artikel reiswijzer mobiliteitsscan_roeland_cuijpers
TRANSCRIPT
In dit nummer:
Overzicht van een groot netwerk
Landelijke en regionale politici nemen stelling
Hoe kom ik nog thuis in een sneeuwstorm?
Reisinformatie voor managers
Relatiemagazine van 9292
Jaargang 19, januari 2013
Nr. 1
Reisinfo op de agenda
VoorwoordVan buiten naar binnen
Soms ontstaat een geweldig product uit een ‘foutje’, zoals bijvoorbeeld bij de beroemde post-
it. Verkeerde lijm bleek ongekende mogelijkheden te hebben en daar hebben we nog dagelijks
plezier van. Soms is ook gewoon een goed idee de basis voor succes. Twintig jaar
9292 is daar een mooi voorbeeld van. Niks marktonderzoek, gewoon een goed idee, handen op
elkaar en gaan.
Over het algemeen gaat er nogal wat vooraf aan een goed product of goede dienst. Dat geldt
ook voor het 9292 van nu. Wat willen onze klanten? Hoe kunnen we het beter doen? Wat zijn
de trends waar we rekening mee moeten houden? Is een product al aan vervanging toe of
kan het nog even mee? En dus doen we marktonderzoek, houden we de bewegingen in onze
omgeving goed in de gaten en blijven we bij op het gebied van technische ontwikkelingen.
Van buiten naar binnen werken heet dat.
In deze Reiswijzer nemen we u mee naar buiten. Want ook in de omgeving vanr het
openbaar vervoer en van reisinformatie is beweging genoeg. Zo hebben we een nieuw
parlement en kunt u in dit blad lezen waar de partijen zich de komende tijd op gaan richten
Vertegenwoordigers van decentrale overheden vertellen over de ov-uitdagingen in hun eigen
regio. En enkele vervoerders delen met ons hoe zij zich voorbereiden op het geven van goede
informatie tijdens calamiteiten. Wat reizigers graag willen op het gebied van reisinformatie
leest u in het interview met het onderzoeksbureau dat dit regelmatig voor ons uitzoekt.
En van buiten gaan we dan weer naar binnen. Want wat doen we met al deze kennis en
informatie? Juist, handen uit de mouwen en aan het werk. Bij voorkeur samen met
die partijen en organisaties buiten. En denkt u na het lezen van deze Reiswijzer: ik heb daar
nog wel wat naar binnen te brengen? Dit is mijn e-mailadres: [email protected].
Stefan Hulman
Directeur
t @StefanHulman
Tweets
Oh, ik had nog 10min kunnen slapen … verkeerd op 9292 gekeken.
Verdomme, 9292 OV. Sla alsjeblieft m’n cookies op. Als ik iedere keer opnieuw moet inloggen is zo’n account met favoriete adressen onnodig.
PS. 9292 kiest er al een aantal jaren voor om geen kerstkaarten te versturen. Maar we willen u namens
directie en alle medewerkers natuurlijk wel een goed, gezond en succesvol 2013 toewensen!
2 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsVoorwoord Inhoud
Colofon
Reiswijzer is het relatieblad van 9292. Het verschijnt vier keer per jaar. Dit blad is be-stemd voor relaties en personeel van 9292. Artikelen overnemen mag met vermelding van de bron.
Redactie:Stefan Hulman, hoofdredacteur, Atty Visch, Annemieke Bartholomeus
Medewerking werd verleend door:Secretariaat 9292Natascha HouthuijzenMarion MeijerArie Bellen (column)
Ontwerp & vormgeving:Fabrique [merken, design & interactie]
9292Erik BorstTon Hendriksen
Cartoon:Ed Koenders
Drukker:Mediacenter Rotterdam
Reiswijzer is gedrukt op papier dat het milieu zo min mogelijk belast.
9292 | Reisinformatiegroep bvCatharijnesingel 393511 GC UtrechtPostbus 193193501 DH UTRECHTt. 088 076 06 00f. 088 076 06 99 e. [email protected]. 9292.nl | m.9292.nl | 0900-9292
Abonnementen en adreswijzigingen: secretariaat 9292.
Volgende Reiswijzer komt uit in april 2013.
Kopij aanleveren voor 1 maart 2013.
ISSN-nummer: 1572-1582.
4Op het knooppunt: 9292 verbindt vele partijen7Klant en reactie8Rondje Tweede Kamer12Reisinformatie in alle windstreken15Kort nieuws16Help, het ov ligt plat! Reizigers informeren als alles anders loopt dan gepland
18Reisinformatie als managementtool20Dé reiziger bestaat niet21 Column: Open dataals katalysator22Aangenaamkennismaken:René van den Pas23Kort nieuws
In dit nummer
Tweets
Wauw, als zelfs 9292 met een error aangeeft dat iets op loopafstand is als je wil kijken hoe je er met het OV komt weet je dat je lui bent.
3Nieuws Column Overzicht Reportage Partnership
Op het knooppunt9292 verbindt vele partijen
Tweets
9292ov.nl is in de ochtend altijd mn grote vriend want ik vergeet gewoon elke dag de bustijden.
Tijd dat die Engelsen ook 9292 aanschaffen, want hun systeem werkt gewoon niet.
4 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsAchtergrond
Banden met de overheidDe overheid regelt al het openbaar
vervoer in Nederland. De provincies en
stadsregio’s zijn verantwoordelijk voor
het stads- en streekvervoer en de regio-
nale spoorlijnen. De rijksoverheid
sluit het contract voor het hoofdrailnet.
Samen zorgen zij dat er beleid wordt ont-
wikkeld om Nederland via het openbaar
vervoer mobiel en bereikbaar te houden.
Provincies en stadsregio’s hebben de be-
langrijke taak om de eigen regio mobiel
te houden. De een heeft te maken met
congestie door intensief gebruik van het
wegennet en het ov-netwerk. Voor de
ander is het juist de uitdaging om bewo-
ners van minder dichtbevolkte gebieden
mobiel te houden. De afwegingen die
maar ook sociale consequenties. Leef-
baarheid en bereikbaarheid gaan daarbij
hand in hand.
Openbaar vervoer maakt deel uit van een
totaalaanbod. Het is telkens weer de uit-
daging om aangeboden openbaar vervoer
zo goed mogelijk te laten aansluiten op
de andere vervoersopties. In conces-
sies wordt daarvoor de basis gelegd en
samen met de gekozen vervoerder biedt
de overheid de reiziger het best passende
ov-product.
Goede reisinformatie, vóór de reis, maar
zeker ook onderweg, neemt zorgen en
onzekerheid bij de reiziger weg. 9292
maakt hier samen met overheden en
vervoerders werk van. Informatie over
dienstregelingen en prijzen, actuele
informatie, informatie over (de toeganke-
naar de ov-knooppunten enzovoort.
Welke informatie heeft de reiziger nodig
om optimaal gebruik te kunnen maken
van het vervoersaanbod? En welke infor-
matie heeft een overheid nodig om het
beleid het beste te kunnen uitvoeren?
9292 heeft informatie en diensten die het
overheden gemakkelijker kunnen maken
om hun plannen te realiseren. Dat biedt
om zelf diensten te (laten) ontwikkelen
kunnen daarmee worden bespaard.
Lees ook: Rondje Tweede Kamer (p. 8-12) en
Reisinformatie in alle windstreken (p. 12-14).
Contract met vervoerders9292 is een samenwerkingsverband
van de openbaarvervoerbedrijven in
Nederland. Een deel van deze bedrijven
is aandeelhouder van 9292. Met alle
openbaar vervoerbedrijven heeft 9292 een
contractrelatie voor het aanleveren van
de benodigde data conform de Wet Per-
sonenvervoer 2000. Kort gezegd levert
de vervoerder data aan en maakt 9292 er
reisinformatie van. Sinds 2012 levert 9292
namens de branche ook open ov-data aan
belangstellende partijen. Iedere partner
in 9292 wil natuurlijk zo goed mogelijk
gebruikmaken van de diensten die 9292
biedt. Reisinformatie is immers onze
gezamenlijke uitdaging.
De belangrijkste taak van vervoerders is
om reizigers op een veilige en plezierige
manier naar hun bestemming te bren-
gen. Zij doen daar al het mogelijke voor
binnen de afspraken die zij met hun
opdrachtgever hebben gemaakt. Omdat
elke regio anders is, verschillen ook de
eisen en wensen die aan het openbaar
vervoer worden gesteld. Hoogfrequent
vervoer in stedelijke gebieden en vervoer
op maat in landelijke gebieden bijvoor-
beeld. Maar welke vorm van vervoer een
vervoerder ook biedt, hij wil optimale
kwaliteit leveren. Dat vereist, telkens
opnieuw, maatwerk.
Reisinformatie maakt het reizen met het
openbaar vervoer gemakkelijker, geeft
zekerheid. En ook reisinformatie moet
passen bij de vorm van vervoer die gebo-
den wordt. Bij vervoer op maat heeft de
reiziger immers meer en andere informa-
tie nodig dan bij een bus die iedere tien
minuten rijdt. Als shared service center
van de ov-sector streeft 9292 ernaar de
reisinformatie in Nederland op het hui-
dige hoge niveau te houden. En zelfs nog
te verbeteren. De mensen in de praktijk
kunnen ons vertellen hoe we dat voor hen
kunnen doen.
Lees ook: Help! Het ov ligt plat! (p. 16-17)
Zonder reizigers staat alles stilZonder reizigers geen openbaar vervoer.
