D ISP V.TAT 10 SQLENNIS

VOTEN TIA'Ap»W

D. O. M. A.Sub PrseGdio

éM.JOHANNIS RVD*BBCKir, IN EIVS PRIVA.

to Concgioad 15* Mai], An-ni Cwrrentis

Jirtbcbii

Aüifror ipfcTET V 8 JONAE

éudercopm/is Sßmgg*STOCHOLMIM

Typis hacredum Andrea? GuttervuijANNO M' QC. XII.

lUIIMIUJMI

SplcndidiTsimi gcncris nobilicate oriici illuftrf,Summapietue, ptudentia,vir tute SC fapimtiåNobilifslmo,

Gcncrofifsimo Domino»Domino

A??ELIO OXEN«SMERNA REGSEECl£

SEUdTO\l,ET CdN.QELLA\lOMagmfico, Liberodt

3$efin/STf»fe m%

Nobiiitate clara praefhati,BfudiCione moitipSici, Vhmte dC cSoqucntiå cxeeüeftti te#

feberrimo SC aitiplifssmo V^ro»

IOHANNI SKYT«TE de&ffyeftö&c,

Sicuk etiacn

InOgni Dodlrind prtidentiå, SC rcrum vfu ctarifsimo SCconfultifsimo Viro*

M PETRO AN«-D R E

Vniverf* Succani Regni Rcipub» ratfonumgravifsimarum, confiliarijs HddiTsimis SC pru#dentifsimis:

Dommis Mecsetiatibus Sc Fauforibus fiiis per#petua obfervantia cokndifsimss,

tandem (ubmifte SC reverentctoffert dedicat

confecratcg; Author,

fisdem Salutem Sc felicieawm precaturQn furn ocfcius, gcncrofifsime D* Ba*ro,CanccHarteMagnificc: Nobitifsime D,Schy tti»ac clarifsinic confuittfsimecj? virM.Petre, fautorcs colcnd^vobis in luce atc$ o#culis totius patri»pofitif,& deReipub. ne#gocijs (atagemibus , has Philofophicas ex#

cerdtationes» minus appoOce convenirc» Quemadmodumfl* is qui gfadium eximiuui facerdoti, vet elegantem ltbrumoiiliti donat, cogrueneia perfonis parum attendic i l ta egoqui vins poi itids &£ iam totis ad praxin appUcatis,has Meta#phyffcas contemplationes ab adionc remotifsima* nuncu#po, quid veßrae dignitati aptum fucrit parum perfpexiffc vi*dcor. Tamencum mcritoomnium irrifioneludatur i»,quipidor exiftcns, arma, clamydem sntlitarcm,vel quid aliud åfuo opifido alienu follidté quaerat, quo aliquem in fe bene#merituin decoret:Contra laudentur illi,qui quod ars fua pe*pcrit5S£ cuic£ officin» propria genuit, prompto animolargi*untur: Mihi perfuafi hafce théfes^iias^ccu partumofficin*in qua tne nunc exeercco, veftris nominibus addico &C deftuno,vobis non pianefore ingratas* [n primis vero quod ciusgeneris fpeculationes non folum per fe funt jucundae, quate#nusvidelicetrerum fibifubiedart^fubtilium ac praeftantifsi#marum faciant cognitionem, quam, teße. Arift« I;Metapb.Omnes naturalster appetimus fed etiam ad fcientias politicasjcognofcendas plurimum conducant* quatenusnempe Me#taphyfica proptcrobiedi fui latitudincm fcicntijs omnibusinfemat, blcuti n. Ens rebus omnib.ineft, dcc£ tjsdem verepronuncfarur ac dicitur; Sic Entis fdentia quacipfa eft MesCaphyOca ad omnes omnium dtfciplinarum resfubiedaslatlcftdtffufa, ac propterea ad cas in fpecie cognofcendas ma#gnum habet momentum 9 ac tantum quidcm f vt abscp eius• "

é * qua»

qualicuftc£<ogftttione ad nullius rci perfedam fcientfam nospervcnirc aufim affirmare, Quar cius iracjj dignttas fivc ne*cefsitas vna cauiä fuit; quamobrem ego in hac nonnihil ope#rar collocandum duxerini. Porro etiam eo nomine hoc ie#videnfe munufeulum jucundum accidere autumo; Quodcumulti fint,eruntqj plurimi*qui claritudine vetl ra addudi,Ethicis, politiciscp fcriptis nomina vefira celcbrabunr, quiatjs hScmagis fe V. A. gratificaturos arbicrantur,quo magisV;A. histfudijs oblecftari fciant: Har inedicationesMeta*phyficae quamvis nulla arte pcrpolitar ,nulla orationis ele#gantia concinnatar, fed pro ingenrj me|nvodulo5eraflb vt di#citur filo quafi confarcinatar,indicio certifsimo efle poflunt,cum, A. V. non folum de politicis ac Ethicis ßudijs, verumetiam de omnib. manfuetionb, Mutis omnibuscj? artibus II#berahbusacearumcuItoribusopuméfemperfenGfre: TuminhaciUuftriAcademia publicé>itemc£ privatim inclarifsi#mimei pracceplorisCplIegio literärum tfudia , omniscp ge#nerisliberalia excercitia vigere, eademc# inter horrendos ar#morum crepitus ac cruentos infefti Martis furores, fuosetiam in magnorum principum aulis patronos ac fautoresinvenire. Quare cum aliquam grari animi Ggnificationemoftendere voluifiem erga V» A» quarum non folum in vu|#verfam patriam innumera, verum in me etiam fingulariaextant beneGcia: his caufis addudusmihi polUcebar hoc exmea officinå deprompcum munufeulum, quqd quaß per#petuar obfervantiar ac gratitudmis fymbolum vobis fubiruf#f(éoffero,dico,dedico,minimé VeftrisA»difpliiere, Quodne fiat eadem animi fubiedione atc^ reverentia å V. A. ve#hementer etiam atq>> etiam rogo & obfeero, VLfahse 3!»Maij.Anno v. fupra. y>

