artı90 dergisi 1.sayı

OCAK 2012 / SAYI: 1 / AYDA BR YAYINLANIR

ISSN: 2146-9571 NEREDE BR VATANDAIMIZ, SOYDAIMIZ, AKRABAMIZ VARSA BZ ORADAYIZ.

NEONAZIRKI TERR SALDIRILARI

Bir Srgn Acs:

AHISKA TRKLER

SYLE:

BABAKAN YARDIMCISI BEKR BOZDA

T. C . B A B A K A N L I K Y U R T D I I T R K L E R V E A K R A B A T O P L U L U K L A R B A K A N L I I Y A Y I N I D I RA R T I D O K S A N D E R G S

00_ytb_dergi_kapak_son.indd 1 14.02.2012 13:19:38

Yayn Kurulu BakanGazali EK

Yayn KuruluVeysi MEK

nal KOYUNCUSuat BEYLUR

Muhammed Musa BUDAKFatih NANCI

Ali Osman MERTM. Nedim ASLAN

Muhlis KAAR

letiim Danmansmail YILDIZ

Orhan OCAKDAN

Fotoraflarlker KIRMIZI

Grsel DanmanM. Akif VURAL

Ynetim YeriT.C. Babakanlk Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl

Ouzlar Mah. Mevlana Bulvar No: 145 PK: 06520 Balgat - ANKARA - TRKYE

Tasarm ve UygulamaSarakusta Reklam Tantm Organizasyon Ltd. ti.

www.sarakusta.com.tr

Bask / Cilt Dumat Ofset Matbaaclk

Bahekap Mah. 2477 Sk. No:6 amaz-Etimesgut / ANKARATel : 0(312) 278 82 00 Faks : 0(312) 278 82 30

www.dumat.com.tr

Dergide yer alan yazlarn sorumluluu yazarlara aittir.Dergide yer alan yaz ve fotoraflar kaynak gsterilerek

kullanlabilir.

www.arti90dergi.com

Yayn Tr3 Aylk Sreli Yayn

ISSN: 2146-9571

letiim0(312) 218 40 00

[email protected]

14 ubat 2012 Say: 1

Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanlnn3 aylk sreli yayndr.

T.C. Babakanlk Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl adna mtiyaz SahibiKemal YURTNA

Genel Yayn YnetmeniMehtap ALTINOK

Sorumlu Yaz ileri MdrDeniz DOAN

Yayn DanmanArdan ZENTRK

KNYE

00_ytb_dergi_kapak_son.indd 2 14.02.2012 13:19:38

Balarken...

amzn en nemli kavramlarndan ve kaynaklarndan bir tanesi de iletiimdir.

letiim yle sihirli bir anahtardr ki kullan durumunuza gre kitlelerle aranzda yeni kaplar aabileceiniz gibi ak kaplar kapatabilirsiniz de. Ancak hibir kii, kurum, irket veya topluluk, bu kapy kapatmay dnmez.

BAKANdan

Bizler de 2010 ylnda kurduumuz Yurt-d Trkler ve Akraba Topluluklar Ba-kanl ile grev alanmzdaki hedef kitley-le hem iletiimimizi artrmak hem de sizle-rin ihtiya ve beklentileri erevesinde a-lmalar yapabilmek iin yeni bir yaplan-mann ierisine girdik.

Aramzdaki iletiimin hedeflediimiz gibi gzel bir ekilde ilerlemesi iin eitli yol-lar deniyoruz. Grev alannda yaplan alan aratrmalar, anket uygulamalar, yurt iinde ve yurt dnda yaplan vatanda ve ihtisas toplantlar, bunlardan birka tane-sidir.

lk says elinizde olan ve ilk etapta ayda bir yaymlamay planladmz Art 90 der-gisi, kamu hizmeti anlay ve bilinci ere-vesinde, dnyann farkl lkelerinde yaa-yan ve saylar alt milyona varan vatanda-larmz; Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya ve Ortadouda yaayan soyda ve akra-ba topluluklarmz, yurt dndan lkemi-ze eitim grmeleri maksadyla davet et-tiimiz misafir rencilerimiz ile birlikte hem Kurumumuzun almalar hakknda bilgi verecek hem de sizlerin gr ve bek-lentileriyle zenginleecek gl bir iletiim kprs olacaktr.

Bu nedenle de derginin ad, yurt dndan Trkiyeyi telefonla arama kodu olan, Art 90 oldu. Anlald zere asli amacmz, iletiimi artrarak birliktelii salamaya ve beklentileri karlamaya yneliktir.

Dergimizin ehil ellerde bymesi amacy-la, Kurum dndan, konusunun uzma-

n ve sizlerin de yakndan tand deer-li gazeteci Ardan ZENTRKten bu gre-vi ifa etmesini rica ettik. Bizleri krmayarak bize rehberlik etmeyi kabul ettii iin Sa-yn Zentrke teekkr ediyorum. Umuyo-rum ki gsterilen bu abalar sizlerin de be-enisini kazanacak, almalarmzn sizle-re ulamasnda ve iletiim yollarmzn ak olmasnda nemli bir ileve sahip olacaktr.

Art 90n yayn kurulu tamamyla Kurum alanlarndan ve Kurumun grev alann-da yaayanlardan olumaktadr. lerleyen saylarda, sizlerin de aktif katlmlarnzla dergimiz, ihtiya ve nerileriniz erevesin-de hizmet an yaygnlatracaktr.

Her eyin balangc zorluklarla doludur. Yeni kurulan Kurumumuzun gerek teki-latlanma almalarnn srdrlmesi ge-rek alanda beklenen hizmetlerin retilme-si ve ayrca byle bir derginin hayata ge-irilmesi konusunda bizlere verdii des-tek ve ynlendirmelerden dolay Babakan Yardmcmz Sayn Bekir BOZDAa ve bu derginin oluturulmasnda zverili a-lmalarndan dolay, bata basn mavi-rimiz Mehtap Altnok olmak zere kurum alan arkadalarma teekkr ediyor, siz-lerle el ele, gnlden merhaba diyorum.

phesiz, yayn hayatna merhaba diyen Art 90, hepimizin sesini birbirimize duyu-racaktr.

Sayglarmla

Kemal YURTNAYurtd Trkler ve

Akraba Topluluklar Bakan

OCAK 2012 | ARTI 90 | 1

YTB_DERGI_BOOK.indb 1 13.02.2012 18:26:42

iin

deki

ler

1 /

25

1BAKANdan...

4 - 7Bekir BOZDA:Bizim iin nce insan gelir...

8 - 11Bir ncnn portresi:Halil TURGUT

12 - 21 ZEL DOSYA: BalkanlarKosova Kamu Ynetimi BakanMahir YACILAR/Prizren-Mamuadan izlenimler/Srbistan Devlet Bakan Sleyman UGLANN/Sancakn stratejik nemi...

22 - 25Berlinin yeili bir Trke emanet...

26 /

59

26 - 37KAPAK KONUSU: Irk terr saldrlar...

38 - 41Bir direniin sembol:Osman KALIN

42 - 45KAZAKSTAN:Gemiin izlerini silmek...

46 - 49Bamszln 20nci ylnda,ORTA ASYA...

50 - 53Bir srgn acs:AHISKA TRKLER

54 - 59AVRUPA:Fransadaki Trkler siyasete snyor/ Belikann gen politikacs Mahinur ZDEMR Schaerbeeki anlatt...


60 /

73

60Rauf DENKTA; Bir Dava Adamnn Hayat

61 GAZETEC GZYLE:Nuh ALBAYRAK: Almanya Trklere kalyor ama

62 - 67 EKONOM:TRK DASPORASI, kresel giriim gc oldu / Krsal kalknma yeni yatrm arac / Trkiyeye Amerikada ok zel uygulama...

68 - 71 Gney Amerikadaki kayp Osmanllar...

72 - 73 Osmanl donanmasnn Brezilya serveni...

74 /

98

74 - 77Marmaray: Trk mucizesi...

78 - 81 AFRKA: Harar: Dou Afrikadaki Mslman bir ehrin Anatomisi

82 - 83 MEDYA SOHBETLER: Fuat UUR: Artk gurbeti demeyin

84 - 85 Trke konuan Avrupal: EURONEWS

86 - 93 YTBden HABERLER

94 - 98 Konuk renciler Trkiyeyi yorumlad

99 /

112

99 - 103 HUKUK: Dil snav zorunluluu

104 - 105 EDEBYAT: Cengiz DACInn ardndan

106SANAT: Altn Krede Meltem Esti

107KLTR: Trk-Alman sinemas buluuyor

108 - 109 GEZ REHBER: Saraybosna

110 - 111 SPOR: NBAin yeni yldz: Enes KANTER

112 Sinan ZEN: Avrupa sahnemdir...


SYLE

Bizim iin nce insan gelir

Sylei: Ardan [email protected]

Babakan Yardmcs Bekir Bozdaa gre, Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl, devletin son yllarda at-t en stratejik admlardan biri nk bu Kurum, dip-lomasinin uzanamad bir noktay, dorudan insan he-def alm durumda ve Trkiye ile ba olan herkesi koru-makta kararl

Yeni kuaklar douyor, yeni kltrler geliiyor ve ora-daki insanlar farkllayor. O nedenle artk bizim, Tr-kiye olarak deien, gelien bu konsepte gre politika-larmz deerlendirme ihtiyacmz var. nk artk oraya gidenler geri dnmek iin gitmiyor, orada kal-mak iin gidiyor....

Byk ayrmclklar var; eitimde, ite, istihdamda, si-yasi katlmda, eitlik konusunda, hukukun karsnda, pek ok konuda skntlar oluuyor. Biz, bu skntlarn almas ve orada yaamay, yaadklar topluma katk vermeyi kabul etmi insanlarmza destek iin varz....

slamofobia yaratp bundan istifade etmek istiyorsanz bu fevkalade tehlikeli bir sre olur. Eer yabanc d-manlnn olumasna gz yumulur ve bununla ilgili oluan duygular siyasette belirleyici olursa o zaman si-yasetin normallemesi, lke ynetiminin normalleme-si mmkn deildir.

Babakan Yardmcs Bekir Bozda, kabinenin sakin ve a-lkan glerinden biri olarak tannyor. Adalet ve Kalkn-ma Partisinin kurulu kadrosunda Yozgattan yer alan Boz-da, nceki dnemde arlkl olarak Meclis Grubu ve Par-ti Tekilatnda yapt almalar ile dikkat ekti.

Siyasette, yksek sesle kavga etmeden bir fikri savunma prensibine bal bir siyaset adam. Onu, zellikle meclis-teki sert tartmalarn iinde bile suknetini korurken iz-ledik.

Yeni dnemde ise Babakan Recep Tayyip Erdoann ta-lebi, kendisiyle kabine iinde almak oldu. Kabinedeki drt babakan yardmcsndan biri olan Bekir Bozdaa balanan kurum, kabinedeki stratejik nemini gster-mesi bakmndan nemliydi. Bekir Bozda, Yurtd Trk-ler ve Akraba Topluluklar Bakanlnn yannda Diyanet leri Bakanl ile Trk birlii ve Kalknma daresi Ba-kanlndan sorumlu babakan yardmcs olarak grev ya-pyor.

ncelikle, Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Ba-kanln nasl deerlendiriyorsunuz?

Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl-n Trkiyenin att en nemli stratejik admlardan biri olarak gryorum. Bugn, mstearlk dzeyinde teki-latlanm bir yaps ve ok deerli uzmanlardan olumu bir kadrosu var. Ve bu Tekilat, Trkiyenin darda gr-nen yzn, yaplan almalar bizim insanmza, vatan-da dzeyindeki insanmza, soyda dzeyindeki kardele-rimize ve akraba olan kardelerimize dorudan yanstan bir kurum. Baka lkelerin diaspora bakanlklar var ama maalesef Trkiye uzunca zaman bu konuyu bir bakanlk maviri ve onun bakanlnda bir kurul marifetiyle y-rtmtr. Esasnda bu konuya verilmesi gereken deeri vermeye gayret etmiler ama olayn bykl karsn-da, verilen deer onu karlayamam. imdi Sayn Baba-kanmzn talimat zerine bu Kurul oluturuldu ki bugn dnyada 155 lkede vatanda dzeyinde yaayan zanne-dersem 6,5 milyon civarnda vatandamz var. Bir de va-tandalktan km kardelerimiz var, onlar da ekledii-nizde bu rakam daha artacak. Balkanlarda, Orta Asyada, bakaca yerlerde pek ok soydamz ve akraba topluluk-larmz var; btn bunlarla bizim salkl bir iliki, ileti-im ierisine girmemiz, bilgi paylam yapmamz, sorun-lar konumamz, zmleri konusunda onlara yol gster-memiz, hkmetimize tavsiyelerde bulunmamz gerek-mektedir.

4 | ARTI 90 | OCAK 2012


Biz, vatandalarmzn eitimde, salkta, ite, siyaset-te, hukukta, hangi alanda olursa olsun karlatklar so-runlar tespit eden, onlara zmler konusunda yol gs-teren bir Kurumuz. Hkmetler baznda zlmesi ge-reken bir konu olduu zaman bunu, Trk Hkmetine ulatrr, gerek Sayn Babakanmz gerek Sayn Cumhur-bakanmz, gerek ilgili bakanlarmz, gerek Dileri Baka-nmz hangisi ilgiliyse onlarn vastasyla devletten devle-te, hkmetten hkmete zmn takip ederiz. Soru-nun Trkiyeye dnk ksmn da sratle sonulandrrz.

imdi efendim, diplomasi esasnda kurallar belli sert bir iklimdir. Sizin Bakanlnz ve orada yrtlen a-lmalar ilikilere insani dokunu kazandryor anlad-m kadaryla. Yani diplomasinin ok dnda, insan-lar varlklaryla varlar, ihtiyalaryla varlar ve devlet ilk defa belki de bu tr bir insani dokunua ynelmi olu-yor, bilmem yanlyor muyum?

Hayr, yanlmyorsunuz, gayet gzel de ifade ettiniz. Devlet ilk defa kendi insanlaryla belki bylesi kurumsal dzeyde ilgilenmesi gerektiinin farkna vard. nk biz 60l yllarda Avrupaya insanlarmz gnderirken bu in-sanlarn ihtiyalarn dnmedik. Ama zaman ierisinde Trkiye, oradaki vatandalarn ihmalinin ne sonular do-urduunu grd. nk oradaki vatandalarmz yakn-dan takip etmez, onlarn sorunlaryla, dertleriyle ilgilen-mez, ihtiyalarn gcmz nispetinde biz karlama yolu-na gitmezsek bir zaman sonra, ya Avrupada u kadar Trk varm bir zamanlar noktasna geliriz

Orada yeni kuaklar douyor.

