ؟ ئایا وازت لقـــم ھنـــاوە بـــۆ نووســـین و كیبۆردو

كۆمپیوتر كارەكانتی برەو ك بردووە؟شرزاد ھینی: ب قم نما، ئو رۆژانی چند مامان دەكرد بۆ قلمتراشـــك، چند دارمان خواردووە لســـر ئـــوەی قلم یان كمان برەیناوە، یان الپھمان نمســـاحرەشكردنوە پیس كردبای، رۆیشت. من لگڵ نوكاری ھۆش و كارم، من عبدی كسی زانام شتی تازەم بۆ بھنت، من دژ ئوانم لگڵ نویكان كاردەكن و جنویشـــی پدەدەن، من وادەزانم خكی ب رەوشت كم و تسك بینین دەبن، ئوەی دەیبنت بوای پ ناكات، ئوەی ســـواری دەبت الی شوورەیی، ئوەی دەیخونتوە ب درۆی دەزانی، ئو دەرمانی

چارەسری دەكات ب سیحرو جادووی دەزانت، زوو ل و دروشمئ راســـتی چرایزانســـت بدیواری گورەی خوندنگاكانمان نووسرابوون، پیرۆزبوون. ســـروەری قلمـــ، قلمكان بكارناھنینوە، گورەیی قلم نووسینكان ورەی زانســـتوە، گم نانووســـینلـــق بكۆمپیوتر جگی قلمی گـــورەو نازداری

گرتیتوە.غازی حسن: سودی دیموكرات و ئارام الی

تۆ چ دەگینت؟شرزاد ھینی: ســـوید بھشت بۆ كسانی ئیمانـــدار دروســـتكراوەو ئیمانـــدارەكان زۆر ئیماندارییان كردووە تا ئو والتی ب ئیمانیان لناو بفرو ســـھۆل و باران و سختی شاخ و دووری ســـنوورو گورەیی والت و شڕەكانی نیست و ككان بۆ دەستوروپاییكۆنی ئدروســـتكردووە، ب خون و ئارەقو زانست و كارو شری كنیسو قشكان دروستكراوە،

غازی حسن: ئو ئازادییی بۆ رۆژنامگری كـــوردی پكھاتووە، لالین خودی حیزبكان ك تكۆشـــانیان بۆ ئازادی كردووە، كۆنترۆل مر ئگن ئوە چی دەوسانسۆر كراوە، ئبین كارەكان پچوانـــو ھگراوە بروە

دەچن؟شرزاد ھینی: رۆژنامگری كوردستان ھنگاوی زۆری بییوە، بالم چند یاســـا سروەر بت، چند حزبایتی كمترو كالتر بتوە، دەوری راســـتقینی دەست رۆیشتووی رۆژنامگری بدەردەكوت، چاوەرێ یاسا و پیاوانی یاساو حزبی یاساناس و گورەی یاساپرست دەكین. رۆژنامی باشـــیش ھیو بۆچوونی جوانیش

.یی ئازادیش ھو تۆماری رۆژنامیھغازی حســـن: ئایا ئو رۆژنامانی ب نوی ئھلی و ســـربخۆو لكوردستان دەردەچن نن كدەست بھب یو ناســـنامئ توانیویان

مایی پكھنانی ئمجۆرە رۆژنامان ؟ شرزاد ھینی: كشی رۆژنامی كوردی ئوە نی ی ئو رۆژنامی ئھلیی، یان پارەو موچو مانگانو پاداشـــت و سدەق لو حزب و لو سركردەی وەردەگرت، یان سربخۆو ئازادن،

یكتربین و رۆژنامی دەرمان و..... سخافو جنوو تنزو..... دەبت.

غازی حسن: باری رۆشنیری كورد ل ئاوارەیی و بتایبتیش لئوروپا چۆن دەبینن؟

شرزاد ھینی: ھموو ھناسیك ل دەرەوە بت بۆ ناوەوەی، ھموو پیڤك ل ژوورەوەش بت بۆ دەرەوەش. ئوەی ل ئوروپای رەوشی باشترە بواری ئفراندن و نووسین و گیاندنن باشـــترە، دیارە شـــتی زۆر باش لـــ دەرەوە دەگاتوە ژوورەوە، ئگر براورد ب سرژمری كوردی دەرەوەو ناوەوە بكیت دیارە شتكان

دەرەوە زۆر زۆرە. غازی حســـن: گلیی ل رۆشنبیران دەكرت ك بجۆرك لجۆرەكان بوونت ھمان كۆپی كشكانی ناوەخۆی كوردستان، پتان وای ئم

بۆچوون ل راستی نزیك بت؟ شـــرزاد ھینی: رەنگ جاران خكی دەرەوە دەبوون بگانو رەش و كال دەبوونوە، بم ئیمرۆ ئوانـــی دەرەوەو ناوەوە یك رەنگ و یك دەنگن. ئاوتیی والت و دەرەوە ئاسانو

.زۆر ئاسانغازی حسن: ســـایدە كوردییكان روبروی رەخنی زۆر دەبنوە بتایبتیش ك كسانكی ی ئازادی سایدەكان كارەكان بســـایل یھرەو شتی نادروست و نابج دەبن.. ئایا ئوە

چۆنی دەبینن؟ شـــرزاد ھینی: نمری و مانوەو بردەوامی بۆ سایدەكان، رۆژنامو تلڤزیۆن و رادیۆكان تمنیان كورت دیارە، بۆی سایدەكان تازەن و برەو كاروانكی ســـخت و دژوار رێ دەكن، رەخنو توانج و ھرەشـــ كاریان ل ناكات،

.وانمری بۆ ئنغـــازی حســـن: پتان وای ســـایدەكانیش سبری الین سیاسییكانیان بسرەوە بت و دوچاری ھمان كشو گرفی باری رۆشنبیری دەرە نبوون ل دەمالچك كردنوەی ناوەوە؟

سی ناگاتر دەستی كخینی: نرزاد ھشئوان، وات ســـایدەكان ل قولی قافن، لناو ریان پس زەفورن، كـــناو ھدەریـــان، لنابـــات، ئوەش ئازایتی ئـــوان نی ی دونیا

گۆراوە. غازی حســـن: ئگر شـــرزاد یكك بت لبرپرســـكانی كوردســـان چ بۆ رۆسنبیران

دەكات؟ شرزاد ھینی: رەوشی ماوەیان بۆ سازدەكم تا باش بنووسن و بخونوە، با سفر بكن، بچن والتانـــی عرەبی، ئـــران زۆر بگرن، بچن ئوروپا دوور بۆن، نزیك بۆن، ســـفر باشـــ، كتبی زۆریان بۆ چاپ دەكم، فریان دەكم چند رەخنو تشـــن لیك دەگرن نیو ئوەندە ستایش و پسنی یكتری بكن، دەشتخۆشی ل نووسین و چاپمنی یكتری

بكن، زۆر زۆری تر..! غازی حســـن: ئگر شرزاد حاكمی ھولر

بت چ ل ھولر دەكیت؟ شـــرزاد ھینـــی: ئگر حاكمـــی ھولربم، ئگر دەســـتم بواو حزب و قازانج و كسانی نابلدو ناشارەزاو نریتی بۆگن بوارمان بدەن، بۆ ئو یك ملون كســـی ئو شـــارە، ئو نیو ملون كســـی تنیشت ئو شارە، سد كتبخانی گشـــتی و نۆھد یاریگو ھشـــتا پارك و حوتا ملوانگو شست قوتابخانی ترو پنجا ســـنتری تندروســـتی ترو چل بنكـــی كۆمیتی ژنانـــو پیاوانو پیرانو شـــتانو زیرەكانو تمبنـــو زۆرزانایانو منانو نوجوانانو مردمنانو ھرزەكارانو گنجانو الوانو عاشقانو.. و سی ھلی پاسی ھاتوچۆو بیســـت گراجی گورەی راوەستانی ئوتومبـــل، دە بـــازاری ھاوچرخـــی جوانی ھرزانی باشی نوێ، نۆ بانكی پارە ھگرتنی ترو ھشـــت سینمای تر، حوت ھۆلی گشتی تر، شـــش مۆزەخانو پنج شونواری نوێ دەكموەو چوار سنتری گورەی فربوونی زمانی ئینگلیزی و فرەنسی و توركی و فارسی و.. دەكموە، ســـ ئنجوومنی شـــارەوانی ب ھبـــژاردن دادەنـــم، دوو پارزگار، یك ئنجوومنی پیرانی دوور ل حزب و پشـــواو عشیرەت ب ھبژاردن دادەنم، یك رووبارە ئاو دەھنوە ناو شـــارو یك دەریاچی دەریا لالیكی شار پاندەكموە، یك دارستانی زۆر

گورەترو كســـكتر ل دووری شـــار دەچنم، ھرچی بارەگی حزب ھی ھدەگرم، ھرچی ونی سرۆك و پشواو سكرترو براگورەو ســـرۆك عشـــیرەت و... ناھلـــم، زۆربی مزگوتكان شوەو كارنامی ل ئاینی وشكوە دەكمـــ بنكی كۆمیتـــی و فرخوازی و

زانیاری و مژوویی و رەوشتبرزی و.... ئگر حاكمی شاربم پاش چوار ساڵ وازدەھنم و رۆژانی خۆم دەنووســـموە ســـدان ھزار دانی چـــاپ دەكم و..... ئگر ســـرۆكی وراقی كۆنی شـــارەكئ و شـــارەبم، بـــئدادەچموەو تماشـــای خاوەنداری مولككان وەو لی دەپرســـمكخاوەن وەو لمـــدەكسرچاوەكی دەگرم، ل سرەتاییكانی ورد دەبموەو ل ھلكانی زۆر شـــت دەدۆزموە، ل ھموویان پشیمان دەبموەو خاوەنكشی رازی دەكموە.. ئگر من حاكمی شـــاربم، ئوانی دەچن ســـفری حج ژمارەیان زۆر كم دەكموە، یاریزان زۆر دەكم،.. دەترسم نر من بكگوە و....... ئتـــبونوە بئحاكمی ئو ھولر پیرە وشی ئربیل زۆرتر بكاردەھنـــم، چونك ل ھموو شـــارەكان و مژووەكان و راســـتییكان و رووداوەكان كۆن ترە، ئگر من لو شارە دەستم بوات ھرچی ژن و پیاوی نخوندەوارمان ھی خوندەواری

فردەكم، ھرچی..... غازی حسن: ئگر شرزاد ببت دادوەر چۆن مامل لگل كشی نووسرو رۆژنامنووسان لگل ئاسایش و دەســـتدارانی كوردستان

دەكات؟ شـــرزاد ھینی: دەب رزی ھموو كسك بپی یاســـا بگیرت، یاســـا ل ســـرووی ھموومان. با رۆژنامنووس و دادگاو دەستت بزانن، یك رگا پشـــمان دەخـــات ئویش سروەری یاسای. ئوەی سرپچی یاسا بكات ئوتومبلكی وەردەگرت و خۆی و كۆملك كســـی بتاوانی برامبری خۆی دەكوژت، ئگر ب یاســـایی ل زانكۆ بكرت مامۆستا ر بگئ .ری ناشایستراب تدەب ناشایستیاسایی ل رووی ژنانوە بكرت، نیوەی كۆمڵ برینـــدارو نخۆش و ماندوو دەبت، ئگر بی یاسایی ل رووی دارستان و ئاوو ھواو زانست و نریت و....... بكرـــت، برەو دواكوتن و

مردن رێ دەكین. غازی حسن: پرۆژەی داھاتووت..؟؟

شـــرزاد ھینی: من بردەوام دەنووسم و كار دەكم، حزدەكم ئزموون و ماندبوونی ئوانی تر، ئوانی لمژە ب كۆشـــش دروســـتبوون، ئزموونی ئوان من ب ئاسانی بیكم كوردی ب خونرو كۆمی كوردەواری ئاشنای بكم. كتبكـــم بناوی خۆشویســـتی و ســـكس ترجمكـــردووە، لو كتبـــدا رۆژنامگری فرەنسی و دۆســـیكانی پۆلیسی فرەنسی ھرچـــی پیوەنـــدی شـــرعی و ناشـــرعی یرخ ھرەنســـی ھاوچتمدارانی فسیاســـ

ئاشكرای كردووە. چۆن ژنكی ئلمانیای خۆرھت ب ماوەیكی كورت بووە راوـــژكاری ئلمانیای فیدرال ئو

كتبم كردیت كوردی. رانم كردیتئ رەنسی لفیری فی سرۆژان

.والت وە لروانی ئكوردی، ت ھرچی بزانم بۆ روشنبیری و زانینی كۆمكم

باشو دەتوانم كاری لسر بكم دەیكم. ئوروپـــا لـــة چيـــت حســـن: غـــازی

دەستكووە..؟ شرزاد ھینی: زۆر وەك گڕان و ناسینوەی مرۆڤ و سیاست و حكومت و یاساو خاونی و..... س كورو كیژم ل زانكۆ دەخونن، شش حوت كتبم چاپكردووە شـــش حوتی ترم ئامادەیو چندی تریش وا كاری لسر دەكم،

تندروستیم جارێ باش. زۆریش گڕام. غازی حسن: دوايي...؟

شرزاد ھینی: ســـوپاس بۆ تاقتی تۆ كاك غازی، من كســـی ب تاقتـــم خۆش دەوت، خۆزگ كسانی ب تاقت ل شونی ب تاقت بن، تا تاقتكانیان ھر ب تاقت بمینتوە. بریا ك ھاتیت والتی ســـوید تۆم دیبای. زدە

سوپاس و ب ھیوای دیدار.

شرزاد ھه ینی له سه یداوەوە بۆ سودشرزاد ھینی:

سوید بھشت بۆ كسانی ئیمانداربشی دووەم و كۆتاییسازدانی: غازی حسن

بۆی پیرۆزە ئو سویدە، ل خۆیان پیرۆز بت، سوپاسیش بۆ خۆیان ئمیان حواندیتوەو نان

.ندن و رەوشتمان دەدەنو ئاوو ئاگرو خوغازی حسن: نامۆیی چ مانا یكی ھی؟

شرزاد ھینی: دوو سال ئو دوو سا نامۆیی ،یشـــتن و دیتن و ھاتن باشوە گم بوویتكئگر والت و دەســـتتت ھبوون نامۆییش كمتر دەبتـــوە. كی عرەب لـــ لندەن نامـــۆن، كی ئرانی ل لۆس ئنجلس نامۆن، لبانی لی ئلمانیا نامۆن، كئ ی تورك لكسویسرا نامۆن، ك دەستتت بوو، ك نیازت كیت نامۆیوتن بگشكزانســـت و پ بوو ل

كمتر دەبتوە. غـــازی حســـن: دەگرمـــوە الی كاری كاری لھولـــر ماوەیـــك رۆژنامگـــری رۆژنامنووســـیتان كـــرد وچنـــد ژمارەیكی ھولرتـــان چـــاپ و بالوكـــردەوە. دەكرت

لمبارەوە شتكمان بۆ باس بكن؟ شـــرزاد ھینی: من بـــ تنیا ١٢ ژمارەی ٨ الپرەیی رۆژنامی ھولرم ب پارەی سندووقی شـــارەوانی ھولر چاپ و بوكردەوە، زۆربی خۆم دەمنووســـی، ھمووم ب خۆم پاكنووس دەكردەوە، ھموو ب خۆم دابشـــدەكرد، ئو رۆژان دەرچوونی رۆژنام ئاسان نبوو. رەنگی مۆرم بۆ دانا، تا دوور بت ل حزب. لو رۆژنامی رم كرد لولورەی ھشـــنیاری پاركی گـــپشونی سربازگی رژم، لو رۆژنامی ھستم كرد ئو شـــارە زۆر ماوە تا پشبكوت، لو یو رۆژنامل ،مرمان كنزانیم خو یرۆژنام

زانیم كلتووری خوندنوەمان الوازە.

كشی رۆژنامگری كوردی ئوەی خونری نـــی ی، تیراژی كم، كی خونری زۆربوو، كی لسر پی خۆی وەستاو یاسای ل پشت بوو، ئوە رۆژنامی ئھلی دەبت و ناترست و ملف و دۆســـیی دارایـــی و زۆری تریش دەكاتوەو ناوی نووسرەكش ئاشكرا نابت.

غازی حسن: دەســـالت لكوردساتدا داوای پاراســـتن وپرەپدانی ئازادی لـــ رۆژنامو دةزگاكانـــی راگیانـــدن دەكات و پچوانش راگیاندن گلیی لدەسالت دەكن؟ كامین

راستن؟شـــرزاد ھینی: ئـــو دوو الین ئـــو دوو دەســـتت دەب دووری یك بن خزم نبن، یار نبن، پشـــتیوان و ھاوســـۆز نبن، ئینجا گلیی زۆرتر دەبت و ھروەھا گلییش نابت. بنمای رۆژنامی ئھلییش پارەو یاساو بازاری ئازادو دەرچوونی ھموو الیك ل خوندنگای

.كتریان وەرگرتندیموكراسی و ی خافس ب ك رۆژنامندن: ھســـغازی ح تا بت ھق بھ تان واین، تۆ پوەسف دەك

رۆژنامی روزەردیش پی بگوترت سخاف؟رۆژنامگـــری ھشـــتا ھینـــی: شـــرزاد نگیشـــتووت ئو ئاســـتی ھموو الین و ناوو شـــوەی ھبت، تمنـــی رۆژنامگری ھر چوار پنچ ســـاكو تـــواو، ل والتانی دەرەوە شارۆچك ھی، تمنی رۆژنامكی ،رووی ١٥٠ ساردەوامیش دەرچووە سب بنموونی ئو شارۆچكانش زۆرن. لو تمنوە رۆژنام بۆ گنج و پیرو ئســـپ و ســـگ و پشیلو مبازی و نربازی و دارستان و وشی

شرزاد ھینی- برلین ٢٠٠٧

عبدولەحمان معرووف

سكوزایپرسیارەكانی ئدەب

،ینییو دنیا تژی رازو نھدەب ئئ ،یو رەنگاو رەنگ و دنیا ئاڵ و وائكسك عاشق نب .. جوانپرست و جوان بین نب ...دەڕۆستی نایت،ئو موداو فزا و دنیای چاونترســــی و بوری گرەك بۆ ھیساندنی ئاگری جنگك لھمبر مترزی جنگكدا .. جنگــــك لگــــل خۆت،لگــــڵ گڕان و ســــۆراغ و دۆزینوەی خۆتدا تۆنلكانی بنــــاو قوبوونــــوە ..ناخــــی خۆتدا .. ئمیش ب عشــــق خوندنوە، كتــــب، ئوینــــداری و

ھونر، ھزر، جوانی ....دەبت.كوا گومان لوەدا نیی ئوســــا ئو ژوورە دەكارــــت نك ھر ،ســــكنووتككانی ناوەوەی رۆشن بكاتوە و بكاتــــ چراخان و خــــۆی ببینتوە و بناســــت، بكــــو پــــی بھموو جیھانیش دەبات . دنیاش دەدۆزتوە، ل كۆلۆمبس تپــــڕ دەكات، ك ئو پانتاییكــــی و كیشــــوەرك تنیــــا

دۆزییوە ...ئدەب مرۆڤكان لــــ دژوونی ڕۆح و بو دەیكاتوە پاكدەكاتوە، ناخیان نووكی ھگوناھ ریئو بب ــــمندالدایكی جیابۆتــــوە .پم واب كتب و خوندنوەی ئدەب ئادەمیزاد پاك ت بدەب مانای وشــــت . برادەگر ،ندەیلقو خت بئادەمیــــزاد . دەبئــــو شــــتی دەیت بــــوای پیتی ،روەرییزرۆی دادپتامــــ میشــــھ رو خۆشییق خیدای راســــتی حش.. رقی ل نایكسانی و چوسانوەو پشــــلكاریی .. ئــــوەی نایخوازت شــــڕە، لــــ برامبر شــــت جوان و .. یی خۆی ھكان قســــناشــــیرینئیدی جوانی تاكی جوانپرست، حق و خرویســــت، كۆمگایكــــی جوان تاككی كۆمگایك .. وەبردنت ل ھمــــوو جول و ھســــوكوتكی ھزارو یك حیساب بۆ ھنگاوەكانی و بــــ سانســــۆر پویســــت دەكات، چاودری و یاســــاو مادەی دەستووری ك لشــــب تر خۆی دەبناكات، ھ تكردن .. دەبرپیچی نكی سمادەیداینمــــۆی ئو دەســــتوورەی بناغی كاروبارەكانــــی و كۆمــــگا ژیانــــی نشــــو ل . ئۆتۆماتیكی ركدەخات گشــــتییكان جگرە ناكشــــت، ھر لخۆوە ژینگ و شۆســــت پیس ناكات .. ھاوڕكــــی، دراوســــكی بزارو مامۆســــتایك . نــــاكات ھراســــان لگڵ قوتابییكانی توندوتیژ نابت. پزیشــــك وەك كس و خۆشویستكی چــــاو ل نخــــۆش دەكات و .. دادوەر و پۆلیــــس و ئاسایشــــیش ھــــروا .. ھمنی و ئاسوودەیی باڵ بسر وتدا دەكشت .. بھۆی كتب و خوندنوە ر لشــــ و رۆشــــنبیری (٢٠٠) ســــادەرگای مای ســــوویدییكی نداوە .. پی نناوەت ئم وت، دەنگی تۆپ و ناپام نابیستن و تۆز و غوبار و بۆنی منداكی بلووتی نچــــووە بارووت

چاوگش و قژ زەردی سویدی .ئدەب شڕ بۆ گانوەی سرفیرازی مرۆق گۆشگیرو تریكخراوەكان دەكات .. بۆ رەخساندنی زەمینی ئازادییكی رەھــــا و ئازادییــــ بنڕەتییــــكان .. ملمالنی ئدەب، شــــڕەقۆچی ساردو گرمی ھورەكانــــی بۆ ئوەی لگل باران ســــتاتیكا و فانتازیا ببارت .. و جوانتربن، جوانییــــكان جوانتــــر بھارەكان سوزتر و تمن درژتربن .. ئــــدەب ھگــــری ئایك ببای گومــــان دەڕەقســــی و ســــما دەكات .. گومانــــكان رەوەیــــك پرســــیار رەھا دەكن .. دیشــــی ب وەمكان ئاوناخواتوە، جاركی دیكش سك و زا دەكا و دەزتــــوە و گرای گومان و

پرسیاران دەخاتوە...

بئسپایی

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢، 21بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی كلچر

(پخن*)كی زمانوانی

ل حفتاكاندا ل زانكۆی لندەندا قوتابی بـــووم. د.مكنـــزی مامۆســـتام بوو، زانی وشارەزایی لكی باشی ئكوردیی بوو. لرەبیشا ھزمانی فارســـی و عپنجاكانی ســـدەی رابردوودا ھاتبووە كوردســـتان بۆ فیربوونی زمانی كوردی و كۆكردنوەی كرەس بۆ لكۆینوەی دكتۆراكی ك لبارەی زمانی كوردییوە بوو.ل ھر ناوچیك ماوەی ئمایوە وە. لییكۆی ئوەزارەكشـــ و لـــســـای ١٩٥٧دا لـــ زانكـــۆی لندەن دكتۆراكی وەرگرت. ل ســـای ١٩٦١ ب ناوی (لكۆینوەی شوەزارەكانی Kurdish رگـــدادوو ب كـــوردی) لDialect Studies بوكرایـــوە. برگی یكـــم ٢٤٧ الپڕەی، رزمانی زۆربی شـــوەزارەكانی زمانی كوردیی كرتۆتـــ خـــۆ. برگـــی دووەم ٣٧٨ الپڕەی، ھمـــوو چیرۆكی فۆلكلۆریی كوردیی. كوردییكی ب پیتی التینی تۆمار كراوە و وەریگاوەت سر زمانی ئینگلیزی. بمـــ مكنزی خزمتكی یكجار گورەی پشـــكش ب زمان و

فۆلكلۆری كوردیی كردووە. د.مكنزی نـــاوە ناوە بیرەوەرییكانی

خۆی بۆ ئگاموە.وتـــی: جاركیـــان ل خزمـــت ئاغای گوندكدا دابزیبووم، ل دیوەخانكیا ،ككناو خ چوومرۆژ ئ وتم. بخئك ھموو تا بی ســـادە و دوون و دپاك بوون، ریزی غریب و میوانانیان ئگرت، زۆر یارمتییان ئدام . بووبووم نج و پیر، لگ ،سن كی چھاوڕ بگیانا ب كوردی ئدوام و مشقی زمانی ساالی پیر و ب چوومكرد.ئكوردیم ئچـــووەكان داوام لـــ ئكردن چیرۆكی فۆلكلۆریم بۆ بگنـــوە. ھرچییكم كرد دوایر تۆمارم ئكسی ببیستای نوە و الیدایك ئكانم لواتای وشـــ

رزمانییكانم ساغ ئكردەوە.جاركیان دەربین سرنجی راكشام لی حای نبـــووم، ئویش ئوە بوو قسكرەكان ھندێ جار ھندێ وشیان دووبارە ئكردەوە بـــ گۆڕینی دەنگی یكمی ب (م) وەك (خانوو و مانوو) و(گوند و مونـــد) و (برد و مرد). . و دەشتكا لسن كڵ چگ رۆژێ لپرســـین،ھرچندی لم دانیشتبووین كردم ل مبستم نگییشتن و بۆیان لكندرایوە و سریان ل دەرنچوو. كیوتی الدالی مزگدا بوو مو كاتل المی لوە رەت بـــوو و ســـالمانـــبكردین .ئم ھموو لبری وەستاین و بخرھاتنمان كرد.مال، زۆر بریزەوە، ب عرەبی و ب بیسمیلال و ئعووزوبیلال قسی لگ كردم . منیش ل دی خۆما م پرسیارە لئ وەیوتم باشترین شت ئمال بكم.ك لم پرسی نخت سری ھنا و سری برد و ئایتكی قورئانی بۆ خوندموە (أن فی اختالف الوانكم و السنتكم الیات للعالمین) و ھندێ وەعزی

ب سرما دا. ئوارەرەكی ل دیوەخاندا لگڵ ئاغا و دەست و برەكیدا لبر تیشكی چرای لۆكس ل ســـر خواندا بووین ...رووم كردە ئاغا و وتم . جنابی ئاغا ك دەی (گوند و موند) (خانوو و مانوو)...ئم چین. واتایان چیی؟ (موند و مانوو)ـ . ئاغا دوای نختـــ بیركردنوە وتی (مكنزیی فندی ..ئوە چ نیی. خۆت مانئ ..كریك مخ قۆڕان م قسب

ھموو قسی نزان و مزانانن).*(پخن)م بۆ (نوكت)ی عرەبی بكارھناوە.

لـــم چند مانگی دواییدا، بارودۆخی بغدای پایتختـــی عـــراق وای كردبـــوو، ماكی بھاری كچی تكۆشری گومناوی كوردایتی خوالخۆشـــبوو رەشـــید باجـــالن، یك لو كسانی یكم سركردایتی پارتی دیموكراتی ئوەبوو كوردســـتان، بھنرتوە كوردستان سرەتا لسلمانی نیشـــج بوون، لم دوو

مانگی دواییشدا ھاتوونتوە ھولر. بھارخان ئافرەتكی چاوكراوەو ئاگادارە، داب و نریت كوردەوارییكی باب و باپیرانی خۆی لبیر نكردووە، حزیشـــی كـــردووە ئوانی دەوروبری ھروابن، واپدەچ لھولر، وەكو خانقینییـــكان دەن: ماكی منی خۆش گرەك بووبت، ناوە ناوە پیوەندی تلفۆنی لگـــڵ من و ماوە ھبـــووە، رۆژی دووەمی جژن دەستپشـــخری كردو جژنانی خۆی

بزیادەوە كرد. زوو زانیـــم ھیكی گـــورەم كرد، ك رۆژی یكمـــی جـــژن نچووین الیان تـــا تۆزێ غریبیان ل داوەشنیین، ئوەبوو كات دوای

ت بغافل ردانیم كرد، لی ســـكفۆنلتكوڕە ناوەنجییكی كارتۆن كتبكی لپش دانام، لگڵ ھدانـــوەی پڕەی كتبكان خۆم دەخـــواردەوە، نبادا بگریم و برینكانی بھارخان بكولنموە، چونك دەمك دەزانم باوكـــی خۆی چندە خۆشویســـتووە، لگڵ دەرھنانـــی كتبكان چاوەكانـــم راوی چند ژمارەیكی ئو گۆڤاری"ھتاوی كورد"ەی كرد، تنگم دنگ دوای ئاستئاست فت ساح كپش لسر چاپكردنوەی ئو ژمارانی لبر دەستن. یك لو ئاستنگان چند الپڕەیكی یك لو ژمارانیی ك ل ھشتاكان محموود زامدار چنگی كوتووەو بوی كردوونتوە. ئو، وات زامدار، ئوژمارەیی ب ژمارە"٣"دانابوو، ئوەبوو لژمارە"٧"ی گۆڤاری"رۆژنامنووس"دا وەشـــاندەوە كی زامدارم ھو بۆچوونـــئئـــوە ژمارەیكی دیكی ئو گۆڤارەبووە نك ژمارە"٣"،ئـــوە جگ لـــوەی بدرژایی ئو حفت سا دە جار پتر ھاتووچۆی كتبخانی ناوەندی"زانكۆی دھۆك"م كردبوو تا ئو چند الپڕەیی"ھتاوی كورد"ەك بینموە بردەست، تنانت"د. سح ھروری"م لسر ئو حزو راســـان كردبوو، مـــژدە دەدەمئارەزووەم ھخونرانم. وا بھارخان گیانی پاكی باوكی شاد ی خستی گۆڤارەكو ژمارەیواوی ئكردو تبردەست، ئوەی شـــاینی باس پچوانی بۆی چووبووین، گۆڤارەك مشتر ئوەی پئژمارە"٤"و ونی كستییكی كوردی گومناوی دەب ،رەوەیســـكانی بتوادەی بابخانـــرۆژانی داھاتوو پردە لسر ژیانی ھبدرتوە، لسر داوای خۆشویستان و بھارخان وا دی خونران خۆش دەكیـــن و گریكی دیكی

مژووی رۆژنامنووسیی كوردی دەكینوە.

"مژدە"یكی خۆشی دیكی رۆژنامنووسیی كوردی..

نزەنگ بدوع

ژمارە "٤"ی دۆزراوەكی "ھتاوی كورد" ك ل الین پیری موغان "عبدول زەنگن" دۆزرایوە

با خونرو تۆژەران سرنج بدەن مژووی ھردوو كتاوی كورد"ـژمارە (٤)و (٥-٤)ی "ھ

رەشید باجالن

بشیرییاتد.وریا عومر ئمین

ھرسكیان ببن بای پ ل شتومكوە ل كۆگا ئاوەدانكانوە برەو سیارە ئاخیر مۆدلكیان كباوك ،یارەكنزیك س یشـــتندەھاتن، گشتومككانی خست سر لموزی سیارەكو

ھردوو دەرگای الی خۆیانی كردەوە. ســـردار ھـــرزوو خـــۆی ھاوشـــت نـــو ســـیارەكو یك یك شتومككانی لباوك و دایكی وەرگرت. ھندەیان شـــتومكی تازە لدیاری كیبوو،چواردەوری ســـردار پببوو تازەو ھمجۆرو گران بھا. ئم ھموو دیاری و شتومك وایان ل سردار كردبوو، ب كیف و ھوەســـكی زۆرەوە لسر كوشین نرم و لنیوان دیارییـــكان بكوت گوزدان، دایكی لپشوە دانیشتبوو، بۆن تازەكی دەرھناو ی دۆشاو مژەی خۆی داو بنجپ كی لمك

پنج لبنگوی خۆی ھسووی، بۆنك نو سیارەی پكرد، باوكك ھشتا لدەرەوەبوو ھســـتی ب بۆنك كردو گوتی:"بۆنی خۆش

ھدەبژرێ، زەوقت جوان! دایكی سردار." ری لب كـــچوارڕیان ژار لـــكـــی ھمنداســـیارەكان گرتبوو، یك یك دەستی لبر

پان دەكردنوەو داوای یارمتی لدەكردن. ھات گیشت الی ســـیارەكی ئوان، لالی شقاما چاوی لجامی سیارەك نزیك كردەوە. ھردوو دەستی لچاوەكانی خۆی كردنپنا، تا

!جوانی و روونی ببینب یارەكو سننم نمی باران و ساردی تمكی لسر جامی ســـیارەك پیداكردبوو، لگڵ ھناســـی منداكـــ جامكش زیاتر تمـــی دەگرت. منداك ناچار بۆئوەی نو سیارە بجوانی ببین ب دەســـت چكۆلو سرمابردووەكانی

خۆی بردەوام جامكی دەسییوە! لودیوڕا باوك بخزانكی گوت:"لم ھتیوە

دەرۆزەكرە بخوڕەوە!!"ژنك ھـــر خریكی بۆنكبوو. ســـراوبنی

دەكردو ناوو مارككی دەخوندەوە. سردار پرسی:"باوك ئمشو سری سا؟!"

دایكی وەمـــی دایوە:"بی رۆ ئدی ئم ھموو دیارییمان ببۆنی سری ساوە بۆ نكیوی؟ ئمشو باوكت بۆ تۆ دەبت – بابا

نۆئل-"كگوتی "ئمشو!!" وشی شو نیگای چاوی خۆی و مردەكی تك ئاندو حزو ئارەزووش بۆماوەیك ب دەنگی كردن و زەردەخنیكی پ ماناش لوی ھردووكیانی لك كشایوە.

مندا ھژارەكش ك گوی ل وشی"شـــو" و "باب"دەبوو، وای بخیادا ھات ك شـــو ئـــم خـــوی لكوتووەو یكك بســـریدا ئویـــش دەكات، ماچـــی دەنوشـــتتوەو بئـــاگادێ و دە:"بابـــ. بابـــ، تـــۆی؟" باوكیشی دەینووسنت سینو باوەشی خۆی

و دە:"بـــ! باوك گیـــان منم من!!"پاش كمك بدەنگی باوكك گوتی:"رۆ سردار

دایكیشت بۆت دەبت"دای نوئل". ھرسكیان بدەنگی برز پكنین.

دایكك گوتی:"ھر بتنیا بابا نوئلم بیستووە! دایك نوئل نبیستراوە تائستا!؟"

باوكك گوتی:"جا چ قیدیی؟ ئافرەت لمنی "!!ببیس

دیسان ھرسكیان پكنین. كداغ داغ جامرووت و كـــراس و ب ـــمنداھرچندە گوی لوشی"باب"دەبوو، تزووكی سارد ل توقی ســـری دەھات و لبنپی دەری دەكرد. لگڵ ئم تزووە ســـاردە ئو رۆژانی دەھاتنوە یاد ئگر باوكی دیارییكی سادەی بۆ كیب یا ئوەتا قسیكی خۆشی لگـــدا كردب. ندەھاتوە بیـــری چ رۆژان ،یبندەی دیاری بۆ كوە ھكر یسباوكی بوەك ئوەی ئســـتا ئو باوكـــ بۆ كوڕەكی

خۆی كیوە، ھیچیش ل"ســـری ساڵ" و "بابا نوئل"ندەگیشت! ئو ئستا بیری لدیاری ندەكـــردەوە! بكـــ ھموو ھیـــواو ئاواتی ئوەبوو ك ئمجارەش باوكی ببینتوە! بینین لپو داخرابوون، بكانی الی ئس!!جامو بخۆی گیاندە الی باوكك دەستی بۆ درژكردو

گوتی"من ھژارم، پارەیكم بدەرێ!"باوكك ب پشتدەســـت، دەســـت چركن و چكۆو سرما بردووەكانی منداكی لخۆ دوورخستوەو بتوڕەیی و بزارییوە گوتی:"بۆ

".ی؟! خوا بتداتك بكناچی بۆخۆت ئیشئمی گوت و پی پوەناو رۆیشت. منداكی رەپ لنو دووكی سیارەو بسر جادەكوە بجھشـــت!! منداكـــ چاوەكانی پ بوون لفرمســـك و دووكڵ، خۆی بۆ نگیراو ھتا

ھزی تدابوو ھاواری كرد"بااااااااااابەەەەەە!!"

ھولر- ١٩٨٥/١/١

چیرۆك بۆ مرد مندان

سرەساڵمولود ئیبراھیم حسن

بڕكردنی قایمقام ساح زەكی بگی

شاری كۆیبقران لساحسای ١٩٣٤/١٠/٢١

دانیشتوان لراستوە بۆ چپ:١- سمایل ئاغای مال ئحمد ئاغا. ٢- مال حوز ئاغای غفوور ٣- ساح زەكی بگی ساحبقران "قایمقام" ٤- كاك زیاد ئاغای غفووری ٥- مال ئحمد ئاغای ســـولیمان ئاغا ٦- مال رەئوف

خادم السجادە " باوكی دداری شاعیر.راوەستاوەكانی ریزی دووەم لراستوە بۆ چپ:

١- فتحوـــی حاجـــی محمد "كشـــتكان" ٢- عومـــر جـــالل حوـــزی "مامۆســـتا" ٣- ســـولیمان ئاغا ٤- ســـعدی جالل "مامۆستا" ٥- عبدولەحمان حاجی ئسعد "چلبی" ٦- حاجی میرزا حمدەمین ٧- وەستا محمد ئمین

٧- وەستا ئمین ساح كبابچی.راوەســـتاوەكانی ریزی پشـــتوە لچپوە بۆ

راست:١- مامۆستا رەشید ٢- بدیع "مئمور مركز" ٣- یونـــس ماھی ٤- علی عیرفان ٥- زەكی ئحمد "ھناری" ٦- حمد بگ ٧- عبدولمجید تاھیر

"چلبی" ٨- ئحمد بگ.

ل ئرشیفی:وشیار محمد ئمین

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢، 22بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی كلچر

شاری كۆیی باوكم لكبابخانك تی ناوداری كورد لسایڵ دوو كگدوو یادەوەری ل

ل كی گرنگشیادەوەری باب و باپیرانمان بكلپوور و مژووی میللتی كورد، شاری كۆیش لم بارەیوە مژوویكی درین و دەومندی توەیان دەبنووســـینمی لرخمتك ،یھھۆی نمان و لناوچونیان و ببشبونی نوەی داھاتومان لـــ ھســـوكوت و ژیانی باب و باپیرانیان. زۆرمان لو بیرەوەریان بڕاستگۆیی ل گۆڤارەكان بوكردیتوە، بو ھیوایی ئوەی لھگبداماب لسر الپڕەكانی مانگنامی

بدرخانی خۆشویست بویبكینوە.١- كاتی خۆی باوكم باسی یادەوەریكی خۆی لگڵ یكـــ ل قائمقامكانـــی كۆی كردبو بۆمان، بـــم ناوی قائمقامكی لبیركردبو، خۆشـــبختان بم دوایی نوسینكی باوكمان دۆزیوە بۆمان ساغبۆوە ك بڕز خوالخۆشبو سالح زەكی بگی ساحبقران ك لسای ١٩٣٣-١٩٣٤ لكۆی قائمقام دەب، مرۆڤكی ئدیب و شاعیر بوە پنج زمانی دەزانی و بسخاوەت و

بخشندەی زۆر ناسرابو، لدەوتی عوسمانی ئفســـركی برز بوە، لگـــڵ دامزراندنی دەولتـــی عراق چندەھا پۆســـتی كارگی ل وەزارەتی ناوخۆ وەرگرتوە، لوان پۆســـتی قائمقامی چندەھا شاری كوردستان و عیراق، موتسریفی ســـلیمانی ١٩٣٥، موتسریفی

ھولر ١٩٣٩.لســـردەمی ئو زۆر پرۆژەی خزمتگوزاری لكۆی ئنجامدراوە، لگڵ زۆر ل رۆشنبیرانی شار تكڵ دەبوو. بردەوام كباب و گۆشتی ل كبابخانكی باوكم ك ئو ڕۆژگارە باپیرم (شیخ ســـالح) وەســـتا دەب لو دوكان، بۆ

ماوە دەبردوە.جارك ئـــو بڕزە میوانكـــی زۆری دت و پۆلیســـك دەنری بۆ كبابخان بۆ ئوەی بۆ ئـــوارە كبابكی زۆر بـــۆ میوانكانی ئامادە بكن، ئوانیش ل دوكان داوای لبوردن دەكن ك گۆشتیان نماوە و دوكان دادەخن و برەو باغكانی كۆی دەچن و لبازاریش دوای نیوەڕۆ گۆشت نامین و ئوەی دەشمین گۆشتی زۆر باب دروســـتكردن نایلكی ككب ك خراپ

چونك ئو ســـردەم كارەباو (بفرگر) نبو تا گۆشـــت بۆ ڕۆژی دواتـــر ھبگیرێ، بم قائمقام دووبارە پۆلیسك دەنرتوەو پ ی دە: دەب ھرچۆنك بی بۆمان ئامادە بكن. ئوانیش ئو گۆشت خراپی بازاڕ كۆدەكنوە

و بـــۆ ئوارە كبابك ئامادە دەكن، تا ڕۆژی دواتر باوكم و باپیرم زۆر دتنگ دەبن بھۆی ئو گۆشت خراپوە، بم كات كسینیكان دەھننوە دوكان پیان ڕادەگینن ك جنابی قائمقام دەفرمووێ : دەستیان خۆش میوانكان

دەن كبابی واخۆش و بتاممان نخواردوە!٢-خوالخۆشـــبو (ســـعید قـــزاز) وەزیری ناوخۆی حكومتی دەولتی عیراق لسردەمی پادشـــایتی، مرۆڤكی ئیداری دەست پاك و نیشتمان پروەر و خزمتگوزار بۆ میللتكی، ٣٣ ساڵ ل پۆستی جیا جیا خزمتی كردوە، بسربرزی ژیاوە و ل ١٩٥٩/٩/٢٠ لسدارە دراوە و شـــھید بوە. لســـای (١٩٥٦) لو سردەمی كزەوی نیشتج لكۆی زۆر كم بوەو دانیشـــتوانیش برەو زیاد بون دەچون، پشـــنیار كرا ك گردی جولكان لبر نزیكی لسنتری شار دابشبكرێ بسر ھاوتیان نرخی یـــك متر بـــ (٥٠)فلـــس، وەزیری ناوخۆ (سعید قزاز) تشریفی ھات كۆی و رەزامندی لسر دابشكردنی داو وەكو ڕزك بۆ ئو بڕزە گڕەكك ناونرا (ســـعیدئاوا) ممـــوزی ١٩٥٨ كرا بدوای شۆڕشـــی ١٤ی ت

(سرباغ).بڕزی ك گیشت كۆی پشوازیكی گرمی لكراو لگڵ برپرسان و پیاوە ماقونی شار كۆبۆوە. بۆ ئوەی لنزیكوە ئاگاداری گوزەرانی

خككبی، سردانكی بازاڕی كۆیی كرد.لـــو ڕۆژگارە باوكم تابلۆیكی لبغدا ھنابو بناوی (كبابخانی پشـــكوتوو) لســـر دوكانكی ھواسیبو ك ئو سردەم تابلۆی ســـر دوكان لكۆی بشكی زۆر كم بو چی جای ئوەی ك ب كوردیش بوو. لكاتی ئیش كردن و برژاندنی كبابیش باوكم وەك نریتك خۆی پوەگرتبو بست یا شیعركی نیشتمانی دەگووت، ھر ك وەزیری ناوخۆ دەگات نزیك یری تابلۆكرادەوەستی و س بابخاندوكانی كدەكات و بمبســـتی دواندنی باوكم سوی لدەكا و باوكیشـــم فرموی لدەكا، دواتر ئو پرســـیارەی لدەكا : تۆ ماركسی یا قومی؟ باوكیشـــم دە : جنابی پاشا من كوردكی كاسبكارم، ئویش دە : ناوی تابلۆك مانای (تقدمـــی) دەگین ك شـــیوعیكان زۆری بكاردەھنن، ئم پارچ شیعرەی دەخوندەوە بواتی (قومی) دت، دواتر دەیكات سوعبت

و پكنیت، بم شوەی خكك دەدونی. ك زانڕو بگیانی پاكی ئـــو لزار ســـھ

لژیاندا نماون.

ھوشیار محمدئمین سالح

ساح زەكی ساحبقانسعید قزاز

ھایر ئاب ھایر

ئمشـــو ھۆنی گەبایك ناخی ڕاچكاندی، كاری لھسوكوتو رەفتارە ھنووكییكانی كردی. وەك رەگزكی پراوز كراو ل ھاوكشیكی كیمیاگری الپرەسنگدا، پشوو پرشان بناو خودی خۆتا كوتی قووڵ بوونوە.. ئزموون جرگبەكان، یادە ترشوتاكان .. وەك ماركی ھزار متری، شـــویالك پ ل كبو كللی سر پ ل كیســـی ژەھر، بناو ناختادەخشی، پچی دەخواردەوە،

دەیخیشكاند.. سراپای جستی پر ل پرسی قھر و نیگرانی كردیت:تۆ ب ی گالیسكی ئوجارەشمان ئسپی كۆتر رابكش!؟ تۆ ب ی پایزە براكانمان خۆیان ئاسایی، ئمشیان فری ھونری شازش كردب، بشوەیكی وا لخۆمانا ھگڕابینوە ك سودای بھرچی ندێ لكو ھوەش، بر ئك ھین ....!!؟ نرزانفرۆشیان كبازاڕی ریسواییدا ھین و لشتی پیرۆزە بكجستی وتكمان و بگرە شارە درین و بپیت وفڕەكانیشمان بكین ب میدانی گۆنگر و داكۆكی، یا بیانكین ب پردی فرە ئاینزاو شڕی كۆن قین!؟ تۆ ب ی بشكانی تری زدەكمان ھروا لناو خواســـتش خوانمی ئ وە!؟ تۆ ببخوات چڕە پتاڵ دا گی بناو بازنڵ و لڕوكی كژوویمژمارەیك بین ل كۆنتۆی بانق، جۆكرێ بین لســـر مزی قومارێ ...!؟ تۆ ب ی.... تۆ ب ی

....!؟ئو گریمان دژواران ئوەندە مشكیان جنجاڵ كردبووی، ئوەندە ماتو پشۆكاو ببوویت، ھر دەتوت فوو ل مۆمی ژیانت كراوە ...! كاریزمای رابردوەكان، وەك ھوركی پ ل بروسك و راچكین، ھموو دەمارەكانتیان دەرزیئاژن دەكرد. وەك بابردەیكی پیتارە دەژیت .. وتكی وا .. لچشنی قیك بك بوان، باخپاســـ ك بمومژ، پاوانگای تڕ ل ك پرایخراو، كاروانســـدەرگای دان ل پ

پرژین...!ئو ھزر و بیرانت پوتیان پ دەدایت، ھراسانیان كردبوویت، نوقمی دەریای ترس و نیگرانی ببوویت.. بشوەیك، ترس و تلزگكان دەبوون ب پۆ باندەیكی دەنووك خوار، پالماریان دەدایت، گازیان موو شتھدگومان بوویت، لب موو شتھوە، لمیتس موو شتھسقانت دەگرت ... لگۆشت و ئلترسایت...! ترسای لوەی، نوەك ئو ھڕەش و گوڕەشی ك ل روند فونككانوە گوبیستی بوویت، دیسان بب ب شیركی ژەھراوی و لھیكرا موورەگی پشتت بپكی و دیسان لدەستو پت بخا. ترسای .. نبادا دیســـان برداشی نھامت بتھاڕێ و ھر لتكی جستت بخات بردەم قسابخانیكوە، ھر دۆپی بارانكت بخات ڕۆخانیكوە، ھر وشـــو زاراوەیكت بخات فرھنگكوە، ھر خاكی نج و رەنج و ئامانجگ ل ر مشتوە، ھكیمۆزەخان ت بخاتكراوەكملنگولۆر و ستل ل ژوە پموەدیھاتوەكانـــت بخات گیرفانكوە یا ھگب و جانتایكوە.. ترســـای لـــوەی... نبادا ئو خۆرەی ك ل مندالدانی كارەســـاتكان و لگرێ ی بھوودەییدا كتوپ چاوی كردەوە، دیسان ھوركی چكن تیشككانی بمرن، بدەیان سای تریش گرمی و رووناكی بۆ نگڕتوەو سرەتای ئو سدەیشمان بب ی گرەباكوەك دیسان ھۆنوەی نبكا....! ترسای ل وە دەست پزۆكیینڕۆیی و بدەستخبب گردەلوولكی پ لگژەن، گردەلوول بب ب زریانكی كوشندە، زریان بب ب رەشایكی تۆقنر و ماورانكر...، وەك ئوانی پشـــوو.. وەك ئوانی ســـردەمی زووی باوك و باپیرانت و سردەمی لوان پشـــتریش .. ھموو كارنام و برنامیكت ل بكا ب ققنسكی ھپكاو، بكۆرپیكی زیندە بچاكراو. ترسای ل رەشبای لۆزانك، كتوپ ھكاو وەك دو بیكا ب بۆلژنگو گرم گرم.. ئو رەشبایی ك ڕۆژێ ل ڕۆژان بوو ب جانوەرك، كۆترە چاو پشكوتووەكی سیڤری لوولدای باریك و بپڕ و باوە قووتی دا .. ھرچی سیمبل و ھمایكی پیرۆز ھبوو، ھمووی خست ناو دۆ دانی ئاشكیوە.. ھرچی ناوو ناسنامیكی پیرۆز ھبوو، ھمووی خست ناو دۆزەخكیوە.. شخی پیران (حنس) و ل چ كرد.. لڵ خۆدا راپگی ل (...تلیس و دەرەمین و لیجب) و مرید و سوار چاكانی(وارتۆ) بوو ب تو ل (ئامد) بوو ب پتوسدارە... بم (درەجی) بوو ب گۆڕستانی خۆر. ئو رەشبایی ك جستی تۆی پارچ پارچ كرد، ل (زیالن) بوو ب زریانی خون، ل مملكتی شخی حفیدا بوو ب تاراوگ و كوتوپوەند.. ھر وەچی ھمان رەشبا بوو، چراكانی كۆماری جوانمرگی خامۆش كرد و گۆڕەپانی (چوار چرا)ی كرد ب شوەزەنگ، لزەلوزیل و زدگای (قامشلۆ و عفرین...) و ئمال و ئوالی تریشـــوە، بارانی شـــڕ و شوومی باراند و ھرچی مرەكب و نووسین و پناس و دۆكیومنتكت ھبوو، ھمووی سایوە...! ئو رەشابیی ل ئشكوتی (سووری) بوو بگی دۆزەخ و ھموو سرنشینانی كرد ب خۆمش، ل (ھبج) بوو ب ھوری ژەھر، بوو ب قینكی رەشی ھزار سای ناو فروەو عباكانوە و تقیوە.. ل (شخوەسان)ان و بادینان) یشا ھر بم ئاوایوە... بوو ناسر و ھنكی سووترایش بوو ب (رمیانمرین و گح) رگی باراند، لور، بارانی می ھكۆت بپ ل ئاگر، دواتریش بوو ب ئنفالوجینۆساید، بوو ب ھرچی تاوانكی تری وا ك ترازووی ھیچ دادك برگی نگرێ، پوەر و پرەگرافی ھیچ دادگایك بخۆیوە نیگرێ.. بم تۆ.. تۆ .. وای ھموو

ئمان.. وای ھموو ئو نھامتیان، ھرمایت و ھر دەشمنیت...!كولكوكۆڤانی ئو یادانت، تۆیان كرد ب بوركانك و بسر خوودی خۆتا تقیتوە:

بگومان، بگومان.. گوڕو تویل و كوخانكان، تنھا و تنھا مژووی چروك و داتپیو دروست دەكن. دەبـــ رابردووەكانمان بكین بپرد بۆنوەكانـــی داھاتوومان و تیان بگینین، پیان بین، ئوەی

رابردووی خۆی لبیر كات، چرای دواڕۆژی زوو دەكوژتوە.زیاترتبینت دای خۆت و لئاخاوتن دەروونیكانی خۆتا بردەوام بوویت:

ئوەی ل بنمای برد ب ھیچ گۆڕان قبوڵ ناكا. و جارەیان تۆی كرد بر دەھات و وژەی دەھات، ئیی ناخی ئاوەژۆتر كردیت، ھقوو ەباكی گھۆن زی پزو داببوێ ھرەو لیدای، لشخۆی دای، ھفرەدا وەپئاســـمانی ب ك، لیزینكاغ لم

