4.Örnek Olay Çalışması Lastiklerin Sürüş Güvenliği İçin Önemi:

Finlandiya’da ilginç şeyler gördüm!

Tartışma Soruları: • Olası sorunlar neler olabilir?• Belirlediğiniz sorunların nedenlerini

açıklayınız? Söz konusu olabilecek tehlike faktörleri hangileridir?

• Bu tehlikelerden korunmak için olay kişilerine düşen sorumluluklar nelerdir?

• Bu hikayede hangi trafik güvenliği kurallarının kaza ve kayıplardan koruyucu olacağını belirtiniz.

Bu örnek olay Elif Sungur tarafından gerçek bir hikayeye dayanılarak yazılmıştır.

Selin ve Emre, Finlandiya'dan dönen arkadaşları Burak'ı görmeye gidiyorlardı. Aylardır

özledikleri arkadaşlarını görmenin heyecanıyla hızlı hızlı yürüyorlardı.- Keyfim kaçtı sabah sabah, babamla tartıştık. Tutturdu, "Bu hafta kış lastiklerinitakacağız" diye. "Baba" diyorum, "Daha kar yok. Ne gerek var kış lastiklerine?

DahaBurak'ı göremedim. Gelemem ben..." Olmaz efendim, soğuklar başlayınca illa karlastiklerini takacakmışız. "Ertelenemez bu iş" dedi, başka da laf ettirmedi!- Aman, Rıfat amcanınki de işgüzarlık. Ortada kar yok daha. Gel, şuradan karşıyageçelim.- Aaa, baksana şu arabaya! Ay, çarpacak bize bu! Kontrolünü kaybetti. Kaçalım!Selin ve Emre üstlerine gelen otomobilden son anda kurtulurlar.- Amca, ne yaptınız, ezecektiniz bizi!- Afedersiniz çocuklar. İyi misiniz? Ben de anlamadım ne olduğunu ve kaydım bir

anda.- Ah Kamil ah, iyi misiniz çocuklar? Nasıl kaydık öyle? Geçmiş olsun. Keşke şu kış

lastiğialma işini ertelemeseydin Kamil. "Daha kar yağmadı, öbür ay takarız" deyip

durdun. Baknasıl kaydık! Boşuna demiyorlar, "Hava sıcaklığı +7 derecenin altına indiğinde

kış lastiğikullanmak lazım" diye. Ezecektik çocukları...- Teyzeciğim, sakin olun. İyiyiz biz. Yalnız garip tesadüf, daha bu sabah bizim

evde de kışlastikleri konuşuldu. Babam, "Soğuklar başladı mı takmak lazım" der hep. Biz de

buakşam gideceğiz değiştirmeye lastiklerimizi.- Babanız çok haklı evladım. Tekrar geçmiş olsun, sanırım biz de gideriz bu

akşamlastikçiye. Değil mi Kamil bey?Selin ve Emre yollarına devam ederler...- Burak'ın evi şu değil miydi? Geldik bile.Selin, Emre ve Burak uzun bir aradan sonra yeniden bir araya gelirler...- Hoş geldiniz. Çok özledim sizi, geçin.- Biz de çok özledik Burakcığım. Bir bardak su alabilir miyim? Durduk yerde

araba altındakalıyorduk aşağı sokakta, hala inanamıyorum.- Geçmiş olsun, ne oldu?- Otomobil kaydı ve üzerimize geldi. Zor kurtulduk. Babam, "Artık kış lastiği

takmalıyız"demekte haklıymış. Yağışlı ve soğuk havada da yol tutuşunu artırıyormuş. Kış

lastiğitakmak için kar yağmasına gerek yokmuş.- E tabii. Finlandiya'ya gittiğimde ilk öğrendiğim şeylerden biri bu oldu. Gittiğim

okuldatanıtım toplantısı yaptılar. Sıcaklık +7 derecenin altına düştüğünde herkes kış

lastiğinitakıyor. Bu lastiklerin diş derinliği daha fazla ve aracı yönlendirme kabiliyeti ile

frenemniyeti de daha iyiymiş. Orada olduğum süre boyunca her yer kar buzken bile,

bir keresıkışıklık, trafik kazası görmedim biliyor musunuz! Herkes rahatça kullanıyor

arabasını.- Aklım almıyor, o soğukta nasıl hiçbir şey yokmuş gibi sürüyorlar! İnanılır gibi

değil...- Rıfat amca haklı işte. Kış lastiği takmadan çıkmıyorsa, bir bildiği vardır.

