telematica diensteninnovatie in de creatieve en financiele sector 1.0[1]
Post on 12-May-2015
2.540 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Diensteninnovatie in de creatieve en financiële sector
People driven, ICT empowered
Colofon
Datum : 19 november 2008 Versie : 1.0
URL : https://doc.telin.nl/dsweb/Get/Document-93579Toegangsrechten : Consortium
Status : Definitief
Overzicht partners
Businesspartners ABN AMRO
Adidas
Agrioportal
Alfa & Ariss
Almende
Anachron
ANP
Beeld & Geluid
BiZZdesign
Certipost
CycloMedia
De Volkskrant
DNB
DNV/Cibit
Endemol
Equens
Ericsson
Fabchannel
Games Factory Online
HFC
IBM
IDTV
IMNederland
ING Bank
Innopay
iOpener
Logica
Lost Boys
Media Republic
Mediamatic
NEC
Nienhuis
Noldus
Noterik
NVB
NYOYN
Philips
Philips Design
Rabobank
Royal Haskoning
Serious Toys
Service2Media
SNS Bank
STBY
SURFnet
Tam Tam
The Patchingzone
V2_
Vodafone
Waag Society
W!Games
Wizard Web Solutions
WMC
Kennispartners CWI
CeTIM
CTIT
Deltares
Erasmus Universiteit
Saxion Hogescholen
HKU
Hogeschool Rotterdam
Hogeschool Utrecht
IRT-München
NIRICT
Universiteit Twente
Telematica Instituut
TILT
TNO
TU Delft
TU Eindhoven
Universiteit Leiden
Universiteit van
Amsterdam
Vrije Universiteit
Overige partners ECP.nl
ExSer
Dutch Game Garden
ICT~Office
ICTregie
iMMovator
NWO
Platform Elfa
SIA
Telematica Instituut
TNO
I
Samenvatting
De Nederlandse dienstensector vormt 70% van het bruto binnenlands product en het overgrote deel van de groei van de werkgelegenheid in de afgelopen tien jaar komt voor rekening van de dienstensector. De dienstensector is aan grote veranderingen onderhevig, vooral vanwege de liberalisering van markten en de invloed van nieuwe technologie. Bedrijven en instellingen worden geconfronteerd met enorme gedragsveranderingen aan de zijde van de consument in het digitale tijdperk. Burgers en consumenten hebben beschikking over technologie die hen als individu in staat stelt actief waarde te creëren in de maatschappij. Bovendien speelt ICT een drijvende en disruptieve rol bij de vernieuwing van producten, diensten en verdienmodellen.
Bedrijven en instellingen uit de sleutelgebieden creatieve industrie en de financiële sector bundelen met dit innovatieprogramma hun plannen op het gebied van diensteninnovatie & ICT.
De creatieve industrie concentreert zich daarbij op het groeidomein van creativiteit & ICT. De collectieve ambitie is om van Nederland de European Hub for Smart Content, Experiences and Connectedness te maken, een omzetgroei van € 7.900 miljoen te realiseren, het aantal startups en mid-size bedrijven op het gebied van cross-mediale content in acht jaar te verdubbelen, het aantal product- en dienstenintroducties op het gebied van Lifestyle met 6% per jaar en de portefeuille van creatieve toegevoegde waardediensten bij ICT dienstverleners met 10% per jaar te laten groeien.
De sector streeft naar onzichtbare en intuïtieve technologie in producten en diensten. Informatie, communicatie en media vormen het hart van deze producten en diensten. De nieuwe consument verandert bovendien snel: interactie en op maat gemaakte gepersonaliseerde dienstverlening is cruciaal om aan de consumentenverlangens te voldoen. Tenslotte wil de sector een knellend probleem aanpakken: het verbinden van drie nu nog teveel gescheiden ‘werelden’, het creatieve MKB, de creatieve maakindustrie en excellente kennisinstellingen. Juist in deze verbinding ontstaan immers de kansen voor economische groei en innovatie.
De ambitie is uitgewerkt in drie sterke, onderling samenhangende, groeidomeinen: Content, Experience en Connectedness. Op het gebied van Content ambieert de sector een internationaal leidende positie in het contentvolume dat wordt opgeslagen, verrijkt, ontsloten en gedistribueerd. Op het gebied van Experience streeft de sector naar een internationaal centre of excellence van lifestyle en workstyle producten en diensten. Op het gebied van Connectedness wil de sector voorop lopen in de internationale transitie van infrastructuurgerelateerde dienstverlening naar creatieve toegevoegde waardediensten.
