arte erromanikoa
TRANSCRIPT
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
GAIA
ERROMANIKOA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
• Erdi Aroko Europako herrialde gehienetan kristautasuna zen erlijio hedatuena.
• XI-XIII.mendeen bitartean, Europako kristauaren mugak zabalduz joan ziren, iparraldetik, ekialdetik eta hegoaldetik.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
• Elizaren presentzia eguneroko bizitzan oso nabarmena zen.
• Elizak bizitza pribatua arautzen zuen (bataioak, ezkontzak, festak, egutegiak,…).
• Elizak gainditu zuen eremu erlijiosoa eta gizarte arloa eta ekonomian eta politikan esku hartzen ere hasi zen.
– Monasterioek eta gotzaindegiek lurralde ugari kontrolatzen zuten.– Apaiz eta fraideek feudoetako jaunen jokabidea izaten zuten eta errentak kobratzen zizkieten nekazariei.– Hamarrena kobratzen hasi ziren. – Elizak errege-erregina kristauengan eragin politiko handia ere bazuen.– Alde militarrean, kristautasunaren aldeko Gurutzadak edo Lurralde Santuak berreskuratzeko gerra erlijiosoak bultzatu zituen.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
KRISTAUTASUNAREN HEDAPENA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
• XI-XIII.mendeen artean erresuma kristauen konkista espedizioak• Helburua: Islamiarrak Lur Santuetatik botatzea eta Kristoren hilobia askatzea
GURUTZADAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
GURUTZADAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Israel
Palestina
LUR SANTUAK GAUR EGUN
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Urbano II.a Clermont-eko kontzilioan
Mendebaldean bizi diren zuen anaia-arrebek zuen laguntza behar dute lehenbailehen […]. Ondorioz, entzun duzuen bezala, turkiarrek eta arabiarrek eraso egin diete eta Erromaniako [Bizantzioko inperioa] lurretako lur zabalak konkistatu dituzte […].
Asko hil eta atzeman dituzte, eta elizak suntsitu dituzte eta inperioa hondatu dute. […] Jainkoak Kristoren heraldo izena eman dizuete […] kristau horiei laguntza azkar eman ahal izateko. […]
Bidean hiltzen diren guztiak, bai itsasotik bai lurretik izan, edo paganoen aurkako batailan, bekatu guztietatik askatuko dituzte.
Urbano II.a Clermont-eko kontzilioan (1095)
GURUTZADEN BISIOAK (I)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Gurutzatuak
Hain zen handia gizon haiek Jerusalen askatzeko egiten zituzten predikuak […] herrialde guztietako biztanleek […] gurutzadarako eskaini zuten euren burua. Ez zuen soilik kaleko jendeak bere burua eskaini, erregeek, dukeek, markesek, eta beste gizon boteretsu askok ere beren burua eskaini zuten; hala, Jainkoari euren leialtasuna erakusten ziotela uste zuten […]
Gizonen asmoak ezberdinak ziren: batzuk diruzaleak ziren eta mendebaldeko berriak jakin ondoren, bertara joan nahi zuten jakiteko asmoarekin. Beste batzuk txirotasunak bultzatuta joan ziren […]. Batzuk, zorrak itota, haien jaunei zor zieten zerbitzutik ihes egin nahi izan zuten. Beste batzuk, egindako gauza lotsagarriak zirela eta merezi zuten zigorretik ihesi, irteera bat bilatu nahi izan zuten.
Anonimoa, XII. mendea. Egokitua
GURUTZADEN BISIOAK (II)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
•Jainkoa Unibertsoaren zentroa zen eta dena bere inguruan mugitzen zen (teozentrismoa).
• Arte mota hau Elizak sorturiko artea zen, erlijio- artea da, Eliza katolikoaren zerbitzura jarritako artea .
• Artelanen helburu nagusia fededunak Elizara hurbiltzea da.
• Oso arte sinbolikoa da.