Yeni kuaklar douyor, yeni kltrler geliiyor ve oradaki insanlar farkllayor. O nedenle artk bizim, Trkiye ola-rak deien, gelien bu konsepte gre politikalarmz de-erlendirme ihtiyacmz var. nk artk oraya gidenler geri dnmek iin gitmiyor, orada kalmak iin gidiyor. Sa-dece para kazanmak deil, kendi ocuklarnn geleceini de orada grmek istiyorlar, oralar yurt edinmek istiyorlar, oralarda kalc olmak istiyorlar. O zaman, vatandamzn bu deien bak karsnda bizim de politikalarmz de-itirmemiz lazm.

Aslnda ok byk bir ayrmclkla karlayorlar orada.

Byk ayrmclklar var; eitimde, ite, istihdamda, siya-si katlmda, eitlik konusunda, hukukun karsnda, pek ok konuda skntlar oluuyor. Biz, bu skntlarn alma-s ve orada yaamay, yaadklar topluma katk vermeyi kabul etmi veya Trkiyeye dnmek isteyen btn vatan-dalarmza, yaadklar lkede kendi kimlikleriyle ama o lkeyle de bark, uyumlu bir ekilde mutlu olmalar, a-lmalar iin destek vermeliyiz. Onlara her trl yardm yapmak bizim grevimiz.

Peki efendim, tam bu noktada orada yaayan insanlar-mzn siyasi katlm da ne kyor

imdi tabii her lkede vatanda olanlar zaten katlyor. nk vatandaa verilen haklardan istifade ediyorlar. Ama Trkler, uzunca bir zaman vatandala geme konusun-da da tutucu davrandlar nk vatandala gemeyi ade-ta kendi lkelerine, kendi milletlerine, devletlerine, ailele-rine bir ihanet gibi dndler. Ama artk dnyann de-

ien yaps ierisinde, biz vatandalarmzn baka lke-lerde vatandala geme noktasnda tutucu davranmala-rn istemiyoruz.

Aktif olmalarn istiyorsunuz.

nk vatanda olduklar ve eit haklara sahip oldukla-r zaman, oradaki istihdama, eitime, siyasete, her alana daha etkin katlmlar olacak ve hem orada yaayan va-tandalarmza, soydalarmza, akrabalarmza hem de Trkiyeyle yaadklar lkenin ilikilerinin salkl olma-sna daha byk katklar sunma imkn bulacaklardr.

Yani vatandala gemelerini tevik ediyoruz.

Vatandala gemeyi tevik ediyoruz. ifte vatandalk olan yerlerde zaten herhangi bir sorun yaanmyor. Hem Trkiyeden hem oradan istifade edebiliyorlar. Vatanda-la gemelerinin demin sylediiniz balamda, zellikle Fransa gibi lkelerde Trkiye iin ayrca bir katks olur.

imdi tam da oraya getirecektim laf, Neonazi cinayet-ler var Almanyada. Siz ok sert tepki gsterdiniz, Tr-kiye tepki gsterdi, Dileri Bakanl da...

imdi Avrupaya baktnz zaman, Avrupada, hem Fransada hem Almanyada hem ngilterede ok kltr-l bir yap var, birok farkl etnik kkene dayal bir yap var, ok dinli bir yap var, hepsi var. Ve her lkede by-

le. Aznlk deil, ounluk denecek kadar. Bu yap Avru-pa toplumunun bir gerei. imdi doru olan, insanlarn burada birlikte yaamalarn, mutlu olmalarn ve birbirle-rine sayg duymalarn salayacak politikalar ortaya koy-mak. Liderlerin yapaca i budur. Nasl ve neler yaplrsa Fransada yaayan Trkler, Ermeniler, Araplar, Cezayirli-ler, Fasllar, Tunuslular ve bakaca lkelerden gelen insan-lar birbirlerine sayg duyacak bir ortam olutururlar, bir-likte paylarlar, birlikte alrlar, birlikte mutlu olurlar, bunun yolunu aramalar lazm.

OCAK 2012 | ARTI 90 | 5


Son zamanlarda, gerek Almanyada gerekse baka lkelerde ortaya kan yaklamlara bakldnda, bu tarihi, bu acla-r hi yaamamlar, bunlardan hi ders almamlar gibi bir fotoraf ortaya kyor; bu fevkalade tehlikeli.

imdi tehlikeli deyince hemen bir soru soraym Sayn Bakan, msaadenizle. Bakanln grevlerinden biri de bu tehlikeyi anlatmak mdr?

Bizim insanlarmz, yaadklar lkede bu ayrmc yapla-rn en fazla muhatab olduklar iin, bunun dourduu tehlikeyi her gn yayorlar. O yzden zaten hepsi, bize gerek olmakszn, iyi niyetle, samimiyetle bu tehlike kalk-sn diye yllar yl emek verdiler. Bizim bu noktada yapt-mz ey, lkeleri ynetenleri, siyaset yapanlar ve bu konu-larda dnce retenleri uyarmak, ayrmcln sonular-n gemiten, bugnden yaananlarla onlara gstermek ve herkesi bu noktada duyarl olmaya armak. Onun iin ben diyorum ki bu ii bitirecek adm siyasetiler atar, l-keyi ynetenler atar. Ayrtran, fkeleri kabartan, rkl krkleyen, bir insan farkl bir rktan diye hunharcasna ldrp ben herhangi bir su ilemedim psikolojisine sevk eden hastalkl anlaylar nlemek isteyen bir anlay sahi-biysek o zaman sylemlerimizi, eylemlerimizi ona gre ya-pacaz ve bunlarn karsnda hkmet dimdik duracak.

Yakn tarihte, akraba bir grubumuz, yani Bonaklar ve Balkanlardaki Arnavutlar, gerek Kosovada, gerek Bos-na Hersekte inanlmaz olaylarla karlatlar ve Avru-pa bunu nlemekte bir mddet aciz kald, sonra sonra NATO sayesinde birtakm eyler toparlanabildi, yani yakn gemiin de ac anlar var.

Birinci Dnya Savana gitmeye gerek yok, 90l yllara gittiimizde Srebrenitsay ve Yugoslavyann dalmasn-dan sonra Bonaklara, Arnavutlara, Makedonlara, Trk-lere yaplan katlimalar, Avrupann gbeinde yaanan olaylar grdmzde bunun nasl sonular dourduu-nu anlarz. Daha gemite de yaadk. Onun iin bu konu-

da, milliyeti, lkesinin huzurunu, mutluluunu, refahn isteyen, toplumunu seven btn siyasi partilerin yapmas gereken bu tr ayrlk hareketlerin, kin ve nefret sylem-lerinin karsnda durmaktr.

te Almanyada da bu son olaylara, 2000li yllarda yaa-nan, kamuoyunda dnerci cinayetleri diye bilinen cinayet-lere baktnzda bir dnerci cinayeti gibi lanse ediliyor. Ve iin balang soruturmasna baktmzda

len insanlarn babalarndan phelenmiler, kendi ilerinden phelenmemiler.

imdi soruturmaya baktnzda dediiniz gibi annesi-ni, babasn, kardelerini, dostlarn adeta sulu phesiyle sorgulamlar, soruturmular. Ama baka cenahtan gelmi olabilir. Bakn bu, rklardan gelmi olabilir, Neonaziden gelmi olabilir, derin devletin destekledii yaplardan gel-mi olabilir... Bakaca iddialar aratrmaya deer bile gr-memiler. Halbuki bylesi bir olayda byle iddialar var-sa bir hukuk devletinde, en ufack bir phe dahi olsa o pheyi ortadan kaldrmak iin o iddiann zerine gidilir, aratrlr, sonucuna gre hareket edilir. Ama 10 sene sonra ortaya kan olaylar, ortaya kan bilgiler erevesinde bir bakyorsunuz, Almanyada kimi devlet kurumlarnn, hani derin devlet diyorlar ama, kimi devlet organlarnn hima-yesinin olduuna ilikin ciddi iddialar var ortada. Yani bu insan rktyor

Sayn Bakan, yurt dnda yaayan vatandalarmz il-gilendiren birka ksa sorum var. zellikle yurt dnda yaayan vatandalarmzn Trkiye seimlerinde daha salkl oy kullanmas iin nasl bir dzenleme ve nasl bir sre yaayacaz?

Tabii uzun sredir yaanan ciddi bir sorun bu, oy kulla-namyorlar. 2009 ylnda bununla ilgili yasay deitirdik ama Anayasa Mahkemesi gizlilik ilkesini ihlal ettii gerek-esiyle yasann mektupla ve elektronik ortamda oy kul-

6 | ARTI 90 | OCAK 2012


lanma ksmlarn iptal etmiti. Daha sonra seim srecin-de de Yksek Seim Kurulu birtakm gerekelerle vatan-dalarmzn yurt dnda oy kullanmasna izin vermemi-ti ve vatandalarmz snrlarda, kaplarda oy kulland. Sa-yn Babakanmzn bu konuda hassasiyeti byk, bu so-runun zlmesi konusunda talimatlar oldu ve alma-lar o gnden balad. u anda biz bu almalar bitirdik ve nmzdeki gnlerde Parlamentodan geireceiz, inallah bundan sonraki ilk seimde oy kullanacaklar.

Mavi kartta gelinen son noktay soralm bir de, tabi o ok byk bir beklenti.

Esasnda mavi kart, muhatap kimi devletlerin haksz ve hukuksuz uygulamalar sonucu, Trkiyenin bulduu bir zmdr. ifte vatandaln olmad yerlerde, vatan-dalarmzn skntsn zmek iin eskiden nerilmi bir formldr. Ama onun da uygulamada ciddi skntlar k-t. imdi rnein bir kii vatandalktan kt. Bildirdii kiilerde kendisi var, ei var, bir de ocuu var. Ama daha sonra bir baka ocuu oldu, torunu; oldu ona mavi kart, alamyor, imdi bylesi bir sknt var. Yeni dzenleme y-rrle girdii takdirde 3. dereceye kadar akrabalar mese-lesi zlecek.

Burada galiba bir de emeklilerin durumlar daha da so-runlu

imdi bir tanesi bu, en nemli admlardan. kincisi, mavi kartllarn Trkiyede mlkiyetle, sigortayla, vergiyle ilgili pek ok alanda karlat ciddi sorunlar var. Neden var? Sisteme giriyor, bilgilerinizi istiyorsunuz; bakyorsunuz ki siz vatanda gzkmyorsunuz. Siz kii olarak da o kayt-larda, verilerde gzkmyorsunuz. nk kimlik numa-ras yok, kimlik numaras olmaynca kmyor. Siz vatan-da deilsiniz, sizin zaten bir kimliiniz olmuyor. Onun iin de tapuda ilem yapamyorsunuz, sigortada ilem ya-pamyorsunuz, ciddi sorunlar yaanyor, bunlarla ilgili s-reler ok ciddi zamanlar alyor. imdi mavi kart sahibi ki-ilerle alakal, vatandalmzdan kanlarla alakal bir k-tk oluturuluyor. Ve burada, onlara da bir numara vere-ceiz. Vatandalk deil bunlar amaBir numara verece-iz ve bu numarayla mavi kart sahibi, yani vatandalktan kan insanlarmz, Trkiyede i ve ilemler yapld za-man bu numarayla girdiinde tapuda, sigortada, pek ok yerde ilerini zm olacaklar.

Mavi kartl vatandalarn zel sektrde almalarnda s-knt yoktu. Kamu sektrnde de szlemeli almalar-na imkn verdik. Bundan sonra bir mavi kartl Trkiyede, kamuda almak isterse szlemeli personel olarak al-ma imkn bulacaklar.

Yrtlen btn bu almalar, bu kurumsallama, Trkiyeyi blgesel gcn tesine tamaya alan bir Hkmet anlaynn sonucu mudur?

Yani evet, esasnda bu Trkiyenin deien, gelien anla-ynn ve gcnn farkl yansmas. nk Trkiye bu-gn geldii noktaya baktnzda, artk blgesel aktrl- tartmasz bir lke, blgenin belirleyici lkesi, dn-yada da nfuzu artan bir kresel aktr olma yolunda ok ciddi mesafeler alm bir lke. Bana gre bugn itibariy-

le de Trkiye kresel bir aktr. Onun iin biz, bir yan-dan Ortadouda yaanan skntlarda ilkelerden, demok-rasiden, haktan hukuktan yana tavr koyarken te yandan Afrikada, Somalide alktan, susuzluktan hayatn kay-beden insanlarn imdadna koarken, dnyann neresin-de olursa olsun, dini, dili ne olursa olsun herkesin yard-mna koarken, sorunlarn zmne katk sunarken bu gce ulam bir Trkiyenin kendi soydalarna, kendi va-tandalarna, kendi akrabalarna bigane kalmas bu politi-kann topal olduunu gsterirdi. Onun iin biz, lkemizi hem kendi vatandalarmza hem soydalarmza hem ak-rabalarmza hem de darda olan herkese sahip kabilecek gte bir Trkiye noktasna tadk.

Ama benim de yurt dnda yaayan kardelerimden bir ufack ricam var, o da u: Gemi dnemlerde pek ok sivil toplum rgtmz var yurt dnda. Yani adeta Trkiyedeki siyasal yaplar gibi bir yaplanma, birbirlerine kar rekabet var. Bu doru deil. Artk bu, Trkiyede de deiti, darda da bunun deimesi lazm. Ne kadar STK varsa, tabii her STKnn dncesi dieriyle ayn olmaya-bilir, farkl eyleri paylaabilir, ama birbiriyle rekabetten ziyade o yaadklar lkedeki Trklerin haklarnn kazanl-mas, teminat altna alnmas, imknlarn artrlmas, daha iyilerinin ortaya karlmas konusuna arlk verirlerse biz bundan daha ok memnun olacaz.

BEKR BOZDA KMDR?