De financiële sector heeft financial logistics als speerpunt gekozen in de innovatieagenda van het Holland Financial Centre. De ambitie is om Nederland het internationale centre of excellence op het gebied van financial logistics te maken, om internationaal de meest efficiënte verwerking van waardeberichten en een internationaal leidende positie op financieel logistieke toegevoegde waarde diensten te realiseren. Een ambitie die moet leiden tot een groei van meer dan €950 miljoen per jaar en een jaarlijkse administratieve lastenverlichting van €600 miljoen per jaar voor het Nederlandse bedrijfsleven.
II
Financial logistics is een sterk groeiende markt, die vraagt om preconcurrentiële samenwerking tussen partijen. De komst van de Single Euro Payments Area (SEPA) laat nationale betaalmarkten opgaan in een Europese markt voor betalingen: 315 miljoen consumenten en 17 miljoen bedrijven gaan gebruik maken van elektronische betaalmiddelen en nieuwe concepten zoals iDEAL en e-invoicing. SEPA heeft een grote impact op de verhoudingen op de Europese betaalmarkt. De markt voor pinbetalingen is volumegestuurd en de nationale betaalmerken ontbreekt het aan voldoende schaalgrootte om de concurrentie met bijvoorbeeld VISA en Mastercard aan te aan. Een knelpunt is echter dat een volwaardig en krachtig pan-Europees alternatief voor de Amerikaanse maatschappijen op dit moment ontbreekt, terwijl het domein juist voor de Nederlandse financiële sector relatief belangrijk is. De kansen en uitdagingen liggen niet alleen op de betaalmarkt. Financial logistics diensten worden ‘tradeable goods’ en dit creëert grote kansen voor innovatieve hoge toegevoegde waarde diensten gericht op de gehele financiële keten van bedrijven. Dat vereist een sterke samenwerking, gemeenschappelijk optreden binnen Europa, standaardisatie en het kunnen benutten van de vernieuwingskracht van challengers in de sector.
De ambities voor beide gebieden sluiten goed aan bij de door het Innovatieplatform gekozen positionering van Nederland als Portal to Europe en bij de ambitie van het Innovatieplatform om Nederland tot de meest creatieve economie van Europa en behorend tot de top drie van de wereld te ontwikkelen.
Als vervolg op het advies van de Strategische Adviescommissie Innovatieprogramma’s van het ministerie van Economische Zaken over het diensteninnovatie en ICT initiatief (in juni 2008 behandeld) is intensief gewerkt aan het realiseren van focus en massa binnen deze sectorale toespitsing. Daarmee bundelt dit programma drie parallelle initiatieven:
1. De plannen om te komen tot een innovatieprogramma voor de dienstensector onder de naam Service Innovation — people driven, ICT empowered.
2. De ontwikkeling van de innovatieagenda van het Holland Financial Centre ter versterking van de positie van Nederland als financieel centrum.
3. De strategische onderzoeksagenda van het IIP Create als platform voor innovatie in dat gedeelte van de creatieve industrie waar technologie een drijfveer voor innovatie is.
De realisatie van de ambities van het innovatieprogramma kan grote betekenis hebben voor andere domeinen. Bovendien zullen naar verwachting verschillende technologieconcepten en dienstverleningsconcepten snel hun weg vinden naar andere sectoren, zowel in de industrie als de dienstverlening. In totaal scharen ruim 50 bedrijven zich nu achter dit initiatief. Dit betekent dat zij niet alleen zelfstandig investeren, maar tevens het belang onderkennen van gezamenlijk optreden, vanwege de meerwaarde die dit voor hen kan hebben. Die meerwaarde moet komen uit gezamenlijke onderzoeksinspanningen, maar ook uit gezamenlijke promotie, standaardisatie, infrastructuurontwikkeling, opleiding en arbeidsmarktbewerking. Juist in deze sectoren, waar geen grote traditie van R&D en innovatief optreden bestaat, is het essentieel dat een innovatieprogramma van meet af aan stuurt op de effecten over de gehele keten van kennisontwikkeling tot toepassing. De investeringen van de bedrijven gaan in ongeveer gelijke mate naar industrieel onderzoek en waardeversnelling (valorisatie). Tevens wordt in beperkter mate door de bedrijven geïnvesteerd in wetenschappelijke kennisontwikkeling en onderwijs. Van de overheid vragen wij een bijdrage in alle drie programmaonderdelen, relatief aflopend van kennis naar toepassing.