Daarom hechten alle betrokken partijen
erg aan de bijdrage van belangenbehar-
tigers. Enorm waardevolle spelers in dit
domein, want zij zijn gesprekspartners
die als geen ander weten wat er speelt bij
de doelgroep die zij vertegenwoordigen.
Denkend aan openbaar vervoer zie ik lange treinen door het landschap gaan en bussen met hun reizigers naar hun bestemming rijden. En daarmee houdt het beeld van de wereld van openbaar vervoer voor de meeste mensen wel op. 9292 staat al twintig jaar in het centrum van die wereld en weet hoe complex het openbaar vervoer is. En hoeveel partijen betrokken zijn bij mobiliteit en openbaar vervoer. We geven u graag een beeld van het landschap waarin 9292 werkt, welke belangen er spelen en hoe 9292 daarop wil inspelen.
Agenda
Zet in uw agenda: 19-21 maart Rail-Tech Europe (railtech-europe.com) én Rail Carrière Dagen (rail-carriere.nl) in de Rijtuigenloods in Amersfoort.
Tweets
Hoop dat 9292ov.nl zijn looptijd voor vrouwen op hakken heeft berekend, anders ga ik nooit mijn bus op tijd halen.
5Nieuws Column Overzicht Reportage Partnership
Wat de wensen zijn, waar deze doelgroep
tegenaan loopt en wat er dus nodig is
in het openbaar vervoer. Een belangen-
behartiger heeft daarmee een belangrijke
stem. In gesprekken met opdrachtgevers,
vervoerders en de reizigers zelf. Het
betekent ook dat een belangenbehartiger
expertise nodig heeft op diverse terrei-
nen, en weet waar hij terechtkan als het
gaat om aanvullende kennis en ervaring,
maar ook om betrokkenheid en onder-
steuning op die terreinen. 9292 vindt deze
wederzijdse uitwisseling van expertise
dan ook erg belangrijk.
De individuele reiziger laat ook ruim van
zich horen. Via mail, telefoon, brief of het
klantenfeedbacksysteem, en tegenwoor-
dig ook steeds meer via social media
zoals Twitter. Want of hij nou iedere dag
naar zijn werk op en neer reist of met
zijn kinderen naar de dierentuin gaat,
elke reis is weer anders. Reizend op een
bekend traject weet een reiziger vaak
wel wat de reisfrequenties zijn en welke
alternatieven hij heeft als er iets misgaat.
Een nieuwe reis via onbekende locaties
en overstappen roept andere vragen en
wensen op. Daarnaast telt natuurlijk mee
of het noodgedwongen wat rustiger aan
moet doen. Kortom, iedere reiziger en
elke reis is anders.
Reisinformatie is voor alle doelgroepen
in het openbaar vervoer van grote invloed
op de beleving van het openbaar vervoer.
De wensen en behoeften van reizigers
lopen wat dat betreft ver uiteen. Oude-
ren, jongeren, mensen met een fysieke
beperking, ervaren en onervaren reizi-
gers, allemaal stellen zij zo hun (terechte)
eisen aan reisinformatie. 9292 heeft
daarom veel aan de input die reizigers
en belangenbehartigers geven.
Lees ook: Klant en reactie (p. 7) en Dé reiziger
bestaat niet (p. 20).
In opkomst: zakelijke relaties
-
vraagstukken voor woon-werkverkeer of
zakelijke reizen. Maar ook: hoe houden
we onze organisatie bereikbaar voor
onze klanten? Hoeveel parkeergelegen-
heid willen we bieden? Wat doen we met
aantrekkingskracht op de arbeidsmarkt
maar ook op imago en maatschappelijke
betrokkenheid.
Bij de meeste keuzes speelt reisinforma-
tie een rol. Soms in de voorbereidende
fase, bijvoorbeeld door rekenmodellen
te maken op basis van reistijden en reis-
kosten. Vaak in de ‘marketingfase’ waar
reisinformatie als keuze-instrument
wordt aangeboden, onder meer via een
planner voor bezoekers en werknemers.
Maar reisinformatie kan ook als service
worden aangeboden. Bijvoorbeeld door
een ‘Vertrekwijzer’ in te zetten, een
digitaal overzicht van de actuele vertrek-
tijden van het openbaar vervoer vanaf
haltes in de buurt van een onderneming.
9292 levert al jaren diverse diensten aan
allerlei soorten organisaties. Van basis-
informatie voor rekenmodellen tot eind-
producten waarmee direct reisinformatie
opgevraagd kan worden. Door mee
te denken adviseert 9292 in mogelijke
oplossingen. Dat kan een standaard-
product zijn, maar ook maatwerk. Het
gaat erom het beste advies voor het spe-
Marketing en Sales adviseert en begeleidt
organisaties die bij 9292 aankloppen. Zij
zijn te bereiken via [email protected].
Lees ook: Reisinformatie als marketingtool
(p. 22).
Open data openen nieuwe perspectievenHet Ministerie van Infrastructuur en
Milieu is in 2008 het project ND-OV
gestart met als doel dat afnemers over
brongegevens voor reisinformatie in
het openbaar vervoer kunnen beschik-
ken. Het ministerie heeft marktpartijen
uitgenodigd zich aan te melden als loket
waar gegevens kunnen worden afgeno-
men. Inmiddels heeft 9292 zich hiervoor
opgeworpen. 9292 is overigens in 2012 al
begonnen met de uitgifte van open ov-
data aan innovators, en daarvoor al aan
ieder die erom vroeg.
Volgens Wikipedia is open data “een term
die wordt gebruikt om vrij beschikbare
informatie te duiden. De voorwaarden
waaronder deze data beschikbaar zijn,
worden beschreven in licenties en
gebruiksvoorwaarden. Bij open data
wordt ernaar gestreefd om de beperkin-
gen in hergebruik tot een minimum te
beperken.” Bij open data in het openbaar
vervoer gaat het om de ongewijzigde
brongegevens. Het loket ontvangt de
brongegevens op basis van afspraken
tussen overheden en vervoerders en
levert deze aan partijen op basis van
een uniforme licentie of gebruiksover-
eenkomst.
Dat is goed nieuws voor vernieuwende
ondernemers en bedrijven die met deze
data nieuwe vormen van reisinformatie
gaan ontwikkelen. En goed voor de
reiziger die steeds meer een eigen keuze
kan maken in de aangeboden informatie.
De ontwikkeling van reisinformatie komt
hiermee op een hoger plan.
Op dit moment levert 9292 open data aan
verschillende partijen. Alle beschikbare
koppelvlakken zijn verkrijgbaar via de
site 9292opendata.org. 9292 neemt zelf
ook ov-data af bij dit loket, zodat de ver-
voerders kunnen volstaan met aanleveren
aan één adres.
Lees ook: Open data als katalysator (p. 21).
Tweets
Volgens #9292 ligt Klazienaveen op loopafstand van Emmen. Op zich hebben ze gelijk. (Alles ligt op loopafstand als je er tijd voor neemt.)
Waarom is de I.n.t.e.r.n.a.t.i.o.n.a.l.e #Skillshare eigenlijk in Elspeet? Zelfs ov9292 heeft er moeite mee; bedoelt u soms Nunspeet?
6 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsAchtergrond Feedback
lastig onderdeel van onze dienstverlening.
Ten eerste is het tarief altijd verbonden
met de exacte reis. Neemt een reiziger een
andere bus die nét via een andere route
rijdt, dan verandert het tarief vaak direct
mee. Daarnaast is er een veelheid aan -
regionale - tarieven en abonnementen die
al dan niet in combinatie met elkaar gel-
dig zijn. En, met het langzaam verdwijnen
van de zones uit het tariefsysteem ver-
schijnen er steeds meer nieuwe tarieven.
Met ingang dit jaar is het tarievenland-
schap in Nederland ingrijpend veranderd.
Reizigers die op zoek zijn naar het beste
abonnement voor hun reis, staan soms
voor een lastige taak. Er zijn sterabonne-
menten, netabonnementen, producten en
kortingsopties. Afhankelijk van regio en
vervoerder moeten meer of minder soor-
ten tarieven bekeken worden. Gelukkig
hoeft de reiziger meestal niet met meer-
dere kaarten op zak te lopen; verschillende
abonnementen kunnen allemaal netjes op
de ov-chipkaart geladen worden.”
Fouten hersteldJammer genoeg gaat de advisering ook
weleens mis. Een klant had op 9292.nl ge-
lezen dat ze voor het bus/treintraject Wijk
bij Duurstede – Den Bosch kon kiezen voor
een Altijd Vrij-abonnement voor € 295,-
per maand. Om te controleren of dit
abonnement inderdaad geldig was voor
de totale reis belde ze 0900 9292. De
reisadviseur antwoordde bevestigend,
maar noemde een hoger maandbedrag
van € 364,90. De klant vroeg waarom deze
informatie afweek van die op de website,
een vraag waarop de medewerker geen
antwoord paraat had. De klant besloot
toch een Altijd Vrij-abonnement aan
te schaffen. Maar al de eerste reisdag
ontdekte ze dat haar abonnement op de
bus niet werd geaccepteerd en dat er saldo
van haar ov-chipkaart werd afgeschreven.
