avrupa bİrlİĞİ ve tÜrkİye rekabet hukukunda pİŞmanlik ... · rkk 16. maddenin son fıkrası...

Hazırlayan : Av. Çağlar Doğu Aras

AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE REKABET HUKUKUNDA

PİŞMANLIK PROGRAMLARI

İÇİNDEKİLER

I. AB REKABET HUKUKUNDA PİŞMANLIK PROGRAMLARI ….………… 4

1. 1996 Tarihli Pişmanlık Bildirimi …………………..……………………………… 4

2. 2002 Tarihli Pişmanlık Bildirimi …………………………………………………... 5

II. TÜRKİYE REKABET HUKUKUNDA PİŞMANLIK PROGRAMLARI ……… 8

1. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’daki (RKK) Düzenlemeler …………… 8

2. Kartellerin Ortaya Çıkarılması Amacıyla Aktif İşbirliği Yapılmasına Dair

Yönetmelik …………………………………………………………………………. 10

3. Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim

Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin

Yönetmelik …………………………………………………………………………. 14

KAYNAKÇA ……………………………………………………………………………..... 15


KISALTMALAR

AB : Avrupa Birliği

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

a.g.e. : adı geçen eser

B. : Bası

b. : bend

Bkz. : Bakınız

C. : Cilt

m. : madde

RKK : 1994 tarihli Rekabetin Korunması Hakkında Kanun

s. : sayfa

T. : Tarihli


I. AVRUPA BİRLİĞİ REKABET HUKUKUNDA PİŞMANLIK

PROGRAMLARI

1. 1996 Tarihli “Pişmanlık Bildirimi”

ABD’deki başarılı uygulamaların sonucunda kartelleşme ile mücadelede

önemli bir araç olarak kabul edilen pişmanlık programları AB’de ilk olarak 1996 yılında

ortaya çıkmıştır. Komisyonun yayınladığı 96/C 207/04 sayılı “Pişmanlık Bildirimi” (Leniency

Notice) çoğu üye ülkenin ulusal hukuklarına etki etmiştir1.

Yayınlanan bu bildirimin ardından yaklaşık 100 şirket ceza

indirimlerinden yararlanmak üzere komisyona başvurmuş; komisyon da 24 kartelleşme

olayını karara bağlamış, 3,45 Milyar EUR para ceza vermiştir2. Bu programın uygulandığı

kartellere örnek olarak Vitamin, Luxembourg Beer, Carbonless Paper, Methionine, Art

Auction, Food Flavour Enchancers, Specialty Graphite, Sorbates, Carbon and Graphite,

Organic Peroxides, Copper Plumbing verilebilir3.

Yayınlanan bu bildirim A,B,C,D ve E olmak üzere toplam 5 bölümden

oluşmaktaydı. A bölümünde Bildirim’in gerekçesi, B,C ve D bölümlerinde para cezasından

farklı düzeylerde indirim şartları ve E bölümünde usul kuralları yer almaktaydı4.

Bildirime göre B ve C bölümlerinde belirtilen %80 ile %100 arasındaki

indirimlerden yararlanabilmek şu şartlara bağlanmış idi;

a) Kesin delil sunan ilk şirket olunması: Bildirimde kesin delil

kavramı açıkça tanımlanmamış olmakla birlikte uygulamasında

maddi delillerin sunulması gerekliydi. Düzenlenen bu kesin delil

şartı takdir yetkisine açık ve belirsizlik yaratan bir kavramdı. İlk

şirket olunması şartı ise kartelleşme faaliyetinden sonra amaçlarını

elde eden şirketlerin birlikte başvuru yaparak indirimlerden

yararlanmasını engellemek amacıyla getirilmişti.

b) İhlale katılımın en geç başvuru zamanına kadar sona erdirilmesi

1 ŞAHİN (2013), Rekabet Hukukunda Tazminat Talepleri, s.95, XII Levha Yayıncılık, İstanbul

2 ÖZSUNAY (2006), ABD ve Kartel Hukuklarında “Pişmanlık Programları” ve Türk Rekabet Hukuku Üzerine