III
Het programma loopt 8 jaar, onderscheiden in twee fasen van 4 jaar. In totaal gaat het om een investering van €61 miljoen jaarlijks gedurende de eerste vier jaar, met een gewenste bijdrage van de overheid van bijna €25 miljoen per jaar.
IV
Inhoudsopgave
1 Diensteninnovatie in de f inanciële en creatieve sector 1 1.1 Economisch en maatschappelijk belang van diensteninnovatie is groot 1 1.2 Focus op twee sleutelgebieden: creatieve en financiële sector 1 2 Visie en strategische agenda voor de creatieve sector 3 2.1 Programmafocus: Creativiteit en ICT 3 2.2 Analyse: gezonde basis, grote kansen, veel dynamiek, snelheid van handelen
noodzakelijk 7 2.3 Ambitie: een internationale koppositie in de creatieve industrie 12 2.4 Het pad naar de ambitie: focus op drie business hotspots 13 3 Visie en strategische agenda voor de f inanciële dienstverlening 19 3.1 Programmafocus: financial logistics, drijfveer voor innovatie 19 3.2 Analyse: excellente infrastructuur en startpositie kan leiden tot koppositie in
innovatieve financial logistics diensten 24 3.3 Ambitie: Nederland is de Europese Hub voor financial logistics 29 3.4 Het pad naar de ambitie: focus op vier business hotspots 30 4 Het innovatieprogramma 35 4.1 Opzet van het programma 35 4.2 Uitwerking programma-aanpak Creatieve sector 35 4.3 Uitwerking programma-aanpak Financial logistics 46 4.4 Meerwaarde van het programma door generieke uitdagingen en knelpunten
en spill-over naar andere sectoren 54 5 Governance en f inancieel kader 57 5.1 Governance 57 5.2 Financiering 57
V
1 Diensteninnovatie in de financiële en creatieve sector
1.1 Economisch en maatschappeli jk belang van diensteninnovatie is groot
De Nederlandse dienstensector is groot: dienstensectoren dragen voor circa 70% bij aan het bruto binnenlands product en de groei van de werkgelegenheid tijdens de afgelopen tien jaar komt grotendeels voor rekening van de dienstensector. Nederland heeft zich daarmee ontwikkeld tot een diensteneconomie. Een sterk competitieve en groeiende diensteneconomie is cruciaal voor de toekomstige welvaart van Nederland.
In een analyse van toekomstscenario’s voor 2040 constateert het CPB dat de echte banenmotor te vinden is bij de commerciële dienstensector. Daarbij wordt het onderscheid tussen industrie en diensten steeds minder relevant: de industrie verschuift in de waardeketen naar het leveren van kennisproducten (R&D, ontwerp, marketing) en de dienstensector verschuift naar internationaal verhandelbare ‘producten’1.
De productiviteit in Nederland is historisch hoog maar heeft al sinds 1990 een minder grote versnelling laten zien dan in vergelijkbare landen. Een voortdurende stijging van de productiviteit, mogelijk gemaakt door de introductie van nieuwe innovatieve diensten, een slim gebruik van nieuwe informatie- en communicatietechnologie2, het faciliteren van nieuwe start-ups en een stevige groei van het midden en klein bedrijf kunnen de groei van de diensteneconomie aandrijven.
Het stimuleren van innovatie in de commerciële dienstverlening is niet alleen voor private dienstverlenende bedrijven belangrijk. De (semi)publieke sector heeft hierbij niet alleen groot belang als grote klant, maar vooral ook omdat het zelf een grote dienstverlener is en voor grote uitdagingen staat. Het belang van kruisbestuiving tussen het innovatieve bedrijfsleven en een innoverende dienstverlenende overheid is groot3.