Ze nam direct contact op met Consumen-
tenservice van 9292. Meijer: “We hebben
het onderzocht en constateerden dat onze
website niet de juiste prijs gaf van het
Altijd Vrij-abonnement. De medewerker
bij 0900 9292 gaf wel de juiste prijs maar
helaas ook verkeerde informatie over
de geldigheid. Bij de klant bleef vooral
hangen: 9292 had haar twee keer onjuist
geïnformeerd. Heel vervelend. We hebben
uitgezocht wat het voordeligste abon-
nement voor haar was. Het prijsverschil
hebben we vergoed, uiteraard met onze
welgemeende excuses. En de informatie
op onze site en voor onze telefonische me-
dewerkers is onmiddellijk aangepast.”
Klant en reactie
Bij de afdeling Consumentenservice van 9292 komen via telefoon, mail, Twitter en het klantfeedbacksysteem dagelijks vragen, opmerkingen en suggesties van reizigers binnen. Enorm waardevol, want daarmee kunnen we onze dienstverlening elke keer weer verbeteren. In deze vaste rubriek geven Natascha Houthuijzen en Marion Meijer, samen verantwoordelijk voor de beantwoording van alle reacties, steeds concrete voorbeelden. Deze keer:
Suuuper chill ik zet een klacht over een bus lijn met #9292ov en dr wordt door hun meteen op gereageerd! Dat is nou service!
Tweets
@9292 ‘Mijn 9292’ is erg handig, maar is het mogelijk de volgorde van de locaties te wijzigen? Zowel op iPhone als site staat het onhandig.
7Nieuws Column Overzicht Reportage Partnership
Rondje Tweede KamerPortefeuille Reisinformatie
Na de laatste verkiezingen hebben we in Nederland 51 nieuwe Kamerleden gekregen. In november, toen het nieuwe kabinet aantrad, kwamen er nog eens tien bij. De portefeuilles zijn opnieuw verdeeld. Wie kregen Openbaar Vervoer? Wat zijn hun ambities voor de komende jaren, wat vinden ze belangrijk en wat verwachten ze op het gebied van reisinformatie? Een rondvraag.
Tweets
Doet 9292 dat buiten de provincie ook trouwens? De optie ‘lopen, 55 minuten’ en dan trots doen dat je maar één keer hoeft over te stappen?
Mag ik even zeggen dat de (nieuwe) website van 9292ov met de bijbehorende App echt supervet vind werken!
8 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuws
Betty de Boer (VVD)In de Tweede Kamer sinds juni 2010
Portefeuille: vervoer (spoor, water, havens, zeevaart)
Twitter: @bgdeboer
“De komende jaren ga ik mij vooral bezig-
houden met de vraag hoe het vervoer in
per kan. Nederland is altijd sterk in transport en logistiek geweest, we zijn een echt transportland. Om die
positie te behouden, moeten we naar
maar ook door het vervoer van mensen
en goederen via onder meer het spoor en
water te bevorderen en de infrastructuur
te verbeteren. In de vaart zijn we bijvoor-
beeld goed op weg met de extra kolk in
Eefde en de uitdieping van de vaarweg
bij Harlingen. Voor het spoor zijn de
verbindingen in het westen goed, maar
in de regio’s kan een dekkend spoornet
niet uit. Maar daar heb je ook nauwelijks
het noorden moet zijn pak ik, nadat ik
mijn reisinformatie-app heb geraad-
pleegd, toch nog weleens de auto. Het ov
aanbestedingstrajecten op blijven letten.
Over de reisinformatie in Neder-land ben ik eigenlijk wel tevreden, behalve bij storingen. Dan blijft vaak
onduidelijk wat er gebeurd is en of er
omleidingen zijn ingesteld. Terwijl die
informatie er wel zou moeten zijn.”
Duco Hoogland (PvdA)In de Tweede Kamer sinds november 2012
Portefeuille: openbaar vervoer
Twitter: @ducohoogland
“Openbaar vervoer is een geweldige
portefeuille. Het is een onderwerp dat
veel mensen raakt. Natuurlijk staan wij
Het belangrijkste is dat het een volwaardig alternatief wordt voor de auto. Dat er goede verbindingen zijn
en dat overstappen van het ene op het
andere vervoersmiddel snel en eenvoudig
gaat. Concreet denk ik bijvoorbeeld aan
reizen zonder spoorboekje – het program-
ma Hoogfrequent Spoor. In de Randstad
moet dat haalbaar zijn. Dat betekent niet
dat reisinformatie overbodig wordt. In
grote delen van het land kunnen we nog
lang niet zonder. En bij reizen zonder
spoorboekje wordt actuele informatie op
de perrons en op schermen in de treinen
belangrijker. Reisinformatie is ook de sleutel om meer mensen in het openbaar vervoer te krijgen. Als
ik met de tram naar het centrum van
Den Haag reis vanuit mijn woonplaats
Rotterdam, is dat in de spits veel sneller
dan met de auto. Maar de perceptie in
Nederland is nog steeds dat de auto ef-
in het denken zien te bereiken. Reisin-
formatie, ook langs de snelwegen, over
de verbinding naar de binnensteden en
de beschikbaarheid van P+R-steden, kan
daar een grote bijdrage aan leveren.”
Tip
Handige weetjes over de 9292-website vindt u op 9292.nl/over-9292/diensten/deze-website.
9Nieuws Column Overzicht Reportage PartnershipOverzicht
Tweets
Handig bedacht, die 9292 accounts met bookmarking. Wel jammer dat je steeds opnieuw handmatig moet inloggen. Kind of beats the purpose.
Ik hou van die app 9292, m’n redding
Sander de Rouwe (CDA)In de Tweede Kamer sinds maart 2007
Portefeuille: onder meer Hoger Onderwijs en Infra-
structuur & Milieu
Twitter: @Sanderderouwe
“Mijn belangrijkste wens voor de komen-
de jaren is dat we, in Nederland maar
ook in politiek Den Haag, de ouderwetse
baar vervoer achter ons laten. Dat soort
contrastdenken is niet van deze tijd, past
niet bij de nieuwe generatie en werkt
contraproductief bij mobiliteitsvraag-
stukken. Waar het om gaat is dat mensen
zich veilig en snel van A naar B kunnen
bewegen, en daarbij is de auto of het ov
geen doel maar een middel. Mensennemen zelf de regie in handen, maken hun eigen keuzes. Om dat
goed te kunnen doen, zouden ze moe-
ten beschikken over reisinformatie die
net zo multi modaal is als vervoer zelf. Ik
vind ook dat reisinformatiedata om niet
beschikbaar gesteld moet worden. Zelfs
in de voor nemens van de minister om
een NDOV in te richten, gaat de discus-
sie nog te veel over het beschermen van
gegevens en over vergoedingen. Terwijl
het maatschappelijke belang juist de
boventoon zou moeten voeren. Op dit moment voldoet reisinformatie nog niet aan mijn beeld van de toekomst. Voor 9292, maar ook voor
andere maatschappelijke en commerci-
ele organisaties, is het niet zomaar een
kans om daar in te duiken, maar echt een
noodzaak. Werp die oogkleppen met links
‘o’ en rechts ‘v’ van je af.”
Stientje van Veldhoven (D’66)In de Tweede Kamer sinds juni 2010
Portefeuille: Infrastructuur & Milieu, Natuur, Energie
Twitter: @SvVeldhoven
“D66 staat voor groene groei. In een
duurzame samenleving is een goed ov
onmisbaar voor de mobiliteit. De grenzen
van ons wegennet zijn wel bereikt. Hetov moet een toegankelijk alter-natief bieden, van hoge kwaliteit, met hoge frequenties en betere verbindingen. Grote uitdagingen voor
de komende tijd zijn onder andere de
invoering van het beveiligingssysteem
ERTMS waarmee de frequentie van
samenwerking tussen NS en ProRail.
Reisinformatie speelt ook een belangrijke rol in het toegankelij-ker maken van het ov. Wat ik als stip
op de horizon zie is dat je elk moment
kunt kiezen of je de auto of het ov neemt.
Waarbij je ook een eerlijk beeld hebt van
je vertraging binnen de stad. En dat je
kunt zien of je de bus net wel of niet gaat
halen. Of waar de dichtstbijzijnde Green-
wheelsauto staat. In die combinatie van
eigen en openbaar vervoer liggen kansen
voor 9292. Mensen zijn gewoontedieren,
we stappen niet makkelijk in de trein als
we de auto gewend zijn. Maar nog betere
ontsluiting van reisinformatie kan dat
veranderen. D66 is er overigens voorstan-
der van dat ook andere partijen met reis-
informatiedata aan de slag kunnen. Ons
gaat het erom dat er oplossingen komen
die de kwaliteit van het ov verhogen.”
Carla Dik (ChristenUnie)In de Tweede Kamer sinds september 2012
Portefeuille: Landbouw en Natuur, Energie, Infra-
structuur & Milieu, Cultuur, Volksgezondheid
Twitter: @carladikfaber
“De eerste maanden als Kamerlid komt
er veel informatie over je heen. Het is
een sprong in het diepe, en dan heel hard
zwemmen. Maar ik voel me bevoor-
recht. Mijn dossiers gaan veel mensen
aan. Zoals de zorg en het openbaar
vervoer. Wij vinden dat er snel een langetermijnvisie moet komen op regionaal ov. Een initiatief als R-Net,
waarin klanten echt centraal staan,
spreekt mij aan. Dat is een model dat
elders navolging verdient. Zelf reis ik
dagelijks per trein naar Den Haag vanuit
Veenendaal, een prima verbinding. Goed
voor het milieu en ik pik ook nog wat
lichaamsbeweging mee. Van 9292 maak
ik vooral gebruik voor trajecten die ik
niet ken. Ik vind het een goede dienst: je
krijgt de looproutes en -tijden erbij. Zo
hoort het: mensen reizen niet van station tot station, maar van adres naar adres. Ik zou het toejuichen als er
ook meer informatie voor automobilisten
via 9292 beschikbaar kwam, bijvoorbeeld
over P+R-plekken. Is er plaats? Wanneer
gaat de bus naar de binnenstad? Om de
mobiliteit in Nederland te verduurzamen,
moet ov een volwaardig, concurrerend
alternatief zijn. En moeten ook ver-stokte automobilisten met actuele reisinformatie verleid worden om
eens te kiezen voor de tram. Laat ze maar
zien dat het ov vaak sneller is!”