كردیت... گل دەنگی قوڕس و ناسازت كوت برگوێ .. راداستی ھاتوھاواری قرەج جل شۆرەكانی (بیلكان) بوویت، راداشتی لوورەلووری گورگ سوتانئامزەكان بوویت.. ئوانی ك ل ڕۆژانی زوویان، مافی تۆیان كرد بوو ب برمای حرەمسراكانیان... وەك گای شتیان ل ھاتبوو، ئسپی شڕیان تاو مرد و قتار و كشیر و موە، بكانیشیان زین دەكرد، پووزەوانبد ركش و بركســـ غدەدا، و ژوو، لكانی میدانیان دەخواســـت....! كولخانچیدەداو موە.. ئاوزەنگیان لندیانر بمزەی كو نقوویی گۆڕەكانیانوە، گزارەی داخ و حسرەتیان دەكشا، گوت ل چیەی ددان زەردەكانیان دەبوو، ئادگارە ترشو تاكانیانت دەھاتوە برچاو، تاپۆ شڕەنگزو تماویكانیانت دەھات برچاو، .. دەتدی، چۆن كوتوونت تاوتوێ كردنی كارەكانیان، بۆ ئوەی چقوانی ئاشـــكورەكانیان ســـاز بدەنوە، كوخان دامریوەكانیان بئایسننوە و فوول خۆمشكی بكن، گرەكیان بوو پ ل پۆی و پشكۆی بكنوە....! ئو كوخانانی ك لو سردەمیشـــا پ كرابوون ل خۆمشی كاسی سر و ھزاران پارچ ھسكو پروسكی پیرك و زارۆكان .. گوت ل گفوگوڕتانو تشرەكانیان دەبوو. سراسیماو سرســـوڕماو بوویت، دۆش دامایت، لگڵ خوودی خۆتا كوتی ئاریشی پرس و وەم.. ك چۆن تا

ئستاش ھر بزمانی مۆزەخانكانی دەقیانووسا لگتا دەدون...!تۆش ببویت ب كفنكی خوناوی، بدروشمكی ئاڵ، ب ئایكی سوور، .. ئوانیش لداخی تۆدا خۆیان

دەكشا بدار و بردا.كللشقین ئوە ھرماون...؟! ھر وان لبر دەممانا بوونت چیایك لتنگو چمی ترسناكو تۆقنر، بوونت كانگای ھموو نوشستی و نھامتیكانمان....!؟ نازانین، نازانینی چۆن قتان كین، چـــۆن خاپوورتان كین....!؟ لداخی ئوە ھموو گیانمان بۆت گروگواڵ....! چۆن ئب نتونوە،

چۆن ئب قچۆ نكرن...!؟ھـــر بم ئاوای.. نـــاوو فرھنگی تۆیان ل ببوو لـــ گركورەیك، نوە دوای نـــوەی وەكو ئاگر دەیســـووتاندن، چونك ل ھموو سردەمكا ھویان داوە، پشـــتاو پشت خۆیان تاقی كردۆتوە تا

ھرست كن، كچی نیانتوانیوە تنانت تاموویكیش لجست ھوەرنن.بم شوەی، ھرە شڕ و گوڕەشكانیان بوو ب مانشتی ھموو ڕۆژنام و بوكراوەكان، بوو ب سر نووچی ھموو دەنگوباس و میدیاكان.. بۆت دەركوت ك ئوانش لئاسوارەی ھمان گاشتكانی برایین، ل ناخیانا سوتانی رم شكاوو جنگاوەری شمشر ژەنگاوی دەژی، خوو خیای لخۆبایی بوون و مغروری وای ل كردوون، كتا ئستاش ھر خون ب لوەڕو پاوانی ئیمپراتۆریت نخۆشكانوە ببینین.. دەخوازن تۆش ب دەردی (الز) و (تتر) و (مشتی) و (ئاتاجی) و (ئیگوری) ... برن، مبندەكت ل بكن ب قوبرسكی تر، گودانكت ل بكن ب ئۆقیانووس خونكی تر .. بم .. تۆ پشتستوور بمژووە خون لچۆڕاوەكت، پشتئستوور بماف فرامۆشكراوەكانت... ئو ھزر و بیرە

:بی جارانت و دەنگت ھكوە بارە ئاساییایتۆیان گ ،زانئام نیگخاك بسرتان، من ھرماوم و ھردەشمنم.. سدان جار گوتان ھوەراندووم و خونچم ل ڕواوەتوە، ســـدان جار درون كراوم و دیســـان چووزەرەم داوەتوە و بوومتوە ب پنجگیای ســـوزو ناسك.. ھرجاری تاوی مرگتان بۆ ساز دابم، پلی زوانم راكشاوە و لگڵ مردندا بۆ دۆزەخ تووڕم ھداون...! تقیوم و بوومتان تر دسكم لقیوم، نارنجۆكناو چاوتان چموزین و لكانی مدڕككم لمن دڕكگركورەیكی بنساو، بكولكی حوتلۆ.. شكست مژووییكانم ئوەی بمن ناساندووە، شارەزای ھموو شخوراوان لبوڕكانی ب وە لنبك رچوو. ئیتر سسو ڕۆژەتان بكانتان بوویم...! ئو ف درۆو خزەبری مژوو.. زمان و دید و رەفتارتان بگۆڕن، ئستاش جگ لزمانی داگیر كردن و كوشتوبی ھیچی شمان لدەیو سوەو ئنكان بیربكرپووترزیوو پ تانر وەك سون گھ لتر نازانن ....! گبكن ب شـــمندەفركی بتاڵ، ب پرس ب و ب وەم رەت ب...! سدان سا فریومان دەدەن، درۆمان لگڵ دەكن، بباشمان دەن خراپ، بجاشمان دەن سوارە، بشۆڕشگمان دەن بمارەو تق، برەگزو ڕورەچكمان دەن ھاوتیی شـــاخاویكان...! ھرچی شـــار و ئاوەدانی و ناوو پناســـی درین ھبوو ژر ئاوتان كرد، ھرچی پاشماوەو گۆڕە (نورەس) یك ھبوو، ھتانكندو شوونبزرتان كرد. گرەكتان بوو چۆن قوستنتینتان گۆڕی و (سمیرن) تان كرد بناوكی ترەوە، ئمش و مبندەكشمان وال بكن.. بم ئم ھر ماین و ھر دەشمنین...! ھر بدەم ئم خۆ دواندن و ھزر و بیرانوە، تنھایی شوت پمایوە، لگڵ ئافرۆزی برە بیان داخۆت توند و تیار كرد و نیازت ن بقام دەفرۆشۆ شدەزانم ئیم !...دەب فوگوڕانگ دەنگوباس م لگو رمن نیم كویت: ھبوو دەركبیداخ و بنخشی رەنگاو رەنگوە دەڕازتوە، سدان دروشمی خۆڕاگری و برینگار بوونوە ھدەدرێ و منیش لگڵ جۆشدانی جماوەری بوڕكان و گگرتوو، جماوەری تووڕەو مافخوراودا دەبم ب توخمكی كارای خۆپشـــاندەران...! ھموو بیكوە بعقكی گلـــ كۆمكی، پویس بچی ب وادەكین،

پرۆتستۆی ھمووی شتكیان دەكین، برەو ڕووی ھموو ئگر و ەگرەیك دەبینوە...!دەنگكی تووڕە لناو ئاپۆرای سر شقامكانوە سرنجیان ڕاكشایت:

سیری سوپا تیار و تانكو فۆككانیان مكن، زۆر ترسنۆك و كرچو كان، شرە بفرینن، پنگی ..موو مافخۆرێ ترسنۆكھ مافخۆرن.. ب ن، چونكو جامخاننســـاردی نۆی خوكارتۆنین، ھلگڵ تین ھینانكی كمدا لزریك دەدەن....! گر ئم ھبین و توكم و یكگرتوو بین، ســـمان ل دەكنوە.. بپلووك بردكمان زیلكیان دەڕژێ، لقۆنگرە و قت و تپۆلككانیشمان دەترسن، لھورەبانكانمان دەترسن، نبادا ڕۆژێ ئویش باڵ بگرێ و بسریان دا بووخ، لشار و گوندەكانمان س دەكنوە نوەك ڕۆژێ ببت لشكری تۆ و ھرشیان بۆ برن، لئاسمانی پ ل جریوەی ئسترەو ت لنانكانمان دەترســـن، تی دایك و راژەندنی النكی كۆرپالیالیمان دەترســـن.. لكتمانگی و

خندەی خۆریشمان س دەكنوە.ئم دەنگان، خرا خرا... بۆ دەرەوە بكشیان كردیت و تكڵ ب ئاپۆرای خك و دروشمی برینگار

بوونوەو ئا شكاوەكانوە بوویت.ئمانیا / ئاوگسبۆرگ ئۆكتۆبری / ٢٠٠٧

حوسام برزنجی

كورت چیرۆك

ھولر ل شـــوقكی نور دەچوو.. بریسكی ڕۆژێ وەك زەنگیانـــ دەڕژانوە ســـر شـــار و .. شـــار ر لولكانی فرەوانترە.. ھقامورەترە ... شـــگ دێ و ناوچورەترە لی نور دەچوو... شار گبریسكنشین شاخاویی-ەكان.. شقامكانی فرەوانترە لڕێ باریكی ھرەت و پرەتی ھوراز و نشوی شاخان زار بژی ھرەت و لو دیـــوی ئاودیوو نژگاوی ھـــ

ھزاری دۆ و ھدرێ...فاتم خان ... ئاشـــنایان تماشای شقامكانی شاری دەكرد .. سیری ب ق دەھات ل ناوەندی شار چقیوە خانووەكانی لال دگیر و شیرین بوو.. رم و ئارام ڕادەما. فاتما دەما نر بانی تسو لئخان بڕز و ستایشوە دەیوانیی شار.. ئاوڕكی حوشی مزگوتی دایوە ... مزگوت، مزگوت بوو گمی دەھات ل مورید و دەروشـــان ھم تكی و ھم مزگوت. فاتم خان ئوڕۆ پ ل ســـ مانگی ی بدوو ژووری ،وشـــو حئ ق دەدا ھاتۆتڕەبجوامر ھر ل حوشـــی تكی و مزگوتوە بوو، بم ترزە ئدەبـــك بوو خانوەك، چونك التیو بوو لالی حوشـــ ی مزگوتوە بچاو سوڕانك چاوی ب دەروشان كوت دەروشكانی مای شخ ل بردەم تام و شـــامی برھتاوێ ھكورمابوون، یكك لنو دەروشكان ك وای گرمی و الوی تایـــن جل و برگكی ناســـك و جوانی لبردابوو سری برز كرد و چاوی ب فاتم خان كوت .. ئو الوە كوڕی شـــخ بوو.. دەروشكان زۆر ب ئدەب ڕاوەســـتابوون ئو الوە كوڕی شخ بوو نوی كاك ئیســـماعیل بوو، كاك ئیسماعیل لم كاتدا بالی دەروشـــكان ڕەت بوو.. دەروشكان ھندەی دی ئدەبیانـــ ھر نجوالن لالی دەرگی ئو خانووە ب ئیختیار وەســـتاو كـــ دەرگای خانووەك بالی دیوی الی حوشـــی مزگوت دابوو كاك ئیسماعیل و كات فاتمر ئدەرگادا چووە ژوورەوە.. ھـــ بـــخان لحوشا چقیبوو... جوولی نكرد.. كاك ئیسماعیل چاوكی بسراپایی فاتمخان دا گا.. فاتمـــ خان جل و برگكی شـــۆڕی لبردابوو .. جووت نعلی دڕاویشی لپدا بوو .. بم جوانی فاتم خان بریســـكی دەكـــرد، ھرچندە دەنو ك بوو .. پارچپۆشـــاكی شـــۆڕەوە بوو.. لیرەیگوھرك بـــوو وەكو ئـــوەی كوتبت نو قوڕ و خۆـــوە. فاتمـــ خان بدەم گڕان بۆ وشـــی كرا كاك ئیسماعیل كی نك بكا، پیگونجاو قسو بییكی بی گوتی .. قســـان بك چی دەی ( فاتم خان بشـــرم و سرسامییوە ل چاوان خان م فاتمكی) ئكرد دەمی نق ما.. نقبلڕائلچاو ھاوسۆزی و مسلكانی خۆی زدە برچاوو زۆریـــش ل زۆران بارتر ڕزگیر و نیگا ملحمی بوو .. دیمنی ت ڕامانی ویقاڕ و باش خۆش و شوق و

حنینی ھمیش خاف ب ھست و دی دەدای.

ھر كســـك بوای بالی ئو بوەســـتای.. بندە یكسر دادەنیشت خۆگیری دەكرد ھتا فاتمخان م دابئ .. كردبایدانیشـــتنی ن كلیفیشـــی لت ،بوو دروست كراوبك نك بوو شتشـــت ییخافئم ئمرولواقیعی دەســـت و دائیرەی عیشـــق و مجازی شـــكرباری لوتف و خنیم گاوی شوق و شـــبقی ویقاری فاتم خان بوو یا وەك درەخت یان دەوەستان سام گرتی دەبوون، جوولر پسبو ھستیان لخۆ دەبی .. ئمستا كاك ئیسماعیل بالی فاتمخان دەخولتوە پیوەندی چند مانگی سفرەكی ھاتنی فاتمخان بعادەتی مای شخ و ستاكئ دابوو، كك ڕووی نخان چشتھاتنی فاتمشتك بووە ... ھی ڕك خست بۆ كاك ئیسماعیل و فاتم خان ... كاك ئیسماعیل زۆر لمژ بوو حزی دەكرد زیارەتی ویقار و كشكشی كائیناتی عیشق و غریـــزە ئاگراوییكی، ك دەمك دامانی پرز و پوشن و چیلكی دی كاك ئیسماعیل دەگرێ. ببیـــری ھاتوە ئو ھاوین بوو فاتم خان بخۆی و باوككی پیر و بدیمن ڕووماندی ھاتبوون بۆالی شخی گورە، باوكی كاك ئیسماعیل باوكی شخیش كورتی ل نبوو .. برھســـتی ندا بھاتنیان .. (ڕەوك ملی قومان لمشـــكی كاك ئیسماعیل ھدەفین . ڕەوك قومانی دیك ھدەنیشـــتن ئاپۆرەی زیھن و خیایان دەدا) لپ لكۆنی لچك و ھرامی پلكداران تیشـــكی ڕۆژ لنزیك ھنداو سری كاك ئیسماعیل بڕوودا دەمووچاوی تیشك دا و لخیبووبی خیاڵ و حپسانكیدا واگای ھنا

و ڕاجفری نیگا و ھۆشكی خۆی و فاتم خان.فاتم خانیش بو ھست و ھۆشی شرمییوە لناو خیبی خۆیوە بخیاڵ و خولیا لگیدا دەژیا .. ھتا دەمی ڕاجفرین و وەئاگاھاتوون ب خبر بوون لدنیا .. لچند و چۆنی ژیان بســـر بردنی ئو ڕۆژانی جارك لجارانی شخ و شخی تاین شخی الو و ویقار سۆز و قی عیشق و ئوین سۆزی كوی دڵ و نازی شوق و سین بحر و تبین لھۆش و جوانی ل عق و مدار ل مداری نیاساشـــكن خوالنوە بدەوری مداری دڵ و حسارەی كاژەكان و ئاســـمانی پانتایی گش و شـــوی مانگ شوی شوان و كز كز ھكورمانی مۆمكان لتاقمی زكر رمی بگستووی حابلقو ئ زبو ج ھلیلو تدرخی پاكانی ســـفا بخشـــی ئو د گرم و و ماچنازە و ئ خمینـــو تو ئ و چاوە پاكئـــڕوحانیی ڕوح وجســـدی عیشـــق و ئوین ماچ دەكا ... ئـــای جنگیزخانی ورانی شـــاری دم و فاتمخانی بیداخی دڵ و بئشكی لقوماوان ئو بوونوەرەی دەگری و كلپچی تۆ ل پۆ و گوفتار

.چینخمین گوھاو تشرین ڕەفتار بتا دەھـــات تفســـیر لھوكی كاك ئیســـماعیل ندەبـــۆوە.. قووبوونـــوە .. ڕۆچـــوون زەریایان تنـــگاو دەكرد وای دەزانی زەریا، بســـتن خۆی ڕ ناكا كاك ئیســـماعیل و فاتمدەی دامانیش تلخان چندان وتوژیان دەكشـــتوە ڕوو ھماین و برە برە خۆیبوون دەگڵ یكدی .. جارك لو جارانی، كڕووی دا دەنوانیان فاتمخان زمانی بوو بكلیل و ســـر و سكورد و ســـوادی دی خۆی پدەكردەوە باسی سرلبری قومان و سوتمنی ڕۆژانی ڕەش و نگبتی خۆی پ ھدەڕشت كاك ئیسماعیلیش وەك ماستی میی ل دەھات ھندەی دی شـــكتی سربردەكان دەبوو .. فاتم خانیش لباس و قومانكی پتر قولدەبۆوە و ڕوودەچوو و

خنیم دەبوو .. دەیگوت نیدەگاوە دەیگۆ.

رۆمان

فاتم خان"١"

فوئاد خۆشناو

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢، 23بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی كلچر

:Networks رچاوەرەر یا س١ـ ننرەر ئو پیامی ك ئاراستی جماوەرەك دەكات ل رگایك ل رگاكانی پرۆســـی پوەندی كردن دا ك دەبتســـرچاوەیك بۆ گیادنی ئو بۆچوونان و زانیاریان ك ھی ئنجامی دەدات بھۆی ھۆكارەكانی ،دا وەك رۆژنامردەمم ســـت لوە دەكریاندنراگرادیۆ، تلفزیۆن و تۆڕی ئینترنتی جیھانی رۆژ دوای رۆژ ئم ســـرچاوە یك لدوای یكدا گشـــدەكات رنامو بھۆی بوونی ئت بوە دەچشـــرەو پو ب وە كتو دەكرتدا برنبواری ئینت ل ژراوەی كداردەزگای زۆر فراوان لخۆی دەگرت بۆ پشوە چوونی پیوەنیكردن و گواســـتنوەی زانیاری ل سرچاوەوە .كیامكراوی پماوەری ئاراســـتبۆ وەرگـــر یان ج

(عبدالغنی، ٢٠٠٦: ٣) :Hypertext یام٢ـ پ

ئاراســـتكردنی ھردەقك كـــ لرگای ھۆكارەكانی راگیاندنـــوە دەكرت بھـــۆی برنامدارژروای ئو بابتانی ئاراســـتی كســـك یا الینك دەكرت كگایر ر دەكات كنك بۆ خوند لقچ ت كدەكرلرـــگاكان خونر بۆخۆی ھلـــی دەبژرت بھۆی وەی لوە پتســـتراونب ی كو زنجیرە دەقانئـــرگای جۆراو جۆری بۆ دیاریدەكرت لوانی الی ئو وەرگرانوە ئاسان نبت تگیشتنیان بب ھۆكاری

گیاندن.(عبد الغنی، ٢٠٠: ٤ـ٧)ك لـــ كتبكی خۆیدا ل باســـی پیامدا باســـی Katharine Kevin یناســـوە كردووە و پلھناوەتـــوە دەلت ك باســـی زۆر چـــ و پ ئاماژە بۆكردن بۆ جۆری گردان و بســـتن ژمارەیكی زۆر دەقی یك لدوای یكدا ناكۆتایی، دەقی زۆر (بلند) و چ و پ جگیر بوونی لدوای یك دەست نیشانكردنی ســـنووری ئوبابتانی ك دەكرت پیامك بۆ بو كردنوە ی لسر ئو كس برپرسیارە لسر دەقی ئدەبی و ویاسایی ناردن ئامادەی كوا بۆ نووسینوەی بدوا داچوونی بنوسرت وە چۆنیتی ھگرتنی وەك بگنام چۆنیتی رەخنـــ و ژمار كردن چۆنیتی شـــیكردنوەی ئاســـایشـ بازرگانـ كۆنترۆل كردنی

سیاست. وەندی كردن بپ بـــ ـ دەقـــی زۆر (بلند) ئاماژەی تی جۆراو جۆرە كیاندنی مرۆڤایردەمی گمای سھل نیشان و نووسین و چاپ و نیشانی دیتن و بیستن

تا دەگات نیشانی زمانی كۆمپیوتری ژمارەیی# رەگزەكانی دەقی كۆن:

ـ دەقی نووسینـ دەقی بیستن

ـ دەقی بینین – كرەست – مرۆڤ – شون# رەگزەكانی دەقی نوێ:

ـ گردوونـ خای پوەندی كردن

ـ ناوبندـ سیر كردنـ نیشان/ھما

خشـ نـ نخش ساز

ـ ئو رگایی ك پی بنردرتـ گڕان ب شوەیكی ئازاد

:New Media ٣ـ ھۆكاری نوێجیاوازی نوان ھۆكای نوێ و كۆن ئوەی ك ژمارەی

:زۆرە بۆ نمونـ زیاتر باس ل ژمارە دەكات ك ژمارە رۆلكی برچاوی ھی ل راگیاندن و گیاندندا. لگل ئمش دەتوانین چوار شوە ل پخشی ژمارەیی دەست نیشان بكین

ل رگای تۆڕی ئینترنت ئمانیش:ـ ـ رۆژنامی ئلیكترۆنی: پخشكردنی رۆژنام برگای تـــۆڕی ئینترنـــت یـــا ئلیكترۆنی راســـتو خۆ یا

بوكردنوەی ھواڵ و ئاژانسی دەنگوباس.ـ پخش كردنی راســـتوخۆ لرـــگای تۆڕی ئزگو

تلفزیۆن.ـ ركخستنی بینین و بیستن ب گورەی داواكردن.

ـ كۆبوونـــو ە، كـــۆڕ وسیمنار.(الموســـی، ١٩٩٨: ٣٨ـ٤٦)

:Interactivity ربوون٤ـ جوماوەری كاریگزۆربی ھرە زۆری نووســـران وا دەســـت پشخری تردەمی ژمارەیی دەبس یاندن لگ گوای ن كدەكتواو ل نـــوان نرەر و وەرگر، بـــم قبارەی ئو كاریكر بوون بۆ ئو شیوەیی پاشماوەی كۆملك

:یبینی ھتـ مایكل جوكی – واجیاوازی دەكات لنوان نووسینی دەقكی برز و زۆر ئامادەكردنی دەقكی برز و زۆرتر ك دە جیاوازی نوان ھۆكاری گیاندنی تقلیدی و

ھۆكاری گیاندنی كاریگربوون.یكـــم: ئوەی ك ھدەســـتت ب دروســـتكردنی پیوەدی نوان خودی خۆی جماوەری لسر ئوەی

.كیامبۆ ناوەرۆكی پ شماوەر رادەكنی جالیـ پالنی یك بدوای یك، رەشنووس ئامادەی بۆ پدا

چوونوەی ك ب س رەگز دەست نیشان دەكرت:١ـ ك دەخونتوە؟

٢ـ چۆنیتی خوندنوە.

٣ـ شونی پداچوونوە. وەی بگات بش ئگای مۆنتاژ پرـ ئامادەكـــردن ب

وەرگر.ـ كمكردنـــوە یان ویادكردن ب پی بینینی وەرگر و

ئامنجكانی.ـ دووبارە پیشكشـــكردن ب شوازكیتر ل شوەی

گیاندنی جۆركیتر. :The Invainmoent ژینگ

ژینگی گیاندن، ل سردەمی زانیاریكان كۆملك ھول بۆ الدانی بربستی شون ل رگای جیھانگیری و بربســـتی كاتیـــش ب رگای واقعـــی فرزكراوە. بربستی رۆشنبیری و زمانوانی ل رگای وەرگان

(ئامری) . (عبد الغنی، ٢٠٠٦: ٤ـ ١٠) Hetta Vontsts نستی شوربجیھانگیری و بGlobalism: باسی جیھانگیری كردووە ب پایۆڕ، بم بوونی الدانی (رفز) نكردووە. ك كۆمل ھۆكلرك ھی، خاوەن پیش یسازی گورەكان داواكاریان لسر گیاندنی فرە رەگـــزی زۆرە بۆ چوونكان دەربارەی سیاســـت و ئابـــووری و گیاندن نزیكـــ و بازدانی تكنۆلۆژیا كۆمل دیاریدەیكی دۆوستكرد. ھروەھا كۆملـــ چوار چوەیكی نگتیـــڤ و باش و چاكی

:وەیم شدەست نیشانكرد بـ دەركوتنی كۆمل ھۆكار نوێ. (ابو اصبع، ١٩٩٩:

(٩٨ـ پاپشـــتی لـــ بـــواری تندروســـتی و خوندن و

توژینوەی زانستی.ـ زیادبوونی زانینی مرۆڤ و زیادبوونی ھۆمای گیشتن سرەڕای ئوەی ك جیھانگیری گیاندن زۆر بربستی شـــونی شـــكاند ل نوان زۆر ل مرۆڤكان لســـر

زەوی. :Virtual Reality نراوپرجـــی ســــــو مھ

بربستی كات ئمش رگایكی تری گرنگ ل ھۆكارەكانی سردەمی زانیاریكان بۆ زابوون لسر بربست سروشتییكان و شون و كات ل رگای توانای بكارھنانی ووزەیكی بۆ تكنۆلۆژیا و زانیاریكان ئم توانایش ب دەوری خۆی دەگڕتوە بۆ توانای ئم تكنۆاۆژیا و بۆ نوێ كردنوە بۆ چیرۆك و تمسیلكردنی ھمای بۆ دەستبر كردنی توانای زۆری ئو ئاوت بوون جونوە و پشكوتنی

لگڵ واقعدا. (عبد الغنی، ٢٠٠٦: ٨)وەرگیرانی ئامری وە بربستی رۆشنبیری و زمانوانی ئستاك ھونری وەرگان ب ئامر ل زانیاری و بوونی توانای زۆر ل بربســـتی رۆشنبیری بۆ گواستنوەی كلتور و رۆشنبیری ل ھموو زمان جیاوازەكان وادەبت ك خوندنوە و لســـر شونك لسر ئینترنت پاش چند زمانكی زۆر تر ك فراوانتر بكرت ل رووی

زمانوە بۆ ئاراست كردنی.١:٣/ ناوەرۆكی پوەندی كردن و كاریگری لســـر

جماوەر:كۆملكی زۆر ل توژەران و لكۆلران گرنگی زۆریان بـــ ناوەرۆكی پیامی پوەندی كـــردن داوە ك ماناو تنیشـــاندان و رازیكردن دەگرـــگای جۆراو جۆر لرخۆی، ئایا ئوكسی پرۆسی پوەندی كردن ئنجام !ئاگای وانینی خۆی برووی ت دەدات بۆ خســـتنل توانینـــی دژە بۆچوونكانی (ئـــو بۆچونانی دژی ئون) یا تكھلچوون دەبت لو دوو بۆچوون؟ بۆنمون پیامك ئاراستی چینكی رۆشنبیر بكرت ھمان پیام ئاراستی چینكی نخوندەوار دەكرت، لـــ چینی یكمدا راوبۆچوونی جیاجیا پیدا دەبت، لم ل ل چینی دووەمدا ھمان ئو پیامی ك كس ،سو بیرو بۆچوومی خۆی بت ئدەستھ كارەك بلـــرەدا نرەر كاری خۆی دەكات بۆ پالپشـــتی كردن توژەران مترسی خۆیان خستۆت روو ل دروستكردنی بالینگیری تواو بانگوازكار ئامانجكانی سردەكوت ھاوسنگیك لنوانیاندا ھی ھرالینك كاریگری بســـر ئوەی تر ھی. (خۆشـــناو، ٢٠٠٦: ١٨٣ ـ ١٨٤) پوەندی كردن كۆمالیتیكانی نو كۆمگا رك دەخات و ھۆكارەكانی پوەندی كردن رۆلی خۆیان

دەبینن. دەســـت دەكات ب دەستمكارە ھی بســـوكئئنجامدانی لكۆلینوە و دەزانت تا چندە ئم پیامی ری خۆیان، بۆیر و بیسناو بینبووە لری ھكاریگپویست گۆڕانكاری ل ناوەرۆكی پیامكیان بكات.

(٢٠٠١: ١٢ ،المحن)٢:٣/ داڕشتنی ناوەرۆكو پیامی پوەندی كردن:

خستن ت بدەستھ یم پرۆسی بسوكئایا ئرووی توانینی خۆی بئاگای ل توانینی دژەكانی (ئورایانـــی دژی ئون)یاتـــك ھچونك دەبت لـــو دووبۆچوون؟ (واتـــای ھركارتك پیام لنو كۆمگایك یا تژیكی رۆشنبیر خرای روو گفتوگۆ وراو بۆچوونی جیا جیا پیدا دەبت، بم لنو جماوەری نخوندەوار ك كمتر بالی رۆشنبیریوە دەچن تنیا ئو پیام بس ك بانگوازكار دەیوت. (خۆشناو،

٢٠٠٦: ١٨٣ ـ ١٨٤) توژەرەوان مترســـیان ھی لوەی كوا ئوكسی پیامك دادەرژت و ئاراستی الینكی دیاریكراوی ب كیامبۆ پ و وەرگرانوەی ئـــكدانـــدەكات وەالینی بت ئوا مترسیدارە بۆ پرسك.((دارشتنی ئم پیام ئامانجكـــی دیاریكراو كۆلینوەی مانا و تایبتیكانی دەق و برھمكانی پشـــكش كردن بت ك ئو دەق و برھمكانیداھی دەبت بنمای ناوەكی و ژینگی دەوروبرەكی ھبت.(دلیو، ٢٠٠٣

(٤٧:٣:٣ / مرجكانی داڕشتنی ناوەرۆكی پیامی پوەندی

كردن:

: Repetition وە١ـ دووبارە بوونبۆئوەی پرۆسی پوەندی كردن بتانت ئو وەرگرانی پیامكیان ئاراستكراوە كاریگری زۆری ھبت بھۆی دووبارە كردنوەی پیامك ئم دووبارە بوونوەیش لكات و ســـاتكی دیاریكراودا دەبت ئنجام بدرت، بم نابت ئم دووبارەی بزۆر چواش بكرت لكاتی دووبارەكردنوەی ھـــر پیامك دەبت جوانكاری و رازاندنوەی بۆ بكرت. (خۆشناو، ٢٠٠٦: ١٨٧ـ ١٨٨) ل ھر پرۆسیكی پوەندی كردندا پیامكی دیاریكراو بۆ توژكی دیاریكراو دووبـــارە بوونوە، كاردانوە و كاریكـــری نوتـــر و تازەترمان دەســـت دەكوت، دووبارەكردنوە ھۆكلرك ل ھۆكارەكانی سركوتنی پیام، دووبارەكردنوەی پیام ھۆكارك لھۆكارەكانی ســـركوتنی پیام بـــۆ زیاتر تك گیشـــتنی ئو كسانی ك لكای پشكشكردنی پیام یا قسكردنی كسك ب خیاداچوون ب شتكوە خریك بوون وە ھروەھا كوا دووبارەكردنوە شوازكی سركوتووی پرۆسی پوەندی كردن بۆ پكانی ئامانجی فركاری

(٢٠٠١: ١٨٦ ،نصر الل).ركردنف٢ـ شیكردنوەی ناوەرۆكی پیام:

ل كـــماییـــام بنوە و روون بوونـــی پشـــیكردنینماكامی پیانی سركوتن ((ئامانج ل ناردنی پیام ب شوەیكی روون و ئاشكرا مرجك ل مرجكانی پرۆســـی پوەندی كردن. (ابو اصبع، ١٩٩٩: ٨٣) مبست لرەدا دەبت ل پرۆسی پیام ب شوەیكی روون و ئاشكرا و ب زمانكی سادەبت بۆئوەی زۆرترین خك بتونت تی بگات، چونك ئامانج ل پرۆسی ی كیامو پماوەر لیاندنی جگوەندی كردن تپئاراست دەكرت بۆی وبت ب شیك بت جماوەر یم پرۆسی بسو كر ئسل ویستبگات، پی تلھدەستت شیكردنوەی تواو بكات بۆئو پیامی ك ئاراســـتی دەكات و ئامانج و مبستكانی روون و ئاشكرابت برامبر بو كۆملی كوا پیامكی

ئاراستكردوون.بۆئوی وەرگرەكان یا وەرگر بتوانت ب ئاســـانترین و ســـوكترین كار ئنجامیان بدات و لیان حالی بت بۆ كاركـــی رگای پیامكـــی روون و دیار بت.(كاتز یان وایپ (Lazar Sfeld الزار ســـفلید ،Katzكوا یارمتی دەدرت بۆ گۆڕینی بۆچوونی بۆ كردەوە دەبت ئمان رەچاو بكرت و روون بكرتوە بتایبت بۆ ئو پشـــنیارانی ك ل بواری سیاســـی و بیرو راوە كـــراوە كرت فرمانكی گران كالنی دەروونی و كۆمیتی رەچاو نكرت. (خۆشـــناو،٢٠٠٦: ١٨٥ـ

(١٨٦٣ـ بكار ھنانی ترس و تۆقاندن:

بۆئـــوەی پیامك جگای خۆی بگرت و كاریگری ل ناخی دەروونی ئـــو وەرگرانبت ك پیامكیان ئاراست دەكین دەبینین ترس وتۆقاندنیش كاریگری دەبت لسر وەەرگرتنی ئم پیام لسر وەرگرتنی كاردانوەی خۆی دەبـــت Feed bach جانیس Ganis و فشـــباخ Fesh bach باسیانكردووە دەلن كاریگری دەبت لســـر پیـــام ئگر ترس وتۆقاندن لسر بابتكال دیاریكراو ھبت یا پیامك. پیامكی كاریگری دەوەستت سر ئوەی تا چند

.یھ كیامپ ترس وتۆقاندن ل٤ـ دیاریكردنی ئامانجكان:

لـــ پرۆســـی پوەنـــدی كردنـــدا بۆئـــوەی پیام سركوتوان ئاراســـت بكرت و روون بت ك بۆچی و چـــی و لـــ كوێ و لـــ چ كاتك ئارســـت بكرت پویســـت ئامانجی پیامك دیاری بكرت وات پش ئـــوەی پیامئاراســـتی جمـــاوەر بكرت دەبت لكۆلینوەی ئامانجی ئاراســـتكردن پیام بكرت تا ین و ئامانج لدەكیام ئاراســـتبۆچی پ ت كبزانرئاراستكردنی چیی چونك ئگر ئامانجی دیار نبت ئاراست كیامپ كی زانستیانوەیش ت بناتواتربكرت ئوكاتی سركوتنی پیام محال دەبت بۆ دیاریكردنی ئامانجیش ل پرۆسی پگیاندن دا دەبت

پش وەخت توژینوەیكی بابتیانمان ھبت لسر یكیشتنكگی پئامانجی پرۆس ماوەرەی كوجئب دیاریكردنی ئامانجیش دەتوانرت دەســـت نیشانی كاردانـــوەی جماوەری بكرـــت بۆ ئو پیامی كی

ئاراستمان كردووەن.٥ـ دیاریكردنی دەسكوتكان:

ل پرۆســـی پوەندی كردندا ئامانج ل دیاری كردنی ك كوتند دەسكننی چدەســـتھك بیامر پھمبست لی پكانی ئامانجكان دوای ئوەی ئامانجی پكان دیاریكرا دەبت بیر لوە بكرتوە ئاخۆ تاچند پیامك ئامانجـــی خۆی دەپكت بۆئوەی زۆرترین ی كئاراســـت ب ت بۆ نمونبكانی ھوتندەســـك بیر ل ش وەختت پوە دەبپشـــت كی لكئامانجوە بكرتوە كتاچند ئم دەسكوتی دەبت یا پیا ئامانجی خۆی ەپكت ئمش ب ۆری ل پیاەكانی یوانت لر دەكرســـكاری ل (مـــكر) بازرگانیزۆرجار ئو دەسكوتان مادی بن یا معنوی بھموو جۆرەكانیوە دەبت ل پرۆسی پك گیش بیر لوە بكرتوە ك پیان تاچند ئامانجی خۆی دەپكت ئو ویستچین چی پ نانو شـــوو رچین یا ئ گایربكۆت بۆ سركوتنی پیام و پكانی ئو ئامانجی كـــ دەمانوەیت وتـــ دیاریكردنی دەســـكوتكان ب شـــوەیكی پش وەخت رەگزكـــ ل رەگزە سرەكیكانی ئاراستكردنی پیام لپرۆسی پوەندی كردندا، چونك ئمۆ دەزگا راگیاندنكان و كنالكانی راگیانـــدن ل زۆر وتن بوونتـــ دەزگای بازرگانی و

قازانجكی زۆر ل پرۆسی پك گیشت دەكن .بشی سیم

الینی پراكتیكیل پراكتیزە كردن و ل ئنجامدانی راپرســـی كوا ١٠٠ فۆرممان دابشـــكردبوو بسر قوتابیانی پیمانگای تكنیكـــی ك مبنـــدی تژینوەكمـــان بوو ئوا

ئنجامك بۆ ھر پرسیارك بمجۆرەبوو. :كان بریتی بوون لپرسیارە گشتی ك

وە پرســـیارەكانیش ئمان بوون كـــ ئنجامكمان لگل پرسیارەكان نوسیووە :

پ/ دەزگاكانی راگیاندنی كوردستان لرووی دارشتنی ناوەرۆك چۆنن؟

زۆربـــاش: -، باش: ٢٢٪، مام ناوەندی: ٦٦٪، خراپ: .٪١٢

كوردستان ل یاندن لكانی دەزگاكانی راگتپ/ بابرووی دووبارەكردنوە چۆنن؟

زۆرباش: ٢٪، باش: ٢٤٪، مام ناوەندی: ٤٠٪، خراپ: .٪٣٤

پ/ لـــ رووی ھبژاردنـــی كاتـــكان لگل جۆری بابتكان ل دەزگاكانی راگیاندنی كوردســـتان چۆن

دەبینی؟زۆرباش: ٦٪، باش: ٤٠٪، مام ناوەندی: ٣٦٪، خراپ:

.٪١٨پ/ ببتكانی دەزگاكانی راگیاندنی كوردی ل رووی

دروستیوە چۆنن؟زۆرباش: ٢٪، باش: ٣٢٪، مام ناوەندی: ٥٦٪، خراپ:

٪١٠پ/ دەزگاكانی راگیاندن ل رووی زانیاریوە چۆنن؟

زۆرباش: ١٠٪، باش: ٢٤٪، مام ناوەندی: ٤٨٪، خراپ: ٪١٨

شیكردنوەی راپرسیك: سبارەت بم راپرسیی بۆمان دەر كوت كوا وەمی ئو پرسیارانی ك ل شوەی گریمانی توژینوەدا باسمان لوە كردبوو، سبارەت ب دەزگاكانی راگیاندنی كوردستان و ئاستیان ل رووی داڕشتنی ناوەرۆكوە ھیچ وەمكما دەربارەی دوەالمی زۆر باش بدەســـت نھات، بم پلی مام ناوەندی زۆرترین دەنگی ھنا ئمش دەمان گینت ئو ەی ك پویســـت ھولكان زیاتر و كاریگرتر و خراتر بھاوژرن تا دەزگاكانی راگیاندنی كوردستان ل رووی ناوەرۆكوە ســـركوتو زۆر باش بن. ســـبارەت بو وەمانی ك ل پرسیاری دووەم ب دەست گیشتوون تنھاوەالمی مام ناوەندی زۆرترین پلی بركوتووە. وە ل وەمی پرسیاری سیم پلی باش زۆرترین دەنگی ھناوە و پرســـیاری چوارەمیش دیسان مام ناوەندی زۆرترین نمرەی بردووە و ل دوا پرسیاردا ك پرسیاری پنجم قوتابیكان بشـــی ھرە زۆریان پلی مام ناوەنییان ھبژاردووە، ئمـــش دەمانگینت ئو راســـتیی كوا پویســـت دەكات ھولكان چ تر و وەیندە ئو چشمان بۆ ئگن بژرتر بھاوزانستیانكوا ب ھیچ جۆرك پلی زۆر باش سركوتنی تواوی بدەســـت نھناوە ل ناو چوار ھبژاردەدا ك باش،

.خراپ، مام ناوەندی و زۆرباشبشی چوارەمدەرئنجام

لكۆتایی ئم توژینوەیدا بۆمان دەردەكوت كوا بوونی پرۆســـی پوەندی كردن یكك ل ھۆكار و ئامرازە ھرە ســـرەكیكان كوا پشـــكوتنكانی مرۆڤایتی پوە بندە. بۆی كاركردن بۆ پتوبوون و سركوتنی پرۆسی پوەندی كردن زیاتر بایخ و رۆح ببر داموو دەزگاو تواوی ئو الیناندا دەكات كوا

.یم بوارە ھوخۆیان بكی راستیوەندیپل رۆژگاری ئمرۆماندا بوونـــی پیوەندی جماوەری خی چووەتندەی تر باییانددا ھدەزگاكانی راگ لـــسرەوە بتایبتی توژینوەی زانستی گرنگی وبنما و كاریگـــری زۆری ھی بۆئوەی ل ھر روانگیك و كاركدا ئنجامی زانســـتی تواو وەدەست بنت تا ستمانبی موراستیانئینوە بگریگای ت لبتوانربۆ كاركردن و بردەوام بوونی ھنگاوەكانی برەو پش چوون. لـــ رۆژگاری ئمرۆماندا تاوەكو زانیاری تواو ت لنجام دەدری ئو كاروچاالكیانر ئست لبھپرۆسی كۆمنیكیشندا، بۆیھردەزگایك سركوتن و برەو پشوە چوونی دەگرتوە بۆ ئو زانیاری و زانســـتی ك ھیتی و بكاری دەھنت بۆ بھزی و پتـــوی ك ل نوان ناوەرۆكی پیامدا ئاراســـتی

جماوەر دەكرت ب گشتی.ل ئنجامی ئو گریمانانی ك پشـــتر كردبوومان و ئو ئنجامانی وەدەســـتھاتن ل رگای راپرسییوە

ئنجامكان جیاواز و بم شوەیبوون: یان وایـــژە پم : زۆرترین ركـــی ی١. گریمانـــدەزگاكانی راگیاندنی كوردســـتان ل رووی دارشتنی ناوەرۆكوە مام ناوەندین ئویش رژەی ٦٦٪ی بردوە.

.مان نیی م وەالمی زۆر باشب٢. وە لـــ گریمانـــی دووەم ك تایبت ب پرســـی دووبارە كردنوەی بابتكان لی دەزگاكانی راگیاندنی كوردستاندا ئاستی مام ناوەندییان بركوتووە و رژەی یان واینھا ٢٪ پت رەنجوەی س٤٠٪ یان بردووە.ئ

.خراپ و ٣٤٪ الیان وای زۆر باش٣. وە ل گریمانی سییمدا زۆر ترین رژەئو كسانن كوا پیان وای ھلبژاردنی كاتكانی پشكشكردن و ھما ھنگیان لگل جـــۆری بابتك ل دەزگاكانی راگیاندنی كوردســـتان گونجاوو باش ك رژەی ٤٠٪ پیان باشـــ، وە كمترین رـــژەش ٦٪ ە ك پیان

.زۆرباش٤. گریمانی چوارەم ك تایبت ب روانگی زانیاریوە ژە ٤٨٪ ە كوا زۆرتریین ریاندا، ئدەزگاكانی راگ لپیان وای دەزگاكانی راگیاندنی ھرمی كوردستان ل ئاســـتی مام ناوەندیدان، وەكمترین رژە ك پیان وای دەزگاكانی راگیاندنی كوردستان ل ئاستكی زۆر

.باشدان ١٠٪ یپشنیارەكان

وەك لسرەتا و ل ئنجامكیشا زۆر بروونی دەركوت كوا پرۆســـی پوەندی كردن بایخی تایبتی خۆی ھی ل تواوی جیھاندا وادیارە ئو پویستی ئمیشی ل ببش نین بۆی پشناری پویست دن پش كوا شنیارانو پمی كوردستان ئرتی ھحكوم ویستپب ھند وەربگرت ل پناوی ســـركوتنی پرۆسی پوەندی كردن بگشـــتی و ل دامودەزگاكانی ھرم بتایبتی ك پویســـتیكی ھنووكیی و سردەم و

.ئایندەمان یام لدارشـــتنیت ناوەرۆكـــی پ گرنگیـــدان بـــ •ھمووداموودەزگاكانـــی راگیاندندا لســـر بنمای

زانستی بۆ سركوتنی كارەكان. یاندن لكانی دەزگاكانی راگتباب گرنگـــی دان ب •

رووی دووبارە بوونوەدا• زیاتـــر بایخدان ب ھبژاردنـــی كاتی گونجاو بۆ پشكشكردنی بابت و برنامی گونجاو ل سرجم دەزگاكانی راگیاندنی كوردستان و پتوكردنی الینی

پروەردەی.• بایخدان ب رووی دروستیوە ل ھموو بالوكراوەكانی

دەزگاكانی راگیاندنی كوردستان.• دەسكرالدن ب ھلمتی بالوكردنوەی زانیاری وورد و ســـود بخش ل پناو سرخستن و خستن گری

كای ھزی و كۆمالیتیكان.

كاریگری ناوەرۆكی پیام لسر جماوەر و ئاستی پراكتیزەكردنل دەزگاكانی راگیاندنی كوردستان

بشی دووەم و كۆتاییئا: كارزان عوسمان محمد

جنابی كاك كۆسرەت یدا، بوەكتی نناو دردەم لورە، ھت، مرۆڤی گبوە. ھنر بخیی جاران برگشـــمی پانگیانی شۆڕشـــگبمزنی دەژی، بۆی لو رۆژەوە رووتان ل ئمریكا كرد، تا گڕانوەتان بۆ خاكی كوردســـتان، كۆمنی نیشـــتیمانپروەر

بدكی گورەوەو چاوەڕتان بووین، ك ب لشكی ساغ و تندروستی و بگیانی پشمرگی جاران بگڕنوە. ئوە، دیارە ئاواتی كۆمنی خكی كوردســـتان ھاتدی.. وا لنو نتوەكدا، دووبارە لجاران زیاتر لپنا و خۆشـــی و

كامرانی خك و سرفرازای و سربخۆیی كوردستان دەست بكارن. منیش بش بحای خۆم، وەك نیشـــتیمانپروەرك بگرمی بخرھاتنوەت دەكم بخر بیوە ھردەم لشســـاغ و

تندروست و سركوتووبن.مومتاز حیدەری

وا ساڵ بسر چوو، تۆش بووی ب ساك یاخوا نوخش ل ھزار ساڵ بت

ڕازە كچكم.. ھناسی بابو فنكی دكم

ھندەم خۆش دەوی، چۆنت بۆ باس كم ویستیم بۆت كۆتایی نایخۆش ی زۆری وەفایش نیشانمئ

ك ل دایك بووی زۆر شادومان بووم ك شوەی تۆم دی زۆرتر سرسام بووم

ل رووخسارتدا شت بدی دەكم بۆی ھموو رۆژ نزات بۆ دەكم

دەم خودای ئاگاداری بی جگای متمانی من و دایكی بی

بۆ ڕازەخانی كچمباوكی ڕاز

"بدرخان" چند كتبكی نوێچاپ و بودەكاتوە

• نیو سدە كاری زانستی- رۆحپاك د.ئوڕەحمانی حاجی مارف.

.عدوح سك و دۆ زاراڤ- رۆحپاك سزمان •• رۆمانی كندای نزر- بناز علی

• ئینسكلۆپیدیای ھولر ك لچواردە بش پكدت و ئامادەی بۆچاپ و بودەبتوە.

٣٨ ی ١٩٥٧ كم گۆڤاری ھیوای ســـارجســـ •ژمارەیـــ بچاپكی قشـــنگ ك لـــ ٣٠٠٠الپڕە

پكھاتووە، چاپ و بو دەبتوە. كـــ ســـیم و یكـــم دەورەی كوردســـتان • كخستن و خستنمال فوئادەو رئامادەكردنی د. ك ،ینزەنگ بدوی كوردی عنووســـی نور رســـ

چاپ و بو دەبتوە• ھردوو دیوانی "فات شت و یادنامی میتگای عومرك"ی شاعیر سركوت رەسووڵ، ل دووتوی

چاپكی قشنگ بوكرایوە.

تایبتی پیشانگای ھـــــــــــــونرمند عوسمان) (فیسڵ رۆژ لـــ گلـــری كاتژمـــر ٣ی دوای نیوەڕۆی رۆژی چوار ركوتی ،ممشـــو ٢٠٠٧/١٢/٢٦رۆژانـــــــی دوایـــی

دەكرتوە

نرگزی مندان3درخان دەردەچی بڵ مانگنامگل نپاشكۆی مندا

سرپرشتیاری گشتی:رۆستم باجالن

دەستی راویژكاری برھمی ل منداوە بۆ منداڵ:شیرین رۆستم، رەوەز عبدول شریف، گیالن ھوشیار

ھرش، بند باجالن، بند بژار، رابر فاخیرژمارە ٢٢-٨٨ شمم ٢٠٠٧/١٢/٢٢ی زایینی

ناو: بنار حمید بدرخانتمن: ٦ ساڵ

ئارەزوو: خوندنوەو نووسین

یكترناسین...

ناو: عبدو محموود كانی تمن: ١٢ساڵ

ئارەزوو:خوندنوەو نووسینی شیعر

ناو: سارە محموود كانی تمن: ٧ساڵ

ئارەزوو: خوندنوە

ناو:خالید جلیلتمن: ١٠ساڵ ئارەزوو:تۆپان

ناو: كیوان فرمان تمن: ٥ ساڵ

ئارەزوو: سیركردنی كارتۆنی تۆم و جری

ناو: عبدول سلمان تمن: ٢ ساڵ ئارەزوو: پكنین

بارانی گرم ئڤین ئسعد- تمن ١١ساڵ

ھاوڕكانم! ئایا دەزانن: لھندێ وتانی سر ھی"ئیستیوا"جۆرە بارانك

دەبارێ پی دەن بارانی گرم؟ ھاوڕكانم! ئم جـــۆرە باران زۆركم الی ئم دەبارێ، بگرە یان ھر نابارێ. بكورتی: ئم باران لھندێ وت گرمكان

دەبارێ وەك: ھیندستان، ئفریقیا، ئمریكای ناوەڕاستئی بولبول جوانكم رەنگاو..ڕەنگی ماكم

بیانیان دەخونی لخو ھمدەسنیچی بدت دەھنم ھرزنت بۆ دەھنم

ل باخچی پ دارو گوڵ خۆشم دەوێ پ بدڵ

بچكۆی لدمانی دەنگ خۆش لگمانی

بیخون تۆ سربستی .. نفرەت لژیانی پستی..

جژن چندخۆش جژن جژنی منداڵ و مزن جژنی كوڕو كچۆن الوی شادو شنگون ختیاری دو بژنج

ئاو رشاندنی گو سردانی ھاوڕێ و كس

ناو دەسندەو دەست لخدەچین بۆ چرخ و فلك

دادەبزین بۆی گلك ین یاری و تۆپاندەك

نكچانیش بۆ جۆل و كولیچ ك و نوقك نیجم و مڵ مگل

تر دەخۆین و دەینۆشین ئوارەش پاركی شارە بۆ دنیای جوان بنواڕە لگڵ باب بماشن

بۆ سوزایی و ئاوپشن

زمان فربوون عزیز محمد - تمن ١١ساڵ ھاوڕكانم! زمان ناســـنامی گل، ھوبـــدە زمانكی خۆت بپارزی و فری زمانی بگانش بی.. بۆی لرە ھوبدە وشكان

:كتری بكی یك ئاراستھبدلشاد جمیل

جوان فرحان ئاشتی سالم

ھڤاڵ سدیق - رفیق ھیوا أمل

تامی جژن

مندا ژیككان! منیـــش وەكو ئـــوە- رۆژێ لڕۆژان منـــداڵ بووم، باوەڕم ئستا گورەبم- ك ندەكرد

ســـرم ھموو ســـپی بووە.. یـــادی مندای خۆم جاروبار دەكمـــوە.. جژنـــان ھیچ شونك نبوو رووی تبكین لیلوكان"ھبوو، "بـــن تنھا وەكوئســـتا شـــاری یاری و ھۆی یاری و پارك و سیرانگا

دار لیلوكی نبوون، سواری دەبووین جیە جیی دەھات، ســـواری چـــرخ و فلـــك دەبوویـــن- گۆرانی فۆلكلۆری كوردیمان دەگوت، نماندەزانی رۆژگار چۆن دـــت و؟ چۆن دەڕوا؟.. جژن ھر س چوار

رۆژ بوو، ئیتر ھتا ساكی تر ندەھاتوە..

ھاوڕكانم! وەبیرم، جاركیان دوا رۆژی جژن بوو، بۆ جژن گریام..