1 Nisan 1965te Yozgat Akdamadeninde dodu. Ba-basnn ad Mehmet Duran, annesinin ad Nuriyedir. Uluda niversitesi lahiyat Fakltesi ve Seluk ni-versitesi Hukuk Fakltesini birincilikle bitirdi. Uluda niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dinler Tarihi Ana Bilim Dalnda yksek lisans yapt. Bir sre kamu gre-vinde bulunan Bekir Bozda, daha sonra serbest avu-kat olarak alt. 18 Nisan 1999 yerel ynetim se-imlerinde Akdamadeni le Belediye Bakan Ada-y oldu. AK Partinin kurulmasyla birlikte, Yozgatta AK Parti l Tekilatnn kurucular arasnda yer ald ve ku-rucu il ynetiminde Siyasi ve Hukuki lerden Sorumlu l Bakan Yardmcl grevini yrtt. 22. Dnemde Yozgat milletvekili ve Adalet Komisyonu yesi olan Bekir Bozda, AK Parti Tekilat Bakanlna bal ola-rak deiik illerde l Tekilat Koordinatrl ve 12. Blge Tekilat Koordinatrl grevlerinde bulundu. 23. Dnem Yozgat Milletvekili olan Bekir Bozda, AK Parti Meclis Grup Bakanvekili seildi. Babakan Re-cep Tayyip Erdoan tarafndan 6 Temmuz 2011 gn aklanan 61. Hkmette Babakan Yardmcs olarak grev ald. ngilizce ve Arapa bilen Bekir Bozda, evli ve 3 ocuk babasdr.

OCAK 2012 | ARTI 90 | 7


8 | ARTI 90 | OCAK 2012

Trklerin 1961 ylnda Alman-yada balayan, devamnda hemen tm Bat Avrupaya yaylan tarih glerinin nemli kilometre tala-rndan biri de Avusturya kuku-suz Avusturya ile takvimlerin 1964 yln gsterdii gnlerde im-zalanan i gc anlamas, bu lke-nin, youn Trk gyle karla-masna neden oldu.

Gnmzde Avrupada yaklak 5 milyon Trk yayor. Bunlarn yak-lak 300 bini de Avusturya toprak-lar zerinde bulunuyor.

Avrupa i siyasi dengelerinde yer al-mak isteyen baz partiler ve liderleri her ne kadar Trklere dnk sem-pati tamayan cmleler syleme-yi bir strateji olarak benimseseler de Trkler artk Avusturya toplumu-nun vazgeilmez unsurlar olarak kendilerini gsteriyorlar.

Trkler zaten, 1964 ylnda da vaz-geilemez insanlar olarak bu lkeye geldiler. 2011 ylnda Avusturyaya resmi bir ziyaret yapan Cumhur-bakan Abdullah Gl, Trkler ile Avusturya arasndaki bu ilikiyi u

szler ile ortaya koymutu: Trk-ler buraya kendileri gelmedi, davet edildi. Buralarn tekrar derlenme-si, toplanmas, inas iin el birliiy-le altlar. Kolaya kap Almanca bilmiyorlar. diyorlar. nsanlar tabii ki yaadklar lkenin lisann bil-mek isterler ama bilmemeleri Trk-lerin dlanmalar iin bir sebep de-ildir

Bir insann yksCumhurbakan Abdullah Gln de dedii gibi Avusturyaya 1960l yllarn ortalarnda gelenler, kaak olarak veya serven aramak iin gel-memilerdi. Onlar davet edildikleri bir lkede, o gne kadar hi grme-dikleri kentlerde, dilini bilmedikle-ri, kltrn ve dinini tam olarak anlayamadklar insanlar ile omuz omuza almaya gelmilerdi.

te, bu yolculuun ilk isimle-rinden biri Nevehirden yola -kp Viyanaya kadar uzanan Halil Turguttu

1942 ylnda Nevehirin Greme kasabasnda dnyaya gelen Halil Turgut, babasnn yannda kundu-

racl renmiti, baba-oul bir-likte ayakkab tamiriyle geimleri-ni salyorlard. Ancak 1960 yln-da gerekleen ihtilaldan sonra eko-nomi ktye gitmi, kimse ayakka-b yaptramaz hle gelmiti. Bu du-rum onlar derinden etkilemi, bir sre sonra dkkan kapatmak zo-runda kalmlard.

Aslnda bu hikye 60l yllarn ge-nel bir grntsn veriyordu bize. Nevehirden Avusturyaya uzanan bu hikyeyi bugn 70 yanda olan Halil Turgutun azndan dinleyelim.

G ANILARISylei: smail YILDIZ

[email protected]

Halil Turgut: Bir ncnn portresi

nc olmak zor itir Yola kacaksnz, baaracaksnz, kendinizden sonra gelenler iin zemin hazrlayacaksnz, daha da nemlisi, sizin yaptklarnz arkadan gelenlere rnek olacak Nevehirli Halil Turgut, Avusturyaya ilk gidenlerden Yani zorluu eken, srekli mcadele etmek zorunda kalanlardan Onun anlattklar gurbetin balangta ne olduunu ok iyi sergiliyor

Halil Turgut, 1966da Avusturyaya geldiinde 24 yandayd. imdi 70 yanda olan Halil Turgut, ailesiyle birlikte Viyanadaki evinde yaamn srdryor.


OCAK 2012 | ARTI 90 | 9

Avusturyaya geli hikyenizi bize anlatr msnz?

1960 ylndaki ihtilalden son-ra ekonomi ok ktye gidiyordu. Dkknmz kapatmak durumun-da kalmtk. Tabii o zamanlar deli-kanl andayz, bir eyler yapmak istiyorum. O tarihlerde 19 yalarn-daydm, yeni evlenmitim. Para la-zm, geim lazm. Dkkn tekrar atm, olmad; zm yetitirelim dedik, satacak kimse yok. Ekono-mi bozuldu, kime satacaksn? Halk-ta para yok, mahsul para etmiyor.

Askere gitmeden nce, yurt d-na gitmeyi kafama koymutum. As-kerde izin aldm bir dnemde, Almanyaya gitmek iin kayt yaptr-dm. Bir trl kmyordu bana. As-kerlikten sonra turist olarak gemeye karar verdim. O sralar Avusturyaya gemenin daha kolay olduunu sy-lyorlard. Bir yandan ayakkab ya-parken bir yandan da Almanca -renmeye alyordum

Almanca renmeye erkenden baladnz yani

Evet, gelmeden aa yukar bir sene ncesinden baladm. Bir de Orta-okul Almancas diye bir kitap ge-ti elime, ondan temel olarak bala-dm, epeyce bir daarcmz oldu, kelime anlamnda.

Birok vatandamz gibi sizi de yurt dnda almaya iten sebep-ler ekonomik skntlar olmu.

Ekonomik sebepler, tamamen eko-nomik sebepler. Trkiyede hibir ansmzn kalmadn dnyor-duk. Bir ocuumuz olmutu, aile-mizi idare etmemiz lazm. Annem, babam nereye kadar idare edecek

beni? Onun da zaten durumu iyi de-ildi. Bu arada uzaktan bir akraba-mz Avusturyada alp Trkiyeye dnmt. Ona, oraya gitsem bir i tutabilir miyim, diye sordum. Sen orada altnsn dedi, senin gibi elinden i gelen insanlar fevkalade kymetli orada.

Ama i oraya gidebilmekte, hu-duttan geirmiyorlar halbuki o zamanlar vize mecburiyeti yok Avusturyaya. Bunlar dinledikten sonra biz, kydeki arkada, turist olarak gitmeye karar verdik. Tek gvendiim ey rendiim birka kelime Almanca tabii.

Sonra bir arkada vazgeti biz de iki kii stanbula doru yola koyul-duk. Babam turist olarak gidebil-mem iin gerekli paray bor bulup vermiti bana. O zamanlar aa yu-kar 2 bin 900 lira karlnda Zira-at Bankasndan dviz almamz ge-rekiyordu turist olarak gidebilmek iin. Sonra k izni veriliyordu yok-sa yurt dna kamyorsun o paray bozdurmazsan; yle bir durum var-d. Sirkeci de miydi, Eminn my-d oras? Orada Bahekap Ziraat Bankas ubesi vard, vardk oraya iki arkada, pasaportu koyduk or-taya, her eyimiz hazr, pasaportu-muz falan, biz yurt d iin k is-tiyoruz, dviz alacaz dedik. Me-mur, karda bir grup insan gste-rerek: Oturmular duvarn dibine, orada bir eyler konuuyorlar, on-larla bir konuun, geri dnm gel-miler, ok perian bir hldeler, si-zin de gidip perian olmanz istemi-yoruz. dedi.

Siz gitmeye alrken ok da geri dnen vard

O kadar geri dnen vard ki perian durumdaydlar. Adamlar bir de kan-drlmlar, ellerinden btn paralar alnm, yolsuz kalmlar. stanbula den gene ansl sayyor kendini ama kyne gidemiyor adam, kal-m orada. Gittik, grtk, onlar-la konuurken benimle kader birlii yapan arkadam dedi ki Ben zaten yeni evliyim, bunu da bahane ede-rim, ben kye dnyorum.

Yalnz bama kalmtm. Otob-se binerken babam bana, Olum ekmek kaps iin ok mcadele et-

tin, ok koturdun, bu ansn sonu-na kadar kullan, gzn arkada ol-masn. Ben bor buldum, verdim bu paray ama evimi satar, tarlam sa-tar derim borcu, sen dnme. in rast gelirse gnderirsin, borcumuzu veririz demiti. O cesaretle km-tm ben yola. stanbuldan nasl d-neyim bu szleri duyduktan sonra.

stanbulda bir mddet kalacam anlaynca bir arkada vastasyla ie girdim. Ama aklmda hep yurt d-na kmak vard. Zaten bir taraftan srekli bilgi topluyordum.

Etmeyin, gitmeyin diyorlardNeler yapyordunuz mesela?

Nasl gideceiz, trenle; geri dnen var m, gelenlerden bilgi almaya a-lyorum.

Bir ekilde oraya gidecektim, kur-tuluu yok. Bir ay altm; gece altm, gndz Sirkecide aka-m ettim. Neticede Kurban Bayra-m geliyordu, bayramn iki gn, gn ncesiydi sanrm, bir baktm tren bo geliyor, bo gidiyor He-men her gn treni takip ediyordum, inenleri, binenleri.

O gn orada karar verdim, he-men bankaya gittim, param ban-kaya yatrmtm. Bankadan k-m aldm, param aldm, dvizimi aldm. Hatta dvizi de drt eitten tamamlayabildiler, 2 bin 900 lira-nn karln Fransz frank, Alman mark, Avusturya ilini, talyan lire-ti, drt eit paradan tamamladlar. Yok demilerdi, dviz yok elimizde hepsini bir paradan veremeyiz. Ban-kadaki memur bir taraftan param veriyor dier taraftan Evladm et-meyin, gitmeyin. diyordu.

Viyanada ilk yllar.

Viyanada karl, souk bir gn. Halil Turgut arkadalaryla


10 | ARTI 90 | OCAK 2012

nsanlarn maduriyetinden ha-berdar tabii, hakllk pay da var belki ama sizi vazgeiremedii kesin

Yazk diyor, acyorum sizin halleri-nize niye byle yapyorsunuz, diyor. Ekmek kaps insan tedirgin eder, mit kaps bu.

1966 ylnn Kurban Bayramnn ikinci gnyd, ktm yola. Elim-de ufak bir valizim var; epeyce kon-serve falan aldm, balk konservesi olurdu ufak kutularda. Peynir, bol-ca ekmek... Bir de pijamam var iin-de, baka bir eyim yok...

Kimse yoktu trende. Treni batan baa gezdim. Bir kompartman-da iki kadn grdm, vardm yan-larna, zr dilerim dedim, yann-za oturabilir miyim? Var sen otur-mak. dedi.

Onlar da yabanc m?

Onlar da yabancym. Ben de bil-diim Almanca kelimelerle at pat anlatmaya altm. Avusturyal ol-duklarn anladm. Onlar da birka kelime Trke biliyorlarm. Ana kz olduklarn anlamtm. Turist olarak gittiimi, bana yardmc ol-malarn istediimi anlatabildim. Ben onlarn Trkesine glyor-dum, onlar benim Almancama.

Nihayet Avusturya Gmrne da-yanmtk. Gmrk memuru Pa-saport kontrol! dedi, verdim pasa-portu, Hah Trk! dedi alayc bir ifadeyle. Pasaportumu ald cebine soktu. Benimle gel. dedi.

Sonra Almanca biliyor musun? dedi bana. Biraz, dedim ben de. O arada Avusturyal kadn ayaa kalk-t, 3 aydr bu adam bizi Trkiyede gezdirdi, imdi biz de onu 1 ay gez-direceiz. Cebinde paras da var. Ne istiyorsunuz siz bu yabanclardan? dedi memura.

O zamandan beri var yani yaban-c dmanl.

Acayip bir tavr ki grseniz alay ediyor sanki. Olmaz, dedi memur, bunlar gidip ie giriyorlar, alyor-lar. Kadn yine araya girdi, dkkan var orada, dedi. Dkkann kapat-mad ki bizimle bir ay gezip yine de-vam edecek iine, dedi. Kadn bun-lar syleyince param grmek istedi memur. Bakt 4 eit para var. Niye,

dedi, byle 4 eit? Kadn yine ara-ya girdi: yi ya, dedi, Avusturyadan Almanyaya geecek, Almanyadan Fransaya, oradan da talyaya geip geri dnecek, dedi.

Film gibi olmu.

Yani yle bir kurgu oldu ki iste-sen yapamazsn byle eyler, Allah tarafndan bana bir mucize bunlar. kard pasaportu, sessiz bir ekil-de vurdu giri damgasn Tschss dedi, gitti.

Hi Trk grmemi bunlarVe Avusturyaya adm atm ol-dunuz.

Kapnn nne ktm, Almanca szlm vard ona bakarak anla-maya alyordum evrede yazlan-lar. Sonra bir taksi dura grdm. Elimde bir adres vard, bizim uzak-tan bir akraba, bir adres vermi-ti bana. Viyanada bir inaat firma-snn barakalarnda alm, orada ikamet etmi daha nce Taksiye bindim, adresi verdim ofre. Trk-lerin alt bir antiyeye gittik. Orada insanlarla tantm, i bula-bilmek iin yardmc oldular bana. Bir mddet sonra beni bir fabrika-ya gtrdler ama benim ne otu-rum vizem vard ne de alma m-saadem. Bunlar da halledecekler mi diye sordum tercman araclyla. Halledeceklerini sylediler.

e baladmda fabrikadaki Avus-turyallar sabahtan akama kadar beni izledi durdu. Byle srekli ba-kyorlard, boyuma, posuma, a-lmama Oradaki ustaya bunlar niye gelip bakyorlar bana, dedim, bir gariplik mi var bende? Gld, Hi Trk grmemi bunlar. dedi. Kitaplarda okuduklar, hayallerin-de canlandrdklar Trkler gelince hliyle merak ediyorlar, dedi.