Doğrusunusadece Finliler biliyor değil ya! Burada da konunun önemini bilenler artacak

elbette. Sahi,Rıfat amcayı da, Belgin teyzeyi de çok özledim. Nasıllar?

Örnek olay konusu Örnek olayın içeriği Müfredata göre ilgili kazanım numarası

Sağlayacağı kazanım

4. Lastikler ve durma sistemlerinin önemi

Kış lastikleri 13,15 - Güvenli yolculuk için gerekli önlemleri alır.- Hız kurallarına uymanın önemini açıklar

Lastikler neden önemli?

• Lastiklerin doğru şekilde şişirilmesi virajlarda aracın tutuş performansı için çok önemlidir

• Fark edilmeyen basınç kaybı ve lastiğin az şişmiş olması durumunda aracın ağırlığı, lastik sırtının dış kısmı üzerine biner ve basıncın lastiğin genişliği boyunca eşit olarak yayılmasına engel olur

• Lastik döndükçe yan duvarın olması gerekenden daha fazla ısınması, hem performansı hem de güvenliği olumsuz olarak etkiler

• Lastikleri az şişirmek basıncın, yol üzerinde eşit derecede dağılmaması anlamına gelir. Bu durum, lastiklerin yol tutuşunu engeller ve özellikle ağır yüke sahip araçların sürüşünü olumsuz etkiler. Durma mesafesi uzar ve viraj alma becerisi azalır

Lastiklerin kontrolü

• Lastikler, günlük süreçler nedeniyle hava basıncını kaybedebilir. Yapılan araştırmalar, araçların yüzde 64’ünden fazlasının lastiklerindeki hava basıncının az olduğunu göstermektedir

• Sıcaklık: Yaz aylarındaki sıcaklık, lastiklerin hava basıncını da artırmaktadır. Bu nedenle lastik basıncı sadece lastiklerin ‘soğuk’ olduğu durumlarda kontrol edilmelidir. Ayrıca araçta lastiğin patlaması halinde veya lastik içerisindeki hava basıncının tamamen bitmesi sonrasında bile maksimum 80km/saat hızla 80 kilometre yol gidebilen modern lastikler kullanılmıyorsa, yedek lastiğin de havasının kontrol edilmesi gerekir

• Lastiklerin diş derinliği: Sürücüler hava basıncına ek olarak, lastiklerinin durumunu da kontrol etmelidir. Yola çıkmadan önce lastiklerin dişlilerinin aşınıp aşınmadığını kontrol edilmelidir. Özellikle aracın ıslak zemin üzerindeki performansı açısından yeterli derinliğe sahip olduklarından emin olarak yola çıkılmalıdır

• Ağır yükler aracın manevra kabiliyetini azaltır: Tatile çıkmak genellikle ailenin ve ağır bagajların araca yüklenmesi anlamına gelir. Sadece ağır yükler bile aracın manevra kabiliyetini azaltır. Ağır yük, karavan veya römork çekme, araç ve lastiklere ekstra yük bindirir. Aracın yolcu ve bagajlar ile tamamen doldurulmuş olması halinde, kullanım kılavuzu doğrultusunda lastik basıncının artırılması gerekmektedir

• Az şişirilmiş lastikler masrafa neden olur: Az ya da fazla şişirilmiş lastikler, tüm dişli alanını eşit oranda kullanamaz. Her iki durumda da lastiğin kilometre performansı düşerken lastiğin dişlisi hızla ve düzensiz bir şekilde yıpranır. Normalden az hava ile şişirilmiş lastikler daha fazla enerjiye ihtiyaç duyması nedeniyle yakıt tüketimini artırır

Lastikler tekmelenerek değil, hava basıncı ve diş derinliği ölçülerek kontrol edilir

• Trafik güvenliği ile ilgili yanlış bilinen konulardan biri de kış lastiği kullanımı hakkındadır.