دایكم گوتی: رۆ مگری!.. چونك جـــژن ھرگیز تواو

ناب، گرنگ ئوەی تۆ بایخ بخوندنكـــت بـــدەی ببی وكاتـــپیـــاوی دواڕۆژ.. ئب ژن دەزانی، چونكتامی جـــ ،وەیڕب گـــورە جژنكی ئویش جژنی ســـربخۆیی

.كوردستان

مامتان: غمبار

جژن سامی رواندزی

پوشۆ خدر

بولبول :زستاندا دەبل *

- بكراسك بسوڕینوە.

- پاتۆو جلی ئستوور لبر بكین.

- لبر باران یاری بكین. - خۆمان لسرما بپارزین

پنجـــرەكان دەرگاو -

بكینوە. * بۆئوەی نخۆش نكوین

دەب چی بكین؟ - خۆمـــان بدەینـــ بر بای

سارد.

- خۆمان لسرما بپارزین. - جلـــی ئســـتوور لبـــر

بكین. - ئامۆژگاری مامۆستاو دایك

و باوكمان لبیر نكین.

راست و چوت ھبژرە چیمن بكر

مندانی كورد ل جژندا لنو زب و چپاودا ژنانیاری جدەكن...!!!

فۆتۆ4درخان دەردەچڵ بگل كی فۆتۆگرافییوكراوەی٢٠٠٧/١١/٢٢ی زایینیب ممنج شژمارە ٨٧، پ

ئم الپڕەی "ئیحسان رەشاد موفتی" ئامادەی كردووە، كان، دەتوانن لندەگم و دەستنووسنپرۆژەی نووسین و و ل كشب كرگای ئیمیلی "ihsan.mufti@yahoo.com" پرۆژەك دەومند بكن.

• ئیحسان موفتی سوپاسی بڕز د.محموود عوسمان دەكات بۆ ژمارەی ئاییندە ون دەگمنكان بودەكاتوە

لچپوە: سرۆك وەیزیرانی ئستای عراق نوری مالكی، رەشاد موفتی،...، محمد تائی "ئبو یوسف"، عدنان موفتی- سای ١٩٩٢، ھولر دیوەخانی رەشاد موفتیمفاوەزاتی ١١ ئاداری ١٩٧٠ مسعود بارزانی وخوالخوشبوو ئیدریس بارزانی لگڵ دكتۆر محمود عوسمان

ل چپوە:سالح بگ، عتاوغا، زەید ئحمد عوسمان، شخ حنش، شخ موستفای نقشبندی، بڕوەبری پۆلیس، موحسین ئاغا، ئحمد غدا ١٩٥٧- لبی- بلچ لیكی مكاتی پرسعالی

ل راستوە: موحسین ئاغا، ...، مستفا

قرەداغی- ھولر ١٩٣٥

لچپوە: شمسدین موفتی، ئحمد علی كاكخان و جمال نبز- بغدا ١٩٥٦

لچپوە: شھید مئمون دەباغ،

مامۆستا ھمزە

،بدولعشمسدین

موفتی و بابا تاھیر شخ

جالل- بغدا ١٩٥٦

ل راستوە: عدنان موفتی، ،ید كاكسسید عبدولی كردزی، شوشان ١٩٨٥

لچپوە: ...، ...، نجمدین محمد

موفتی، سابر سعید موفتی، رەشاد محمد موفتی، یوسف میران، فتاح محمد موفتی، شمسدین موفتی و ئیحسان رەشاد موفتی

منداكان ل راستوە: د.رزگار سابر موفتی،

د.كاوە نجمدین موفتی، خبات موفتی، محمد سابر موفتی، سباح موفتی- ١٩٧٠

ناوپردان

دنان موفتی لعناوەڕاستی سالی ١٩٧٨- زە

كاریكارتۆن5درخان دەردەچڵ بگل زی گشتیینزئامكی توكراوەیب

سرپرشتیاری كاریكارتۆنی بدرخان:محمد فتاح

ژمارە ١٣-٨٨، شمم ٢٠٠٧/١٢/٢٢ی زایینی

یكی مرۆڤانتنین سیفكپپكنین سیفتكی جیاكارانی مرۆڤ،بكو مـــرۆڤ خۆڕســـكان كـــ كـــندیتمتایبگیانداركـــی دەم بـــ پكنین، پكنینیش ھۆكارك بۆ مانـــوە و بردەوام بوونی ژیان، تا ئـــو رادەیی ك ھندك ووتویان" مانوە كی راســـتواژەینینترە" دەســـتكپبۆ بمادام پكنین ھرزانترین دەرمان و چارەسر و پویستیك وەكو ســـتایلكی ئامانجداری كۆمیتیكان، موكوڕیك راســـتكرەوەی كراوە لكـــی باوەڕپنین خاوەن توانایكپیكگرتنوەی مرۆڤكان نك جیاكردنوەیان، و ھوڵ بۆ یكسانی دەدات نك بۆ لیكنچوون و جیاكاری. جگل تواناكی بۆ ســـرلنوێ تواوكردنوە لنوان الین پرش و بوەكانی مرۆڤ. كـــ پكنیـــن و خندە نیشـــانی كیشھۆكار بۆی ،خشینشبینی و ھیوابگل ھۆكارەكانی برەنگاریی مرۆڤایتی و نرخی خۆیشـــی ھی ل پاراستنی جۆری خكان، و پیوەندیـــ كۆمیتیكانی نوان تاككان تۆكمتر دەكات و كاریگریكانیشـــی ساناتر دەكات، و گاتجاڕیش ب ئالیتكی پویستی برەنگاربوونـــوە لـــ رـــەو و رەوتی ژیان دەژمردرێ، ب تایبتی لســـات دژوارەكان و

تنگژە دەرونیكاندا.پكنین وگات ل دیدی فیلسوفانوە

زۆر ل فیلسوف و ئدیب و ھونرمندە كۆن تنین و گاكمكی پچ كان باسیان لو نوبھموو دووریكانیانوە كردووە، كرك گۆرد دە " كات ك ژیان ھب ناكۆكی و جیاوازیش ."ینینیش ھكپ بش ھمئ و كات ،یھكۆنفۆشـــیۆس دە "یك پكنین برامبر ب ھزار مومۆچی". شكسپیر دە "ئگر دۆڕاو پبكن، براوە خۆشـــی ســـركوتنی لكیس دەچ". بایـــرۆن دە "پدەكنم بۆ ئوەی نگریم". تۆماس كارلیل دە "كۆكی پكنین و گات خۆشویستی". ھۆراس والبۆڵ ی كســـو كبۆ ئ كژیان كۆمیدیای" دە ی كسو كبۆ ئ كوە، و تراژیدیایبیربكات

ھست بكات". كۆكی ھونری كاریكاتریی

پویست ئاماژە ب پشنگی فیرعونیكان بدرێ ل وەدەرخستنی ئو ھونرە و رۆی كاریگری جۆراوجۆرەكانی، ل رە و قوتابخانو ھونـــئقوتابخانی رۆژھتی ك پشـــت ب نیگار و وردەكارییكانی دەبســـت زیاتر ل توانج، و ســـتپشـــت دەب ی رۆژئاوایی كقوتابخانبـــ زیادكردنی توانج و نوكتبازیی بۆ ســـر

ونیكی ســـادە، و قوتابخانـــی ئمریكایی كـــ كۆكـــرەوەی تایبتمندیتـــی ھردوو ك دانیشـــووە. گومانی تی پكقوتابخانھونری كاریكاتریی ترخان نكراوە بۆ كات بسربردن و رابواردنكی سرپیی و ھۆكارك نیوە دەگش ئمنین، ئكنھا بۆ پت بك كۆكی پیامی ھونری كاریكاتریی پكنین نیـــ، بكو كاریكاتریســـتی راســـتقینی ی بگاككی كۆمگررەخن ھرەدار دەببل ھموو ئاست و بوارەكاندا، سیاسی و ئابوری و رۆشـــنبیری...، و ھونرەكی دەب كورت و چوپ ب و پشـــت ئســـتورب ب توانج و توانا دەب ریستی بكاریكات ،ری ژیرانشتخۆڕسكان نیشانگركی كتوپ ب بۆ ھ و رەخن بۆی ،(!ند زۆرنچ ك) كانموكوڕیك ،ر دەبو بنیاتن ی پۆزەتیڤانكجاڕیتگاچونك دژی پایكانی الوازی و كموكوڕی نك ویستیمان بوە پیو روانگس. لخودی كزۆرترین كاریكاتریستی زەمكار و گاتجاڕ و رەخنگری توند ھی بۆ دیاردە دزوەكانمان ك رجمب تبكانمان، ھناماقو و شتدرك ب گرنگی رۆی خۆیان بكن ل شـــڕە ی كژووییم چم پچارەنوســـازەكانمان ل ك كات .ڕدەبپداتمانی پكلخاك و گبزانین ھونری كاریكاتـــر توانای بازاڕگرمی و برەودانـــی زیاترە ل نووســـین، لرە بایخ وگرنگی ئو ھونـــرە ل ھاندان بدەردەكوێ و توانایئ ریســـت بتوانـــكاریكات ك كات رچاوی كب وەش بخاتـــڕبخـــا، و ئـــگببھای ھونری كاریكاتر پشت ب ستراكچری شـــوەكاریی دەبست، بتایبتی ب جوانیی ســـادەیی ھلكاریی، كات ك زۆرینی تابلۆ كاریكاتریـــكان ڕەنگ و روناكی و ســـبری تدا وون ( ئســـتا كاریكاتر ئوانشی تدا بدیدەكرێ وەك ھر تابلۆیكی شوەكاریی تر) و شـــڕ ب چكی ســـپی دەكات (ئگر ئو دەربین گونجاو بت)، چاكتر وای ك پشـــت ب توانج و تشر نبست تنھا لكاتی زۆر پویستدا نب، و تنھا پشت بزمانی شوە روەك چیخـــۆف دەھ ،ســـتوبینین بب"داھنان كچی كـــورت دەربین" بۆی كۆكی كاریكاتر بریتی لـــ زدەڕۆیی و گاتجاڕیی و سادەكاریی، ھرچندە ئاسایی ك زۆربی كارە كاریكاتریكان سادەیی تدا بدینكرێ، بكو زدەڕۆیی لـــ وردەكاریی و باكگراوندی تـــدا بدیبكرێ، بۆی ھروەك دكتۆر شـــاكر بب ـــر نیكاریكات" ـــمیـــد دەبدولحعزدەڕۆیـــی و دانســـقیی و گاتجاڕییكـــی

پكنیناوی یان تاڵ".جیاكاریی لو ھونرەدا خۆی لوەدا دەبینتوە ك ھونرمندی كاریكاتریست زدەڕۆیی دەكات

ب ئنقســـت و ب دركوە لـــ زانیاریكانی وەی وردەكاریی بمكردنـــی و ككـــتباببایـــخ ل دیدەیوە، لوـــوە ئو لڕالدانی توە دەبكایوە ھاتۆتدەڕۆییھـــۆی زب ك وە، بۆ نمونتنین و گاكھۆی وروژاندنی پ تدەبركان، رتیسایشانی ككنكاتی و لبر زدەڕۆییكردن ل ھندێ الینی جیاكاریی و توە، تا دەبسو كتاكیی روخسار و سیمای ئھۆی پكنین ب ئنجامدانی ئو زدەڕۆییوە ل ژر مایكرۆســـۆبی كاریكاتریســـتكوە. بگومان ھونرمندی راست ھردەم ل ھوی ئوەدای ك كۆكی راستقینی شاراوەی پشت كان نیشانبدات، واتتیسایی كرووە دیارەكبایخ و گرنگی ب كسایتی راستقینكی مرۆڤ دەدات ك لژر پردەیكی رووكشوە ریست ماسكش كاریكاتموە، بشاردراوەت

رووكشیكان الدەبات و حقیقت نیشاندەدات و ئاشـــكرادەكات، ھروەك چۆن نوكتیكی

بینراو نیشانبدات.ھونری كاریكاتریی ل كوردستاندا

كوردســـتان دوای راپڕین مزنكی بھاری ھلـــی رەخســـاندنی لپراوـــزی ١٩٩١و سربســـتی دیموكراتیكانـــدا، دەرچوون و بوكردنـــوەی چندین گۆڤـــار و رۆژنامی گاتجاڕیی بخۆیوە بینی وەك سیخورم و ،ننزوپ و تشھور و دەھۆڵ تایمز و گالممبجگ ل رەخساندنی چندین ھل ل گۆڤار و رۆژنامكانی تری وەك خبات و كوردســـتانی نوێ و ھفتنامی گـــون و میدیا و الصوت االخر و مانگنامـــی بدرخان و رۆژنام و...، نـــك تنھا بۆ مـــاوەدان ب ھناســـدانكی دەرونیان، بكو وەك دەربینكی كۆمیتی

م قۆناغویســـت لداواكـــراوی گۆڕانكاری پمژوویی چارەنووس سازە، بۆی ھر ھموویان سیمای زەمكاریی گاتجاڕیان بخۆوە گرتبوو،

.رەكوایگ كژووییم ردەمقۆناغی س كئـــم بوكراوانش بوون ھـــۆی دەركوتن و دەرخســـتنی چندین ھونرمند ك كارامیی و لھاتوویی خۆیان سلماند ل بواری ھونری كاریكاتریـــدا لوانش، ســـردەم، ســـردار كستیی، ھندرن خۆشناو، كامران خۆشناو، لوئی متی، علی دەروش، جمیل محمد، ســـالح محمد علی، محمد سایی...، ئاشـــكرای ك بارودۆخكانـــی دوای راپڕین لھموو ئاستكاندا بوون توشوەكی مادەیی چاك، و ھونرمندەكانیشمان ب لھاتویكی ھونریانـــی برچـــاوەوە ئو توشـــوەیان ندانرمو ھونئ لماندیان كڕخست و سگبچاك لـــ ماھیتـــی ھونـــری كاریكاتریی گیشتوون ك ھونرك نی تنھا بۆ پكنین ویستی بپ كركو ھونجاڕیی، بتو گاتامـــان و بیركردنوە ھی لـــ دەوروبری وە، بۆیناخیشـــیان ت لنانكان و تمرۆڤكاریكاتر چككی كوشـــندەی لـــ ھردوو بوارە سرەكیكانوە سیاسی و كۆمیتی، كات ك رووڕاماین و ئاشـــكراكردنی ھموو دیاردە دزوەكانی پاشگردانی و گندەی و برتیل وەرگرتن و دزینی سامانی نتوەیی و كشكانی نیشتجبوون و گواستنوە و ئاو و ،رە دایو ھونتوانای ئ وە لوسانكارەبا و چو ھتا داپۆسینی مافكانی مرۆڤ و كساسی ئابوری ك بردەوام تنگی ب خكی ھژار و داماوان چنیوە، لرەدا توانستی ھونرمندانمان بدەردەكوێ ل وروژاندنی گاتجاڕیی بینر، و زیندووكردنوەی ھســـتی رەخنیی لالی، وەك بانگوازك بـــۆ گۆڕان، بم دەب ئوە لـــ یادنكرێ ك گۆڕانكاریی ویســـتراو تنھا ب بوكردنـــوەی گاتجاڕیی نایتكایوە، ھتا ئگـــر ئو تابلۆ كاریكاتریان بون و ھرســـكراو و سرنجراكش بن، ئمش ئوە كی ھاندەر دەبینر رۆكاریكات ك نیدەگبۆ گۆڕان، لرەوە ئو ئرك گرنگی سر شانی

ھونرمندانی كاریكاتر بدیاردەكوێ.ئوەی ك لســـرەوە ئاماژەمان پكرد ئوە دەگینـــ ك ھونرمندی كاریكاتریســـت كسكی بالین نی، بكو كسكی پابندە لرووی فكر و بیرەوە، و خاوەن ھوســـتی رۆشـــن لھموو برھمكانیوە، ك بنمای ئو برھمان تنھا بیرۆكی، رگی ھونریش ،كوەی بیرۆكین و گواستنبۆ دەرب كناكو ھســـتی میللی و نتوەییش پاپشـــتیان شڵ جۆرەھا كگوتنیان لكریب ل دەب یشتن لگكردن و تست پكان، و ھسو ك

كان لریستكاریكات ،شانو ككانی ئنالیكاتی كاركردنیان لوە گیشـــتن ك كاریكاتر ھونركی راگیاندن تا رادەیكی ئجگار زۆر، و رگیان پـــدەدا ك دیدە گاتجاڕیكیان وەدەرخـــن، بتایبتـــی كاتـــ كـــ ئوان راســـت و دكاربن ل ئفراندنـــ گاتجاڕیی و رەخنییكانیـــان، ل پناو ئاشـــكراكردنی حقیقـــت لژر پردەی گاتـــ و گپوە. ھتـــا زۆرجار ل ون كاریكاتریكان جۆرك ل گاتجاڕیی برگریی دەبینین، ك ئامانجی پاراســـتنی رۆحی نتـــوە و گل ل جۆرەھا ھڕەش ك دەورەیان داون، ئو گاتجاڕییی ك وەستاوە لسر بنمای ئالیتی برگرییكی مبســـتدار بـــۆ تیژكردنـــوەی رۆحیتـــی

برەنگاربوونوە. ھندێ ل ھونرمندە كاریكاتریســـتكانمان ونی پۆرترتی كسایتی سیاسی و ئدەبی و ھونریی برزەكان دەكشن، بم زۆر كم دەتوانن ناواخنی ئو كسایتیان وەدەرخن، چونك بایخ تنھا ب بدەرخستن و گورەكردنی روخســـارە جیاكاریكانیان دەدەن، و كۆكی ن، بۆیكانیش پشـــتگوێ دەختیســـایك چونك ،ریی وندەبی كاریكاتـــرەدا رەخنلبینر راناكشـــن دیوەكی تـــری ونك، و پرسیارەكانیان تیژ و چناكنوە تا لسر راستی و ھسوكوتی ئو كسایتی ونكشراوە بوەستن. ھروەھا ھندكیان ئوەیان لسر دەگیرێ ك سروسیمای ئوروپاییانی رۆژئاوا ب كســـایتی كاریكاتریكانیانوە دیارە، و ھندكـــی تریان توانج و تشـــركی زیاد بۆ

تابلۆكانیان دادەڕژن.ھونرمنـــدە كاریكاتریســـتكانمان مادە و تكنیكی وەدەستھاتووی جۆراوجۆر بكاردنن تنانـــت كۆمپیوتریـــش بـــۆ ئنجامدانـــی كارەكانیـــان، و ھندكیان ھودەدەن بازدەن بســـر كلشـــ كالســـیكی و راھاتووەكان، ئمش ل كارەكانیان و لو پیشانگا تایبتی و ھاوبشانیان بدەردەكوێ ك ل ھولر و

سلمانی وكركوك و دھۆك كردوویانتوە.ل كۆتاییشدا دەب ئاماژە ب نووسرانی تنز و گاتجاڕەكانیشـــمان بدەین ك ھاوشـــان و ھاوڕی ھونرمنـــدە گاتجاڕ و دكارەكانن، وەكو مامۆستایان ســـعید یحیا ختات، و عبدولەحمان پاشا، و ئیسماعیل برزنجی، و رزگار نوری شاوس، و برھم علی، و عزیز مالڕەش، و الوەند نوزاد، و گۆران محمد.. لگڵ داوای لبوردن بـــۆ ئوانی ك ناویان

نھاتۆت سر یاد و بیرمان.

وەرگانی ل عرەبیوە:ھندرن ئسعد خۆشناو

سبارەت ب پكنین و كاریكاترو ھونرمندە گاتجاڕو دكارەكانجالل زەنگابادی

بوكراوەیەكی رووناكبیریی گشتییە، ناوەندی رەوەند6رۆشنبیری كوردی- ئەڵمانی لە مانھایم بە

ھاوكاری دەزگای بەدرخان دەریدەكات

ژمارە ٢-٨٨، شەممە ٢٠٠٧/١٢/٢٢ی زایینی

کۆمه ڵـــه م کاری مێـــژووی حزبـــه و ڕۆشـــنبیری یه کان سیاسیه کانی کوردســـتانی عێراق له ئه ڵمانیا ده گه ڕێته وه بۆ چه ند ده ساڵه یه ک پێش ئێستا ، که کارێکی ئێجگار زۆر و نیمچه موسته حیل بوو بـــه ژماره یه کی که م له خوێندکارانی ئه و کاته و ئیمکانیاتێکی دارایی ســـاده و مه سه له یه کی نه ناســـراوی وه ک مه ســـه له ی کورد له و کاته چاکی ئه نجام بدرێ ، به م ئیمڕۆ به پێچه وانه کاری کوردی له شـــێوه و جۆری چاکیه کانی له سه رده مێکی تر ده ژی ، که چی چه ند که م و کوڕیه ک ڕێ ده گرێ له خۆنواندنی ڕه وه ندی کورد له ئه ڵمانیا به شێوه یه کی شیاو و پێویست

بۆ ئه م قۆناغه .دیارتریـــن ڕێگـــر کاری ناوچه یـــی کۆمه ڵـــه کوردی یه کانه که ناتوانن له چوارچێوه ی شارێک یان به باشترین حاڵه ت ناوچه یه ک فراوانتر کار بکه ن ، که ئه مه ش ماندوبوون و شـــه ونخونی و ئه زیه تکێشـــانی کارمه ندانی ئه م ده زگایانه سنوردار ده کا و کاره کانمان الوازتر نیشان ده دا

له ئاست ڕاستی و گه وره یی چاکیه کان.بۆ ھه ماھه نگی کۆمه ڵه کان پێویستیمان پێش ھه موو شـــتێک به وه ھه یه کـــه خزمه تکردن و ژیانی ڕه وه ندی کورد له ئه ڵمانیا و ھه ماھه نگی له کاره نه ته وه یی یه کان له مه به ستی یه که مدا

بن.بۆ ئه مـــه ش ده بێت چه ند پێشـــکارێك ھه یه ئه نجام بدرێت پێش ئه وه ی ده ســـت بکه ین به ھیچ کارێکی یه کگرتوو ، ئه ویش ناساندنی کاری کۆمه ڵه و ده ســـته جیاجیاکانه الی یه کتری و کوردی دانیشـــتووی ئه ڵمانیا ، پاشتر ده بێت متمانـــه دروســـت بکه ین له نێوان ده ســـته و کۆمه ڵـــه کان خۆیـــان و دواتر له گـــه ڵ ھێزه

سیاسی یه کوردیه کان.ھیواداری بتوانین بـــه گفتوگۆ و ڕاگۆڕینه وه و کۆبوونه وه ی به رده وامی الیه نه کانی په یوه ندی دار به م پرۆسه یه له داھاتوویه کی نزیک ده ستپێکی کۆمـــکاری و ھه ماھه نگـــی کۆمه ڵـــه و ده زگا

کوردیه کان ببینین له ئه ڵمانیا.

کاری ھه ماھه نگی کوردی له ئه ڵمانیا

ھه رمنداڵێك سه د زمان ده زانیله ژێر ئه م ناونیشانه پێشآنگایه ك بۆمندانی باخچه ی ساوایانی Rohrlachstrasse له لودفیگسھافێن له به رواری ١١,١١,٢٠٠٧ که پێشآنگاکه (٨٠) تابلۆ و(٣٠ ) په یکه ری له خۆ گرتبوو به به شداری به رچاوی مندانی کوردی دانیشتووی ئه م شاره . کاره ھونه رییه کانیان جێگه ی سه رنج ڕاکێشانی بینه ران و ڕۆژنامه کانی ناوچه یی ئه لمانی بوو ،ھه ربۆ زانین مندانی

به شداربووی کورد ئه م ناوانه بوون (سروش ،کانی ، مه نال ، زه رده ).

له گه ڵ چاوپێکه وتـــن فازیل عه زاوی

ئه رشـــیفی لـــه کوردی رۆژنامه گه ری له ئه ڵمانیا- ئیسماعیل

ته نیاکورد ره وه ندی بزاڤی

له ئه ڵمانیاپرۆژەی رۆژیار ئەردەالن

بەكر بخوێنەرەوە

له جیاتی سه روتار

پایزی ئه مســــاڵ ھه روه ک چۆن خه زانی بۆ سروشت ھێنا و گه ی دار و دره ختانی زه رد ھه ڵگه ڕانــــد، به ھه مان شــــێوه یش چه ندین گوڵی له باخــــی ئه ده بی کوردی ھه ڵوه راند. پایزی ئه مساڵ تارمایی مه رگی کشانده سه ر پۆلێک نووسه ری کورد، که له ژیانی خۆیاندا گه شــــه پێدان و ده وڵه مه ندکردنی کولتوری

نه ته وه که یان کردبووه ئامانج. به ڵی ته نھا له ماوه ی مانگێکدا پێنج ئه دیبی کــــورد ماڵئاواییان لێکردیــــن: د.موحه مه د ئوزون له ٢٠٠٧/١٠/١١، ســــەالح سه عدوڵال لــــه ٢٠٠٧/١٠/١٨ و د.ئۆردخانــــی جه لیل لــــه ٢٠٠٧/١٠/٢٠ و نه زیــــف ته لــــه ک لــــه ٢٠٠٧/١٠/٢٩ و پاشــــان چیرۆکنوسی ھێژا یونس ئه حمه د،یه ک له دوای یه ک ماڵئاواییان

لێ کردین .وه ک وه فاداریه ک بۆ گیانی ئه و ئه دیبانه ڕۆژی ٢٠٠٧/١١/٢٥ ده زگای ھاڤیبوون به ھاوکاری له گه ڵ ئینستویتی کوردی له شاری به رلین وه ک چله یه کی ماته مینی ھاوبه ش له ژێر ناوی ( به ماڵئاواییتان چرای ئێوه خامۆش نابێت) ئێواره کۆڕێکیان سازدا. له سه ره تای کۆڕه که دا کاک فه ھمی بایی ( نووسه رو ھونه رمه ند) وته ی کۆمیته ی ئاماده کاری ئێواره کۆڕه که ی بۆ میوانان خوێنده وه ، تیایدا باسی له گرنگی وه فاداری کرد به رامبه ر به و مرۆڤانه ی ژیانی خۆیان بۆ پێشخستنی نه ته وه که یان ته رخان ده که ن، وتی ئێمه ده بێ وه فادار بین به رامبه ر ئه وانه ی ســــه ری ئێمه یان به رز کردۆته وه و ھه میشه جێگه ی شانازیمانن .ئینجا کۆمه ڵێک نووسه رھه ریه که یان به بابه تێک له یه کێک له و

ئه دیبه کۆچکردوانه دوا:- د. سه وه ر عه بدوڵال ده رباره ی موحه ممه د

ئوزون- عه بدولڕه حمان مزووری ده رباره ی ســــه الح

سه عدوڵال- میرھه م بگیت ده رباره ی موحه مه د ئوزون- حسێن کارتاڵ ده رباره ی نه زیف ته ڵه ک

- زه ینولعابدین ده رباره ی موحه مه د ئوزون و نه زیف ته ڵه ک

- سالمێ جاسم ده رباره ی یونس ئه حمه د

ئه و نووســــه رانه له میانــــی ووتاره کانیاندا تیشــــکیان خســــته ســــه ر ژیان و به رھه م و چاالکیه کانــــی ھه ریه کــــه لــــه و ئه دیبــــه کۆچکردووانه ، شــــایانی باســــه کۆڕه که له الیه ن موحسین ئۆسمانه وه به ڕێوه ده برا و به ئاماده بوونی ژماره یه کی به رچاو له ڕۆشنبیران و ئه ده بدۆســــتانی ھه ر چــــوار پارچه که ی کوردســــتان که نزیکه ی چــــوار کاتژمێری خایاند، به شێوه یه کی سه رکه وتووانه کۆتایی ھات.کورته یــــه ک بۆ ناســــاندنی ئه و ئه دیبه

کۆچکردوانه :موحه مه د ئوزون: ســــاڵی ١٩٥٣ له ناوچه ی ســــێوه رگی روھایی ھاتۆته دونیا. له ساڵی ١٩٧٧ تا ٢٠٠٦ له ســــوێد ژیــــاوه . به زمانی کوردی و تورکی و ســــوێدی نوســــینی بو کردۆته وه . زیاتر له ٨ ڕۆمانی نووســــیوه که

زۆریان بۆ زمانه کانی تر وه رگێڕدراون.سەالح سه عدوڵال: ساڵی ١٩٣٠ له زاخۆ له دایک بووه .له ١٩٥٨ به شــــی ئه ندازیاری له زانکۆی ته کنۆلۆژی پۆرتثمیس له ئینگڵته را

تــــه واو کردوه .، ھه ر ئه و ســــاڵه کتێبێکی به زمانی ئینگلیزی له ســــه ر دۆزی کورد له به ریتانیــــا چاپ و بوکردۆتــــه وه .خاوه نی چه ندین شاکاری وه رگێردراوه له ئینگلیزی بۆ کوردی، مه م وزینی خانی کردۆته ئینگلیزی، خــــاوه ن فه رھه نگێکی ئینگلیزی کوردیه که

حه فتاو حه فت ھه زار وشه ی له خۆ گرتوه .ئۆردیخانی جه لیل: ســــاڵی ١٩٣٢ له شاری یه ریڤــــان له دایک بووه . له ١٩٦١ دکتۆرای له فیلۆلۆژیا وه رگرتووه ، ساڵی ١٩٩٦ پله ی پرۆفیسۆری له زانکۆی پترۆسبۆرگ به ده ست ھێناوه کۆمه ڵێــــک کتێبی به نرخی له ســــه ر ئه ده ب و که له پووری کوردی نوســــیوه وه ک قه ی دمــــدم و خانی له پ زێرین، یۆئیزیای جگه رخوێــــن ل باژێرڤانیێ، زارگۆتنا کوردا، ســــترانێن کوردێن دیرۆکی، گوالنچک زێڕین

و گولێ.نه زیــــف ته له ک: ســــاڵی ١٩٥٧ له به دلیس له دایک بووه ، ســــاڵی ١٩٨٠ له بارودۆخی سیاســــی ھاتۆته ئه ڵمانیا، له ساڵی ١٩٧٢

ده ستی به نوسین کردوه و گه لێک وتاری له گۆڤارو ڕۆژنامه کانی تورکیا بو کردۆته وه . نه زیــــف ته له ک له ئه ڵمانیا زۆر بایه خی به ئه ده بی مندان داوه . ٩ کتێبی نووسیوه ، کــــه ھه مویان بــــاس له کولتــــوری کوردی ده که ن،زۆربــــه ی کتێبه کانــــی بــــۆ مندان

نوسیوه .یونس ئه حمه د: ساڵی ١٩٥٧ له دایک بووه ، ده رچووی کۆلێژی ئادابی زانکۆی مووســــڵ وئه ندامــــی یه کێتی نووســــه رانی کورد بووه لقی دھــــۆک، یونس ئه حمه د ده نگێکی نوێ خــــواز نووه له ھه وڵی چیرۆکنووســــیندا به ئاڕاسته یه کی ھاوچه رخ، کۆمه ڵه چیڕۆکێک و دوو کورتــــه ڕۆمانی به چاپ گه یاندوه ، لێ مخابن، تیرۆرستان له ســــه ر ڕێگه ی دھۆک موســــڵ برینداری ده کــــه ن، ماوه یه کی زۆر به ده ســــت ئه و ئازاره ده تلێته وه تا له گه ڵ کاروانی ئه و پۆله نووسه ره به ڕی ده که وێ و

ماڵئاواییمان لێ ده کات.

له ماوه ی مانگێکداپێنج نووسه ری کورد ماڵ ئاواییان لێکردین

یونس ئەحمەد ١٩٥٧-٢٠٠٧نەزیف تەلەك ١٩٥٧-٢٠٠٧ئۆردیخانی جەلیل ١٩٣٢-٢٠٠٧سەالح سەعدول ١٩٣٠-٢٠٠٧محەمەد ئۆزۆن ١٩٥٣-٢٠٠٧

دیمەنێك لە ئامادەبووانی كۆڕی چلەی ماتەمینی ھەر پێنج ئەدیب و نووسەر- ٢٠٠٧/١١/٢٥ بەرلین

دەزگای چاپ و بوكردنەوەی "بەدرخان" لە بوكراوەكانی سویددا

لە دیمانەیەكی تایبەتدا، رۆژنامەی رۆژانەی SVDی ســـویدی لـــە رێكەوتی ٢٠٠٧/١٢/٢ ســـەبارەت بە دەزگای بەدرخان و چاالكییەكانی لە كوردســـتان و دەرەوەو فێستیڤاڵەكانی بەدرخـــان، میوانداری حەمید ئەبوبەكـــر بەدرخان دەكات و ناوبراویش وەمی ســـەرجەم پرسیارەكانی SVDی دایەوەو لە ژمارەی داھاتوو دەقی چاوپێكەوتنەكە بە زمانی كوردی

بودەبێتەوە.

ڕوونکردنه وه یه ك له مه ڕ یاسای گونجاندنIntegration Migration und

ھه ر بیانیه ك که له ئه ڵمانیا ده ژی به شێوه یه کی یاســـایی ئه وا به پێی یاســـای٤٤ بڕگه ی٤ له له الیه ن نیشـــته جێ بوون.ڕێپدراوده بێ یاسای (Bundesamt ) فه رمانگه ی فیدڕالی واتهله به شداربوون له وانه کانی گونجاندن ئه ویش

(وانه ی زمان و وانه ی ڕێنمای)ده گرێته وه .بۆ ھه ر بیانیه ك که ئه م مه رجه ی لێ به دی ده کرێ .ده توانـــی داواکاری بـــۆ فه رمانگه ی فیدڕالی(Bundesamt ( به نووسراوێك که ھه موو زانیاریه کانی تایبه ت له ســـه ر ئه و

که ســـه پڕ بکاته وه به پۆست ڕه وانه ی بکات. ئامانج له وانه ی زمان ئه وه یه تاڕاده یه ك بتوانن بـــه زمانی ئه ڵمانی ( له فه رمانگه کان یان ئه و ناوه نـــده ی که تێیدا ده ژیـــن ) گفتووگۆ بکه ن که له گه ڵ ته مه ن و ئاســـتی زانستی بگونجێن ، وه ھه روه ھا بتوانن تاڕاده یه ك به نووســـینیش ده ری ببڕن .ئامانج له وانه ی ڕێنمایی که ڕۆژانه زانیاری تازه به به شـــداربوو ده به خشێ ھه وه ھا ناسینی سیسته می یاسایی و ڕۆشنبیری مێژووی ئه ڵمانیا له کاتی ته واو بوونی وانه ی گونجاندن تاقی کردنه وه ی کۆتایی ده کرێت له دوای تاقی کردنه وه ش به ڵگه نامه ی باوه ڕپێکراو له جۆری ( B١ ) ده درێ به سه رکه وتووه کای به شداربوو ، شایانی باسه وانه ی گونجاندن تا شه ش سه د ( ٦٠٠) ســـه عات بۆ وانه ی زمان وسی ( ٣٠ )

سه عاتیش بۆ وانه ی ڕێنمای یه .

له ژماره داھاتوو :

••

••

ژمارە "٨٨" كانوونی یەكەم ٢٠٠٧/١٢/٢٢، 28بەفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی رەوەند

له ڕۆژانی٧تاکـــو ٩ ی ئـــه م مانگه ئه کادیمیای ئێڤانگیلی له بادبۆل کۆنفرانسی خۆی ده رباره ی

مه سه له ی کورد ئه نجام دا.ئیمساڵ کاره کانی کۆنفرانس چه قی کاره کانی له دوو بابه ت کۆبۆوه که گفتوگۆکردنی زۆریان له سه ره له ناوه وه و ده ره وه ی عێراق و تورکیا و

پێویستیان به چاره سه رکردن ھه یه .بابه تی یه که م: مه سه له ی که رکوك بوو که جێگر ی سه رۆك په رله مانی کوردستان که مال که رکوکی و ئه ندامی په رله مان د.نوری تاڵه بانی و پیاوی ئاینی( زه کۆ ) و نوێنه ری به ره ی تورکمانی غانم عوســـمان بانگھێشت کرابوون بۆ باس کردن و نیشاندانی نوێترین زانیاری ده رباره ی مه سه له ی

کورد .به م لـــه دواڕۆژ ئه م به ڕێزانه جگه له نوێنه ری به ره ی تورکمانی له به رلین له به ر سه رقاڵیان به کاری ئاڵۆزی کوردستان و عێراق و ناسکی

بارودۆخی کوردستان ھاتنه که یان ڕه تکرده وه .به ڕێز بورھان جاف نوێنه ری حکومه تی ھه رێمی کوردستان له برۆکســـل (یه کێتی ئه وروپا) و د.ڕێبوار فه تاح که سایه تی ناسراوی بواره کانی کارکردنی کوردی و سه رنووســـه ری کوردیش مێدیا دۆت کۆم ئه رکی نیشاندانی مافی کوردیان که وته ئه ستۆ به باسکردنی پێشینه ی مێژوویی بوونی کـــورد له که رکوک و ھه وڵی یاســـایی وسیاسی ھاوچه رخانه ی کورد بۆ ده ستخستنی

مافی کورد.له یه که م رۆژی کۆنفرانسه که ئه بوبه کر سه یدام باسێکی تێروته سه لی پێشکه ش کرد ده رباره ی گۆڕانکاری یه کان و گه شه ســـه ندنی سیاسی له کوردستانی عێراق و تورکیا، گفتوگۆی له سه ر کرا و پرسیارێکی زۆر کرا که (به کۆ) به ووردی

وه مه کانی دایه وه.له به یانی دووه م ڕۆژی کۆنفرانســـه که د.ڕێبوار فه تاح باســـێکی مێژوویی پێشـــکه ش کرد که چاوپێخشـــاندنێکی مێژویی بوو بۆ سه رده مه کۆنه کانی مرۆڤایه تی تاکو ئێســـتا و باســـی له شـــێوه ی ئیداری و گرفته سیاســـی یه کانی

که رکوکی کرد.د.ڕێبـــوار پشـــتی به کۆمه ڵێـــک دۆکۆمێنتی مێژوویی و نوسینی چه ندین گه شتیاری ئه وروپی چه رخه کانی حه ڤده و ھه ژده و نۆزده ھه م به ست که باســـیان له کوردبوونی که رکووک کردبوو، ھه روه ھا باسی له ئه نسکلۆپیدیای عوسمانی کرد

که کورد به پێکھاته ی سه ره کی شاری که رکوک دانابوو،

دواتـــر و له درێژه ی باســـه که ی ڕێبوار فه تاح ھاته سه ر باسی پرۆسه ی دامه زراندنی ده وڵه تی عێراق و لکاندنی فه رمی کوردستان به عێراق له دوای ســـانی ١٩٢٥ – ١٩٢٦، لێره دا ئاماژه ی به ده رھێنانی نه وت به شـــێوه ی بازرگانی کرد

له که رکوک.د.ڕێبـــوار جه ختـــی له ســـه ر مه زڵومیـــه ت و مافخوراوای کوردی کرد له که رکوک به تایبه تی پاش ھاتنی به عس بۆ ده سه ت و ده ستپێکردنی پاکتاوی ڕه گه زی له کوردستان و به گشتی و له

که رکوک به تایبه تی.له به شی دووه می کاره کانی به یانی ڕۆژی شه ممه به ڕێز بورھان جاف نوێنه ری حکومه تی ھه رێم له برۆکســـل وتاری خۆی پێشکه ش کرد و تیایدا دوا گۆڕانکاری یه کانی پرۆسه ی ئاساییکردنه وه ی که رکوکی باسکرد و ھه نگاوه کانی جێبه جێکردنی ماده ی ١٤٠ ی به ووردی شیکرده وه و ئاماده یی الیه نی کوردی نیشاندا بۆ ھه موو ئه و ڕێگایانه ی که ده خرێنه به ر بۆ نه ھێشتنی ناڕه واییه کان نه ک

ته نیا له که رکوک به ڵکو له سه رتاپای عێڕاق.

بورھان جاف له وه می یه کێک له ئاماده بووان ده رباره ی ناڕه زایی تورکیا له ســـه ر شـــێوه ی جێبه جێکردنی ماده ی ١٤٠ که به مه کار له سه ر باری ناوخۆیی تورکان ده کات،ووتی: موشکیله ی ئێمـــه نی یه که تورکیا خۆی گرفتی ٢٠ ملیۆن

کوردی ھه یه .پاشتر غانم عوسمان نوێنه ری به ره ی تورکمانی ووتارێکی دوورودرێژی پێشکه شکرد ده رباره ی ھه ڵوێستی به ره ی تورکمانی له گۆڕانکاری یه کانی

عێراق له چه ند ساڵی ڕابردوو.• ئێمه دژی دابەشکردنی عێراقین، گه ر راپرسی بکرێت به و شــــێوه یه ی ئێســــتا کاری له سه ر ده کرێــــت، ده بێتە ھۆی ته قینــــه وه ی عێراق و

ھه ڵگیرسانی شه ڕی ناوخۆ• تورکمــــان زیاتر له ســــێ ملیۆن که س ده بن و ده بێــــت به فه رمی به نه ته وه ی ســــێ یه م له عێراق بناســــرێن و له پۆسته سیاسی یه کانیش به م ڕێژه یه مامه ڵه یان له گه ڵ بکرێت، و کورد که له ١٥٪ ی دانیشتوانی عێراقن که چی سێیه کی پۆســــته ســــیادیه کانیان وه رگرتووه .که ئه مه

ناحه قه و ده بێت ڕاست بکرێته وه .• لیســــتی ده نگدان له ناوچــــه تورکمانیه کان

دزرابوون بۆیه ئه مان ده نگی که میان ھێناوه .• تورکمان له که رکوک له ٪ ٨٨ ی دانیشتوان پێكده ھێنن، به شــــه که ی تری ئاشوری و کورد

و عه ره بن.• شاری که رکوک موڵکی خه ڵکی که رکوک نی یه یاخود ده ره به گێک، به ڵکــــو موڵکی ده وڵه تی عێراقی یه ، بۆیه ده بێت ھه موو عێراقیه ک مافیان ھه بێت که چاره نووسی که رکوک (که سه رچاوه ی

ژیانی ده وڵه مه ندیه له عێراق) دیاری بکه ن• گه ڕانــــەوه ی موڵکــــی تورکمانــــه کان لــــه ناوچه کانی به شــــیر و تورکالن و تســــعین که

کورد ئیستیعماری کردووه .• بۆ ئاســــاییکردنه وه ی باری شاری که رکوک، ده بێــــت ئه ندامێکــــی نه تــــه وه یه کگرتووه کان

دابنرێت.• ده رچوونی کوردی ناعێراقی له که رکوک.

• ڕاگرتــــن و ســــنوردانان بۆ ھاتنــــی کورده یاخیبووه کان (پێشمه رگه ) له که رکوک.

له ئێــــواره ی رۆژی ٨,١٢ کاره کانی کۆنفرانس درێژه ی کێشا به باســــی دروسکردنی به نداوی

ئیلوسو.له سه ره تا به ووتاری ڕاوێژکاری وه زاره تی بازرگانی

د.ھانز یواخیم ھینکل ده ستپێکرا(به شێوه یه کی شه خسی ھاتبوو نه ک به فه رمی) که ڕای یاسایی ده رباره ی پشتگیری حکومه ته کانی ئه ڵمانیا و سویسرا و نه مســــا بۆ دابینکردنی ٤٥٠ ملیۆن یۆرۆ که به ھای ته ئمین کردنی ٢ ملیار یۆرۆیه

بودجه ی گشتی پرۆژه که .ووتیشــــی کــــه ئــــه م کاره گــــه ر حکومه ت و کۆمپانیاکانی ئه م ســــێ ووته وه ریان نه گرتبا ئه وا یه کســــه ر چیــــن و کۆمپانیــــا چینیه کان ته نده ره که یــــان وه رگرتبوو، به ره نگاری له وه ش کرد که به شداری ئه ڵمانیا ده توانرێت ستانداردی

باشتر بۆ خزمه تی خه ڵکی ناوچه که دابنرێت.کاتێــــک کــــه یه کێک لــــه به رھه ڵســــتکارانی دروســــتکردنی به نداوی ئیلوســــو ووتی ئێمه نامه مان له وه زیری ئاوی عێراقی پێگه یشتووه که ده ڵی ئه وان ئاگاداری شێوه ی دروستکردنی ئه م به نداوه نین که به پێی یاسای نێوده وڵه تی ده رباره ی ئاو ده بێت تورکیا پێش دروستکردنی به نداوه که له گه ڵ عێراق دانوستان بکا و له سه ر وورده کاری یه کان ڕێک بکه ون، د.ھێنکل ووتی وه زیری ئاوی عێراق گه ر ناڕازی یه له شــــێوه ی دروســــتکردنی به نداوه که و چۆنیه تی به شداری

ئه ڵمانیــــا ده توانێت له ڕیگای که ناڵه فه رمی و دیپلۆماسیه کان واته له رێگای سه فاره تی ئه ڵمانیا

له به غدا ناڕه زایی خۆیانمان پێ بگه یه نێ.له شــــه وی ھه مان رۆژ نوێنه رانی ئه و کۆمه ڵه و ده زگایانه ی که به رھه ڵستی دروستکردنی ئه م به نداوه ده که ن به رده وامیان به کۆنفرانســــه که

دا.ئــــه م به ڕێزانــــه (ھایکه دریلیش لــــه ده زگای ئابــــووری جیھانی و گه شه ســــه ندن، ئه رجان ئایبۆگا قسه که ری ھه ڵماتی ڕزگارکردنی حه سه ن که یف) دووپاتی زه ره رمه ندی مێژوویی و مرۆیی ئه م پرۆژه یان کرد ھه روه ھا کارتێكردنی سه لبی ئه م به نداوه به ڕه وشی ئابووری و کۆمه یه تی و

که ش و ھه وای ناوچه که کرد.لــــه دوارۆژ (٩,١٢) ئاماده بــــووان جارێكی تر چوونه وه سه ر باسکردنی مه سه له ی که رکوک و به نداوی ئیلوسو، بۆچوونێکی گشتی الی زۆربه دروست بوو(که ڕای بێرن ئێمپن بوو یه کێک له

ڕێکخه رانی کۆنفرانسه که ):ســــه ره ڕای ناڕازایبوون ڕاپرســــی له که رکوک

ده کرێ و به نداوی ئیلوسو دروست ده کرێ

کۆنفرانسی بادبۆل ده رباره ی مه سه له ی کورد

دیمەنێك لە كۆنفرانسی بادبۆڵ

د.رێبوار فەتاحبورھان جاف

ھایكە دریلیش و ستیڤیان شترۆك

ھه نگاو به ھه نگاو، وا به نداووی ئیلی ســـــوو به ره و جێ به جێکردن ئه ڕووات، ڕاســتییه کی ترسناك ھه یه ئه ویش ئه وه یه (( چه ند ئه م پڕۆژه یه به ره و ته واو بوون بڕوات و له کۆتایی نزیك ببێته وه ھێنده زیاتر ده ڤه ری دیرۆکی حه ســه ن که یف و الدێیه کانی ده ورو به ری زیاتر نوقوومی ژێرئاو ده بنه وه )) به مه ش چیرۆکێك که ســه روه تی ھه موو مرۆڤایه تییه ئه بێ به ئه فســانه و بلق بلق ئه ویش نقووم ده بێ و ده ســرێته وه . وه له گه ڵ ده ســت به قه تیسکردنی ئاوی زێی دیجله ته ھلووکه ی گه ف و گووڕی مێشــکی نه ژادپه رســتی له الیه ك و تووڕه و یاخی بوونی ســرووشــــت ده ســت پێ ده کات، گه ف و گووڕی تورکه کان وازی پشیله و مشـکه ، به م یاخی بوونی ســرووشــت گاڵته ی پێ ناکرێ به گوێره ی ئه نالیزه کانی پســپۆڕانی ژینگه ، ته واوی ده ڤه ره که ڕه ووشــی که ش و ھه وای ســه راو بن ئه بێ، ئه مه ش خۆی له خۆییدا ئاکامی زۆر ترســـــناکی ھه یه و کاردانه وه نێگه تیڤه کانی نه ك تاکوو ئێســـــتا نازانرێ به ڵکوو ھه ر ھیچ ئاماده کاریه کیشــی بۆ نه کراوه ، نه له الیه ن خاوه ن ئیمتییازه کانی به ڕیوه به ری پڕۆژه که ،

توورکه کان ھه ر ھیچ گوێیان لێ نییه ! ! ! وه نه حکومه تی له خه وچوویعیراق... ئایا تورکیا بۆ ھێنده به په رۆشـــــه بۆ جێبه جێ کردنی پڕۆژه یه کی وا گران به ھا که نزیکه ی (دوو ملیارد) دۆالری تێ ده چێت . و خۆشــی نه ك ئیمکانییاتی ئابووری الوازه

به ڵکو قه رزاریشــــه ! ! ! بۆ ڕژێمی تورکیا جێ به جێ کردنی پرۆژه یه کی وا له قازانجی ئابووری زیاتر... مه ره مێك یان

چه ند، مه ره مێکی ســیاسی له دوواوه یه .یه که مییان به پڕکردنه وه ی ده ڤه رێکی وا به رفراوان به ئاو . . خۆی له خۆییدا نقوومکردنی پارچه یه کی مه زنی خاکی کوردســتانه، به مه ش زنجیره یه ك به و گێچه ل له خۆی ئه کاته وه و

بزووتنه وه ی رزگاریخوازی گه لـــــــی کوردســتانیش قه تیس ئه کات .دووه م ئه و خه لکه ی ســه دان ســاڵه به شــێوه یه کی به ربو له سه ر ڕووی ئه و زه میینه ئه ژی ھه مووی کۆ ئه کاته وه بۆ ناووچه یه کی دییاری کراو به مه ش ئه توانێ باشـــــتر و ئاســـــانتر

کۆنتڕۆڵییان بکات واته وه ك ئۆردووگایه کی لێ ده کات .سێ یه م . بۆ پڕ کردنه وه ی به نداوه که ڕووی به شــێکی زۆر زۆری ئاوی دیجله وه رئه گێرێ بۆ به نداوه که به مه ش ره وشــی کشــتوکاڵی له عیراق ئه خاته مه ترســییه وه ، به تایبه تی ھه رێمی

کوردســتان .بۆ ئه م ھۆکارانه ی که ئاماژه یان پێکرا و زۆر ھۆکاری تری الوه کی ڕه شــه بایی چاوه ڕوانکراوی

به نداوی ئیلی ســـوو زۆر ھه ڕه شه ی ترســناکی پێیه .وه ك ئه زانـــرێ ئه تووانرا ڕێگه له جێبه جێکردنی بگیرێ، ئه گه ر حکومه تی عیراقی له ڕێگه ی وه زاره تی ده ره وه ی به بزووتنه وه یه کی دیبلۆماســـــی چـــاالك له ئه رووپا بۆ ڕێگه گرتن له و چاووگانه ی که وا قه رز به تورکیا ئه ده ن بۆ پرۆژه که ، به م به داخه وه ئێمه یان دوور بیین نیین

یاخوود نامانه وێ ببینیین .