• Erromanikoko lanek funtzio didaktikoa dute, esanahi espirituala
ERDI AROKO PENTSAMOLDEA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
• XI. mendetik aurrera, arte-estilo berria hedatu zen Mendebaldeko Europan: ERROMANIKOA.
• Mendebaldeko Erromatar Inperioaren desagerpenaz geroztik, lehenengo aldiz, agertu zen arte-estilo komuna Europako herrialde gehienetan
E r d i A r o aErromanikoaren garaia
I II III
IV
V VI
VII
VIII
IX
X XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
KRISTAUTASUNAREN HEDAPENA ETA ERROMANIKOA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
• ARKITEKTURA ZIBILA-HARRESIZ INGURATURIKO HIRIAK-GAZTELUAK
2.ARKITEKTURA ERLIJIOSOA-ELIZA-MONASTEGIA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
1. HARRESIZ INGURATURIKO HIRIA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
2. GAZTELUAK
Loarreko gaztelua
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
1. ELIZA ERROMANIKOA
Fatxada nagusian
dorre bat edo bi eraikitzen
ziren, kanpandorre
gisa erabiltzen zirenak.
Kontrahorma.
Kanoi-ganga.
Besoak gurutzatzen diren lekuari gurutzadura deitzen zaio. Gurutzaduraren gainean zinborio izeneko kupula bat ezartzen zen.
Gurutzearen beso luzea nabe batek edo batzuek osatzen zuten, hauek abside batean amaitzen ziren.
Batzuetan alboetako nabeak luzatu eta berauek girola osatzen zuten. Honek aldare nagusia inguratzea eta bertan gordetzen ziren erlikiak ikustea ahalbidetzen zuen
Kasu batzuetan solairu bat baino gehiago zeukaten.
3-5 nabe artean eduki ohi zituzten. Erdialdekoa aldeetakoak baino altuagoa zen.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Ekialdeko Europa guztira zabaldu zen XI. mendetik aurrera.
Arte erlijiosoa da: artelanen helburua fededunak Jainkoarengana hurbiltzea zen.
Arte sinbolikoa da, guztiak mezu bat erakutsi nahi du.
Artistak artisau hutsak ziren.
ERROMANIKOAREN EZAUGARRI OROKORRAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
FuntzioaFuntzioa: arte erlijiosoa, elizak, katedralak eta monastegiak eraikitzen ziren batez.
Ezaugarriak:
Materiala: harria. Elementu arkitektonikoak: kanoi-ganga, kupulak, erdi-puntuko arkuak, pareta lodiak eta kontrahormak. Tamaina txikia. Argi gutxi. Latindar gurutzedun oinplanoa.
ARKITEKTURA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Hasierako elizak
• Ordura arteko elizak zurezko teilatuak zituzten eta argia tea eta kandelekin egiten zenez, sarritan erretzen ziren.