Düşünceler, s. 40-41, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu IV. Erciyes Üniversitesi, Kayseri 3 KEKEVİ, Pişmanlık Programları: Muhabereyi Kaybetmek Savaşı Kazanmak, s.8, Rekabet Dergisi, s.34,

Ankara 4 KOCAER (2005), Kartellerle Mücadelede Pişmanlık Programlarının Uygulanması, s. 47, Yüksek Lisans Tezi

Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara


c) Kartele ilişkin sahip olunan tüm delillerin komisyona sunulması ve

sürekli ve tam işbirliği yapılması: Başvuru yapıldıktan sonra

belgelerin gizlenmesini engellemek, soruşturma sonuna kadar

komisyonla tam bir işbirliği içerisinde çalışılması için bu şart

getirilmişti.

d) Başvuruda bulunan şirketin diğer şirketi ihlale katılmaya

zorlamamış olması ve açık bir şekilde ihlali teşkil eden veya ihlalde

belirleyici rol oynayan olmaması: Bu şart ile başvuru yapabilme

olanağı düşünülerek kartel anlaşması yapılması engellenmeye

çalışılmıştır. Komisyon’a göre gizli kartel anlaşmalarında üç tür

üye bulunabilir. Bunlar; liderler, aktif üyeler ve pasif üyelerdir.

Şirketin pazara geç girmesi, toplantılara düzenli olarak katılmaması

gibi unsurlar dikkate alınarak şirketin pasif üye olduğu kanaati

oluşmaktaydı5.

D bölümü ise B ve C bölümünde belirtilen şartlara sahip olmayan fakat

işbirliğinde bulunan tüm şirketlere uygulanabilmekteydi. Bu bölüm kapsamında %10 ve %50

arasında indirime hak kazanmak için tek şart kartelin ortaya çıkarılabilmesi için komisyonla

işbirliği yapmaktı. Bölümün amacı başvuruya teşvik etmek değil idari süreci hızlandırmaktı6.

Bu bildirimin ardından 1998 yılında Para Cezaları Hakkında Kılavuz

(Guidelines on Fines) yayınlanmış ve AB Rekabet Genel Müdürlüğü bünyesinde yeni bir

Kartel Birimi kurulmuştur7.

2. 2002 Tarihli “Pişmanlık Bildirimi”

1996 tarihli bildirim yayınlanmadan önce komisyon bildirimin

uygulamasını görmek ve değişiklik yapılıp yapılmayacağını tespit etmek amacında olduğunu

ifade etmiş idi. 5 yıllık uygulamadan sonra bu tecrübenin kazanıldığına karar verilerek

program şartlarına ilişkin şeffaflık sağlanarak ve ihlalin ispatına şirketin katkısı ile indirim

düzeyi arasında uyum sağlanarak programın başarısının artırılabileceğine karar verilmiş ve

2002 yılının şubat ayında bildirim yenilenmiştir.

5 KOCAER, a.g.e. s.51-54

6 KOCAER, a.g.e. s.55

7 ÖZSUNAY, a.g.e. s.41


2002/C 45/03 sayılı “pişmanlık bildirimi” ile yapılan değişiklikler şu

şekilde özetlenebilir;

a) Kendiliğinden işbirliği durumunda şirkete para cezalarında tam

bağışıklık sağlanması güvencesi getirilmiştir.

b) Kesin delil olması şartı kaldırılarak iki tip delil modeli benimsenmiştir.

c) Şirketin ihlaldeki rolü şartları yumuşatılmıştır.

d) Bağışıklık için gerekli koşulları gerçekleştiremeyen diğer kartel üyeleri

bakımından para cezalarında indirim sağlayacak ek düzenlemeler

yapılmıştır.

e) Başvurunun kabul edilmesi halinde yazılı olarak şartlı bağışıklık

verilmesi ve hipotetik delil sunma olanağının sağlanması8.

Görüldüğü gibi 2002 tarihli pişmanlık bildirimi hem öze hem usule ilişkin

yeni çözümler getirmektedir. ABD adalet bakanlığı antitröst bölümü ile iş birliği içerisinde

bulunan AB rekabet makamları yapılan bu değişikliklerle ABD pişmanlık programlarına daha

da yaklaşmıştır. Bu bildirim; hem para cezalarında tam bağışıklık getirdiği hem de para

cezalarında indirim konusuna açıklık getirdiği için “hukuksal belirlilik konusunda daha

geliştirilmiş bir çözüm öngördüğü söylenebilir9.