10 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuws
Oke ga gestructureerd reizen vandaag! Zonder in paniek te raken, 3 haltes te laat uit te stappen of te verdwalen #voorbereiden #9292
Tweets
Volgens mij is de kunst van een goede app dat het slechts 1 functie heeft. Maar daar moet hij dan wel heel goed in zijn. Zie bijv 9292 #DZG
Liesbeth van Tongeren (GroenLinks)In de Tweede Kamer sinds juni 2010
Portefeuille: Economische Zaken (Economie, Energie,
Innovatie), Infrastructuur & Milieu, Veiligheid &
Justitie
Twitter: @Groenliesbeth
“Dit wordt de eeuw van de duurzame
economie. GroenLinks streeft naar een
ontspannen samenleving die in balans is
met de planeet. Daarbij hoort een goed
openbaar vervoer dat gebruikmaakt van
schone energie. En dat dankzij actuele
reisinformatie aantrekkelijker wordt. Ik
zie ongelofelijk veel verbetermogelijk-
heden. Neem internationaal reizen. In
een kwartiertje heb ik een vlucht naar
Madrid geboekt. Maar als ik met de trein
wil gaan, weet ik niet eens waar ik moet
beginnen! De trein vertrekt overal, je kunt er comfortabel zitten en lekker werken, maar wil je als openbaar vervoer echt concurre-rend zijn, dan moet je zorgen dat er veel informatie beschikbaar is.Ben ik nog op tijd voor de bus? Waar vind
ik een taxi? Ooit zag ik in Zwitserland een
demo van een systeem dat voor Europese
trajecten moeiteloos alle opties liet zien:
hoeveel tijd scheelt het, wat kost het
met de auto, met het vliegtuig, met de
trein, de bus? En wat is de milieubelas-
ting? Prachtig, alles op één site bij elkaar. Je kon ook direct boeken. Die
kant moet het op. Het maakt mij niet uit
welke aanbieder die diensten gaat leve-
ren, of dat nou 9292 is of een ander, maar
er ligt nog veel terrein braak.”
Roelof Bisschop (SGP)In de Tweede Kamer sinds september 2012
Portefeuille: o.a. Onderwijs, Binnenlandse Zaken,
Infrastructuur & Milieu, Wonen
Twitter: @BisschopRoelof
“Als kleine fractie kunnen we niet op alle
beleidsterreinen een initiatiefrol vervul-
len. Op het gebied van transport kiezen
we er daarom voor ons vooral hard te
maken voor verkeersveiligheid en de
binnenvaart. Wij dragen het openbaar
vervoer natuurlijk een warm hart toe
en volgen nauwgezet wat daar gebeurt,
maar gaan niet voor op de bok zitten.
In principe ondersteunen we het bestaande beleid. Al twijfel ik wel of
marktwerking altijd het gewenste effect
oplevert. Ik kom uit het onderwijs en heb
daar zelf ervaren dat politieke maatrege-
len en besluiten vaak langs de problemen
heen scheren en niet opleveren wat ze
beogen. Dat gevoel heb ik bij marktwer-
king ook weleens. Als gebruiker van het
ov merk ik niet dat het echt beter gewor-
den is. En daar was het toch allemaal om
begonnen? Soms is een strakke, centrale
regie niet verkeerd. Ik houd daarom
bijvoorbeeld ontwikkelingen in de
concessieverlening kritisch bij. Reisin-formatie zie ik als een voorziening die helpt het ov aantrekkelijker te maken. Mijn ervaring is dat die steeds
betrouwbaarder is geworden, ook zonder
marktwerking.”
Norbert Klein (50Plus)
Portefeuille: onder meer Binnenlandse Zaken,
Defensie, Financiën, Pensioenen, Economische Zaken,
OC&W, Infrastructuur & Milieu
Twitter: @Norbert_Klein
“Het ligt voor de hand dat 50Plus zich
hardmaakt voor een betaalbaar, bereik-
baar en toegankelijk openbaar vervoer,
ook voor mensen die wat minder mobiel
zijn. Dat betekent onder meer dat we
vinden dat er goede voorzieningen moe-
ten zijn, zoals toiletten in alle treinen en
op de stations. Die toegankelijkheid zit ‘m
ook in de informatievoorziening.
Mensen moeten makkelijk hun weg kunnen vinden in het open-baar vervoer. Daarvoor is veel informa-
tie nodig, niet alleen in treinen, trams,
bussen en op haltes en stations, maar
ook online. Ook ouderen in Nederland
zijn massaal aangesloten op internet en
maken gebruik van alle mogelijke online
hulpmiddelen. We willen dan ook blijven
investeren in nieuwe ontwikkelingen,
gebruiksvriendelijke apps en andere
site waarop je je treinreis kunt vergelijken
met hetzelfde traject per auto, een heel
goed initiatief. Maar er is nog veel winst te behalen, bijvoorbeeld in de informatievoorziening bij calami-teiten. Laat mensen weten wat er aan de
hand is en wat de alternatieven zijn. Ook
de informatie over het gebruik van het
ov-chipsysteem kan beter. Dat zijn punten
die onze achterban bezighouden. Maar
we denken ook aan de generaties ná ons:
zo zijn we tegen het afschaffen van de ov-
jaarkaart voor studenten.”
11Nieuws Column Overzicht Reportage PartnershipOverzicht
Tweets
bijna al december en de dienstregeling v.a. 9 december openbaarvervoer is nog niet bekend ... lekker bezig weer #ns #9292ov
De 9292-applicatie vindt dat ik best naar huis kan lopen vanaf Rotterdam centraal. Sportieve hint?
Reisinformatie in alle windstrekenOpenbaar vervoer staat niet alleen op de agenda van de landelijke politiek, maar zeker ook op die van decentrale overheden. Die daar allemaal op hun eigen manier en vanuit hun eigen situatie naar kijken. Op het platteland spelen bijvoorbeeld heel andere vervoersproblemen dan in sterk verstedelijkte gebieden. En daar horen voor een deel ook andere vraagstukken bij als het gaat om reisinformatie. Wat vinden de regio’s voor de komende tijd belangrijk? Waar werken ze aan en welke rol speelt reisinformatie in hun beleid?
Het hoge noorden Informatie op haltes en in voertuigenDe provincies Groningen en Drenthe en de stad Groningen hebben de krachten
gebundeld in OV-bureau Groningen-Drenthe. Deze organisatie zorgt voor één
gezamenlijke aanpak van het busvervoer in een straal van zo’n 50 kilometer
rondom de stad Groningen, een stedelijke kern en daaromheen een relatief
dunbevolkt gebied.
Managing director Jan van Selm: “Wij
schrijven aanbestedingen uit en behe-
ren de concessies, in nauw overleg met
gemeenten. Het bijzondere is dat de
inkomsten naar ons terugvloeien, zodat
we zeker weten dat die ook weer worden
ingezet om het ov in het gebied verder te
verbeteren. Opbrengstverantwoordelijk-
heid dwingt je om een product te bieden
waar de reiziger gebruik van wil maken.
Dat lukt: ondanks de krimp in delen van
de regio is het gebruik van de bussen de
laatste jaren met 20% toegenomen en is
de klanttevredenheid hoog. De scores van
onze concessies staan in de landelijke
top10. Zulke mooie resultaten beginnen
bij de basis: een doordachte dienstrege-
ling, comfortabele voertuigen, haltes en
overstappunten, snelle, veilige routes,
vriendelijke chauffeurs, gebruiksvriende-
lijke betaalsystemen en actuele reisinfor-
matie. Die is beschikbaar via 9292, maar
we bieden ook steeds meer dynamische
informatie in voertuigen en op haltes. Zo
kun je in de bus al zien of je je overstap
nog haalt en waar je precies moet zijn.
We plaatsen op strategische punten
DRIS-panelen en zorgen dat reizigers
op alle 6000 haltes via een sms-service
direct kunnen zien hoe lang ze nog
moeten wachten. Dat soort informatie
wordt steeds geavanceerder, zeker als
we een NDOV hebben waar iedereen uit
kan putten. Wat nu bijvoorbeeld nog niet
goed werkt, is vergelijkbare informa-
tie over tarieven. Daardoor lijkt het ov
relatief duur; betere informatie zou dat
beeld kunnen bijstellen. We denken ook
aan toepassingen die informatie over ov
en privévervoer combineren, zoals onder
meer gebeurt in Sensor City. Wij juichen
de komst van een NDOV dan ook toe, we
zitten zelfs in de werkgroep die NDOV
voorbereidt.”
12 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsAchtergrond
Tweets
@9292 jullie zijn goed bezig! De app is een shiner sinds de laatste update, geen crashes of database errors meer. #awesome
Tip
Mobiliteitsvraagstuk? Neem eens contact op met een van de relatiemanagers van 9292: [email protected].