ئیلی ســوو...خنکاندنێکی له ناکاوه یان الفاوێکی پیالن بۆ داڕێژراوه

ئازاد محه مه د به رواری

له م ڕۆژانه دا له شاری به رلین مۆزه خانه ی کارل مای ده رگای بۆ میوانه کانی کردۆته وه .، ئه م مۆزه خانه یه تاکــــو ٢٧,٠١,٢٠٠٨ به رده وام ده بێت. له م مۆزه خانه یه دا ھه موو یادگاره کانی کارل مای نیشان دراوه ،ھه ر له کتێبخانه که ی ، کتێــــب و نامه کانی، جل و به رگ و قه ڵه م و ده فته ره کانی ، کامێرا و ئه لبۆم و مه کینه بچووکه که ی ، چاپ و قه نه و سه بیل و چه قۆ و خه نجــــه ر و شمشــــێر و جۆره ھا باڵنده ی مۆمیاکراو که له ســــه فه ره کانی بۆ یادگاری کــــۆی کردوونه ته وه ، تابلۆی زه یتی و چاپی یه که می ھه موو ڕۆمانه کانی که له دوای خۆی چاپکراون. ڕه نگه بپرسن کارل مای کێیه ؟ چ په یوه ندی به ئێمه وه ھه یه ؟ پێتان سه یر نه بی ئه گه ربڵێم په یوه ندیه کی زۆر گه وره ی به ئێمــــه ی کــــورده وه ھه یــــه !! کارل مای به ناوبانگترین لــــه یه کێکه (١٨٤٢-١٩١٢)ڕۆماننوسه کانی ئه ڵمان ،که م که سی ئه ڵمان ھه یه نووسینه کانی ئه ویان نه خوێندبێته وه.کارل مای خاوه نی ٨٢ ڕۆمانه ، ئه م نووسه ره به فه نتازیا ده وڵه مه نده کانی، به خه یاڵه پڕ له سه رکێشیه کانی به ناوبانگه . بابه تی ڕۆمانه کانی بریتین له سه رکێشیه کانی گه ڕیده یه کی ئه ڵمان که له وتانی دوورونزیکی ئه ڵمانیا تووشیان دێت ، له م ڕێگایه وه کارل مای داب و نه ریتی ئه و میلله تانه بۆ خوێنه رانی به شێوه یه کی

زۆر ســــه رنج ڕاکێش ده خاته ڕوو . یه کێ له م وتانه ی کارل مای کردوویه تیه بابه تی یه کێ له ڕۆمانه کانی وتی کوردستانه . به داخه وه زۆربه ی خوێنه ر و ڕۆشنبیرانی کورد یان کارل مای ناناسن یان زۆر به ھه ڵه لێی حاڵی بوونه و به ھه ڵه ش لێی ده دوێن. ( به ناو کوردستانی جه نگه ڵدا)، ناوی ڕۆمانه که ی کارل مایه له سه ر کوردستان که وا له ساڵی ١٨٨١ چاپکراوه ، تاکو ئێستا ئه م کتیێبه گه وره ترین کتێبێکه به و قه باره یه له سه ر کوردستان نوسرابێ. ئه و ڕۆمانه ی کارل مای لــــه ناو ڕۆمانه کانیدا به یه کێک له باشترین ڕۆمانه کانی ئه و داده نرێت. ئه م ڕۆمانه تاکو ئێســــتا ٨ تاکو ١٠ ملیۆن دانه ی لێ چاپکراوه و وه ڕگێڕدراوه ته ســــه ر ده یــــان زمانی زیندووی جیھــــان ، ته نانه ت

کراوه وته فلیمی سینه ماییش. کارل مای له م ڕۆمانه دا زۆر به وردی باسی الیه نی جوگرافی و سیاســــی و مێژوویی کوردستان ده کات ، به شێوه یه کی ھێنده پۆزه تیڤ له وه فاداری و مێوان دۆســــتی کوردان ده دوێت، که به م جۆره له ھیــــچ نه ته وه یه کی تری ڕۆژھه تی نه دواوه ، له ڕۆمانه که دا له چه ندین شــــوێن وشه و ده ســــته واژه ی کوردی به کارھێناوه ، له ھه ندێ شــــوێنی تر ڕسته ی کوردی وه کو خــــۆی به کارھێناوه ، ئــــه وه ی زۆر جێگه ی سه رنج و تیڕامانه کارل مای له ژیانی خۆیدا نه ســــه ردانی کوردســــتانی کردوه نه ھیچ کوردێکیشی له ژیانی خۆیدا بینیوه ، که چی که ڕۆمانه که ی ده خوێنیته وه وا ھه ست ده که ی به ڕاستی ســــه فه ری کوردســــتانی کردووه.

له ڕێگه ی ئه م ڕۆمانــــه وه ملیۆنه ھا که س به وشــــه ی کوردستان ئاشــــنابوونه ، کامه ران به درخان لــــه و بڕوایه دایه که س به قه د کارل مای وشه ی کوردستانی به ناوبانگ نه کردووه . شایانی گوتنه زۆر له ڕۆژھه تناسانی ئه وڕوپا به مه به ســــتی ئاشنابوونیان به کوردستان ئه م ڕۆمانه ی (کارل مای)ان وه ک سه رچاوه به کارھێناوه . پاش ئه مانه ئه رێ شایانی ئه وه نیه ئیستا ئێمه ی کورد به چاوێکیتر له کارل مای بڕوانین، کارل مای ئه و ڕۆماننووســــه ی به ر له سه د ســــاڵ ئێمه ی به سه رکردۆته وه، به ر له ســــه د ساڵ که ئێمه تازه باوێشکمان ده دا تا بیر له وه بکه ینه وه ئه رێ به ڕاســــت

ئێمه ش نه ته وه ین!

(کارل مای) له به رلین میوانهعه بدولغه نی کاکۆ

ڕۆژی ھه ینی ٢٠٠٧/١٢/١٤ مارکۆ ڤێ پاش ھه شـــت مانگ ئازاد کرا،مارکۆ که ته مه نی ١٧ ســـاڵه و پارســـاڵ له ســـه فه رێكی بۆ تورکیا تاوانبار کرابوو که ده ستی بردۆته سه ر کچێکی به ریتانی ( شـــارلۆت ) که ته مه نی ١٣ ســـان بوو و به بێ ڕه زامه ندی کچه له گه ڵی نووستووه ، له وکاته وه له وه ته ی ١١ی نیسانی ٢٠٠٧ له زیندانی ئه نتاڵیایه . خێزانی مارکۆ له ھه وڵ و کاڕیکی زۆردابوون بۆ ئازادکردنی کوڕه که یان، پشتگیری زۆریان ھه بوو له ناوه وه و ده ره وی ئه ڵمانیا به تایبه تی که ماوه ی لێکۆڵینه وه ی پۆلیس و ده زگاکانی داد زۆری خایاند و شێوه ی مامه ڵه ی یاسایی له م جۆره حاڵه تانه زۆر جیاوازه له گه ڵ ئه ڵمانیا ، كار گه یشته ئه وه ی چه ند سیاسه تمه دارێکی ئه ڵمان باسی ئه وه یان کرد كه ئازادنه کردنی مارکۆ کارده کاته ســـه ر بوونه ئه ندامبوونی تورکیا له یه کێتی ئه وروپا ، به م ھه موو ھه وڵه کان بێ ئه نجام بوو تاکو له ناکاو و به بێ ھیچ پێش باسکردنێک مارکۆ ئازاد کرا و

له شاری نۆرنبێرگ به فڕۆکه یه کی تایبه ت گه یشته ئه ڵمانیا و پاشتر بردرا بۆ جێگایه کی نادیار که گه ڕانه وه ی بۆ شار و ماڵی خۆی له ئویلتسێن دواخرا بۆ کاتی تر. ڕۆژنامه کانی بادیشه تسایتونگ له بادن و تاگس تسایتونگ له به رلین و چه ندین سه رچاوه ی ڕۆژنامه وانی له ئه ڵمانیا خۆشحاڵیان ده ربڕی به ئازادبوونی مارکۆ به آلم دووریشـــیان نه خســـت که ئه م ئازادکردنه په یوه ندی ھه بێت به ته سلیمکردنه وه ی دوو لێپرسراوی PKK له دوو ھه فته ی ڕابردوو بۆ تورکیا ، به تایبه تی له شێوه ی نائاسایی ئازادکردنی ، ھه رچه نده له سه ر زمانی ده زگاکانی دادی تورکی ئاشکرا کرا که ئه م پرۆسه یه له ئه نجامی داوایه کی تازه ی پارێزه ره کانی مارکۆ بووه له تورکیا. دادگا ده بێت له مانگی نیسانی

داھاتوو به رده وام بێت و بڕیاری تری له سه ر بدات.

مارکۆ ڤێ ئازاد بوو

ژمارە "٨٨" كانوونی یەكەم ٢٠٠٧/١٢/٢٢، 29بەفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی رەوەند

له یادی په نجا ســـاڵه ی کۆچی دوایی شـــاعیری نه مری کورد ده شـــتی له شـــاری به رلینی پایته ختی ئه ڵمانیـــا ، له الیه ن ده ســـته یه ک له ئه دیبان و نووســـه رانی کوردی نیشته جێی ئه م وته وبه ئاماده بوونی ژماره یه کی به رچاو له ڕۆشنبیران و ئه ده ب دۆستان که له ھه موو الیه کی ئه ڵمانیاوه ھاتبوون،

کۆنفڕانسی ده شتی به ڕێوه چوو.کۆنفڕانســـه که له الیه ن (عه بدولغه نی کاکۆ) وه به ڕێوه ده برا.دوای وه ســـتانی ده قیقه یـــه ک بۆ گیانی پاکی شـــه ھیدان، عه بدولغه نی کاکۆ سه ره تای کۆنفڕانسه که ی به خوێندنه وه ی کورته یه ک له ژیانی ئه و شـــاعیره پێشکه ش به ئاماده بوان کردو ڕایگه یاند که وا (ده شـــتی شـــاعیر له ســـاڵی ١٩٠٧ له دێیه کی بناری شـــاخی قه ره چووغ له دایک بوه و بۆ خوێندن زۆربه ی ناوچه کانی ده شتی ھه ولێرو خۆشناوه تی گه ڕاوه ، که خوێندنی مه الیه تی ته واوکردوه چه ندین که س له سه ر ده ستی ئه و ئیجازه ی مه الیه تیان وه رگرتوه .ده شـــتی له ساڵی ١٩٥٧ کۆچی دوایی کردوه و له دوای خۆی دیوانه شـــیعرێکی نایاب و چه ندین کتێبی نووســـراوی خۆی به جێ ھێشتوه ). پاشان به شـــداربوانی کۆنفڕانســـه که یه ک له دوای یه ک وتاه ره کانی

خۆیان خوێنده وه .* (دکتۆر ســـەر وه ر عه بدوڵال) له وتارێکیدا به ناونیشـــانی (یادکردنه وه ی ئه دیبانی کورد له نێوان گرنگی و قووڵکردنه وه ی ھزری مێژوویدا) تیشـــکی خسته ســـه ر بایه خ و گرنگی ئه و ڤیســـتیڤاڵ و کۆنفڕانســـانه ی که بۆ یادی شاعیر و نوسه ره نه مره کانمان ســـاز ده کرێ، دکتۆر ســـه روه ر له ســـه ره تای وتاره که یدا وتی (گرنگترین بایه خی ئه و کۆنفڕانسانه بریتیه له به رز ڕاگرتنی کولتوری نه ته وه ییمان،ناســـنامه ی کوردی وابه ســـته ی کۆمه ڵێک قه ڵه مه کـــه وا کاریان کـــردوه له ناو ئه ده بی کوردیدا،یه ک له وانه ده شـــتی شاعیر بووه، خاڵێکی تر ئه وه یه نه ک ھه ر نوســـین ده بێته ناسنامه ، به ڵکو له سه ر نووســـین واده کات خودی ناسنامه که به نه مری بمێنێته وه ، ئه و ڤیستیڤاڵ و کۆنفڕانسانه سه ر ڕاست کردنه وه ی ئێمه یه ، واده کات ئێمه خۆمان موڕاجه عه بکه ینه وه له ســـه رده مێکدا که ســـه رده می قه ڵه م و موڕاجه عاته ، بۆیه من به ش به حاڵی خۆم یادکردنه وه ی ده شـــتی شاعیر به شتێکی ڕاست و به رز ده زانم). دکتۆر ســـه روه ر له به شـــێکی تری وتاره که یدا ھاته سه ر ئه ده بی ده شتی شـــاعیرو ئه وی به شاعیرێکی گه وره و خاوه ن توانای شـــیعری وه ســـف کرد به وپێیه ی شاعیرێکی کارامه بوه له پێڕه و کردنی یاســـاو ڕێســـاکانی شیعرو وتی (ده شتی شاعیرێکی کالسیک بووه ،کالسیک بووه به ھه موو مانای وشه وه ،شیعری کالسیک کۆمه ڵێک یاساو ڕێسای تایبه ت به خۆی ھه یه ، ئه گه ر تۆ بێتوو ئه و یاساو ڕێسایانه نه پێکێنی ناکرێ ببی به شاعیرێکی کالسیک، کالسیک وشه یه کی ھێنده ساده و ســـاکار نیه تا که سێک به ئاسانی ببێته شاعیرێکی کالســـیک، کالسیک کۆمه ڵێک یاســـای قوڕسی ھه یه ئه گه ر که سێک نه توانێ وابه سته ی ئه و یاسایانه بێت ناتوانێ بچێته

ناو ئه م بازنه یه وه ).* مامۆستا جه مال خه زنه دار وتارێکی به ناونیشانی (شوێنی ده شـــتی شاعیر له ناو ئه ده بی کالسیکی کوردیدا) پێشکه ش کرد وتی (ئای چه ند خۆش ده بوو،ئه گه ر پێمان بکرابا په نجا گوڵه نێرگزی بۆن خۆشـــی ده شـــت و چیاکانی کوردستان لێره وه بنێرینه سه ر گۆڕی ده شتی شاعیرو شاگردێکی زیره کی قوتابخانه ی شـــیعری حه زره تی نالی و ھه موو شـــه ھیدانی بزاڤی ڕۆشـــنبیری کوردی له ھه ر کوێیه ک ھه بن. ئای چه ند خۆش ده بوو، ئه گه ر کۆمه ڵـــگای کورده واریش وه ک کۆمه ڵه

پێشکه وتوه کانی دونیا، ڕێزی گه وره مرۆڤانی خۆی، شاعیرو ئه دیب و ھونه رمه ندو زاناو داناوسیاســـه تمه دارانی خۆی وه ک پیویست ده گرت. ئای چه ند خۆش ده بوو، نه ک ھه رته نھا له یادی کۆچکردن و کاره ســـاته کاندا بیره وه ری گه وره مرۆڤانی خۆمـــان بکردبایه وه ، بـــۆ ناکرێ له ژیانـــی خۆیاندا ڕێزیان لێ بگرین و په یکه ریان له شـــوێنه شایســـته کاندا دابنێین و شـــه قام و باڵه خانه و قوتابخانه و ده زگا ڕۆشنبیریھکانیان به ناو بکه ین؟) ئینجا ھاته سه ر ناساندنی به ھره مه ندی ده شتی له بواری شیعرو ئه ده بیاتدا و وتی (ھه موو که سێکی داھێنه ر بـــۆی ھه یه ڕێـــگاو بیرو باوه ڕێک بۆ خـــۆی دیار بکاو خۆی له گه ڵدا بگونجێنێ، له چوار چێـــوه ی ئه م بیرو بۆچوونه دا، داھێنان به ده ســـت دێنی بۆ خودی خـــۆی و ڕه وڕه وی بزاڤی مێژووی ئه ده بی نه ته وه که ی. ده شـــتی شاعیر له ھه ڵچوون و تێکشکانی ناوخۆیی و ده وروبه ری ھه ڵده کشێ و داھێنانه که ی پێ ده ڕازێنێته وه ، ته نیا بۆخۆی نا، به ڵکو بۆ ئه و که سانه ی له ناو کۆمه ڵگای ئه ودا ده ژین و ئه وکه ســـانه ی جوانناسن و جوان په رستن).ئینجا مامۆستا جه مال چه ندین نموونه ی له

شیعره کانی ده شتی به نموونه ھێنایه وه .* مامۆستا عه بدولڕه حمان مزووری له وتارێکی تێرو ته سه لدا باســـی لـــه ڕادده ی ھۆشـــیاری و ئاگاداری ده شـــتی کرد له شـــاعیرانی کوردو بیانی و وتی(ده شتی وه ک چۆن ئاگاداری ئه ده بیاتی کرمانجی بوه به ھه مان شێوه ئاگاداری ئه ده بیاتی فارسی بووه ) بۆ ئه م مه به سته مامۆستا مزووری نموونه یه کی له شـــیعری ده شتی ھێنایه وه که له ژێر کاریگه ری شیعرێکی سه عدی شـــیرازی نووسیویه تی به ھه مان کێش و قافیه . (

سه عدی) له شیعرێکیدا ده ڵێ:شاعران پسیارگوین شعرھای پر نمک

کس نگوید شعرھای سین و عه ین و دال و ھیده شتی له شیعره که یدا ده ڵێ:

ئۆف له به ر گریان و شین،الزم له ده شتا دانیشین تا نه ڕه نجێ مه ھجه بین ئه ی دال و شین و تێ و یێ

جـــا له به ر ئه وه من لـــه و بڕوایه دام که ده شـــتی ئاگاداری باشـــی ھه بووه له ئه ده بیاتی کوردی ناوچه کانی کوردستان و ھه روه ھا ئه ده بی ده وروبه ر).مامۆســـتا مزووری له میانه ی وتاره که یـــدا ئاماژه ی به دوو شـــیعری ده شـــتی کرد که به

دیالێکتی کرمانجی سه روو نووسراون له شیعرێکیدا ده ڵێ: سه حه رێ دل ژخوناوێ تو نه سوھتی بو ژتاب

لێ ب یه ک کوورێ فیرا قێ ته مه دل بوویه که بابئه م شیعره ی ده شتی له ڕووی زمانه وه ته واو وه ک شێوه زاری خه ڵکی جه زیره و بۆتانه، به م ده شتی که ھه رگیز سه ردانی ئه و ناوچه یه ی نه کردوه وله ژیاننامه که یشیدا ھیچ ئاماژه یه کی وه ھـــا نیه که بۆ خوێندن ئه و ناوچانه گه ڕابێ، که واته ده بێ له ڕێگه ی خوێندنه وه ئاگاداری ئه ده بیاتی کرمانجی ســـه روو بووبێ، ئه وه ش ئاستی ھۆشییاری و ئاگاداری ئه و شاعیره مان

بۆ ده سه لمێنی له مه ڕ که لتوری نه ته وه که ی.* ھۆشه نگ ساڵح له وتاریکدا به ناوی (ھۆشیاری کۆمه یه تی و سیاســـی ده شتی له ڕوانگه ی شـــیعره کانیدا) باسی له وه کرد ده شـــتی شاعیر ێکی ھۆشیارو که سێکی زۆر ڕۆشنبیری سه رده مه که ی خۆی بوه ، ده شتی ئاگاداری ھه موو پێشکه وتن وگۆڕانکاریه کانی دنیا بووه ، ئه وه ش له مه دا ده رده که وێ که زۆر چه مک و ده سته واژه ی تازه ی به کارھێناوه که بۆ ئه و سه رده مه شتیکی نامۆ بوون. شایانی باسه باسه که ی ھۆشه نگ به ھۆی ئامـــاده نه بوونی له کۆنفڕانســـه که له الیه ن خاتوو ڕۆشـــنا مه حمـــووده وه خوێندرایه وه. له باســـه که یدا ھاتبوو( ئه گه ر

له شیعره کانی ئه و شـــاعیره ورد بینه وه بۆمان ده رده که وێ که به ڕاستی که سێکی ھۆشیارو پڕ له زانیاری بووه و له گه ڵ ســـه رده مه که ی خۆیدا ژیاوه ، ئـــاگاداری زۆر ورده کاریه کانی سه رده م و گۆڕان و پێشکه وتنه کانی بووه ، سه رسام بووه به گه شه کردنی زانست و زانیاری، وه ک ده بینین له شیعره کانیدا ئاماژه به ده سکه وته کانی ته کنۆلۆژیادا ده کات، به م له ھه مان کاتدا ئه و نایـــه وێ ته نھا ئاماژه یان پێ بکات، به ڵکو له پاڵ ھه ر نیشاندانێک گازانده یه ک، گله ییه ک بۆ حاڵی نه ته وه که ی

ده رده بڕێ: له حه ربی ڕوس ی جه رمه ن باسی غاز و قومبه له ی زه ڕڕی

له نێو ته ییاره بێ سائیق به ره و ماڵی ڕماوم دێتله کۆتایی دا ده ڵێ:

ته له فزیۆنی ڕوویی تۆ مه حه تته ی دووره لێم ئه ممابه السلکت منی ده شتی گڕه ی ته ندووری تاوم دێ

ئه مه و چه ندن نموونه ی تری له شیعره کانی ھێنایه وه که ئاماژه به ده ســـکه وته تازه کانی ســـه رده م ده که ن. ھۆشه نگ ساڵح لـــه کۆتایی وتاره که یدا ده ڵێ (بیھێنـــه به رچاوی خۆت نیو سه ده له مه وبه ر له ناچه یه کی ده شتایی دووره شار، لێوان لێو لـــه ھه ژاری و نه خوێنده واری و کوێره وه ری، ئه گه ر ناوھێنانی ((سینه مای قسه که ر، مه کته بی السلکی، ئه له کتریک، بێته ل، ته له فزیـــۆن، بۆمبای ئه تۆم فرۆکه ی بێ فڕۆکه وان)) مانایه ک بدات، ئه مـــه ئه وه مان پێ ڕاده گه یه نێ که ئه و شـــاعیره له سه رده مه که ی خۆیدا له چ ئاستێکی ھۆشیاری و ڕۆشنبیریدا

بووه و خاوه نی چ ھیواو خه ون و ئاواتێک بووه . .شایانی باسه له ناوه ڕاستی کۆنفڕانسه که دا ھه ڵبژارده یه ک له شیعره کانی ده شتی له الیه ن (ئه حمه د ده شتی) کوڕه گه وره شاعیر خوێنرایه وه ، ئه حمه د له پاڵ خوێندنه وه ی ئه و شیعرانه دا گله یی ئاراســـته ی وه زاره تی ڕۆشنبیری حکومه تی ھه رێمی کوردســـتان کرد که وه کو پێویســـت به ئه رکی سه ر شانی خۆی ھه ڵناســـتێ له وه بیر ھێنانه وه ی ئه و شاعیرو بیرمه نده مه زنانه ی که ھه میشه جێگه ی شانازی نه ته وه که مانن، به لکو به پێچه وانه وه ھه ندێ جار ئه م وه زاره ته خۆی به شتی وه ھا خه ریک ده کات که ھیچ بایه خێکی ئه وتۆی نیه بۆ ده وڵه مه ند

کردنی که لتووری نه ته وه ییمان.

* (پیاســـه یه کی ڕاگوزه ر به باخچه ی که المی ده شـــتی-دا) ناونیشـــانی ئه و وتاره جوانه بوو که له الیه ن (قادر وه رتی) خوێنرایه وه.سه ره تا نووســـه ر ئه وه ی ڕوون کرده وه که ده قی زینـــدوو ئـــه وده قه یه زیاتر لـــه لێکدانه وه یـــه ک و زیاتر له خوێندنه وه یه کی بۆ بکرێ له ســـه ر ئه م بنچینه یه نوسه ر زۆر به وردی له ســـه ر ھه ندی ده قی شیعری ده شتی وه ستاو به چه شـــنێکی جیا له تێڕوانینی ساده و باو ئه و ده قانه ی شی کرده وه ، ھه روه ھا ئاماژه ی به وه دا که ده شتی له شیعره کانیدا زۆر مه ســـه له ی ھه ســـتیاری ورووژاندوه که تاکوو ئێستاش جێگـــه ی باس و ھه ڵوه ســـته له ســـه ر کردنـــه ( یه کێ له و ته وه رانه ی به ر له نیو ســـه ده پانتایی بیرکردنه وه ی ده شتی داگیر کروه وزیاتر له شـــوێنێک له سه ری وه ستاوه وخه می بۆ خواردوه، مه ســـه له ی که رکووکه ، که ھه نووکه ش دوای زیتر له نیو ســـه ده وێـــڕای فه نا بوونی ڕژێمی به عس و ده ســـت به کاربوونی ده ســـه تێکی خۆماڵی له به شـــێکی ناوچه که دا و به شـــداری کارامان له دام و ده زگاکانی حکوومه تی به غدا، که رکووک ھه روه کوو کێشه یه کی گه رم باسی لێ ده کرێ وبۆته مه ســـه له یه کی میحوه ری له خه باتی ئیمڕۆی سه رکردایه تی سیاسی میلله ته که ماند. ده شتی شـــیعرێکی تایبه تی له ژێر ناوی که رکووکی زه لیلم دا نووسیوه، که خودی ناو نیشانه که ئاماژه یه کی ڕۆشنه بۆ جیھانبینی ده شتی به رامبه ر به دۆزی ڕه وای میلله ته که ی،له م تێکسته دا ده شتی ھه وڵ ده دا ڕه قیب

بدوێنێ و پێی ده ڵێ:زاڵم وه ره ئه م فیتنه یه و ئه م حاڵه ھه تا که ی

واچاکه که ڕوومه ت له من و ڕوو له خودا که یبێ فائیده ئه م خوێنه ھه تاکه ی بڕژێنین

واچاکه که ڕه حمێ به دڵی پڕ له جه فاکه یتێگه یشـــتنی من بۆ ئه و دوو به یته ڕه نگه جیـــاواز بێت له تێگه یشـــتنه کانیتر، من وای بۆ ده چم که شاعیر داوای گفتو گۆو دانووســـتان ده کا له گه ڵ ئه وانه ی که رکووکیان خستۆته ژێرچه پۆکی خۆیان وزه لیلیان کردووه ، ده شتی ھه ر زوو درکی به وه کردوه که ڕێگه ی شـــه ڕو خوێن ڕشـــتن ڕێگایه که ھیچ ترووسکاییه کی ئومێدی لێ به دی ناکرێ، ھه وه ھا به خیانه ت و پاشقول لێکگرتن له و چرکه ساته دا ده روویه کی ئومێد به دی ناکرێ و ته واوی مه عده نی که رکووکیش که شاعیر به خوێن و

ھه ناسه ی خۆی شوبھاندووه ده چێته گیرفانی ئه جنه بیه وه :پاپۆڕی نه جاتم نیه بۆ به حری خیانه ت سه ییاره موعه تته ل بوه میزانی سه داکه یبۆ مه نفه عه تی ئه جنه بیی و له نده نه ئه مڕۆ

مه عده ن له عه ده ن ھاتووه سه ر ئاب و ھه واکه یڕۆحی منه گازی ده مه ئه م گازه که ئه ڕواکه رکووکی زه لیلم چیه ئه م زیلله ته تاکه ی

* (خالید شه یدا) له ژێر ناونیشانی (ڕه نگدانه وه ی ئه زموونی کالسیکی له شیعره کانی ده شتیدا) باسێکی پێشکه ش کرد . سه ره تا باسی له گرنگی لێکۆڵینه وه ی ئه زموونه کانی ھونه ری شیعری کالسیکی کرد و پاشان ھاته سه ر شێوازی شیعره کانی ده شتی( ده شـــتی شاعیر شـــێوازی تایبه ت به خۆی پیاده کردووه ، ووێنه کانی شیعری به شێوه یه کی به رفراوان و تایبه ت به خۆی دایڕشتوون، شیعره کانی ده شتی بریتین له شیعری نیشـــتیمانی و عیرفانی و سۆفیگه ری ئه وین و خۆشه ویستی و دڵداری، ھه ندێکیشـــیانی له شێوه ی نامه دا نووسیوه )، له به شیکی تری وتاره که یدا ئاماژه ی به وه کرد که وا (ھه ندێ له شیعره کانی ده شتی ڕه نگدانه وه ی ئه و بارو دۆخه کۆمه یه تی و ده روونیه بوه که له ته مه نی منداڵی و ھه ڕه تی الوی به سه ریدا

تێپه ڕیون، ئه گه ر چاوێک به شیعره کانی دا بگێڕین به ته واوی ئازارو خه م و په ژاره و ھه ستی ناو ده روونی ده ر ده که وێ:

له شکری غه م ھاته سه ر شاری دڵم ئه ی یاره که م بۆیه ڕه نگ زه ردم و ھه ر له حزه که وا ھاوار ده که مشه و به قه لبی پڕ برین ئه شکالی تۆ ئیجاد ده که مئاووری فیرقه ت له کووره ی سینه دا په یدا ده که م

* (که سایه تی ده شـــتی له بیره وه ری شاگردێکی خۆیه وه) ناوونیشـــانی ئه و باســـه ســـه رنج ڕاکێشـــه بوو که له الیه ن عه بدولموئمین ده شـــتی پێشکه ش کرا. عه بدولموئمین وه کو ئه ندامێکی بنه ماڵه ی شاعیر زۆر سه ربرده ی تایبه تی له سه ر ده شـــتی باوکی گێڕایه وه و باسی چاره نووسی کتێبخانه که ی ده شتی کرد که چۆن له دوای خۆی ئه و کتێبانه ھیچیان له ناو کتێبخانه که یدا نه ماونه ته وه به ڵکو گه یشتوونه ته ده ستی ئه وشاگردانه ی که سوودیان لێ بینیون، چونکه ده شتی باوه ڕی بـــه وه نه بووه که کتێب له ناو ڕه فه ی کتێنخاناندا به ند بکرێن به ڵکو پێوسته به رده وام بخوێنرێته وه و سوودی لێ وه ربگیرێ. ئینجا باسی کاریگه ری که سایه تی ده شتی کرد که چۆن له دوای خـــۆی توانیویه تی خانه واده یه کی نیشـــتمان په وه رو قه ڵه م به ده ست جێ بھێڵێ. ھه روه ھا باسی له ھۆی دوا که وتنی چاپ کردنی دیوانه که ی کرد که له سه رده می خۆیدا به ھۆی شیعره سیاسیه کانی له ڕه قابه ی حکوومه تی به غدا مۆڵه تی پێنه دراوه .پاشـــان عه بدولموئمین ده شتی ھاته سه ر ئه و سه ردانه ی که له کوردســـتاندا بۆالی خوا لێشبوو مه ال سه المی بێتواته یی کردوویه تی. مه ال سه الم شاگردێکی ده شتی بووه ، باس له وه ده کات ده شتی شاعیر مرۆڤێکی زۆر ھۆشیارو نیشتمان په وه ر بووه و ئاگاداری ھه موو گۆڕانکاریه سیاسیه کانی سه رده مه که ی خـــۆی بووه و زۆرو که م تێکه وی ئه م بارو دۆخه بووه . مه ال سه الم ئاماژه ی به وه کردوه که ده شتی بۆ یه که مین جار وتاری ھه ینی به زمانی کوردی خوێندۆته وه ، ئه مه ش وای کردووه که خه ڵکی له ھه موو گونده کانی ده ورووبه ری بێتواته بێن وگوێ له وتاره کانی بگرن دیاره ئه مه بۆ ســـه رده مه که ی خۆی وه ک جۆره گۆڕانکاریه ک بوو ه.شـــایانی باســـه ده شتی له ڕێگه ی سیده وه چه ندین به ڵگه نامه ی له ده ستنووسه کانی ده شتی

به ئاماده بووان نیشان دا.پاشـــان وتـــاری ڕاســـپارده ی کۆتایی کۆنفڕانـــس له الیه ن

(عه بدولغه نی کاکۆ)وه خوێندرایه وه :ڕاسپارده کانی کۆنفڕانسی ده شتی

بۆ وه زاره تی ڕۆشنبیری حکومه تی ھه رێمی کوردستانبۆ یه کێتی نووسه رانی کورد

بۆ سه ندیکای ڕۆژنامه نووسانی کوردستانبۆ کۆڕی زانیاری کورد و ھه موو ڕێکخراوو ســـه نته رو کۆمه ڵه

ڕۆشنبیریه کانبۆ ھه موو قه ڵه م به ده ستانی نه ته وه که مان

ئه رکێکی نه ته وایه تی و نیشـــتمانی سه رشـــانی ھه موومانه که به رامبه ر به که ڵه نووســـه ران و شاعیرانی نه ته وه که مان، ئه وانه ی له ســـه رده می خۆیانـــدا ڕاگری زمـــان و که لتوورو که له پووری نه ته وه ھه ڕه شه لێکراوه که مان بوونه ، ھه وڵ بده ین یادیان به رز و پیرۆز ڕابگرین. با نه ھێڵین ئه وانه بچنه خانه ی له بیرچوونه وه ، با ھه میشـــه یادیان بکه ینه وه ، یادکردنه وه ی ئه وانه ھه ست کردنه به به رپرسیاریه تی ئێمه به رامبه ر نه وه ی ئێستامان تا بزانن ڕابردوویان ھێنده تاریک نیه وه ک دوژمنان

بانگه شه ی بۆ ده که ن. ده شتی شاعیر یه کێکه له و شاعیره به رزانه ی له سه رده مێکدا بۆ ئه و نه ته وه سته مدیده یه مان سوتاوه که ئه مڕۆ مایه ی شانانازیه

یادی بکرێته وه . به م به داخه وه ئه م شاعیره به رزه ی ده شتی ھه ولێر که وتۆته نێو خانه ی فه رامۆشـــی، له جیاتی ئه وه ی له کوردستاندا کۆنفڕانسی یاده وه ری په نجا ساڵه ی بۆ بکرابوایه که چی ئه وه تا له دووره وتیدا یادی ده کرێته وه . لێره وه ڕووی ده ممان به شێوه یه کی تایبه ت ده که ینه وه زاره تی ڕۆشنبیری حکومه تی ھه رێمی کوردستان که وه فاداری به رامبه ر به که ڵه مرۆڤێکی نیشـــتمان په روره ری کورد بنوێنـــێ، ئه ومرۆڤه ی پێشـــه نگێکی ڕۆشـــنگه ری بووه له ڕابردووی ڕۆشنبیریمان وبۆته به شـــێک له مێژووی بزاڤی ڕووناکبیری شاری ھه ولێر، با په یکه رێکی شایسته ی بۆ بکرێ،شه قامێک، کتێبخانه یه ک، ده زگایه کی ڕۆشـــنبیری به ناو بکرێ، ھه رھیچ نه بێ یادێکی شکۆداری بکرێته وه .یادکردنه وه و به سه ر کردنه وه ی ئه و که ڵه

مرۆڤانه مایه ی شانازیه بۆ ئێستاو داھاتوومان. ھیوادارین ھه موو الیه کمان له ئاستی به ر پرسیارێتی ئه و ئه رکه

مێژووییه دابین کۆمیته ی ئاماده کاری کۆنفڕانسی ده شتی

به رلین- ئه ڵمانیاله کۆتایی کۆنفڕانسه که دا ھه ندێ له ئاماده بووان به م جۆره

ڕای خۆیان ده ربڕی:- د.سادق گوندی( نووسه ر): ئه وه جاری یه که مه کۆنفڕانسێک لـــه ده ره وه ی وت ئه وھـــا به ڕێک و پێکیی ســـاز بکرێ که خه ڵکی ھه رچوار پارچه ی کورددستان به شداری تێدا بکه ن، به ڕاستی له و ڕێگه یه وه توانیم زۆر باش ده شتی بناسم، من له به راوردی نێوان ده شتی و جگه ر خوێندا زۆر خاڵی ھاوبه شم دۆزیه وه ، که گومانی ئه وه م ال دروست ده که ن ده بێ ئه و دوو شاعیره په یوه ندی دۆستایه تیان له گه ڵ یه کتر ھه بووبێ، ئه وه

شایسته ی لێکۆڵینه وه یه .- خاتوو ته الر موحه ممه د (ڕوناکبیر): به ڕاستی کۆنفڕانسێکی زۆر سه رکه وتوو بوو، ھیوادارم ھه میشه به م جۆره یادی ئه و مرۆڤـــه به نرخانه ی کورد بکرێته وه ، ئـــه و یاد کردنه وانه بۆ نه وه ی ئێستاو داھاتوو گرنگه ، تاکو ھه میشه له یاده وه ریماندا بمێنن، ئه وه ڕێزگرتن و وه فاداری ئێمه ده بێ بۆ ئه وانه ی که

به ڕاسستی شایسته ی ڕێز و حورمه تن.- مامۆستا عوسمان عه لی (ڕوناکبیر): به ڕاستی ئه و کۆنفڕانسه ھه نگاوێکـــی زۆر چاک بوو، له پێناوی یـــاد کردنه وه ی ئه و شاعیرانه ی بیر چوونه ته وه و تاکو ئێستا ھیچ کارێکی وه ھایان بۆ نه کراوه ، ئه و کۆنفڕانسه زۆر ســـه رکه وتووبوو له دووباره

ناساندنه وه ی ئه م شاعیره نه مره .- مامۆســـتا ئه حمه د دیاربه کر ( نووســـه ر): بەڕاستی ئه ڤ ھه لبه ســـتڤان بوو من مینا گه نجینه ک ڤه شارتی بوو، ئه ڤ گه نجینه ئه ز ئیرۆ پێ حه سیام، من گه له ک که یف خۆش بووم ھه ســـتێ منێ کوو الواز ببون مینا گوله کێ چلمسی،ئیرۆ ب به ره که تا وی ئو ب به رھه مێن وی، ب وان شیعر و ھه لبه ستان

جاره ک دن ھاته ئاڤ دان.- خاتوو ڕۆشنا مه حموود ( چاک له بواری مافی ئافره ت): به ڕاستی من سوودێکی زۆرم له و کۆنفڕانسه بینی، ئه و چه شنه کۆنفڕانســـانه زۆر سوودمه ندن بۆ ناســـاندنی ئه وانه ی له بیر چوونه ته وه ، به داخه وه ئێمه به ھۆی سیاسه تی داگیرکه ره کانمان نه مـــان توانیوه کاتی خۆی ئه و شـــاعیره به رزانه ی خۆمان بناسین، به ڕاستی ئه م کۆنفڕانسه بۆمن ھه لێکی زۆر گه وره بوو

که توانیم به ھۆیه وه ئه و شاعیره گه وره یه بناسم.شایانی گوتنه کۆنفڕاسی ده شتی که زیاتر له پێنج کاتژمێری خایاند، به به شـــداری کردنی ھه موو میوانه کان له خوانێکی

کورده واری ئێواره دا کۆتایی ھات.

کۆنفڕانسی (ده شتی) له شاری به رلین

Unsere Irak-Reise beginnt am Frank-furter Flughafen mitten in der Nacht. Die Kurdistan Airlines bietet einen Di-rektflug nach Erbil an, der Hauptstadt der Regionalregierung der Provinz Kurdistan. Das Ticket wird per Hand ausgestellt – man bekommt es nur direkt am Schalter, und nur gegen Bargeld.Wir heben ab um 2.40 Uhr.Ankunft in Erbil um 10 Uhr Ortszeit. Der Flughafen ist ein Provisorium, unsere Maschine die einzige weit und breit. Wir gehen gemuetlich vom Flugzeug zu Fuss in die Halle. Dort stellt uns ein Beamter ein Einreisevis-um fuer zehn Tage Irak aus – voelِlig unproblematisch.Die Gefuehle sind trotzdem sehr gemischt. Unser Wissen ueber den Irak ist gepraegt von Berichten ueber Selbstmordanschlaege, Militaerein-saetze und Entfuehrungen, bei denen Tausende ihr Leben verloren. Unsere staendigen Begleiter sind bewaffnete Sicherheitskraefte, da unsere Del-egation beim kurdischen Parlament angemeldet wurde.Was zuerst auffaellt: Die Stadt Erbil boomt ungeheuer! Mehrspurige Strassen werden gebaut, ein riesiges Einkaufszentrum entsteht, die Zita-delle wird zu einem Tourismusmag-neten umgestaltet.

Schon jetzt dienen grosse Parkanlagen den Stadtbewohnern als Naherhol-ungsgebiet: Zur Zeit bluehen Rosen und verstroemِen einen betrِenden Duft.In den grossen Hotels treffen wir auf Gastarbeiter und Gastarbeiterinnen, es gibt kellnernde christliche Libanesen und asiatische Putzfrauen. Wir bekom-men zu hoِeren, wovon viele traeumen: dass Kurdistan zu einem zweiten Dubai wird. Der schon jetzt sichtbare Reichtum der Provinz stammt aus dem oel verkauf. 17,5 Prozent der Foerِderumsaetze fliessen in die Kas-sen der Regionalregierung, die damit die Infrastruktur des Landes aufbaut. Es gibt viel zu tun.Auch ein Frauenzentrum entsteht – in-itiiert von Muenchen aus, finanziell unterstuetzt vom Kirchlichen Ent-wicklungsdienst Nuernberg. Mehrmals wurde es im Buergerkrieg ueberfallen und ausgeraubt.Doch immer wieder beginnt der Neuaufbau, auch dank der direkten Unterstuetzung durch Kamal Kirkuki, dem stellvertretenden Parlament-spraesidenten der Regionalregierung.Wir fahren weiter in den Norden des Landes, eine wildromantische Bergwelt, die bereits heute ouristisch erschlossen ist. An den Wasserfaellen von Gali Ali Beq, treffen wir sogar einen Ausflugsbus aus Bagdad. Im Barsantal, am Grab des Kurdenfuehr-ers Mullah Mustafa Barsani, legen wir einen Kranzieder. Fuer die vielen Op-fer, die es hier in der Zeit des Saddam-Regimes gegeben hat, entsteht hier eine riesige Gedenkstaette.Wir kommen in ein christliches Dorf namens Amrash in der Naehe von Atrush. Viele junge Menschen berich-ten uns, dass sie davon traeumen nach Europa zu gehen – weg von der Hei-mat. Der in den Staedten zu spuerende Optimismus ist noch nicht bis in die

Doِerfer der Bergwelt vorgedrungen.Schliesslich nehmen wir Kurs auf Kirkuk. Das Gebiet dort ist ungeheuer reich an Erdoelِ. Es gibt 1700 Quellen, an denen das oel noch nicht einmal gefoerِdert wird. Wer Kirkuk besitzt, dem ist Wohlstand sicher. Die Stadt ist etwa so gross wie Muenchen und hat heute rund 1,1 Millionen Einwohner. Seit den 60er Jahren waren hier viele Menschen vertrieben worden, das Regime in Bagdad wollte eine systematische Arabisierung gegen die kurdischen, turkmenischen und andere Bevlِoekerungsgruppen durchsetzen. 50000 Familien, so sagt man uns, wur-den vertrieben. Eine Durchschnitts-familie wird mit sieben Personen gerechnet.Da sich die Machtverhaeltnisse im Irak seit dem Feldzug der Amerikaner voelِlig veraendert haben, gibt es nun eine Vertreibung in umgekehrter Richtung: Jetzt muessen viele Araber wieder wegziehen. Immerhin versucht man, den Prozess moegِlichst friedlich zu gestalten: Araber, die Kirkuk ver-

lassen, erhalten 10000 US-Dollar und ein Grundstueck in ihrer Herkunft-sregion. Im Gegenzug erhalten die vormaligen Grundbesitzer ihren Besitz zurueck. Wir sehen es auf unserer Fahrt durch Kirkuk: ueberall sind Baustellen von Rueckkehrerfamilien.Immer noch wird die Region von der Zentralregierung in Bagdad verwaltet. Doch die irakische erfassung sieht vor, dass in einer Volksabstimmung die Frage der Autonomie der Region geklaert wird.Wir hoِeren, dass viele Menschen grosse Hoffnungen in eine kuenftig selbstaendige Regionalregierung setzen. Im November soll das Refer-endum durchgefuehrt werden – die Vorbereitungen laufen auf Hoch-touren.Dass die Zeit zur Klaerung dieser Frage draengt, erfahren wir bei einem Besuch eines Fluechtlingslagers in Kirkuk. In einem ehemaligen Fuss-ballstadion leben seit vier Jahren 3500 Menschen unter menschenunwuerdi-gen Bedingungen. Es sind kurdische

Binnenfluechtlinge, die unter dem Saddam Regime die Heimat verlassen mussten, die jetzt zurueckkommen wollen. Die meisten kamen 2003 nach Kirkuk in der Hoffnung, Wohnung und Arbeit zu finden.Die Stimmung im Lager ist explosiv. Unsere kurdischen Begleiter aus Erbil werden massiv bedraengt. Nur einmal am Tag bekommen die Menschen Wasser, und das ist oِelhaltig. Es gibt kaum Elektrizitaet, das Abwasser laeuft ungeklaert in einer Rinne, der Muell wird nicht abgeholt und tuermt sich. Man kann es sich kaum vorstel-len, was solche Zustaende in einem Gebiet bedeuten, das sich im Sommer auf bis zu 50 Grad aufheizt.Gibt es hier Hoffnung? Wir fragen die Menschen, was sie sich vom baldigen Referendum ueber die Regionalr-egierung versprechen. Die Antwort ist meist so einfach wie nachvollziehbar: eine erbesserung ihrer Situation. Einer moegِlichst selbstaendigen kurdischen Regierung wird jedenfalls mehr Kom-petenz bei der Loِesung der Probleme zugetraut als der Zentralregierung in Bagdad.Wir reisen weiter, Bischof Lewis Sako hat uns zum Mittagessen eingeladen. Er steht einer christlichen Gemeinde mit 12000 Mitgliedern vor. Doch die Fahrt zu seinem Amtssitz werden wir nicht so schnell vergessen. Eine ilitaereskorte holt unsere kleine Wagenkolonne ab. Dann rasen die Fahrzeuge in hohem Tempo quer

durch die Stadt, die begleitenden Militaers immer mit dem das Gewehr im Anschlag.Niemand darf unseren Konvoi behindern oder gar anhalten. Vom Polizeichef erfahren wir, dass es in bestimmten Kernbereichen der Stadt beinahe taeglich kleinere und mehrmals woechentlich groessere An-schlaege gibt. Jeder, der in der Stadt ein Amt mit Verantwortung hat, faehrt ein kugelsicheres Auto.Ich muss zugeben: Wir sind froh, als wir wieder heil und unversehrt aus der Stadt herauskommen.Doch am Tag unserer Abreise holt uns die Gewalt ein. In Kirkuk hatten wir sie gespuert, in Erbil haben wir sie nicht erwartet. Es ist Punkt 8 Uhr, als waehrend des Fruehstuecks unser Hotel erzittert. Eine ewaltige Detonation zerreisst die Luft. Vom Balkon aus koِennen wir die dunkle Rauchwolke sehen und Schuesse ho-eren. Schaetzungsweise ein Kilometer von unserem Hotel entfernt ist ein mit Sprengstoff efuellter Lastwagen vor dem Innenministerium explodiert. Die Gaeste des Hotels, ueberwiegend Araber, nehmen es gelassen zur Ken-ntnis – und gehen nach einem kurzen Hinsehen ihren Geschaeften nach.Spaeter erfahren wir, dass der Anschlag 19 Menschen das Leben ko-stete und etwa 90 Menschen verletzt wurden. Unter den Opfern waren auch Schulkinder.

Zwischen Bomben und Boom

Elisabeth Koehler

له نێوان ته قینه وه ی ڕووخاندنو ته قینه وه ی بیناکردن

ئیلیزابێس کۆیلێر ئه ندامی په رله مانی ھه رێمی بایرن له ســــه ر لیســــتی پارتی ســــه وز له نێوان ١٩٩٠ تاکو ٢٠٠٣ ، چه ندین جار سه ردانی کوردستانی کردووه و به شداری کاری خێرخوازی کردووه که مه به ستی یارمه تی و پشتگیری

بووه بۆ کورد.ئــــه م ســــه فه ره ی لــــه مانگی ٥ ئه نجــــام دا له گه ڵ چه ند که ســــایه تیه کی تر بــــۆ خۆئاماده کردن بۆ کۆنفرانســــی ئه کادیمیای ئێڤانگیلی له بادبۆل ده رباره ی که رکوک ، ئه م ووتاره ی کورته یه کی ســــه فه ره که یتی که له ھه مان کات

له رۆژنامه یه کی ئه ڵمانی بوکراوه ته وه ، به سوپاسه وه ڕێگایدا که له ڕه وه ند بوبکرێته وه .

دەشتی شاعیر

ژمارە "٨٧" تشرینی دووەم ٢٠٠٧/١١/٢٢، 30سەرماوەزی ٢٧٠٧ی كوردی رەوەند

چوونە نێوباسبەشــــدارانی بەڕێز... پێم وایە، ئێوە جارێ دەتانەوێ شتێک لە بارەی منەوە بزانن، بەر لەوەی نیودەمژمێر ســــەرنجی بە ڕێزتان رابکێشــــم بۆ باسی کوردو کوردستان، ئەوباسەی

کەزۆرلەبارەیەوە نووسراوەوگوتراوە. لەوانەیە مــــرۆڤ بتوانێ گەلێــــک بیروڕادەرببڕێ. لەگەل ئەوەشــــدا، بوونی بیــــروڕای فرە لێرەدا کێشــــە نییە، بە لکو کێشــــەکە لە زۆریی جیاوازیــــی بۆچوونەکاندایە کە

دەخرێنەڕوو. ئەمەش لەبەر ئەوەنییە کە کوردوکوردســــتان شــــتێکن، مرۆڤ ناتوانێ تێیانبگات، بەلکو لەبەر ئەوە یە کە لە پشت ئەوبیرو بۆچوونە جیاوازانەوە بەرامبەر بە کوردو کوردستان،

بەرژەوەندیی جیاواز جیاواز خۆیان شاردووەتەوە. ئەز، لەماوەی ســــاالنێکی دووردرێژداو، لەو کاتەوه کە خۆم خەریککردووە بەباسی کوردو کوردستانەوە، بەدوای ئەورووداوراپۆرتانە دا دەچم کەلەم بارەیەوە نووسراون ودەنووسرێن. ئەمەش ھەر لەســــالی ١٩٧١ەوە تائێسته. بە تاقیکردنەوە بۆم دەرکەوتووه، بۆ تێگەیشــــتنی بابەتەکان، کە یەکجار قورس وئالۆزن، زۆر یارمەتیــــدەر دەبێ ، ئەگەر بەخەیال، کێشــــەکە لە رامانی خۆمان دوور بخەینەوەوبیبەینە سەر رووی ئەستیرەیەک، بە جۆرێک کە بتوانرێ لە دوورییەکی واوە، نێو چەی بەر فراوانی دەوروبەری کوردستان ببینرێ، واتە:ھەمــــوو رۆژھەالتی ناڤین ونێزیــــک بخرێتە بەر چاو، بەجۆرێــــک ئەودیمەنە ھەمــــوو ئەو شــــوێنانەبگرێتەوە، کەوالەدەوروبەری نیشــــتمانی کــــورددان، بێ ئەوەی ھیچ

الیەکی تایبەتی بخرێتە پشت گوێ. ئــــەز، چەند نەخشــــەوکارتێکم لەگەل خــــۆم ھێناوە کە ئــــەم دیمەنە بەشــــێوەیەکی کردەیی دەخەنــــە بەرچاو. دروســــتبوونی ئەم ھەڵوێســــتە لە الی من، پێویستی بە کاتێکی درێژوخوێندنێکــــی درێژخایــــەن وفــــراوان ھەبوو. لەسەرەتاوەلەزانستگەی سێرجۆرج ویلیام لەمۆنتریالی(کەنەدا)سۆسیۆلۆژی وسۆسیال سایکۆلۆژیم خوێندوگەیشتمەپلەی. . B. Aپاش ئەوە، کە لەزانستگەی ئازاد لە بەرلین درێژەم بەخوێندنەکەم دا، بابەتی پوبلیتسیستیک ( واتە: رۆژنامەگەری ورادێۆ

وتەلەفیزێۆن وراگەیاندنی گشتی ) وئێرانەوانیشی ھاتەسەر. لەدیپلۆمنامەکەمدا(بۆبابەتی سۆسیۆلۆژی )لە چەندکۆنسێپتێکی جیاوازی پێوەندارێتی وناسنامە کۆلیمەوە. بێجگە لەوەش، سەرنجم بەرەوكێشەی کوردچوو، ئەمە سەرەتای حەفتاکان بوو، واتە: کاتێک بوو کە کوردەکانی عێراق بە ســــەرۆکایەتیی مەال مســــتەفای بارزانی نێزیککەوتبوونــــەوە لەڕێکەوتن لەگەل عێراق لەبارەی ئۆتۆنۆمییەوە، ئەوئۆتۆنۆمییەی کە زۆر زوو جێژن وشــــایی بۆ سازکراوسەریشی نەگرت. ئالەو سەردەمەدا، لەئینستیتووتی ئێرانیستیکی زانستگەی ئازا د لەبەرلین، ئەزیستێنتز پرۆفیسۆرێک کاری دەکرد، کەچەند سەمینارێکی لەبارەی رۆژھەتی نوێوەپێشکەشدەکرد، ھەر لەو کاتەشدا نوێنەرایەتیی زانستی کوردۆلۆژیشی دەکرد.