• Hori izan zen eraikuntza berriak lortzeko arrazoia, batez ere harrizko gangak (bobedak), estilo erromanikoaren ezaugarri bat.Harrizko
ganga
ARKITEKTURA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Berezitasunak
• mazizoak• astunak,• argitasun gutxikoak, • ilunak, • leiho txiki eta gutxi, • baxuak
ARKITEKTURA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
• HARRIA• ADREILUA• ZURA• MARMOLA
HARRI LANDUA: HARLANDUZKO HORMAK
MATERIALAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Transeptua
Nabea
Gurutzadura
ELEMENTUAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ERDI PUNTUKO ARKUA
KONTRAHORMA
ELEMENTU SOSTENGATZAILEAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
KONTRAHORMAK
ZUTABEAK
PILAREAK
HORMAK
ELEMENTU SOSTENGATZAILEAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ZUTABEAK
PILAREAK
ELEMENTU SOSTENGATZAILEAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
KAPITEL ERROMANIKOAK
ELEMENTU SOSTENGATZAILEAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
FAJOI-ARKUA ARKU FORMEROA Arku torala
ELEMENTU SOSTENGATUAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ERTZ - GANGAKANOI GANGA
ELEMENTU SOSTENGATUAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
KUPULA
ELEMENTU SOSTENGATUAK
ZINBORIOA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
FAJOI-ARKUA
KANOI-GANGA
Saint-Sernin (Toulouse)
ARKU FORMEROA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ERZ-GANGA
Arku toralak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ELEMENTU HORNITZAILEAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Mainela (parteluz)
ArkiboltakTinpanoa
DintelaJanbak
Atea
ATEA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
HORMA SENDOAK
BAO GUTXI: ILUNTASUNA
HORIZONTALTASUNA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
OINPLANOAK
Veneziako Marcos Deuna
Saint-Étienne (Nevers) - Saint-Sernin (Toulouse) - Sainte-Foy (Conques)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
GIROLA
DORREA
NABE ZENTRALAALBOKO NABEA
GURUTZADURA
ABSIDIOLOA
TRANTSEPTUAABSIDEA
PEREGRINAZIO-ELIZA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ALBOKO PORTADAABSIDIOLOAK
ALBOKO NABEA
GIROLA
NABE ZENTRALA
DORREAK
ZINBORRIOA
ABSIDEA
TRANTSEPTUA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Cluny-ko monastegia
MONASTERIOAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Pobleteko monasterioa
Siloseko monasterioa, Burgos
MONASTERIOAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Leireko monasterioa - Nafarroa
MONASTERIOAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
MONASTEGIKO KLAUSTROA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
EUROPAKO ARKITEKTURA ERROMANIKOAREN HEDAPENA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
VEZELAY-KO MADELEINE
FRANTZIA - BORGOÑA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
CLUNYKO MONASTEGIA
A-OSTATUAB-KLAUSTROAC-SALA “CAPITULAR”-aD-SUKALDEA ETA BILTEGIAE-JANTOKIAF-LOGELAKG-ERITEGIA
FRANTZIA - BORGOÑA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
CLUNYKO ELIZA
FRANTZIA - BORGOÑA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ANGULEMA-KO SAINT PETER
FRANTZIA - LOIRA ETA GARONA ARTEKOA: AUVERNIA ETA AKITANIA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
PISAKO MULTZOA
ITALIA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
XI.MENDEA XII.MENDEA
IBERIAR PENINTSULA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
TAULL-EKO CLIMENT DEUNA
KATALUNIAKO ERROMANIKOA
RIPOLLEKO ANDRA MARI
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
RUA-KO PEDRO DEUNA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
RUA-KO PEDRO DEUNA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
XI.mendea XII.mendea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ARKITEKTURA ZIBILA: GARESKO ZUBIA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ARKITEKTURA ERLIJIOSOALEIREKO MONASTEGIAREN ELIZA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
LEIREKO MONASTEGIAREN ELIZA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ARALAR-KO MIKEL DEUNA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
EUNATEKO ANDRA MARI
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
DORREAGAKO HILOBI SANTUAREN ELIZA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
FROMISTAKO MARTIN DEUNA
HARLANDUA
HORMA SENDOAKSARRERA NAGUSIA
DORREAK
ZINBORRIOA
ALBOKO NABEA
GAZTELAKO ERROMANIKOA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
FROMISTAKO MARTIN DEUNA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
ZAMORAKO KATEDRALA
KUPULA GAILONATUA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
COLEGIATA DEL TORO (ZAMORA)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
“Oilarraren dorrea”
SALAMANCAKO KATEDRALA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
COMPOSTELAKO SANTIAGO
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
COMPOSTELAKO SANTIAGO
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Funtzioa:
Arte erlijiosoa: lanek bizitza espirituala islatzen zuten, ez edertasuna. Hezteko helburua: eszenek erlijio kristauaren gertakari eta gai nagusiak erakusten zituzten.