497.437 km²
1.072.073 inwoners
8 concessies
8 vervoerders*oerdoerd
5600 haltes00 h00 h0
Groningen/Drenthe
* Qbuzz, Arriva Tourng, UVO-van Dijk vervoer, de Grooth, Nuis, VMNN,
DVG-Doorenbosch, Connexxion Taxi
** GVB, EBS, Connexxion
*** Arriva, Connexxion
497.176 km²
013.903 inwoners2.0.0222.2..0.0
concessies666 c6 c6 co6 co
2 vervoerders***2 2 22
3750 haltes3737
Gelderland
1.025 km²
1.427.921 inwoners
4 concessies
3 vervoerders**
1900 haltes
Stadsregio Amsterdam
13Nieuws Column Overzicht Reportage Partnership
Tweets
9292: “de ingevoerde locaties liggen op loopafstand.” Okee ik ben lui!
Agenda
Nationaal Congres Openbaar Vervoer, 13-14 maart in Breukelen. Alle ov-perspectieven komen aan bod. Inschrijven: sbo.nl/milieu-ro/nationaal-congres-openbaar-vervoer/
Nico van Paridon, manager openbaar ver-
voer voor de Stadsregio Amsterdam: “Wij
vinden dynamische reisinformatie heel
belangrijk. Daarom zijn we indertijd ook
als een van de eerste partijen met GOVI
gaan werken. In onze concessievoorwaar-
den stellen we ook verplicht dat vervoer-
ders hun koppelvlakken op orde hebben,
zodat we op onze DRIS-panelen ook echt
actuele informatie aan reizigers kunnen
geven. Op dit moment zijn we bezig die in
ons hele gebied te plaatsen, dus niet alleen
in Amsterdam. Ook omdat we weten dat
Conny Bieze, gedeputeerde voor de VVD
in Gelderland, heeft het openbaar vervoer
in de regio in haar portefeuille. “Voor
reizigers is het van wezenlijk belang dat
bussen en treinen op tijd vertrekken en
aankomen. Maar ook dat de verschil-
lende vervoermiddelen waar ze gebruik
van maken, goed op elkaar aansluiten.
Wij verwachten van Connexxion, Arriva
en Syntus dat ze hun dienstregelingen
op elkaar afstemmen. En vervolgens is
het weer heel belangrijk dat er goede
informatiesystemen zijn die reizigers op
weg helpen. In onze regio zijn we bezig
het aantal informatiepanelen op de hal-
het ontbreken van die borden, zeker bij
verstoringen, tot veel onvrede onder rei-
zigers leidt. De aanvankelijke doelstelling
van 90% bereik met dynamische panelen
is misschien wat minder heilig, ook omdat
dat beleidsvoornemen is geformuleerd in
een tijd dat er nog niet zo veel apps waren.
Nu kunnen reizigers actuele reisinformatie
opzoeken. Bijvoorbeeld via 9292. Ik heb
bewondering voor het enorme gebruik
van de website en de apps van 9292; dat
geeft aan dat die organisatie heel goed is
in het beschikbaar stellen van informatie
tes weloverwogen verder uit te breiden.
Dat die in ons land voor een deel worden
gevoed door GOVI en voor een deel door
9292, komt de kwaliteit van de informatie
ten goede; beide leveranciers willen de
beste zijn. Maar er zijn altijd nog meer
verbeteringen mogelijk. Onze regio
loopt in de voorhoede mee; we hebben
bijvoorbeeld samen met Zuid-Holland
net een succesvolle pilot afgesloten met
een gebruiksvriendelijke applicatie voor
blinden en slechtzienden. Er zit nog veel
ontwikkeling in. Ik denk zelfs dat door
goede reisinformatie uiteindelijk vaste
structuren kunnen veranderen. We zijn
aan reizigers. Waarmee niet gezegd is
dat ik vind dat 9292 ook het NDOV-loket
moet gaan verzorgen. Daar zie ik een risico
in dat er rollen door elkaar gaan lopen.
Een goede governance zou dat oplossen
Wij verwachten trouwens veel van de in-
novatiekracht die van open data uitgaat.
Zo veel zelfs, dat we hebben besloten onze
eigen data vanaf 1 januari dit jaar helemaal
vrij te geven. Met minder voorwaarden
dan tot nu toe in de NDOV-plannen zijn
opgenomen. Laat die slimme studenten
maar nieuwe toepassingen bedenken.”
nu gewend dat de bussen op vaste tijden
rijden en gebruiken reisinformatie om
ons op die tijden te kunnen richten. We
weten dat de bus om 7 over het uur komt
en zorgen dat we dan bij de halte staan.
Maar je kunt het ook omdraaien. Mijn
toekomstvisie is dat je, vooral in dun-
bevolkte gebieden, door steeds betere
reisinformatie echt andere systemen
krijgt, waarin mensen zich bijvoorbeeld
aanmelden voor busritten en het busver-
voer ieder moment op de reizigersvraag
wordt afgestemd. Daarmee voorkom je
ook dat je op bepaalde tijden bijna altijd
met lege bussen rijdt.”
Amsterdam en omstreken “Onze data zijn al vrijgegeven”De Randstad is een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld en daarbinnen is de
vervoerders die hun diensten allemaal zo goed mogelijk op elkaar moeten aansluiten.
De stadsregio stopt dan ook veel energie in het op orde krijgen van alle reisinformatie-
data. En heeft in afwachting van de NDOV zijn eigen gegevens alvast vrijgegeven.
Van alles watOpenbaar vervoer GelderlandDe provincie Gelderland verleent concessies voor buslijnen, maar ook voor een aantal
regionale treindiensten. Grote delen zijn dunbevolkt, met alle bereikbaarheids-
vraagstukken die daarbij spelen van dien, maar tegelijkertijd kent het ov ook stadse
problemen, zoals bijvoorbeeld in Arnhem, Nijmegen, Ede en Apeldoorn.
14 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsAchtergrond Kort Nieuws
Moet zeggen dat ik de 9292 site-takeover (door ditzo) best wel cool geïmplementeerd vind :) Zie http://www.9292.nl
Tweets
True fact: 9292ov is qua plannen veel beter, makkelijker en gebruiksvriendelijker dan NS
Eigen trein voor Ellen ten Damme en Flipje
Parkeren en
hoger planPark & Bike – parkeren en verder
potentie als het gaat om het ver-
beteren van de bereikbaarheid van
stadscentra en bedrijven. De ANWB
en de kennisplatforms KpVV en
CROW gaan nu helpen dit concept
een nieuwe impuls te geven. In de
regio’s Maastricht, Leeuwarden
en Amsterdam wordt Park & Bike
voor bedrijven en werknemers
binnenkort aanbesteed. In een
later stadium komen er ook aan-
bestedingen voor Park & Bike voor
winkelend publiek en dagrecreatie.
(Bron: Kpvv)
Reisinformatie kan beter. Maar
hoe? Die vraag vormde de in-
zet voor de Spoorprijs 2012, een
initiatief van Treinreiziger.nl: wie
heeft het beste voorstel voor prak-
tische verbeteringen die zonder
miljoeneninvesteringen op korte
termijn uit te voeren zijn? Ruim 130
creatievelingen dienden hun idee
in. De hoofdprijs van € 500,- ging
naar student mobiliteit Dennis
Jongen. Hij stelde voor ook actuele
reisinformatie te verstrekken via
de kaartautomaten op de stations.
Op die manier kunnen ook reizigers
zonder smartphone zich laten
informeren. Bovendien kunnen ze
hun hele treinreis overzien, niet
alleen tot aan hun eerste overstap
zoals op de blauwe borden. (Bron:
treinreiziger.nl)
Spoorprijs2012
De in de Achterhoek geboren voet-
baltrainer Guus Hiddink, zangeres
Ellen ten Damme en Flipje uit Tiel
hebben sinds kort hun eigen trein
op regionale Gelderse spoorlijnen.
Net als Simon Tahamata, Piet
Mondriaan, Mary Dresselhuys
en nog twintig Nederlanders die
belangrijk zijn of zijn geweest voor
de regio Achterhoek Rivierenland.
Hun namen, gekozen uit 600 in-
zendingen op een namenwedstrijd
die Arriva hiervoor had uitgeschre-
ven, sieren de buitenzijde van de
24 nieuwe treinen de vervoerder
hier op 9 december in gebruik nam.
(Bron: arriva.nl)
Remmendetrein als energiebronDe treinen van NS en Veolia leveren
energie die vrijkomt bij het remmen
terug aan de bovenleiding zodat
die opnieuw kan worden gebruikt.
Daarmee besparen de vervoerders
zo’n 6% aan energie per jaar. Dat
percentage kan met aangepaste
is uit onderzoek gebleken. NS en
Veolia gaan nu de proef op de som
nemen in Limburg. Dit hebben ze
met de overheid afgesproken in de
‘greendeal’ die ze tijdens het jaar-
congres van Railforum hebben on-
dertekend. De verwachting is dat als
het systeem in het hele land wordt
ingevoerd, een jaarlijkse besparing
mogelijk is van zeventig gigawatt-
uur en een CO2-reductie van dertig
kiloton. (Bron: treinreiziger.nl)
15Nieuws Column Overzicht Reportage Partnership
Tweets
Mannetje met uitgeprinte 9292 blaadjes? Tis 2012! #smartphones 9292 houdt geen rekening met toiletbezoek.
