ÇOCUKLUK DÖNEMİGÜNCEL BAĞIŞIKLAMA

PROF. DR. AYÇA VİTRİNEL

Aktif immunizasyon Mikroorganizmanın tamamının ya da belirli

işlemlerden geçmiş parçalarının, canlılara verilmesi

Önemli bir sorun oluşturmadan, doğal enfeksiyon sonrası oluşan immün cevaba benzer cevap alınması

AŞI

Temel amaç, Toplumda aşı ile korunabilir hastalıkların

ortaya çıkışını engellemek ve bu hastalıklardan kaynaklanan ölümleri ve sakatlıkları önlemek

Hastalığın toplumda kontrol altına alınması,

eliminasyonu ve mümkünse eradikasyonunu sağlamak

AŞI

DSÖ 1974 yılında GBP geliştirmiş ve önermiştir.

Bu programda temel olarak 6 aşı ile korunabilir hastalık hedeflenmiştir.

Difteri,tetanoz,boğmaca,tüberküloz,polio ve kızamık

Türkiye’de GBP 1981 yılında başlamış,1985 yılında aşı kampanyası ile hız verilmiştir

Genişletilmiş Bağışıklama Programı

1930 Çiçek aşısı 1937 Difteri,boğmaca aşısı 1952 BCG 1963 OPV 1968 DBT 1970 Kızamık 1981 GBP 1985 Türkiye aşı kampanyası

Aşı uygulama tarihçesi

1998 Hepatit B 2006 KKK,Hib 2008 DaBT-IPA-Hib,KPA(7) 2010 DaBT-IPA/ilkokul1.sınıf 2011 KPA(13) 2013 Hepatit A,suçiçeği

Difteri Kızamıkçık Boğmaca Kabakulak Tetanoz Hib’e bağlı hastalıklar Polio S.Pnömonia’ya bağlı hast Tüberküloz Suçiçeği Hepatit B Hepatit A Kızamık

GBP hedef hastalıklar

BCG 2.ayın sonu

Hepatit B 0.,1.,6.ay

DTaB-IPV-HIB 2.,4.,6.ay,18.ay rapel

OPV 6. ay,18. ay

KPA 2., 4., 6.,12. ay

KKK 12.ay / ilkokul 1.sınıf

DaBT-IPV ilkokul 1.sınıf

Td 8.sınıf

Suçiçeği 12.ay

Hepatit A 18ay,24ay

T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI AŞI TAKVİMİ

Hepatit B Doğum, 1.-2. ay 6-18. ay

DTaB 2., 4., 6. ayda ,15 - 18 ay ,4-6 yaş

Tdap 11- 12 yaş (13-18 yaş,)

dT Her 10 yılda bir tekrar IPV 2. – 4. aylar ,6 – 18 ay ,4- 6 yaş

HIB 2., 4., 6.aylar ,12- 15 ay

Rotavirus 2., 4., 6, aylar

KKK 12-15 ay ,4- 6 yaş

Suçiçeği 12-15 ay,4 -6 yaş

KPA 2., 4., 6. aylar / 12-15 ay

İnfluenza 6ay – 18 yaş

Hepatit A 12-23 ay arası(2 doz)

Konjuge meningokok 11-12 yaş

Human Papilloma Virus 11- 12 yaş (0.,2.,6. ay)

AŞI TAKVİMİ (ACIP-AAP – AAFP Önerisi)

Rotavirus Meningokok HPV İnfluenza Tdab

Sıradakiler

Canlı aşı :

2. ayın sonunda ID

Koruyuculuk %50-80

İlk 3 ayda PPD yapılmadan uygulanır

≥4 ay PPD(-) ise aşı

BCG yapıldığı bilinen çocuklara kontrol amacıyla PPD yapılmasına gerek yok.

6 yaş üzeri hiç aşılanmamışlara gerekli değil

6 yaş altında BCG yapılmamış olan çocuklara PPD sonucuna göre uygulanır.

BCG AŞI

2008- IPV ve HIB aşıları ile birlikte kombine olarak uygulanmaya başlanmıştır. (DaBTIPVHIB)

2.,4.,6., ay-min yaş 6 hafta. 18.ay rapel

2010- ilkokul 1.sınıfta IPV ile kombine uygulanmaya başlandı.

7 yaşın üzerinde uygulanmaması önerilir.

