Atmosferaren konposizioaNITROGENOA: (%78) Ezin dugu zuzenean erabili; landareek lurretik hartzen dute nitrato eran eta animaliok dietaren bitartez hartu behar dugu.

OXIGENOA: (%21) Oso erreaktiboa da. Arnasketazelularrarentzat ezinbestekoa da.

CO2 : (%0,033) Lurreko batazbesteko tenperaturaerregulatzen laguntzen du (berotegi-efektua), eta landareen fotosintesirako derrigorrezkoa da.

UR-LURRUNA: (Proportzio aldakorra). Urarenzikloan lagungarria da.

BESTE GAS BATZUK: Hala nolaargona, helioa, neona,ozonoa…

Atmosferaren egitura.

Atmosfera geruzauniformea dela dirudi, baina tenperaturamodu irregularreanaldatzen da altuerenarabera. Aldaketa horiekkontuanhartuta, zientzialariekzenbait zona bereizidituzte.

Atmosferaren egitura:TROPOSFERA

Lehenengo 12 kilometroakhartzen ditu.

Atmosfera osoko masaren %75a dauka eta ia ur lurrun guztia.

Eremu oso zurrunbilatsua da; bertan gertatzen dira fenomenometeorologikoak.

Batazbesteko tenperatura 15 ºCda.

Atmosferaren egitura: ESTRATOSFERA

Estratosferanbizidunontzat hil ala bizikoa den ozono-geruza dagobertan, 40-50 km arteko garaieran.

Ozonoak eguzkiarenerradiazio ultramoreakxurgatzen ditu.

Atmosferaren egitura:MESOSFERA

Geruza gardena da.

Konposiziohomogeneoa dauka.

Igo ahala tenperaturajaitsi egiten da.

Atmosferaren egitura: IONOSFERA

Ionosfera Lurraren inguruanelektrikoki kargatuta daudenatomo eta molekulen geruza da.

80 kilometro ingurukogaraieratik 500 kilometro bainogehiagora hedatzen da.

Gasak nahiko arrarifikatutadaude, eta energiarikhandieneko eguzki-erradiazioak, kaltegarrienak, bero bihurtzen dituzte.

Atmosferaren egitura:EXOSFERA

Atmosferako azken geruzada, 500. km-tik gorahedatzen da

Bertako gasen konposizioaoso bestelakoa da: bereosagai nagusia atomoarinakdira, nagusiki, hidrogenoa.

Atmosferaren dinamika: haizeaHONELA SORTZEN DIRA HAIZEAK:

Lurra irregularki berotzen da. Airea berotzen denean, dentsitatetxikiagoa hartzen du eta atmosferan gora egiten du.

Aire bero horrek goiko geruzetakoaire hotzago eta dentsoagomugitzen du.

Aire hotz hori beherantzdoa, lurrerantz eta holanlurrazalean haizeak sortzen ditu.

Atmosferaren dinamika: prezipitazioak

HONELA SORTZEN DIRA:

Eguzkiak ura lurruntzen du, eta ur-lurrunhori troposferan gora egiten duen aire beroak xurgatzen du.

Aire beroa goian hoztu egiten da, eta daraman ur-lurruna kondentsatzenhasten da hauts atmosferikoarenpartikulen gainean. Hodeiak tantatxohorien multzo handiak dira.

Hodeietako tantatxoak elkartu egitendira, pisu gehiegi hartu eta erortzen dira.

Eguraldia eta klimaEGURALDIA: atmosferakune jakin batean eta ingurujakin batean duen egoerada.

KLIMA: eskualde jakinbateko denbora-tarteluzean zeharrekometeorologia-fenomenobereizgarrien multzoa da.

Meteorologiako tresnak: TERMOMETROA

Tenperatura neurtzeko tresna da.

Galileo Galileik asmatutako tresna bat hartzenda termometroaren aintzandaritzat.

Termometroen funtzionamendua, material desberdinen dilatazioan oinarritzen da.

Tenperatura neurtzeko eskala desberdinak daude. Celsius eskala da herrialde gehienetan erabiltzen dena.

Meteorologiako tresnak: BAROMETROA

Barometroak, atmosferaren egoeraneurtu eta iragarpenmeteorologikoak egiteko funtsezkotresnak dira. Presio altuak, euriarriskurik gabeko tokiekin batdatoz, eta, presiobaxuak, berriz, ekaitz tokiekin.

Lehen barometroa Evangelista Torricelli-k egin zuen.

Presio atmosferikoa milibarretanneurtzen dugu.

Meteorologiako tresnak: PLUBIOMETROA

Zentro meteorologikoetaneroritako prezipitazioa jaso eta neurtzeko erabiltzen den tresna da.

Zenbat euri erori den adierazteko unitatea l/m2 da.

1 662an Christopher Wren -ekasmatu zuen Inglaterran.