rtjKVs 1 oifjs.Sudcrcopcnfis*

T H E S I SI.

VemadmoJum infantes donec <etate £rtirib. paululum accreverint, er ipllmet fiibi vi-ftwm comparare ac folidiori cibo vefci PeßMt,rbera materna laäcnt: 1ta er nos baäenus t/nPhilofophid cr caterh doärmis rtidiores3 Ciarißßmi noftri praceptoris opera cr manuduäione

.. t>fi,m barum Privcipijs& fundamentis aliquovsfyprogrcßi fumus, Nunc vero cum majorem aliquanto in ha fludijs pro>feäwm fecer'mm aut fanc feciffe debebamusi Eius quocfc voluntate ali»quid proprio klarte audere,v m rebus fublimioribus de magis arduis nosexcercere debemus. Cuius rci vtrgo quoq- vngenioli mei vires pcricliter,difquißtionem qu~n lam generalcm de Potentia er a<fhi EntH videli•cet affeäionibus, habere animum induxi; Cum quod barum cognitio vd*rijs doärinarum generibus plur'mum lucis affert 9 tum etiant quod wge»ttitm in bis non parum aeuitur er cxcercetur.

II.Polentiam er aäum dari»nuÜut quod feiam vfriam dubitavit, quip«

pe quod proprietates Entüs fint, fecundtm qua Omnc Ens Praßer«t'm Creattm, in Ens in potentia er in Ens in aäu dividiur: Qua, licetcum Ente non fepdrat'm tvel coniunä'm } tarnen cum DiGundfronedeeepta convertantur. Vnde dieimus omne Ens efje aut aäum, aut po*tentiam; Etß male omne Ens eße aäum, omne Enspotentiam, fei omneEns ejje potentiam er aäum ajfirmetur. J

III.Promdc earum dpplicdtio ad Ens Generale non vnlmoda ßatuitur,

fei aliquanéode Entibus eflentiter divißs, quorum alterumeß Ensaäu , alterum Ens potentia dicitur : I ta vt ßt divifio vniuscomunis indiverfd Entia, non alt ter atq^ ß deRofa, qua iam aäu ßt, ftatuaturquodßt Ens aäu, er de alia qua aäu non fit }fed adhuc m potentia ertnfuis Caufis er prmip'qs ftatuatur quodßt Ens potentia > ftxmqs fe¬te dicitur.

V tilitasdoArinac depotentia &a&u.

Arl. 1. g, c»i. Mete»

fsuarez di»l~p-4f*Toin.2.

ApplicanoaAus Sc po«,tenttae di*vetfirooda.

Ar!. I»auf#c, I»

<Ä $ IV,

Aver, 2.de.an» r, 6«

S. Phy.Com« $0

2Ub. !. 1»de prar. re-niat» c. y.

Prima parsde pctenliaDffnitiopocenti«»Arl. 4.Met# c. Il, i

Diverfa ac-

ceptio pc-ten ti«*T'inp'.qu*6, U S*

De» geiiJ-ralior»

I»Potenti*dlvifio»

Mathen?a~tica.

IV,Aliqudnio dd einsdem En tis diterfns ßdti* fccttndim diterfanr ra•

tionem exiftendi referuntur ,nempc quod idem Ens ahquando afiua*lern tt loquuntur exiftentiam , aliquanio tero potentiellem babeat: Siepomum quod fepuenti attu erit, hoc tempore ratione [uarum c außarimpotentu eße pronunciatur.

V,

'Dcniq* nonunqtt4tn ad diterfos eiusdem Entis Refpe^us referun»tur, dicaturcp res aäu eße ratione realis fux exißcntix, potentu tero,quatenuspoßibilis eft ad eßendem, tel ratione prxCentis fui confertatiti»tel etiam reßeftu antecedens produéliti; Sic, qu'u tempore ternoRofa e&) aäu eße dicitur > quia tero ratione conßitutionis ternalts con•fertantis eße eiusdem Ro/>, potefi eße ; Potentil eeiam eße dicitur,Sedhxc omni* in fequentibtis penitius intueri iiccbit3tbipr'mumttri»utq; definitionen tel potius deferiptionem pofuero.