DaBT AŞISI

1.doz ile 2.doz, minimum 4 hafta 2.doz ile 3. doz minimum 4 hafta 3. doz ile 4. doz 6 ay(4 ay).

( Min.12.ayda)4.doz ile5. doz en az 6 ay beklenir.

4.doz 4. yaşdan sonra verildi ise 5. doza gerek yoktur.

Tetanoz ve erişkin difterisi,min 7 yaş10 yılda bir tekrarı gerekir,Sağlık Bakanlığı uygulamasında; 8. sınıflarda

7- 18 yaş arası gecikmişlerde:1.-2. doz arası 4 hafta;2.-3. doz arası 6 ay (ilk doz 12 aydan önce yapıldıysa 4 haftaolabilir)3. doz – rapel arası: 6 ayilk doz <12 ay ve çocuk < 11 yaş5 yılilk doz ≥12 ay; 3.doz <7 yaş; çocuk ≥ 11 yaş10 yıl3. doz ≥ 7 yaş

Td ( Tetanoz- erişkin difteri) AŞISI

OPV ve IPV olmak üzere iki tür polio aşısı vardır.

OPVTrivalan/bivalan(rutin uygulamaya konacak)

Uygulama kolaylığı vardır.

3 dozluk primer aşılama yapılanların % 85-95’inden fazlası uzun süre etkili her 3 poliovirus tipine karşı koruyucu antikor cevabı geliştirir.

Humoral ve mukozal olmak üzere iki tür bağışıklık sağlar.

Polio AŞISI

IPV

Vahşi virus görülmemiş ülkelerde uygulanır.Ülkemizde DaBTIPVHIB kombine aşı olarak 2.,4.,6. ay (min yaş 6 hafta)18. ay ilkokul 1.sınıfta (4-6 yaş)

3-4.doz ile birlikte OPV uygulanmaktadır.

Polio AŞISI

VAPP önlenmesi için (1/2.4 milyon doz) yeterli antikor düzeyine, 2 doz IPV’den sonra ulaşıldığı gösterilerek; OPV uygulanmadan önce 2 doz IPV yapılması önerilmiştir.

IPV – OPV ardışık şeması

Klinik uygulamaya girmesinden sonra Hib menenjit insidansında belirgin azalma olmuş ve gelişmiş ülkelerde bu hastalık eradike edilebilecek noktaya gelmiştir

Doğal infeksiyonun ortaya çıkardığı immünite tam koruyucu olmadığından, daha önce invazif Hib infeksiyonu geçiren çocukların da aşılanması önerilir.

HİB (Haemophilus İnfluenzae Tip B) AŞISI

H.influenzae type BTürkiye

0

5

10

15

20

25

2006 2008 2009-2010

Menenjit

19

HiB içeren 5’li aşının kullanıma girmesi

Ceyhan et al, Emerg Infect Dis 2008, Ceyhan et al. WSPID 2009

min yaş 6 hafta

2006-aşı takvimine girdi

2008 yılından itibaren DaBTIPVHIB olarak uygulanmaktadır.

15 aydan büyük çocuklara tek doz uygulanır.

HİB (Haemophilus İnfluenzae Tip B) AŞISI

5 yaş altı KTH veya RTH alan çocuklarda, tedaviden 14 gün öncesine kadar aşılanmışsa tedavi tamamlandıktan en erken 3 ay sonra aşı tekrarı

5 yaşından sonra, invazif Hib hastalığı yönünden risk taşıyan splenektomili, orak hücreli anemili ,lösemi ve HIV ile infekte çocuklara bir doz aşı uygulanabilir.

HİB (Haemophilus İnfluenzae Tip B)AŞISI

Primer aşı serisi 3 doz Hepatit B aşısından oluşur. İLK DOZ: Monovalan hepatit B(HB) aşısı tüm yenidoğanlara hastaneden taburcu olmadan uygulanır.

HBsAg (-) annelerin çocukları ilk dozu 0 – 2 ay arası

olabilirler

HBsAg (+) annelerin çocuklarına ise HB aşısı doğumdan sonraki 12 saat içinde 0.5 ml. HBIG ile birlikte uygulanmalıdır.

HEPATİT B AŞISI

Annenin HBsAg durumu bilinmiyorsa ≥ 2000gr üstü bebeklere ilk 12 saat

içinde HB aşısı yapılır,anneden yapılan seroloji çalışma sonrası HBsAg (+) bulunursa HBIG 7. güne kadar yapılabilir.