ئەوە، بەڕاستی، بۆ ئەوکاتە شتێکی یەکجار دانسقەبوو. کاتێک پرۆفیسۆر فریتز ئێبەرھارد، پسپۆڕی بیروڕای گشتی، پرســــیاریکرد لێم وگو تی: دوای تەواو بوونی ســــەمینارێک، پاش دیپلۆمەکەم دەمەوێ چ بکەم، پێمگوت زۆر حەزدەکەم

دکتۆرایەک لەبارەی کوردەوە بنووسم. فریتز ئێبەر ھــــارد، لەســــەردەمی گەنجێتیــــدا وبەنێوێکی خواســــتەمەنییەوە، لەدژی رایشی ســــێیەم (واتە رژێمی نــــازی) بەربەرەکانێیەکــــی ســــەختی کردبــــوو. پــــاش ھەرەسھێنانی رژێمی نازی، ئێبەر ھارد یەکێک بوولەوانەی کەدەستووری بنچینەیی ئەلمانیای فیدرالیان نووسیبوو. ئێبەر ھارد سۆســــیال دێمۆکراتێکی چەپ بوو، ئامادەیی خۆی پێشــــاندا، کــــە ئەم بابەتەی من پەســــند بکات و، وەرمبگرێت وەک یەکێک لەوخوێندکارانەی کە ئەو ســــەر پەرشتیی دکتۆرانامەکانیانی دەکرد. تایتلی دکتۆرانامەکەم ئەمەی خوارەوە بوو: "بیروڕای گشــــتی. ســــەرنجدانێکی تیۆریانەومیتۆدۆلۆژیانە، لەگەل لێکۆلینەوەک وەک نموونە، لەبارەی لە خۆ تێگەیشــــتنی کورد" (واتە: کورد خۆیان،

خۆیان چۆن دەبینن). تایبەتترین شــــت لەم کارەدا ئــــەوە بوو کە لێکۆلینەوەی بیروڕای گشــــتی لە نێوکورددا، لەبارەی باسی" ئێمە" وە بــــوو، ئەوەش لەبەر رۆناکایی بەلگەنامەوکەرەســــەی بالو کراوەونووســــراوەوە خرابــــووە روو، نەک لەڕێی پرســــیار کردن لە خەلک . ئەم کارە، ساالنی نێوان ١٩٠٠و١٩٧٥ ی دەگرتەخۆی. له ســــالی ١٩٧٨دا. کارەکەم تەواو کردو دامە دەست

زانستگە و بە پلەی زۆرباش وەرگیرا. بۆ باش تێگەیشتن لەو سەرچاوانەی که بە زمانی رووسی لەسەرەتای ھەشتاکانداوبۆما لەبارەی کوردەوە نووســــراون، زمان شەش مانگ لەئینستیتووتی پوشکین لە مۆسکۆ، وەی وئەدەبیاتی رووسیم خوێند، بۆ بەھێزکردنی ئەو رووسییەی کە لەوەپێش فێری بووبــــووم پاش ئەوە ، بوومە رۆژنامەوانی زانســــتی. چەند جار گۆتارم لەبارەی کوردو کوردستانەوە لە رادیۆکانداپێشکێشــــکرد ، بەتایبەتی، لە ھێندەک بۆنەدا،

یان بەھۆی ھێندەک رووداوەوە. لە پێشکێشــــکرد لەبیرمەجارێکیان گۆتارێکی دوورودرێژم ژێــــر یەک تایتلدا، کە لە الیەن گەلێــــک دەزگەی رادیۆیی ئەلمانیاوە بالو کرایەوە. تایتلی با بەتە کە بەم جۆرە بوو:" تینی رۆناکییەک پاش پەنجا ســــال. کۆماری کوردســــتان

لەسالی ١٩٤٦ دا". پێش بالو کردنــــەوەی کارەکەم، وتووێــــژم لەگەڵ گەلێک کەسدا کردکەکۆماری کوردستانیان بەچاوی خۆیان دیبوو، لەوانەتوانیم لەگەل مینا خانم، بێوەژنی ســــەرۆککۆماری کوردســــتان قــــازی محەمــــەد، کە لە ســــالی ١٩٤٧دا لە مەھاباد لە ســــێدارەدرا، وتووێژێکی رۆژنامەیی بکەم، کە مینا خان لەوەدا وەک شــــایەتێک وابوو کە بەچاوی خۆی رووداوەکانی دیبوو، بیرەوەریی تیژی میناخان وشــــێوەی راستەوخۆی لەگێڕانەوەی باسەکاندا، کارێکی وایانکرد، کە کۆماری کوردستان جارەکی دی وپاش ساالنێکی دوو رودرێ

ژ بکەوێتەوە بەرچاو. ئێستە بابێینە سەر بابەتی ئەم سەمینارەی ئەوڕۆ(٢٠٠٧)،

کە چیرۆکێکی لەپشتەوەیە:لە مانگی نیسانی ئەم سالدا، عارەبێکی عیراقی لە دەزگەی راگەیاندنی گشــــتیی ئەمریکادا، باسێکی، بەبیروڕای من،

گرنگی خستەڕوو، کاتێک گوتی:

"رووخانی رژێمی بەعس لە عێراق لە سالی ٢٠٠٣دا، پەالمار دان وداگیر کردنی عێراق، یەکێکە لە رووداوە ژێروژوور کەرەکان لە مێژووی ئەم ســــەردەمەی عەرەبــــدا. رەنگە بتوانرێ، ئەم رووداوە بەراورد بکرێ لەگــــەل دامەزراندنی دەولەتی ئیسرائیل و، ھەرەسھێنانی ئیمپراتۆرێتیی عوسمانی لەوە پێش". عەلی عەبدولئەمیرعەالوی ئەم قسەیەی کرد، کاتێک Carnegie-لەگەل جوانە مایەری ســــەر بەدەزگــــەیCouncil ی ئەمریکایی قسەیدەکرد، ئەم قسەیە بەبۆنەی پێشکێشــــکردنی ئەو پەرتۆکەیەوەبوو کە تازە بە زمانی the Occupation:ئینگلیزی دەرچووبوو بە نێــــوی of Irak winning the war،Losing the

peaceواتە :"داگیر کردنی عێــــراق، بردنەوەی جەنگ ودۆڕاندنی

ئاشتی". عەلی عەبدولئەمیر عەالوی، ئەو عەالوییە نییە کە ماوەیەک سەرۆک وەزیرانی عێراق بوو، بەالم خزمێتی، گرنگ لێرەدا ئەوەیــــە، کە ئەم عەلی عەالوییە، ھــــەر پاش رووخاندنی رژێمی ســــەددام، ماوەیەک وەزیری حکومەتی جارەکی( موەقەت) ی عێراق بوو. لە ســــالی ٢٠٠٤ دا وەزیری دارایی

وبەرگری وبازرگانی بوو. بە ھۆی خوێندنییەوە لە زانســــتگەکانی والتانی رۆژئاواو، ئەزموونەکانی وەک بەر ھەلستکارێکی رژێمی سەددام، ھەروەھا ھەر چەندە بۆ ماوەیەکی کــــو تاقیکردنەوەکانی وەک وەزیــــر، توانی ئەمانە ھەمووی بخاتە نێوپەرتۆکەکەیــــەوە. رت بــــوو، ھەروەھائەم خەمالندنەشــــی کە دەبێژێ" کەوتنی رژێمی بەعــــس لە ســــالی ٢٠٠٣دا، ئەو کەوتنــــەی کە پێکھاتەی دەسەالتی لەعێراقدا ژێرەوژوور کردھیچ کەمتر نییە لە ھەموو رووداوەکانی دی کە لە مێژووی ســــەردەمی نوێی عەرەبدا، واتە:رۆچوونــــی ئیمپراتۆر ێتیی عوســــمانی ودامەزراندنی

ئیسرائیل. ئەز نازانم عەلی عەالوی چ بێرۆ کەیەکی تایبەتی دەبەستێ بــــەم خەمالندنەیەوە، بە تایبەتی، لەبــــارەی دامەزراندنی ئیسرائیلەوە، بەالم کە بۆ یەکەم جارگوێم لەم بۆچوونەی عــــەالوی بوو، کەوتمە بیر کردنەوە لەوەی چۆن ئەم ســــێ رووداوە کاریانکردەســــەرمێژووی سەردەمی نوێی کوردو ، پێمخۆشــــە کەوا ئەوڕۆ ئەم ھەلە رەخســــاوە بۆم، چەند

سەرنجێک لەوبارەیەوە بخەمە بەر چاو. ئەم ســــێ رووداوە ھەرســــێکیان لەماوەی سەتســــالێکدا

روویانداوە:* ھەرەسھێنانی رژێمی بەعسی عێراق لەسالی ٢٠٠٣دا

* دامەزراندنی ئیسرائیل لە سالی ١٩٤٨دا* رۆچوونی ئیمپراتۆرێتیی عوسمانی، کە لەسالی ١٩١٨ دا خۆی دا بەدەســــت ھاو پەیمانانەوەولە ١٩٢٣دا رووخا. ئێستە بابزانین چۆن ئەم ســــێ رووداوە کاریانکردە سەر

مێژووی سەردەمی نوێی کورد. ئەو پر ســــیارەی کەبوو بەتایتلی ئەم سەمینارە، ئەوەیە:" پاش سێ کارەساتی ژێروژوورکەر لە ماوەی سەتسالدا، ئایا

پیالەکە بۆکورد، تانیوەی پڕە، یان تانیوەی بەتالە"؟لەوانە یە بیرو باوەڕ لەو بارەیەوە، بەپێی چێژو ھەلوێســــتی ماوەیەکــــی جیاوازبن لەیــــەک، رامیاری(سیاســــی)ی چوار ســــاڵەش، پــــاش رووخانــــی رژێمی ســــەددام، بۆ

دادوەرییکردن لەبارەی ئەم رووداوەوە ھێشتازووە. پێموایە، ھۆیەکی یارمەتیــــدەر دەبێ، ئەگەر لەم نێوانەدا بیھێنینەوە بیــــر خۆمان کە پیالەکە بۆکورد ڤا (بەتال) نییە، بەلکو شتێکی تێدایە. ئەگەرچی وا پڕنییه، ھێندەی ئــــەو قوربانییە بەنرخەی کەبۆی دراوە ، ئەنجامەکەشــــی

بەگەورەیی ئەو قوربانییە نییە، کەچاوەڕوان دەکرالێی. ھەرچی چۆنێک بێ، بارودۆخی کورد لە کۆتاییی سەتسالی پێشوودا، یان بەتەواوی بڵێین لە ساالنی ١٩٩٩/١٩٩٨ دا

زۆر خراپتر بوو لە ئێستە. لــــە پایــــزی ١٩٩٨دا عەبدوڵــــال ئۆجــــەالن لەســــووریا دەرکراونەیتوانی لەھیچ شوێنێکی ئەم جیھانەدا پەنایەک بۆ خۆی بدۆزێتەوە. راستە، کوردەکانی عێراق توانیان بەھۆی پەیماننامەی واشنتۆنەوە، ســــەرەڕای دژایەتیی سەختی ترکیا، جۆرەرێکەوتنێک بھێننەسەرپێ، لەگەل ئەوەشدا، کورد زۆر بەنابەدلی لە"نەوای ئارام"دا دەپارێزران. "نەوای ئارام" لە ١٩٩١دا ھێندەی ئەمە بچووک بوو( ســــەیری نەخشەی ھەرێمی کوردستان(ژ١) لە ١٩٩١_ ٢٠٠٣ بکەن). سەیری

نەخشەی "١" بكەم.کاتێک "نــــەوای ئارام" لە پاش جەنگــــی دووەمی کەنداو لە الیەن کۆ مەلەی نەتــــەوە یەکگرتوەکانەوە دا مەزرێندرا، بەپلەی پانیی ٣٦. تا ئەم ھێلە بوو کە لەشکری عێراق لە ئاسمانەوە کۆنترۆل دەکراو نەیدەتوانی لیێ تێپەڕێ، بەالم نێوچەی دەســــەالت وئەزموونی کوردگەلێک گەورەتر بوو لە"نەوای ئارام"کە لەشکری پێشمەرگە لە پەالماری لەشکری عیراق دە یپاراست، بێ ئەوەی، لەھیچ الیەکەوە، چ لەسەر

زەوی وچ لەئاسمانەوە، پشتگیریی لە پێشمەرگەبکرێ.

کوردەکانی عێراق توانیان ئەوکارەبکەن، چۆنکە شارەزای شــــوێنەکان بوون، وە وەک جەنگاوەر ســــامێکیان لەدلی دوژمنەکانیانــــدا ھەبوو. ھەروەھا عێــــراق لەبن گەمارۆی کۆمەلەی نەتەوە یەکگرتوەکاندابــــوو وکەوتبووە بەردەم تیشکی شانۆی نێو نەتەوەییەوە. لەوکاتەدا شەڕێکی بچووک، بەم زۆر سەخت لەدژی "نەوای ئارام"ھەلگیرسابوو. نەک تەنێ لەالیەن عێراقەوە، بەلکو لەالیەن ترکیاو ئێرانیشەوە،

ھەروەھا لەالیەن سووریاشەوە. ھەمــــوو ئەودەولەتانەی کەوا خۆیان بەخاوەن مال و کورد بەمیوان دەزانن و، میواندارێتیی کوردەکان دەکەن، واتە ئەو دەولەتانەی کە ھەر یە کێکیان پارچەیەک لە کوردســــتانی بەر کەوتووە، بیانووی خۆیان ھەبووبۆ ئەوەی "نەوای ئارام" لە نێو بچێ وگیاندانی ئەزموونی دێمۆکراتی کوردی بەچاوی خۆیــــان ببینن. ئەو ئەزموونەی کە لــــە ھەلبژاردنی ئازادو ئاشــــتییانەی ســــالی ١٩٩٢دا کەوتەڕوو، بەالم بێ ئەوەی

لەالیەن کۆمەلگەی ئینتەرناسیونالییەوەدان بنرێ پێیدا. لەالیەکەوه" نەوای ئارام"، جاروبار ھێندەک یارمەتیی کەمی بەدزییەوە وەردەگرت، رژێمی سەددام چاوی لەوەدەپۆشی، چۆنکە پێیوابوو کەکوردەکان له"نەوای ئارام" داھەتا سەر، بەرگەی ئەو گەمارۆ ئابووری ودارییە ناگرن کە

بەغدا بەسەر نێوچەی ئۆتۆنۆمیدا سەپاندوویەتی. بەغدا حسێبی ئەوبەرژەوەندییە ھاوبەشەی دەکرد کە لەگەل دەولەتە کانی دراوسێی عێراقدا ھەیبوو. ھەروەھا حسێبی ملنەدانی کۆمەلگەی نێودەولەتی دەکرد، بۆ دانی بڕێارێک لەوبارەیەوە. بێجگە لەوەش، حسێبی ھێزی نەو تی دەکرد. سەددام پێیوابوو" نەوای ئارام" وەک ســــێوێکی گە ییووایە،

کەکاتی خۆی ھات، لەدرختەکەدەکەوێتەخوارێ. رژێمی سەدام بۆ ئەم بۆچوونەی خۆی بەلگەی خوارەوەی

ھەبوو:جارێ، بەر لە ھەموو شتێک، کوردەکان لە"نەوای ئارام"دا، وەک لەنێو دوورگەیەک دانیشــــتبن وابوو، لە ھەموو جۆرە گەشەکردنێکی ئابووری بێبەش بوون. فڕۆکەخانەیان نەبوو، تەنانــــەت دەروازەیەکی خۆیان نەبووبۆچوونە نێو جیھانی دەرەوە. ھیــــچ ھەڤالبەندێکی ئابووریشــــیان نەبوو. لەوە بترازێ کەجاروبار، لەڕێی سنوورەوە بەقاچاخی کەلوپەل دەچوودەھات، ئەوەش ھەر کاتێک دراوسێکان بیانویستایە

بڕوبیانویان بۆ داخستنی ھەبوو. کوردەکان لە"نــــەوای ئارام" ەوە چەند جــــارو چەند جار، ھاواریان بردە بەر گەلێک لەخاوەنانی دەسەالت، کەپاراستنی نێوچەکەیان لە ئاسمانەوە درێژ تربکەنەوەلەپلەی پانیی ٣٦ بەجۆرێک کەرکووک ومووسڵ بخەنەژێر کۆنترۆلیانەوە، بەالم

کەس گوێی نەگرت لێیان. ھەتــــا ئەو کاتــــەی کە ئەمریکا پەالمــــاری عێراقی دا، لە ٢٠٠٣دا، کوردەکانــــی عێراق لە ســــنوورەنێو خۆییەکانی عێراقدا مانەوەکە ســــنوورەکەی لێرەدا، بەرەنگێکی شینی تێر نیشانەکراوە(ژ ١)، لەھێندەک شوێن وابووکە سەربازی عێراق وپێشمەرگەی کورد، بەرد ھاوێژێک لەیەک دووربوون. نیشانەکراوەلەنێوان لەت لەت ئەوسنوورەی بەھێلی سۆری کوردســــتان وعێراقــــدا لــــە نەخشــــەیەکی مێژووییەوە وەرگیراوە. نەوای ئارام بەرەنگی زەردی تێرە وکوردســــتانی بندەستی ســــەددام بەرەنگی زەردی بۆرباونیشاندراوە. ئەو کوردانەی کە لەو بەشــــەی کوردســــتانی عێراقدا دەژیان کەلەژێــــر دەســــتی رژێمی ســــەددام دا بوو، بــــەر تۆڵە لێســــەندنەوە کەوتن وبەزۆر لە نیشتمانی خۆیان دەرکران وعــــەرەب ھێنرانە جێیان . لە نێو ئــــەو عەرەبانەدا، ھەر تەنێ عەرەبی عێراق نەبوون، بەلکو فەلەستینیشیان تێدا

ھەبوون. کــــوردەکان لە "نەوای ئارام"دا گیرو گرفتەکی دیکەشــــیان ھەبوو. ئەوەش ئەوەبوو کە میوانی ناکاو روویتێکردبوون. نەک ھەر تەنێ کوردی ئێران، بە تایبەتی ســــەر کردەکانی حزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران، کە دەیانویست لە نێو خەلکی والتی خۆیاندا لە کوردســــتانی عێراق بژین ونەچنە

ئەوروپا، یان والتێکی دی، بەلکو پاش ئەمانیش پێ کێ کێ ولەشکری ترکیش ھاتنە "نەوای ئارام". کە گێریالکانی پێ کێ کێ، لەکوردستانی ترکیا تەنگ ھەلچنراپێیان، رایانکردە نێو چەچیاییەکانی "نەاوی ئارام"ەوە. ھەر لەساالنی جەنگە پیســــه گەمارە کەدا لەکوردستانی ترکیا، ھەزاران خەلکی سڤیل لە کوردستانی بەشی ترکیاوە رەڤیانە "نەوای ئارام" ولەوێ کەمپی پەنابەران دامەزرێندرا بۆیان ودوایی کەوتنە بن

چاودێریی نێو نەتەوەییەوە. کاتێک ئەمریکاو ھاوپەیمانانی، لە مانگی نیســــانی ٢٠٠٣ دا لــــە کەنداوەوە پەالماری عیراقیــــان دا، بەر لەوەی کە پەیکەری سەددام لە بەغدا بخەنە خوارێ، ئەو پیالنەی کە ئەمریکا کێشابووی لە باکوورەوە، واتە لەترکیاوە بکێشێ بەرەو عێراق، ســــەر ینەگرت، چۆنکە ترکیا رێی بەوە نەدا. سەر بازەکانی عێراق کەلە کوردستانی بندەستی سەددامدا مۆلیان خواردبوو، چوون بەرەو ژوورترو کورد پاراســــتنی. پیشمەرگەی کوردیش ھەل ھەلکەوت بۆی کەرکوک وموسل بە کالوێک بگرن، بێ ئەوەی خوێن لەلووتی کەسێک بێ، کەچی واشــــنتەن لەپاداشــــی ئەوەدا، گێڕانییەوە شوێنی پێشووی خۆیان، بەبیانووی ئەوەی کەلەبارەی مانەوەیانەوە

لە کەرکوک وموسل ھیچ ریکەوتنێک نەبووە لەگەلیان. ئەمریکا گوتــــی ھەموو جۆرە گۆڕانێک لەعێراقدا دەبێ بە شێوەیەکی دێمۆکراتی ئەنجام بدرێ بەم تائێستە کێشەی کەرکووک و شــــوێنە داگیرکراوەکانی کوردســــتانی عێراق چارەسەر نەکراوە. تکا یە ئێستە تەما شایەکی ئەم نەخشە

مێژووییە بکەن(ژ٢). سەیری نەخشەی "٢" بكەمتابزانین کوردەکانی عێراق، تا چ ھەندا زەیەک ھەســــتیان بەمــــاف خوراویی خۆیــــان کرد، کاتێک ســــالی ٢٠٠٣ لە

یەکەمین ھەلدا روویان لە کەرکوک وموسل کرد. ئەم نەخشــــەیە ، لە بیستەکانی ســــەتەی رابردوودا لە الیەن حیزبی "خۆییبــــوون" ەوە کێشــــراوە، واتە، ھی ئەوکاتەیە کە ســــەر ھەلدانی گەورەی ئــــارارات ئامادەکراو، لە ١٩٣٠ دا ھەلگیرسا، بەالم ئەو سەرھەلدانە، کاتەکەی درەنگ بوو، بەھۆی ھاوکاریی دەسەالتدارە نوێکانەوە لەگەل یەک لەدژی

کورد. "خۆیبوون "ئاالی کوردستانی لە سەر ئارارات شەکاندەوە، بە ئامانجی ئەوەی بتوانێ ئــــەو نێوچە گچکەیە کەتێیدا فەرمانڕەوابوو بپارێزێ وبەرگری بکات لێی و، بەھیوای ئەوەی

بەشەکانی دیکەی کوردستان بێنە پالی. ئەم نەخشەیە زۆر بەوریایی لە الیەن خۆییبوونەوە پارێزرا، جائەگەر چی ســــەر ھەلدانەکە، سەرەڕای قوربانییەکی زۆر رۆچوو، بەالم نەخشەکە مایەوەولەسالی ١٩٤٥ دا ولەکاتێکدا کە کۆمەلەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە در وســــتکرندابوو، لەالیــــەن حیزبی "رزگاریــــەوە" درا بــــە کۆمەلەی نەتەوە

یەکگرتووەکان لە فرانسیسکۆ. "خۆیبوون" لەزمانی کوردیدا مانای"بوون بەخۆ"واتە "سەرخۆبوو

ن"ە، بەپێچەوانەی ئەوەوە، "رزگاری"مانای دەر چوونە لەژێر دەستەیی داگیرکەر. ئەم دوونێوە دووشــــتی رێکەوت نین، لەسانی بیســــتەکانی سەتەی رابوردوودا، کوردەکان ھێشتا ئومێدیان ھەبوو بگەنە سەر بەخۆیی، بەم لەچلەکاندا، پــــاش ئەوەی لە الیەن دەولەتە ناسیۆنالیستەکانەوەکەکوردبەمیوان وبگرە کرێگرتەدەزانن، ساالنی سال چەوسێندرانەوە، بۆیە ھەولی رزگاربوونیان دا. مێژووی شەڕی رۆشنبیرانەی کورد بۆرزگاری لەسەردەمی بوومەلەرزە جیھانییەکانــــدا( دوو جەنگی جیھانی وپاش ئەوەش جەنگی سارد لەنێوان زلھێزەکاندا) لە الیەن ئێمەی

رۆژاواییەوە بەداخەوە، بەھیچ جۆرێک نرخی پێنەدراوە. کاتێک مســــتەفا بارزانی، کەماوەیــــەک بە"بارزانی گەورە "بەنێو با نگ بوو، بۆ ئەوەی بزانرێ کە مەبەســــت لەبارزانی، بارزانی باوکەو بارزانی کوڕ(مەســــعوود) نییە، لە ١٩٦١ەوە تا١٩٧٥نێوچەیەکی رزگار کراوی لە کوردســــتانی عیراقدا دامەزراندوکەوتە وتووێژ لەگەڵ بەغدا، ئەو حەلەش باسی ســــەربەخۆیی نەدەکرا، بەلکو باســــی ئۆتۆنۆمی دەکراو

دەگوترا:"ئۆتۆنۆمی بۆ کوردستان ودێمۆکراسی بۆ عێراق"، ئەو ئۆتۆنۆمییەی کــــە کوردەکانی دەولەتە میواندارەکانی دیکەش، ھەولیان دەدا بۆی، لەنێو ئەو ھەوالنەداپێویستە ھەولی کوردەکانی ئێران باسبکرێ لەسەر دەمی شۆرشی ئیسالمیدا، بە سەرکردەیەتیی حزبی دێمۆکراتی کوردستانی ئێران، بەڕێبەری ئەوڕەحمانی قاسملو، کە لەسالی ١٩٨٩دالە ڤییەننا لە الیەن شــــاندەکانی ئێرانەوه، بەشێوەیەکی بێ شــــەرمانە کوژرا، کاتێک دەیویست وتووێژی ئاشتی بکات لەگەلیــــان. کوردەکانی ترکیاش ھەتا ئــــەوڕۆ، بێ کەلک وســــووت، ھەولیان داوەلەڕێی دیموکراسی ومافی مرۆڤەوە ناسنامەی خۆیان وەک کورد لەترکیا دەست بکەوێ، کەچی داخوازی گەلێک سادەی وەک"خوێندن بەزمانی کوردی لە قوتابخانەکان وزانستگەکاندا"، بەکار ھێنانی زمانی کوردی بەئــــازادی لە ژیانی رۆژانەداو، لە نێو ئــــەوەدا لەدەزگەی راگەیاندنی گشتیدا، دەبێتەھۆی ئەوەی، ئەوانەی ئەو شتانە داوادەکەن، بخرێنە تەنیشت تیرۆریست وجیابونەوەخوازانە

وە. له١٩٤٦ ە وە، واتە ســــالێک دوای کۆتایی جەنگی دووەمی جیھانی(١٩٤٥) کاتێک کەکوردەکان لەکوردستانی ئێراندا کۆماری کوردســــتانیان لە مەھاباد دامەزراندو ئەم ھەوله، ھــــەر وەک دەست پێشــــکەرییەکەی "خۆییبوون"لەھیــــچ الیەکەوە پشــــتگیری لێنەکــــراو، بەدڕندانەتریــــن شــــێوە رووخێندرا، سیاســــەتکارانی کورد لە والتەکەدا- ئێدی لە نێو ھەر دەولەتێکی میواندار(یان خــــاوەن ماڵ)دابووبن ، جارێکــــی دی داخوازیی ســــەر بەخۆییان نەکرد. تەنانەت سەر کردەی پێ کێ کێ عەبدولال ئۆجەالنیش لە مەنێو بەدەر نەبوو. ئەو ھێشتا لەسووریا بوو کەپارتەکەی دەستیکرد بەباسی ســــەر بەخۆیی، بەالم نەک لەھەموو بۆنەیەکداو، ئەوجا کەفەرمانی زیندانی تەنیایی درا بەسەریدا لەدورگەی ئیمرالی، ئێدی ببڕای ببڕ نێوی سەر بەخۆیی نەھێنرا. بەالم ئەمە مانای ئەوە نییە کە کوردەکان دەســــتیان لە ســــەر

بەخۆیی ھەلگرتووە. مەسعوود بارزانی، وەک یەکەم کەس فۆرمولەیەکی نوێی لەم بارەیەوه بەکار ھێنا، کاتێک گوتی:"کورد مافی ئەوەیان ھەیە ســــەر بەخۆ بن، باالم جــــارێ کاتی نەھاتووە ". ئەم گۆڕانە، لە ئەنجامی ھەرەســــھێنانی یەکێتیی ســــۆڤیەت

وبزووتنەوەی مافی مرۆڤەوە بوو لە ھەموو جیھاندا. ئەوەی لەم نەخشــــە مێژووییە دا(نەخشەی ژ٢) بالکێشە، ناوچەی کەنداوە. لە بیستەکانی سەتەی رابردوودا، تاسالی ١٩٤٥، وادیــــاره ئەوکوردانەی پێنــــووس بەدەســــت بوون لەگەڵ لوڕەکان رێکەوتوون کە لە باشوورەوە بیانخەنە وە سەر کوردستان. بەلوڕەکانەوە کوردستان دەگاتە ئەو شوێنەی کەپێیدەلێن "کەنداوی فارس"کە بە"کەنداوی عەرەب" یش نێو دەبرێ لوڕەکان لەکوردەوە پترنێزیکن وەک لەفارسەکان. مێژوو نامەی کورد"شەرەفنامە"ی بتلیسی کە پترلە٤٠٠ سال لەمەوبەر نووســــراوە، لوڕەکانی وەک بەشــــێک لەکورد لە

قەلەم داوە. بێجگە لەوەی کەکوردســــتان لەسەر ئەم نەخشەیە ھەتا کەنداو درێــــژ دەبێتــــەوە-وەک ســــەرچاوە مێژوویەکانی سەتەکانی نێوەڕاست-کە شەرەفنامە پشتی بەستوەپێیان -باســــیدەکەن، ئەوەی لێرەدا بالکیشە ئەوەیە کە ھەر لە ھەرێمی لو ڕەکانەوە ھەتا ســــنووری ئێــــران وعێراق، نێو چەیــــەک ھەیە کە عــــەرەب لەوێ نیشــــتەجێن. ئەو نێو چەیە "بەخۆزســــتان" یان "عەرەبستان "بەنێو بانگە. ئەم نێو چەی "عەرەبســــتان"ە لە الیەن سولتانی ترکەوە کە سەرکردەی ئیمپراتۆرێتیی عو سمانی بوو، لەسالی ١٨٤٧دا درا بەقاجارەکانــــی دراوســــێ ی کە فەرمانــــڕەوای ئێران بوون، بەرامبەر بەوە، ئیمپراتۆرێتی عوسمانی، پارچەیەک کوردستانی بندەستی قاجارەکانی خرایە سەر لە نێو چەی ســــلێمانیدا، بەالم، نە حەمە رەزاشــــای دوا شای ئێران و، نەرەزای باوکی نەیانویست دەست لە خۆزستان ھەلبگرن.

پاش ئەوەی ئیمپراتۆرێتیی عوســــمانی رۆچوو، عێرا ق و ئێران

(کە ئێــــران و التێکــــی فرە نەتەوەیــــە)، وەک دوو دەولەتی ناسیۆنالی

عەرەب وفــــارس، دروســــتبوون، ھێندەک دەســــتکاری بۆ جوانکردن لە ســــنوورەکانیاندا روویاندا، بەالم رێی چوونە "کەنداوی فارس"یان "کەنداوی عەرەب" بە ئازادی، لە نێوان ئەم دوو والتەداھەتا ئەوڕۆش ھێشتا لە گیروگرۆ دەر نەچووە. ئەو ڕۆ کەلەخوارووی عێراقدا باس لە ئۆتۆنۆمی، یان سەر بەخۆیی

ھەرێمی"شیعەستان"دەکــــرێ، ژمــــارەی ئەوانە کــــەم نین کەلەوە دەترســــن شــــیعە عەرەبە کان بە ئارەزووی دلی خۆیان لەگەل یەک یەکبگــــرن، چۆ نکە لەو دیویانەوە، لە الیەن ئێرانەوە، ھەر لەســــالی ١٨٤٧ەوه، لەو نێوچەدا ھەولی ئینتیگراسیۆن دەدرێ، لەبەر ئەوە شــــتێکی ناڕاست نیە، ئەگەر خەلک بیر لەوە بکەنەوەو بێژن، شــــیعە عەرەبەکان حەز دەکەن لەبنمیچی ئێراندا بژین لە باتی ئەوەی سەر بە عێراقێکی یەکپارچەبــــن کەلە نێوەنــــدەوە ببــــرێ بەڕێوە-بەالم لەم شوێنەدا، لەباری ســــەرنجی کوردەوە کە درا بەکۆمەلەی نەتەوە یەکگرتوەکان، ئــــەوەی بۆ کورد گرنگە ئەوەیەکە بەپێی ئەونەخشــــەیە ی لەالیەن"رزگاری"یەوە کوردستان، دراوە بە کۆمەلەی نەتەوە یەکگرتووەکان ، تا کەنداو درێژ دەبێتەوە. چۆنکە کوردستان لەم نێو چەیەدا جێیگرتووە، وەک ئەم نەخشەیە پیشانی دەدات(نەخشەی ژ٣). سەیری

نەخشەی "٣" بكەم.ئەو سنورانەی کەکێشــــراون ھی ئەوڕۆن و ئەم نەخشەیە ســــنووری کوردستان لە نێو دەولەتەکانی ئەوڕۆدا دەخاتە

بەر چاو کە خۆبەخاوەن مال وکورد بەمیوان دەزانن. ئەم دەولەتانە لەماوەی ئەم پەنجاسالەی دواییدا پەیدابوون لــــە گەل رۆچوونــــی ئیمپراتۆرێتیی عوســــمانی. جیھانی دەورو بەری کوردســــتان لەســــەرەتای سەتەی بیستەمدا بەم جۆرەبوو(سەرنجی نەخشەی ژ ٤ بدەن کە نێوچەکانی دەســــەالتدارەکان پێشاندەدات). ســــەیری نەخشەی "٤"

بكەم.ھەر لێرەشــــدا ھێلــــەکان بەپێی نەخشــــە مێژووییەکەی لەسەرەتای کوردەکان پێشاندراون. "خۆیبوون _رزگاری" ئەم ســــەتەیەدا، واتەلە ١٩٠٠ەوە تا ١٩٠٦ بەســــەر ســــێ ئیمپراتۆرێتیی فرە نەتەوەدا دابەشــــبوون. ئیمپراتۆریتیی قاجــــار، یــــان قەیسەری رووســــیاو ئیمپراتۆرێتیی ئێران،

وئیمپراتۆرێتیی عوسمانی. ئەو پارچەیەی کوردستان کەبەر ئیمراتۆرێتیی قەیسەری رووســــیا کەوتبــــوو، ھێندە گچکەیە کەلەم نەخشــــەیەدا

نابینرێ. بەریتانییــــەکان توانییــــان لــــە نێــــو چــــەی کەنــــداودا خانووەچکەیەکی بازرگانی بەپیی پەیمانێک وبەڕەزامەندی شای قاجار دابمەزرێنن( ئەو شوێنە بە گرنج گرنج ورەنگی شین دیاری کراوە) . چۆنکە لە الیە کەوە، شا زۆر بێھێزبوو، نەیدەتوانی بەربەرەکانی بکات و، لە الیەکی دیکەشــــەوە، بڕێک دەستکەوتی لەبەر ماوەی ئەم بازرگانییەی بەریتانیا بــــەر دەکەوت. ھەر لەبەر ئەو ھۆ یەش بوو کە ســــولتانی عوسمانی لەســــالی ١٧٧٨ دا دەستی لە قوبرس ھەلگرت بۆ بەریتانیاییــــەکان. لەدەوروبەری ســــالی ١٩٠٠ داھەموو باکووری ئەفریکا کەوتەژێر دەسەالتی ئەوروپاوە. کەنالی سویس کەلە سالی ١٨٦٩دا بەرەزامەندی سولتانی عوسمانی کرایــــەوە، ســــێ یەکی رێی بەریتانیای بەرەو ھیندســــتان کورتکردەوە. ئەم نەخشەیە وێنەیی یە وشێوەیەکی رەمەکی یە بۆ پێشــــاندانی بارودۆخێکی یەکجــــار لەرزۆک وبزۆک. لەسالی ١٩٠٧ داھەموو ئەمە بەجۆرێکی دیکە دەر دەکەوێ. لەســــالی ١٩٠٧ دارووســــیاو بەریتانیای گەورە لەگەل یەک رێکدەکەون لەســــەر ئەوەی چۆن ئیمپراتۆرێتیی قاجاری، وەک نێو چەیەکی ئابووری ودەســــەالت لە نێوان خۆیاندا دابەشبکەن. پەیمانی دابەشکاریی نێوان رووسیاو بەریتانیا لەسالی ١٩٠٧ دابەرەزامەندیی شای قاجارو حکوومەتەکەی

پاش سێ کارەساتی ژێروژوورکەر لە ماوەی سەتساڵدا، ئایـــــــــــا، پیاڵەکە بۆ کورد، تانیوەی پڕە، یان تانیوەی بەتاڵە؟وتاری ھەنە کویشلەر لە فرانکفۆرت- ماین، بەبۆنەی پێشانگەی پەر تۆکەوه، لەڕۆژی شەمەی ٢٠٠٧/١٠/١٣دا

ھەنە كویشلەر

١

٢

٣

٤

ژمارە "٨٨" كانوونی یەكەم ٢٠٠٧/١٢/٢٢، 31بەفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی رەوەند

وپەر لەمانەکەی بوو کە باکووری قاجار (ئەو شوێنە بەزەرد رەنگکراوه) ، ببێتە نێو چەی دەســــەالتی رووسیاو، بەشی باشووریشــــی ببێتە نێو چەی دەســــەالتی بەریتانیا. خۆ ئەگەرشــــای قاجار بەو رێکه وتنە رازی نەبوایە، ئەوا ئیران

لەجەنگی یەکەمی جیھانیدا ھەر بەجارێک نێوی نەدەما. لە پەرتۆکەکانی مێژوودا نووســــراوە کە جەنگی یەکەمی جیھانی لە ١٩١٤دا دەستیپێکردووەو لە ١٩١٨دابراوەتەوە. بەالم بەر لەوەی جەنگی یەکەمی جیھانی ھەلبگیرســــێ، دەولەتــــی عوســــمانی ودەولەتــــی رووس لە شــــەڕێکی ھۆبەھۆدابوون لەنێوچەی قەفقاسدا. ئەم شەڕە پێش خۆ بەدەســــتەوەدانی دەولەتی عوســــمانی، وەک ئەنجامێکی جەنگــــی یەکەمی جیھانــــی لە ١٩١٨داکۆتایــــی ھات. لە پەراوێزی جەنگی یەکەمی جیھانیدا ولە کۆنفراسی ئاشتی ســــەر نەکەوتووی کۆتایی جەنگدا، واتە لە مارتی ١٩١٨ دا کۆنفرانسی بریست – لیتۆڤیسک بەستراو، وتووێژ لەنێوان ئیمپراتۆرێتیی عوســــمانی کە ھێشــــتا خۆی بەدەستەوە نەدابوو ئەو بۆلشــــەفیکانەدا دەستی پێکرد کە لەرووسیا ھاتبوونە ســــەر کار. ھەردوو ال دانیان بەو ســــنوورەدانا کە پێش ١٩٠٠ لە الیەن ھەردوو الوە بەرەسمی ناسرابوون. ئەم پەیمانــــە لەباری مێژووی جیھانــــەوە زۆرگرنگ نەبوو،

بەم بۆ کورد کوێرەو رییەکی گەورەبوو. لەو والتە پان وفراوانەدا کە کەوتە دەست بۆلشەویکەکان، پارچەیەک کوردستان ھەبوو، ئەوجا کەیەکێتیی سۆڤیەت دامەزرا، ئەم کوردانە کەوتنە نێوان ئەرمەنی وئازەرییەوە کە ھەردووکیان، چ لەبــــارەی ژمارەو چ لەبارەی گەورەیی والتەکانیانەوە بەھێزتربوون لەکوردەکانی ئەوێ وھەردووکیان لــــە ١٩٢٠ دا بوونە کۆماری سۆسیالســــتی ســــۆڤێتیی. سەرکردەی شــــۆرش ڤالدیمیر ئیلیچ ئۆلیانۆڤ لینین لە ١٩٢٢ دا لە نێــــوان ئەم دووانەدا نێو چەی ئۆتۆنۆمیداری کوردستانی دامەزراند وبوودجەیەکی تایبەتی تەرخان کرد

بۆی، بەالم ئەمە تا دەوروبەری سالی١٩٢٧ ژیا. یوسف ســــتالین کەخەلکی گورجستان بوو، ئەم بڕیارەی لێنینی ھەلوەشاندەوەولەســــەردەمی دەسەالتی ترسناکی خۆیدا، ســــەتھەزاران کوردی لە قەفقاســــەوە رەھەندەی

ئاسیای ناڤین کرد، بەزۆری بۆ کازاخستان. ئێســــتە بابزانین چۆن کوردســــتان پارچە پارچە کراوە، پاش ئەوەی دابەشکردنەکەی جێگیر کراوە. ئەم نەخشەیە ئەوە پێشــــان دەدا. ( نەخشەی گرافیکی ٥و٦). سەیری

نەخشەی "٥ و ٦" بكەم.ترکیا کە جێی ئیمپراتۆریتی عوســــمانی گرتەوە، لە ١٩٢٣ دا وبەپێی پەیمانی لۆزان گەورەترین بەشــــی کوردستانی وەرگــــرت، بێ ئەوەی بۆ کورد لــــەم دەولەتەدا ھیچ جۆرە مافێک بخرێتەپێــــش چاو، نەمافــــی کەمایەتی ونەمافی بڕیاری چارەنووس. تەنانەت وشــــەی کوردوکوردستانیش لــــە پەیماننامەی لۆزاندا نەنووســــرا، لــــە کاتێکداکە لە پەیماننامــــەی ســــیڤر ی ١٩٢٠دا باســــکرابوو، ئەوکاتەی کەنوێنەرانی کورد لەگەل نوێنەرانی ھەڤاڵبەندان لەدەوری مێزی وتووێژ دانیشتبوون. ھەرچی چۆنێک بێ، کوردەکان لەو پەیماننامەی لۆزاندا ئەوەیان نەدۆزییەوە، کەسەرۆکی ئەمریکا ویلسن لە ١٩١٨ دا لە ١٤ خالدا داخۆیانیکردبوون، وبەھێلی بنچینەیی دانابوون بۆ ئاشتیی جیھانی وبەلێنی دابــــوو بەھێنانەدییان، لەوانە:" ئۆتۆنۆمی ناســــیونال بۆ ئەو گەالنــــەی کە ترک نین ولەســــنووری ئیمپراتۆرێتیی

عوسمانی دادەژین" (خالی١٢).بەالم کەکار گەیشــــتە ئەو رادەیەی کە ئەو پرینسیپانەی ویلسن کەباســــیان لە"داد وەریی بێالنانە لە ژیانی گەالندا دەکــــرد، نەخرانــــە کار لەوتووێژی ئاشــــتیداو، ھەر وەک ئیدیالێــــک لەچەقی رێدا مانەوە، چ لە پەیمانی ســــیڤری ١٩٢٠وج لــــە پەیمانــــی لۆزانی ١٩٢٣، ئاشــــتی لە الیەن ھەڤالبەندانی ئەوروپایی وزاڵبوەکانی جەنگەوە بەکار ھێنرا بۆ ئەوەی ماوەیەکی درێژخایەن، دەسەالت وپەیماننامەی جێگیرومافی بەوالتدا تێپەڕبوون و دەســــتگرتن بەســــەر

بەشــــیک لەســــامانی نەتەوەیی لە والتانی داگیرکراودا بۆ خۆیان مســــۆگەر کــــەن، بەالم ئەمەیان بەســــەر ترکیای تازەدروســــتکراودا نەســــەپاند، بەلکو کەمتریــــن باریان خستە ســــەر ملی، لە کاتێکدا لەکۆنە ستانەکانی دیکەی ئیمپراتۆرێتی عوسمانی رۆچوودا، ئەم دەسەالتەی خۆیان بەتەواوی خســــتە کار. ئالەم پەیمانی ئاشــــتیەدا، ئەوەی کەلەوە پێش دژی ھەڤالبەندان جەنگی ھەلگیرساندبوو، بوو بەھەڤالبەندی ھاوپەیمانان لەدابەشکردنی ئەوسامانه دا کە لەئیمپراتۆرێتکەمابووەوە. ئەوانەی پشتگیریی ھەڤالبەندانی

ئەوروپاییان کردبوو بوونە بندەست. لەســــای ئــــەم بارودۆخەدا ئێــــدی نابێ مرۆڤ ســــەری ســــوڕ بمێنێ لەوەی کەکورد لەترکیا دەمڕاستێکیان نەبێ، کاتێــــک کەترکیــــا بە شــــێوەی" دەولەتێکــــی یەکتایی" پەالماریان بدات. بەپێچەوانەوە، فەڕەنســــاو بەریتانیا کە ھەردووکیان دەســــەالتی مانداتیان ھەبوو بەسەر ئەو والتانەدا کە لەئیمپراتۆریتیی عوسمانی لە نێو چوو بەجێ مابوون،

پشتگیریی ترکیایان کرد بۆ پاراستنی سنوورەکانی. فەڕەنسا بەئاشــــکرا یارمەتی ترکیای دا، کاتێک لەڕێی ھێلی شــــەمەندەفەری بێرووت و حەلەبەوە کەرەســــەی جەنگی نارد بۆتــــرک، بێگومان ھۆکارێــــک کە پارچەپارچەکردنی کوردستانی ئاسانکرد، ئەوەبوو، پارچەکانی یەک لەدوای یەک لێککرایەوە، واتە ھەموو کوردستان لەیەک کاتدا لەت لەت نەکرا، بەلکو لەکاتی جیاواز جیاوازدا کرا (تەماشای نەخشــــەی ژ٦بکە) کەکاتی دامەزراندنــــی دەولەتە"خاوەن مالەکان" پێشاندەدات. جاوەک چۆن کاتەکانی دامەزراندنی دەوڵەتە خاوەن بەشــــەکانی کوردستان ولێککردنەوەی ئەم بەشانەش لەکوردســــتان جیاواز بوون، ھەروەھا گۆڕەپانی چاالکیەکان وکاتــــی بەرخۆدانی کوردانیش جیاواز جیاواز بــــوون. کــــوردەکان لەھەموو پارچەکانی کوردســــتان دا لەدژی دا گیرکەرە جیاوازەکانیــــان راپەرین، بەالم لە کاتی جیاوازجیاوازدا، نەک ھەمووپێکەوە. بەبەر چاوی دەستەی گەالن(عصبە االمم)ەوە باشــــووری کوردســــتان لە الیەن بەریتانییە کانەوه بۆمباران کرا، ھەروەھا لەترکیا کە ھەر پاش دامەزراندنی، دەســــتبەجێ بــــە مۆدێرینترین تفاقی

جەنگی پڕ چەک کرا. مانگی نیســــانی ١٩١٨ وەک کاتی ســــفر بۆ دابەشکردنی کوردســــتان وایە، چۆنکە لەوکاتەدا پەیمانی بریســــت_ لیتۆڤیسک لەنێوان رووسیا( کەئەو دەمە لەشەڕی نێوخۆدا بوو ) وئیمپراتۆریتیی عوســــمانی داوەک یەکەمین ھەنگاو وابوو بۆ دابەشکردنی کوردستان. ئەو دەمە ئیمپراتۆرێتیی عوسمانی ماوەیەکی کەمی مابوو بۆ خۆ بەدەستەوە دان.