Help, het ov ligt plat!Reizigers informeren als alles anders loopt dan geplandEen sneeuwstorm raast over het land, een stroomstoring legt een deel van het
gevolgen hebben voor het openbaar vervoer. Juist dan hebben reizigers behoefte aan informatie: wat rijdt er nog wel? Wat niet? Kan ik vandaag thuiskomen? In alle hectiek lukt het nog niet altijd om die vragen voor iedereen goed te beantwoorden. Vervoerders en 9292 werken er met man en macht aan om de informatievoorziening tijdens ingrijpende verstoringen te verbeteren. Intern en gezamenlijk.
16 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsAchtergrond
Tweets
Door dier op het spoor rijden er geen sneltreinen op traject Heerlen-Maastricht vv. Stoptreinen rijden wel.
Haten op @9292 “De ingevoerde locaties liggen op loopafstand”. Wie zegt dat ik niet toevallig een been mis?
Sinds twee jaar vindt regelmatig
calamiteitenoverleg plaats tussen ver-
voerders, ProRail en 9292. Daarbij zijn
allerlei afspraken gemaakt, ook over de
communicatie tijdens verstoringen. “Het
is belangrijk dat de informatie die naar
buiten komt, consistent is”, zegt Paulien
Schouten, regisseur Reisinformatie bij
NS. “Dat alle vervoerders hetzelfde verhaal
vertellen en we voorkomen dat er bijvoor-
beeld op Teletekst iets anders staat dan
op ns.nl of de radio.” Roos Zevenboom,
woordvoerder bij Arriva vult aan: “Het
kan bijvoorbeeld zo zijn dat NS met een
aangepaste dienstregeling rijdt terwijl de
Arriva-treinen gewoon volgens de normale
dienstregeling rijden. Het is belangrijk
dat dit duidelijk gecommuniceerd wordt,
want Arriva verzorgt inmiddels op 13
spoorlijnen in Nederland het treinvervoer.
Het is voorgekomen dat in het nieuws
werd gezegd dat in het hele land de treinen
niet reden, terwijl onze treinen gewoon
reden. Ondanks een dik pak sneeuw. Dit
is verwarrend voor onze reizigers en zorgt
er ook voor dat minder mensen met onze
treinen reizen, en dat kan niet de bedoe-
ling zijn.” Per 1 november 2012 is NS als
eindverantwoordelijke aangewezen om
al die informatie te coördineren. Alle ver-
voerders geven hun informatie ook zo snel
mogelijk door aan 9292, zodat die deze ook
in hun adviezen kunnen verwerken.
DraaiboekenAlle verstoringen worden tussen 6.00 en
24.00 uur bij de leiding van het callcenter
van 9292 gemeld. Bij grote verstoringen
lichten zij direct de calamiteitencoördi-
nator in. Deze beoordeelt samen met de
communicatiemanager welk draaiboek in
werking treedt. Alle betrokken afdelingen
en wachtdiensten weten aan de hand
daarvan wat ze moeten doen. Bijvoorbeeld
planners aanpassen, internetteksten
regelen, extra capaciteit aan mensen en
techniek regelen, social media bijhouden
enzovoort. Communicatie houdt contact
met de betrokken externe partijen en staat
waar nodig de pers te woord. Na de cala-
worden draaiboeken eventueel aangepast.
Creatief zijnOok vervoerders hebben draaiboeken
klaarliggen. Zevenboom (Arriva): “Het
uitgangspunt is dat we – indien veilig
voor passagiers en medewerkers – zo veel
mogelijk de gewone dienstregeling aan-
houden. Het is dus niet zo dat wij op basis
van een weersverwachting onze dienst-
regeling gaan aanpassen. Ons materieel
is ingericht op extreme weersomstandig-
heden en als het nodig is, zetten we extra
materieel en personeel in. Zodra we een
melding hebben gekregen van een versto-
ring gaan we aan de slag om de reiziger zo
goed mogelijk te informeren. Dit doen we
via de website, het personeel, Twitter en
onze klantenservice.” Schouten (NS): “Vaak
zie je verstoringen aankomen, bijvoor-
beeld bij werkzaamheden aan het spoor
of als er veel sneeuw is voorspeld. We bren-
gen dan de gevolgen in kaart en passen
waar nodig de dienstregeling aan. Als er op
een traject geen treinverkeer mogelijk is,
zoeken we met andere vervoerders naar al-
ternatieven. Al zijn er bij slecht weer vaak
ook problemen met ander vervoer. En elke
storingssituatie weer anders. Zo hadden
we laatst te maken met een stroomstoring
in Utrecht waarbij bijvoorbeeld ook de
centrale halaanwijzer uitviel en de infor-
matiepanelen op de perrons. Op zo’n
moment moet je creatief te werk gaan
om te zorgen dat reizigers geïnformeerd
blijven. Gelukkig hadden we een bord dat
op een accu was aangesloten en verder
hebben we medewerkers de perrons op
gestuurd om inlichtingen te verschaffen.”
Van acht kanalen naar één snelberichtBij RET is het doel net als bij Arriva: zo veel
mogelijk blijven rijden. Bij sneeuw wordt
bijvoorbeeld de hele nacht doorgereden om
de rails en wissels berijdbaar te houden.
“We hebben onze werkwijze bij onver-
wachte storingen onlangs aangepast”,
vertelt Patricia van Caubergh, product-
manager Reisinformatie bij RET. “Als er
bijvoorbeeld ergens een aanrijding is, geeft
de centrale verkeersleiding dat direct door
aan de reizigersinformanten in plaats van
dat we eerst een oplossing proberen te
vinden. We vertellen reizigers onmiddellijk
dat er iets aan de hand is, ook als we nog
niet precies weten wat dat is en hoe we het
op gaan lossen. En we proberen altijd een
reisadvies te geven, zodat reizigers weer
snel op weg kunnen. Daarnaast hebben
we al onze informatiekanalen aan elkaar
gekoppeld. Tot een paar maanden terug
moesten we verstoringen in acht aparte
systemen verwerken. Nu maken we één be-
richt dat direct overal verspreid wordt. Van
omroep, Twitter en 9292 tot de schermen in
de voertuigen. Ons metropersoneel is zelfs
uitgerust met een tablet waarop de laatste
reisinformatie te zien is; zo kunnen zij ter
plekke reizigers informeren.”
Op naar betere cijfersNS is net als RET druk bezig vooral in de
eerste fase van een verstoring de informa-
tievoorziening te verbeteren. “Vlak na een
aanrijding bijvoorbeeld, dan weten men-
sen op het perron niet waarom hun trein
niet komt. En we horen natuurlijk vaak dat
ze dat heel vervelend vinden. We hebben
nu een nieuwe werkwijze ingevoerd om de
alarmering over dat soort gevallen te ver-
snellen. Reizigers willen liever weten dat
er iets aan de hand is, maar dat nog niet
bekend is wát, dan dat ze niks horen. De
verkeersleiding krijgt daarin een belang-
rijkere rol. En we hopen en verwachten
dat we dat terug gaan zien in de tevreden-
heidscijfers.”
Gezamenlijk doelDe samenwerking tussen de verschil-
lende partijen, intern en extern, verloopt
inmiddels voor alle betrokkenen naar
wens. “We weten elkaar goed te vinden en
kunnen samen snel schakelen”, zegt Van
Caubergh. “Maar informatievoorziening
over verstoringen is nog altijd aanvullend,
boven op de reguliere informatie. Je zou
willen dat die meer in de systemen geïn-
tegreerd zou worden. Daar zie ik nog wel
een rol voor 9292.” Er zijn natuurlijk altijd
verbeteringen mogelijk en daar is iedereen
alert op. Uiteindelijk streven alle partijen
één doel na en dat is de reizigers naar hun
bestemming brengen, ook onder moeilijke
omstandigheden.
17Nieuws Column Overzicht Reportage Partnership
Tip
Sluit u aan bij de 9292 Community en denk met ons mee via Twitter (twitter.com/9292) of Facebook (facebook.com/9292#!/9292reisinfo).
Tweets
Wel leuk dat je met 9292 kan plannen hoe je gister ergens heen had kunnen gaan
Reisinformatie als management tool
18 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsAchtergrond
Tweets
Op 9292 krijg je alleen mogelijkheden met de fyra te zien als je van Amsterdam naar Rotterdam wil. Alsof andere treinen niet meer bestaan.
Volgens dat bord gaat mijn bus niet langs de halte voor mijn huis. Maar dat hoort die wel :S en 9292.nl zegt ook dat die erlangs komt.
Wekelijks winnen miljoenen reizigers in het openbaar vervoer informatie in bij 9292. Maar uitzoeken hoe je het snelst van A naar B komt, is lang niet het enige wat je met de ov-reisplanner kunt doen. Steeds meer organisaties brengen creatieve en innovatieve toepassingen op de markt die gebruikmaken van de reisinformatie van 9292. Een mooi en succesvol voorbeeld is de Mobiliteitsscan van de Regiecentrale, waarmee werkgevers in een handomdraai alle vervoersopties van hun complete personeelsbestand in kaart brengen.
loze grote mobiliteitsprojecten opge-
start, van Utrecht Bereikbaar tot Twente
Mobiel. Aan adviseurs geen gebrek,
maar het uitvoerende werk bleek in de
praktijk soms moeilijk onder te brengen.