2000 gr. altında prematüre HBsAg (+) anneden doğan bebeklere, ilk 12 saat içinde HBIG ve aşı uygulanmalı ve ilk aşı sayılmayıp 1 ay sonra yeniden immünizasyona başlanmalıdır.

HBsAg (-) anneden doğanlara ise bebek 1 aylık olana kadar beklenebilir.

Annenin HBsAg durumu bilinmiyorsa HB aşısı + HBIG birlikte uygulanır.

HEPATİT B AŞISI

İKİNCİ DOZ:

Birinci dozdan en erken 4 hafta sonra

ÜÇÜNCÜ DOZ:

İkinci dozdan en erken 8 hafta sonra

Birinci dozdan 16 hafta geçmeden ve bebek 24

haftalık olmadan verilmemelidir.

Ülkemizde 0- 1- 6 ay şeması uygulanmaktadır

Doğumdan sonra kombine aşılar yapıldıysa 4 doz olabilir (DTaB-HIB-HB-IPV).

4.doz 24 haftadan önce

uygulanmamalıdır.

Polisakkarit aşı ve konjuge aşı

Konjüge Aşı:2-23 ay arası tüm sağlıklı çocuklara uygulanabilir;

2., 4., 6. aylar (min yaş 6 hafta)12.ay rapel (12-15 ay)

PNÖMOKOK AŞISI

7-11 ay 2 doz ve rapel 12-23 ay 2 doz 24-59 ay 1 doz

24-59 ay arası aşılanmamış yüksek risk grubuna 8 hafta ara ile 2 doz -önceden 3 dozdan daha az

aşı 1 doz -önceden 3 doz aşı aldıysa Kronik hastalığı olanlar HIV infeksiyon, İmmün sistem zayıflığı, Orak hücreli anemi, Afonksiyone dalak/ splenektomili hastalar, Koklear implant yapılanlar, BOS kaçağı olanlar. Nefrotik Sendrom İmmunsupresif tedavi/RTH alanlar

Konjuge pnömokok aşıları◦ 7 valan KPA -2008◦ 10 Valan KPA◦ 13 Valan KPA -2011◦ 15 Valan KPA-Faz 1 çalışmasında

Polisakkarit pnömokok aşısı ◦ 23 valan polisakkarit aşı

• PCV7 ile başlanan aşılama PCV13 ile tamamlanabilir.

• PCV7 ile aşılanması tamamlanmış 14-59 ay arası çocuklara ek doz PCV13 yapılması önerilir.

• PCV7 ile aşılanması tamamlanmış yüksek risk grubundaki 60-71 ay arası çocuklara ek doz PCV13 yapılması önerilir.

• Yüksek risk grubunda 6-18 yaş grubu çocuklara bir doz PCV13 uygulanabilir.

• Ek doz PCV13,PCV7 den en az 8 hafta sonra uygulanmalıdır.

Kısa süreli immunite sağlar Antijenle tekrar karşılaşıldığına anamnestik

yanıt oluşturmaz 2 yaşından küçüklerde yeterli antikor

oluşturmaz Rutin aşılamada kullanılmaz

Polisakkarit Aşı:

Polisakkarit Aşı:

2 yaş ve üstü yüksek riskli gruba( son konjuge pnömokok aşısından en az 8 hafta

sonra ),

Tek doz halinde verilir,

Bazı kişiler için 5 yıl sonra rapel önerilir aspleni,immun yetmezlik,

İlk doz 12.ay

2. doz ilkokul 1.sınıf (4- 6 yaş)

Tek doz aşı yapılmış tüm büyük çocuklara 2.doz mutlaka verilmelidir

(2. dozdan en erken 4 hafta sonra).

KIZAMIK-KIZAMIKÇIK-KABAKULAK

2014-15 öğretim döneminde öğrenim görmekte olan ilkokul 1.sınıf öğrencilerine ek olarak tüm illerde ana sınıfında okuyan 48-66 ay yaş grubundaki öğrenciler de aşılanmıştır.

2015-2016 yılında ana sınıfında aşılanmış ilkokul 1.sınıf öğrencilerine tekrar aşı uygulanmadı

Kızamık Bilimsel Danışma Kurulu

2005 yılından bu yana çeşitli ülkelerde kızamık salgınları yaşanmaktadır.