Meteorologiako tresnak: HIGROMETROA

Airearen hezetasunaneurtzeko balio du, hauda, aireak tenperatura jakinbatean zenbat ur-lurrunduen neurtzen du.

Ehunekotan adierazten da.

1 678 an Guillaume Amontons-ek fisikarifrantsesak asmatu zuen.

Meteorologiako tresnak: ANEMOMETROA

Haizearen abiadura neurtzen duentramankulu birakaria da.

Km/h-tan adierazten da.

Balio hau asko aldatzen denez, egunekozenbait unetan egindako erregistroakkontuan hartzea komenigarria da.

Irlandako fisikaria eta astronomoa zen John T. R. Robinson-ek asmatu zuen.

Meteorologiako tresnak: HAIZE-ORRATZA

Haizeak norantz jotzen duenseinalatzen du.

Greziako Andronicus-ek asmatuzuen Kristo aurreko 48.urtean.

Oinarrian, hegal bati esker birakadabilen eta haizeak jotzen duenalderantz orientatzen den orratzada. Puntu kardinalak adierazitadituen disko baten gainean egotenda.

Atmosferaren garrantzia.BEROTEGI-EFEKTUA

Berotegi-efektua atmosferan modunaturalean gertatzen da, eta ezinbestekoa da Lurrean bizitzagaratzeko. Atmosferan dauden ur-lurruna, karbono dioxidoa (CO2) eta metanoa (CH4) dira, besteakbeste, efektu hori gauzatzen duten gas ugarienak.

Gas horiek Eguzkitik datorren argi-erradiazioari igarotzen uzten diote, eta Lurrean jo eta ondoren, islatzen direnizpi infragorriak xurgatu egiten dituzteeta atmosfera barruan mantendu. Horri esker, Lurreko batez bestekotenperatura 15 ºC da.

Atmosferaren garrantzia.IRAGAZKI-EFEKTUA

Atmosferako gas batzuekEguzkitiko erradiaziokaltegarriak xurgatu eta bero bihurtzen dituzte.

Ionosferan energiarikhandieneko eguzki-erradiazioak, eta Estratosferan izpiultramoreak xurgatzendira.

Atmosferaren garrantzia.METEORITOETATIK BABESTEN GAITU

Lurraren grabitateak erakarriegiten ditu meteoritoak.

Atmosferan sartzendirenean, hain abiadurahandian sartzen direnez, gasenkontra sortzen dutenmarruskadurarenondorioz, izugarri berotzendira, gori-gorijarri, eta, azkenik, desintegratuegiten dira, Lurra jo aurretik.

Atmosferaren garrantzia.ATMOSFERA ETA IZAKI BIZIDUNAK

Atmosfera ezinbestekoa da izakibizidunontzat, atmosferako gas batzukerabiltzenditugulako geurebizi-prozesuetan.

Atmosferaren kutsadura.ZER DA?

Atmosferarenkutsadura atmosferansubstantzia batzukgizakien eta gainerakoizaki bizidunenosasunerako kaltegarriedota arriskutsu izan daitezkeen kantitateanegotea da.

Atmosferaren kutsadura.KUTSADURA MOTAK

KUTSADURA NATURALA

KUTSADURA ARTIFIZIALA

Atmosferaren kutsadura.CO2, BEROKETA GLOBALA ETA KLIMA ALDAKETA

Berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioaareagotu izanak lotura zuzena du beroketaglobalarekin eta beraz klima aldaketarekin.

Atmosferaren kutsadura.CFC-AREN KUTSADURA;ZULOA OZONO GERUZAN

CFCek estratosferakoozonoarekin erreakzionatzendute, eta ozonoarenkontzentrazioa arindu egitendute. Ondorioz, erradiazioultramore gehiago heltzendira lurrazalera, eta horiekoso kaltegarriak diraosasunerako.

Atmosferaren kutsadura.SUFRE ETA NITROGENO OXIDOAK

ETA EURI AZIDOA

Sumendietako, ibilgailuetako, lantegietako eta abarretako gasak(sufre- eta nitrogeno-oxidoakbatez ere) atmosferara igo eta gero euria egitean urarekinnahasten dira, azidoak sortuz.

Euri azidoa ohikoabaino azidoagoa den euria da. Kalteak sortzenditu landare, uretako animalia eta eraikinetan.

Atmosferaren kutsadura.KUTSADURA AKUSTIKOA

Atmosferanzaratasendoaketa etengabeakegotearikutsaduraakustikoesaten zaio

Atmosferaren kutsadura.ARGI-KUTSADURA

Gauez argiartifizial gehiegiegoteak ere atmosfera kutsatzen du; argi-kutsaduraesaten zaio honi

IES BEURKO BHI

Maite Remírez

(Anaya-Haritza argitaletxearen liburuanoinarriturik)