yÜksekÖĞretİmdekİ sorunlar

YÜKSEKÖĞRETİMDEKİYÜKSEKÖĞRETİMDEKİSORUNLARSORUNLAR

Prof. Dr. İsmail Tosun

Orta Doğu Teknik ÜniversitesiKimya Mühendisliği Bölümü

13 Mayıs 2004

Experience is a hard teacher because she gives the test first, the lesson afterward.

Vernon Law

Deneyim, yaptığımız yanlışlardan çıkarılan derslerin bize kazandırdığı olgunluktur.

DENEYİM NEDİR?

Deneyim, yenilen (ve yenilecek) kazıkların bileşkesidir.

I’m NOBODY!

Nobody is perfect

HİÇBİR SİSTEM MÜKEMMEL DEĞİLDİR

Devletler arasında dostluk değil, çıkar birliği vardır.

YÖK, YOK EDİLMELİDİR

Askeri dönem “kalıntısı” bir kuruluş

Kılık-kıyafet ile ilgili Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanması

Medya (Olumlu gelişmeler üniversitelere, olumsuz gelişmeler YÖK’e malediliyor)

TARTIŞILAN KAVRAMLAR

Demokratikleşme

Özerklik

Akademik özgürlük

DEMOKRATİKLEŞME

Katılımcı demokrasilerde halkın iktidardan memnun olup olmadığı, yapılacak seçim sonunda belirlenir. Üniversiteler ise, çağdaş ülkelerde katılımcı demokrasi kurallarına göre yönetilmezler.

Demokratikleşme

ABD’de, rektör, dekan ve bölüm başkanları göreve seçimle gelmezler. Bu, işin püf noktasıdır, çünkü öğretim üyelerince yapılan seçimler genellikle zayıf liderlerin iş başına gelmesine yol açar. Amerikan sistemi, uzlaşmaya dayanmayan ve popüler olmayan kararların gerektiğinde alınmasına olanak verir.

H. Rosovsky, Bir Dekan Anlatıyor, TÜBİTAK, 1994.

Demokratikleşme

In most countries, there have been efforts to reinforce executive authority of institutional leaders. Key common elements have been a transfer of power to Rector, Vice-Chancellor and other leading administrative figures, and loss of authority and decision-making power on the part of traditional participatory and collegial bodies.

OECD, Changing Patterns of Governance in HigherEducation - 2003

Demokratikleşme

İcranın güçlendirilmesi yerine “demokratikleşme” sloganı altında yetkinin tüm tabana yayılması, dünyadaki gelişmelerle tezat oluşturmaktadır.

Demokratikleşme

Demokrasiyi, üniversitede her konuda “parmak hesabı” ile karar vermek yerine, “ehil” kişilerin görüşlerini özgürce belirtmesi ve bu görüşlere öncelikle itibar edilmesi olarak algılamak gerekir.

ÖZERKLİK

Bir topluluğun, bir kuruluşun ayrı bir yasaya bağlı olarak kendi kendini yönetme hakkı, muhtariyet, otonomi.

Türk Dil Kurumu

Özerklik

Özerklik,

Kimlerin öğrenim göreceği (öğrencisini seçmek) Kimlerin öğreteceği (öğretim üyelerini seçmek) Nelerin öğretileceği (ders programını ve ders içeriklerini belirlemek) Kimlerin mezun olacağı (mezuniyet şartlarını belirlemek) Nelerin araştırılacağı

konularındaki kararların alınmasında, üniversiteninkendi başına yetki sahibi olma derecesidir.