Artan insan hareketlerine paralel olarak ülkemize de yurt dışından importe vakalar gelmektedir.

Yurt genelinde KKK aşısı 9 aydan büyük 12 aydan küçük çocuklara bir doz yapılıp 12 aydan sonra tekrarlanmaktadır.

ilk doz 12.ay (12-15 ay) ikinci doz 4-6 yaş

12.ayda tek doz İkinci doz epidemiyolojik değerlendirmeler sonucu

7-12 yaş arası çocuklar en az 3 ay ara ile iki doz aşılanmalıdır.

13 yaş ve üzerine ise 4-8 hafta arayla 2 kez uygulanmalıdır.

.

SUÇİÇEĞİ AŞISI

Aşılanmamış, teması olan kişilerde temas sonrası 5 güne kadar aşının yapılması koruyucu olmaktadır.

Suçiçeği geçirmemiş tüm sağlıklı erişkinlerinde aşılanması önerilir

% 70-90 su çiçeğini önlemede etkili. %95-100 hastalığın ağır geçmesini

önlemede etkili.

SUÇİÇEĞİ AŞISI

Minimum yaş 12 ay 2.doz ilk dozdan 6-18 ay sonra

Ulusal aşı takviminde: 18 ve 24.aylarda

HEPATİT A AŞISI

Rutin aşı takviminde yer almayan ülkelerde belirli risk grupları aşılanmaktadır.

Hepatit A’nın fazla görüldüğü yerlerde yaşayan 2 yaşın üstü çocuklar

Endemik bölgelere seyahat edenler,Çocuk bakımevlerinde çalışanlar,Mental retarde hastaların bulunduğu yerlerde çalışanlar,Hepatit A’lı hasta ile aynı evde yaşayanlar,Sağlık personeli,Gıda işinde çalışanlar,Kronik karaciğer hastalığı olanlar,Diğer hepatit virusları ile infekte olanlar

HEPATİT A AŞISI

İlk dozdan 4 hafta sonra bağışıklık gelişir.

Bulaş sonrası korumada kullanılabilir.

Aşı öncesi serolojik araştırmaya gerek yoktur.

2006’da –pentavalan (RV5) - aşı 2. – 4. - 6. aylarda yapılabilir,En erken 6. haftada başlanabilir, En geç başlama yaşı 14 hafta +6 gündür,3. son doz 8 aydan sonra uygulanmamalıdır,Monovalan (RV1) aşı:2 . -4. aylarda yapılabilir,Dozlar arası en kısa süre 4 haftadır,Önce hangi aşı yapıldığı bilinmiyorsa veya farklı aşı

uygulandıysa 3 doz tamamlanır.

ROTAVİRUS ORAL attenüe aşı

Tüm dünyada çocukların %95’i 5 yaşına kadar enfekte olur.

Semptomatik vakaların çoğu 3 ay-2 yaş arasındadır.

Gelişmekte olan ülkelerde daha küçük , gelişmiş ülkelerde daha büyük yaşlarda pik yapar

Yapılan çalışmalar sonucunda,rotavirusun ülkemizde 5 yaş altı çocuklarda görülen ishalin önde gelen nedeni olduğunu göstermektedir

(%30-40)

Kış aylarında pik yapar

Diğer etkenlere göre daha çok hastane yatışına neden olur.(%50)

İmmun yetmezliği olanlara uygulanmaz, İmmun yetmezlikli bir kişi ile aynı evde

yaşayanlara yapılabilir , Aşı kusulduğunda tekrarı önerilmez, İnvajinasyon hikayesi ve gastrointestinal

malformasyonu olan çocuklarda kontrendikedir..

4 valanlı (6,11,16,18) ve 2 valanlı(16,18) aşılar vardır

9 valanlı 2014 Aralık (6,11.16,18,31,33,45,52,58)

11-12 yaş kız çocuklarına uygulanır 9-26 yaş arası

11-12 yaş erkek çocuklara da önerilir.(HPV4/9) 9-21 yaş arası

HUMAN PAPİLLOMA VİRUS AŞISI

0-2-6. aylarda yapılır, 1. ve 2. doz arası süre min. 4 hafta, 2. ile 3 . doz arası min. 12 haftadır. 1. ve 3. doz arası en az 24 hafta olmalıdır,

(9-13 yaş arası 6 ay arayla 2 doz-Avrupa onayı- EPAR-Mart 2014)

Aşı tipleri ile enfekte olanlarda yapılan aşının yararı daha azdır,

Aşılamaya rağmen serviks kanserinin taranması sürdürülmelidir,

Anal, penil, oral , baş boyun kanseri gelişme riski altında olan erkekler aşılanabilir.