V f.Ens ergo in Potent/a nuueupatur, quod acSum fiium

non habet Ted habere peteft: Sic cum lilim tempore bybemoexifientiatn non babeat, ad fubfequcntem tarnen xfiatem eam haberepoßiti Ens tt potentia fiatuitur.

VII.Verum cm Potentia mdetermmate confiderdtd, pro tarijs dcceptlo»

bus multiplex fit, tt modo facultas, modo aptitudo> modo babilius, mo*do idoneitas nowinetur, tbcriorem explicationem deßderat, er inlata quidem aeeeptione non mcommoie dicitur eße iüud , per quodEns aptum eft vel ad agendum vel patiendum aliquid.

VIII.

Tvoduplici ergo Potentin conßderatione»dopliciter etiam tdm bi•partiri lubet. Pr'rno apquiuocé, bi Matbematicam potentiam,per quam Mathcmaticus in quantitate fite re Matbematica nihil ponit,fed tantm ßbi rirtutem quandam i/magmatur, per quam res nata eft adcum modum dißcni quem ipfie mente conccpit,tt quandc dicit Im amdafrn eße potentu trUngulm.

IX.

rx.Ef logicam: Q££ alias k VbilofophU TotentU fecunim Non

repugnantiam apeUatur, qua cnunciationes Logice poßibiles di»cuntur, to puoi talcstermm 'vn iOis ad bibeantur, qui commode coharc'vt pojfunt* er purt non repugnant; Tales bomo er albedo dici poßunt sQu,auioquidcm bomo poteß eße albus, idemcp fubieäum quod bomo eftalbtdmm Jufciperc poteß. Huius oppoßta impoftbilitas di<itur»quando termm habent vel no cohtrentiam ihI repugnatiam,qu£ mhornuneer quadrupede cenfetur,ßquidem bac i/nvno fubieäo convenire neque*unt. Sei neutra barwm potentia proprio difta er tranfcendentalk est,qua fubieäo reali convenit^üa namcp Entia kationk tantrn rejßiciunt.

X.SecundoyVotentia magk VrUvocé er tranfcendentalitcrfive Me«

täpbyßcc confidcrata, apud pbilofupbos dividitur in A&lvam dC pafrOvam>qu£ divißo pro vfitatiß'ml erfujficientißvmd habetur. Nam po•tentia quatenus potentia habet fe vt aliqups aäus pr'mus,qui diät babitu»dinemad aäum fecundwml Sed atlas fecundus prox'mtu CT immediätusalicum potentia non eil nifi aäio aut paßio; Quia duplex tanturr. ha*bitudo aäus ad potentiam intcÜigi poteß , fcilicet vt ad pnneipium kquo, vel in quo feu ex quo, ex quibus prior confiituit aäioncm,pofteriorpaßioticm. Ergo etiam potentia tantum aäiva er paßiva erit dicenda.

I X.Plurcs potenti* jfeciesfi admitterentur, eßentiU£ potentia obi*c<SfVa SC potentia refiitendi; lüam ab aäiva erpaßiva Scotus

contradiflinäam mtroduxit, tarnen nova non e&, Autenim fumiturpro negatione impofibilitatis eo quod omne quod eft, potuit eße,Mo modo non confiituit novam fyccicm ,er eä Logica-

XII.

Autaccipiturpropotentia reali diflvnäa k potentia aäiva er paßßua, hoc modo , non nifi Ens rationk eti er merum figmentu/m t V. G.antequam mundus crearetur ,fuit quidem vn potentia obieäiva paßiva ;Si autem illa potentia fuit Ens reale, fuit vn aliquo fubieäo, at fubieäattum erat nuüü,m quo potuißet potentia lUa fundari,Ergo er ipfa poten*tia nihil fuit prtter intentionein rafioms. Imofi omne pofuiuum

Ens,

Logicai

Ar, 1, 8#Met#«, 6k

II.Potent!« dlvifioin a&i~var» Sc paC-fivarn.

Ar!«!,Met,t. 17«

Sua. difp»41. Seit»!»Tomä 2,

iir.Porrr.tijedivifio, in

Obicßivatu<3c refiiii-vam«

S<u* d. %t.Sea.f,p,a,

Sua. D. fT.Sa&.j.P.t,

Snbdivtfiopotentia; rt-f He; di inRadicalem& forma¬lem. Sua.d.45« t. 2»

Svt. d. i«

v.

Subdivifiopotenri« ar.t/v* (Sc paffiV*.

Ensßw Obiettiva fuerit potentid, Itteeßeetit quamlilet potentidm Ohl*eätivam fuiße 'm Qbiettiva pottntid, at<fr ita m mfinitum.

XIII.