Ama baktlar, kendilerine benziyo-ruz... Neyse epey bir zaman ok iyi karladlar, ok iyi intibak ettik, herkesle konumaya baladk. Bir de tabii dil renmeye de merakl olduum iin ge saatlere kadar bir kelime daha renebilmek iin s-rekli gayret ettim.

alma artlarnz nasld? Eme-inizin karl alabiliyor muy-dunuz?

alma artlar ok ar deildi, ok da houma gidiyordu almak ama para yoktu, Gnde 2 saat fazla mesai yaptm ve cumartesi le-ye kadar altm hlde 2 bin ilini dolduramyordum ben. Ama mesela Avusturyallar bizim cretin hemen hemen 2 mislini alyordu.

Ayn ii yapmanza ramen...

Ama ben ii olabilmek iin sabr gsterdim. Hi stelemedim hat-ta 2-3 ay altktan sonra beni ora-ya getiren kiiye bizim firma telefon etmi, eer byleyse Trkler, bize 10 tane Trk daha getir demiler.

Trkler arasndaki dayanma nasld?

Biz orada birbirimiz iin vardk, biri dara dt m hepimiz koardk. O zamanlar biz Trk iilerle bir yurt-ta kalyorduk, karmzda da Yugos-lav iiler kalyordu. Yurdun altn-da gasthaus ileten bir Avustur-yal kadn vard. Bize hep ingene-ler diye barrd. Biz bir arkadala, bu kadnn Trklere bak asn de-itirmek iin ok urattk. Ona bir eyler smarlar, onunla sohbet eder-dik. Hatta bir gn, o kadna, gel hem Trklere hem de Yugoslavlara gidelim, senin iin 2000 ilin bor is-teyelim, dedik. Beraberce gittik, Yu-goslavlardan en sevdiinden borcu iste dedik ama o Yugoslav vermedi. Trklerden de en sevmediinden iste dedik. Yine beraber gittik bizden is-tedii arkada, bir yerlerden buldu, buluturdu getirdi 2000 ilini ver-di kadna. Kadn oturdu alad, ben bu adama hep ingene derdim, diye. Ondan sonra ok deiti kadn. Bi-zim her iimize koturur oldu.

Buna benzer baka olaylarla kar-latnz m? Irklk veya ay-rmclk gibi?

Fabrikada alrken patron benim almam beendii iin beni daha st bir konuma getirmek amacyla bir kursa gnderdi. Bir de Polonya-l bir arkada vard, onunla birlikte gidecektik. Daha gittiimiz ilk gn, kursun hocas, kendimizi takdim ederken bizim yabanc olduumu-zu anlaynca bizi dersten kard. Siz kim olduunuzu sanyorsunuz? Bu i tuvalet temizlemeye benzemez, buras Avusturyallarn yeri, diye bizi snftan kard. Tabii biz erte-


OCAK 2012 | ARTI 90 | 11

si gn durumu patrona ilettik. Bunu duyunca gzleri fal ta gibi ald, ldrd. Hemen telefon at kursun m-drne. Bu insanlar benim en iyi alanlarm, bu in-sanlar bizim iin canlarn veriyorlar. Ben sizi imdi han-gi mahkemeye vereyim? Bunu yapan kim, bu insanlar nasl insanlar? diye kt mdre. Mdr de durum-dan haberdar olmadn, bu ii halledeceini sylemi.

Daha sonra patron bizi arp tekrar kursa gideceimi-zi, o hocann gelip bizden zr dileyeceini syledi. Ha-kikaten yle de oldu, o hoca bizi kapda karlad, zr diledi. Artk nasl fra yediyse dersi bir kere anlatr bir de bizim iin tekrar anlatrd.

Ailenizi ne zaman getirdiniz, nerelerde ikamet et-tiniz?

1969 ylnda getirdim eimi ve olumu. Fabrika lojma-nna yerlemitik.

Gn balad gnden bugne Avusturyallarn Trklere bak alarnda ne gibi farkllklar oldu?

lk zamanlar bir topluma girdiimiz zaman bizi sempa-tik bulduklar iin ok severlerdi, gvenirlerdi. Eer dil-lerini de biliyorsan daha ok ilgi gsterirlerdi. Tabii bu zamanla deiti ama bunda bizim de yanllarmz oldu.

Biz Trkler, tutumlu insanlardk, paramz tutar her e-yin en iyisini almaya alrdk. yi arabalar, iyi mobil-yalar... Ama onlar gnbirlik yaarlard, dolaysyla bir kskanlk ortaya kyordu. urada dar ktnz za-man Avusturyallara bakyorsunuz klstr arabala-ra biniyorlar ama Trkler yeni arabalar kullanyorlar. Bunu kaldramyorlar. Hatta burada bir yanl anlama da oluyor. Trkler kt ilere de bulayorlar diye d-nmeye balyorlar.

Avusturyallarla komuluk ilikileriniz nasld peki?

Size ok ilgin bir hikyemi anlataym. Ailemi yeni ge-tirdiim yllard, henz televizyonumuz da yoktu. Avus-turyal komumuz geldi, gece Muhammed Alinin boks ma var, sizin de televizyonunuz yok, merak ederseniz gelin birlikte izleyelim, dedi. Muhammed Alinin ma var, merak edilmez mi? Geliriz, dedim. Gece gittik ma izliyoruz, bir ara verildi. O srada evin hanm kalkt ben bir kahve yapaym diyerek mutfaa gitti. Ben de nere-deyse zahmet etmeyin diyecektim ki syleyemeden ka-dn gitti. Bir sre sonra geldi mutfaktan, elinde iki kah-ve, birini eine verdi, ylece hpr hpr itiler, bize ier misiniz diye teklif bile etmediler. Ben de dndm ha-nma: Hanm, hanm yapacamz ok i var, bunlar adam edeceiz. dedim. Nitekim de baardk. Ne piir-diysek onlara da ikram ettik, sonra onlar da altrdk buna. Onlar da bize ikramda bulunmaya baladlar.

lk bayram namazn sinema salonunda kldk

Bugn Avusturyann hemen her yerinde vatanda-larmzn atklar ibadethaneler var. Herkesin ra-hata ibadetlerini yerine getirebilecekleri meknlar var. O gnlerde nasl karlyordunuz bu ihtiyac?

Biz, ilk bayram namazn -sanyorum 1967 ylnn Ra-

mazan Bayramyd- sinema salonunda klmtk. Daha sonra Stadthalle Spor Salonunu kiralayp orada kldk. Sonra biz fabrikadayken bir mescit amak istediimizi sylemitik efe. Uygun bir yer de vard. Ramazan nce-siydi, teravih namazlarn klmak istediimizi syledik. Bilirim, bilirim Trkler dinine dkn insanlardr. Di-nine dkn insandan zarar gelmez, hangi dine mensup olursa olsun. Bunu hemen kabul ediyorum. dedi. Der-hal emir verdi, ne gerekiyorsa yaptrd.

Biz Avusturyann ilk diyanet camisinin de almasnda ok altk, imdi Avusturyada diyanete bal 65 tane cami var. lk tohumlar atmak bize nasip oldu.

Geride kalan 46 senenin bir muhasebesini yapt-nzda kendinizi nasl hissediyorsunuz. Burada mutlu musunuz? Trkiyeye dnmeyi dnyor musunuz?

Allaha kr mutluyuz. Ama bunun da bir sonunun ol-masn istiyoruz. 35 sene hizmet ettim, emekli oldum fa-kat Trkiyeye gidip de yuvama yerleemedim. Srekli git gel yapmak durumunda kalyoruz. Bu da bizi yoru-yor. Artk vatanma yerlemek istiyorum.

Biz buralarda altk, kazandklarmz vatanmza ak-tardk. Vatanmzda skntlar yaand zaman para topladk, vatanmza gnderdik. Kbrs Harekat srasn-da klliyetli bir para toplayarak Trk Hava Kurumu-na gnderdik. Biz vatanmz iin yanyoruz. Ben 46 yl-dr buradaym. Bu hkmet gelene kadar hi alnmz aa aa gezemedik, konuamadk Avusturyallarla. Bu hkmet geldi, herkese biz de varz, diyebiliyoruz artk. Biz vatanna, milletine hizmet eden herkesi seviyoruz.

Avusturyaya g eden Trk iiler, yreklerindeki vatan hasretiyle Trk bayrann nnde objektife poz veriyorlar.


KOSOVA

Sylei: Mehtap ALTINOK / Deniz [email protected] / [email protected]

BALKANLAR

KOSOVA KAMU YNETM BAKANIMAHR YACILAR

Kosova gururumuzdur

Avrupann en gen devleti Kosovann Trk asll bakan Mahir Yaclar, Balkanlardaki Trk varlnn neminin altn iziyor Yaclara gre, Kosovann bamszlnn imentosu, glekonomi ve bu konuda Trkiyeye ok i dyor

Avrupa ktasnn en gen devleti Kosova, bamszln derinletirme, gelecee dnk yatrmlarn artrma ve bamszlk anndan itibaren kendisine her zaman destek olmu Trkiye ile ilikileri gelitirme sre-cinde srarl admlar atyor. Dne kadar kendisine dayatlan yaam bi-imini bir kenara brakan, siyasi bamszlkla birlikte nce devletle-me, devamnda da ulusal ekonomisini glendirme gayretini trmand-ran Kosova, giderek baary da yakalyor. Ankaray ziyaret eden Ko-sova Kamu Ynetimi Bakan Mahir Yaclar ile bu gen devletin so-runlarn, geleceini ve Trkiye ile olan ilikilerini konutuk

"Balkanlarda Trk varlnndevamn salamakmisyonumuzun bir parasdr.

Kosova, artk uluslarara-s arenada, gerekten engin devletlerden biri. Onu ileri-de daha iyi, daha ilevsel bir devlet olarak yaratmamz ge-rekiyor.


Biz Trkler slam dininin mensuplaryz ve her zaman Osmanl hogrsne sahibiz Biz herkese sayglyz.

Kosovada dinler aras hogr bulunmaktadr. Bilhassa Arnavutlar dine sahip olduundan dolay onlarn ierisinde de uyum bulunmaktadr ve o uyum genellikle dier toplumlara da yansmaktadr. Biz Trkler slam dininin mensuplaryz ve her zaman Osmanl hogrsne sahibiz... Biz herkese sayglyz. Ama elbette ki bizim iin slam dini nemlidir, slam dininin ve ibadet yerlerinin korunmas, gelitirilmesi bizim yine hedeflerimizden biridir.

Orada Trk varlnn belirgin olmas siyasi, ekonomik, kltrel anlamda ve eitim anlamnda, o bizim misyonumu-zun paras Ve ayn zamanda o devletin kalknmas, glenmesi, uluslararas arenada saygn bir devlet olmas g-revimiz Misyonumuzun dier paras da elbette ki bizim ana vatanmz olan ve bize de en yakn devlet olan Trki-ye Cumhuriyetiyle var olan akrabalk balarmz daha da gelitirmek, var olan ilikileri kltre, siyasete ve ekono-miye yanstmak. te son 10 senedir bu konuda da baya baarlyz. Elbette ki bu konuda Trkiye Cumhuriyetinin Hkmetinin, Sayn Babakann ve Byk Millet Meclisinin de etkisi byktr. Bu anlamda biz mutluyuz. Ve bunu devam ettirmemiz gerekmektedir. Bu konularda Trkiye, bugne kadar almalarn yapt, bundan byle de bu a-lmalarn devam etmesi, yatrmlarn daha da arttrlmas arzumuzdur.

KOSOVA DEMOKRATK TRK PARTS 10 SENEDR TEK PART OLARAK KOSOVA MECLSNDE...

Kosova Demokratik Trk Partisi 4 dnemdir Kosova Meclisindeki tek Trk partisidir.

Geenlerde Kosova Meclisinin 10uncu senesini kutladk. 10 senedir Koso-va Demokratik Trk Partisi tek parti olarak Kosova Meclisinde 4 dnemdir temsil edilmektedir. 3 dnem de bakanlk olarak vardk Kamu Ynetim Bakanln zaten ben ynetiyorum, geen dnem evre ve Alan Planlama Bakanln ynetiyordum. Ayn zamanda bu dnem Hkmette bakan yardmcmz da bulunmaktadr.

Kosovay u ana kadar 85 devlet tanmtr, lkedeki Srplar, Kosovay kendi devletleri gibi grmek istemiyor.

En byk sorun, lkedeki Srplar Srbistan tandklar gibi Kosovay tanmyorlar Kosova Hkmetinin, hukukun, siyasi stnln devam etmesi istenilmiyor ve skntlar yaratlyor. Orada hukuk dzeni veya kamu dzeninin yaratlmasn istemiyorlar, dolaysyla Kosovay kendi devletleri gibi grmek istemiyorlar.

Bizler asrlardr Balkanlar corafyasnda Trk olarak yayoruz. Trke konuuyor, gzel dilimi-zi yaatmak, gen kuaklara da aktarmak iin mcadele veriyoruz. Trke rya gryoruz, bazen aka ediyoruz. Yani ben bir dilde rya grdmde baka bir ey olabilir mi?

Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanlnn kurulmas nemli bir admdr.

Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanlnn kurulmas nemli bir admdr. Trkiye Cumhuriyeti iin olduu kadar, Trkiye dnda yaayan Trkler ve akraba topluluklar iin de... Umarz gelecek dnemde iyi bir koordinasyonla Trkiyenin tecrbelerini bu blgelere yayma imknna sahip oluruz. Bu konuda Yurtd Trkler ve Akraba Topluluk-lar Bakanlnn yardmlar, destekleri ve almalar da nemlidir. Gelecek dnemde bunlarn netice verici almalar olacana samimiyetle inanyorum.

OCAK 2012 | ARTI 90 | 13


GEZGNN NOT DEFTERPRZREN / MAMUA

Demek, 20 yl aan bir zaman olmu o gzelim Balkan kentini ilk grdm gnden bu yana... O zamanlar, bugne gre biraz daha Osmanlyd... Arabam kente hkim bir noktada , ovann iinden dmdz kente varan yolun bir noktasnda durdurmu, beyaz minareleri ile beni karlayan, o kadim Osmanly yreimde adn koyamadm buruklukla izlemitim... O zamanlar dnya siyaset haritasnda Yugoslavya vard... imdeki burukluk, 20nci yzyln balarnda yaanan frtnal yllarda dedeleri, Balkanlardan stanbula rotalanm bir ailenin evlad olarak geride braktklarmza dnk bir duyguydu sadece...Prizren...