Polisakkarit (MPSV4) ve konjuge (MCV 4) olmaküzere iki tip aşı vardır.

Konjüge Aşı: ACIP önerisi11- 12 yaş sağlıklı çocuklara önerilir-16 yaşta

rapel 13-15 yaş arası aşılananlar-16-18 yaş arası

rapel16 yaş ve üstüne rapel doza gerek yok

MENİNGOKOK AŞISI

Meningokok infeksiyonu için risk grubu-2ay üstü

Yatılı öğrenciler, Askeri personel, Meningokok infeksiyonlarının sık olduğu

bölgelere seyahat edenler, İmmünsistemi baskılı olanlar (splenektomi,

afonksiyone dalak, kompleman eksiklikleri, properdin eksikliği),

Laboratuar personeli (meningokok ile karşılaşabilecek).

Konjuge : 3 tipi mevcut

◦Monovalan (Men C, Men A)◦Bivalan (Hib-MenCY)-min yaş 6 hafta

MENACTRA/MCV4-D, min yaş 9 ay 9-23 ay→2doz (en az 3 ay arayla) 2-55 yaş→1doz

MENVEO/MCV4-CRM, min yaş 2 ay 2,4,6,12 ay 7-23 ay 12 hafta arayla 2 doz 24 ay üstü 8 hafta arayla 2 doz

NİMENRIX/MCV4-TT min yaş 1 yaş tek doz

MENİNGOKOK AŞISI TETRAVALAN-A,C,Y,W

Ülkeler endemik oranlarına göre; Yüksek (>10 vaka /100 000 kişi/yıl) veya Orta (2 - 10 vaka /100 000 kişi/yıl)

rutin bağışıklama programı

Düşük (< 2 vaka /100 000 kişi/yıl) tanımlanmış risk grupları

DSÖ önerileri

Wkly Epidemiol Rec. 2011;78(47):521-39.

Türkiye’de Vaka ve Ölümler

221

148

56

13

0

50

100

150

200

250

300

0-5 yaş > 5 yaş

ölen

yaşayan

n

Grafik. Vaka ve ölümlerin yaş grubuna göre dağılımı,n:438, 0-15 yaş

Özdal G. Dicle University School of Medicine. Diyarbakir, Turkey. Medical Speciality Thesis, 2006. Tüysüz B. İst Çocuk Klin Derg 1992; 27:32-5. Akyıldız B. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2008;5:26-30. Uysalol M. ŞEH Tıp Bülteni 2007;41(2):45-50. Öztürk F. ANKEM Derg. 1998;12(1):35-40.

Tüysüz B İst Çocuk Klin Derg 1992; 27:32-5 Kurugöl Z. Turkiye Klinikleri J Pediatr 2006, 15:98-108.Ceyhan M. Emerging Infectious Diseases. 2008;14 (7):1089-96. Uzel N, Hacımustafaoğlu M. ANKEM Derg 2006; 20(3):194-8.

TürkiyeZaman Bölge Yaş grubu İnsidans

(100 bin kişide)

1985 - 1989 İstanbul Tüm yaşlar 2,1

1985 - 1989 İstanbul < 15 yaş 5,5

1989 - 1999 Türkiye Tüm yaşlar 1,01 – 3,53

2005-2006 Türkiye (% 32) < 17 1,99

Genel Türkiye Tüm yaşlar > 10

En azından, orta (2 - 10 vaka /100 000 kişi/yıl) endemisite

Ülkemizde güncel serotip dağılımı göz önüne alındığında meningokok hastalığından korunmada dört bileşenli meningokok aşılarının (MenACYW) yarar sağlayacağı düşünülmektedir

Meningokok B aşısı (Bexsero)

Meningokok B aşısı (Trumenba)

Polisakkarit Aşı: (min 2 yaş)Risk altında olan gebelere MPSV4 güvenle verilir.

MPSV ile 5 yıl ve daha öncesinde aşılananlar risk devam ediyor ise MCV ile aşılanabilirler.