Estiloa:
Eskulturak arkitekturari egokitzen zitzaizkion. Ez daukate naturalismorik. Polikromia, kolore biziekin margotzen ziren.
Motak:
Kokapenagatik: elizako portaleetan edo zutabeen kapiteletan. Materialengatik: harrizkoa edo egurrezkoa. Gaiagatik: Ama Birjina Umearekin, Kristo gurutziltzatua.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Arkitekturari egokitzen zaio
Giza irudiek ez dute naturaltasunik
Jantziak zurrunak dira eta gorputzaren gehiengoa estaltzen dute
Eskulturak kolore biziekin margotuta daude
ESKULTURAREN EZAUGARRIAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Ama birjina umearekinKristo gurutziltzatua
ESKULTURAREN GAI NAGUSIAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Animaliak eta landareakEszena erlijiosoak
ESKULTURAREN EZAUGARRIAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Egunerokotasuna
ESKULTURAREN EZAUGARRIAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Moissac San Pedroko
portalea, FrantziaArkiboltak.
Mainela.
Tinpanoa.
ESKULTURAREN EZAUGARRIAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Irudien kokapen hierarkikoa. Garrantzitsuenak erdialdean agertzen dira eta handiagoak dira.
Serafina.Serafina.
Kristo koroatuta dago. Eskuineko eskuarekin benedikatu egiten du eta ezkerrekoarekin Jainkoaren hitzaren liburuari eusten dio.
Hogeita lau agure lurrin-kopekin eta musika-tresnekin. Guztiak erdialdeari begira.
Tetramorfoak. Lau ebanjelariak irudikatzen zituzten ikurrak: Mateo (gizon hegalduna), Markos (lehoi hegalduna), Lukas (zezen hegalduna) eta Juan (arranoa).
TINPANOA
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
San Trófimo Arlesekoaren eliza, Frantzia Rebolledo - Burgos
KAPITELAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
HARBURUAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Gloriako portalea, Santiagoko katedrala
1.
2.
Done Jakue
Azken judizioa
Jeseren zuhaitza
Apokalipsiaren hogeita lau agure
Apostoluak, patriarkak eta ebanjelariak
3.
4.
5.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Funtzioa: Arte erlijiosoa: lanek bizitza espirituala islatzen zuten, ez edertasuna. Hezteko helburua: eszenek erlijio kristauaren gertakari eta gai nagusiak erakusten zituzten.
Estiloa: Naturaltasun eza; eskematikoa eta gogorra. Pertsonaien hierarkizazioa tamainagatik. Gai erlijiosoak. Kolore biziak. Irudiak marra beltz lodiarekin inguratzen ziren. Atzealdean ez zen paisairik jartzen.
Motak: Horma pinturak: elizetako hormetan; freskoen teknika. Taula gaineko pintura: aldareen eta erretaulen aurrealdea; tenplearen teknika. Miniaturak: liburuak ilustratzeko.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Itxura eskematikoa eta postura gogorrak
Pertsona batzuk besteak baino askoz handiagoak dira
Kolore biziak
Ez dago paisairik hondoan
Marra beltz lodia perfilatzeko
MARGOEN EZAUGARRIAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Fresko-pintura: Leongo San IsidoroTaula gaineko pintura
MARGO MOTAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Miniaturak
MARGO MOTAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Taüllgo San Clementeren absidea
Lau ebanjelarien irudiek Kristo inguratzen dute
Bedeinkatzen ari den eskua
Pantokratoa edo Kristo
Erregeren irudia
Almendra mistikoa edo mandorla
Liburu bat, bertan Ego
sum lux mundi
irakurtzen da
MARGO MOTAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA
Leongo San Isidoroko errege-erreginen panteoia
Kristoren jaiotza iragartzen ari den
aingerua. Landaredia.
Abereak.
Mendiak.Artzainak.
MARGO MOTAK