Ayrlmaz paramz olan bir corafyann gzelim kenti...

O gn btn masumluu ve sevimli hliyle karmda du-ruyordu. Kosovann her ynyle bize en yakn noktasn-da, belki de yaklamakta olan sert rzgarlar hissetmi gibi kendi kabuuna ekilmi bir grnt veriyordu...

Kosova, 1990larn o gnlerinde, daha sonra Avrupa ta-rihine kanl gnler hediye edecek etnik gerginliklerin ilk tohumlarn yayordu. Arnavutlar ve Srplar -ne yazk ki- geinemiyorlard ve gelecek hayli sis perdesi altndayd...

Prizrenin kimliinde arl olan etnik taraf Trkler-dir aslnda Onlar, iki kalabalk ve belirleyici ulusal kimliin arasnda ve henz Souk Sava devam ederken kazasz-belasz var olmann telan yayorlard...

Bugn, bamsz bir devletin bakenti niteliini tayan Pritinadan yola kp Kosova topraklarn gneye do-ru kat ettiinizde birden karnza kar Prizren...

Bakmayn adna... En az Bursa kadar bizdendir...

Son ziyaretimde tabii ki merkezini braktm gibi bul-

dum ama kent, Pritina yolu gzergahnda bym...Sava yllarnn getirdii zorluklar nedeniyle bu byme planl-programl olmasa da Prizrenin ana karakterini hi mi hi bozmam... Zaten o yolun hemen kenarnda bir kla... Mehmetik... Bir savan iinden kp geleceine yryen bir lkenin huzuru iin oradaPrizreni bekli-yor... Hemen yan bandaki Trk ky Mamuay da...

Kosova, Osmanlnn Rumelisinin en nemli blgesiydi.

Prizrene Trk askerinin giriinin tarihi 1545... O tarihe kadar Srplarn kontrolnde...

16nc yzyln ortalarndan 19uncu yzyln sonlarna kadar huzur iinde yaayp gidiyoruz birlikte... Takvim-lerin 1878 yln gsterdii gnlerde, Avrupann b-yk devletleri Osmanly artk tarihten silme gayreti-ni aka gsteriyorlar ya bizim Balkanlardaki gerileme-miz de balyor...

Balkan uluslarnn Ortodoks kiliseleri ile birlikte milli-yetilik damarlarnn kabard belal yllar... Ayaklan-malar, savalar...

BALKANLAR

Hazrlayan: Ardan ZENTRK [email protected]

14 | ARTI 90 | OCAK 2012


Bulgar, Yunan, Makedon, Srp hatta Arnavutlar

Hepsi kendi kaderlerinin tayininin peindeler

te o yllarda, Prizren nfusunun yzde 70i Mslman. Yani Prizren, tpk Saraybosna gibi, skp, Tiran, Pritina, Krcaali hatta Selanik gibi Avrupal Mslman olmann nam yksek kentlerinden biri

Ama ortalk bulanm bir kezKenti Srplar bir tarafndan kendileri-ne ekitiriyorlar, ayn kentin sokaklarnda Arnavut milleti iin eyleme geen rgtlerin ilk kurulular yaanyor

Prizren sokaklarnda bugn de yrrken o tarihin arln hissetmek mmkn Yugoslavyann paras olmak Sosyalist deneyim Par-alanmaKanl bir sava ve nihayetinde bamszlkla gelen zgrlk ve Trk askeriyle bir kez daha yaanlan huzur

imdi sk durun Prizrendeki Trk askeri klasnn ad, Sultan I. Murat!.. Anlataym m Hdavendigar I. Murat? Osmanlnn n-

c padiah Edirneyi alp Balkanlara uzanan pa-diah 28 Haziran 1389da I. Kosova Savanda Srplar yenip Balkanlardaki Osmanl bayran yer-letiren komutan Sava alannda urad bakl saldryla yaamn kaybetti, trbesi de zaten Koso-va topraklarnda

Byle bir kente yolunuz dtnde tarihin arpc labirentlerinin karnza kmamas mmkn m

Hele Trk topraklar dnda resm dilleri arasnda Trke de olan bir kentteyseniz

Rotamz, kentin hemen yaknndaki Trk kasaba-s Mamuaya evirmeden nce syleyeceim udur: Prizrene bir Balkan yolculuu erevesinde mutlaka urayn ve bunu da genel olarak yaz aylarnda yap-maya gayret edin alkan bir belediyesi var, ken-tin tarih kokan sokak ve meydanlarn ssleyen pek ok festivali gerekletirmeyi baaryor Merkez ar-sndaki lokantalar, Balkanlara has, Osmanl klt-rnn rn yemekleri ve kebaplar ile gerekten ha-rika

Sinan Paa ve Mderris Ali Efendi Camilerinin hemen yanndaki St. George veya Srp Katedrali gibi tarih

eserler ayn zamanda bu blgenin ok kltrl yapsnn da en gzel sembollerini oluturuyor.

Mamua ise bir baka dnya gibi II. Mahmut dneminde Prizren, blgenin en nemli ticaret ve kltr merkezi olarak yeniden yapln-drlrken bir iddiaya gre Tokat yresinden de Anadolu insan bura-ya tanm

Zaten Mamuaya vardnzda bir Anadolu kasabasna girdiinizi san-manz biraz da bu kltrel genetikten geliyor

Ama bu kasabann gnmz Kosova tarihinde ayr bir yeri varTak-vimlerin 1999 yln gsterdii gnlerde Srplar, Kosovadaki tm Ar-navut hedeflerine saldrdklarnda tam 45 bin sivil Arnavut, 5 bin kii-lik bu Trk kasabasna snd! Trk ahali, kendilerine snan bu in-sanlar korudu, kollad, sa salim evlerine dnmelerini salad. Srplar, o dnemde, bir Trk kasabasna Trkiyeden ekindikleri iin saldra-madlar

te byle bir ykdr Balkanlar Tersi olsayd Srplar kasayd bi-liyorum Mamuallar onlar da korurdu


SIRBSTAN

BALKANLAR

SIRBSTAN DEVLET BAKANISLEYMAN UGLANN

Blnmek felakettir

Srbistana bal Sancak blgesinin Bonak siyasi lideri Sleyman Uglanine gre Balkanlarda yaayan Mslmanlarn kendi aralarnda blnmeleri ancak bun-dan kar olan devlet ve gruplara yarar... Bu nedenle Trkiyenin Sancakta ba gste-ren tartmaya mdahale etmesi son derece aklc bir yaklam.

Uglanine gre Balkanlarda kalc bar iin Trkiye-Srbistan i birliine mutlaka ihtiya var. Bu iki devletin uyumu, etnik gerginlikler yaanan blgede, belirgin bir rahatlama yaratyor. Bu nedenle Davutolunun syledii "Trkiyeyle Srbistan arasndaki balarn kprs, Sancakl Bonaklardr; ayn zamanda Sancak i birliinin kapsdr." szlerini sonuna kadar destekliyor...

Trkiye ile Srbistan tarih iinde her zaman rakip grldler. Balkanlarda kalc bar asndan son derece nemli bu iki devletin Osmanl mparatorluunun Balkanlarda ilerledii yllardan bu yana tarihsel olarak nitelenen d-manlklar. -nedense- srekli dile getirildi. Dnyada gelien veya gelitirilen teoriye gre Trkler ile Srplar asla dost olamazd!.. zellikle, Balkanlarda etnik atmalarn ateinin srekli yksek olmasn isteyenlerin ve bu yolla Avru-pa iinde siyasi g arayanlarn bu senaryolar stt artk ortaya kt Yugoslavyann dalma srecinde radikal milliyetilerin hkim olduu Srp siyaseti, o dnemde yalnz Trkiyeyi deil, btn dnyay karsna almt. Nite-kim, NATOnun mdahalesi sonucunda yklan radikaller Laheydeki Adalet Divannda hesap verirlerken Srbistan da yzn Avrupa Birliine dnm, demokratik ve ada siyasi kadrolarn kontrolne girdi... Bu yeni dnemde Srbistan siyasetinde ne kan isimlerden biri de Sancaktaki Mslman Bonaklarn liderlerinden Sleyman Ugla-nin. Bir dnem Bosna-Hersek topraklarnda Mslman Bonak kimliiyle mcadele eden Uglanin, Srbistann bu-gnk hkmetinde Devlet Bakan olarak grev yapyor... Yine bir dnemin sorunlu blgesi olarak anlan Sancak ise artk Trkiye ile Srbistan arasndaki barn kprs olarak tanmlanyor.

Srbistan Devlet Bakan Sleyman Uglanin sorularmz yantlad

Ben kendi ahsm adna, Trkiyeyle Srbistann ilikilerinin gelitirilmesine yardmc olmaya alyorum.

Trkiyenin Srbistanla olaanst iyi ilikileri var, son iki ylda bu ilikiler en st dzeye karld. Cumhurbaka-n Abdullah Gl de Srbistan ziyaret etti, Babakan Erdoan hem Belgrad hem Sancak blgesini ziyaret etti. D-ileri Bakan Ahmet Davutolu da hem Belgrad, hem Sancak son15 gn ierisinde, yani yakn bir tarihte ziyaret etti. ok sk gelip gidiyor Ahmet Davutolu.

Ben kendi ahsm adna, Trkiyeyle Srbistann ilikilerinin gelitirilmesine yardmc olmaya alyorum Bakan olarak.

Sylei: Mehtap ALTINOK / Deniz [email protected] / [email protected]

16 | Art 90 | OCAK 2012


Bosnadaki ve Sancaktaki Mslmanlarn Trkiyeye inanc tamdr.

Balkanlardaki nfus olarak kk halklarn kaderi byle nk oradaki ynetimler insanlar blerek daha kolay y-netmeye alyor. Fakat Trkiye bu sorunun halledilmesi iin youn bir aba sarf etmekte. Rusyadaki Mslman-lar da blnm durumda, Bulgaristanda da yle, Trkiyede, Yunanistanda, Srbistanda, her yerde. Trkiye, Srbistandaki Mslmanlarn bu problemini halletmeye karar verdi ve halledecek yani Bosnadaki ve Sancaktaki Mslmanlarn Trkiyeye inanc tamdr.

Trkiyenin alaca her karar Bonaklar iin kabul edilebilirdir, bu kesindir. Ben Srbistan Hkmetinde Bonaklar temsil eden Bakanm ve bunu sylyorum. Ve rahatlkla unu syleyebiliriz: Biz Bonaklarn Trkiyeye inanc tam-dr. Yani Trkiye tarafndan nerilecek her zm bizim iin kabul edilebilirdir. Ve biz zm aamalarnn her biri-ne Trkiyeyi dahil etmeye alyoruz, Trkiyenin olmasn istiyoruz.

Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanlnn kurulmas bizi ok memnun etti.

Bat Amerikadan Avustralyaya kadar akrabalarmz olan Trkler dank yaamaktalar ve durumlar ok iyi deil, hepsi Trkiyeden yardm bekliyor.

Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl bu ile ilgili bir kurum. imdi iinde bulunduumuz bu Ku-rum gelitirdii stratejilerle, yurt dnda bulunan Trkleri ve akraba topluluklar toparlamaldr.

Amerikada, Almanyada veya dier lkelerde Mslmanlarn problemleri varsa bu lkeler Mslmanlarn problemini zebilecek durumda deil. Onlar Trk kltrn, Mslman kltrn bilmiyorlar, yani yeni karlatklar meselelere nasl yaklaacaklarn bilmiyorlar. Trkiye bu meseleye mdahil olup meseleyi z-dkten sonra Trkiye, sorun zen bir lke hline gelecektir. Dolaysyla, bu Kurum bizim iin ok deerli ve anlamldr.

OCAK 2012 | Art 90 | 17


SANCAK

BALKANLAR

BARI KPRS...

Balkanlar, tad tarih, barndrd etnik ve din farkllklar ne-deniyle insanlk asndan ok nemli.... 20nci yzyln sonlarnda ta-lihsiz bir sava ve kanl olaylar yaayan, her zaman atma riski tayan blge, belki de kalc barn kurulduu corafya olacak

Sancak, Osmanl mparatorluunun blgedeki en nemli miras... Tam 550 yllk bir mira-s tayor... Gnmzde Srbistan ile Karada arasnda blnm ama kltrel btnln ko-ruyan, Mslman Bonak kimliiyle dikkat eken bir blge... Sancak, Balkanlardaki barn belki de balang noktas...

Balkanlar, Yugoslavyann dalma srecinde -ne yazk ki- asl unutulmamas gereken kanl bir hesaplama yaa-d. Souk Savan bittii gnlerde yeniden yaplanan Avrupa siyaset haritasnda yaanan ok baarl bir rnek, eski Yugoslavya corafyasnda da rnek alnabilseydi belki de btn bu aclar yaanmayacakt. ekoslovakya, iki hal-kn, eklerin ve Slovaklarn zgr iradeleriyle ve hibir bask ile karlamadan kurduklar bir ortak devletti, So-uk Savan bitmesinden hemen sonra kurulduu gibi, bar iinde sonland ve ortaya ek ve Slovak Cumhuriyet-leri kt. Her zaman i ie yaam ekler ve Slovaklar arasna kan girmedi, silah sesleri duyulmad.

Bugn dalm olan Yugoslavyann uluslar ise bunun tam tersi bir rnek yaadlar. Srp, Bonak, Hrvat, Ma-kedon, Sloven, Karadal ve Kosovallar, II. Dnya Sava sonrasnda NATO ile Varova Pakt arasnda bamsz-balantsz bir ara corafya olarak kurulmu Yugoslavyann dalma srecinden ok ac anlar tayorlar.

Hazrlayan: Ardan ZENTRK [email protected]

18 | Art 90 | OCAK 2012


zellikle Bosna Hersekte 1993-1996 yllar arasnda yaananlar, btn Balkanlar asndan ok kanl bir deneyim olarak hatrlanyor.

Saraybosnann kuatlmasna, Srebrenicada yaanan gibi ar katliamlarn yaanmasna, toplama kamplar ve et-nik temizlik kavramlarnn II. Dnya Sava sonrasnda Avrupann gndemine yeniden gelmesine neden olan ge-limelerden sz ediyoruz.