Para cezalarında tam bağışıklık bildirimin 8(a) ve 8(b) maddelerinde idari

süreçte gelinen aşama ve delil durumuna bağlı olarak düzenlenmiştir.

Tam bağışıklığın genel şartlarını şu şekilde sayabiliriz:

a) Daha önceden komisyon tarafından keşfedilmemiş bir kartel hakkında

başvuruda bulunulmuş olması veya soruşturma sırasında soruşturmanın

başarıyla sonuçlandırılabilmesi için kartel üyeleri aleyhine önceden

bilinmeyen önemli delillerin sağlanması;

b) Komisyon ile tam ve sürekli işbirliği halinde bulunulması;

c) Başvuruda bulunan şirketin kartelin oluşumunda önder olmaması,

başka teşebbüsleri katılmaya zorlamamış olması10

.

Bildirimin 8(a) ve 8(b) maddelerinde delil eşiğine göre bir ayrıma

gidilmiştir. 1996 tarihli bildirimde kesin delil olması şartı aranırken bu ikili sistem ile delil

8 KOCAER, a.g.e. s.59




eşiği önemli ölçüde azaltılmıştır11

. Ayrıca bildirinin 13. Maddesi ile “hipotetik delil” sunma

olanağı da getirilmiştir12

.

Bildirimde belirtilen koşulları gerçekleştiren 14. madde uyarınca şirketlere

para cezalarından tam bağışıklık verileceğine ilişkin yazı verilir.

Yukarıda belirtilen 8. maddede düzenlenen şartları sağlayamayan

şirketlere ise bildirinin 12. maddesi uyarınca derhal bu durum haber verilir. Haberi alan şirket

17. madde uyarınca başvurusunu geri alabileceği gibi B bölümü kapsamında indirim talep

etme hakkına sahiptir13

.

Tıpkı ABD modelinde olduğu gibi bağışıklık şartlarını sağlayamayan

kartel üyesi şirketler için bildirinin 20. maddesinde para cezalarında indirim sağlama koşulları

düzenlenmiştir. Bildirinin 21. maddesinde ise ihbarda bulunan şirketin durumu

değerlendirilerek ilk şirkete verilecek para cezasında %30-50 oranında, ikinci şirket için %20-

30 oranında üçüncü şirket için ise %20’ye kadar indirim yapılabileceği düzenlenmiştir. İdari

süreç ilerledikçe sunulan delilin değeri azalacağı için indirim oranları başvuru sırasına göre

düzenlenmiştir14

. İndirim oranını takdir yetkisi ise komisyonda olup bu takdir yetkisi

kullanırken ihbarda bulunan şirketin sunduğu delillerin değeri ile delilleri sunduktan sonra

derhal ihlale son verip vermediği göz önünde tutulur15

. Deliller sunulduktan sonra ihlali

sonlandırma şartı indirimler için de aranmaktadır.

1996’dan 2002’ye kadar uygulanan 1996 tarihli programa, bu süre

içerisinde, 80’in üstünde başvuru yapılmışken, ABD ile birlikte çalışılarak çıkarılan 2002

tarihli programın ilk yılındaki başvuru sayısı, 20’den fazladır. 2003 yılında 16 olan başvuru

sayısı, 2004’te 29’a, 2005’te 87’ye, 2006’da 104’e çıkmıştır. 2002 tarihli bildirimin

başarısının göstergesi ise, başvuruların, eski programın aksine, çoğunlukla, Komisyon’un

yerinde incelemelerinden önce yapılmasıdır 2002 tarihli programın uygulandığı örnekler,

Rubber Chemicals, Hydrogen Peroxide and Perborate, Acrylic Glass, Road Pavement

Bitumen ve Synthetic Rubber’dır. Kartellerle mücadeledeki katkılarına rağmen, 2002 tarihli

programa da çeşitli eleştiriler yöneltilmiş; örneğin, 1996 tarihli programın değiştirilme

sebeplerinden biri olan belirsizlikleri gidermek konusunda yetersiz kaldığı ifade edilmiştir.