H. Hetherington, University Autonomy, 1965.

Özerklik

Binaların ve tüm araç-gereçlerin mülkiyet hakkına sahip olmak Kredi alabilme yetkisine sahip olmak Bütçesini oluşturma ve öncelikleri doğrultusunda

sarf edebilme Akademik yapısını ve ders programlarını

belirleme Akademik personeli işe alma veya işine son verme Maaşları belirleme Üniversiteye alınacak öğrenci sayısını saptama Öğrenim ücretini belirleme

OECD, Changing Patterns of Governance in HigherEducation - 2003

AKADEMİK ÖZGÜRLÜK

Akademik özgürlük, mevcut kanunlar çerçevesi içinde kalmak ve evrensel akademik normlara uymak koşuluyla, işini kaybetme tehlikesine maruz kalmaksızın, bilinenleri sorgulama ve çelişkili görüşleri ortaya koyabilme hürriyetidir.

UK Education Reform Act – 1988

Akademik Özgürlük

Üniversiteler ile öğretim üyeleri ve yardımcıları, serbestçe her türlü bilimsel araştırma ve yayında bulunabilirler. Ancak bu yetki, Devletin varlığı ve bağımsızlığı ve milletin ve ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği aleyhinde faaliyette bulunma serbestliği vermez.

ANAYASA – MADDE: 130

Tüm YÖK kararları yargı denetimine açıktır.

ÇAĞDAŞ ÜNİVERSİTE OLUŞTURMANIN İLKELERİ

H. ROSOVSKY

Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri

Herşey daha demokratik davranmakla düzelmez.

1. İLKE

Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri

Bir ülkenin vatandaşı olmak nedeniyle sahip olunan haklar ile gönüllü olarak bir kuruluşa katılmanın getirdiği haklar temelde farklıdır.

2. İLKE

Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri

Üniversitedeki haklar ve sorumluluklar, üniversiteye bağlı kalma süresini yansıtmalıdır.

3. İLKE

Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri

Bir üniversitede bilgili olanların söz hakkı daha fazladır.

4. İLKE

Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri

Üniversitede kararların kalitesi, çıkar çatışmasını bilinçli olarak önlemek yoluyla artırılabilir

5. İLKE

Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri

Üniversitedeki örgütlenme yapısı, öğretim üyelerinin idari görevlere ayıracakları zamanı en düşük düzeye indirmelidir.

6. İLKE

Çağdaş üniversite oluşturmanın ilkeleri

Hiyerarşik bir yönetim sisteminin iyi işleyebilmesi için, iyi tanımlanmış bir danışma ve sorumluluk mekanizması şarttır.

7. İLKE

TÜRK ÜNİVERSİTELERİNDEN BEKLENENLER

Üniversite, toplum ve iş piyasasının ihtiyaçlarına duyarlı olmalıdır.

Üniversite yönetimi esnek ve verimli olmalıdır.

Üniversiteler, bilgi tabanlı Türk toplumunun oluşturulmasına öncelik etmelidir.

Üniversiteler, “yarın” endişesi taşımayan hayata güvenle bakan, ülkemizin üretimine katkı yapmaya hazır ve istekli mezunlar yetiştirmelidir.

Türk üniversitelerinden beklenenler

Eğitimde disiplinlerarası alanlara önem verilmeli; “ne yapılacağından” çok, “nasıl yapılacağının” ve “neden yapılacağının” bilinmesinin daha önemli olduğu gözden kaçırılmamalıdır.

Öğrenciler, dünyadaki hızlı gelişmeleri izleyecek düzeyde yeni iletişim teknolojileri becerileriyle donatılmalıdır.

YÜKSEKÖĞRETİMDE YAPILMASI GEREKENLER

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

LİSANS DİPLOMASININ SAĞLADIĞI OTOMATİK HAKLARIN KALDIRILMASI

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

UNVANLARIN ÜNİVERSİTE DIŞINDA KULLANILMAMASI

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

ÖĞRETİM ÜYELİĞİ STATÜSÜNÜN YENİDEN BELİRLENMESİ

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

REKTÖR NASIL BELİRLENECEK?