• Doğu ve Orta Anadolu bölgeleri hariç ülkemiz bir kar ve sert kış ülkesi olmamasına rağmen, yaygın kanaatin aksine, kış lastiği bizim ülkemizde de trafik güvenliği için önemlidir.

Kış lastiği ve trafik güvenliği

• Kış lastiği kullanımının en büyük avantajı,beraberinde getirdiği yol güvenliğidir.

• Isının +7 derecenin altına düşmesiyle birlikte kış lastiklerinin kullanılmaya başlanması, kar yağmasının beklenmemesi tavsiye edilmektedir.

Sadece karda değil

Sürücüler zorlu kış koşullarında kış lastiklerini kullanarak şunları sağlayabilirler:

• Daha fazla fren emniyeti• Aracı yönlendirme kabiliyeti• Üstün çekiş• Etkin su boşaltımı• Islak ve buzlu zeminlerde yola tam temas• Suda kızaklamaya karşı direnç• +7C'nin altında bile yola iyi tutunma

Kış lastiklerinin avantajları

• Yaz  lastiklerinde  kullanılan  kauçuk, +7C'nin altında tutunma özelliğini kaybeder ve karlı - buzlu  yollarda performans düşüklüğü ortaya çıkar. Oysa, kış lastiklerinde kullanılan özel kauçuk sayesinde, lastik +7C'nin altında da tutunma özelliğini korur.

• Kış lastiğinin diş derinliği yaz lastiğine göre daha fazladır. Böylece kış lastiğinin karlı ve buzlu zeminde yol tutuşu artar. Bu da sürücüler için güvenli sürüş performansı anlamına gelmektedir.

Güvenli sürüş performansı

Kış lastiği seçerken nelere dikkat edilmelidir?

• Lastik  tercihi  yapılırken aracın özelliklerine, sürücünün kullanım biçimine ve yaşanan bölgedeki mevsim  koşullarına  göre  karar verilmelidir.

• Yaşanan bölgede kış koşulları çok zorlu ve sert geçiyorsa, çivilenebilir kış lastikleri tercih edilebilir.

• Kış  lastikleri, en zorlu kış koşullarında bile sürücülere maksimum güvenlikve ideal sürüş konforu sağlar.

Hız

Çarpışma anındaki hız

- 50 km/saate çıktığında, etkileyecek çarpışma 3’üncü kattan

- 70 km/saate çıktığında 6’ncı kattan

- 90 km/saatte ise 10’uncu kattan düşmeye eş olacaktır

Hız ve ölümcül yaralanmalar

Speed management: a road safety manual for decision-makers and practitioners.Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008

• Dünyanın en güvenli otomobilleri, emniyet kemeri takılı ve hava yastığı açıkken 70 km/saat hıza kadar can güvenliği sunabiliyor

Hıza bağlı olarak:•Çarpışma olasılığı artar•Tepki mesafesi artar•Durma mesafesi artar•Çarpışmadan kaynaklanan kuvvet artar•Yaralanmaların ciddiyeti yükselir•Sürücü, hatalarını telafi edecek zaman bulamaz

13

Hız ve fren mesafesi

Kaynak: Speed management: a road safety manual for decision-makers and practitioners. Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008.

• Yüksek hızda araç kullanma davranışı, kaza sayısı üzerinde doğrudan etkide bulunan çok önemli bir trafik ihlalidir

• Hız arttıkça aracın kontrol edilmesi de o oranda güçleşir

• Aracın hızını kontrol etmek, kazaları önleyebilir ve meydana gelebilecek kazalarda oluşabilecek zararı ve kayıpları azaltır

• Güvenli takip mesafesi de hızla orantılı katlanarak artar

Bunu biliyor muydunuz?90 km/s hızla giderken çarpışmanın etkisi, bir binanın 10’uncu katından düşmek gibi bir etki yaratır

30 km/s hızla giderken 13 metre ileride yola bir çocuk çıkarsa, ona çarpmadan durabilirsiniz. Ama 40 km/s hızla gidiyorsanız 13 metrede duramaz ve çocuğa çarparsınız.