A«f fumitur prout vtriq; tam Activ*, quam ?aßiv£ poten»ti£ fuperdddat novum refpedum ad produdionem obiedi:Qtto woio ne'cfc novam conßituit fpecicm ,fed tcintim aäivam er paßt*vam Imitat. Quod en'mpotentia exfuoprmipio poßit vel agcre fei pa*ti, id videturßmpliciter per potenti£ nomen er naturam ineße}quod ve»ro talisßt potentine ad obieftim habitudOj vt ifiud k potentia iÜa poßitproduciy iUudkpotentia obieäivameß, quod non vmpertat novam poten•tiam,fedtantmpotentidrumdetermmtionem er limitationem.

XIV.

H£c*ero feilicet Potentia Reüftendi, nefy nov£ jpeciei ßbinomen vendicat }eaq; duplex ßatuitur: A Iia refißeneia radicalk alidVormalk. Radicalis eft, qu£ alteriws reivirtutem hnm'mit, vt cwntboßis hofliycatorfrigiditati reßßit; QU£ realiter k potentia attiva nottdißvngvitur, fed dicitur aäio } prout k prmcipio afiivo efl: Reßßcntid>prout alteriws vires d'mmmit ne poßit agere,XV.

Formalis qu£ per immediatam repugndntiam reßßit. E£h£c potius impotentia &C incapaettas qu£dam rft, qukm pro•prie potentid, quippe qu£ non conßßit in aliquo aftu fecundo poßtivo kvirtute reßßiva proveniente : Sed potius in carentxiaut retardationccontrdri£ aäionis, qit£mde eil, quod fubieftu/m rt loquitur Suarez j perqudlitdtem aut diß>oßtioncm mipfo exißentem, mpedit ne alia formavel aäio mtroducatur. X V i.

Quantum d. aäiva k paßivd potentid diß'mgvi oporteat, vt feiripoßit; Seiendem eä m vtroq; genere quasdam potentias efje primae3 quatedum medias, fundatas mfubiettis ex aäu er potentia compoßtfc.

XVII. 'Prhn£ vt reliquarm omnium ßnt menfurt. ita max\m£ ßtnt di*

ßinft£ »ßevt Cempcr ab dliovelpatidntur vclm aliud agant: DE VSnamq; cumßt adus purifsimus, nuüam m fe paßwnem reeipit} ermateria prrna cumßt pura patkndi potentia, nuüam ex fe poteßedtn attionem. „tTfr,XVnu

xvm. ?InmcåifS rf. tutturk er potentijs fitpius aftui v potentia i/n idem ?tckcidcre apparent; Sic eadem res, qu<e ex fe agit, prcut vn materia eft j u demot„ *

quccfc patitur} Honaliter aty fenfw, qui dherfo reJpeftu er agcre erpati potefi, Sic omnk motivs pbyficus 9*mprimis localis ab externo ci»tri er fieri pmcipio tidetur ; Elanenta qttidem, n etiam alia quavtograria cr leria non ab externo fcdwtérno prwcipio, nempe afua formamonentur• Interim tanten ntgari tiequit, quod m ipfis, er reliqufs, cot'poribm granbus er legibus attionk er paßionk dtftintt£ habcantur ra*dices, juxta iUnd : Omne agens a patiente, re ipß debet diflmgti*

XIX.Votentia itafy A$iva princjpium tranfmutandi aliV

tid in quantum aliud: Ad quam defcriptionem r>t ontnts aftio, po*tentia itcm, Abfoluta r>el ex nihilo, quam Htlofoplm ignorant, quo»damodo etiam acomodetur9rocabuhm ti^nsmutztionktianoriquo»dam fenfu accipiendum efi, quam Vbyßcis accipi fölet*

X X.Hack Finitam &C InBmtam potentiam diffcfcitur: cum%

ratio potentia attiva ex conditione forms dependeat; QQantoforma rei fuerit perfeäior tanto etiam potentia maior eße cognofeitur:Deus a. forma til perftäißma er aäusfummm ,fummaErgo er tn*fnita potentia ci queq■ debetur, quippé qua omnés potentia aätra tior>ma efi, a qua etiam omnis repaßio abeft , eo quod infinitas faculstatis nihil fibi refiikre patiatur.

XXI.Porro, tametfi verum fit quod Stal/gerhabet, quod potentia

Dei tantmkfe Vna ac Gmpitcifsimayir, quemadmoium ipfe Vnmt& : Uihilommm tarnen quia ab altera parte agit abfolutc, ab alteravero fe Caußis fecundk applicat»vt ad modum iftarum agat - Comtncdepotentia Divina m Abfolutam er ordinariam diihngvi i fila ta*men ratione) pojfevidetur.

XXII. jAbfoluta Dci potentia dicitur »quainipfo effe d/virio funda*!tur > quod wfinitm> tnmme^ ad aliquod Entkgenw Imtatm rft > fei!

8 mfc*

Connifi)1>47, Phy. c.K» q. I.

DcÄnitlopotent, a-Äiv««

7.Subdiviffopotentije a-Aiv* in Fi.nitam & in.üiiitan».