11

KOCAER, a.g.e. s.60 12




ÖZSUNAY, a.g.e. s.43


Komisyon çalışanları tarafından da kabul edilen bu eksiklikleri ortadan kaldırmak ve başarıyı

arttırmak üzere, 2006 tarihli pişmanlık programı16

uygulamaya konmuştur17

.

I. TÜRKİYE REKABET HUKUKUNDA PİŞMANLIK

PROGRAMLARI

1. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’daki (RKK) Düzenlemeler

1994 yılında yürürlüğe giren Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun’un

“Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem Ve Kararlar” başlıklı 4. maddesinde

yasaklanan faaliyetler kapsamında şu düzenleme yapılmıştır;

MADDE 4 - Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı

olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran

yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs

birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.

Madde hükmü uyarınca teşebbüs sayılan gerçek veya tüzel kişilerin kartel

faaliyeti içerisine girmeleri yasaklanmış faaliyet olarak düzenlenmiştir. Kartel faaliyeti

içerisine giren teşebbüslere verilecek idari para cezaları da 16. maddenin 3 ve 4. fıkralarında

şu şekilde yer almaktadır;

MADDE 16 - (3) Bu Kanun'un 4, 6 ve 7 nci maddelerinde yasaklanmış

davranışlarda bulunanlara, ceza verilecek teşebbüs ile teşebbüs birlikleri veya bu birliklerin

üyelerinin nihai karardan bir önceki mali yıl sonunda oluşan veya bunun hesaplanması

mümkün olmazsa nihai karar tarihine en yakın mali yıl sonunda oluşan ve Kurul tarafından

saptanacak olan yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde onuna kadar idari para cezası verilir.

(4) Teşebbüs veya teşebbüs birliklerine üçüncü fıkrada belirtilen idari

para cezaları verilmesi halinde, ihlalde belirleyici etkisi saptanan teşebbüs veya teşebbüs

16

Commission Notice on Immunity from fines and reduction of fines in cartel cases [2006] OJ C298/17. 17

KEKEVİ, Pişmanlık Programları: Muhabereyi Kaybetmek Savaşı Kazanmak s.9

http://www.kazanci.com/kho2/ibb/4054/mlinklist-m.htm#4

http://www.kazanci.com/kho2/ibb/4054/mlinklist-m.htm#16


birliği yöneticilerine ya da çalışanlarına teşebbüs veya teşebbüs birliğine verilen cezanın

yüzde beşine kadar idari para cezası verilir.

Görüldüğü gibi RKK’ya göre 4. madde uyarınca kartelleşme faaliyeti

yasaklanmış, 16. Madde uyarınca ise hem bu faaliyet içerisine giren teşebbüslere hem de hem

de faaliyet içerisindeki yönetici veya çalışan durumunda olan gerçek kişilere idari para cezası

verilmesi emredilmiştir.

AB rekabet hukukunda olduğu gibi kartelleşme faaliyeti içerisine girmiş

teşebbüslerin yararlanabileceği bir pişmanlık müessesi RKK kapsamında yer almamaktadır.

Ancak maddenin devamında idari para cezaları verilirken “Kabahatler Kanunu'nun 17.

maddesinin ikinci fıkrası bağlamında, ihlalin tekerrürü, süresi, teşebbüs veya teşebbüs

birliklerinin piyasadaki gücü, ihlalin gerçekleşmesindeki belirleyici etkisi, verilen taahhütlere

uyup uymaması, incelemeye yardımcı olup olmaması, gerçekleşen veya gerçekleşmesi

muhtemel zararın ağırlığı gibi hususların” dikkate alınacağı düzenlenmiştir18

. Bu hükümler

uyarınca verilen para cezalarına ilişkin örnek kararlar incelendiğinde belirtilen şu hususların

hafifletici neden olarak sayıldığı ve verilen para cezalarında indirim yapıldığı

görülmektedir19

;

a) Piyasanın küçüklüğü ve ihlalin etkilerinin az olması,

b) İhlalden elde edilen cironun diğer faaliyetlerden elde edilen ciro

içerisinde küçük bir yer tutması,

c) İhlali yapan teşebbüslerin zayıf olması, ihlale konu olan anlaşmanın

fiilen uygulanmaması, potansiyel tehdit seviyesinde kalması,

d) İhlalin sınırlı bir etkiye sahip olması,

e) Soruşturma başladıktan sonra ihlale son verilmesi ve heyet ile işbirliği

içinde bulunulması.