یەکەمیــــن وەک دا ١٩٢٣ لــــە ترکیــــا کاتێــــک دەوڵەت لەســــەرداروپەردووی ئیمپراتۆرێتیی عوسمانی لە نێو چــــوو دامەزرا، بووبە دەولەتێکــــی یەکتایی، کەتەنێ ترک لە مالی خۆیانداھەن وبەس، ئەگەر چی پارچەیەکی گەورەی کوردســــتانی لە خۆگرتبوو، ئەو دەمە، یەکێتیی سۆڤێت لە ڕێی بەکارھێنانی زۆری نێو خۆوە ھاتە کایەوبوو بەھاڤالبەندێکی پێداگرتووی دەولەتی تازە دروســــتکراوی

ترک لەساالنی یەکەمیدا. ئه و جا ھــــەر یەکێــــک لــــەم دەولەت دامەزراندنانەبوو بە

رێچکەیەک بۆرەوتی دوای خۆی.کورتەیەک لەبارەی ئێرانەوە لە کاتی دامەزراندنی ترکیادا:

کاتێــــک ئیمپراتۆریتیی عوســــمانی لــــە ١٩١٨دا خۆی دا بەدەســــتەوە، ئیران لەشــــێوەی ئیمپراتۆرێتیی قاجاریدا ھەبــــوو، بــــەالم رەزا شــــا کەبووبە یەکەمیــــن پەھلەوی ولە سالی دوا شای قاجاری خست لەســــەر"تەختی تاوس"، ١٩٢٥دا خۆی لەســــەر تەخت دانیشت. رەزا شا لە ماوەی دەســــاالدابەزۆر داری، دەولەتی قاجــــاری کرد بە دەولەتی ناسیونالی فارسی، بە پشتئەستووری وچاولێکەری ترکیای

دراوسێ. ھەموو ئــــەو راپەڕینانەی ھەر لەســــالی ١٩٢٣وە لەترکیا روویانداوە، کە زۆر بەیان لە بیستەکان دا بوون، جانەوەرانە

دامرکێنرانەوە، ھەر وەک ئەوراپەڕینەی کەســــمایل خانی سمکۆ لە ئێران سەرکردەیەتیی دەکردو، رەزاشاش توانی

پاش ١٩٢٥ بیکو ژێنێتەوە. لە عیراقی دراوسێدا، دەبوو ھێندەک ماف بۆکورد بخرێنە سەر کاغەزبەم، زۆرکەمتر لەو" ئۆتۆنۆمییە ناسیونال"ەی کە ویلسن لە ١٩١٨ دا بەلێنی بە گەلە کانی وتی عوسمانی دابوو، بەم کە عێراق لە سالی ١٩٢١دا وەک شانشینێکی ھەڤالبەندی بەریتانیا دروســــتکرا، ئەو دەمە کوردەکان، له" باکووری عێراقدا" جارەکی دی خۆیان بەبێ دەمڕاســــت

دیتەوە. سنوورەکانی ئەم دەولەتە دەستکردانە بەستران، ئەمە پاش بەالم ئەو ســــنوورە درێژەی کــــە دەکەویتە نێوان ترکیاو ئەو بەشەی ئیمراتۆریتیی عوسمانی لەنێوچوولە ١٩١٨ دا، کە لەبن دەسەالتی فەرەنســــا دابوو، جارەکی دی بەپێی بەرژەوەندیی ترکیا گۆڕدرا، کاتێک ستانی خەتای(سەیری

نەخشەی ژ٧بکە). سەیری نەخشەی "٧" بكەم.لە الیەن فەرەنساوە درا بەترکیا. ئەمە عەرەبە ھۆشیارەکانی بندەستی مانداتی فەرەنسییان ھورووژاند، چۆنکە ھیوایان وابوو کەئەو ستانە بخرێتە سەر ئەودەولەتەی کە دەیانەوێ دروستیبکەن. کەجەنگی دووەمی جیھانی ماوەیەکی کەم دوای ئەوە دەستیپێکرد، جارەکی دی گۆڕانی ھێنا یە کایەوە. ئەمجارە عەرەبەکان دوو ھەڤالیان بۆ پە یدابووکە بتوانن Vichyقسە بکەن لەگەلیان، یەکێکیان فەڕەنسای ڤیشیبــــوو، کەلەگەل ئەلمانیای نازی ھاو پەیمان بوو، ئەوی دی فەڕەنســــای ئازاد بوو بە سەرکردەیە تیی جەنەڕال دیگۆل کە لە بەریتانیا پەنابەر بوو. گۆڕانی سیاسەت بوو بەھۆی ئەوەی کۆماری عەرەبی ســــووریا لە ســــالی١٩٤٦ دا وەک دەولەتێکی ســــەر بەخۆ داخۆیانی بکــــرێ و، پارچەیەکی

بچووکی کوردستانی پێوە بلکێندرێ. ســــەرەنج ڕاکێش لێرەدا ئەو تایبەتکارییەیە کە لەنێوەکەیدا ھەیــــه، واتە:"کۆمــــاری عەرەبــــی". جاھــــەر چەندە ئەو بەشەی کوردستان کەبەســــتراوە بە سووریاوە بچوکیش دیاربــــێ، نێــــوی ســــووریا وەک"کۆمارێکــــی عەرەبــــی" ئاماژەیەکە بۆ ئەو ھەلوێســــتەی سووریا بەرامبەر بەکورد. بیرۆکەی ناســــیۆنالیزمی عەرەبی، ھەر لە بێشکەوە کراوە بەدەمی"کۆماری عەرەبی ســــووریا"دا. ئەمەش ھەر نەک تەنــــێ دژی کەمەیەکی کورد کە لەســــەر ســــنوروەکانی سووریا نیشتەجێن وسووریا، دەتوانێ ھەر کاتێک بیەوێ، بەھاوکاری لەگەل عێراق وترکیــــا، وا لە کوردەکان بکات کە نەبنە مەترســــی بۆی، بەالم ئەوە ھەیە، کینە کیشانی عــــەرەب لە یەکدی، زێتر رۆڵ دەبینــــێ. بۆ وێنە:لوبنان، ھەوەک سووریا لە ١٩٤٦ دا، بەالم ماوەیەکی کورت پاش سووریا، دامەزرا، کەچی ســــووریەکا ن دانیان پێدا نەناو،

دەیانویست بدرێ بەسووریا.کێشەی ئیسرائیل ونەوت وەک چەک

کاتێک ئیسرائیل لە١٩٤٨داداخۆیانی دەکرێ و، دەستبەجێ لەالیەن ھێــــزە جیھانییەکانــــەوە، لەنێو ئەوانەدا یەکیتیی ســــۆڤیەت، دانی پێدا دەنــــرێ، کوێرەوەریــــی دووەم بۆ کورد دەســــتپێدەکات لە ماوەی سەتان ســــالدا. سووریا ئیسرائیلەوەیە دژ بەرترین دەولەتی عەرەبە بەشانی کەشانی بەرامبەر بە ئیسرائیل. ھەر لە ئەنجامی بەر بەرەکانێکردنی بوونی ئیســــرائیلەوە، پارتی ناسیۆنالیســــتی فاشســــتی بەعســــی عەرەب ھاتە کایــــە، پاش ئــــەوەی لە١٩٥٨ەوەتا ١٩٦١ھەموو ئەو ھەوالنەی بۆ یەکگرتن درا لەنێوان سووریا ومیسروعێراق وئەردەندا سەریاننەگرت، بە تایبەتی پاش رووخانی رژێمی شانشــــینی لە عێراقدا، کورد لە عێراقی قاســــمەوە، واتە لە ١٩٥٨ەوه، وەک بەشــــێکی گرنگ لە خەلکــــی عێراق، پتر لەجاران دەھاتنــــە بەر چاو. کاتێک بەعســــیەکان لە ١٩٦٣دا لە ســــووریا ھاتنە سەر کار، یان بێژین، توانیان ھێزێک بۆخۆیان مسۆگەر بکەن، ئیدیۆلۆژیە پەڕگرەکەیان وایکرد لێیان، کە مافی خۆیان بەسەر نێوچەی ئیســــرائیلەوە، وەک مافی خۆیان بەســــەر کوردستانەوە

تەماشابکەن، واتە:وەک یەک تەماشای ھەردووالیان بکەن و، کوردســــتان وئیسرائیل، وەک یەک بدەنە قەلەم. جائەگەر عەالوی، دامەزراندنی ئیسرائیل وەک کارەساتێکی گەورە لە مێــــژووی عەرەبدا بداتە قەڵەم، مێژووی کوردیش بە ھۆی کاردانەوەی شۆڤێنیستانەی عەرەبەوە، تووشی کارەسات

بووە. بابێینە سەر رووداوی دووەم، کە لە ئەنجامی دامەزراندنی ئیسرائیل وکاردانەوەی، ناسیۆنالیزمی عەرەب بەرامبەر بەوە ھاتە کایەوه. ئەوە کارکردێکی مالوێرانکەرانەی ھەبوو بۆ

سەر مێژووی کورد لە سەتەی بیستەمدا: لە نێوان ئیســــرائیل ودراوسێ عەرەبەکانیدا دوو جەنگی کالســــیکی روویاندا. ئەو جەنگەی کە بەجەنگی شــــەش رۆژە بەنێوبانگە ولــــە١٩٦٧ دا روویداو، جەنگی ئۆکتۆبەر کــــە لــــه١٩٧٣دا روویدابەنیازی ئــــەوەی ئەونێوچانەی لە ١٩٦٧ دا لێیــــان داگیر کرا بــــوو ، وەریبگرنەوه. لەکاتی جەنگی شەش رۆژەدا، کوردەکان لەعێراقدا، لە ھەفتەمین سالی شۆرشــــیاندابوون دژی بەغدا، واتە، دژی رژێمی جەنەرال قاســــم، بەم جەنەرال قاسم خۆشــــی بووبووبەقوربانی کودەتایەک وعێراق جارەکی دی کەوتبووەوە ژێر دەســــتی ئــــەو عەرەبانەی کە ھەموو عێــــراق بەمالی خۆیان دەزانن

وکوردیش بەمیوان. شایانی باسە، بێجگە لەوەی کەشەڕ لەدژی کورد ھێندەک ســــەرنجڕاکێش بوو بۆعەرەب، چۆنکە بەشــــێک لە ھێزی ســــەربازیی عێراقی بەخۆوە خەریککرد، کە نەی دەتوانی بچێتە شەڕەوە دژی ئیسرائیل، بەالم لەوەپتر، نەتوانرا ھیچ

تۆمەتێک بخرێتە ملی کورد لەم تێکڕژانەدا. کاتێک جەنگی ئۆکتۆبەری ١٩٧٣ روویدا، شۆرشی ئەیلوول، بەسەرکردە یەتیی مستەفا بارزانی، لە چاوەڕوانی ئەوەدابوو کە رێکەوتنی مارتی ١٩٧٠ ی نێوان کوردو عێراق لەبارەی ئۆتۆنۆمیەوە جێ بەجێ بکرێ، شایانی باسە، ئەم رێکەوتنە لەگەرمەی سەردەمی جەنگی سارددا، بێ یارمەتی زلھێزەکان و، بــــێ کۆمەڵی نەتــــەوە یەکگرتووەکان وبــــێ یارمەتی ھیــــچ دەولەتێک، ھاتە دی، ئەوەش، پاش چەند ســــالێک ھەولدانێکی چروپڕو خەباتێکی سەخت بەچەک وبەبەلگە. ھەرچی چۆنێک بێ، خۆشاوەکەی چقلێکی تێدابوو، ئەوەش ئەوە بوو، رێکەوتنەکە دەبوو پاش چوار سال بخرێتە کار. لــــە ئۆکتوبــــەری ١٩٧٣ داکــــوردەکان بەســــەرۆکایەتیی مستەفابارزانی نیگەرانی ئەوە بوون کە ئەو ئۆتۆنۆمییەی وا بەزەحمــــەت ھاتووەتەکایــــە، لەالیەن بەغــــداوە پووچ بکرێتەوە. نیگەرانیەکی دیکەشــــی ھاتەپاڵ، ئەوەش ئەوە بوو کە دەگوترا:ئایا ئەگەر جەنگ تازە بووەوەولە ســــەر چیا سەختەکانی کوردســــتان پێشمەرگەو عێراق کەوتنە جەنگەوە، شــــای ئێــــران جارەکی دی نانــــی رۆژانەیان مســــۆگەر دەکاتە وە، وەک پێــــش ١٩٧٠. ئەم نیگەرانییە لە ئەنجامی ئەوەوە ھاتبوو کە شــــای ئێران رێکەوتنەکەی مارتی وەک کارێکی نەرێنی دەدایە قەلەم و، بە دلی نەبوو، رەنگە شابیری لەوەکردبێتەوە کەکارکردی ئۆتۆنۆمییەک لە عێراقی دراوســــێدا بۆســــەر خەلکی کوردستانی ئێران

وترکیابێ ئەنجام نابێ. لەســــالی ١٩٧٠ دا جیھان لە نێو جەرگەی جەنگی سارددا بوو. لێرەدا پرسیار ئەوەیە ئایا، ئەوە دەبێتە شرۆڤەیەک کە بۆچی نە یەکێتیی سۆڤێت ونە ئەمریکا ونە کۆمەلی نەتەوە یەکگرتووەکان چەپلەیــــان بۆرێکەوتنەکە لێنەدا وھەولی بەدیھێنانیان نەدا، کــــە بەبێ یارمەتی وان، ھاتە کایەوە، لە کاتێکداو لەڕۆژانی جەنگی ئۆکتۆبەردا دژی ئیسرائیل، کــــوردەکان نیگەرانی جێبەجێنەبوونــــی رێکەوتنی ١٩٧٠ بوون، یان بەتــــەواوی بلێین لەکاتی بەکار ھێنانی "نەوت وەک چــــەک"، کەدووەمین ســــەردەمی کوێرەوەریی کورد

لەمێژووی نوێی ئەم گەلەدا دەستپێدەکات. ؟نەوت لەھەمووجیھاندا گــــران لە ئۆکتۆبەری ١٩٧٣داو لە پــــڕ،

دەبێ. ، ێنــــن مد ھە ر ت بە و نە نەی کە با ە ر تە عە لە و ە و د ئە

چۆنکە بەر ھەمھێنان رادەوەستێنن. دەبنە ھۆی ئەم گرانییە، ئێران ودەولەتە نەوت بەرھەمھێنەکانی دی، لەم نرخە بەرزەی نەوت دەســــتکەوتێکی زۆر باشــــیان وە گیر دەکەوێ. ئەو دەولەتانەی کەپێویستیان بەنەوتە، (وەک ھەموو دەو لەتە پیشەسازییەکان و نێوچەیەکی فراوانی والتی عەرەب ولەنێو ئەوانەشدا یەکێتیی سۆڤیەت) تێیدەگەن کە ئاسا یشیان لە مەترســــیدا دەبێ، ھەتا ئیسرائیل بەشێکی فراوانی خاکی عەرەب داگیر بکات. لەمەوە جرت وفرتێکی دبلۆماسییانە دەکەویتە کار، کە تەنیا سەر کەوتنێکی کەم بۆعەرەب، واتە بەتەنێ بۆمیسر وەدەستدەھێنێ. سووریا بەدەستی بەتال دەگەڕیتەوە . ھەرچــــی چۆنیک بێ، دەولەتە نەوت بەرھەم ھێنەکان لەم ئاژاوەیەدا قازانج دەکەن، چۆنکە نرخی نەوت پاش ئۆکتۆبەری ١٩٧٣ ھەر لەبەرزیدا دەمێنێتەوەو لەڕێی ئۆپــــەک OPECەوە ئێران ودەولەتە عەرەبەکان لەیەک نێزیک دەبنەوەودەبینین کە لەپال کۆنفرانسی ئۆپەک دابوو لە جەزائیر لە مارتی ١٩٧٥ دا، شای ئێران وسەددامی عیراق لەبارەی ناکۆکیی نێوانیانەوە لەسەر کەنداووسنوورەکانیان رێکەوتن. ھە روەھا لەســــەر ئەوەی کە شا بەھیچ جۆرێک

یارمەتی کورد لەباکووری عێراقدا نەدات. یەکجــــار رێکەوتننامــــه، ئــــەم راســــتیەکەی، شــــوومە ی جەزائیردژی کورد، نەدەھاتە کایە، ئەگەر شەڕی نێوان عەرەب و ئیســــرائیل نەبووایە کەبوو بەھۆی ھاتنە کایەی ســــتراتیژی "نەوت وەک چەک"و، ئەم ســــتراتیژە نەبووایــــە بەھۆی ئەوەی کە دەولەتە عەرەبییەکان وئیران،

لەڕیی ئۆپێکەوە، بەر ژەوەندیان ببێتە یەک. رێکەوتننامەی ئێران کا تێک مستەفا بارزانی دەبینێ کە شای جەزائیــــر بەتەواوی جێبەجێدەکات و، ھــــەر رۆژێک دوای رێکەوتننامــــەی جەزائیر، ســــەر بازی ئێرانی لەســــنوور دەپەرێتەوەو دێتە نێو شۆرشەوەو، تەنانەت ئەو خواردنەی کەلەوەو پێش ھێنابوویان بۆ کــــورد، دەیبەنەوە ئەودیو، بارزانی شتێک دەبێژێ کەزۆر لەو کەسانەی لەو سەردەمەدا دەژیــــان، تێنەدەگەیشــــتن، بارزانی دەبێژێ: "شۆرشــــی ئۆکتۆبەرکە لــــە ١٩٦١ دا دەســــتی پێکرد، بەجارێ کۆتایی ھات". ھێندەک لە پێشــــمەرگەکان، کەلەسەرەتاوە لەگەل شــــۆرش بوون، لەداخاندا خۆیان دەکوژن. ھێندەکی دی، بەر لەوەی بەعس بگاتە نێوچەکە لەڕێی سنوورەوەدەچنە ئێران، یان سووریا، یان لەڕیی ترکیاوە ڕوو دەکەنە ئەوروپا. بەم لەئەنجامــــی ئەم ھەرەس وئاشــــبەتالەوە، لەترکیا شــــانەی شۆرشگێڕانە دروســــت دەبن، کە یەکێک لەوانە بــــەردەوام دەبێ ونێوێک بۆخۆی پەیــــدا دەکات. ئەوەش پێ کێ کێ یە، کە لەنۆڤە مبەری ١٩٧٨ دا دامەزرا. بێگومان کۆتایی پێھاتنی شۆرشی ئەیلوول بەوشێوە ناخۆش وکتوپڕە، کارکردێکی ژێروژوور کەرانەی کردەسەر کۆمەلگەی کورد لە ھەموو پارچەکانی کوردستانداکەچەپی نەبوولەکاردانەوەی دامەزراندنی ئیسرائیل بۆ سەر عەرەب. بەالم پەیماننامەی جەزائیر دووالیەنە بوو. الیەنێکــــی پێوەندیی بەکوردەوە ھەبوو، الیەنەکەی دی پێوەندیی بەکەنداوی عەرەبەوە ھەبوو کە بۆ ئێرانییەکان کەنداوی فارسە. داننانی پەیماننامەی جەزائیر بــــەوەدا، کە ئێــــران خاوەن مافــــە لەکەنداودا، ھەلوێستی سەددام حســــەینی الی عەرەب تاوانبار کرد، بەم زۆرنا، چۆنکە دەولەتە عەرەبەکان دەیانویست ئێران لەســــنووری ئۆپــــەک دا لەگەلیــــان بــــێ. ھەروەھائــــەم پەیماننامەیە، شای ئێرانیشی تاوانبارکردبەوەی کەوا بێ شەرمانە پشتی کردە کورد، کە ئەوە بەپێچەوانەی ھێندەک خوورەوشتی کۆنی ئیرانییانەوەبوو. شا، گیرو گرۆی زۆری ھەبوو. پشت کردنە کورد، بەشێوەیەکی ئاوا کوتوپڕوبێ پێشــــەکی، ناکۆک بوو لەگەل ھێندەک خووڕەوشتی کۆنی ئیرانییانە. ئەوجا کە ئیران، وا کتوپڕ، بوو بەھەڤالبەندی عەرەب، بەتایبەتی ئەو عەرەبانەی کە سێکو الریست وروو لــــە کولتووری رۆژئاوان، بوو بەھــــۆی ئەوەی رەخنەگرتن لەشا، زۆر بەھێز ببێ، بەتایبەتی لەالیەن رێبەرە ئاینیەکا نی سەر بەئاینزای شیعە و، ھەروەھا لەالیەن بەر ھەلستکارە چەپییەکانــــەوەو، لەالیــــەن گەالنی نافارســــی ئێرانەوە، بێجگە لەکوردی ئێــــران خۆیان. ئێران والتێکی گەورەیەو فرەنەتەوەیە. ناڕەزایی گەالنی ئێران بوو بەھۆی شۆرشێکی گەلێر لە ١٩٧٩ دا کە ئاخوندە شیعەکان سەرکردەیەتیان کردوشایان رووخاندو، کۆماری ئیسالمی ئێرانیان دامەزراند، کە سەروەرێتیی ئەم دەولەتە بۆ یەکەم جار لە مانگی یەکی ١٩٨٠ دا، لە الیەن کۆنفرانســــی دەولەتە ئیسالمەکانەوە بەفەرمی ناســــرا. ئالێرەدا دەر دەکەوێ کە ئەنجامەکانی جەنگــــی ئۆکتۆبەری ١٩٧٣ دژی ئیســــرائیل، بووبە ھۆی ئەوەی ســــتراتیژی " نــــەوت وەک چەک"ی لێدەر بچێ ولە ئەنجامدا ئۆپەک OPEC دا بمەزرێ وئەو جاپەیماننامەی جەزائیر، ئەمە ھەرتەنێ بۆ کورد، رەوتێکی ژێروژوور کەرانه نە بوو. رووخانی رژێمی شاودامەزراندنی کۆماری ئیسالمی ئێــــران بوو بە ھۆی بوومــــە لەرزەیەک کە ھەموو جیھانی گرتەوە. دەولەتی نوێ ی(ئێران)، ھەر لەسەرەتاوە کەوتە الیەنگیریی ئیسالم. یەکەمین میوان لەتاران، پاش گەڕانەوەی خومەینی لە پاریس، یاسر عەرەفات بوو. پشتگیریکردنی میلیشا فەلە ستینیەکان و وەر گرتنی ھەلوێستێکی دژە ئیسرائیلی توند ڕۆیانە، بووەبەڕەوشی کۆماری ئیسالمی ئێران، وئایەتولالکان وحیزبولالوپاسدارانی"القدس"، بەتایبەتی پاش دامەزراندنی حیز بولالو پاشکۆکانی لە رۆژھەالتی نێزیک ونیوەڕاستدا. ئەم گۆڕانە بۆکوردەکان، بەھۆی ئــــەو رووداوەی ئێران، لەدوو رو وەوە بوو. کاتێک بارو دۆخی شۆرشــــگێڕانە لە ئێراندا، بەجۆرێک تەشــــەنەی سەند، خومەینی گەڕایەوە ئێران بۆ ئەوەی دەسەالت بگرێتە دەست، کوردەکان داخوازییەکانی خۆ یان نووسی بۆی و، مەرجەکانی خۆشیان راگەیاند پێی بۆئەوەی بەشداری بکەن لەرووخاندنی رژێمی شادا. بەالم خومەینی گوێی نەدایە، کوردەکان دەیانویست کاروباری خۆیان

خۆیان بیبەن بەڕێوە. واتە ئۆتۆنۆمییان دەویست. رێبەری ئاینی، خومەینی، چەند جارێک کوردی به" شەیتان" دایــــە قەلەم . کاتێک عێراق لە ئەیلوولی ١٩٨٠داپەالماری ئێرانی داو، یەکەم شــــت( دەستی بەسەر ئەو نێو چانەی ئێرانــــدا گرت کە بەپێی پەیماننامــــەی جەزائیر خرابوونە ســــەر ئێران)، ســــەرکردایەتیی کۆماری ئیسالمی، کەلە ١٩٨٠/١٩٧٩ دادامەزرابوو، ئەمەی کرد بەبیانوو، بۆ ئەوەی ھێزە سەربازییەکانی رەوانەی کوردستان بکات وبیاننێرێتە سەر ســــنووری عێراق و، لەمەوە کوردستانی ئێران سەر

لەنوێ داگیر بکات. ئەوکوردانەی لەعێراقەوه رایانکردبووە ئێران، رێدرا پییان لەئێران بمێننەوە، ھێندێکیــــان لەوئۆردووگەیانەی بۆیان دەست نیشانکرابوون. رژێمی ئێران، بە ھەموو ھێزێکیەوە دژی ئــــەو کوردانە جووالیەوە کە لەکوردســــتانی ئێراندا بەدزیــــەوە دژایەتی رژێمیــــان دەکرد، ئەو کــــوردەی کە نەیویستایە دژی عێراق بچێتە جەنگەوە، کە دیارە لە نێو لەشــــکری عێراقدا کوردیش ھەبوون، ئەو کوردە لەالی " دەولەتی خوا "وە کەتــــازە دامەزرابوو، بە خائین دەدرایە

قەلەم. ئەم جەنگە لە ١٩٨٠ وە تا ١٩٨٨ درێژەیکێشــــا. بەشــــی گەورەی ئاگری جەنگەکە ســــنووری کوردســــتانی عیراق وکوردستانی ئێرانی دەســــووتاند. کەکوردستانی عیراق، پــــاش ھەرەسھێنانی شۆرشــــی ئەیلوول، کەوتبــــووە ژیر

کۆنترۆلی بەغدا. پاش ئەوەی لە سالی ١٩٨٠دا لە ترکیا کودەتایەکی لەشکری روویدا وپێ کێ کێ ش لە١٩٨٤ ڕا بۆ یەکەم جار پەالماری دەزگەیەکی سەربازی دا لە کوردستانی ترکیادا، کێشەیەکی نوێ بۆ کوردســــتانی عێراق چێبــــوو. ھەر چەندە پێ کێ کێ لەسووریاو، راستیەکەی، لەلوبنانی لەالیەن سووریاوە کۆنتــــڕۆل کراوپەنایەکی ھەبوو، بەالم پاش ئەوەی جەنگ لەکوردستانی ترکیادا ھەلگیرســــا، شەڕوانەکانی پێ کێ کێ ، بەزۆری لەســــنوور تێدەپەڕین و، بەدوای خۆپاراستندا دەگەڕان، ئەمانە لەســــەرەتاوە لەالیــــەن چەند کۆمەلێک ســــەر بازی ترکەوە بەرە دوا دەنران، بەالم دوایی ھێندەک ناوچە بۆمباباران کران. لە نەوەتەکانی سەتەی رابردوودا، لەشکری ترک بەخۆی وچەکی جەنگیی قورسەوه وھەزاران سەربازەوە کە لەسەریشەوە بە ھێزی ئاسمانی پشتگیری دەکرا، کەوتە جووله لە نێو چە سنوورییەکان بۆ راوەدوونانی شەڕ وانانی پێ کێ کێ. ئەمە ھێندەک جار چەند ھەفتەیەک

و، ھێندەک جار چەند مانگێکی دەخایاند. لەالیەکــــی دیکەوە، رکو کینەی رژێمی بەعس لە ئەنجامی خراپی جەنگــــی ئێران وعێراق وئەوەی کــــە بەغدا تەنێ بەشــــێکی کەمی ئەوەی وەرگرت کەئێــــران بەلێنی دابوو پێی، رژێمی بەعس لەنیوەڕاستی ھەشتاکاندا کەوتە ئەوەی کەپێی دەگوترێ "ئەنفال". وشەکە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە لەقورئاندا باســــی ھاتووە، مەبەستیشــــی لەوه، ماڵی لەجەنگدابەتان براوه. لەژێر ئــــەم نێوەدا، رژێمی بەعس تاوانی گەلکوژی لەخەلکی ســــڤیلی کوردســــتانی عێراق کرد. ئەمەش لەالیەن دادگەیەکی بێالیەنەوە لەبەغدا بڕیاری لەســــەر دراوەو، ھێندەک لەوانەی کە تاوانباری ئەم کارە بوون و، لەپێش ھەموویانەوە سەددام حسەین، سزای مەرگ سەپێندرا بەســــەریاندا ولە سێدارە دران. بەالم کوردەکان ھەتا ئێســــتە ئەم تاوانە گەورەیەی کە لەدژیان کراوە بۆ

بەرژەوەندی وچارەنووسی خۆیان بەکاریان نەھێناوە. لە سالی ١٩٩٠دا سەددام ھەلەیەکی گەورەی کرد کە بڕیاری پەالماری کوێتی دا. جەنگی ھەشتســــالەی لەگەل ئێران، پارەیەکــــی زۆری قووت دابوو. بیری ســــەددام وابوو کە بەسامانی کوێت، عێراق ئاوەدان بکاتەوە. لەوکاتەدایەکێتیی سۆڤیەت بەرەو ھەلوەشانەوە دەچوو، لەبەر ئەوە ئەمریکا ھیچ کێشــــەیەکی بۆدروســــت نەبوو، کە گەمارۆ لەســــەر عێراق دابنــــێ و، لە ھەموو جیھانــــدا ھەڤالبەند بۆخۆی بدۆزێتەوە دژ بەعێراق و، لە جەنگێکی کورت خایەندا، عێراق بەچۆکدابھێنێ، بەالم کاتێک کوردەکان لە کوردســــتانی عێراقدا راپەڕین وویســــتیان سەربازەکانی عێراق لە والتی خۆیان دەر بکەن، لەشــــکری ســــەددام توانی، سەرەڕای بەزینی لەشــــکرەکەی، کۆپتەرەکانی بــــەکار بھێنێ دژی کــــوردە راپەڕیوەکان. خەلکەکە کەوتنە شــــلە ژاوییەوه، گەلڕەوی کورد بەزەیی جیھانی بەرەو کورد راکێشاو، ئەوە بوو بەھۆی سازکردنی" نەوای ئارام" وەک لەمەو بەر گوترا کە سنووری بەسنووری ترکیاوە بوو(نەخشەی ژ ١ نەوای

ئارام/ کوردستانی عێراق). کورد سێ کارەساتی ژێروژوورکەرەیان لەماوەی سەتسالدا بەسەر

ھات، بەکورتی:-١ دابەشکردنی کوردستان ھەنگاو بەھەنگاو، لەچەندکاتێکی

جیاوازدا، پاش ھەرەسھێنانی ئیمپراتۆرێتیی عوسمانی. -٢ ھاتنە کایەی ئیدیۆلۆژیی بەعــــس، پاش دامەزراندنی ئیسرائیل، کەدژی بوونی کوردوکوردستانە، ئەمەش وەک کاردانەوەیەکی ســــاختەکارانە لەمێژوودا، کەبەشێوەیەکی کارەساتاوی درێژەیکێشا، بێ ئەوەی لەکۆمەلگەی عەرەبدا، ھیچ جۆرە تێگەیشــــتنێک بۆ کورد ھەبێ، رێکەوتننامەی جەزائیر بەخۆی و ئەنجامە کارەســــاتەویەکەیەوە بۆ سەر

کورد نموونەیەکەبۆئەمە. -٣ ھەرەسھێنانی رژێمی سەددام لەسالی ٢٠٠٣دا لەعێراق، کەبریاری دامەزراندنی کۆماری فیدرالی عێراقی دا (-٢٠٠٤ ٢٠٠٥ )دا، ھەرێمی کوردستان بەسنووری مێژوویی وجوگرافیاییەوە، دەیــــەوێ ژیانێکی خۆیــــی ودانپێدانراو بباتەســــەر، بەالم وەک دیارە، ئەوە ھێشــــتا لەالیــــەن ھەموو ھێزە رامیاری

وچەکدارەکانەوە لەعێراقی نویدا پەسندنەکراوە. بــــۆ چوونی مــــن ئەوە یە کــــە ســــەرکردایەتیی کورد لە عێراقدا، ھەر چەندێک رەخنەی گەورەورەواش بگیرێ لێی، سەبارەت بەوەی گەلێک دەرفەتی گونجاوی لەدەستداوە، لەگەل ئەوەشــــدا، لە سیاســــەتی دەرەوەیدا بەشێوەیەکی ئارام و ژیرانە ھەنــــگاو دەنێ. بێگومان، ئەگەرناچاربکرێ، دەتوانێ ھەلوێســــتی سەخت پێشان بدات و، ھەردووجۆرە ھەڵوێستەکە نەرمونیانی وسەختی، لەسیاسەتدا پێویستن. بەبۆچوونی من، ھێندێک پێش مەرج بۆ دواڕۆژێکی باشتر لەجاران ھەن، بەالم چــــی روودەدات، ئەوا کەس نایزانێ، Qui "وەک فەڕەنسییەکان دە بێژن: ئەوی بژی دەبینێ "

.Vivra verraسوپاس بۆ بەشداریی ئێوەو فەرموون بۆوتووێژ.

تێبینیی وەرگێڕ لەزمانی ئەلمانیەوەبۆزمانی کوردی: مخابن، د. ھەنە کویشـــلەر، نەیتوانی دەقی ســـەمینارەکەی بەتەواوی پێشکێش بکات، چۆنکه دامەزراندنی بیمارە که بۆ پێشاندانی نەخشەکان، ماوەیەکی زۆری بەچاوەڕوانییەوە بردەســـەرو له کاتی ســـەمینارەکەی کەم کردەوه. لەبەرئەوە، ئـــەم وەرگێرانە کورتەیەکی ســـەمینارەکەیە، که بەزمانی ئەلمانی بوو شـــایانی باسە، ھەنە خۆی ســـەمینارەکەی وەرگێڕاوەتە سەر زمانی ئینگلیزی ودەیەوێ ب

ەھەردووزمان بویانبکاتەوە.

پاش سێ کارەساتی ژێروژوورکەر لە ماوەی سەتساڵدا، ئایـــــــــــا، پیاڵەکە بۆ کورد، تانیوەی پڕە، یان تانیوەی بەتاڵە؟وتاری ھەنە کویشلەر لە فرانکفۆرت- ماین، بەبۆنەی پێشانگەی پەر تۆکەوه، لەڕۆژی شەمەی ٢٠٠٧/١٠/١٣دا

٥

٦

٧

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،32بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی نامگب

و چـــاپ دەزگای ئـــاگادارم كـــماوەیبوكردنوەی بدرخان سرقای ئامادەكردنی ئینســـكلۆپیدیایك، ســـبارەت بھولـــرو ســـك درخانم بكانی بیوەندییئاگاداری پناودار و رۆشـــنبیر و ئكادیمییكانی ھولر بۆ ئنجامدانـــی ئم كارە مژووییـــ، لرەدا بدەرفتی دەزانم دەستخۆشی ل بدرخان و ھاوكارانی ئم شاكارە بكم و داوایان لبكم ك ووردبیـــن بن ل ھبژاردنـــی بابتكانی ئم ئینسكلۆپیدیای. داوای سركوتنیان بۆ دەخوازم.. جا بین سر بابتكی خۆمان.. كیان لرۆژ كر بۆكاری ئینســـكلۆپیدیایھنووسینگی بدرخان بینیم دوو"دەفتری زۆر كۆن ب دەفتری قـــرزی دوكاندارە كۆنكان دەچت لدەستی كاك حمیدە، منیش ك لم وەرگرت و بینیم یككیان كۆنووسی بیارەكانی ئنجومنی شـــارەوانی ھولری سای ١٩٣٦ ئویتریان كۆنووســـی بیارەكانی ئنجومنی شارەوانی ھولری سای ١٩٥٤ و ١٩٥٥ لخۆ دەگرت. منیش لم وەرگرت و شو تا بیانی پی خریك بووم. دواتر بیارمدا ك بابتكی كورت لسر بیارەكانی ئنجومنی شارەوانی ھولـــری پش ٥٣ســـاڵ ئامادەبكم، چند بیارك ل كۆنووســـكان دیاری بكم و چند

دركی لسر بنووسم. سرەتا لسای ١٩٥٤ەوە دەستمپكرد. دیارە لسای "١٩٥٤" ٧٨٠ بیاری ئنجومنی شارەوانی ھولر دراوەو ھمووی ب دەستخت نووسراوەو ئندامكانی"٩"ئندام بووینو ھموویان لسر كیان"بندیارەكان واژوویان كردووە، دیارە ھبقم قۆپیـــ و رەســـاس"واژوویان كردووە، ئگـــر ئندامـــك ئامـــادەی كۆبوونوەكان نبووبت ب وشی"غائب"یان لدەرەوەی"فی ســـرۆكی نووســـراوە، الخارج"لبردەمـــی شـــارەوانی بـــ قـــم حوبری ســـوز یان بـــ قم قۆپیـــ واژووی كـــردووە، ئوكات سرۆكی شارەوانی"بڕز خوالخۆشبوو محسن ئاغای كوڕی محمد ئاغای ئســـعدی بووە* رواری زایینی"ز"و كۆچی"ك"لیارەكانیش بب"

تكیان نووسراوە. لكۆی بیارەكانی ئنجومنی شارەوانی ھولر

ئم بیاران ھدەبژرم.

١- بیـــاری ژمارە (٣٣٤) لـــ ١٩٥٤/٦/٢٤ز ك دەكاتـــ ١٣٧٣/١٠/٢٢ك دەرچووە. تیایدا كركاركـــی باخچوانـــی شـــارەوانی داوای قرزك"٣ مانگ مووچی پشین"دەكات، بۆ ئنجامدانی نشـــترگریی پرۆستات لشاری چی داواكی راپۆرتی پزیشكی ھاوپپب موسدیارە ئـــوكات بوكـــراوەی وەزارەتی دارایی ژمـــارە ١٤٠٢٢ لـــ ١٩٥٢/١١/١٨ رگی داوە ندانی بچووك كرو كارمرمانبرزدانی فق بمووچیان ل ١٠دینار كمترە، ٣مانگ مووچی پشـــینی پبدرت بۆ چارەسری پزیشكی. دیـــارە ئم كركارە مووچی مانگانی ٤دینار بـــووەو رەزامندی دراوە كـــ ١٢دینار بقرز بدرتـــ ناوبراو بمرجـــك ٤/١ چوار یكی مووچكی وەربگیرتوە ك دەكات دینارك.

٢- بیـــاری ژمـــارە (٣٤٨) لـــ ١٩٥٤/٧/٦ز ك دەكاتـــ ١٣٧٣/١١/٥ك دەرچووە، تیایدا ئاماژە بوەدەكات ك بپی یاسای سینوەی قرزی جژنی قوربان"قانون شـــطب ســـلفة عید االضحی المبـــارك"و بپی بوكراوەی بڕوەبرایتی گشـــتی ژمریاری بیار دراوە ب لخۆشـــبوون و ســـینوەی نیوەی قرزی مووچی فرمانبران و كركارانی شـــارەوانی ھولر ببۆنی ھاتنی جژنی قوربانی پیرۆز ك كۆی پارەك دەیكردە ٢٤٢دینارو ٨٨٧فلس بۆ ھموو فرمانبران و كركارانی سرۆكایتی

شارەوانی ھولر.

١٩٥٤/٧/١٥ز ك یـــاری ژمارە (٣٦٠) ل٣- بدەكات ١٣٧٣/١١/١٦ك دەرچووە. تیایدا ئاماژە بوەدەكات ك ئامـــری چاپ"آلة الطابعة"ی سرۆكایتی شارەوانی تكچووەو لكار وەستاوە بپی راپۆرتی نووسری چاپ ك تیایدا دەت پویستی بچاكردنوە ھیو لشاری"لیوا"ی ھولر چاك ناكرتوە بۆی بیارماندا بناردنی ئامری چاپك بۆ شاری موس شونی"حاج حمید اخوان"ل موس بۆ چاكردنوەی و بپی پسوولی خاوەن دووكانك پارەكی بۆ سرف

بكرت.

١٩٥٤/٧/١٥ز ك یاری ژمارە (٣٦٧) ل٤- بدەكات ١٣٧٣/١١/١٦ك دەرچووە. تیایدا ئاماژە ب نووســـراوی رۆژنامكانی ئوكات"رۆژنامی الحیاد" ب ،تاو، صـــوت االھالی، الرایـــھداواكردنی كرـــی بوكردنوەی بوكراوەكانی سرۆكایتی شارەوانی لوان ٣دینارو ٥٠٠فلس بۆ رۆژنامی ھتاو كـــ لھولر دەردەچت لجیاتی بوكردنوەی ئـــاگاداری "كردنوەی شـــقامی موس لنوان شـــقامی مظفرو ملیك فیسی دووەم" ل گڕەكی عارەبان. بی دینارك و٧٥٠ فلس بۆ رۆژنامی صوت االھالی ك لشاری بغدا دەردەچت لجیاتی بوكردنوەو ئاگاداری "دروستكردنی علوەی "ی"الرایی ٣دینار بۆ رۆژناموزەوات". بســـك لشاری موس دەردەچت بۆ بوكردنوەی

ئاگاداری كینی "حادل"بۆ شارەوانی ھولر.

٥- بیـــاری ژمارە (٣٦٨) لـــ ١٩٥٤/٧/١٥ز ك دەكاتـــ ١٣٧٣/١١/١٦ك دەرچووە. تیایدا ئاماژە بوەدەكات ك ئۆتۆمبلكی شارەوانی ھولر نتواندراوە لشاری ھولر چاكبكرتوە بۆی نردراوە بۆ شـــاری كركووك"كۆمپانیای اوســـتن"بۆ چاككردنوەی ب بی ١٨دینار و

.ی كۆمپانیاكی پسوولپ٨٨٠فلس ب

٦- بیـــاری ژمارە (٣٨٠) لـــ ١٩٥٤/٧/١٧ز ك دەكات ١٣٧٣/١١/١٨ك دەرچووە. ئاماژە بوەدەكات ك ئاگادارییك لالین سرۆكایتی "پـــۆژەی بـــۆ بوكراوەتـــوە شـــارەوانی دروستكردنی علوەی سوزەوات ل باغی شار"و بندەرەكانی ھولر داواكارییكانیان پشكش ب شـــارەوانی كردووەو دوای دیراســـكردن، بدوالل عندەران"جب دراوەت ۆژەكـــپو رەشـــاد خورشـــید"چونك ئو بە پارەیی ئوان دیارییان كردبوو لھموو بندەرەكانی دیك كمتربوو، كـــ ٣٨٨٠ دینارو ٥١٤ فلس بووە. بندەرەكانی ئوكاتی شـــاری ھولر ئم بڕزان بووین:"١- فایق نادر و شریف جامبـــاز. ٢- جالل خلیـــل و حاجی یادیگار بكر. ٣- عبدولقادر حاجی محمد و حیدەر حاجی حســـن. ٤- جالل عبدو و رەشاد خورشید. ٥- شھاب شخ یونس. ٦- عنتر

محمد".

٧- بیـــاری ژمارە (٣٩٤) لـــ ١٩٥٤/٧/٢٩ز ك دەكاتـــ ١٣٧٣/١١/٢٨ك دەرچووە. تیایدا یاریداوە بـــر بولنی شـــارەوانی ھنجومئخرجكردنی بی دینارـــك و ٥٠٠فلس كری چاكردنوەی"عرەبانـــی زبـــ"ی گڕەكـــی قاو عارەبان، بۆ دارتاش"قۆجوفی و خانمستفتحوـــ نجار". ئـــم خرجكردن بپی راپۆرتی ھاوبشـــی مئموری بشی شارەوانی و موراقیبی بازاڕ بووە. دیارە ئوكات ئۆتۆمبل و تراكتۆر و دەمبـــر نبووە تنیا عارەبانی

دار ھبووە!!!

٨- بیـــاری ژمارە (٣٩٨) لـــ ١٩٥٤/٧/٢٩ز ك دەكاتـــ ١٣٧٣/١١/٢٨ك دەرچووە. تیایدا یاریداوە بـــر بولنی شـــارەوانی ھنجومئســـرفكردنی بی ٣٠٠فلس بۆ كینی ٤ چوار بۆ"ئاوڕژكردنـــی"دەروازەی بتـــاڵ تنكی قتـــی ھولر بـــۆ پاراســـتنی ھاوتیانی دانیشـــتووی قت ل تۆزو خۆی بردەرگای ق، ل ئاكامی ھكۆینی پۆژەی ئاوی نوێ

ل قت.

١٩٥٤/٧/٢٩ز ك یاری ژمـــارە (٤٠٢) ل٩- بدەكات ١٣٧٣/١١/٢٨ك دەرچووە. ئم بیارە بزمانی كوردی نووســـراوە، كوابوو پش ٥٣ ســـاڵ زمانی كوردی ب رەسمی بكارھاتووەو وەی لرەڕای ئرمی بووە، ســـكـــی فزمان یارەكب كراوە. لن دەستووریش ئاماژەی پئاماژە بكری رووناك كردنوەی شقامكان و فرمانگی شارەوانی و قسابخانو مزەخی ئاوبار، لمانگی حوزەیرانی سای ١٩٥٤ ك كۆی ١٣٠ دینار و ٩٨٥فلس. دەب ی كردۆتپارەكئوكات ھولر چند شقامی ھبووبت ببی ١٢٦دینار بۆ مانگك كارەبای رووناككردنوەی

شقامی بۆ سرفكرابت؟!.

١٠- بیـــاری ژمارە (٤٠٥) لـــ ١٩٥٤/٧/٢٩ز ك دەكاتـــ ١٣٧٣/١١/٢٨ك دەرچووە. تیایدا ئاماژە ب زیادكردنی مووچی فقیرانی چند ئافرەتكی دەســـت كورت دەكات ل ١٠٠فلس مانگان بۆ ٢٥٠فلس. ئویش دوای نووســـینی عریزەیك لالین ئافرەتكو پشتگیری دوو ئندامی ئنجومنی شارەوانی ھولر ھر یك ل:"علی حســـن و مجیـــد حاجی یونس ریاری شـــارەوانی". دیارە ٢٥٠ فلس كو ژمدەیكردە روبع دینارك پارەیكی كم نبووە بۆی پویستی ب بیاری ئنجومنی شارەوانی

ھولر بووە.

١١- بیـــاری ژمارە (٤٣٢) لـــ ١٩٥٤/٨/١٦ز دەرچـــووە. ١٣٧٣/١٢/١٥ك دەكاتـــ كـــتیایـــدا ئاماژە بـــ رەزامندی ســـرۆكایتی شارەوانی ھولر دەكات لسر دروستكردنی ھاوتی"داود ســـلیمان الطائی"بـــۆ ٣دوكان لسر مولكی شارەوانی ل تنیشت باخچی شـــارەوانی ل شقامی ســـحددین بپی راپۆرتـــی ئندازیاری شـــارەوانی كۆنووســـی ر برامبند، بتمی تایبخشپشكنین و ننیشتجبوون بۆ ماوەی "١٠"ساڵ ب مرجك كشارەوانی و دوای ١٠سا ١٠دینار بدات نسادروســـتكراوەكان ببت موكی شارەوانی"عقد مساطح". دوای ئوەی ئنجومنی شارەوانی دیراســـی پۆژەكی كردووە، ك دووكانكان بـــ ١١٥٠دینـــار دروســـتدەكرن و كری ھر دوكان ب ٤٠دینار ســـان دەخملنرت و ٣ دوكانك دەكات ١٢٠دینار لماوەی ١٠ســـاڵ ل ۆژەیم پوابوو ئـــ١٢٠٠دینار ك دەكاتـــبرژەوەندی شـــارەوانیدای، بۆیـــ رەزامندی دراوە ب"مساطح"ك، لوكاتش وا باو بووە ك بر مولكگر ئولكانی ھوان بازرگاننل١٠ساڵ كرێ، نرخی خۆی پ بكاتوە ب قازانج

لقم دەدرت.

١٢- بیـــاری ژمارە (٤٤٢) لـــ ١٩٥٤/٨/٢٣ز دەرچـــووە. دەكاتـــ ١٣٧٣/١٢/٢٢ك كـــتیایـــدا ئاماژە بوە دەكرت ك شـــقامكی تازە بناوی شـــقامی موس لنوان ھردوو شقامی سوتان موزەفرو ملیك فیسی دووەم دروســـتدەكرت، بۆی بپی فرمانی كارگی موتسرفیتی لیوای ھولر ھردوو بڕزان"فخری ئمین و جمیل عبدولكریم"(وا دیارە ھردووكیان ئندامی ئنجومنی شارەوانی ھولرن)دیاریكراون بۆ لیژنی خمالندنی ئو ھود"كعجیل یكی ژمارە"٦٢ تمو ی لشبدەكوت بر شقامكو خاوەنكی"سعید

جنباز عوسمان و ھاوبشكانیان".

١٩٥٤/٩/٢٥ز ك یاری ژمارە (٤٩٧) ل١٣- بدەكات ١٣٧٤/١/٢٦ك دەرچووە. تیایدا ئاماژە ب ژمارەو خاوەن موككانی گڕەكی تعجیل ككانیـــان جوولخاوەن ھـــود دەكات كیبووینو لھولر نماون و رەگزنامی عراقیان مولككانیان"تجمید"كراون سندراوەتوەو لو دوای كردنوەی شـــقامی موس بشكی ب ی دیككشقام و بر شـــب توتوونكرووخاوی ماون و شوەی شقامكی ناشیرین كردووە، بۆی ھۆشداری دراوەت ئمانی گشتی چاودـــری و كارگی موكـــی جوولككان" االمانـــة العامـــة لمراقبة وادارة امـــوال الیھود المسقطة عنھم الجنسیة العراقیة"ك لماوەی ٤ مانگدا ھســـن ب دروستكردنی موككان بپچوانوە ســـرۆكایتی شارەوانی بپی یاســـای االســـتمالك ژمارە ٣٩ی سای ١٩٣٦

موككان ئیستمالك دەكات. ١- ٤٤/٢ تعجیل- ئیبراھیم حسقیل شمعون

٢- ٧٥ تعجیل- نیســـان حســـقیل اســـحق و ھاوبشكانی

٣- ٧٦ تعجیل- اسالن ئاھو و ھاوبشكانی ٤- ٤٣ تعجیل- حاب شبو یوتو

٥- ٧٢ تعجیـــل- نیســـان عبـــد النبـــی و ھاوبشكانی

٦- ٧٣/٢ تعجیل- ساسون حاخام شبل ٧- ٧١ تعجیل- یوشو نوری

٨- ٧٧ تعجیل- فران ھارون و ھاوبشكانی٩- ٧٤ تعجیل- اسالن یونان و ھاوبشكانی

و برایمـــۆك شـــدرە تعجیـــل- ٦٨ -١٠ھاوبشكانی

١٤- بیـــاری ژمارە (٥٤٤) لـــ ١٩٥٤/٩/٣٠ز ك دەكاتـــ ١٣٧٤/٢/٢ك دەرچـــووە. تیایدا بیار دراوە ك بی ١٥ دینار دیاری بكرت بۆ كینی چند كلوپلی پیشسازی دەستكردی شـــیكردن لر بۆ ھاوبولھكـــوردەواری ل غدا كب ریتانی لســـازی بشانگای پیشپ راقی داوا لی مانگی سووری عی كۆمگرلموتسریفی ھولر كراوە بۆ ھاوبشیكردن لم پشانگای، ئنجومنی شارەوانی بڕز"محمد یحیا"ی جابـــی دیاری كردووە كـــ بم ١٥ دینارە"جاجم و كوی بسیم و گۆرەوی خوری و كش"ی دەســـتكردی كـــوردەواری بكت و بنردرت بغدا بۆ ھاوبشـــی ل پشانگای

ناوبراو.

١٩٥٤/١٠/٧ز ك یاری ژمارە (٥٤٦) ل١٥- بدەكاتـــ ١٣٧٤/٢/٩ك دەرچووە. تیایدا بیار دراوە بی ٣٦دینار بدرت فڕاشكانی شارەوانی كـــ ناویان نووســـراوە ھریـــك ل"ئحمد محمود و علی ئحمد و محمد مستفا" وەكو دەرمای جلوبرگی زستان"مخططات الكسوة الشـــتویة" بۆ ھر یككیان ١٢دینار بمرجك ٧ دینار پشـــین بۆیان ســـرف

.ی دیكنج دینارەكت دواتر پبكر

١٩٥٤/١٠/٧ز ك یاری ژمارە (٥٤٧) ل١٦- بدەكات ١٣٧٤/٢/٩ك دەرچووە. تیایدا بیار دراوە

بی ٥دینار ك نرخی ٥٠كل"قالب"بفرە(نرخی یك كل بفر ١٠٠فلس بووە) دراوەت ژمریاری ك ە پارەیو بوە ئكالكردنشارەوانی بۆ یبـــۆ ماوەی ١٩٥٤/٦/١٠ تاوەكـــو ١٩٥٤/١٠/٧ ٤٠٠ یاردراوە كروەھا بكان. ھی پسوولپب ساوە بھ ریاری شارەوانی كژم تفلس بدرچاكردنوەی سارد كرەوەی "ثالج"شارەوانی. لو بوایدام ك ســـارد كرەوەك ل تنكو دار دروستكراوەو بلوعیكی بچووكی ھبووەو چارەگ بفرك لتك تانكی ئاوەك دادەندرا

.وەی ئاوەكبۆ ساردكردن

١٧- بیـــاری ژمارە (٥٥١) لـــ ١٩٥٤/١٠/٧ز ك دەكاتـــ ١٣٧٤/٢/٩ك دەرچـــووە. تیایدا بیـــاردراوە ك بی ٨دینـــارو ٤٠٠فلس خرج بكرـــت بۆ كینـــی(كاو جۆ)بـــۆ ئاژەكانی بریتی بووە ل شـــارەوانی بۆماوەی ١٥رۆژ ك٥٧٠ كیلـــۆ جۆ و ١٠٠٠ كیلـــۆ كا، بیارەكش

بكوردی نووسراوە.

١٨- بیاری ژمـــارە (٥٩١) ل ١٩٥٤/١٠/٢٥ز ك دەكات ١٣٧٤/٢/٢٧ك دەرچووە. بزمانی وە دەكات ككوردی نووسراوە تیایدا ئاماژە ب"كمكردنوەیك"بوكراوەتوە بۆ ئامادەكردنی

قوماش و دورینی"١٠قات جل"ی زســـتانی بۆ مئمور قسم و ٨ موراقیبی شارەوانی ك ھر .دایگكی لنك سیدارەو پشـــتقات جلمونقاسك ئیحالی برگدروو(غوالم جبار خیات)كراوە. ھر ١٠قات جلك ب ٧٠ دینار شینك پرجمرگدرووی ناوبراو بب دراوەت ی دیكـــت و نیوەكبدری پنیوەی پارەك وەی قاتواوبوون و دوورین و وەرگرتندوای ت

جلكان.

١٩٥٤/١١/٤ز ك یاری ژمارە (٦٣١) ل١٩- بدەكاتـــ ١٣٧٤/٣/٨ك دەرچووە.تیایدا بیار ژیكی شارەوانی كدرفرۆشـــتنی گو دراوە بھردوو چاوی كور بووەو كینی گودرژكی دیكـــ. كوربوونی گودرـــژی یكم بپی نووسراوی تندروستی بیترەی لیوای ھولر

سلمنراوە.

٢٠- بیاری ژمـــارە (٦٦٩) ل ١٩٥٤/١١/٢١ز ك دەكات ١٣٧٤/٣/٢٥ك دەرچووە.تیایدا بیار دراوە ب خرجكردنی بی ١٩٠ فلس دوای بینینی راپۆرتی (كاتب تحریر)ی شارەوانی بۆ كینی٢ شووش(بطل) ل ماددەی (أمشی: ئیمشی)بۆ ھردوو ژووری سرۆكایتی شارەوانی و تحریر

پارزەر حوسامدین سرداری

بشی یكم

بیارەكانی ئنجومنی شارەوانی ھولر پش ٥٣ ساڵبۆ لناوبردنی میش و مگـــز. بۆ زانیاریتان ماددەی ئیمشی بو ماددەی دەگوترا ك مش و مگزی لناو دەبرد لجیاتی(فلیت)ی ئستا.

٢١- بیاری ژمـــارە (٦٨٠) ل ١٩٥٤/١١/٢١ز ك دەكاتـــ ١٣٧٤/٣/٢٥ك دەرچووە. تیایدا رەزامنـــدی دراوە بـــ داوای ھاوتی"جالل خلیل"ك داوای دروستكردنی ٣ دوكانی كردووە لسر مولكی شـــارەوانی لتنیشت باخچی یانی فرمانبران ل شقامی سحدین بپی مرجكانی شارەوانی برامبر نیشتجبوونی ی ١٠دینار بداتكر نبۆماوەی ١٠ســـاڵ و ساشـــارەوانی دوای ١٠ســـاك دروستكراوەكان ببت موكی شـــارەوانی. دوای دیراسكردن و خمالندنی كری ھـــر دوكانك ب ٤٠ دینار ســـان، كوات ھرس دوكانك سانكی دەكاتـــ ١٢٠دینـــار، لبرئـــوەی تچوونی دروســـتكردنی ھرس دووكانك ب ١٥٠دینار خملندراوەو سان ١٠دینار دەدات بمجۆرە لســـوودی شـــارەوانیی ئم گربست(عقد مساطح) لگڵ ھاوتی ناوبراو بكات، ئم كی دیكستبڵ گرگل شنھاوچ ستبگرلگڵ ھاوتی"داود سلمان". بمرجك ئم گربست بوبكرتوە بۆ ھاوتیان بۆماوەی ١٥رۆژ و ئگر كســـك نیازی ھبوو لسر رجی باشـــتر لمب ۆژەكـــنجامدانـــی پئبرژەوەندی شـــارەوانی ئوكاتـــ بدرت ئو

!!..سك

٢٢- بیاری ژمـــارە (٦٨٥) ل ١٩٥٤/١١/٣٠ز ك دەكات ١٣٧٤/٤/٤ك دەرچووە. تیایدا بیار دراوە ٦٥٠فلس خرج بكرت بۆ "رەئوف سابیر" چونك شارەوانی ویستوویتی ١٣ كورتان بۆ ر كورتانی بژەكانی ئامادە بـــكات ھدرگو كارەك و پارەیبووە بس نم ك٣٠٠فلس، بئنجام بدات بۆیـــ لگڵ(أھلی مھن) اتفاق كراوە ب زیادكردنی ل ٣٠٠ فلس بۆ ٣٥٠فلس، بمجۆرە پویست دەكات بی ٦٥٠ فلس زیادە

سرف بكرت بپی ماددە/٤و فسی ٥. ،دییســـعد ئاغای ئمموحســـین ئاغا كوڕی مح *لســـای ١٩٠٥ لشـــاری ھولر لدایكبووەو لمانگی تشرینی یكمی ســـای ١٩٧٩ كۆچی دوایی كردووە، بۆماوەی نزیكی "٣٠"ســـاڵ سرۆكی شارەوانی ھولر بووە، لسردەمی ئو بوە ناسراوە ك پیاوكی دەست پاك و ھمن و لســـرخۆو قورســـایتی كۆمیتی ھبووە ل شـــاری ھولـــر، رۆژانی ھینـــی بیانیان

لدیوەخانی خۆی پشوازی لمیوانان كردووە. مال ئفندی وەكو ربرو قوتابخانیكی گورە بووە بۆ ئو، چونك تاق خوشـــكزای مال ئفندی بووە، دواتـــر كچی گورەی ئحمد عوســـمانی خواســـتووە ر بـــووە، كولریفی لیـــوای ھســـم موتكی كـــ د موفتی. موحســـین ئاغا ســـمبرای مح دەكاتـــكوڕی لپاش خۆی بجھشـــتووە"نجدەت، محمد و نجات"كـــ محمـــدی كـــوڕی بۆماوەی ٣٠ســـاڵ برپرســـیاری بشی وتانی رۆژھتی ناوەڕاست بووە بووە لیان ھنـــدەن و رۆل ل"BBC" یئیزگ لـــ ل رۆژان ك"BBC"ی كوردســـتان بۆواوەگرتنی ھرۆژنامكانی كوردستان ھواكانی وەرگاوەتوە سر

زمانی ئینگلیزی بۆ ئزگی ناوبراو. موحسین محمد ئاغا ئسعدی ١٩٠٥-١٩٧٩

١

٣

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،33بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی نامگب

کورته یه ک له ژیانی میرکامرانکامران کـــوڕی ئه مین عالـــی بدرخان،دایکی ناوی ســـه نیعه چه رکه زه ، برای میر جـــالده ت

وسوریه بدرخانه ،ســـه ره تای مندالی وه ک ھه ر یه ک له منداله کانی بنه ماله ی به درخانیه کان،له باشترین قوتابخانه ی ئه وکاتی ئه ســـته مبۆل(١) خوندویه تـــی که قوتابخانه ی ( لیزویم ی فه نســـی ) له گه الته سه رای بوو، به ھۆی کاره کانی باوکی که له زۆر شونی جیاجیای ناو سه لته نه تی عوسمانی ده ست به کاربوه له م شونانه میر کامران خوندویه تی ، له ســـالی ١٩٠٦ کات ســـه رۆکی ھه والگری ســـولتان ڕه ز وان شا کوژرا،ســـولتان براری دا نه وه کانی بدرخان له ســـه ر کار البدرن و دوور بخرنه وه له ئه سته مبۆل بۆ شونه دووره کانی ناو سه لته نه تی عوسمانی ئه و بیاره به زوویی ج به جـــ کراو ھه موویان دوور خســـتنه وه ، دوای کوده تاکه ی اتحادوته ره قی سالی ١٩٠٨له ئه ســـته مبۆل زۆر له وانـــه ی دوورخرابوونـــه وه

گه رانه وه بۆ ئه سته مبۆل.له سالی ١٩١٣ کامران و جالده ت په رتوککیان به ناوی(ڕاستی یا که تنائه درنه )به زمانی تورکی بالو کردۆته وه ،کامران ئه ندامی کردستان تعالی جمعیه تی بوو یه ک له نوســـه ره کانی گۆڤاری ژیـــن بوو که ئه م کۆ مه له یـــه ده ری ده کرد له ئه ســـته مبۆل،ئه ندامی کۆمه له ی یه کتی مالباتا

به درخانیه کان بوو.له ســـالی ١٩٢٢ کامران وجالده ت وســـه فده رو تۆفیقی برازایان کوڕی سوره یه ده چن بۆ ئه لمانیا له شـــاری میونشن نیشـــته ج ده بن له زانکۆ ده خوینن،ئه و مـــاوه ی له وێ ژیانیـــان زۆر به سه ختی وھه ژاری و ب پاره یی به سه ر بردوه .