Om dit gat in de markt te dichten, is de
Regiecentrale opgericht. “Wij verzorgen
bij dit soort projecten de complete back
en van rapportages en servicedesks tot
postcodescans”, vertelt Roeland Cuijpers,
productmanager bij de Regiecentrale.
Paradepaardje-
middels niet alleen meer met ondersteu-
ning bij mobiliteitsprojecten, maar ook
met nieuwe diensten uit eigen koker. Het
paradepaardje is de Mobiliteitsscan. “We
zagen dat er behoefte was aan betrouw-
bare en overzichtelijke management-
informatie over mobiliteit. Werkgevers
streven steeds meer naar duurzaamheid.
Het woon-werkverkeer van hun mede-
werkers is daarin een belangrijke factor.
Maar hoe stimuleer je je medewerkers
te reizen? En heeft dat eigenlijk wel zin?
Als werkgevers helder inzicht hebben in
de mogelijkheden die hun medewerkers
hebben om naar hun werk te komen,
kunnen ze ook betere en verantwoordere
beleidskeuzes maken.”
Eén druk op de knopDe Mobiliteitsscan geeft dat inzicht. “De
Mobiliteitsscan maakt gebruik van de
reisplanner van 9292, maar bijvoorbeeld
-
lende leveranciers. Allemaal partijen die
hun data goed doorleveren, zodat wij
die kunnen vertalen naar persoonlijke
reisadviezen per werknemer. Hoe het
werkt: je voert alle adresgegevens van al
je medewerkers in, en met één druk op
de knop rollen alle reisopties voor alle
individuele medewerkers eruit. Inclu-
sief reistijd, CO2-uitstoot, kosten en
lichaamsbeweging. En daar kun je dan
weer allerlei analyses op loslaten. Wat
daar voor beleid uitrolt, hangt natuurlijk
af van wat de werkgever belangrijk vindt:
snelheid, duurzaamheid, gezondheid,
kosten of een gulden middenweg.”
Keuzes makenDe Mobiliteitsscan maakt in één oog-
opslag inzichtelijk welke medewerkers
best met het openbaar vervoer naar hun
werk kunnen komen, en voor wie dat
echt een mijl op zeven is. Die informatie
geeft werkgevers handvatten om met
hun medewerkers in gesprek te gaan.
“Mobiliteit geldt als een belangrijke
secundaire arbeidsvoorwaarde. Denk
en reiskostenvergoedingen. Maar de
verantwoordelijkheid voor de kosten
verschuift steeds meer naar de mede-
werkers, bijvoorbeeld met mobiliteits-
budgetten. Met de Mobiliteitsscan bij de
hand kan een werkgever een werknemer
bijvoorbeeld de keuze geven: je krijgt
iets minder reiskostenvergoeding, maar
mag in ruil daarvoor wel een dag thuis
werken. Of voorstellen aan een werkne-
mer om zijn leaseauto in te leveren voor
een aanzienlijk hoger salaris. Werkgevers
kunnen er ook hun eigen beslissingen
door laten beïnvloeden, bijvoorbeeld
als ze overwegen te verhuizen naar een
andere vestiging. Wat is dan voor de
medewerkers de beste locatie?”
Unieke databaseDuizenden bedrijven plukken inmiddels
de vruchten van de Mobiliteitsscan.
En daarmee is voor honderdduizenden
werknemers precies bekend wat hun reis-
opties zijn. Cuijpers: “Dat betekent dat
wij over een meer dan representatieve
database beschikken voor heel Neder-
land. Nog nooit konden we putten uit zo
veel gegevens. Wij kunnen daardoor bij-
voorbeeld ook vrij exact, landelijk en per
regio, boven tafel krijgen wat de potentie
is voor het openbaar vervoer, en hoeveel
reizen. Met dat soort informatie kunnen
ook vervoerders en overheden weer hun
voordeel doen.”
19Nieuws Column Overzicht Reportage Partnership
Tweets
@9292 Ik heb een vraag aan jullie >> hebben jullie ook iets van een 9292 widget??
Beste #9292 als u mij een reisadvies geeft, geef dan de GOEIE en niet dat ik 5min te laat ben voor m’n bus, dat is teveel namelijk!
Sinds jaar en dag doet 9292 onderzoek naar de ervaringen van gebruikers met onze diensten. Wat vinden reizigers van de reisinformatie, welke wensen leven er en wat moeten we juist absoluut niet veranderen?
Dé reiziger bestaat niet
Iedere dag verstrekt 9292 ruim een miljoen
reisadviezen. Via de telefoon, internet
en een snel groeiend aantal via de apps.
Zoveel reisadviezen, zoveel gebruikers en
dus ook … zoveel meningen. 9292 staat
voor een persoonlijke benadering en een
persoonlijk reisadvies. Geen sinecure bij
deze aantallen. Want hoe hou je contact
met zo’n grote doelgroep? Sjoerd Buitinga
en Neil van der Veer van Bureau Newcom
Research staan 9292 bij als het gaat om
onderzoeken. Tevredenheidsonderzoeken,
positioneringsonderzoeken en kwaliteits-
metingen wisselen elkaar af om een zo
goed mogelijk totaalbeeld te krijgen.
Buitinga: “Over de jaren heen hebben
we een redelijk constant beeld van de
9292-gebruiker kunnen vaststellen. Ook de
wensen van de gebruikers veranderen niet
echt, al zie je natuurlijk wel dat die zich
aanpassen aan de nieuwe mogelijkheden
die geboden worden. Maar laten we eerlijk
zijn, dé reiziger bestaat natuurlijk niet.
Het gaat om de grote gemene deler en het
behoeften en wensen uit te halen.”
Veranderend verwachtings-patroonDe ‘gemiddelde’ 9292-gebruiker reist
frequent met het openbaar vervoer, is
relatief hoogopgeleid en de gemiddelde
leeftijd ligt rond de 35 jaar. Met het
groeien van het aanbod in reisinformatie,
groeit ook het gebruik van de verschil-
lende kanalen. Waar pakweg tien jaar
geleden nog een groep bellers en een
groep internetters te zien was, kiest de
gebruiker nu het kanaal dat op het mo-
ment van informatiebehoefte het beste
uitkomt. Tegelijkertijd verandert ook het
verwachtingspatroon. De gebruiker gaat
er (terecht) vanuit dat reisinformatie via
alle beschikbare kanalen op te vragen is.
VerlanglijstjeVan der Veer: “Met alle technische moge-
lijkheden die er zijn, verwachten gebrui-
kers ook veel meer. Voor hen is het logisch
dat je op ieder moment informatie moet
kunnen krijgen over de actuele stand van
zaken in het openbaar vervoer bijvoor-
beeld. Die wens staat bovenaan het lijstje
en je ziet ook dat de waardering stijgt
als die informatie geboden wordt. Een
andere wens is persoonlijke reisinfor-
matie en een mogelijkheid om je eigen
meten we de waardering voor Mijn9292,
de ‘persoonlijke site’ voor 9292-gebrui-
kers. Ik verwacht dat deze dienst goed
zal scoren.” Hij voegt er lachend aan toe:
“Tegelijkertijd zal deze dienst opnieuw
extra behoeftes en wensen oproepen, en
dat biedt 9292 weer aanknopingspunten
voor verdere ontwikkeling.”
De betekenis van cijfersStefan Hulman, Algemeen Directeur
van 9292, hecht veel waarde aan goed
onderzoek. “Cijfers, data, gegevens zijn
belangrijk, maar vragen ook een goede
analyse. Het gaat erom wat je ermee
doet. Wat betekenen die cijfers en hoe
staan ze in verhouding tot onze visie
en plannen? 9292 wil graag de persoon-
lijke reisvriend van de reiziger zijn. Hoe
ervaart de reiziger dat zelf en hoe kunnen
we die propositie verbeteren? Naast al
deze onderzoeken hebben we nog een
schat aan andere gebruikerscontacten.
Via de telefoon, via e-mail en via ons
klantfeedbacksysteem bijvoorbeeld. We
verzamelen al die informatie en maken
mede op basis daarvan onze keuzes. Zo
proberen we contact te houden met al die
miljoenen gebruikers en aan hun wensen
tegemoet te komen.”
70%naamsbekend-
heid 9292
20%heavy users
75%daarvan
gebruikt 9292
7,8 rapportcijfer
belangrijkste
voorkeurreden
compleet reisadvies
belangrijkste imagokernmerken
snel, makkelijk en betrouwbaar
belangrijkste wensen
actuele informatie en persoonlijke informatie
Recente resultaten
20 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsAchtergrond
Wie wil dat nu niet: in de huidige economische tijden geld verdienen? Innovatie met ICT biedt hiervoor
de benodigde impuls. ICT vergroot de productiviteit, maakt innovatie van producten en processen
(samen)werken mogelijk en verbindt mensen, bedrijven, overheden, markten én data. Data vormen in
de meeste gevallen een belangrijke voorwaarde en katalysator om te komen tot ICT-innovaties. Doorhet gebruik, het combineren of het verbinden van data ontstaan nieuwe producten en diensten die aangeboden kunnen worden via populaire platforms als smartphone en tablet.
Het lijkt kinderlijk eenvoudig. Maar als het echt zo zou zijn, waarom verdienen we in Nederland dan
niet allang bakken met geld aan deze innovaties? We bezitten een zee aan informatie, maar deze data
staan niet op één plaats. Er is geen winkel of loods waar bedrijven, burgers, instellingen en overheden
zelf data halen en brengen. Redenen: data zijn waardevol – vooral realtime data – dus waarom delen?