Öte yandan, bazı kararlarda; belirli bir piyasada faaliyette bulunan

teşebbüslerin tümünün uyumlu eylem içinde yer almaları, soruşturma yürütülürken dahi ihlale

18

ŞAHİN, a.g.e. s.209 19

Örnek kararlar ve daha detaylı bilgi için bkz. ASLAN (2007) , Rekabet Hukuku Teori Uygulama Mevzuat,

B.4, s. 732-736, Ekin Kitapevi, Ankara,

http://www.kazanci.com/kho2/ibb/files/tc5326.htm#17


devam edilmesi20

, soruşturma evresinde heyetle işbirliği yapılmaması21

ağırlaştırıcı nedenler

olarak kabul edilmiştir.

RKK 16. maddenin son fıkrası ise teşebbüsün işbirliği yapması halinde

para cezalarından bağışıklık veya indirim hallerinin Kurul tarafından çıkarılacak yönetmelikle

düzenleneceğini hükme bağlamıştır. Bu kapsamda çıkarılan Kartellerin Ortaya Çıkarılması

Amacıyla Aktif İşbirliği Yapılmasına Dair Yönetmeliğin hükümleri aşağıda detaylı olarak

incelenecektir22

.

2. Kartellerin Ortaya Çıkarılması Amacıyla Aktif İşbirliği Yapılmasına

Dair Yönetmelik

15.02.2009 tarihinde yayınlanan yönetmelikten önce RKK’nın yürürlükte

olduğu dönemde Türkiye’de herhangi bir pişmanlık programı uygulanmamıştır. Başta ABD

olmak üzere diğer ülkelerde aktif olarak uygulanan ve kartellerin ortaya çıkarılmasında

oldukça başarılı olan pişmanlık programlarının o dönem Türkiye’de de yer alması gerektiği

konusunda doktrin tarafından yapılan eleştirilerek sonuç vermiş ve yönetmelik yürürlüğe

girmiştir23

.

Yönetmeliğin “para cezası verilmemesi” başlıklı 4. maddesinde şu şartlar

öngörülmüştür;

a) Teşebbüsün ön araştırma yapılmasına karar verilmesinden önce

başvuruda bulunmuş olması,

b) Teşebbüsün başvuru konusu kartelin etkilediği ürünler, kartelin süresi,

kartele taraf olan teşebbüslerin isimleri, kartelle ilişkili görüşmelerin

tarihleri, yerleri, katılımcıları ve kartelle ilgili sahip olunan bilgi ve

belgeleri sunması,

c) Teşebbüsün diğer kartel üyelerinden bağımsız olarak başvuru yapmış

olması,

d) Teşebbüsün ilk başvuran olması.

20

ÖZSUNAY, a.g.e. s.46 21


Bkz. 2. Bölüm 23

Eleştiriler için bkz. ÖZSUNAY, a.g.e. s.47 , KOCAER, a.g.e. s.70-71


Öte yandan; yönetmelikte verilecek para cezalarında indirim yapılması

hususu 5. maddede düzenlenmiş olup şu şartların varlığı halinde verilecek idari para

cezalarından indirim yapılacağı öngörülmüştür;

a) Teşebbüsün ön araştırma kararı ile raporun tebliğine kadar olan süreç

içerisinde başvuruda bulunmuş olması,

b) Teşebbüsün diğer kartel üyelerinden bağımsız olarak başvuruda

bulunması,

c) Teşebbüsün 4. Maddede belirtilen ceza verilmemesi şartlarını

sağlayamamış olması,

d) Teşebbüsün başvuru konusu kartelin etkilediği ürünler, kartelin süresi,

kartele taraf olan teşebbüslerin isimleri, kartelle ilişkili görüşmelerin

tarihleri, yerleri, katılımcıları ve kartelle ilgili sahip olunan bilgi ve

belgeleri sunması24

,

Belirtilen bu şartları sağlayan teşebbüslere verilecek para cezalarında

indirim öngörüldüğü gibi aynı maddenin devamında kartel üyesi teşebbüslerin ihlali kabul

eden ve aktif işbirliği içerisine giren yönetici ve çalışanlara verilecek RKK 16. maddesi

kapsamında verilecek cezalarında indirileceği düzenlenmiştir.