Srp halknn o dnemde yaanan kanl olaylarn sorumlularna kar ayaklanmas, sava sulularn Lahey Adalet Di-vanna gndermesi ve yakn tarihin nnde soylu davranlar gstermesiyle kaderi yeniden yazlan Balkanlar, artk gemiin kanl izlerini geride brakmaya alyor. Srbistann, Bosna Hersek Sava bata, Yugoslavyann dalma srecinde karlalan trajedinin yaralarn sarma gayreti de uluslararas dzeyde takdirle izleniyor.

Balkanlarda yeni bir savan meydana gelmemesi iin ne yaplmas gerekiyorsa o yaplmal kukusuz

Avrupann gvenlii asndan en hassas blge olan Balkanlarda zellikle Trkiyenin gelitirdii siyasi atak ok nemli. Trkiyenin Balkanlar politikasnn metodolojik yaps vardr. Bu metodolojinin birinci unsuru, Trkiyenin blgeye kriz odakl deil, vizyon odakl yaklam sergilemesidir. Bugne kadar ne yazk ki blge iin, ancak bir kriz patlak verdiinde, sadece o kirizin zmne dnk siyaset retilmitir. Oysa blge ok daha genel ve bar vizyonu hak etmektedir. kinci ilkemiz, gemi odakl deil gelecek odakl davranmaktr. Gemite yaanm ac olaylar tabii ki unutmayalm ama yzmz gelecee evirerek daha bar ve olumlu bir gelecei nasl kurarz ona bakalm. nc ilkemiz ise ideolojik deil deer odakl yaklam olmaldr ve bu deerler insanln ortak deerleridir. Yani insan haklar, demokrasi ve hukukun stnl Balkan lkelerinde de glenmelidir.

Trkiyenin youn bir grme trafii iinde Srbistan ve Yunanistan ile sorunlarn zerek bar iklimini blgede hkim klmas, bu erevede Srbistan ile Bosna Hersek arasndaki ilikilerin de snmasnda ok nemli rol oynamas dikkat ekici.

zellikle Srbistan-Trkiye ilikisinin, 1990l yllarda, Bonsa Hersek ve Kosova atmalarnn yaand dnemde en alt dzeye indikten sonra gnmzde stratejik ortaklk noktasna ykselmesi, Avrupa siyaseti iin de aknlk yaratan bir gelime olarak deerlendiriliyor. Tarihten rnek vermek gerekirse Franszlar ile Almanlar, sava meydanlarnda, Trkler ile Srplardan ok daha fazla bulumu durumdalar. Bu tarih geree karn Fransa ile Al-manya bugn, btn tarih tartmalar bir kenara brakarak Avrupa Birlii bayra altnda ortak kaderi oluturmann gayreti iindeler. Benzer bir stratejiyi Srplar ile Trklerin, veya Yunanlar ile Trklerin gelitirmemesi iin hibir neden grlmyor.

Balkanlar, asrlardr, blgedeki btn kltrlerin bir arada yaama geleneine sahip bir blge. Blgenin Mslmanlar Ramazan Bayramn veya Noeli birlikte kutlamay bir yaam biimine dntrm durumdalar.

te bu noktada, tm Balkanlar asndan ok nemli bir blge ne kyor: Sancak

Osmanl mparatorluunun blgedeki siyasi yaplanma miras olarak bugn de varln srdren Sancak blgesi, ok kltrl, ok dinli, ok uluslu yaps ile kalc Balkan bar iin tam bir sembol blge olarak grlyor.

OCAK 2012 | Art 90 | 19


BALKANLAR

Osmanl mparatorluunun Yeni Pazar Sanca( Novopazarski Sand-zak) veya ksaca Sancak olarak ad-landrd bu blgenin tarihi 550 yl ncesine dayanyor.

Eski Yugoslavya veya Srbistan-Karada Cumhuriyeti dnemlerin-de ynetimsel btnlk tayan, bugn Srbistan ile Karada arasn-da ikiye blnm bir statye sa-hip olan Sancak, Kosova-Srbistan-Karadan bulutuklar bir nokta-da tam anlamyla farkl bir kltrel kimlik sergiliyor.

Sancakn Srbistan tarafnda kalan blgeleri, Yeni Pazar (Novi Pazar), Sjenica, Tutin, Prejepolie, Nova Va-rosve Priboliden, Karada kesimi ise Pljevlja, Bijelo Polje, Berane, Ro-zaie ve Plavdan oluuyor. Baz kay-naklar, Karada a bal Andrijevi-ca belediyesini de Sancak bnyesin-de gstermektedir.

Sancak, arlkl olarak Mslman Bonaklarn yaad bir blge.

Sancakn Srbistan tarafnda kalan

kesiminin yaklak yzde 60 Ms-lman Bonak ve Arnavutlardan oluuyor. Buna karlk Karada ke-siminde Mslman Bonak ve Ar-navutlarn toplam oranlar yzde 45 olarak ekilleniyor.

Sancak, 1993-1996 yllar arasn-daki Bosna Savann etnik gr-nml bir siyasi hesaplama oldu-unu gsteren en nemli blge ola-rak tannyor.

nk Bosna Hersek topraklarn-da dnemin ar milliyeti Srp e-telerinin Mslman Bonaklara d-nk saldrlar srer, Avrupa, zel-likle de NATO kuvvetleri srmekte olan etnik temizlik kampanyasn durdurmaya alrken Sancak sessiz kalmay baaran bir blge oldu.

O dnem, Bosna Hersekteki etnik atmalarn Sancak blgesine sra-mamas dikkat ekicidir. Oysa d-nemin Srbistan ynetimi, Bosna Sa-va iin gerekli grd bir dzen-leme erevesinde Sancak blgesin-de byk de bir askeri ynak yap-mt.

Tam tersine, Bosna Hersekten ka-an sivil Mslman Bonaklar ile Kosovadan kaan Mslman Ar-navut mltecilerin ayn dnemde Sancaka snabilmesi ve burada yaayan halkn tam desteini alma-lar nemlidir. Bu olaylar, Balkan-lar srekli etnik atma merkezi olarak grenleri belki farkl analizle-re ynlendirecek gelimelerdir.

Kukusuz, 1993-1996 yllar arasn-da Sancakta yaayan Mslmanlar, Bosna Savann etkilerini yaad-lar. Binlerce Mslman Bonakn, Bosnadan sonra sra buraya da m gelecek. kaygsyla Trkiye, Al-manya gibi lkelere g etmeleri ve bunlarn nemli bir blmnn bu-gn de dnmemi olmalar alt izi-lecek bir gelimedir.

Sancak Mslmanlar, Bosna Sava- srasnda belki ok ar kayplar vermediler ama gerek Srbistan ge-rek Karadada baz devlet gvenlik grevlilerinin yaptklar veya blge-deki etelemeler nedeniyle nemli kayp vakalar izlendi.

TARHTEN GELEN BRKM...


Sancak, tarihin ok zel bir dnm noktasnda yollarn ayrm grnen Srbistan ile Karada

birbirine balayan en nemli unsurlardan biri.

Sancak ayn zamanda, Balkanlar asndan da tekine sayg ve bar temelinde ekillenmesine

allan bir sembol.

Balkan uluslarnn temsilcilerinin yaad bu topraklarda yaanacak siyasal, sosyal ve kltrel

uyum, herkes iin rnek oluturacak.

BARI N ALIMAK

Sancak, Balkanlarn nemli unsurunun, Srplar, Bonaklar ve Karadallarn bulutuu hatta bu ulusal gruba Arnavutlarn da katld ok zel bir blge. Snrlarn Osmanl mparatorluu-nun izdii, son 100 yl iinde blgeye hkim olan hibir gcn si-yasal kimliini ortadan kaldramad bir sembol ayn zamanda.

Sancakn Srbistan ve Karada snrlar iinde kalan blgelerin-de, blgedeki ulusal kimliklerin, din ve kltrel gruplarn bar iinde bir arada yaama geleneini glendirmeleri btn Bal-kanlar asndan ok nemli bir deneyim olacak kukusuz.

Bu tr bir sonucu yakalayabilmek iin Karada ve Srbistann Avrupa Birlii tam yelii iin gsterdikleri abann ok byk nemi olduu aktr.

2006 ylnda Srbistandan ayrlarak bamszln ilan eden ve 15 Aralk 2008 gn Avrupa Birliine tam yelik iin bavuran, hatta kendiliinden uygulama ile ulasal parasn euro olarak da kabul eden Karadan tam yelik srecinde kazanaca kimlik, Sancaktaki sorunlarn da zmnde rol oynayacak.

Avrupa Birlii, Karada, her trl ayrmcl reddeden, azn-lk haklarn koruyan ve siyasi olarak Kopenhag Kriterlerini kar-layan bir devlet olarak grmek istediini ilan etmi durumda. Bu tr bir srecin, Karada topraklarnda yaayan Mslmanlar, zellikle de Bonaklar asndan ok gl kazanmlar yarataca- ak bir gerek.

22 Aralk 2009 gn Avrupa Birlii tam yelii iin Brksele bavuran Srbistanda da benzer gelimelerin yaanmas ve bu l-kenin de yakn gemiiyle hesaplaarak daha demokratik, oul-cu ve fanatik milliyeti unsurlardan temizlenmi bir lke hline gelmesi bekleniyor.

OCAK 2012 | Art 90 | 21


Bir zamanlar konuk iiydiler Biz de onlara gurbeti dedik II. Dnya Sava sonrasnn ok zel gnlerinde, 1961 ylnda imzalanan bir anlamayla Alamanyann yolunu tutmu insanlard O insanlar imdi Avrupann yakndan izledii baarlarn sahipleri

Ali Uzunun ii ok ilgin O baar basamaklarn kmay doaya gvenerek gerekletirdi Ali Uzun bir aa doktoru

zellikle bakent Berlin ve pek ok Alman kentindeki aalarn salndan o sorumlu Trabzon aykarada balayan bir yk, bakn onu nerelere tam

YAAMIN NDENSylei: Mehtap ALTINOK

[email protected]

Berlinin yesilibir Trke emanet

Trkiyeden Almanyaya ii g, 1961 tarihinde iki lke arasnda im-zalanan Gc Anlamasnn y-rrle girmesiyle balad. Trkler, Almanyann siyasetinde, sosyal ve kltrel hayatnda, ayrca ekono-misinde deiimlere yol at. Ara-dan geen 50 ylda, misafir ii s-fatn artk gemite brakan Trk gmenler, bugn Almanyada pek ok alanda kendilerinden sz ettiri-

yorlar. te bu isimlerden biri de Ali

Uzun

1960 Trabzon aykara doum-lu Ali Uzun, 1978 ylnda ni-versite eitimi almak zere geldi-i Berlinde, bugn aa dokto-ru unvanyla Almanyann pek ok

ehrinde aalar muayene ediyor.

Ali Uzunun hikyesini kendisin-den dinleyelim

1960 Trabzon aykara Uluca-mi kynde dodum. lkokulu Trabzonda okudum, ondan son-ra Hataya getik, ortaokulu ve li-seyi de Hatayda okudum. 1978de niversiteyi okumak zere Berline geldim. Berlinde asl hedefim in-aat mhendislii okumakt. Ora-da ksa bir dnem okudum, baar-sz oldum, ansm da herhlde yaver gitmedi. Daha sonra Trkiye Ana-

22 | ARTI 90 | OCAK 2012


Ali

Uzu

n K

imdi

r...

1961 ylnda Trabzon aykarada dodu. ilk renimini Trabzonda tamamladktan sonra Hatay Drtyola tand ve lise eitimini burada tamamlad.1978 ylnda eitimine devam etmek zere Almanyaya gitti. Almanca eitimini ITS dil okulunda tamamlayarak Berlin Hr niversitesinde Arabistik eitimi almtr, ayn zamanda Anadolu niversitesi letme Blmn bitirmitir. Eitimini tamamladktan sonra Almanyada 1984 ylnda alannda ilk Trk firmas olan (Baumdienst Uzun GmbH) aa bakm hizmetleri iletmesini kurmutur. Halen alannda Almanyann ve Berlinin en nemli firmalarndan biri olarak almalarn srdrmektedir. Almanyadaki baarl ticari hayatn sosyal alana tayan Uzun, Alman Trk toplumunun geliimine nder olan ahsiyetlerden biri olarak tannmaktadr. Alman ekonomisinde arlkl olarak yer almaya balayan Trk iverenlerini bir at altnda toplamak zere 1994 ylnda MSAD Berlinin Kurucu Bakanln stlenmitir. Uzun yllar bakanlk yapt bu kurumda, Trk iverenlerin mesleki bilgilerinin artrlmas ve birtakm haklarn alabilmeleri iin eitli devlet kurumlar ile projeler gerekletirmi ve birtakm i kollarnda iverenlerimizin ilk kez yetki almalarn salamtr. Ali Uzun, evli ve 2 ocuk babasdr.

dolu niversitesinin letme B-lmn dardan bitirdim. Bir de Berlinde ziraat blmnn aa bakm blmn bu mes-lee baladktan, 10 yl sonra ta-mamladm. Bizim 1978-80 ylla-r eitimle geti. Ardndan 1983 ylnda ehir ve park aalarnn bakmn gerekletiren ve onla-rn yaamn ikame eden bir ir-ket kurduk.

Alman Hkmeti, o yllarda ya-banclarn, zellikle de Trkle-rin irket kurmasn zor artla-ra balyordu ancak Uzun ai-lesi vazgemedi ve irketi tm zorlamalara ramen kurdu.

Eimle birlikte byle bir meslee ilgi duyduk, oturduk karar ver-

dik byle bir irketin kurulmas iin. lk olarak evimizin bir oda-sn kullanarak kurduk bu irke-ti. O yllarda Almanyada irket kurmak iin 15 yl yaama art aranyordu, benim srem dolma-d iin eim zerinden amak istedik irketi ancak o da burada almad iin msaade etme-diler, biz ylmadk, dava atk ve mahkeme kararyla irket kurma hakkn kazandk O sre zor bir sreti. Ve Trkler o zaman i piyasasnn bu kadar iinde olma-d iin, insanlarn burada kal-masn, nafakasn temin edebi-lecekleri artlar yoktur. Bugn yle deil. Benim yanma gelse birisi, i isteyen birisi, sadece i is-tei var m, alabilir mi diye ba-

Fotoraflar: Hakan YAZANEL

Aga

c D

oktor

u A

li U

zun

-.