Yaya olarak hıza karşı dikkatli olmalı

• Bazı cadde ve yollar daha fazla tehlike taşır• Bunlar izin verilmese dahi, daha yüksek hızların gerçekleştiği

geniş bulvarlar ve katlı kavşakların yer aldığı kesimler olabilir• Ne yazık ki, böyle yerleştirilmemeleri gerektiği halde, bu yollar

okulunuzun ya da mahallenizin yakınından, her gün bisiklete bindiğiniz sokakları kesen bir biçimde de geçiyor olabilir

• Bu çok tehlikeli kesimlerin varlığından haberdar olunuz• Zorunluluğunuz yoksa, bu yolları hiç bir şekilde kullanmayınız.

Bu yollardan, sizin sokaklarınıza dönen sürücülerin, hiç de hakları olmadığı halde alışkanlıklarını sürdürerek hızlı araç kullanmaya devam edebileceklerini unutmayınız

• Bu daha az tehlikeli zannettiğiniz sokaklardaki gizli tehlikelerden biridir

• Yüksek hızlar, sürücülerin durma mesafelerini artırdığından ve çarpışmalarda daha ölümcül sonuçlar yarattığından son derece tehlikelidir

10 = 44

•50 km/s ve 60 km/s ile yan yana giden arabaların yoluna aniden bir çocuk çıkarsa, 60 km/s hızda seyreden araç, diğer araca göre çocuğa 44 km/s daha hızlı gidiyormuş gibi çarpar•10 km/s hız farkı, aracın tamponunda çarpma anında 44 km/s bir fark oluşturur•Hızı kontrol etmek, biraz daha yavaş gitmek kazalardan ve kaza etkilerinden korunmak için çok önemlidir

Bunu biliyor muydunuz?

Saatte 35 km hızla araç kullanırken 104 derecelik

bir açı içinde kalanları görebilirken, 100 km/s

hızda sadece 42 derecelik açı içinde kalanları

görebiliriz. Buna tünel etkisi denir.

Hız ve ölümcül yaralanmalar

Speed management: a road safety manual for decision-makers and practitioners.Geneva, Global Road Safety Partnership, 2008

Çarpma hızı (Km/s)

Motorlu taşıtların bir yayaya çarpması sonucunda

ölme olasılığı

Motorlu taşıtların bir yayaya çarpması sonucunda ölme olasılığı;

•30 km ile çarpma durumunda ölüm olasılığı çok düşükken, 50 km/saatten itibaren ciddi artış göstermektedir

Hız ihlalinin miktarı

•Belirtilen hız sınırının saatte 10-15 kilometre üstüne çıkılması:

•Kaza sonucunda meydana gelen yaralanmaların ciddiyetini artırması açısından yüksek öneme sahiptir•Uç değerlerdeki hız ihlallerine göre daha önemlidir

•Çünkü, daha sık karşılaşılmaktadır•Sürücü tarafından zararsız gibi algılanabilecek hız ihlallerinden kaçınılmalıdır

Düşük hızın faydaları

• Tehlikeli durumları fark etmek için sürücüye daha çok zaman tanır.• Tehlikeli duruma tepki verilirken aracın kat ettiği mesafe azalmış olur.• Frene bastıktan sonra durmak için ihtiyaç duyulan mesafe azalmış olur. • Çarpma öncesinde diğer yol kullanıcılarının, aracın hızını tahmin edebilme imkanı artar. • Diğer yol kullanıcılarının bir çarpışmadan kaçınmak için daha fazla şansı olur.• Sürücünün, aracın kontrolünü kaybetme ihtimali azalır.