Cezalarda yapılacak indirimler ise maddenin devamında şu şekilde yer

almaktadır;

a) İlk teşebbüse verilecek ceza üçte bir ile yarısı arasında indirilir. Bu

durumda teşebbüsün ihlali kabul eden ve aktif işbirliğinde bulunan

yöneticileri ve çalışanlarına verilecek cezalar da üçte birden az

olmamak kaydıyla indirilir veya ceza verilmeyebilir.

b) İkinci teşebbüse verilecek ceza dörtte bir ile üçte bir arasında indirilir.

Bu durumda teşebbüsün ihlali kabul eden ve aktif işbirliğinde bulunan

yöneticileri ve çalışanlarına verilecek cezalar da dörtte birden az


c) Diğer teşebbüslere verilecek cezalar altıda bir ile dörtte bir arasında

indirilir. Bu durumda teşebbüsün ihlali kabul eden ve aktif işbirliğinde

bulunan yöneticileri ve çalışanlarına verilecek cezalar da altıda birden

az olmamak kaydıyla indirilir veya ceza verilmeyebilir.

24

Yönetmeliğin 6. maddesinde düzenlenen belgeler.


d) Sunulan deliller neticesinde, ihlalin suresinin uzaması ve benzeri

nedenlerle para cezasının arttırılması gerekirse, bu artıştan, ilgili

delilleri ilk olarak sunan teşebbüs ve bu teşebbüsün ihlali kabul eden

ve aktif işbirliğinde bulunan yöneticileri ve çalışanları etkilenmez.

Teşebbüslere para cezası verilmemesinin şartlarını düzenleyen 4.

maddenin yanı sıra yönetmeliğin 7. maddesinde kartel faaliyetinde bulunan teşebbüslerin

yönetici ve çalışanlarına para cezası verilmemesinin şartları düzenlenmiştir. Yönetici ve

çalışanlara para cezası verilmemesinin şartları şunlardır;

a) Yönetici veya çalışanın ön araştırma yapılmasına karar verilmesinden

önce başvuruda bulunmuş olması,

b) Yönetici veya çalışanın diğer kartel üyelerinin yönetici veya

çalışanlarından bağımsız olarak başvuru yapmış olması,

c) Yönetmeliği 9. Maddesinde belirtilen bilgi ve belgeleri sunmuş

olması25

,

d) Yönetici veya çalışanın ilk başvuran olması,

e) Teşebbüsün 4. madde uyarınca önceden başvuru yapmamış olması ve

koşulları yerine getirmiş olması.

7. maddenin ikinci fıkrasında ise bir alternatif yol daha düzenlenmiştir. Bu

düzenleme uyarınca; Rekabet Kurulu ön araştırmaya karar verip soruşturma devam ederken

daha önce herhangi bir başvuru yok ise aşağıdaki şartların gerçekleşmesi durumunda yönetici

veya çalışana ceza verilmez;

a) RKK’nın 4. maddesinin ihlal edildiğine ilişkin kurulun elinde delil

bulunmaması,

b) Ön araştırma kararı ile soruşturma raporunun tebliğine kadar

başvuruda bulunulmuş olması,

c) Diğer kartel üyelerinden bağımsız bir şekilde başvuru yapılmış olması,

d) Yönetmeliği 9. Maddesinde belirtilen bilgi ve belgeleri sunmuş

olması26

,

25

Yönetmeliği 9/a maddesi: Başvuru konusu kartelin etkilediği ürünler, kartelin suresi, kartele taraf olan

teşebbüslerin isimleri, kartelle ilişkili görüşmelerin tarihleri, yerleri, katılımcıları ve kartelle ilgili sahip olunan

bilgi ve belgeler sunulur,


Bu düzenlemede “yeterli delil bulunmaması” ifadesine yer verildiği için

Rekabet Kurulunun takdir yetkisi bulunmaktadır. Rekabet kurulu bu takdir yetkisini

başvuruda bulunan lehine yorum yaparak kullanacaktır. AB düzenlemelerinde yer alan