Data zijn vanwege verschillen in technische standaarden soms lastig te (her)gebruiken. En wat als
data verkeerd gebruikt worden en (imago)schade toebrengen aan de leverancier?
De beweging is echter wel op gang gekomen. Steeds meer overheden en instellingen geven data vrij. Iedereen kent inmiddels Buienradar, met aan de basis open data van KNMI. Koplopers zijn
de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Inmiddels staan open data op steeds meer innovatie-
agenda’s zoals die van eurocommissaris Kroes. Zij noemt open data terecht een goudmijn die in totaal
zo’n 140 miljard euro zou kunnen bevatten!
In Nederland lopen onder andere gemeentes voorop. Amsterdam is recent winnaar ge-
worden van de World Smart Cities Awards 2012. In maart begon de stad alle beschikbare verkeers- en
vervoersdata open te stellen: over parkeertarieven, parkeergebieden, strooiroutes, taxistandplaatsen,
van open data over beschikbare parkeerplekken in parkeergarages, wegwerkzaamheden en bereik-
baarheid van de stad.
De katalysator die open data kunnen zijn voor innovatie is nog lang niet op volle kracht. ECP, onafhan-
kelijk platform voor de informatiesamenleving, werkt met zijn deelnemers aan het benutten van dit
soort kansen en het wegnemen van belemmeringen. Het hergebruik van open data biedt veel potentie en daarom heeft ECP, mede op verzoek van het Ministerie van EZ, eind 2011 het Platform
Open Data opgericht. Hier delen bedrijven en overheid hun visie over de toekomst van open data,
het verlagen van drempels voor hergebruik en het stimuleren van investeren in hergebruik. In 2013
organiseert het Platform Open Data diverse bijeenkomsten. Verder gaat het de kansen van open data
te belichten en het hergebruik actief te stimuleren. In dit verband werkt ECP ook samen met 9292 als
innovatieve partij op het gebied van open data. Alleen door samen op te trekken kunnen open data als
katalysator tot volledige bloei komen.
Open data als katalysator
Arie van Bellen
Directeur ECP
De hele tijd op 9292ov kijken omdat je ergens heengaat waar je nog nooit geweest bent en het best eng vindt.
Tweets
9292 lost plotseling ontstane problemen snel op Lees het hier: tinyurl.com/c8w8jos
21Nieuws Column Overzicht Reportage PartnershipColumn
Tweets
Hoi 9292, waarom zou ik lopen naar de kerklaan als er een bushalte in mn straat staat.
Verkeerd gekeken op.9292ov dus nu 40 minuten wachten op de trein, maar wel met starbucks
“Bij CapGemini werkte ik vooral voor
banken, telecombedrijven en de over-
heid”, vertelt Van den Pas. “De laatste paar
jaar als projectmanager op de afdeling
Business Intelligence. Ik hield me onder
meer bezig met het onderwijsadmini-
stratiesysteem van de Politieacademie.
Heel andere koek dan 9292, maar qua
automatisering zijn er toch wel overeen-
komsten. In beide gevallen gaat het om
heel veel data die verwerkt en beschik-
baar gesteld moeten worden. Verder heb
dus kennis van ICT én van klantrelaties en
dat komt nu goed van pas.”
Goede relatiesVan den Pas vond zijn nieuwe werkomge-
ving direct prettig. “Iedereen is sociaal,
vriendelijk, enthousiast en goedwillend
is. Ze hebben allemaal de ambitie om de
informatie over het openbaar vervoer zo
goed mogelijk te regelen. Voor mijn afde-
ling van elf medewerkers betekent dit
onder meer dat we onze relaties met de
vervoerders goed verzorgen. We blijven
in gesprek over hoe we onze basisdienst-
verlening verder kunnen verbeteren en
komen bijvoorbeeld ook in actie als er
aanvullende vragen en wensen zijn bij
nieuwe concessies. We onderhouden
daarnaast contacten met overheden en
een groeiende groep zakelijke klanten
voor wie wij interessante diensten in ons
assortiment hebben. Denk bijvoorbeeld
aan reisinformatie op hun eigen web-
site.”
Blijven vernieuwenHet grote aantal diensten dat 9292 te
bieden heeft, is mede te danken aan de
innovatiekracht van de organisatie. “Dat
heeft er altijd in gezeten en de ambities
om te vernieuwen zijn er nog steeds. Zo
planner hoog op de agenda en draaien
we mee in Sensor City en andere proeven
waarbij we informatie over vervoer per
auto combineren met ov-reisinformatie.
Dat wordt misschien wel dé grote ont-
wikkeling voor de komende jaren. Ik
verwacht dat er steeds meer ov-reisinfor-
matie beschikbaar komt langs de wegen
en via het navigatiesysteem in de auto.
Dan verschijnt bijvoorbeeld op je display:
de alternatieven.’ Daar liggen commer-
er werk van maken. Maar hij ziet ook een
uitdaging in adverteerders werven. “Wie
via onze site of apps adverteert, lift mee
op miljoenen hits per dag. Bedrijven als
Telfort en Ditzo hebben daar al de vruch-
ten van geplukt. Die mogelijkheid willen
we meer onder de aandacht brengen.
Want met de omzet van onze adverten-
tieruimte kunnen we onze diensten voor
vervoerders weer goedkoper maken.”
AangenaamkennismakenRené van den PasVoor wie hem de afgelopen maanden nog niet heeft ontmoet: de afdeling Commercie van 9292 heeft een nieuwe manager. René van den Pas ging begin oktober 2012 fris van start, na een lange leerschool bij CapGemini. Inmiddels heeft hij zich ondergedompeld in de wereld van het openbaar vervoer en de reisinformatie. Wat zijn zijn eerste indrukken en hoe gaat hij zijn taken aanpakken?
22 Voorwoord Inhoud Achtergrond Feedback Kort nieuwsKort Nieuws
Tweets
Toffe wall op 9292.nl#telfort
Agenda
Zet in uw agenda: 10 oktober 2013, Europees Kenniscongres voor de verkeers-, vervoers- en mobiliteitsmarkt. Locatie High Tech Campus Helmond. Kijk op mobycon.nl.
Net voor de kerst ging een update
live van de 9292-app voor iPhones.
Met onder meer een betere
prijsweergave en een verbeterde
voice-overfunctie. Daar is Viziris,
de netwerkorganisatie van en voor
mensen met een visuele beperking,
alvast blij mee. “U kunt dus weer
voor alle vervoermiddelen een reis
van deur tot deur plannen”, staat in
hun nieuwsbrief. “Ter plekke kunt u
de dichtstbijzijnde halte zoeken en
beluisteren welke lijn daar stopt en
hoe laat. Een probleem met de in-
voervelden bij ‘Mijn 9292’ werd zelfs
op de laatste dag voor verzending
naar de App-store van Apple nog
opgelost.”
App voor iPhone weer verbeterd
De Eerstejaarsloterij is een initia-
tief van 9292 en ASA om eerstejaars-
studenten een vliegende start van
hun studie te bezorgen. Onderdeel
hiervan is de kennismaking met
9292 en de gratis 9292-app waar-
mee ze moeiteloos de weg vinden
naar de collegebanken of hun
studentenbaan. Op 2 november zijn
in Utrecht de prijzen uitgereikt. De
hoofdprijs, € 1.500,- collegegeld,
ging naar Thomas Kooi uit Zoeter-
meer. Zijn reactie was enthousiast:
“Door deze prijs hoef ik minder te
werken, waardoor ik me beter op
mijn studie kan richten.”
Studentenvallen in de prijzen
Amsterdam in de prijzen met open data
Ov-chipkaart voor blinden en slecht-zienden
Amsterdam heeft de World Smart
Cities Awards 2012 gewonnen met
het opendataprogramma voor een
beter bereikbare stad van de Dienst
Infrastructuur Verkeer en Vervoer
(DIVV). Marktpartijen kunnen
met de informatie die deze dienst
beschikbaar stelt, applicaties ont-
wikkelen waarmee gebruikers bij-
voorbeeld de goedkoopste parkeer-
plaatsen kunnen vinden of realtime
stad. DIVV is begonnen met het kop-
en ov voor een toekomstige app met
actuele reisinformatie van alle ver-
voersopties. Zo kan de reiziger een
keuze maken uit vervoer op basis
van reistijd en kosten. (Bron: Metro)
Blinden en slechtzienden kunnen
vanaf begin dit jaar ook in de trein
gebruikmaken van een speciale ov-
chipkaart. Ze hoeven dan niet meer
in- en uit te checken op de perrons,
maar kunnen hun reis thuis online
of telefonisch boeken. Blinden en
slechtzienden konden voor € 10,-
per maand al met de ov-chipkaart
reizen met bus, tram en metro. Alle
vervoerders op het spoor voeren nu
ook een aparte chipkaart voor deze
doelgroep in. (Bron: AD)
9292-appsrazend populairSinds de introductie van de nieuwe
9292-apps - voor Windows Phone in
juli 2012 en de Android- en iPhone-
versies in september - zijn ze in
totaal meer dan een miljoen keer
gedownload. Op 2 december 2012
werd dit magische getal overschre-
den. Ook de oude apps worden
door een kleine groep reizigers nog
wel gebruikt. Alle apps van 9292
samen zijn inmiddels goed voor
gemiddeld 40% van de 1,3 miljoen
reisadviezen per dag.
23Nieuws Column Overzicht Reportage PartnershipNieuws
vanijsbaannaarboerenkool