دکتۆرمیرکامران بدرخان دوای مردنی باوکی ده گه ڕته وه بۆ به یـــروت الی مامی خه لیل ڕامی

جگیرده بت،له گه ل میرجه الده تیشله شـــام یه کتر ده گرنه وه ،له م ماوه یه دا تاسالی ١٩٤٧ د.کامران ھاوکاروھاوخه باتی میرجه الده ت ده بت له بواری سیاسی وکلتوری وڕۆژنامه وانیدا.

زمانه کانی ئه لمانی وفره نسی وه ئینگلیزی باش ده زانی به ھۆی زانینی ئـــه م زمانانه وه تکه لی باشی به که لتوری ئه ورووپی کردوسودی لوه ر گرت،له ماوه ی ژیانیـــدا چه ندین به رھه م وبابه تی له بواره کانی زمان،ئه ده ب،ڕۆژنامه وانی،کلتوری،وه رگران،له زمانه بیانیه کان وه رگاوه ته سه رزمانی کوردی ، له ڕۆژنامه وگۆڤاره کانی وه ک:ھاوار،ڕۆژانوو،ژین،سه ربه ستی،ڕۆناھی،ستر، وه له کوردی بۆ زمانه کانی،ئینگلیزی،فره نسی،ئه لمانی بابه تی په یوه ندیدار به کلتوری کوردوگه لی کوردســـتان

وه رگـــراوه له بالوکراوه ئه وروپیـــه کان بـــالوی کردۆته وه .

میرکامـــران له بـــواری دبلۆماســـی و کلتوری وڕۆژنامه وانـــی و شیعروچیرۆکنووســـین وکو ردایه تیـــدا به ھره داروبه تواناوخـــاوه ن قه له مکی ڕه نگین بوو،ھاوکارو پشتیوان ویارمه تیده ری میر جه الده ت بووله ده ر کردنی گۆڤاری ھـــاوار ،له زۆربه ی ژماره کاندا به رھه می ھه مه جۆری وه ک(ووتار،شیعر،چیرۆک،وه رگان،چوارینه کانی خه یام،ته فسیری قورئان وفه رمووده کانی پغه مبه ر(د.

خ))ی بالوکردۆته وه .له ســـالی ١٩٢٦ له زانکۆی الیبزیک دکتۆرا له مافناســـی وه ر ده گرێ به چاودیری پرۆفیسۆر

یاکوبن.له سالی ١٩٢٧ له گه ل میر جالده ت به شداری له دامه زراندنی کۆ مه لـــه ی خۆیبوون ده کات له به یروت،ده بته نونـــه ری خۆیبون له به یروت، ھه ولی باش ده دات بۆ باشتر کردنی په یوه ندی ئه رمه ن وکورد لـــه یه کتریان نزیک ده کاته وه بۆ

دژایه تی کردنی تورکیا.لـــه ١٩٣٢ئه ندامه تـــی خـــۆی له خۆییبـــون

ده کشته وه .له سالی ١٩٣٥ دیوانی شیعری به زمانی ئه لمانی به نـــاویSchnee des ( Licht)به فرو

ڕوناھی بالوکردۆته وه له به رلین. Der Adler)کی به ناویله سالی ١٩٣٧ڕۆمانVon kurdistan )به زمانـــی ئه لمانی بالو

کردۆته وه باسی ڕاپه ڕین ودۆزی کورد ده کات.له سالی ١٩٣٨ په رتوککی بۆ فیربونی زمانی کوردی به ناوی (ئه لف وب ی کوردی)له به یروت

چاپکرد.ئه وماوه ی له لوبنان بوومه دره سه یه کی کردبۆوه له حی (زقاق البـــالط) بۆ ئه وکوردانه ی دوای شۆڕشی شخ سه عیدی پیران وشۆڕشی ئاگری ئاواره ی لبنـــان بوون فری خونده واری وزمانی کوردی ده کردن ، یه ک له مامۆســـتا یـــه کا ن

نوسه ری ھاوار مسته فا ئه حمه د بۆتی بوو.له ڕادیـــۆی ڕۆژھـــه الت لـــه به یـــروت ســـالی ١٩٤١ھه فته ی دووجار ڕۆژانی چوار شه م وھه ینی به رنامه ی به کوردی بالوده کـــرده وه ، به ر له وه ی

بچ بۆ فره نسا پارزه ری ده کرد.له کاری ڕۆژنامه وانی مه به ستی ھۆشیارکردنه وه ی گه لی کوردوبالوکردنه وه ی بیرو ھه ستی کوردایه تی ونه ته وه یی بووه ،وه مه به ستی ناساندنی کلتوری کو ردی ودۆزی کورد بوه به نه ته وه کانی ئه وروپی و

جیھانی.له ده ســـتپکی شۆڕشـــی ئه یلول نونـــه رو

قسه که ری بارزانی و شۆڕش بووله ئه وروپا.له سالی ١٩٥٤له گه ل ژنه پۆلۆنی ( ناتالی دۆسۆڤه تزکی)ژیانی ھاوسه ری پک ده ھنن ،تاکۆتایی ژیانی له گه ل میرکامران ژیاوه له ســـالی ١٩٧٥

کۆچی دوایـــی ده کات له پاریس،میرکامرانیش له ســـالی ١٩٧٨ کۆچی دوایی ده کات، له سه ر وه سیه تی خۆی الشـــه که ی ده ده ن به زانستگای پزیشکی بۆ لکۆلینه وه ی زانستی،ئه وه ش ئاماژه یه بۆگه وره یی ومرۆڤ دۆستی وزانست په روه ری دکت

ۆرمیرکامران بدرخان.ڕۆژنامه گه ری د. کامران بدرخان له به یروت

ڕۆژنامه ی ڕۆژانوو:ڕۆژنامه یه کی سیاســـی ھه فتانه بوو له به یروت له کاته کانی جه نگـــی دووه می جیھانی به زمانی کـــوردی وفره نســـی ده ری ده کرد،ھه واله کانی جه نگ به زۆری بالو ده کرانـــه وه له ڕۆژنامه که دا ،وه ھه روه ھـــا بابه ته کانـــی کلتوری وھـــه وال ومژووئاینی ودۆزی کوردی تیادا بالو ده کرده وه ،

به تکایی ٧٣ ژماره ی لده رچووه .یه که م ژماره ی له ٣ی گوالنی ١٩٤٣ده رچووه ،ژماره ١٢و١٣ به یه که وه ده ر چووه ،ژماره ی ١٤ ده ڕۆژ دوای ئـــه وان ده ر چووه ،چوار الپه ڕه یـــی بوو ھه فتانه ده ر چووه ،دواتر دوو ھه فته جارک ده ر چووه تا ژماره ٤٨ ســـ الپه ڕه به کوردی ویه ک الپه ڕه به فره نســـی بوو،له ژماره ٤٩وه ژماره ک Le به کوردی وژماره ک به فره نســـی به نـــاویjour Nouvea ده رچووه تادوا ژماره ی ٧٣

به فره نسی له ٢٧،٥،١٩٤٦ده رچووه .رۆژانو ونه داربـــووه له ژماره ی ٤٦و٤٧دا ونه ی ژنان وپیاوان و په رســـتگاو گۆڤه ندی کوردانی ئزیدی بالو کراوه ته وه ،قه باره که ی ٣٠به ٤٦ســـم

بوه .کامران زۆربه ی بابـــه ت وھه واله کانی به خۆی

ئاما ده کرد، باقی بابه ته کانـــی تر میر جالده ت ،قدری جان،ئوسمان سه بری،جگه رخون، حسن ھشـــیار ....ھتدبابه تیان بۆ ده ناردوھاوکاریان

ده کرد.له رووی ھونه ری ته کنیک وده رھنانه وه ھیچیان له ڕۆژنامه کانی ئه وسه رده می لبنان که مترنبووە، لبنان مژووه کـــی درینی چاپه مه نـــی ھه یه ، وه ســـتانی ڕۆژنامه که ش ده گه ڕیته وه بۆخراپی باری ئابـــوری میر کامران وئالۆزی ڕه وشـــی سیاســـی کورد له و ســـه ر ده میـــدا، زۆرجاران ڕۆژنامه کانی میرجالده ت ومیرکامـــران له به ر

خراپی باری ئابوری وه ستاوه . ڕۆژنامه ی ستر:

پاشکۆی ڕۆژنامه ی سیاسی ھه فتانه ی ڕۆژانوو بووه ،سه رجه م ســـ ژماره ی چاپوبالوبۆته وه ســـالی ژماره یه ک له به یروت،به ڕنووسی کوردی پیتی التینـــی بووه ،بابه تی جه نـــگ وچیرۆک وزانـــاو کـــوردی وشـــیعروگۆرانی فۆلکلۆری سه رکرده ونووســـه روو شـــاره کانی ئه وروپـــی به شـــوازی ونه داربوه ولبنانی بالوکردۆته وه، ڕۆژنامـــه ی ڕۆژانوو،ڕۆژنامه ی ســـترو گشـــت ڕۆژنامه کانی تر له کاتی دیاری کراوی خۆی ده ر

نه چوون.له سه ر الپه ڕه ی یه که می ھه رســـ ژماره له الی چه پ ونه ی گۆی زه وی ھه یه له سه ری نوسراوه

ستر،له ژره وه ناونیشانی ڕۆژنامه که نووسراوه Berut

Weqif tabetMeydana Biree

٧٤-٠٤&٨٤-٤١:Telله ته نیشت ئه م ئه درسه سال وژماره ،له ژره وه ڕۆژومانگ وسال ،نرخی ڕۆژنامه که پنج لیره ی سوری،له ته نیشت ھه مان ئه درس به فره نسی نووسراوه ،له ده سته ڕاست به گه وره یی له سه ره وه نووسراوه Welat Beri Her Tisti ووالت پش ھه ر شتکه .له ژری به فره نسی نووسراوه

ستر پاشکۆی ڕۆژانووه .ژماره ١:ســـالی یه که م له ٦،١٢،١٩٤٣ده رچووه ،ل١بابه ت: ژیانی ژاندارک ژنه ڕزگارکه ری فره نسی ونه کی له سه ر ئه سپ،پارچه شـــعرک به ناوی قه ول،ونه یه کـــی گه وره ی پاریـــس پایته ختی فره نسا،نوســـینکی کورت له ژری نوسراوه باسی جیاوازی ئمه و ئه وان وپشکه وتنی وان

ده کات وده ل کوردوئه وروپی ئامۆزان.وگوندی سروشـــتی ل٢بابه ت:چه نددیمه نکی بابه تی ژاندارک،بابه تکی فره نســـا،ته واوکه ری

نوسه ری سۆڤتی به ندا الیا ئرنبۆرگ.ل٣ بابـــه ت: چه ندونه یه کـــی شـــاروگوندی فره نسا،شاعیری فره نسی ژان ڕاسین،ئاگاداریه ک بۆئـــه و گۆڤاروڕۆژنامه کوردیانـــه ی ده رده چن( ڕیاتـــازه ھه فته ی ســـ جار له باژـــی ڕه وان

،ژیـــان له ســـلمانی،گه الوژ له به غدا،ھـــاوار له شـــام،ڕۆناھی دووســـاله له شام،نیشـــتمان له ئران،ڕۆژانوو له به یروت)،له گۆشه یه ک نوسراوه خاوه نوبه ڕوه به ر میرکامران بدرخان، گۆشه یه ک

ده نگی سه ربه ستی .فه لســـه فه به نـــاوی ل٤بابه ت:بابه تـــک وفه یله سوف،ونه ی برجی ئیڤل،ونه ی فیکتۆر ھۆگۆ،په یکه ری ڕۆدین،ونـــه ی زانای کیمیایی فره نســـی لویس پاستور،ونه ی زانای فره نسی ئیدوارد برنلی،بابه تک به ناوی ده ست خه تن چه له نگ،گۆشـــه یه کی بچـــوک له الی چه پـــی

خواره وه به ناوی کال وکالکن ڕه به ن. ٢٨،٢،١٩٤٤ دووه م ســـالی : ژمـــاره ٢ ده رچووه ،ل١بابه ت:ونـــه ی دووالوی کـــوردی ئراق،ھۆنـــراوه یه ک به نـــاوی قه ول،بابه تکی کورت جیھان جیھانا میلله تن ئازا، شـــعرک شـــه ھیدان،ونه ی شـــه ھنامه ی ده ڕابـــن فۆکه وانانـــی فره نســـی،ونه ی جه نگاوه رانی کی کورته تیادا ده لنده ڤان بابه تشکگر،خوئده ردی ئمه نه خونده واریه ، ز انست وخونده واری چاوکردنـــه وه و پشـــکه وتنه.ل٢ بابه ت:ونه ی فۆکه ی ھاوپه یمانان به ئاسمانه وه ن ،بابه تک خه بـــات و گیان فیداکردنـــی مـــه زن، ونـــه ی دووسه رباز،چیرۆکی ڕۆڤی وتۆزی به گ سلمان مه رجی،ونه ی تۆپی ته یاره شـــکن.ل٣بابه ت:نرخی ئازادی وسه ربه ســـتی گه الن،پاشماوه ی چیرۆکی ڕۆڤی وتۆزی به گ،ونه ی جه نگاوه ران به پیاده ،به سه یاره ، به ماتۆڕ،تانکی سه ربازی.ل٤بابه ت: مانشـــتک به گه وره یـــی پلنگه کی جه نگاوه رک،پاشـــماوه ی ھارودژوار،ونـــه ی چیرۆکی ڕۆڤی وتۆزی به گ،گۆشـــه ی مه ته لی کوردی،،ونـــه ی جه نـــگاوه ران له ســـه نگه ردا له سه ری نووسراوه جه نگ به رده وامه به شوه یه کی

خوناوی باس له زه حمه تی شه ڕ ده کات.ژماره ٣:سالی س یه م ٢٢،١٠،١٩٤٥ ده رچووه :ل١بابه ت:بابه تک له ژر ناوی مانه وه لۆیه ؟،ئاگری لۆکس شعری جگه ر خون، ھه والی سه ربه خۆبوونی A,F,P کوردستان ڕادیۆی تاران ڕایگه یاندوهکوردانی ئران بۆماف وسه ربه خۆیی کوردستان خه بات ده کـــه ن، ئه م ھه واله ســـه رانی تارانی غه مبارکردووه ، ھه والی په یمانی کوردی، چه ند دیمه نکی سروشتی لبنان.ل٢ بابه ت چیرۆکی بوم وڕۆڤی،ئاگادری بونی ڕادیۆی کوردی وکاتی په خشـــکردنیان : ڕادیۆی کـــوردی له به یروت سه عات پنج ونیوی ئواره دواھه واله کانی جیھان بالو ده کاته وه ،ڕادیۆی به غدا ســـه عات چواری ئـــواره تاپنج به رده وامه ،ڕادیۆی کوردســـتان ،ڕادیـــۆی ئازربایجان له دوای نیوه ڕۆ ســـه عات پنج ده ســـت پده کات به زمانی کوردی،چه ند دیمه نکی به فر.ل٣بابه ت: ونـــه ی جوانکاری دوو ژن،گۆرانـــی فۆلکلۆری کـــوردی به ناوی

یادێ ڕه به ن له عاموده ناردراوه ،چه ند ونه یه کی به فر له چیاکانی لبنان،ونه ی ته الر ســـازی و کوردی به ناوی کورته بابه تک.ل٤بابه ت:گۆرانی ده رســـیم ،دوو ونـــه له ســـه رپاپۆڕوڕگای ده ریایی،ئـــاگاداری بالوبونـــه وه ی په رتـــوک به زمانی عه ره بی له ســـه ر دۆزی کورد له لبنان ١- کورده کانی لبنان وسوریه نوسینی د.ئه دیب معوه د٢-کردستان اوبالد اکراد نوسینی یوسف مالک خاوه نی ڕۆژنامه ی اســـرا له به یـــروت ٣- القضیه الکردیه نوسینی د. معوه د، ونه ی ژنان کار ده که ن، ونه ی مناالن بالی ده که ن، ونه ی

چیاو دارستانی ھندستان. (Bulletin Mensuel) گۆڤاری بولتـــه ن:کاتک میرکامران ســـه نته ری لکۆلینه وه ی کوردی له ســـالی ١٩٤٨ له پاریـــس دامه زراند، به ئامانجی ناســـاندنی دۆزی کورد به ڕای گشتی جیھان تاگه لی کـــورد به مافه کانیان بگه ن، بۆ به رفراوانتر کارکردن بۆ ئه م مه به ســـته گۆڤاری بولته نی مانگانه ی سیاســـی ده رکـــرد به زمانی فره نسی وئینگلیزی شـــازده الپه ڕه بوو،ژماره یه کـــی بولته ن له ناوه ڕاســـتی ســـالی ١٩٤٨ له پاریس بالوکردۆته وه ،تاسالی ١٩٦١زیاتر له ٥١ ژماره ی ل بالو کراوه ته وه ( ھه ندک سه رچاوه ده لن ١٥ژماره ی ل ده رچووه )،ئه و به رھه مانه ی په یوه ندیان به سیاسه ت وجغرافیای کوردستان وزمـــان وکلتورومـــژووی کـــورد ودینه کانیان ھه بوو بالوده کرایه وه ،ئه وبابه تانه ی له سه ر کورد به زمانی فره نســـی بالوده کرانه وه ،له سه ر به رگی

یه که می گۆڤاره که ئاالی کوردستان ھه بوو.*ئه م بابه ته کورتکراوه ی بابه تکی درژه له سه ر ژیان وخه باتی سیاســـی وکلتوری وڕۆژنامه وانی وبه رھـــه م و نووســـراوه کانی دکتۆرمیرکامران بدرخان، که به نده نووســـیومه له گـــه ل چه ند بابه تکـــی ترلـــه ده رفه تکـــدا له دووتـــۆی

په رتووککدا به چاپی ده گه یه نم.١/ ھه ندک ســـه رچاوه ی نووســـه ران ناکۆکن له سه ر شونی له دایک بوونی میرکامران ،من دوای لکۆلین ولوورد بونه وه گه یشتمه ئه وڕایه ی که له ئه سته مبۆل له دایک بووه ،ھه ر چه نده له په رتووکه که مدا به ناوی به درخانیه کان مالباتکی خه باتکار من دیمشقم داناوه ،به الم که به ووردی دیقه ت ده که ی، دوای ڕووداوه که ی سالی ١٩٠٦ کوشتنی سه رۆکی ھه والگری ســـولتان،ئینجا ئه ندامانی بنه ماـــه ی بدرخانییه کان به بیاری ســـولتان له ســـه ر کار ده ر ده کرـــن ودوور ده خرنه وه له ئه سته مبۆل بۆشونه کانی دیكی ژر سه لته نه تی عوســـمانی،دوای کۆده تاکه ی ئیتیحادوته ره قی ســـالی ١٩٠٨ له سه رسولتان، ھه ندک له وانـــه ی دوورخرابوونه وه ده گه ڕنه وه

بۆ ئه سته مبۆل.

د.کامران بدرخان ڕۆلی له ڕۆژنامه گه ری کوردیدا(١٨٩٥/٨/٢١ ئه سته نبول- ١٩٧٨/١٠/٤ پاریس)*

یوسف منتك- ئه لمانیا

د.كامران بدرخان

٦١٣

١٩٢٢

١١١٠

١٧

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،34بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی ناوداران

ناودارانی كوردئا: نریمان عبدو خۆشناو

دكتۆر شركۆ بابانیكم: ناو و لدایكبوونی

ناوی شركۆ كریم بگی تۆفیق بگی بابان،ل سای "١٩٥٢" ل شاری سلمانی لدایكبووە.

دووەم: بوانام و نازناوی زانستی١٩٧٧ مامۆستای یاریدەدەر

١٩٨٥ دكتۆرا ل ئندازیاری میكانیك ل فڕەنسا.١٩٨٥ مامۆستا

١٩٩٩ پۆفیسۆری یاریدەدەربم نزیكان بــــرز دەبتوە بۆ پلی"پۆفیســــۆر"ل بواری

ئندازیاری میكانیك.سیم: زمانی بوكردنوە

كوردی، عرەبی، ئینگلیزی، فڕەنسیچوارەم: باری خزان

خزاندارەو خاوەنی ســــ مندا بــــ ناوەكانی: بیار ١٩٨١ قوتابی دكتۆرا ل فڕەنســــا، ترزە ١٩٨٤ قوتابی لقۆناغی ششی پزیشكی، كا ١٩٨٨ قوتابی ل قۆناغی دوو لكۆلژی

ئندازیاری، خزان، لیال ئحمد ئمین- مامۆستا.پنجم: ھسنگاندن

مســــتردام بــــی ١٩٩٥، زانكــــۆی ئوروپــــا ســــائ لــــ -پلی"رەسن"ئیشكانی ھلسنگاندووە.

- ل ئمریــــكا لســــای ٢٠٠١، چووەت بردەســــتی زانای گورە"چۆمسكی"و نامیكی جوانی لسر نووسیوە.

- لــــ كوردســــتان، د.ئوڕەحمانــــی حاجــــی مارف"یــــادی بخر"بجوانی ھلوستی خۆی دەربیوە.

- مامۆســــتای رەحمتی"مســــعود محمــــد" زۆربجوانی ھلوستی خۆی لســــر یكم كتبی دەربیوە لكتبك

بناوی"ژیان و جیھانبینی"برلین، ١٩٩٩. - مامۆســــتا جمال نبز ل چند نامیكدا لسای ١٩٩٣

ھلوستی خۆی زۆربجوانی بیوە.ششم: كتب چاپكراوەكانی ل بواری زمانوانیدا

١- (رست سازی و شیتكاری زانستی)، ھولر،١٩٩٦٢- (میكانیزم بنڕەتی یكانی رستسازی)،ھولر،١٩٩٧.

٣- (داینامیزمــــی جناوی لكاو ل رستســــازیدا)، ھولر، .١٩٩٧

٤- (نخشــــی رۆنانی رژەی كار). دەزگای ئاراس، ھولر، .١٩٩٩

٥- ( ل مۆرك رەســــنكانی رزمانی كــــوردی )، ھولر، .٢٠٠٠

٦- ( برەو رزمانی كوردی: برەو زمانی نووسین)، ھولر، ٢٠٠٠.٧- (شــــرۆڤكاری رزمانــــی لــــ زمانــــی نووســــین دا)،

ھولر،٢٠٠٠.٨- ( رزمانی پاشگری دووپاتی ەوە )، ھولر،٢٠٠١.٩- ( رزمانی كسی سیمی تاك)، ھولر، ٢٠٠٤.

١٠- (دەنگسازی و بگسازی)، ھولر، ٢٠٠٥. )، ھولر، ٢٠٠٦. ١١- (مۆرفیمی ئستاییـ

حوتم: كتب چاپ نكراوەكانی١- دوومیكانزمی رزمانی

٢- ل ئاكارە رەنگینكانی زمان و رزمانی كوردی ٣- واتاسازی لرزمانی كوردیدا

٤- دەنگسازی ل مۆرفیم رزمانییكاندا ٥- فرھنگی گردان نامی كار ٦- فرھنگی كارو وشی رۆنراو

٧- ربازەكانی وش رۆنان و زاراوەسازی كوردی ٨-رزمانی كار بخشتو بنیگار ٩- رزمانی ئامرازی پیوەندی

كان، لتــــــــی بابپكان بوەی نووســــین١٠- كۆكردنــــنزیكی"١٠"برگدا

ھشتم: لیستی توژینوەكانی١- جــــ گۆركی جناوی لكاو، رۆلی بكر و بركار، گۆڤاری

كاروان ژمارە (٢)، ١٩٩٢. :ی پرۆژەكوەی پوختوكردن٢- ب

Programmable grammar of the Kurdishlangnage

ل بوكراوەكانی زانكۆی ئمســــتردام، پیمانگای منتیق و (٩٥-٠٢-Lp) ر، ژمارەزمان و كۆمپیوت

٣- دەنگی كپ ل زمانــــی كوردیدا، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١١٦)، ھولر، ١٩٩٧.

٤- رزمانی مۆرفیمی ئستایی (ـ)، گۆڤاری (رامان)، ژمارە (٢٠)، ھولر، ١٩٩٨

٥- بشــــتی خان رزمانیی بۆشــــكان ل نو بیردا،گۆڤاری (پیامی مامۆستا)، ژمارە (٩)، ھولر، ١٩٩٨.

٦- رەگزە رزمانی ی ســــتوونی یكان، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١١٨)، ھولر، ١٩٩٨.

٧- لكدانوەی رســــت ب ژمارە، گۆڤاری (نووسری نوێ)، ژمارە (١)، ھولر، ١٩٩٨.

٨- پنج پشنیار بۆ زمانی رۆژنامگری، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٢٠)، ھولر، ١٩٩٨.

٩- چوەی بگی دەنگســــازی، گۆڤــــاری (متین)، ژمارە (٧٦)، دھۆك،١٩٩٨.

١٠- جناوی نادیار، گۆڤاری (نووســــری نوێ)، ژمارە (٣)، ھولر، ١٩٩٨.

١١- كۆلك رزمانییــــ دوو رەگــــزەكان، گۆڤاری (پیامی مامۆستا)، ژمارە (١٠)، ھولر، ١٩٩٨

١٢-كشی كاری (ھاویشــــتن) ل زمانی نووسیندا، گۆڤاری (متین)، ژمارە (٧٨)، دھۆك، ١٩٩٨.

١٣- ئامــــرازی پیوەندی (ە)، ل زمانی نووســــیندا،گۆڤاری كاروان، ژمارە (١٢٢)، ھولر، ١٩٩٨.

١٤- خشتی لكدانی بزون،گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٢٤)، ھولر، ١٩٩٨.

١٥- شــــوەزاری گرمیــــان ببــــراورد، گۆڤــــاری (ھاواری كركووك)، ژمارە (١)، ھولر، ١٩٩٨.

١٦- پانۆرامــــای مۆرفیمی ئســــتایی (ـ)،گۆڤاری (پیامی مامۆستا)، ژمارە (١١)، ھولر، ١٩٩٨.

١٧- كشی روخساری جناو، گۆڤاری (رواندز)، ژمارە (٢)، ھولر ١٩٩٨.

١٨- برەو زمانی نووســــین: مكینی وشــــ رۆنان، گۆڤاری (رامان)، ژمارە (٢٨)، ھولر، ١٩٩٨.

١٩- میكانیزمی وەرچرخان، گۆڤاری (متین)، ژمارە (٨١)، دھۆك، ١٩٩٨.

٢٠- میكانیزم ل بزاڤی ج گۆڕكدا، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٢٧)، ھولر،١٩٩٨.

٢١- چند نھنی یك ل رزمانی مۆرفیمی ئستایی (ـ)دا، گۆڤاری (نووسری نوێ)، ژمارە (٦)، ھولر، ١٩٩٨.

٢٢- كشــــی جنــــاوی كســــی دووەمی تاك لــــ زمانی نووسیندا،گۆڤاری (متین)، ژمارە (٨٣)، دھۆك، ١٩٩٨.

٢٣- رزمانی پاشكۆی (یتی)، گۆڤاری (پیڤ)، ژمارە (٩)، دھۆك،١٩٩٨.

٢٤- كشــــ و كك ل رزمانی كســــی ســــ یمی تاكدا، گۆڤاری (پیامی مامۆســــتا)، ژمــــارە (١٢)، ھولر ١٩٩٨،

ژمارە (١٣)، ھولر، ١٩٩٩.٢٥- بگی دووبارە ل زمانی نووســــیندا، گۆڤاری (متین)،

ژمارە (٨٧)، دھۆك، ١٩٩٩. ٢٦- رزمانكــــ خــــۆی خۆی راســــت دەكاتــــوە، گۆڤاری

(نووسری نوێ)، ژمارە (٩)، ھولر، ١٩٩٩.٢٧- نخشــــی دابشــــبوون ل رزمانی بوون و ھبووندا،

گۆڤاری (ھلبج)، ژمارە (١)، ھولر، ١٩٩٩.٢٨- میكانیزمــــی زەبــــری بزون، گۆڤــــاری (كاروان)، ژمارە

(١٣٢)، ھولر، ١٩٩٩. ،(بجلھ) راورد، گۆڤاریب زمانــــی بزی ر٢٩- دوو رەگ

ژمارە (٢)، ھولر، ١٩٩٩.٣٠- رژەی فرمان، گۆڤاری (پیامی مامۆستا)، ژمارە (١٤)،

ھولر، ١٩٩٩.٣١- پاشگری دووپات كردنوە (ەوە) ل شیتكاریدا، گۆڤاری

(متین)، ژمارە (٩٠)، دھۆك، ١٩٩٩. ٣٢- گمیــــك ل گڵ ئامــــرازی (ی)دا، رۆژتامی برایتی

ئدەب و ھونر، ژمارە (١٤٠)، ھولر، ١٩٩٩/٨/٢٠.٣٣- دەنگــــی كپ و دەنگی نیمچ كپ ل زمانی نووســــیندا،

گۆڤاری (نووسری نوێ)، ژمارە (١٠)، ھولر، ١٩٩٩.٣٤- گشــــتك ل گڵ جناوی كسی ســــیمدا، گۆڤاری

(كاروان)، ژمارە (١٣٦)، ھولر، ١٩٩٩.٣٥- جناوی لكاو ب براورد، گۆڤاری (رامان)، ژمارە (٣٩)،

ھولر، ١٩٩٩.٣٦- تایبتمندتــــی ل رزمانی بــــوون و ھبووندا، گۆڤاری

(بیاڤ)، ژمارە (٢)، ھولر، ١٩٩٩.٣٧- ئامرازی بار و سربار " ی"، گۆڤاری (پیامی مامۆستا)،

ژمارە (١٥)، ھولر، ١٩٩٩.٣٨- لــــ ئلبوومی نیمچبزوندا، گۆڤــــاری (پیڤ)، ژمارە

(١٢)، دھۆك،١٩٩٩. ٣٩- جبر و رزمانی كــــوردی، رۆژتامی برایتی ئدەب و

ھونر، ژمارە (١٤٨)، ھولر، ١٩٩٩/١٠/١٥٤٠- واتاســــازی ل پاشگری ( ەوە)دا، گۆڤاری ( رۆشتبیری

كوردستانی)، ژمارە (١)، ھولر، ١٩٩٩. ،(بجلھ) ســــتاییدا، گۆڤاریزی مۆرفیمی ئراوپ ٤١- ل

ژمارە (٣)، ھولر، ١٩٩٩.٤٢- گری دەنگســــازی، گۆڤــــاری (كاروان)، ژمارە (١٣٩)،

ھولر، ١٩٩٩

٤٣- رزمانی ئامرازی گینــــر، رۆژتامی برایتی ئدەب و ھونر، ژمارە ( ١٥٧ )، ھولر، ١٩٩٩.

٤٤- ئامرازی ئاماژە ئامرازیگینر، گۆڤاری (متین)، ژمارە (٩٥)، دھۆك، ١٩٩٩.

٤٥- ئامرازی ناســــاندن (ەك)، گۆڤاری (پیامی مامۆستا)، ژمارە (١٦)، ھولر، ٢٠٠٠.

٤٦- پلی پۆل جناوەكان، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٤٢)، ھولر، ٢٠٠٠.

٤٧- گشــــتك ب نــــاو واتــــای كاری ســــووتاندا، گۆڤاری (رۆشنبیری كوردستانی)، ژمارە (٢)، ھولر، ٢٠٠٠.

٤٨- گمبك لناو ئامرازەكانی ناساندندا، رۆژتامی برایتی ئدەب و ھونر، ژمارە (١٧٣)، ھولر،٢٠٠٠.

٤٩- روخســــارەكانی مۆرفیمــــی ئســــتایی (ـــــ)، گۆڤاری (نووسری نوێ)، ژمارە (١٣)، ھولر، ٢٠٠٠.

٥٠- گمیك ل گڵ مۆرفیمی بۆشــــدا، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٤٤)، ھولر، ٢٠٠٠

٥١- بنجایتی ل ھزی تپڕیندا، رزمانی بنڕەت، گۆڤاری (رامان) ژمارە ( ٤٧)، ھولر، ٢٠٠٠.

٥٢- گمیــــك لگڵ ئامرازی ئامــــاژەدا، گۆڤاری (پیامی مامۆستا)، ژمارە (١٧)، ھولر، ٢٠٠٠.

٥٣- دۆخكانی مۆرفیمی ئستایی (ـ)، گۆڤاری (متین)، ژمارە (١٠١)، دھۆك٢٠٠٠.

٥٤- جناوی سادە و جناوی ناسادە، گۆڤاری (رامان)، ژمارە (٥٠)، ھولر، ٢٠٠٠.

٥٥- تایبتمندی ل جناوی كســــی ســــیمدا، رۆژنامی (برایتی ئــــدەب و ھونر، ژمــــارە (١٩٠)، ھولر ٨/١٨/

.٢٠٠٠٥٦- رژەی نائاشــــكرا ل نیــــازداری و گومانداریدا، گۆڤاری

كاروان، ژمارە (١٤٨)، ھولر ٢٠٠٠. ٥٧- نموونیك ل چاكســــازی ل زمانی نووسیندا، گۆڤاری

(پیامی مامۆستا)، ژمارە (١٨)، ھولر ٢٠٠٠.٥٨- برەو رزمانی بگ، گۆڤاری ( رۆشتبیری كوردستانی)،

ژمارە (٣)، ھولر ٢٠٠٠.٥٩- دەنگی (ت) ل روخســــاری جناودا ب بگ، گۆڤاری

(رامان)، ژمارە (٥٢)، ھولر ٢٠٠٠.٦٠- چند نھنییك ل رزمانی ئامــــرازی پیوەندی(ـ)دا،

گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٥٢)، ھولر ٢٠٠٠.٦١- رژەی بكر نادیار و چند سرنجك، گۆڤاری(رامان)،

ژمارە(٥٥)، ھولر ٢٠٠٠.٦٢- ئامرازی پیوەندی(بۆ) ل چند سرنجك دا، رۆژنامی

(برایتی ئدەب و ھونر، ژمارە (٢١٦)، ھولر ٢٠٠١.٦٣- رامانك لئاســــتی ناوی واتایی ل زمانی نووســــین دا،

گۆڤاری (رامان)، ژمارە (٥٧)،، ھولر ٢٠٠١. ،(ـ) ستاییوتنی مۆرفیمی ئمیكانیزم بۆ دەرك ٦٤- ســــ

گۆڤاری (متین)، ژمارە (١٠٩)، دھۆك ٢٠٠١.٦٥- گمیك لنو بگی دەنگسازی دا، گۆڤاری (پیامی

مامۆستا)، ژمارە (٢٠)، ھولر ٢٠٠١.٦٦- گشــــتك ل رزمانی ئامــــرازی پیوەندی دا، گۆڤاری

(كاروان)، ژمارە (١٥٥)، ھولر ٢٠٠١.٦٧- رزمانی كرەســــتی (ھــــر) بلكــــدراوی، گۆڤاری

(یكبوون)، ژمارە (١٧)، ھولر ٢٠٠١.٦٨- كرەســــتی (ھر) ل شرۆڤكاری رزمانی دا، گۆڤاری

(رامان)، ژمارە (٥٩)، ھولر ٢٠٠١. ٦٩- ئامرازی پیوەندی ل ئاوەگوزارەدا، گۆڤاری (كاروان)،

ژمارە (١٥٧)، ھولر ٢٠٠١.٧٠- رامانك ل ئاســــتی خوندنی رزمان ل قوتابخانكاندا،

گۆڤاری (ئاسۆی پروەردەیی)، ژمارە (٧)، ھولر ٢٠٠١.

٧١- نابووت كردنی ئامرازی پیوەندی ل زمانی رۆژنامگریدا، گۆڤاری (رۆژناموانی)، ژمارە (٥)، ھولر ٢٠٠١.

٧٢- ئامــــرازی پیوەنــــدی (ل)، گۆڤــــاری (كاروان)، ژمارە (١٦٠)، ھولر ٢٠٠١.

٧٣- گشــــتك ل نو رزمانی ئاوەناودا گۆڤاری (رامان)، ژمارە (٦٣-٦٤)، ھولر ٢٠٠١.

٧٤- ككــــی ئامــــرازی پیوەندی (ـ) ل وانــــی رزماندا، گۆڤاری (ئاسۆی پروەردەیی)، ژمارە (١٠)، ھولر ٢٠٠١.

٧٥- واتای گشــــتی، واتای تایبتی، واتای خوازراو، گۆڤاری (نووسری نوێ)، ژمارە (١٨)، ھولر ٢٠٠١.

٧٦- ئامرازی پیوەندی (بۆ) لشرۆڤكاری رزمانیدا، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٦٢)، ھولر ٢٠٠٢.

٧٧- زمانی رۆژنامگری و ھلســــووڕاندنی ھواڵ، گۆڤاری (ررۆژنامگری)، ژمارە (٩)، ھولر ٢٠٠٢.

٧٨- رزمانی ئامرازی پیوەنــــدی (ب)، گۆڤاری (متین)، ژمارە (١٢٦)، دھۆك ٢٠٠٢.

٧٩- كشــــی رنووسی واوی درژ، گۆڤاری ( رامان)، ژمارە (٧٩)، ھولر ٢٠٠٣.

،گركاری لكاوب ناودا، بر جژ ستایی ل٨٠- مۆرفیمی ئگۆڤاری (رامان)، ژمارە (٨١)، ھولر ٢٠٠٣.

٨١- روخســــاری مۆرفیمــــی ئســــتایی ب بگــــ، گۆڤاری (نووسری نوێ)، ژمارە (٢١)، ھولر ٢٠٠٤.

٨٢- ئامرازی بستن (ی) ل چند گمیكی شرۆڤكاریدا، گۆڤاری (رامان)، ژمارە (٨٦\٨٧)، ھولر ٢٠٠٤.

٨٣- چنــــد ئندازەیك بۆ ناســــینوەی ئاوەناو، گۆڤاری (نووسری نوێ)، ژمارە (٣٢)، ھولر ٢٠٠٤.

٨٤- پانۆرامایــــك بۆرزمانی ئامــــرازی پیوەندی، گۆڤاری (ئكادیمی)، ژمارە (٢)، دھۆك ٢٠٠٤

٨٥- ئاوەنــــاو وەك كوانوویــــك بۆ نــــاوی واتایی، گۆڤاری (پیڤ)، ژمارە (٣١)، دھۆك ٢٠٠٤

٨٦- بگســــازی و ئندازەكاری ل ئاكارەكانی ئاوەناودا، گۆڤاری (رامان)، ژمارە (٩٢)، ھولر ٢٠٠٥

٨٧- كاری (كــــردن) بریتیی ل دیــــوە تپڕەكی (بوونی رووداودار)، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٩٣)، ھولر ٢٠٠٥

٨٨- گشــــتك ب نو رزمانی كاری (ھبوون)دا، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٩٥)، ھولر ٢٠٠٥.

٨٩- ل ئاكارە رەنگینكانی رزمانی كوردی، گۆڤاری (مرگ)، ژمارە (٣)، ھولر ٢٠٠٥.

٩٠- بوونــــی ب رووداو بوونی رووداوداربــــ براورد، گۆڤاری (ئكادیمی)، ژمارە (٣)، ھولر ٢٠٠٥

٩١- حشارگی دەمكاتی ئایندە ل رزمانی بوون و ھبووندا، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٩٧)، ھولر ٢٠٠٥.

٩٢- رزمانی كاری (كردن) بۆ مامۆســــتایانی زمانی كوردی، گۆڤاری (ئاسۆی پروەردەیی)، ژمارە (٥٨)، ھولر ٢٠٠٥.

٩٣- جۆرەكانی (بوون) ل ژر میكرۆســــكۆپی لكۆینوەدا، گۆڤاری (رامان)، ژمارە (١٠٢)، ھولر ٢٠٠٥.

٩٤- تایبتمندی ل رەفتاری ئامــــرازی كۆ (ان)دا، گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (١٩٩)، ھولر ٢٠٠٥.

٩٥- بزونی بزرۆك (!) ب برجستیی ل رنووسدا، گۆڤاری (ھزرین)، ژمارە (٢)، ھولر ٢٠٠٥.

ل ( تۆو بن بــــ خو گل شــــرەگ رەگ ب) نــــدی٩٦- پترازووی زماندا، گۆڤاری (ئاســــۆی فۆلكلۆر)، ژمارە (١٦)،

ھولر ٢٠٠٦.٩٧- رچككانی رستســــازی ل كاری بوونی ئســــتایی دا،

گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (٢٠٢)، ھولر ٢٠٠٦.٩٨- وش رۆنان ب ب ئامرازی رزمانی، گۆڤاری (نووسری

نوێ)، ژمارە (٣١)، ھولر ٢٠٠٦.٩٩- گمیكی ھــــورد و ئاۆز ل رزمانی بوون و ھبووندا،

گۆڤاری (رامان)، ژمارە (١٠٧)، ھولر ٢٠٠٦.١٠٠- چند سرنجك دەربارەی كاری بھز و كاری ناتواو،

گۆڤاری (ئاسۆی پروەردەیی)، ژمارە (٦٤)، ھولر ٢٠٠٦.١٠١- گشــــتك ب ناو رزمانی ئامــــرازی (نرێ)دا، گۆڤاری

(نووسری نوێ)، ژمارە (٣٢)، ھولر ٢٠٠٦.١٠٢- گشــــتك ب نو رزمانی چاوگی (ئاندن)دا، گۆڤاری

(پیڤ)، ژمارە (٣٧)،دھۆك ٢٠٠٦.١٠٣- واتادانوەی كاری (شــــكان) ل ئاخاوتنی كوردەواریدا،

گۆڤاری (ئاسۆی فۆلكلۆر)، ژمارە (١٨)، ھولر ٢٠٠٦.١٠٤- چبــــد وســــتگیك ل رزمانی ئاوەنــــاودا، گۆڤاری

(كاروان)، ژمارە (٢٠٥)، ھولر ٢٠٠٦.١٠٥- گشــــتك بــــ نــــو رزمانیــــكاری (دان)دا، گۆڤاری

(ئكادیمی)، ژمارە (٤)، ھولر ٢٠٠٦.١٠٦- وش رۆنان ب ب ئامرازی رزمانی، گۆڤاری (نووسری

نوێ)، ژمارە (٣١)، ھولر ٢٠٠٦.١٠٧- ستی رزمانی وەك كرەستیك بۆ فركردن ل وانی رزماندا، گۆڤاری (ئاسۆی پروەردەیی)، ژمارە (٦٧)، ھولر

.٢٠٠٦١٠٨- پاشــــگری ناوی بكر (ـر) ل شــــرۆڤكاریدا، گۆڤاری

(كاروان)، ژمارە (٢٠٨)، ھولر ٢٠٠٦.١٠٩- گرنگی وشــــی (خۆ) ل رزماندا، گۆڤاری (ئاســــۆی

پروەردەیی)، ژمارە (٦٩)، ھولر ٢٠٠٦.١١٠- مۆرفیمی ئستایی (ـ) ل ستی رزمانیدا، گۆڤاری (

نووسری نوێ)، ژمارە (٣٢)، ھولر ٢٠٠٦.١١١- ئــــرك و ریزی ئامرازی (ـ) ل رزمانی كاردا، گۆڤاری

(ئاسۆی پروەردەیی)، ژمارە (٧٢)، ھولر ٢٠٠٦.١١٢- ئامرازی (ـــــ) ل رزمانی كاری (ھاتــــن)دا، گۆڤاری

(نووسری نوێ)، ژمارە (٣٥)، ھولر ٢٠٠٦.١١٣- ئامــــرازی (ـ) ل رزمانــــی كاری (كوتن)دا، گۆڤاری

(پیامی مامۆستا)، ژمارە (٣٠)، ھولر ٢٠٠٦.١١٤- گرنگی (بركار) ل ئاســــتی رزمانــــی كار و رزمانی

چاوگدا، گۆڤاری (رامان)، ژمارە (١١٦)، ھولر ٢٠٠٦.١١٥- پۆلین كردنی ترزســــازییانی زمانی كوردی، گۆڤاری

(ئكادیمی)، ژمارە (٥)، ھولر ٢٠٠٧.١١٦- ئامرازی (ـ) وەك ئامرازكی پتو ل رزماندا، گۆڤاری

(كاروان)، ژمارە (٢١٣)، ھولر ٢٠٠٧.١١٧- رزمانی پاشگری (ـر) ب نموون و ب شرۆڤ، گۆڤاری

(ئاسۆی پروەردەیی)، ژمارە (٧٥\٧٦)، ھولر ٢٠٠٧.١١٨- ئامرازی (بۆ) و ئامرازی (لبۆ) ب شرۆڤ و ب براورد،

گۆڤاری (كاروان)، ژمارە (٢١٦)، ھولر ٢٠٠٧.١١٩- دیوە تیۆرییكانی رزمانی بركاری راستوخۆ، گۆڤاری

(ئكادیمی)، ژمارە (٦)، ھولر ٢٠٠٧.١٢٠- ماككانی شــــوەزاری گرمیان ل زمانی نووســــیندا،

گۆڤاری (نوشفق)، ژمارە (٤٣)، ھولر ٢٠٠٧.١٢١- كش دەنگسازییكانی ئامرازی (ـ) ل رزمانی كاردا،

گۆڤاری (نووسری نوێ)، ژمارە (٣٧)، ھولر ٢٠٠٧.١٢٢- ئامرازی نیشان ل چند ئاۆزییكی رزمانیدا، گۆڤاری

(پیامی مامۆستا)، ژمارە (٣١)، ھولر ٢٠٠٧.١٢٣- پاشگری ناوی بكر (ـر) پاشگری ناوی بركار (راو) ب شــــرۆڤو ب براورد، گۆڤــــاری (كاروان)، ژمارە (٢١٨)،

ھولر ٢٠٠٧.١٢٤- ل ســــیما جوانكانی شــــوەزاری گرمیــــان، گۆڤاری

(نوشفق)، ژمارە (٤٦)، ھولر ٢٠٠٧.١٢٥- كرەستی (ھی) و كرەستی (ھین) ت شرۆڤكاری رزمانیدا، گۆڤاری (نووســــری نوێ)، ژمارە (٣٨)، ھولر

.٢٠٠٧١٢٦- كاری ( بریتــــی بوون ل......) ل زمانی نووســــیندا،

گۆڤاری (رامان)، ژمارە (١٢٥)، ھولر ٢٠٠٧.١٢٧- كرەستی (تر) ل روانگی زمانی نووسینوە، گۆڤاری

(كاروان)، ژمارە (٢٢٠)، ھولر ٢٠٠٧.١٢٨- چند ســــرنجكی زاراوەســــازییان، گۆڤاری (ئاسۆی

فۆلكلۆر)، ژمارە (٣٠)، ھولر ٢٠٠٧.نۆیم: گشتی زانستی بۆ دەرەوەی وت

١- سای ١٩٧٥ بۆ زانكۆی بۆدابست ل ھنگاریا بۆ راھنان.٢- سای ١٩٧٨ بۆ ستۆكھۆم ل سوید بۆ راھنان.

٣- سای ١٩٨٠ بۆ فرەنسا بۆ خوندنی دكتۆرا.٤- ســــای ١٩٨٥ بــــۆ كندا بۆ بشــــداری و بۆ بســــتنی سیمینارك ل حوتم كۆنگرەی جیھانی ل سر برھلستی

كانزاكان.٥- سای ١٩٩٤ بۆ زانكۆی ئمستردام ل سر رزمانی كوردی

ب پرۆگرامی كۆمپیوتر.٦- سای ١٩٩٥ بۆ پاریس، بۆ پیمانگی نیشتمانی بۆ زمان

و شارستانی رۆژ ھت ل سر زمانی كوردی.٧- سای ٢٠٠٥ بۆ ئوردن، بۆ ب شداری كردن ب سیمینارك تی ناوەراست لكۆنفرانسی رۆژھ ندازیاریدا، لبواری ئ ل

زانكۆی عمان.دەیم: توژینوەی زانستی بوكراوە لئندازیاریدا:

١- ب فرەنسی، دوو لكۆینوە ل فرەنساو دوو لكۆینوە ل كندا.

٢- بــــ ئنگلیزی، یك لكۆینوە ل یابان و دە لكۆینوە ل ناوخۆ.

٣- ب عرەبی، س لكۆینوە ل ناوخۆ. ٤- ب كوردی، پنج نووسین ل گۆڤاری (ئندازیار)دا.

یازدەھم: سرپرشتی و گفتوگۆی ماستر و دكتۆرا ل بواری ئندازیاریدا

١- یك قوتابی دكتۆرا.٢- س قوتابی ماستر

٣- سرۆك و ئندامی لیژنی گفتوگۆ بۆ دەیان قوتابی ماستر و دكتۆرا ل زانكۆی ھولر و سلمانی.