“güncel kendini suçlayıcı deliller” ifadesinin bu yönetmelikte yer almaması başvuru lehine

yorum yapılması gereğini ifade etmektedir27

. Bu ilke yönetmeliğin gerekçesinde şu şekilde

yer almıştır; “Bu Yönetmelikte belirsizlik var ise, eğer başvuran teşebbüs, yönetici veya

çalışanlar bakımından bir sorun olacaksa, bu belirsizlikte başvuran lehine yorum yapılması

esastır.”

Yönetmeliğin 8. maddesinde ise, yöneticilere ve çalışanlara verilecek

cezalarda indirim yapılması düzenlenmektedir. Buna göre; Rekabet Kurulunun ön araştırma

yapmaya karar vermesinden soruşturma raporunun tebliğine kadar, kartele taraf olan

teşebbüsler ile bu teşebbüslerin yöneticileri ve çalışanlarından bağımsız bir şekilde,

Yönetmeliğin 9. maddesinde belirtilen bilgi, belgeleri sunan ve koşulları yerine getiren, ancak

7. maddedeki ceza verilmemesine ilişkin düzenlemeden yararlanamayan yöneticilere ve

çalışanlara verilecek para cezaları indirilir28

.

Bu kapsamda;

a) İlk yönetici veya çalışana verilecek ceza üçte birden az olmamak

kaydıyla indirilir veya ceza verilmeyebilir.

b) İkinci yönetici veya çalışana verilecek ceza dörtte birden az olmamak

kaydıyla indirilir veya ceza verilmeyebilir.

c) Diğer yöneticilere veya çalışanlara verilecek cezalar altıda birden az


Yine başvuran lehine yorumlama ilkesi gereği olarak AB

düzenlemelerinde yer alan “katma değer yaratan delil” ifadesi yönetmelikte yer almamıştır29

.

Yönetmeliğin 9. maddesi ise 7. ve 8. maddeden yararlanmanın koşul ve

usullerini düzenlemektedir.

Yönetmelikte, pişmanlık başvurusu yapan teşebbüs veya teşebbüslere karşı

açılacak tazminat davalarına pişmanlık sürecinin nasıl etki edeceğine ilişkin bir düzenleme

bulunmamaktadır. Başvuruda bulunan teşebbüsün sunduğu deliller açılacak tazminat

davalarını doğrudan etkileyeceği için bu delillerin gizliliği ve saklanması çok büyük önem

26

KEKEVİ (2009), Rekabet Hukuku Yaptırım Politikasında Yeni Dönem Ceza ve Pişmanlık Yönetmeliği, s.59,

Rekabet Hukuku Yaptırım Politikasında Yeni Dönem Konferansı, XII Levha Yayınları, İstanbul 27

KEKEVİ, Rekabet Hukuku Yaptırım Politikasında Yeni Dönem Ceza ve Pişmanlık Yönetmeliği, s.58 28


KEKEVİ, Rekabet Hukuku Yaptırım Politikasında Yeni Dönem Ceza ve Pişmanlık Yönetmeliği, s.60


taşımaktadır. Böylece pişmanlık programı çerçevesinde teşebbüsün sunacağı delillerin

tazminat davalarında ortaya çıkması engellenmiş olacak, bunun sonucunda pişmanlık

başvurusunda çekinmelerin önüne geçilmiş olacaktır30

.

3. Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim

Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına

İlişkin Yönetmelik

4054 sayılı RKK 16. Maddesi gereğince tespit verilecek para cezasının

tespitine ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla 15.02.2009 tarih 17242 sayılı Resmi

gazetede, “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun

Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik” yayınlanarak

yürürlüğe girmiştir.