*Daha önce MCV4 veya MPSV4 ile 2-6 yaş arasında aşılanmışriskli gruba 3yıl,

7 yaştan sonra uygulanmış olanlara da sonra MCV4 ile tekrar aşısı yapılır. 5yıl

Risk devam ediyorsa 5 yılda bir ilave rapel doz

İnaktif (IIV) ve canlı (LAIV - nazal sprey) İnaktif aşılar 6 aydan büyük çocuklara

uygulanabilir.Canlı aşı 2-49 yaş arasında tüm sağlıklı

bireylere yapılabilir.

Eylül ayından itibaren yılda 1 kez olmak üzere uygulanabilir (Kasım- Nisan arası salgın).

İNFLUENZA AŞISI

•Kimler aşılanabilir?•6 ay-18 yaş arası sağlıklı çocuklar.•0-59 ay arası sağlıklı çocuklarla yakın temasta olanlar.

•50 yaş üstündekiler (özellikle 65 yaş üstü).

•Bakım evinde çalışanlar.•Obes hastalar-BMI 40 ve üzeri•İnfluenza konplikasyonu açısından risk altında olanlar ile aynı evde yaşayanlar

•Pulmoner, kardiovasküler kronik hastalığı olanlar

•İmmün suprese hastalar •Uzun süreli aspirin tedavisi alacaklar •İnfluenza mevsiminde gebe olanlar •Aspirasyona neden olabilecek

respiratuar disfonksiyon yaratacak durumu olanlar

•Metabolik hastalığı olanlar •Böbrek hastalığı olanlar, •Kan hastalığı olanlar

6 – 35 ay arası 0.25 ml3 yaş ve üstü 0.5 ml9 yaş altı ilk defa aşılanacaklar en az 4 hafta arayla 2 doz aşı olmalıdır.

2015–16 Trivalan influenza aşısı A/California/7/2009 (H1N1)-like virus,

A/Switzerland/9715293/2013 (H3N2)- like virus, B/Phuket/3073/2013-like (Yamagata lineage)

virus.

Quadrivalan influenza aşısı B/Brisbane/60/2008-like (Victoria lineage) virus

2014-2015 influenza aşısı

Trivalan A/California/7/2009 (H1N1)pdm09-like virus A/Texas/50/2012 (H3N2)-like virus B/Massachusetts/2/2012-like virus.

Kuadrivalan B/Brisbane/60/2008-like virus).-3 yaş üzeri

Min yaş.7 yaş

11- 12 yaş –tek doz

11-12 yaş dönemini kaçırmış olanlarda 13-18 yaş arası uygulanabilir..

Tdab ( Tetanoz- erişkin difteri- aselüler boğmaca)

Daha önce bu aşı uygulanmamış olan tüm adolesanlara da bir kez yapılabilir.

Td ile arasında belirli bir süre geçmesine gerek yoktur.

10 yılda bir Td ile rapel doz yapılır. Tetanoz profilaksisinde kullanılabilir.

Boğmaca geçirenlere de uygulanabilir

Gebelikde 27-36.haftalarda bir doz uygulanabilir.

Gebelikte uygulanmadıysa postpartum en erken dönemde yapılabilir.

Hastalığı geçirenlerde bağışıklık 7-10 yıl,aşılananlarda 5-7 yıl sürmekte

Anneden geçen antikorların koruyucu değeri düşük

Yeterli immunite 3 doz primer aşılama tamamlandıktan 1 ay sonra gelişir

Aşıları henüz tamamlanmamış bir yaşından küçük bebekler ve aşıdan sonra 7-10 yıl geçmiş ergen ve genç erişkinler toplumdaki en duyarlı gruplar

Ergen ve erişkinlerde artış

Hekimlerde,toplumda farkındalığın artması Oluşan antikor düzeylerinin zaman içinde

azalması Boğmaca basilinin genetik suş değişikliği Okul çağında bulaş olasılığının artışı Son yıllarda tanı olanaklarının artışı

Tüm dünyada artış gösteren boğmaca infeksiyonundan korunmak için önerilenler:

Mevcut bebek aşılamasının güçlenerek devamı Okul öncesi çocukların aşılanması Ergenlerin aşılanması Gebelerin aşılanması Koza stratejisi-indirekt koruma Erişkinlerin aşılanması Sağlık çalışanlarının selektif aşılanması Çocuk bakımevlerinde çalışanların selektif

aşılanması