ScaT. tjrcer.▼It.Seft. $0

AbC/tvtzfot. DeU

Abr^utepufsibi.e«

Sua« di.?0,Se&, 17,P. 10,

Xinpofsbile,Sua. ididempart. 10.

Hebr. 6t

Z, Thim. *»Sua«. d. ?0,Se&. i7t

Dionyfiuscap,8. dedivin.av.m.

Ambrofl 1.9t cp, 14.

in fe continens totftis eiTc prapfec^iöftcm ♦ ttoc modo Heut dicltutOmnipotens velomnia pojfe, ei cp omniu poßibilid ejfe ; Non quod poßitprajhre ea, qu£ Creaturk poßibilid funt: Vel quod poßit omnia quapoßibilia funt fite potentiQuo certé modo diceretur Der« esmnipo*tens , quod omniapoßit qua poßit: Sei quod poßit omnia poßibilia ab*folute. XXIII.

Quid a. abfoluté pofsibile fit, hoc pdftopoteft intelligi: Quod*Übet agensm fibi fimile agit, cuihbet a ftiv* potenti* correjfyonAet pof*fibile, tanquam obicdlum proprium, quemadmoium potentia MO*tiva ai mobile rejertur , Ideo er produftivim er prodücibile (liceatita loqui) fcfejn&bfreJj>ieiunt,nc<paliquoddicitur produftivum mfi e\mquod prodücibile eft. Quid itaep potentia divina h*c abfolutd eft,rc*ftrtur ai poßibile abfolutc, fub quo continetur quiequid habet ratio*nem Entk, quoep fattibile eft abfolutc : Etkoceå abfolutae dlVinaeomniporentiae Obiedum,

XXIV.

fmpofsibifc e& quod abfolute poßibili cppcnitUYl Rihil <t,rationi Entts opponitur, nifinott Ens, feu quod involvit cHe ££non effe fimul atep adeo contradiftio, cuius altera pars tantrni eilVera, altera falfa, falfitdtem autem Deo tribuere e& blafycmtm. I*taep fieri nonpoteft, vt fex non fint bis tritt, quid alioqui ejfent er nottejfent fex: nec item vt homo non fit animalpartieeps rationk quid ejfetfimul ac non ejfet homo: Similiter nequé mentiri Dtutpoteft, quidcmfttipfa veritas, efifet Heus er non ejfet: Nc$ fe ipfum negarepoteft, 19t loquitur Paulus, quid fe ipfrn negare eft k veritdte cadere%e# i »eritdt Deus, atep ita d veritdte caiere, 4 Deo e& cadere, praterednec defed;um, ncc factum infetfum, nec miuftitiam 3aucaliud genus peccari er c. quandoquidem » quihec Hctvm facevcpoffe aJfeYerat, Deum non omnipotenttm [cd impotentem aßerit, quippequi fuam bonitatem fuumcp eße confervare non poffet dtep aieo non om*nia pofibilid pojfet. XX V.

Qitod autem eiusmoii aDeo fieri non poßunt, ddvertendum e$ iinon divin* virtutk mbeciUitatt, fei ipfius rei defecflui, dC quafiiropottiui* tdferibi Achtre; mmcpnon mitwpotens ettDcus, quod

ulfotute impoßilitid nen pofit * Siquldettt pofie impofsibilia, fioncfl pofTe,fed non pofTe, Hemde ea qut contradidionem molvunt,congruentius dici, ipfd ex fe ta lia tjfe , vt non poßint fleri»quam nonpojfe Dcum iUa facere. Sant, vt nemo mbeciÜim affeäwm vocat,quifonos non fidet: Nec Hifirmm duditm,qui colores non audit 3 Cum h<ecnon pcrtmcant ad eiusmodi facultatm obiefid; Ita nec divina potentiddebila cefenda ed, quod'mpoßibilia fimpliciter prxftare nequeat;cmh*c fint extra terminos, at% obietta executrich potentit.

XXVI.Nec ed dirina potentia ad anguflia nofiri fateUeftus eodrftanda,

Vam multa potefiDeu* facere ,qu<e bommis ratio nequit comprehende»re. Epb. 3. 20. qui potens ed facere fuperabundanter lupra omniaqut petrnus aut inteUgmus. Multacp funt fidei myßeria qua mtetie.dus humanas nifi calefti difciplina fit vnftitutus, negabit pojfe tße , li>eet iUa regera non contra fed fupra lumen rationis funt; Vnde Paulusmquit , Sapientiam huius mundi fecit Deus flu I tam ,facicn*do de declarando id ejfe poßibile quod ipfa judicat mpoßibile-

XXVII.Notandm vnfuper ed, non adverfaripotcntU D*i abfolut<e efficere

ea que flbi invicem fubordsnamur, ßquidem vtrumfeEntis ra*tionem habet; Sic Dso poßibile ed, corpus aliquod * quod exfua con*ditionevnvno faltem leeo quovk tempore conßflit, facere emmpr£fens,cum Mi mö loco ejfe er im omnibus lods non contradicant, fed prius fubpoflcriori -cootmeatur. XXVIII.