Yönetmeliğin “hafifletici unsurlar” başlıklı 7. maddesinde şu düzenleme

yer almaktadır;

MADDE 7 – (1) Temel para cezası, yasal yükümlülüklerin yerine

getirilmesi haricinde incelemeye yardımcı olunması, ihlalde kamu otoritelerinin teşvikinin

veya diğer teşebbüslerin zorlamasının bulunması, zarar görenlere gönüllü olarak tazminat

ödenmesi, diğer ihlallere son verilmesi, ihlal konusu faaliyetlerin yıllık gayri safi gelirler

içerisindeki payının çok düşük olması gibi haller ilgili teşebbüs veya teşebbüs birliği

tarafından ispatlanırsa, dörtte bir ile beşte üç arasında indirilebilir.

(2) Yürütülen bir soruşturmada Aktif İşbirliği Yönetmeliğindeki para

cezası verilmemesine ilişkin düzenlemeden yararlanamayan bir teşebbüse verilecek ceza,

başka bir kartele ilişkin olarak Kurulun ön araştırma yapmaya karar vermesinden önce, Aktif

İşbirliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinde belirlenen bilgi ve belgeleri sunması halinde, dörtte

bir oranında indirilir. Aktif İşbirliği Yönetmeliğinin para cezası verilmemesine ve verilecek

cezalarda indirim yapılmasına ilişkin hükümleri saklıdır.

(3) Diğer ihlalleri gerçekleştiren teşebbüs veya teşebbüs birliklerinin

ihlallerini kabul ederek, aktif işbirliğinde bulunmaları halinde, para cezası altıda bir ile

dörtte bir arasında indirilir.

30

ŞAHİN, a.g.e. s.214


Yönetmeliği 8. maddesinde; kartelde belirleyici etkisi saptanan teşebbüs

yöneticileri ve çalışanlarının her birine ayrı ayrı, aktif işbirliği gibi hususlar dikkate alınarak,

teşebbüse verilen cezanın yüzde üçü ile yüzde beşi arasında bir oranda para cezası verileceği

düzenlenmiştir.

Aynı maddenin 2. fıkrasında ise kartellerin ortaya çıkarılması amacıyla

Kurumla aktif işbirliği yapan teşebbüs yöneticileri ve çalışanlarına, Aktif İşbirliği

Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde para cezası verilmeyeceği veya indirim yapılacağı

hükme bağlanmıştır.

Kurulun yönetmelik çerçevesindeki ilk pişmanlık uygulaması

Sinyalizasyon İnşaat şirketine ilişkin karardır. Kurul Trafik sinyalizasyonu pazarında

yürüttüğü ve toplam 10 milyon TL ‘nin üzerinde idari para cezası verilen soruşturmada,

Sinyalizasyon İnşaat şirketine Kurul ile aktif işbirliğine girmesi sebebiyle idari para cezası

uygulanmamıştır31

.

31

08-26/283-91 sayılı 27.03.2008 tarihli Rekabet Kurulu kararı.


KAYNAKÇA

ASLAN, Yılmaz, Rekabet Hukuku Teori Uygulama Mevzuat, B.4, Ekin Kitapevi, Ankara,

2007

KEKEVİ, Gökşin, Pişmanlık Programları: Muhabereyi Kaybetmek Savaşı Kazanmak,

Rekabet Dergisi, Ankara

KEKEVİ, Gökşin, Rekabet Hukuku Yaptırım Politikasında Yeni Dönem Ceza ve Pişmanlık

Yönetmeliği, Rekabet Hukuku Yaptırım Politikasında Yeni Dönem Konferansı, XII Levha

Yayınları, İstanbul, 2009

KOCAER, Şenol Kartellerle Mücadelede Pişmanlık Programlarının Uygulanması, Yüksek

Lisans Tezi Rekabet Kurumu Yayınları, Ankara, 2005

ÖZSUNAY, Ergun, ABD ve Kartel Hukuklarında “Pişmanlık Programları” ve Türk Rekabet

Hukuku Üzerine Düşünceler, Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu IV.

Erciyes Üniversitesi, Kayseri, 2006

ŞAHİN, Murat, Rekabet Hukukunda Tazminat Talepleri, XII Levha Yayıncılık, İstanbul,

2013

avrupa bİrlİĞİ ve tÜrkİye rekabet hukukunda pİŞmanlik ... · rkk 16. maddenin son fıkrası...

Documents