SeçimSeçimFinlandiya, Fransa, Finlandiya, Fransa, Japonya, Kore, İsviçre, Japonya, Kore, İsviçre, TürkiyeTürkiye

AtamaAtama Avustralya, Hollanda, Avustralya, Hollanda, İsveç, İngiltere, ABDİsveç, İngiltere, ABD

Seçim Seçim Atama Atama Avusturya, Danimarka, Avusturya, Danimarka, NorveçNorveç

REKTÖR BELİRLENMESİ

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

AKADEMİK DEĞERLENDİRME

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

ÜNİVERSİTELERİN FİNANSMANI

ToplumsalToplumsal KişiselKişisel

EkonomikEkonomik

Vergi gelirlerindeki artışVergi gelirlerindeki artış Üretkenlikteki artışÜretkenlikteki artış Tüketimdeki artışTüketimdeki artış İşgücü esnekliğinin artışıİşgücü esnekliğinin artışı Devletten beklenen maliDevletten beklenen mali

desteğin azalmasıdesteğin azalması

Yüksek kazanç düzeyiYüksek kazanç düzeyi İş bulmada kolaylıkİş bulmada kolaylık Yatırımda artışYatırımda artış Daha iyi çalışma koşullarıDaha iyi çalışma koşulları Kişisel/Mesleki hareketlilikKişisel/Mesleki hareketlilik

SosyalSosyal

Suç oranındaki azalmaSuç oranındaki azalma Bağış ve topluma hizmetteBağış ve topluma hizmette

artışartış Vatandaşlık bilincininVatandaşlık bilincinin

gelişmesigelişmesi Sosyal kenetlenmeSosyal kenetlenme Teknolojiye uyum sağlamaTeknolojiye uyum sağlama

ve kullanma becerisininve kullanma becerisinin

gelişmesigelişmesi

Daha sağlıklı ve uzun yaşamDaha sağlıklı ve uzun yaşam Çocuklar için daha iyi yaşamÇocuklar için daha iyi yaşam

koşullarıkoşulları Müşteri olarak daha iyi kararMüşteri olarak daha iyi karar

verebilmeverebilme Kişisel statünün yükselmesiKişisel statünün yükselmesi Daha fazla hobi ve boşDaha fazla hobi ve boş

zaman aktivitelerizaman aktiviteleri

YÜKSEKÖĞRETİMİN GETİRİLERİ

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

AYNI ÜNİVERSİTE İÇİNDE YATAY GEÇİŞLERİN ESNEK HALE GETİRİLMESİ

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

LİSANS PROGRAMLARININ ESNEKHALE GETİRİLMESİ

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

ÖĞRETİM ÜYELERİNİN DOLAŞIMI

Yükseköğretimde yapılması gerekenler

AKADEMİK BAŞARISIZLIK NEDENİYLEAF KANUNU GEREKTİRMEYEN

DÜZENLEMEYE GİDİLMESİ

ÖĞRENCİ “AFFI” İLE İLGİLİ KANUNLAR

TarihTarih Kanun NoKanun No

17 Mart 198317 Mart 1983 28802880

29 Şubat 198429 Şubat 1984 29842984

25 Aralık 198525 Aralık 1985 32483248

10 Aralık 198810 Aralık 1988 35113511

29 Mayıs 199129 Mayıs 1991 37473747

21 Mayıs 199221 Mayıs 1992 38043804

6 Mayıs 19936 Mayıs 1993 39083908

7 Haziran 19957 Haziran 1995 41114111

14 Ağustos 199714 Ağustos 1997 43054305

22 Haziran 200022 Haziran 2000 45844584

ÜNİVERSİTE GİRİŞ SINAVI

Üniversite hazırlık kurslarına yapılan yıllık harcama yaklaşık 1 MİLYAR DOLAR’dır.

Dünya Gazetesi – 12 Ağustos 1999

MESLEKİ VE TEKNİK LİSELERE GİDEN ÖĞRENCİ SAYISI AZALDI MI?