Orbtnaria Dei potantia , fcu adalioquod attnbutumdivinum ordmata, vtpotc juftitiam * mifericordiam, bom*tatcm, fapientiam &fc. Pfi, qut operatur feeundum eommu-nes leges er caujfts m vniverßtate natura pofitas : Wie Dm diciturmulta non poße ( vt exlapidibus facere panem ) qua abfcluta potfl,Provade ignit idonet materi<e apte congruentercp applicatus non potefinon comburere, quandoquidem id pofcit communis ordinarla lex , quarebus creatis eiusmodi concttrfu exhibet : Abfoluta a. potefi Deut pra tereonfuctimordmem id commune beneficium dencgaie »olmcum Htbraos pueros w fornacc chaldeoru fervant molumes.Sis cti*m,

B * etfi

Augnfc iT*dt c« civit»»y.

Sua, é. fo;SeÄ« 17, P,IX.

i. Cor* u

Ordinär!*potent ixdcfuipUo»

Cen»7*

III.Sabdu do-

ti*.Fm. in na¬

tura. Sc ra¬

tionalem .

Tinipl.quar.8. lib. y.

AriC J.£ :h>, c » "74

Narurali*»

. lV*Suddiviffopor.nar. fin»jnanimatatnSc inaaini.

Rationalis»V.

Snbd, rat»in elici»imp.Sc exequen«

Definiti®potenti«paftiv*»

'*tji Tycm pircere potuißet bomhéus mpenitetttibuf, quosk diluviocavit potentii abfolutJiy non tamen id prtfttre potuil potentia ordi»nar'u, cum iußitia divina, qu£ dttributum Dei ett pxnam ab iütt ex i*gcret. Af<£ htc de mfinita»fequitur Finita.

XXIX.T'mita di CredturM felum pertmens, autNaturalis eft, qua? ai

vnum quid determtnaca ammadvertitur» vt upiits di motumfaltem deorfum; Vi tk certo tempore proferendi uvxs: A ut Ratio»nalis, quae fequitur gradum intelledhialem, quatenus mtcUlettualit , er di vtramcfc contradittionis pdrtem aqualiter fe habet, vt*pote habitum er privationcm , pofltkq; omnibut ad dgenium requifitkietidvtnum attionem fufpenderepotefi, vtm bomine potentia ccgitandi9fcribenii, ambutandi, fiquiiem homo qtundo vult, eogitare ,fcribere9ambuUre potefl>vbi etum vultpoteß eaiem nonfdeere,

XXX.Naturalis dutem k fnanlmatam & anlmatam , $£ ha?c In

vegetancem , fentlentem dt appetentem, quarum iUa homi*ni cum fiirpibus cr brutit ett communis , poßeriores vero duos homocum brutit folw dimittit. XXXI,

Rationalls potentia atia eft Eliclens, alla Imperansalia cxequens T Fliciens ett, qu£ in fe ipfa er elicit aäum mo•do rationaU eftfy vel ipfa ratio formaliter, fett per eflentlamyt intetlettut: vel participativé per concomitanttam vt volun-tdt> Imperdns, ett qu£ wi fe talk non ett fed fud natura obedire potefirationi quid eius regimni fubcfi, vt appttitm fenfitivue, potentia lo»comotivdyideoappetitus hominis Uber ctt.Exequens feu ad fuperiorentfubordmatd, queetiam Obedientialis dici poteß, qu£ exequitur impe¬rium vel motbnem fuperioris agentis attivecooperatur aliterefcnequit opcrari, vt quanio Deut Crcarur£ potentia ad fupernaturalesåttiones dgenidt utitur. XXXII«

Fottntiapaßiva eft prlnclpium in re»quo qu/ppiam po»teft pati ab altero, quatenus alterum , quod in omnibus,nuUts vero vncreat it deprehennitur ; Naw omnes res ßve Corpore£ fivem corpore* cotnparatmt fatta cum Deo (qui folm ett ßmplieißmus

, énqu*

"us quo nuüa ctt paßto, quippequod pdtltur, ficundum quod deficit er im*perfedum efi patiatur, Dm » Optimut Max. ett fumméperfeftw ) di-cuntur compofttne ex potentia er «du i vt Angett , materia prima to>mnes forma er acadentia. M ateria prima ex eße er non ejfe ; Angettex eße er effetitia. XXXIII.

Efteji Potentia paßiva atia Naturalis alia obedtentulis. N*«turalk ett ,qux ab agente naturali in adum naturalem deduti potefinaturaliter, ett velpotentia innata connaturalis fubiecfload ref

eipiendum per cauffas naturales adum, Qga fi fubflantu*lem adum rejfkit fubftant<alis dicitur, qualle efi in oro gaUinaceo

y ad puttum, in fem'me bumano ad bominem : Si acridentalcm, ac*cidencalis df'citur; Nam Omne accidens, quod a Caußa naturali in[ubiefto naturali producitur, habetpotentiam fuam m fubietto iüobabi*Ii, alids natwahter nunquam produccrctur*

XXXIV,vträfe in Remotam pafsivam, qut medunte potentia pro»

xirna im ad im deiueitur ; Et prepinquam, qua nuHa mediantepotentia all i in aäim tranfit difiingritur, e g. in corpore bumano ettpotentia remota fentendi tin nerrk vero propinqua.