OCAK 2012 | ARTI 90 | 23


Aa doktorluu titizlik isteyen bir meslek, bir doktor hastasn nasl muayene ediyorsa, bir anne bebeine nasl bakyorsa aalara da ayn zenle bakmak gerekir.

karm, hemen ie alrm. artlar zor olsa bile onun adna msaade alr, onu altrrm. O dnem, bu yok-tu. Bir oturum almak bile byk bir baaryd. O zaman paran da olsa i yapma zorluu vard.

lerleyen yllarda, Ali Uzun ve ei nin kurduu irket Berlindeki 3 byk aa bakm irketinden biri olur. Uzun ailesi, 2 kii ola-rak baladklar irkette, Trk-lerle birlikte Alman ve Arapla-rn da alt 150 kiilik dev bir ekip oluturur. Artk Berlinin yeili bir Trke emanettir.

Aa doktorluu son 30 yl iin-de Almanyann popler meslek-lerinden biri hline geldi, Alman Hkmeti yeile ve doaya ok nem veriyor. ok ciddi alma-lar yapyoruz, ben btn evreleri-ni yaayarak geldim bu noktaya. u an Almanyada bu, bir sektr. Ve bu ie olduka yatrm yapyor-lar. Yalnzca biz ylda 15 bine yakn ehir aacna bakyoruz. Biz, ehir ve park aalarnn, antsal aala-rn bakmlarndan sorumluyuz. Her yl aalar, bir yaprakl veya ye-il zamannda, bir de yapraksz za-mannda ylda 2 kere kontrol edi-lir, Almanyada bu aalarn her-hangi bir tehlike oluturmadan e-

hir iklimine uygun bir ekilde yaa-malar bizim gibi irketler zerin-den yaplr. Ama meyve aalar ha-ri, koruma altndaki btn aala-rn, sizin bahenizde dahi olsa, kesi-mi bakm ancak bizim gibi bilirki-i firmalar tarafndan tespit edilir. ahsi aacnz bile olsa bakm ve ke-sim iin devlet kurumlarndan m-saade istenir.

Almanlar, uzun zaman Ali Uzunun mesleini tuhaf kar-lar, hep ii olarak grmeye al-tklar Trklerin farkl meslek edinmeleri ve hatta isim yapma-lar, uzun zaman sadece Alman-lar deil, Uzun ailesinin hem-ehrilerini de artr...

Brak Almanlar Trkler bile garip-siyordu. nk herkes iiliini ka-bul etmiti ve kabuundan kan ok Trk yoktu. Ben ne i yapyor-sun? diye sorulduunda herhlde bir yarm saat urayordum yapt-m ii izah etmek iin. Nasl by-le bir i yaparsn, akll ii deil gibi yorumlar yaplyordu. Ben tabii ii olarak gelmedim buraya, bir ii ai-lenin ocuu olarak geldim ve oku-mak iin geldim. Benim olaylara bak amla burada oturan insan-larn bak as apayryd. Buradaki insanlar nasl daha iyi bir i yerinde

alrm diye dnrd... Aileler, ocuunun niversiteye gitmesini aklndan geirmez, bir an evvel na-sl ii olur da bu meslekte alabilir diye yarrd. Trkler arasnda mes-lek eidi ok snrlyd, branlama yoktu. 90l yllardan sonra, bran-lama, irketleme gibi eyler oldu. nk isiz kalan insanlar kendile-rini bir ey yapmak zorunda hisset-tiler, i bulamaynca iveren olma abasna girdiler. ok insanmz alt yaps olmadan bu ekilde i adaml-na itilmi oldu, yani ounun ken-di arzusu ve istei deildi, bo kal-dlar, isiz kaldlar ve bir i yapmak iin iveren oldular. ou da bu ii baard. Zaten 90l yllardan sonra burada i rgtleri, i organizeleri balad. Bu son 20-25 yllk bir s-re, ondan nce yoktu.

Aa doktorluu titizlik isteyen bir meslek, bir doktor hastasn nasl muayene ediyorsa bir anne bebeine nasl bakyorsa aala-ra da ayn zenle bakmak gerekir diyor Ali Uzun...

Aalarn problemlerini yerinde ta-kip etmek gerekir. Nasl ki ocuk doduu zaman niversiteye gidene kadar onunla babas, evresi, devle-ti ilgileniyorsa aalara da ayn ilgi-yi gstermek gerekir. Bu sre, ok

24 | ARTI 90 | OCAK 2012


nemli bir sre. Almanya bile aa-ca, yeile ayrd bu kadar byk bteyle baaramyor, zor bir sre. Bakm yaplmaynca bir sr aa-ta sknt yaanyor. Yani siz ocuk yaptnz, hibir eitimi beni ilgilen-dirmiyor diyemezsiniz, aa da by-le, sahibi vardr ve evreye kar on-dan sorumludur.

Aacn yaamyla insan yaam ara-snda hibir fark yok. Siz sorunu g-receksiniz, tehlike olumadan ona ulaacaksnz ve mdahale edecek-siniz, yoksa stanbuldaki gibi aa devrildi, iki kii yaraland gibi ha-berler okursunuz. Bizim grevimiz, aa o duruma gelmeden sorunu tespit edip doacak tehlikeyi nce-den engellemek.

Aa bakm, olas kazalar da engellemek iin alnan bir n-lem... Aacn salam olmas ka-zalar ortadan kaldryor... Bu se-beple Trkiyede de doaya yei-le sahip klmal.

Trkiyede byle bir sorumluluk yok, birinin bana aa dm, arabas dalmsa ya demek ki na-sip byleymi der biter Ama bu-rada aa sahibi o aac dikmise

sorumluluu var. Ve bunlar olma-sn diye, imdi yeni kanunda da var, aalar bilirkiiler tarafndan de-vaml kontrol altna alnsn istiyor-lar. Bu da bizim gibi irketlere de-vaml i imkn douruyor. Bu da ehircilikte olmas gerekendir. na-nyoruz, arzu ediyoruz ki Trkiye de buna ulasn.

16 yl, MSADn Berlin tem-silciliini de yrten Ali Uzun, Trklerin 50 yllk Almanya se-rveninde gelinen son noktay deerlendiriyor...

Ben 50 yln 33 yln bilfiil yaadm, iindeyim. unu syleyeyim: Ge-mi 50 yln deerlendirilmesinde insanlar ne Trk Hkmeti ne de Alman Hkmeti tarafndan hak ettiklerine ulatrlmtr. Yani ek-sikleri ok fakat bu Hkmet cesa-retle bu ie el att. Ben, Avrupadaki Trklere daha farkl misyonlar yk-lenmesini bekliyorum. nk bu-rada ilim adammz, siyasetimiz, sporcumuz her sahada insanmz ye-timitir. Bir ksm kabuunu kra-rak bir yerlere ulamtr. Bir ksm ise hl iine kapank ekilde yaa-maya devam etmektedir. Bu insan-larn Trkiyenin desteine ihtiya-

c vardr. Gl bir Trkiyeyi ar-kamzda hissetmemiz, hepimize g verecektir. u an bu konuda Yurt-d Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanlnn ekibini ve almalar-n takdir etmek lazm. Buradan ye-timi vatandalar alp Trkiyede onlardan istifade etmeleri ok baa-rl bir giriimdir.

Yurtd Trkler ve Akraba Top-luluklar Bakanl, yurt dnda yaayan milyonlarca Trke cesa-ret ve gven veriyor.

Yurtd Trkler ve Akraba Toplu-luklar Bakanl ile ilgili beklen-timiz yksek, yanmzda olmalar bize moral veriyor. Burada vatan-dan istekleri sorunlar ok... Yurt dnda yaayan vatandalarn so-runlar biter mi? Bitmez ama ben Hkmetin sorunlar konusunda iyi almalar yaptn dnyorum, Yurtd Trkler ve Akraba Toplu-luklar Bakanlnn kurulmas bize cesaret ve gven verdi. almalarn hzlanmas ve hzl zmler retil-mesi hepimizin temennisidir. Ben Kurumun hepimize hayrl olmasn diliyorum ve baarl almalar yap-masn temenni ediyorum.

Ali Uzuna gre aalar bizimle aslnda konuuyorlar. yi baktnzda bir aacn damarlarnda doann yksn grebiliyorsunuz.

OCAK 2012 | ARTI 90 | 25


IrklkOrtak dman!..Federal Almanyada artan Neonazi saldrlar ve bu tr rgtlenmelerde baz devlet yetkililerinin de grev al-d yolundaki bilgiler Berlin ve Ankarann alarma gemesine neden oldu. Trkiye, Avrupada yaayan insanlarnn karlat saldrlardan rahatszAlmanya ise demokratik kalitesinin decei kaygsnda

Irklk, yalnz bu ktada yaayan Trkleri ve dier Mslman vatandalar deil, esas olarak Avrupa demok-rasilerini tehdit ediyor Avrupa ar saa kaydka ve oy avcs politikaclar yabanc dmanln krk-ledike ortaya kan tablo, gerek demokratlarda endie yaratyor.

Almanyada 2000-2006 yllar arasnda 8 Trk ve 1 Yunan cinayete kurban gitti. Federal Basavclk, yllar sonra, cinayet-lerin Neonazi terr grubu tarafndan ilendiini ortaya kard. rgt yeleri Uwe Mundlos ve Uwe Bhnhardt'n cesetle-rinin yanm bir karavanda bulunmasnn ardndan cinayetlerdeki sr perdesi araland. Yllardan bu yana gizli faaliyet gs-teren Nasyonal Sosyalist Yeralt (NSU) adl Neonazi terr hcresi yelerinin 7 yl ierisinde 8 Trk ve 1 Yunan, takip altna alarak acmaszca ldrdkleri ortaya kt.

NEONAZIRKI TERR SALDIRILARI

Hazrlayan: Mehtap ALTINOK / nal [email protected] / [email protected]

26 | Art 90 | OCAK 2012


rgtn kantlarn ortadan kaldrmak iin hcre evini atee vermesi istenen ancakbu emre uymayarak polise teslim olan dier rgt yesi 36 yandaki Beate Zschaepe'nin ise sorgusu devam ediyor. Alman Bild gazetesi, sitesinde, cinayetleri ileyen ve daha sonra intihar eden iki ar sac Uwe Bhnhardt ve Uwe Mundlos'un oturduu karavanda, Federal Ana-yasay Koruma Dairesinden, sadece gizli servis alanlarna verilen pasaportlar bulunduunu ne srd. Thringen Eya-let Kriminal Dairesinin 10 yl nce Beate Zschaepe (36), Mundlos (38) ve Bhnhardt (34) hakknda arama emri kartt ve bu kiileri bombal eylem yaptklarn gsteren fotoraflaryla birlikte aradn bildirdi. hmal ve suistimallerin olduu olaylar, Alman makamlarnda ok etkisi yaratt.

Almanya Babakan Angela Merkel, Neonazi etesinin 8 Trk ve 1 Yunan dnercisiyi ldrmesine ilikin olarak cinayetle-rin Almanyada bilinmeyen ar sac bir yapy ortaya karttn, iyice irdelenmesi gereken olaanst bir olay olduu-nu syledi. Merkel, Bu olaylar, her trl radikal akmlar karsnda daha dikkatli olunmas gerektiini gsterdi. Sorutur-mann ksa srede sonlandrlmasn, cinayet ve katillerle ilgili ayrntlarn tmyle ortaya kartlmasn mit ediyorum. dedi. ileri Bakan Hans-Peter Friedrich de ar sac terrizmin yeni bir ekliyle karlatklarn bildirdi. Alman siyaset dnyasn kartran olaylar, Trkiye tarafndan da yakndan izlendi. Babakanlk bata olmak zere, Dileri Bakanl olaylar, ardndan gelen tutuklama ve soruturmalar yakn takibe ald. Yurtd Trkler ve Akraba Topluluklar Bakanl-, kurbanlarn yaknlar ile tek tek grerek sorunlarn dinledi, zm nerileri gelitirdi.

Alman basn, zellikle Trklere ynelik olarak gerekletirilen bu cinayetleri, dnerci cinayetleri olarak tanmlad. Mak-tullerin tamam dnerci olmamasna ramen cinayetlerin bu isimle adlandrlmas Alman makamlarna olan tepkiyi de ar-trd. Yalnzca Trkler deil, Almanlar da dnerci cinayetleri tanmndan duyduklar rahatszl dile getirdi. Alman ya-yn organ Der Spiegel Online'n Berlin brosunda kltr-sanat editr olarak grev yapan Stefan Kuzmany, 20 Kasm 2011 tarihinde Trkeye evrilen Almanya ve Dner balkl yazsnda u ifadeleri kulland:

Cinayete kurban gidenler terzilik yapyor, bfe, ilingir veya manav iletiyordu. Kurbanlarn sadece ikisi dner dkkannda alyordu. Ancak buna ramen cinayetlere 'dnerci cinayetleri' ismi veriliyordu. 'Dnerci cinayetleri' nitelemesi ne yazk ki Alman toplumundaki gizli rkln bir ispatdr. 'Dnerci cinayetleri' nitelemesi yaananlar kmseyen insanlk d bir kav-ramdr: Kurbanlarn insan olduklar gzard edilip 'dner'le ilikilendirilir - sanki isimleri ve ileri yokmu gibi. talyanlar he-def alan benzer cinayetler ilense acaba o zaman da 'spagetti cinayetleri' mi denecekti? Gazeteci ve siyasetiler, benzer ci-nayetler Trkiye'de Almanlara kar ilense ve orada bu vakalara 'patates' veya 'lahana turusu' cinayetleri dense kyameti koparmazlar myd? STEFAN KURMAY / DER SPEGEL

Almanyada yaananlarn adna Irklk dendi, yabanc dmanl dendi hatta belki tekiletirme dendi. Olaylar siyasi ma-kamlarda tartld, zrler dilendi, hatta tazminatlar teklif edildi ama bunlarn hibiri ldrlen 8 Trkn ailesinin aclarn dindirmeye yetmedi. Yetmez de Ate dt yeri yakar misali, kimi eini, kimi kardeini, kimi de babasn kaybetti ou, ii olarak gittii Almanyada para kazanp belki de bir gn memleketine dnmeyi hayal ederken balarna gelecek-lerden habersizdi

NEONAZ KURBANLARI

ENVER MEK (1961-2000)

Nrnbergde kendi hlinde bir ieki dkkan ileten Enver imek, rgtn ilk kurban oldu... 39 yandaki Enver imek, 9 Eyll 2000 Cumartesi gn, dkkanndan mobil aracyla kt ve iek sipariini ulatrmak iin Liegnitzer Caddesi'ne gitti, sipari edilen orkideleri mteriye ulatrdktan sonra tekrar aracna geldi, arac hareket ettiremeden aracn iinde ldrld... Enver imek, tek kurunla olduu yere yld, 2 ouk babas imek hayata gzlerini yumdu... ocuklar Kerim ve Semiya yetim, ei dul kald...