وە بی گوتۆتدوو كۆرسدا وان ی ١٩٩٥-١٩٩٦ لسا ٤- لپنج قوتابی دكتۆرای زمانی كوردی و ئمش ھلسنگاندنی

ئوانی بۆ بابتكان.نامگب

ب ناوی خودای بخشندەی میھرەبانئم قوتابیانی خولی یكمی زمان/ بشــــی زمانی كوردی

سای خوندنی(١٩٩٥/ ١٩٩٦)، ل كۆرسی خوندندا بابتی سینتاكسیمان خونــــد ل ھر دوو كۆرســــكدا، ئم بابتــــش ل الین دكتۆر شركۆ بابان ئامادەكرابوو و دەیگوتوە. ئمش وەك قوتابیانی دكتۆرا بیر و ڕای خۆمان لم بارەیوە بم شوەیی

خوارەوە دەخین روو: و دوورە ل یزۆر نو (ركۆد.ش) یكتی سینتاكسی١ـ بابربازی لكۆینوەی الســــایی رزمان كۆنكان، ل بر ئوە

.مخش بوو بۆ ئكی زۆر سوود بتباب٢ـ بۆ یكمجــــارە ك لكۆینوەی زمان تھلكش بكرت لگــــڵ بیركاری و كۆمپیوتردا ب شــــوەیكی زانســــتی و

پراكتیكی. ك لندناو ھ تبچ یــــوانندمان لی خوتو باب٣ـ ئــــنامكانی دكتۆرا ب تایبتی ل بواری لكۆینوەی مۆرفۆلۆجی

و سنتاكسدا.٤ـ ئمــــ وەك قوتابیانی دكتۆرای زمان پشــــنیاز دەكین ئوبابت ل داھاتووشدا ل پلی ماجستر و دكتۆرا بخونرت ل بر ئوەی مشــــكی قوتابیان دەكاتوە بۆ لكۆینوەی

زانستی دەربارەی زمان.فتاح مام علی

تالب حوسن علییوسف شریف

فرەیدوون عبدوول برزنجیبدولتارا ع

ھولر ١/ ١١/ ١٩٩٧

د.شركۆ بابان

ژمارە "٨٨" كانوونی یكم ٢٠٠٧/١٢/٢٢،35بفرانباری ٢٧٠٧ی كوردی وەرگان

ئركی سوپا ل سر ئاستی نونتوەییدائنجیال گیشـــت ئو راســـتیی دەب خۆی برپرسیاریتیكان بخات ئستۆی خۆی و كاری ب برنامی بۆبكات، والتكی دەب بوون و بشداری لسر ئاستی داوای جیھانا ھبت، دوورەپرز نبت، ل كش نونتوەییكان دوورەپرز نكرت، سیاســـتكی لســـر بنمای برگری ل برژەوەندی ئلمانیا بت، رزی خـــۆی و برامبرەكی بگرت، یكتی ئوروپی بھزتر بت و بنماكانی پتو بكرت، دوور بكوتوە ل فل و فریودانی دۆستكانی، تا سیاســـتی جوگرافیـــای یكتی ئوروپی بھـــزو توند بت، دەب ھـــاوكاری ب ھزو پتویان لگڵ روسیا ھبت و گشش بكات. لگڵ چین و ھیندا پیوەندی بازرگانیان لسر ئساسی ئاشتیان بت، بو رووانگوە ئنجیال

برنامی داڕشت و كاری بۆ كرد. ســـبارەت بـــ ســـوپای ئلمانی بـــواری دا بشداری گراندنوەی ئاشتی بكات ل بۆسنو ھزرەگۆڤینیا، ل ئفغانســـتان، ل تیموری خۆرھت، ل ئفریقیای ناوەڕاست و ل كۆماری كۆنگۆی دیموكراسیش، بۆ ئو ھموو چاالكی و بشدارییان ١٠ ھزار سبازی نارد. حكومتی فیدرالـــی ل كۆتایی ســـای ٢٠٠٦ دا (كتبی وەرەكانی لوكردەوە، ترگری بسپی) بۆ بتۆماری پیوەندی ب پیمانی ناتۆو ھوشیاری و ئاگاداری لو ناوچانـــی وزەی ناوەكی تدا ســـازدەكرن، ھروەھـــا برنامی گشـــی دروستكردنی چك ل ئوروپاشی تدابوو، ھر لو برنامیدا بیاردرا سوپایكی فریاكوتنی خرا بۆ كارەسات و پشھاتی لناكاوو یارمتی پكبت، قوامكی ٣٥ ھزار ســـرباز بت، منی و ئاســـایش بكیش بۆ راگرتنی ھزھ

قوامی ٧٠ ھزار سرباز پكبھنرت. ل كۆتایی كتبكدا، ئوە ھاتووە ئگر چی م دەبدەســـتووری والت بواریش نادات، بسوپا ئازاد بت ل بشداری ھرمی نیشتیمانی ئگر دووچاری مترسی و ھڕەشیك بووەو

ئاسایشی والتكمانی خست مترسی. ئوەی شایانی باســـ دادگای ئلمانی بریاری وەرگرت، سوپا بۆی نبت ھرش بكات سر ت، بۆیك تیرۆریستیان داگیریان كردبیۆكفئنجیال ب ھمواركرنی یاسای بنرەتیك ئو بیارەی ھوەشاندەوە، ئوەش ب رەزامندی

س بشی ئندمانی پرلمان دەبت.ساردەك تووڕەیی

ئو شڕە ساردە لوە دەستی پكرد، ك بیتر سترۆخی سرۆكی فراكسونی حزبی ئیشتراكی دیموكراســـی وتبووی، مـــن وا دەزانم گیرھارد شـــرۆیدر راوژكاركی باشـــتربوو، ئو پیاوی بریاربوو. ك ئنجیال ل پشتوەی پرلمانوە بینیبووی، ویســـتووی مســـلكی بۆ روون بكاتوە، بم وتبووی من گرنگی ب قسكانت نادەم. كیژۆلك زۆر تـــووڕە ببوو، دومینیك و دەموە، ئتراویگ فوانی وەزیری ژینگـــئنجیال زۆر توورە بوو، لوەكانی داخران، زۆر ب ســـاردیش تماشای كرد، ئگرچی ھیچی نووت، بـــم بدەنگیكـــ وەمكی روون بوون، وەك ئوەی بو ڕستی وەمی (ئوە

ل ئاستی مندا نین)! دابیتوە!دۆسی گرمكان

ئیمرۆ راوژكار ئنجیال لسر ئاستی ناوەوەی والت چندین دۆسیی ناسك و گرم رووبرووی دەبتوە، یككیان سستمی تندروستی و كشی خاننشینی ی، بتایبتی دیاركردنی ســـنووری تمنی كسی خاننشینكراو، ئو تمنـــش ل چـــاوی كمـــی و نزمی رژەی لدایكبوونـــی ل ئلمانیا گرنگ بوو، یك لو كشانش زۆری باج لسر دەومندەكان بوو، ئلمانكان داواكارن بیروكراتیت ل والت كم و سووك بكرتوە، رۆژان ئلمانكان لبری دەنانن، تقویمكردنی سیاســـتی داراییش لالین حكومتوە بوویت كشو داواكاری.

بـــۆ ھانـــدان و زۆربوونی دیـــاردەی منابوون و ســـرژمری ئلمانكان، میركل پشنگی بریاركی كرد، ئوە بریارەش ل ینایری رابردوو دەرچوو، بپی ئو یاســـای دایك یان باوكی مناك بۆی ھی بۆ بخوكردنی و چاودری ساوایك ٦٧ ٪ رژەی مووچكی وەرگرت، ئوەش دەكات نزیكی ١٨٠٠ یۆرو و بۆ ماوەی یك ساڵ، دەكرێ بۆ ماوەی دوو مانگی تریش

پاداشتك درژ بكرتوە. بو جۆرە ئنجیال لو میدانوە ب ب بوونی

كسكی تر ل برامبری پش دەكوت، بپی چاودرانی نـــاو برلین ئو ژن بھزو توندە، دەیوت بناغی دەولتكی بھز بۆ ئلمانیا دابرژت، كوات ئو كیژۆلی لناو ئو رەوش گرمی ناوەوەو دەرەوەی، سیاستكی

میانەوە پیرەوی دەكات.لبر بایخدان و بگرنگ وەرگرتنی دۆسیی پنابری، ماریا بومری كردە وەزیری پنابری و كۆچ و میگراشوون (تكبوون). ل كۆنوە ئلمانیا پنابری والتانی دەرەوەی وەرگرتووە، كـــ فرەنســـا ھاووتیانی خـــۆی ل تۆی خۆپیشاندان و ناڕەزایی ل سدەی ١٧ دەكردن، ئوان ھاتن ئلمانیاو وەك پنابریش وەرگیران. ل سرەتای سدەی بیستم كركارانی پۆلۆنی بۆ كاركردن ل كارگو كانزاكانی خلووز ھاتن، دەرگایان بۆ خرای سرپشـــت. نزیكی چوار ملون موسلمانی توركیا و یوگۆسالفیاو والتی مغریبیش ل ئلمانیا دەژین، ژمارەیكی زۆری فریقیاش كتیانی والتانی ئڤیتنامی و ھاوول ئلمانیای خۆرھتوە دەژیان ل ئلمانیا

مانتوە. لســـردەمی شـــیوعیتی كۆماری ئلمانیای خۆرھتی یاسای قدەغی دەرچوونی ل والتا كی زۆر للمانیارە ئو بترسی ئ بوو، لھدەرەوە مابوونوەو بۆیان نبوو بگرنوە والت، پاش رووخانی سســـتمك، ل نوان سانی لمانی لون ئی دوو مل١٩٩٠ تـــا ٢٠٠٠ نزیك توە بوونكپ وانموو ئوە، ھڕاندەرەوە گكۆملیكی زۆرو توژكی گورەی پنابری سیاســـی و پنابری جنگیان ل كۆملگی

ئلمانی دروستكردووە. ر لنابو پگانسی بون كوت ملئیمرۆ حئلمانیادا دەژین، لوان چارەگكیان ل ئلمانیا لدایكبوون، ئو رژەیش دەكات ٩٪ ل چاو مرھ ل وانـــلمان، زۆریش لتـــی ئمیلل كان دەژین، رەوەندی توركی ژمارەیان لكۆنھموو توژەكانی تر زۆرترە، سرژمری توركی وانون و نیون لدوو مل لمانیا دەگاتنـــاو ئ لمانیایان پی ئزنامشـــییان ڕەگب ســـندراوە. تورككانی ناو ئو والت ٥٤ ٪ یان ٢٠ سا لو والتدا دەژین، رژەی ٧٠٪ تورككان و والتش لوانھاتوون، ئ دە سا زۆرتر ل

ژیاون و لو والتدا دەمیننوە. ئلمانكان وایان دەزانی ئوانی بۆ كاركردن لوالتانی ترەوە برەو والتكیان ھاتوون كاتی ی، پـــاش تواوكردنی كارەكانیان دەگرنوە والتكانیان، بم پاش تپربوونی ئو چندین سا بۆیان روون بۆوە ئوان ناگرنوەو سبر ســـبر ئاوتی ئو كلتوورە دەبن و جگیر دەبن. مانـــوەی ئو ژمارە زۆرەی پناھندەو كركاری بگان ل ئلمانیا لالین رۆژنامنووس ك ببكت ی ٢٠٠١ بسا ھنری بریســـون ل

ناونیشانی(لـــو رۆژەوە دەكرێ ئلمانیاش ببت والتی كۆچبـــران)، شـــرۆڤكراو بلگـــی مانوەو ئاوتبوونـــی ئـــو كۆچبرانـــی لـــ والتا ســـلماندووە. ئو رەوشـــ تازەی شرۆیدری ناچاركرد یاسای نوی ڕەگزنام دەربكات، لو یاســـایدا بواری بخشینی ڕەگزنامی داوە، بمرجك كسك دوو ڕەگزنامی نبت، ئوەشیان ب ھنگاوكی باش ناساند. ئوەی ئیمـــرۆ ل رووی دیموگرافیوە ل والتا جگای مترســـی، تمن درـــژی و زۆربوونی رژەی تمن و كمی لدایكبوون، دیارە ئو سستی و لنگی ل سیاســـتی زۆربوون و لدایكبوون دەگنت. لو والت دیاردەی الوازی و خاوی نوبوونوەو زۆربون ھی، لبرامبر ئوەشدا ،زۆربون رانیش روو لشـــاوی ھاتنی كۆچبلھروەھا كارمنـــدی ناوخۆیی ل زۆر ل بوارە

ھستیارەكاندا برەو كمی دەأوات. لو سردەمدا یكتی كریستیانی دیموكراسی لناو ھڤالبندی كسك و سوورەكان، ئوانی نونرایتـــی ١٦ ھرـــم و بوندســـرییكانی والتایان دەكرد، ل رەوشكی خراپدا بوو، لناو ژەر ستیڤان ئانجناندت لو مشـــتومأەدا توئبنكی ئلمانی بۆ سیاستی دەرەوە، توەركی خستروو، تدا چند پرسیاركی بۆ دانوستان

بوكردەوە، وەك:ك بـــۆی ھی ببت ئندام لـــ كۆملگی

ئلمانی؟ شوازی لین، و پبك ك وازی لشپ مئ

ك نكین؟ نفرە الی لگایو كۆمی نیشتیمانی لناسنام لتوورە فراوانو كناو ئل ك ،مانای چی یھمسرچاوەیی و گۆڕاوە میگراشوونی ئوروپی لسر دەچسپت .؟؟ سیاستی چی بكات تا

یكتی ئو كۆملگی پشبخات.؟شعوبیت

ل ئپریلی ٢٠٠٠دا راوژكار گیرھارد شـــرۆیدر، بریـــاری دا كار بداتـــ ٢٠ ھـــزار ئندازیاری ئلمانـــی بگانـــ، بتایبتـــی ھیندییكان، پشوای كریستیان دیموكراسییكان جۆركان رۆتگیرس ب شـــیعاری (كیندر ستات ئاندر)،

ب كوردییكی (لـــ جیاتی ھیندی منامان دەوـــت) ی برزكـــردەوە، ھورەھـــا داوای پشخستنی پروەردەو شوەكانی بروەبردنی داواكرد، ل بانگوازەكیدا داوای كمكردنوەی ھاتنـــی بگانشـــی بـــۆ ئلمانیا كـــرد، ئو بانگوازەی كریستیانكان جگای رەزامندی بشكی كۆمڵ نبوون، بۆی پشوایكیان ب كســـكی شعوبی ناوبرد. ك ئنجیال وەك ســـرۆكی حزبك ھبژردرا، ئو نازناوەی پسند نكردو گلیی نیشـــاندا، ل دیداركی لگـــڵ نیوز ویكـــی ئمریكی وتبـــووی، من پرســـیارم ل جۆركان رۆتگیرس ئوەی، ئایا مناكانمان ئـــارەزووی ئوەیان ماوە بخونن، بوارە زیندووەكانی خوندن و پل باشـــكانی من، ئدەكلمـــان رووی تند ئچ وەزیفـــكماســـیمان لو بوارەدا ھی، كۆملگاكمان برەو پیری دەچت، ئو حالی ئلمان، دەبی ھنگاویش برەو گشپدانیش بنین، ئگر كسانی شارەزای بگان بكارنھنین، چارەمان چـــی ی. داواكاری بۆ وەرگرتنی كارتی ھاتن و مریكی ئكسكك ی وەك كارتجنیشـــتزۆر كم، ئوەمان چاوەروان نكرد، ل كاتی والت ل تنگژەی ئابووری بوو كس ندەھات، تا ســـای ٢٠٠٣ تنیا ١٥٦٥٨ كس سوودیان بینیوە، لوانش رژەی ٤٢٪ ھاووتی ئلمانی خۆرھتی بوون، ئو زانیاریش ل ســـتیڤان

ئانجنندتوە وەرگیراوە. لمانیای فیدرالی لتـــی ئكۆتاییدا حكوم لینایری ٢٠٠٥ دا یاســـای تـــازەی بۆ كۆچبری دانا، بوەش دەكرێ، ب پی پویستی بازارو ھگری والت و وزەكان بگان بت والت و كار بكات. لو برنامیدا ھاتووە ئوانی ل والتانی یكتی ئورپی نھاتوون، دەب ب ناچاری ٦٠٠ ســـعات زمانی ئلمانی بخونن و ٣٠ سعات دەرسی تایبت ب ناسینی كاروباری دەولت و كۆملگاكو مژووی كۆماری ئلمانیای فیدرال ت لكادیرانی شـــارەزای تایب نن. زۆر لبخوكاروباری ئلمانیا، ل ئنجیالیان پرسی ناكرێ ئو بگانانی زووتر ل والتا ژیاون، سوود لو دەرســـان وەرگرن، حكومتی ئنجیال وەمی ھبوو، لـــ وەمدا، مرجی بـــۆ ئوان دانا، بۆیان ھی لو دەرســـان بشـــداربن، ئگر ی بدەن، یـــان دەتوانن لكرجییپـــارەو خئزموون كۆتاییكان بشداربن. ئزموونكش ب ســـرزاری و ب نووســـین دەبت، مرج و پوانكانیش لســـر ھموو خاكی والت وەك كتیھاوو كۆتاییدا دەب ل ،كسانك و ییســـوند بخوات، یان پیمانی ھاووتی بكات، .یكسش دوو بژارە، ئارەزووی ككبژاردنھب قسی ریتا سوسموسی برپرسی دۆسیی كـــۆچ ل یكتی كریســـتیانی دیموكراســـی، ئلمانیا لگڵ پنابران لبووردیی ھی، ھانی

ئلمانكانی داوە تا ھاوشانی بگانكان بژین. بم ئنجیال وا دەزانی سیاســـتی كلتووری ھاوبش و ھمڕەنگ ل ئلمانیا فشلی ھنا،

فشلكش ب شوەیكی درامی بووە.لوتكی میگراشوون

ئنجیال ل ١٤ ی یولیوی ٢٠٠٦ دا سرۆكایتی بارەت بیی كرد، ســـكـــی لوتكوەیكۆبونمیگراشوون لو كۆبوونوەی لوتكیدا نونری كۆملگی مدەنی و كســـایتی سیاسی بۆ باشتركردنی پیوەندی نوان ئلمان و بگانكان باســـكرا، بۆ كمكردنوەو نھشتنی بۆشایی نوانیان بووە. لرۆژانی كۆبوونوەكدا ئنجیال ش لیژنو دیدارەدا شكارەكانی رازی بوو، ل لپكھات، وەك لیژنیك بۆ دانانی پالنك بۆ كاری میگراشوون، ھموو ئندامان كۆك بوون لسر ئوەی گفتوگۆی بردەوامی نوان ئلمان و بگان زۆر پویست و كاریگرە. لیژنیك بۆ فربوونـــی زمانی ئلمانی بوو، یككی تر بۆ دامزراندنی پیشییان، ئو بابت لالین ماریا وا بدیارە ك خ بوو، چونكگای بایبومر جناوەندی نۆھدەكانوە دیارە بگانكان رژەی دامزراندنوەی پیشییان ل ٤٤٪ كم بویتوە بۆ ٢٥ ٪، ئو رژەیـــش الی ئلمانكان ٥٩ ٪ ی. دیارە كـــوا ٣٧٪ بگانكان بوانامی دامزراندنوەی پیشییان نی ی، ئو رژەیش لناو الوانی ئلمان كمترە دەگات ١١٪. ماریا راپۆرتكی بوكردەوە لو راپۆرتدا دیارە كوا بگانكان كمتر بایخ ب بواری وەك مۆسیقاو ھونـــرو ئـــدەب دەدەن. ئلمانیای ئنجیال وەك فرەنســـاو والتانی تر بیر ل نھامتی و ناخۆشـــی ھاووتیانی تری والتان ناكنوە، ئامادەش نین پشوازی لو دیاردان بكنوە، چونك دیاركوت كشـــكانیان تواو نبوە،

كشی ناسنامیان تواو نبووە. بوونی پویســـتان ب كاری دەست و رۆژانی برھمكانیان، بگومان دۆسیی میگراشوون

برەو ئاستی ترو ئاسوی روونتر دەبات.تاوانی شرەف

تی كریستیانی دیموكراسی لككۆنگرەی ی لدۆســـلدۆف ل سای ٢٠٠٤ دا، زۆر باسی ئوە كرا، كوا مســـلی كۆچ و بگانكان قسو باســـی زیندووی ئیمرۆی ئوان، چونك ھزرو

.تییوان تایبلتووری ئوانینی كتل ئپریلی ٢٠٠٦ دا زۆر باســـی ئوە كرا، كوا بگانكان تنیا ب جست لو والتدا دەژین، ب رووح ھر دەگڕنوە، والت و زدی خۆیان. نموونش ئوەی ك گنجكی ئلمانی ب نژاد تورك ل فبرایری ٢٠٠٥ خوشككی خۆی كوشت، دادگاش ٩ ساڵ و ٣ مانگ سزای بندكردنی بۆ ،ردوو برای گیراوەكئازادكردنی ھ دەركرد. بناڕەزایی زۆرو گفتوگۆی زۆر ھات ئاراوە. ئنجیال كـــ زەنجیرەیكی تلڤزونی ب ناوی توركیا

بۆ تازەپگیشتووەكانی بینی زۆر تووڕەبوو. ناوەرۆكی دراماك باســـی خزانكی ئلمانی توركـــی دەكرد چۆن ل والتكی دوو كلتوورو

دوو نریت دەژیان.ركخستنی یارییكانی جامی تۆپی پی حیھانی ل ئلمانیا ل ســـای ٢٠٠٥ خرای ئســـتۆی ،ورەیگ یجیھان و نیشـــاندانلمانیا، ئئباشـــترین بوارو میدان بوو سپۆرتی ئلمانی وتوانركوتی باش و سھان بدات، دەســـتكپشـــكش بـــ ھزارەھا بینـــری خۆیان و موانكانی لسر خاكی یاریگاكانیان بكات. گیرھارد شـــرۆیدر ل ١٠ ی نوفمبری ســـای ١٩٩٨ دا وتاركـــی ئاگرینـــی دا، لو وتارەدا تلمانیا دەبی تر ئشت ساوتبووی پاش ھوالتی پگیشتوو، بم دەركوت ئو والت لو بروارەدا لالین كیژۆلیكوە بروە دەبرت،

نك ئو بروەی دەبات. بینران و موانی ئو یاری جیھانی موانداری ب شـــكۆی ئو والتیان بـــ ڕەنگی جوان و ھزارەھا ئاالی شـــكاوەی نـــاو برلین بینی، ئوەش شـــارەكی كردبووە منارەیكی برز لو نیشـــاندان ســـپۆرت جیھانی گورەیدا. ھموو الیك كۆك بوون لسرئوەی ئلمانیا ل ركخستنی ئو یاریی جیھانی سركوتوو بوو، ئوە یكك ل خوندكارەكانی پاریسم، ك ناوی ھاندریك قرۆتو خـــاوەن بوانامی بھرەمندیی ل مژوو و زانست سیاسیكانی

زانكۆی گۆتنگن، دەت: ككخستنی یارییوەبردن و ررب رەتا من لسنیگران بووم، دەترســـام سرنكوت، بالم بارە دەروونی شلژاوەكم زوو رەوییوەو نما، رەوشی جوان و نازداری ناو برلین لو رۆژاندا باشـــی و ســـرفرازی پوە دیاربوو، زۆریش تلفۆنم بۆ كـــراو ھوالی باش بروەچوونی رەوشكم بۆ ھات، ئوان ھموویان دشادییان

كردم.ئلمانی بب ترس

رۆژنامنـــووس ماتیـــاس ماتۆســـاك ل دیر شبیگلیش ھاوبیری ئو خوندكاری ل ناسینی ئلمانیدا. خاوەنی كتبی ویر شیبگلیش پاش ئوەی دەراستی كسایتی ئلمانی كردووە، لو دەراستدا ھستی كردووە وا ئلمانكان دووبارە ھســـت ب ھوشـــیاری نیشـــتیمانی دەكنوە، ل كۆتاییدا گیشتووت ئو بوایی من ئب رواكتـــرس و د كان بلمانئ

ئلمانین. رۆژنامنووس یورلیخ فیكرتی بژەری تلڤزون ل كتبیكیدا پش دە ســـاڵ نووســـیبووی: ئلمانكانی خۆرئاوایی پش سای ١٩٩٠ باسی ئلمانیای فیدرالیـــان دەكرد ناوی ئلمانیایان ندەھنا، چونك وشـــی ئلمانی زۆر بۆنی گلیی و ناڕەزایی و شرمزاری پوەبوو، ئو پارچبوونی ئلمانیاش ھۆكارەكی شڕەكان و ھۆلۆكۆست بوون، ئوەش بۆچوونی زۆرینی

.كخشۆكی یكگرتنوە

ئلمانكان تا بگرنوە دۆخی ئاسایی خۆیان، دەبووای شـــۆكی ئـــو یكگرتنوەی ببین، یكگرتنوەكو دانانی كاردینال جۆزیف راتزینگر (پاپا بندیكت) ل دەستتی برزی كنیسی كاسۆلیك بیكوە رەوشی دەروونی ئلمانیان ســـازكردەوە، پاپا ك ب نـــژاد ھاووتیكی باڤاریای ئو یكگرتنوەی ھردوو پارچكی ئلمانیا ب ھاتنوەی ئلمانیای بۆ ناو كۆملی ئوروپی زانیوە. كاردینال كارل لیمانی ئسقفی برلینیـــش ئوەی ب بنیاتنانـــوەی ئلمانیا

زانیوە.رۆژانی یاریـــكان، ل شـــارەكانی برلین و ھامبۆرگ و الیبزیك و میونشـــن ھموو الیك رۆژانی تای ھتلریان لبیـــر خۆیان بردووە، الوەكان ورەیـــان بـــرزو ئارەزوومندان برەو تپراندنـــی ســـردەمی بـــاوك و باپیرانیان نیگایـــان ھبوو، لو رۆژانـــدا ب رووكی تر تماشای سبینی مژوویان كردەوە. یاریزانی فرەنسی بیكســـنت بۆ رۆژنامیكی سپۆرتی رۆژانی فرەنســـی پاش ئوەی شش ساڵ ب كامرانیوە، یاری بۆ یانی بایرن میونشن ی لی تۆپی پو خۆلوتنی ئرككردبوو، س

ئلمانیا ب خۆشی و شادی باسكردبوو. ئنجیالی راوژكاریش شادی و سرفرازی بۆ ئو ی لوفیگارۆ دەربریبوو. لرۆژنام ل زنم بۆندۆتموند ھاوشانی سرۆكی ئونجومنی ئیتالی رومانو برودی چپلی ھاندانی زۆریشی بۆ تیپی ئیتالیش لدا، بۆ ھاندان و ورە برزكردنوەی تیپـــی ئلمانیش دابزیـــ ژووری خۆگۆرینی یاریزانیـــش. بۆ ســـركوتنی تیپی ئیتالیاش ئنجیال وتبووی: ئلمانیا پالوانی دی ھموو دا لو رۆژانموو جیھان لـــجیھان بـــوو، ھئاھنگی ســـفرازیی ســـپۆرت دەژیا، ئمو موانكانمان ونیكی جوانمان بۆ برایتی و دۆستایتی نیشاندا، لو بۆنیدا دیمنی جوانی

والتكمان بوكردەوە.تكنلۆژیا بۆ دواندنی ئلمانیكان

ل لمانیـــا، وردبیـــن و زۆرزاننجیـــالی ئئ كاروباری والتكی، قدەرو رزبندی وای كرد

ل سای ٢٠٠٧ ببت سرۆكی یكتی ئوروپی و ســـرۆكی دەستی ھشـــت الینك. ئو ژن ھاوچرخ ل یونیوی ٢٠٠٦ دا ســـایتكی www. ســـیدرـــر ئژ فیدیویـــی لكـــردەوە، Bundeskanzlerin.deلو ســـایتدا دەكـــرێ رنمایـــی و برنامی حكومتكـــی ئنجیال ببینی و بخونیتوە، ئو یكك ل سرۆك پشنگكانی جیھان ئو برنامیی پیرەوكردووە، ب تكنلۆژیای بـــرزەوە چاوی ل جیھان كردووە، بجگ لو برنایمش بردەوام دیـــداری تلڤزونی و رۆژنامگری ھیـــ، ھرچند بواری ھبت،

دیدارو كۆر ساز دەكات. ،وەشـــی نی یـــزگارەو الری ئپار و ژنئـــئگـــر ونی ل رووی یكمی (ســـان) یان لـــ رۆژنامكانی تابلویدی بریتانی بوبتوە، ئوەش پاش ئوەی چند ونگرك ل كاتی پشـــووی خۆـــدا، ب جلی ملوانی لســـر كنارەكانی ئیتالیا ونـــی ئویان گرتبوو و بویان كردبـــۆوە. ئو ژن ل پش كۆنگرەی فیدرالـــی ســـندیكاكانی ئلمانـــی وتبووی، بژاری بازاری ئیشـــتراكی ب پویست نابینین، ئوەی ئیمرۆ گرنگ ئوانی باشـــی و راستی و گۆأانـــی ئوانـــی لنگـــی دەخاتـــ پش ئلمانیا بپارزین. ئو ژن ھوشیارەو دەتوانی ئوەی باشـــ بۆ والتكی بیكات، تا والت و حزبكی گشداردەكات پشوازی دەكات، ئو برنامیش بـــوو دەرگای ھاتن ناو برزترین

دەستتی ل ئلمانیا بۆ خرای سرپشت.گناسینی كۆم

ب پناســـی دیر شـــیبگل، ئنجیال والتكی یكتی كریســـتیانی دیموكراسی دەوت، ئو والت پابنـــدی ھیچ ئایدلۆژیایـــك نبت و شارســـتانی بت، لـــ رووی ھموو جیھانیش ك لو جاركریســـتیان و ژنت. ئكـــراوە بمردەكـــی جیابویتوەو مـــردی كردیتوەو منای نبووە، بۆیش ئو ل گۆأانی كۆمگای بون بدا ٥ ملو والتل ،لمانی شـــارەزایئبوونـــی پیوەندی ڕەســـمی بیكوە دەژین، لوانـــ ١،٥ ملونیـــان منـــاڵ بخودەكن، لناو ئو میللتدا رـــژەی جیابوونوە زۆرە، مموان روو لكشـــژەی ٩٪ رۆژانی ینیا رت

كنیسكان دەكن. نجیال بئ وەی دیاردەیرووی ئـــبۆ رووبـــھاوشـــانی رۆنالـــد بوفاال كۆك بوون لســـر ئـــوەی بیارك دەرچت، ب پی ئو بیارە پاداشـــتی باوكان بدات ئوانی زارۆكی نوێ دروست دەكن، ك بیاری ئوا لالینی ترەوە رەفزكرایوە، پرسیار ئوەی ئایا ئو كۆشش دەكات حزبكی برەو برنامی ھاوچرخی ببـــات، ئایا بـــردەوام دەبت و بۆ پشـــوە

دەچت.؟جاكلیـــن بویســـنی رۆژنامنووســـی ئلمانی نووسری یكم ژیاننامی ئو ژن، ب كورتی

وتویتی: ئـــو ژن ھموو كات ھاوشـــانی كمینكان بووە، ئو ژن كیژی قشـــیكی لۆســـری بووەو ل ژر دەستتی حكومی شیوعیكان ژیاوە، تندروستی باش، ل بنكی یارمتیدانی كس پویســـتكانوە نزیك، ب پچوانی ھاوشـــانكانی خوندكاركـــی پرشـــنگدارە، كسكی فیزیایی بووە ل ئكادیمیای زانستی ل برلینی خۆرھـــت، خانووەكی ك تدا دەژیـــت مولكی خۆی نی ی، ســـرەتا كاری سیاســـی لناو حزبكی سیاسی گچكی وەك حزبی رینساســـی ئوروپی كردووە. ژیانی ئو متی كلمانـــی خۆرھگای ئناو كۆملنامۆبووە، بب بوونی پیوەندی ڕەســـمی ١٥ ساڵ لگڵ ئو پیاوە ژیاوە، پاشان مارەكراوە، ئوەش لناو رزەكانی یكتی كریســـتیانی

دیموكراسی تازەو نامۆ بووە. ھروەھا ئو ژن رۆژنامنووس دەت:

ل گومان زۆر ب وەیكانی ئرەوشت ك لكیھموو شتك، ك زانی من خریكی نووسینوەی ژیاننامی ئوم، زوو لم دووركوتوە، تا ئو مسلی كار لســـر رەوشی ھبژاردنكانا نـــكات. ئو گومان و دوودیشـــی بۆ ژیانی و رۆژانی ناو كۆمـــاری ئلمانیای خۆرھت تیخۆرھ و ژنـــئ وە، چونكتـــردەگبراگماتی ھات شـــونی نوەیك سیمایكی كۆنی شســـتكانیان پوەی، وەك گیرھارد شـــرۆیدرو یوشكا فیشر . ب كورتی ئنجیالی راوژكاری ئلمانیا یكم ژن ســـرۆك، پاش شـــڕ ھاتیت میدان، نۆ ساڵ پاش رووخانی ھتلر ل ســـای ١٩٥٤ لدایكبووە، سی ساڵ لژر حكومی شیوعیكاندا ژیاوە، ئو دەخوازی لمانیا ھاتیتئ ی لیو جوانی و شادومانئپشـــوە بپارزت، ئوانی رگای برنامی ت بینأی بكات، بدانی دەكرپشئاوەدانی و گدنیاییشوە دەت كس ناتوانت لو برنامو چاالكیان رایوەستنت، تنیا ئلمانكان ئوان

.یو ھر ئسیان لتو دەستئئو نووسین ل رۆژنامی (القبس)ی كوتی وەرگیراوە، ك رۆژانـــ ب زنجیرە ل نوان ٢٧ ٠١ ٢٠٠٧ تا ٠٩ ٠٢

٢٠٠٧ بوكراوەتوە.

ئنجیال میركل... پۆرترتی ژنكو ئمانیا بروە دەبات

بشی حوتم و كۆتایی

و.ل عرەبییوە: شرزاد ھینیبودوان بۆالیر

ئنجیال میركل

خاوەن ئیمتیازو بڕوەبری برپرس:حمید ئبوبكر بدرخان

ستافی كارا:حسن یاسین، قاسم محمد، ھمن جمیل، ھوراز محمد، تامان شــــاكر، محمد فتاح، نافیع دیبگیی،

عبدولەحمان معروف، حسیب بابۆی.

بڕوەبری نووسین:محمد گۆران

نخشسازی:ھاوڕێ محمد زادە

راوژكاری رووناكبیریی: د.ھیمداد حوسن

راوژكاری مژوویی: د.عبدول علیاوەییناونيشان:

- كوردستان- ھولر-شقامی ئاراس- باخانی سرداری-نۆرماڵ(٠٦٧٩ ٢٥١ ٠٦٦)- مۆبایل (٥٨٧٨ ٤٥٥ ٧٥٠ ٩٦٤ +)

- سلمانی- باخانی رەحیمی مال علی- مۆبایل (٨٥٥٤ ١٥٩ ٧٧٠ ٩٦٤ +)

ڕین ژمارە ســـفری لھلی ئـــازادە، دوای راپی ئم مانگنامـــكدرخـــان یب٢٠٠٠/١٠/٢٢ لـــ ســـلمانی دەرچووەو ھمـــوو ٢٢ی مانگـــك دەزگای چاپ و بوكردنوەی بدرخان ل باشـــووری كوردســـتان ب زمانی كوردی و عرەبی و

رنووسی التینی دەریدەكات.

راوژكاری زمانوانیی: د.وریا عومر ئمین

bedrxan@yahoo.comكربوبیوب یوسف ئر: ئشی كۆمپیوتب

و رۆشــــنبیری لھۆــــی ٢٠٠٧/١١/٢٥ رۆژی بسرپرشتی بڕز"فلكدین كاكیی"وەزیری رۆشنبیری حكومتی ھرمی كوردستان چلی

رۆح پاك سح سعدو برز راگیرا. بمبستی ســـازدانی چلی ماتمی رۆح پاك سح سعدو لیژنیك پكھات بۆ راپڕاندنی كاروبارەكانی چل، ك بریتی بوون ل:"ســـینم بدودرخان، عمید بنازو ئـــازاد، حخان، دزەنگنـــ، عبدولەحمان نقشـــبندی، فوئاد جیاووك، ئـــازاد دارتاش، تامان شـــاكر، نوزاد عبدولعزیـــز، فـــردا جمیل پاشـــا" لیژنی ئامادەكار دواتر بیاریدا ك كتبك ئامادە بكرت بۆ چلك، بناوی"زمانك و دۆ زاراڤ"ك تیایدا ژیاننامـــی رۆح پاك و وتارەكانـــی بڕزان:"د. بدومیـــن موتابچی، عر، د. ئزھمال مكزەنگن، فوئاد جیاووك"و زۆرك ل نووسران و ندین بروسككان و چنڵ وگكانیان لمرھبكـــ بزمانكانی"كـــوردی، عرەبی، ئینگلیزی، فڕەنسی"ببۆنی چلك نردرابوو، لدوو توی كتبـــی زمانك و دۆ زاراڤ كـــ ل ٣٢٠ الپڕە پكھاتبوو، دەزگای بدرخان لگڵ ژمارە ٨٧ی مانگنامی بدرخان ل ٢٠٠٧/١١/٢٢ تایبت بو بۆنی بوكرایوە. چلك سرەتا ب دەقیقیك وەســـتان بۆ گیانی پاكی ســـح سعدو و شھیدانی رگای رزگاری كوردستان دەستیپكرد. پاشـــان وتاری لیژنی ئامادەكار لالین حمید بدرخان خوندرایوەو تیشك خرای سر ژیان و برھمی سح سعدو، دواتر ب داگیرساندنی ٧٧مـــۆم وەك ئاماژەیك بـــۆ تمنی رۆح پاك ھۆكـــی رووناككرایوە، دواتـــر وتاری ھڤاڵ مـــام جالل ســـرۆك كۆماری عراقـــی فیدراڵ لالین مامۆســـتا بكر مســـتفا خوندرایوە، ك تیایدا جخت لســـر گورەیی و لھاتوویی رۆح پاك سح ســـعدو كرایوە، دواتریش وتاری بڕز مســـعود بارزانی سرۆكی ھرمی كوردستان لالین سیداد بارزانی خوندرایوە، رگی نـــاوادەی رۆح پاك بدا موتارەك لـــ كخسارەتكی گورە بۆ رووناكبیران و گلی كورد بگشـــتی وەســـفكرد، ئینجا دواتر وتاری بڕز فلكدین كاكیی وەزیری رۆشنبیری حكومتی ھرمی كوردســـتان و وتاری محمد ئیحسان وەزیری كاروباری دەرەوەی ھرم و، وتاری د.كمال مزھرو عیزەدین مســـتفا رەسوڵ ك لالین حمی مال كریم ئامادەكرابوو، خوندرانوە، ھروەھا وتاری ئكادیمیای كوردســـتان لالین مامۆســـتا رەشـــید فندی خوندرایوە، دواتر وتاری د. كنداڵ نزان سرۆكی ئینستوتی كورد لپاریس و وتاریPENلالین عبدولەحمان نقشـــبندی و، وتاری یكتی نووسرانی كورد لقی ھولر لالین كمال غمبار، وتاری یكتی نووســـرانی كورد لقی دھۆك لالین د. عارف حیتۆ خوندرانوە. لپاشـــان محمد ســـلیم سواری چند وتیكی پشكش كردو ھروەھا شـــداری لك بھۆنراوەیچاغ بـــز قادر قڕبچلك كرد. لكۆتایشـــدا وتاری بنمای رۆح پاك ســـح ســـعدو لالین ئازادی كوڕی خوندرایوە، ك تیایدا سوپاسی ھموو ئوانی كرد ك ھاوخمیان بوونو بشداریان ل چلكدا كردووە، ھروەھا گوتیشـــی باوكـــم ھمووكات دەیگوت:"ژیانـــی رۆژانـــی مـــرۆڤ ئزموون و تاقیكردنوەی، تا مرۆڤ لژیاندا ماب بردەوام دەبـــ كاری باش و پ برھـــم و رك و پك بكات، بۆئوەی دواتر لم ئزموون ســـربكوێ و بوانامی میللت و خانوادەو ویژدان بدەست

بنت".فۆتۆ: ئحمد سفا

ل كۆنفانسكی نودەوتی ل لندەن لــــ ٢٠٠٧/١٢/١٩ ممرۆژی چوارشــــسنتری"چاتھام ھاوس، عدنان موفتی سرۆكی پرلمانی كوردستان، تیشكی خست سر رۆی نودەوتی دەستی ھرمی كوردستان و داوای ل كۆمگای نودەوتــــی كــــرد، ك بــــردەوام بن ،كمرتی ھھاوكاری كردنی دەسلوەك ھرمكی فیدراڵ و، پشــــتیوانی سیاســــتكانی بكن، ب ئاراســــتی باشكردنی بارودۆخی كوردستان. ئمش دەقی وتكــــی ســــرۆكی پرلمانی

:كانسكۆنف كوردستان لدەقــــی وتارەكــــ ك پشــــكش كراوە بــــ زمانــــی ئینگلیــــزی و "بدرخان"

وەریگاوەت سر زمانی كوردی. خوشکان، برایان

جگای خۆشحایم لو بۆن گرنگدا بۆ ئوە قس بکم.

بر لوەی دەســــت پ بکــــم دەموێ کی کوردستان بیام و سوپاسی خپبریتانیای گورە بگینم. ئوە ئرککی ک لکوە ینا، ئھج ژووییتان بمدڕندەترین رژمتان ل مژوودا ل ناوبرد.

ئم رۆی گرنگی بریتانیاو ســــرۆک وەزیرانــــی ئوکات جــــۆن مجر ل یاد ناکین ک سای ١٩٩١، ناوچی ئارامیان بۆ گلکمان دروست کرد. ئوان ژیانی تی کوردیان رزگار کرد کزاران ھاوھ ب

روویان کردبووە چیا ساردەکان.سوپاس بۆ بریتانیا و ئمریکا، ئم ش ھنگاوی گرنگمان ناوە برەو دامزراندنی ئازادی، دیموکراســــی و پکوە ژیان و یکســــانی. ئم کۆمگایک دروست ئــــازادو فرەرەنگ و دوور ل ین کدەکتوندوتیژی ب. کوردستانی عراق وتی ،گوێ دان ی دەژین بل یوانموو ئھنژاد و ئاین و بیرو باوەڕ. کورد و عرەب و تورکمان و کلدۆ ئاشوری، کوردستانی

ئمۆ دروست دەکن.تورکمان پکھنری سره کی ھرمکن. ب پچوانــــی دیکتاتۆریتوە ک لو سرددەمدا نکوی ؛ل بوونیان دەکرا، له ئســــتادا، حزبی سیاسی و رۆژنامو قوتابخانیان ھی. ئستا بشدار بووی کارای ئیدارەی ھرمکن، ل ری وەزیرو ئندام پــــه رلمانکانیانــــوە. کلدو ئا شوری و ئوانی دیکش ب ھمان شوە. ل ئنجامی توندوتیژی ل ناوەڕاســــت و باشــــووری عراق دەیان ھــــزار خزانی ،کمرھ رەبیــــش رویان کردووە تعھندکیان ب دوور ل توندوتیژی ژیانکی نویان دەست پکردووه. مای تازەیان کــــردووە. ل چندان الوە کوردســــتانی عــــراق نموونیکی رووناک بۆ عراق و رۆژھتی ناوەڕاســــت ل پکوە ژیانی ئاینی و نتوەییدا. ئابووری ل ھرمکی ئم دەبووژتوە. بازاڕمان ل دەوت ئازاد کردووە و یاسای سرمایگوزاریی بیانیمان له پرلمان دەرکردووە. ئمش ن لکۆمپانیاکانی ھاندا تا ب ک للگ

کوردستان سرمای بخن کارەوە.نزیکی ٤ بلیۆن دۆالری سرمایی بیانی ئستا ل کوردستان ل کاردای. ل رووی سیاســــییوە ئم بیارمــــان داوە وەک بشــــک ل عراق بمنینوە. ل رووی دینامیکییتی سیاسییوە کاریگریمان ھی. لــــ ســــای ١٩٩٢ دا پرلمانی کوردســــتان بریاری ل سر فیدرای دا وەک باشترین سیستم بۆ بڕوەبردنی ھرمکو پیوەندی ل گڵ ناوەنددا، ئمرۆ ئو پرەنســــیپ ل دەســــتووردا جگیر کرا و کوتل گورە سیاسییکان رەزامندییان ل سر کرد. ئو دەستوورە بردی بناغی عراقی نوی. ھیچی تر عــــراق موکی گرووپک نی ک ل ری چوساندنوەو تۆقاندنوە حوکم بکات. ،کراقییموو عکی ھۆ مومراقی ئعمافکانیان وەک ھاوتی ئازاد و یکسان

گرەنتی کراوە.ئاینــــدەی ئم ل کوردســــتانی عراق بســــراوەتوە ب ســــرکوتنی عراقی نــــوێ. ئم عراق نوی دەب بســــر وایی لوئاشت تیرۆر و توندوتیژیدا زاڵ بنو عراقییکاندا دروست بکات ل شیعو

سون وھموو ئو کشان چارەسر بکات ک دەبت ھۆی کش ل نو عراقییکاندا. تیرۆریزم و کشــــی ناوخۆیی ھڕەشــــی سرەکین ل سر عراقی نوێ و ئزموونی زیان لح ی کوانئ .مدیموکراســــی ئ ئاگرەک ،کی ئاشتی و دیموکراسی نیراقعخــــۆش دەکــــن و رگا نا دەن کشــــکان ڕەشھ وان دیموکراسی بئ ،ر ببچارەسبۆ خۆیان دەزانن و لی دەترسن. لرەوە من جخت دەکمــــوە ک ئم ھاوپیمانکی

پابندین ب شڕی دژە تیرۆرەوە.وەک قوربانی تیرۆر و زوم، دەزانین مانای بر تیرۆیســــتان دەســــتییان ھگئ چی رووبدات. راســــت مین ئوناھ و نابــــکپیوەندی باش ھی ل نوان نتوەکانی یشــــیان ھرەبدا و دیدی ھاوبکورد و عل سر ئایندەیان وەک ئوەی دەنگیان بۆ ماوە ک شک کندم ھدەستوور داوە، بچارەسر نکراوە. کشی سرەکی کشی ک ی کوردستانشــــانو برکووک و ئکدووچاری پاکتاوی نژادی بوون. چارەسری کشک ل مادەی ١٤٠ ی دەستووردا باسی ستبم مت بۆ ئکی تایبیکراوە. و لیژندامــــزراوە. وادەی ک دەســــتوور دایناوە خریکــــه تواو دەب، ھیــــچ نکراوە، ئی چی بکین؟ بگومــــان گرتنبه ری رگای توندوتیژی چارەسر نی.دەب راستییکانی ئم کشــــ ل برچاو بگرین بۆ چارەسر کتتایب کاری لیژن کردن و پشتیوانی ل

بکین..ئم خۆشحاڵ دەبین ب ھاوکاری تکنیکی نودەوتــــی بم تا ئــــو کاتی ئامانج جگ .کردنی مــــادەی ١٤٠ بجبی جللو کشــــی ش مســــلی یاسای نوت و به شــــداریی سیاســــی ل بغدا، ئستا مر دەکرێ. ئســــ رمی لگفتوگــــۆی گئستا ل گفتوگۆی جدیداین ل گڵ بغدا بۆ دیاریکردنی رۆڵ و به شداری سیاسیمان، رکخســــتنی ھرمی فیدرای دیموکراسی تازەمان. شــــونی ستراتیژی ھرمکمان لــــ رۆژھتی ناوەنــــد، داوامان ل دەکات ک پیوەندییکی باشی دراوسیان ل گڵ دراوســــکاندا بنیات بنین بناو تورکیا و

ئران و وتانی عرەب. مئ.یککی گرنگــــی ناوچتتور کیا وزۆر گشبینین برامبر ئایندەمان ل گڵ تورکیا، بشی ھرە زۆری سرمای گوزاری

.تورکیاوەی مان لکمرھ بیانی لبوامان وای ئو پیوەندیی ئابوورییان رگا خۆش دەکا و ھۆکار دەب بۆ دروستکردنی پیوەندی باش ل گڵ تورکیا. پشتیوانی بۆ ب ئندام بوونی تورکیاش دەکین ل یکتی ئوروپــــادا و پمانووای ئوە بۆ ناوچک و تمان بساسیح مئ ،راقیش باشبۆ ع ویستردا پرامبب ل .ر تورکیا نیرامبتورکیاش ترسی خۆی برامبر ب ھرمی کوردســــتان وەال بنــــ، دان بــــ ھرمی ی لکی فیدراشوەک ب کوردستاندا بنعراقدا. ئم ل کوردستانی عراق پابندین کی تر لتر وپاراســــتنی تورکیا و ھ بھر ھرشــــک ک ل ســــر خاکی ئموە بکرت ســــریان. لوەش زیاتــــر بوامان کــــداری بۆ بباتی چردەمی خســــ وایدەستھنانی ئامانج سیاسیکان ل الین

کوردی تورکیاوە ب سر چووە.دەب کوردی تور کیا سوود لو بارودۆخی ئســــتا وەرگــــرن، بتایبتی کــــ حزبی عدالت و گشپدان زۆرینی دەنگکانی

و حزبرکردەی ئــــوە. ســــبردووەتــــرەجب تیب ئردوغان ب کراوەیی باس ل چارەسر کردنی کش درژ خاینکان دەکات ل رگای دیالۆگی ئاشــــتیانوە. کوردی تورکیا پویست سوود ل رگای سیاسی و کولتوری و رۆژناموانی وەرگرن لــــو بارودۆخــــدا. کۆماری ئیســــالمی ئرانیش وتکــــی گرنگی ناوچکی و ی حزبڵ زۆربگ یوەندی باشــــی لپسیاسیی ســــرەکییکانی کوردستان و عراقدا ھی و پیوەندی ئابووری پتو ب ئرانمانوە دەبستتوە. لوە زیاتر کونســــوخانی ل ھولر کردووەتوە، تی ناوەڕاســــتتی رۆژھم وکی ککونسوخان بکاتوە. ئم داوادەکین ئــــو تنگژەی کــــ ل نــــوان ئران و رۆژئاوادا ھی ب ئاشتی چا رەسر بکرێ. ســــرباری ئوەش ئمریکا و بریتانیا و چنــــدان وتی ئــــو روپی ل ھولر کونسوخانیان کردووەتوە. پیوەندی باشمان ل گڵ چندان وتی عرەبیش کانمان بیرۆیان لسیاسیی و حزب .یھ ختمان وپایتشــــق و عقاھیرە و دیمعەبییکانی تر ھی. ل سرەتای سای رەب لمانتارانی عرلدا، کۆنگرەی پنوھولر دەبســــترێ ئوەش دەرفتکی باش دەب بۆ لک تگیشتنی باشتری

وتانی عرەب ل کشی کورد.ک سیری ئایندە دەکین، پند ل رابردوو وەردەگرین. من نام ئم ئزموونکی کامــــ و تواومــــان ھیــــه، ئمــــ ش ئاستنگمان ھی. یکگرتنوەی ھردوو ئیدارە، شری گندەی، دەستبرکردنی خزمتگوزاریی بۆ خه ک و ب ھزکردنی دامودەزگاکانی ئیدارەکمان ودامزراندنی کۆمگایکــــی مدەنی تندروســــت و ئوانن ئو کشــــانی بردەممان، بۆ موە، ئشخســــتنی ئــــردەوامی پبپویســــتیمان بــــ کات و پارزگاری و ھاوکاری ئوە ھی، چونک ھمان بھا دیموکراســــییکانی ئوە بنیات دەنین. بۆ دەســــت برکردنــــی ژیانکی ئارام و ب مان دەبککخۆشگوزەران بۆ خ ین وبک دیموکراسی بنیات بندەســــت

دەستک پارزگاری ل بکین. رەکوەی کاتژمرانک بۆ گور ھھبرەو دواوە ســــر کوتوو ناب. من زۆر ھیواخــــوازم ک بغدا و دراوســــکان و کۆمگای نودەوتی مامی سدەی

رابروو ل گڵ کوردستاندا نکن.رککوتننامیکی ستراتیژی ل سرەتای ســــای نودا ل نوان عراق و ئمریکا دا گفتوگۆی ل ســــر دەکــــرێ و ئیمزا رککوتننامیدا لو ویستدەکرێ،پپاراســــتنی ئزموونــــی دیموکراســــی و دامودەزگاکانی کوردســــتان ب ئاشکرا، مــــوتنی ئرکوە. ســــتــــروون بکرســــرکوتنی ھموو ئوانی دەیانوێ دیموکراســــی ل رۆژھتی ناوەڕاســــت ،موتنی ئکرنســــ .نرە بســــتپ وە لئ ن .یراقی نووتنی عکرنسدنیای شارستان و ن ئم ل کوردستان ئوەمان قبووڵ نی. زۆر سوپاس بۆ گوێ

گرتنتان.

عدنان موفتی ل كۆنفانسی نودەوتیداوای مافى گلی كورد دەكات

عدنان موفتی سرۆكی پرلمانی كوردستان لكاتی پشكشكردنی وتارەكی ٢٠٠٧/١٢/١٩-لندەن چلی رۆح پاك سح سعدو برز راگیرائا: بدرخان

دیمنك ل مراسیمی چلی رۆح پاك "سالح سعدول" ٢٠٠٧/١٢/٢٥ ھولر

ئازاد سالح سعدولسيداد بارزانی نونری مسعود بارزانیمامۆستا بكر نونری مام جالل

د.محمد ئیحسانحمی مال كریمفلكدین كاكیی

عبدولەحمان نقشبندیكمال غمبارد.كنداڵ نزان

رەشید فندید.عارف حیتۆحمید ئبوبكر بدرخان

عدولالح سگیرسانی ٧٧ مۆم بۆ رۆحی پاكی سكاتی ھ ل