XXXV,Cbcdietitialis ett, ab alia extrinfecut adreniente rirtute > prater

fuam naturam in adum dcducitur »*elDei \>et artifick.XXXVI, ,

Diviha? virtuti fubieda Obedientialis, cß fn omnifadibiU, ßve fir privattvum? Sic aqua in caua GahUa potentiaObeiientiali innnum conrerfi fuit: Sive adhue nihil purum*ti negativum. Deo omnia fubieda funt, qui ibi adum ponere potefi per dirinam Cuam potentiam > rbi nihil ett. Hoc modo omnia inprinc'pio nrtute dhina produda funtter adhuc Dcofubijci.eiusq; nutuieptemperare iicuntur, adeo,rt rel ex Upiitbus filios Abraffte fi relittpoßit excitare. X X X V11.

Arci fubieda Obcdientiahsdidtur cum res obedire poffunt operationi anifick, rt artificialk forma m ijs formetur { \t cumtx aurofit torques» Huc rsfe de potentia fequitur uftus.

» J XXXXVW«

1 Saar«?, di£Card,«!, exe»

r.5ubdivifT«por," pafT, i kMit, &bedient*

Gen, 9«

Math« J»f,

SäcuU parsde «Au.

Definitioa&us.

Arl, 10.m,'t. ii.

Arl. IO.Meta. c. 6,

5"ih7.

exc.

f XXXVIIT.Käut dliqudndo rrfjyeftité fumitur, qui aliud däiidtV di tå/J-flv

ptrducit: aliquando abfolutc ; qui eftmcre aäualk , v>f Dm Angetterc. qui rocantur aäuf : Aliqundo pro motu wl operatione k potentiaafti»a,qu<e dicitur inp-ysioc. Ens ergo in atfhi refpecflive fims#ptum eft, quod dirigicur ad potentiam eamqj perScir,habet fe ad potentiam ficut vigilansad dormientem, etdtßcans ad eedifi•cationetn 3 tidens ad babentem rifum tefte A riß- Quicquid tgitur fehabet refyeäu alteriut, vtperfeäio , fink er complemcntum, id dicituraäu ejfe. XXXIX.

Hinc omni quod exiftentiam habet aäm tribuitur 3 infuper omnisaftuf perficitpotentiam, licet omnkpotentia ab aäu non perficttur,eo quod fepe mpeiimentum incurrat, quo minw aäwi femper introdu*ci queat. Qyia certum eä nihil poffe eße doäum, feu quod idem efl,habere aäum doärine, quod ante potentiam fufeipiendi destrinam nonhabuerit, interim tamen omnes homines rationis *fu parcipespotentiamhabent ad doärinam, etidmfimulti propter negligentiam aäu doät nonreddantur. XL,

Dividitur a&usin purum a&um , qui nihil matertaeconnexum habet, &C in adum impurum, qui cum mate#ria connexus eft. Cum Dens CT intettigentieeß*c Angett materideßnt experter, corpora r, naturalia materiam forme coniunäam habe*ant > dubium non eä, quin Dens pr'mario, er inteUigentix fecundario,pro puri/i aäibiK haberi debeant: Forme v corporum naturaliummpu•rk aätbtti annumerande fint, Impurut vel eä Entitatiwecl formalis»

X LI.

Entitativw qui rem ponit extra nihil hl categoria Entitatk. rt eumaftusimpu. deferibit Vicomercatus ». de princ.c, n. ita>quiequii iam exißitsrr m enti- eo ,-pß exiiht, dicitur habere aäum entitatwum, five effentiam k♦a.iviim iX r I f . 41 r

forma habcat, Jlve ex fua entitate, vt materia prrna,X L I f.

Fomalk v*7 eü pr'mut wlfecundus. Hie eil cuiusq; rei ipfaoperatio å forma prodiens j Dicitur jeeundut qua a primo depen*det, reffeäu Operationk, wnDei, ( namjU omnk res Creata zraärn

feem

a-

<ftus in pu¬rum & im«jpuru tu.

r:Subdivifio

tativum

format sm.

II.Subdivifinfor »naI • i'1pn'nium Scfecund um.

fecundin) nee ßceßicttk dltuum,M cum pnntUi diel luv qui pYtctdit ff"cundut qui fequitur. X L 111.