OCAK 2012 | ARTI 90 | 27


SLEYMAN TAKPR (1970-2001)

Abdurrahim zdoru cinayetinin yanklar hl sryordu... Cinayetin zerinden 4 ay gemiti... Almanyada yabanc kartlnn su yzne ktna ynelik yorumlar giderek artyor, rk saldrlarn artaca ynnde haberler dilden dile dolayordu... te tam bu zamanlarda Hamburgda manav ileten Sleyman Takpr, rk saldrganlarn nc kurban oldu... Henz 31 yandaki Sleyman Takpr, 28 Haziran 2001 Sal gn Hamburgda saldrganlar tarafndan ldrld. Babas tarafndan l bulunan Takprye iki farkl silahla el ate edilmiti. Bunlardan biri, cinayetlerde en ok kullanlan Ceska 83 idi. Evli olan Takprnn 3 yanda bir kz ocuu vard

ABDRRAHM ZDORU (1942-2001)

Enver imekin ldrlmesinin ardndan 5 ay gemiti, Almanyada yaayan Trkler tedirgindi, korkulan oldu, rk saldrlar bitmedi, cinayetler de... Sradaki kurban Nrnbergde terzilik yapan Abdrrahim zdoru idi... rgt yeleri, uzun sredir takip ettikleri zdorunun mterilerin siparilerini yetitirmek iin geceleri de dkkanda altn biliyordu... Katil, 13 ubat 2001 aramba gecesi, evrenin de sessiz olmasndan faydalanp Abdrrahim zudoruyu dkkannda ldrerek olay yerinden uzaklat. Tanklar olaydan sonra Dou Avrupal grnmnde bir kiinin katn iddia etti. Ancak baka hibir ipucu bulunamad. ldrldnde 49 yanda olan zdoru da evliydi... Kz Tlin yetim kald... Babasnn ardndan gzyalar dken, aradan geen 11 yla ramen olanlara hl bir anlam veremeyen Tlin, 2005 ylnda Elektronik Mhendislii alannda renime balad. Ancak cinayetin ardndan yaanan skntlardan dolay renimini tamamlayamad... Anne, salk sorunlar yayor... Trk makamlar, annenin salk sorunlar ile yakndan ilgileniyor.

HABL KILI (1963-2001)

Saldrganlarn drdnc kurban yine manav dkkan ileten bir Trk oldu... 38 yandaki Habil Kl, Mnihte e Ramersdorf semtinde bulunan Bad Schachenerstra Caddesinde ei ile birlikte manav iletiyordu. Takpr cinayetinden 2 ay sonra, 29 Austos 2001 aramba gn sokak ortasnda bandan vurularak ldrld. Tanklar, bykl, yabancya benzeyen birini grdklerini ve arabayla katn iddia etti. Ancak katil, polisin yapt tm aratrmalara ramen bulunamad. Artvin Borka doumlu Habil Kl, evli ve bir kz evlat sahibiydi.

YUNUS (MEHMET) TURGUT (1979-2004)

Habil Kl cinayetinin zerinden yaklak 3 yl gemiti... Irk saldrlarn sona erdii dnlmeye balanmt ama yle olmad... Saldrganlarn hedefinde bu kez bir dnerci vard. Elaz doumlu olan Yunus Turgut, 27 ubat 2004te Rostockta Neudierkower Caddesindeki dner bfesinde tek kurunla ldrld. Olayla ilgili olarak 7 yl sonra ac bir gerek daha ortaya kt. ldrlen kiinin Yunus deil, aabeyinin kimliini kullanan Mehmet Turgut olduu belirlendi. Elazl Yunus ve Mehmet Turgut kardeler, 2003'te kaak yollarla Almanya'ya gitmiti. Ancak burada bir sua karan Mehmet, cezaevine kondu. ktktan sonra ise aabeyi Yunus'un kimlii ile bir dnercide i buldu. Ama bir ay sonra saldrya urad. zerinden Yunus Turgut kimlii kt. Aile de kan davasndan phelendikleri iin bu srr yllarca saklad.

28 | ARTI 90 | OCAK 2012


SMAL YAAR (1955-2005)

Son cinayetin zerinden bir yl gemeden bir Trk daha rklarn hedefi olmutu. Nrnbergde dner bfesi ileten 50 yandaki smail yaar, 9

Haziran 2005 tarihinde bir Perembe gn bana ve kalbine ald 5 kurunla ldrld. naatta alanlar, iki kiinin bisikletlerini kap nne

braktktan sonra ieriye girdiini, ardndan byk bir telala, bir srt antasnn iine bir ey koyup katn anlatt.

MEHMET KUBAIK (1967-2006)

39 yandaki Mehmet Kubak, 4 Haziran 2006da Dortmundda ldrld. Kiosk iletiyordu. Kioskun kapsna bal zilin sesini duydu, hemen ardndan

silah patlad. Bfeci Mehmet Kubakn bir yl sonra ldrlmesi dnerci cinayetlerini tekrar gndeme getirmiti.

HALL YOZGAT (1985-2006)

Irk saldrganlarn son kurban 21 yandaki Halil Yozgat oldu. Halil Yozgat, 10 Nisan 2006da Kasselde ilettii internet kafede ldrld. Drt

ocuklu bir ailenin tek olu olan Halil Yozgat, son ve en gen kurband. Cinayet srasnda ieride en az mteri bulunmasna ramen katil byk

bir soukkanllkla ieriye girdi ve genci ldrd. Halit Yozgat da bana iki el ate edilerek ldrld.

THEODORUS BOULGARDES (1964-2005)

8 Trk ldren saldrganlar, bir de Yunan ldrmt. 41 yandaki Yunan Theodorus Boulgarides, 15 Haziran 2005te Mnihte ldrld.

Kentte anahtarclk yapyordu. Dkkann henz amt. O da ayn silahla, Ceska ile, bana ate edilerek ldrld. Yunanistan vatanda olan

Theodorusun birok Trk arkada vard.

OCAK 2012 | ARTI 90 | 29


Suun boyutuyla ilgili haberler ok edicidir. Vahi bir cinayet serisi ve korkun iddet eylemlerindensorumlu tutulan Zwickaudan ar sac bir grup gndemdedir.

Federal anslye Angela Merkel Neonazi terristlerin ortaya kmasnn ardndan Federal Mecliste yapt konumada tepkilerini bu szlerle ifade etmiti. 8 Trk ve 1 Yunan vatandann ldrld cinayetler serisinin failleri olan Neonazi terristlerin intihar sonucu ortaya kmas siyasi sorumlular oke etmiti. 2000 ylndan sonra Almanyann farkl ehirle-rinde yabanc dman saldr ve cinayetler gereklemi ve devletin faillerden haberi olmamt. Bu durum karsnda Fe-deral ileri Bakan Hans Peter-Friedrich Olay ar sa terrn yeni eklidir. Ar sac rgtlerin bu kadar etkili ola-bilmesi endie vericidir. yorumunda bulundu. te taraftan Federal Adalet Bakan Sabine Leutheusser-Schnarrenbergere gre, hukuk devletinin elindeki tm imknlaryla ar sa yap ve organizasyonlarn hangi boyuta ulatnn aydnla-

tlmas gerekirdi. Almanyann bir trl tedavi edilememi yaras ar sa, ilenen terrist eylemlerle tahminleri aan bir ekilde patlak ver-mi, siyasilerin aklamalar da bu dorultuda sert ve net olmutu.

Korkun olaya ynelik bu tr tepkiler yer alrken lkenin gvenlik ve i istihbarat birimlerine ynelik eletiriler de gndemdeydi. Nihaye-tinde cinayetlerin gereklemesinde bu birimlerin zafiyetine ilikin cid-di iddialar sz konusuydu. Dolaysyla ilgili Anayasa Koruma Tekilat-larnn olaylardaki tutumu aydnlatlmalyd. Tekilat, bilgi alma yn-temi olarak ar sa evrelere mensup kiileri ajan olarak kullanm-t. te bu ajanlarn ilenen cinayetlerde oynad rol, bir devlet orga-nyla ilgili hatalar gndeme getiriyordu. Bu noktada ilk eletiri Fede-ral Meclis Anayasa Koruma Tekilatn Kontrolden Sorumlu Komis-yon Bakan Thomas Oppermanndan (SPD) geldi. Oppermann akla-masnda hakl olarak istihbarat birimlerinin grevini terrist yaplarn bilinmez bir ekilde gelimesini engellemek olarak tanmlyordu. -lenmi cinayetlerle ilgili olarak Anayasa Koruma Tekilatnn grevini yapmadna dikkat eken Oppermann, Sz konusu Nazi lsnn 13 yldr dikkat ekmemesi anlalr deildir. Bu terrist daha nce istihbarat kurumunun gndemindeydi. Zira daha nce su ilemiler-di. Bu tehlikeli ve iddet eilimli insann yeraltnda nasl eylemde bulunabildikleri izaha muhtatr. Niin bir defa olsun bunlarn nere-de olduklar ailelerine sorulmad? eletirisiyle yllarn ihmalkrlna dikkat ekiyordu.

gvenlii salamada nemli bir organ olan Anayasa Koruma Te-kilatna ynelik bu eletiriler yaplrken kamuoyunda rpertici haber-ler de yer alyordu. Bu haberlerden birinde Thringen Eyalet Kriminal

Kurumunun 1998 ylnda terrist ly yakalamay son anda durdurduu bildiriliyordu. Daha korkuncu, Hessen Eyale-ti Anayasa Koruma Tekilatna mensup bir ajann Kasselde Neonazi cinayeti ilenirken olay yerine yakn bir yerde bulun-duuna ilikin haberdi. Federal Anayasa Koruma Dairesi Bakan Heinz Fromm Meclis Kontrol Komisyonuna verdii bil-gide, olayla ilgili hatalarn tmyle incelenmesinin mmkn olmadn bildiriyordu. Zira ilgili dosyalar imha edilmiti.

Gn yzne kan bu olaylarn ardndan ar sa evrelere mensup kiilerin ajan olarak kullanlmasndan vazgeilmesi ka-naati kamuoyunda arlk kazansa da Federal ileri Bakan bu yntemin gerekliliini savunuyordu. Sayn Bakan buna karn Neo-Nazilerle ilgili bilgilerin toplanaca merkez bir sistemin kurulmasn ve ar sala mcadelede Federal Sav-cln glendirilmesini talep ediyordu. Siyasilerin neredeyse ortak bir kanaati olarak ar sa parti NPDnin yasaklan-mas gndemdeydi. Ancak daha nceki yasaklama giriimi malum ajan yntemi nedeniyle hedefe ulamamt ve ayn so-run yine gndemdeydi.

ADALET LE SYASET ARASINDAALMANYA'NIN NEONAZ CNAYETLERNDEK TUTUMU

nal KOYUNCU [email protected]

30 | Art 90 | OCAK 2012


TRKYE VATANDALARININ YANINDA

Burhan BAOLU [email protected]

Bir tarafta suistimaller ve yaplmas gerekenler tartlrken dier tarafta cinayete kurban giden vatandalarn yakn-larna ynelik sorumluluklar ele alnyordu. Nihayetinde devlet organlarnn gazetelere konu olan suistimalleri ya-anmam olsayd cinayete kurban giden vatandalar ha-yatta olacakt. Bu erevede ilk olarak Federal Adalet Ba-kanl tazminat konusunu gndeme getirdi. Bununla bir-likte devletin tutumunu yanstan ve sembolik anlam ta-yan admlarn atlmas, bylelikle hayatn kaybeden va-tandalarn yaknlarndan zr dilenmesi gerekirdi. Federal Mecliste dzenlenen trenle madurlardan zr dilendi.

Mecliste grubu bulunan be partinin imzalad ortak bil-diride i gvenlikten sorumlu kurumlarn incelenmesi ge-rektiinin alt izildi. Ar saclarn toplumda zemin ka-zanmaya balad bir durumda toplu hareket edilmesi ge-rektii ifade edildi. Cinayetlere kurban gidenlerin yaknla-rna taziyede bulunan partiler, ailelere cinayetlerin aydnla-tlmasn borlu olduklarn bildirdiler.

Federal Meclis Bakan Dr. Norbert Lammert, tren-de yapt konumada ncelikle maktllerin yaknlarn-dan zr diledi. Federal Meclis Milletvekillerinin, olayla-rn nedenlerinin aydnlatlmas ve Anayasa tarafndan ga-ranti altna alnan bedenin ve hayatn korunmas ilkesi-nin Almanyada inan ve kken fark etmeksizin herkes iin geerli olduunu, gsterilmesi konusunda kararlln ifade etti. Yasama organ Federal Meclis, kurbanlarn ya-knlaryla ilgili olarak bu sembolik admlar atarken Cum-hurbakan Christian Wulff, ailelerle yaadklar ac sre-

ci Cumhurbakanlnda grt. Ayrca Almanya kamu-oyunda yabanclara ynelik yapt almalarla tannan ve 1981-2003 yllar arasnda Berlin Senatosunda Yabanclar Sorumlusu olarak grev yapm olan Barbara John Neona-zi terrist saldrlarn maduru ailelerle ilgilenmek ve onla-r desteklemek zere Ombudsman olarak tayin edildi.

Sembolik dzeyde tm bunlar yaanrken icraat dzeyinde, yarg organlar, adaletin tesisi iin gereken admlar ata-rak soruturma srecini balatt. Bu arada yargda, baz fa-ili mehul olaylarla ilgili adeta bir paradigma deiiminin yaand gzlemlendi. Neonazi balants olabilecek fai-li mehul cinayet ve saldrlar tekrar masaya yatrld. Bu balamda rnein Berlin eyaletinde 63 faili mehul cina-yetin Neonazilerle ilintilendirilerek incelendii akland. Adaletin tesisi iin elzem olan yarg srecinin ne zaman so-nulanacayla ilgili tahminde bulunmak zor. Ancak sre-cin yava ilediine ynelik eletiriler de kamuoyunda yer almaya balad.

ldrlen vatandalarn failleri olarak Neonazilerin or-taya kmasnn ardndan gelen st dzey tepkiler ve si-yasetilerin eletirileri gz nnde bulundurulduunda Almanyann sylem dzeyindeki tutumunun sert ve net olduu aktr. Fakat adaletin tesisi iin yaplmas gereken, sulularn destekilerinin ve sululara engel olmayan yet-kililerin cez

artı90 dergisi 1.sayı

Documents