Eğitim-Öğretim YılıEğitim-Öğretim Yılı Öğrenci SayısıÖğrenci Sayısı

1998-19991998-1999 192.786192.786

1999-20001999-2000 134.224134.224

2000-20012000-2001 95.71895.718

2001-20022001-2002 77.38977.389

2002-20032002-2003 71.00071.000

MESLEKİ VE TEKNİK LİSE (DİN ÖĞRETİMİ)

Eğitim-Öğretim YılıEğitim-Öğretim Yılı Öğrenci SayısıÖğrenci Sayısı

1998-19991998-1999 725.756725.756

1999-20001999-2000 803.804803.804

2000-20012000-2001 806.997806.997

2001-20022001-2002 869.969869.969

2002-20032002-2003 910.224910.224

MESLEKİ VE TEKNİK LİSE (DİN ÖĞRETİMİ HARİÇ)

YılYılErkekErkek

TeknikTeknik

KızKız

TeknikTeknik

TicaretTicaret

TurizmTurizm

1998-19991998-1999 367.866367.866 102.379102.379 251.961251.961

1999-20001999-2000 351.292351.292 100.005100.005 255.346255.346

2000-20012000-2001 382.849382.849 108.651108.651 265.365265.365

2001-20022001-2002 392.158392.158 152.424152.424 279.598279.598

2002-20032002-2003 429.680429.680 166.381166.381 275.873275.873

MESLEKİ VE TEKNİK LİSE

DEMOGRAFİK YAPI

Yaş GrubuYaş GrubuNüfusNüfus

20002000 20052005

14 – 1614 – 16 4.265.0004.265.000 3.908.0003.908.000

17 - 2017 - 20 5.614.0005.614.000 5.427.0005.427.000

MESLEKİ VE TEKNİK EĞİTİM AĞIRLIKLI ORTAÖĞRETİM SİSTEMİ

Lisans diplomasının sağladığı otomatik hakların kaldırılması

Mesleki ve teknik liselerin kapasitelerini ve kalitelerini artırmak, bu okullarda görev yapacak öğretmenleri yetiştirmek

İlköğretiminden sonra, beceri ve yetenekleri doğrultusunda öğrencilere yönlendirme yapılması

İlköğretim ve ortaöğretim sonunda eleme sınavlarının yapılması

MESLEK LİSESİ MEZUNLARI, GENEL LİSE MEZUNLARI İLE EŞİT ŞARTLARDA GİRDİKLERİ SINAVDA BAŞARISIZ OLMAKTADIR.

Giriş sınavında başarısız olan lise birincilerinin yaklaşık % 75’i, mesleki ve teknik lise birincisidir.

1998 YILI GİRİŞ SINAVI SONUÇLARI(İki Aşamalı)

19.117 teknik lise mezunundan 345’i, 175.269 endüstri meslek lisesi mezunundan 658’i mühendislik programlarına yerleşmiştir.

İletişim meslek lisesi çıkışlı 361 adaydan iletişim fakültelerine yerleşenlerin sayısı 6’dır.

Sınava giren 495.126 meslek lisesi çıkışlı adaydan 139.734’ü yeni mezundur. Yeni mezunlardan lisans programlarını kazananların sayısı 7.428’dir.

YılYıl SayıSayı %%

19951995 28.90928.909 42,242,2

19961996 32.78432.784 41,341,3

19971997 38.48638.486 38,238,2

19981998 32.92232.922 37,237,2

19991999 48.48948.489 48,448,4

20002000 56.67456.674 53,653,6

20012001 64.07664.076 54,154,1

MYO’LARA YERLEŞEN MESLEK LİSELİLER

YılYılÖğretmenÖğretmen

LisesiLisesi

İmam Hatipİmam Hatip

LisesiLisesi

19981998 2.9562.956 3.3853.385

19991999 4.2514.251 315315

20002000 4.4624.462 639639

20012001 4.5334.533 541541

20022002 5.3385.338 374374

ÖĞRETMENLİK PROGRAMLARINAYERLEŞENLER