Hie efi, ipfa cuiusq* rei forma, vnde aliqua rei operatioprodityprimUs diäut.quod fit Caujfa fite Principium fecundi. Eftcp vel^byficuu;vt forma Pbyficayel lAetaphyficu*:qui vel efi e(fenti*,vt diffe>vcntU: vel exifientia vt ipfe mcdut fubfifiendi. V<r/ bocpafto: Primus,ditt efi forma fubflantialk,vt arma rational* in bomine,aut accidenta*Via iH fcientia in codetn. XL1V*

Vnde liquet aäum primum alium ejft fubfiantialem alium äcciden«tarium, aäum v feaindum mere acci dentalem judicandum, vtpotecum operatio acCtdentib,meriro annumeretur. Sicartimaaäus fubfiantialis efi, k quo aäus fccundus nutritio profiuit. Sic virtusdäm primus accidentarim efi}kquo appcthus fenfitivi moderatio tanquadäusfecundui promanat. X L V.

Alij difiinäionem iüam aäuum effentU CT exificntite itd defcri•tunt: Aäus eßentid efi, qui rem ita aäuat, vt ei tu ejfentia conftet,qutediffinitione rcprefentatur. Exifientite, efi eadcm formd fcd confidcraUvt efi in materia proprid. X L VI.

Hoc de vtroq; notandum 7 vterfy primus er fecundus aäus efi finkCT complementum, iÜw cuius efi aäus,(ed modo divtrfo* AAusprimus n, G eft forma fubfanrialis comparata ad aAumefi: finis quo: Sed comparata ad materiam, eäfink cumgratia , Siquidem materia efi gratia formte, er efi CT exifiit medianteforma. Sic v, eä forma accidentalk , qu£ e& tantum fink quo, er nonfinu cutuf grati*. Nam accidens efi propter fubftantiamnon contra, Aäus v. fecundustantumeft fink cum gratia ,vnumquodep /J. eft propter fum operationerna

XL VIT,Itli duo aäus ejfrntite er exifientu in aäu puro ( mdximé in D E O,

Häm Angcfi medio modo febabent inter Deum er Creaturos ) non dif•ferunt ,fect in mpuik- Nam !acobus er 1obannes ccmmunem babentaäum ejfcntitclo rationale, non exifientite , quoniam differunt ipfumquod u e. fumppofitüm ex materia er forma conftans , er ipfum quo, ke. Prinopwm k quo eft ratio formalk, nempe a nun 4 rationalk.

XLVIII»

iir,.

Suddivifi©a&us piin?iin Phyfi-cum &: niff«.

uph«

tho,q. 1.

Sua. <3, 4*.Sc, 6, P.Verfor, I,9> q* 4«

Jacob. M,the, 14.

Ver. q, s.'• 9*~

XLVirr.

Denicp atlus qui dicuntur, mperatus, elicitus er aixquatm fic dif*-fere »identur: Imperatus, qui non producitur k toluntate,fed ab alijspotentijs ordinantibus eum ad toluntatto Imperium. hliatut cft m*meinte produdus, tel ti loquuntur caufatus k toluntate. Adxquatus 4»äwtefi, qui Attingit tel apprehendit obiedum totalster.

X LI X.

Attm eftpriorpotctitii : |, Definttione; N<rw iUuicfi difini».tioneprius alio, quod cadit in alterius definitionem: Sed adus rft de de«finitionepotentix; tt potentia xdificativa dicitur qua potejl xdificare,Ergo prior. Perfedione: Vroceßus motw fit ex mpcrfedo adperfcdwm tanquam ad finem»quo accepto res que motetur diciturper»feftaSed adus Pintoek; Ergo potentia pcfeäioneprior,

L.

5, Bonitatc SC cnalttfa: Quod fimpliciter inefl, pritts eß,quam quod fecuniu/m quid: Sed adus in bonto efi fimplicitur Bonus, tnmalto malus,potentia tero fecundum quid.qux non dicitur bena tel mala,niß quando ordmaturad adu/m botum tel malum: Ver fe tero mdiffie»rens adttrumcp- E. Cognitt'one: Per quod tnumquodcß intel»ligitur.iUud prius dicitur alio cognitione; Sed potentia, er tnumquodfeMtelligitur fecundum quod cft 111 adu er perordinem ad adum, quia in<tclledus non reducitur m adum ex fe fed ab obiedo i/nteüigibUi quod cftadu. LI*5, Tempöre i L icet quidem in eodem potentia fit tempore prioradu, tnumquodcj; n, quod fit, prius cft m potentia quam fit adu: Verumtarnen in diterfis er fimpliciter adus cft tempore prior potentia, nihil impotentia paßita exiftens reducit feipfum im adum, fed reducitur m adumper adumh.e. per ens adu ,ttgenerabilereducitur per aliudquod efiadu generans. Vnde Tandem tv\s loco coUigere placet,tnamaliquam neeeßario pr'mam er fepiternam cauffitm effeponendam, qux fitadus purus cr fimpliciter pr'mrn > ntmpe Dem ter opt. Maxmus Undandus wfecuU fcculorm.

DEO SOLI GLORIA.

i : ' •

»■ , . •• • * »<-•- ■?. * , •

• ■ ? , . •' , n « . ' '««.- *•*. . - • • • - - • V.