1.2 Focus op twee sleutelgebieden: creatieve en f inanciële sector
De innovatieagenda van Nederland wordt in hoge mate bepaald door de strategische keuze om te investeren in een beperkt aantal economische sleutelgebieden van Nederland. Binnen de dienstensector zijn dat de creatieve en financiële sector. In beide sleutelgebieden speelt informatie- en communicatietechnologie (ICT) een drijvende en veelal disruptieve rol bij de innovatie van producten, diensten en de verandering van verdienmodellen. Bedrijven en instellingen uit deze twee sleutelgebieden hebben hun krachten gebundeld om te komen tot dit voorstel voor een innovatieprogramma dat tot doel heeft de komende jaren een beslissende slag te maken in de internationale concurrentiekracht van deze bedrijven en sectoren, gebruik makend van mogelijkheden die ICT daar toe biedt.
bedrijven uit de creatieve en de financiële sector bundelen hun krachten bij het vormen van een visie en ambitie op diensteninnovatie in hun sleutelgebied.
Bij dat streven hebben ze een focus aangebracht op duidelijk omschreven doelen die aansluiten bij de sterkten van onze commerciële activiteiten. Binnen de financiële sector
1
gaat het daarbij om het groeidomein Financial Logistics en binnen de creatieve sector om het realiseren van de potentie van Nederland als European Hub for Smart Content Experiences and Connectedness. Deze focus sluit goed aan bij de door het Innovatieplatform gekozen positionering van Nederland als Portal to Europe.
De gekozen sectoren hebben op het eerste oog weinig gemeenschappelijk. Toch blijken er veel gemeenschappelijke ambities en uitdagingen te zijn op het gebied van diensteninnovatie en ICT in beide sectoren: beide sectoren worden in hoge mate geconfronteerd met grote gedragsveranderingen aan de zijde van de consument in het digitale tijdperk. De gemeenschappelijkheid uit zich ook bij specifieke vraagstellingen op het gebied van digitale identiteiten en het afhandelen van (digitale) transacties. Tenslotte is de ontwikkeling van kennis op het gebied businessmodellering in beide domeinen noodzakelijk.
Als vervolg op het advies van de Strategische Adviescommissie van het ministerie van Economische Zaken over het diensteninnovatie en ICT initiatief (in juni 2008 behandeld) is er intensief gewerkt aan de verdere toespitsing op de thema’s financial logistics en de creatieve sector. Daarmee bundelt dit programma drie parallelle initiatieven:
1. De plannen om te komen tot een innovatieprogramma voor de dienstensector onder de naam Service Innovation, people driven, ICT empowered4.
2. De ontwikkeling van Holland Financial Centre ter versterking van de positie van Nederland als financieel centrum en de in dit kader in gang gezette discussies over de innovatieagenda voor de financiële sector5.
3. De strategische onderzoeksagenda van het IIP Create dat zich manifesteert als platform voor innovatie in de creatieve industrie, net name voor dat gedeelte waarin technologie een drijfveer voor innovatie is6.
De in de betreffende stukken beschreven visies op de genoemde sleutelgebieden vormen een belangrijke achtergrond voor het onderhavige plan.
De ambities en resultaten van dit innovatieprogramma hebben ook nadrukkelijk betekenis buiten de sleutelgebieden. Daarom wordt intensief samengewerkt met publieke dienstverleners, het ministerie van Binnenlandse Zaken en het ministerie van Economische Zaken en wordt de verbinding gelegd tussen dit programma en de ambities van de Rijksbrede ICT Agenda. Tevens loopt het gesprek met de zorgsector en het ministerie van VWS over de verbinding van dit programma met de innovatieagenda van het Zorg Innovatie Platform.
In hoofdstuk 2 wordt allereerst de visie en strategische agenda voor de creatieve industrie nader uitgewerkt en in hoofdstuk 3 wordt dit gedaan voor de financiële sector. Het innovatieprogramma voor beide onderdelen is beschreven in hoofdstuk 4, inclusief cross-sectorale effecten. Governance en financiën staan centraal in hoofdstuk 5.
2
2 Visie en strategische agenda voor de creatieve sector
2.1 Programmafocus: Creativiteit en ICT
In macro economisch perspectief ontstaat er een nieuwe economische discipline7: de creatieve industrie die designproducten en diensten levert met grote toegevoegde waarde, die content verrijkt met geavanceerde toegevoegde waarde diensten voor zakelijke dienstverleners en die zich concentreert op het creëren van ervaringen en verwachtingen die aansluiten bij de levensstijl van mensen.
Nederland kent een enorme bedrijvigheid op het brede veld van de creatieve industrie. Wereldberoemde spelers als Viktor&Rolf, Marcel Wanders en Rem Koolhaas zijn vaandeldragers van de Nederlandse creatieve industrie. De producten van TomTom vallen op door hun design en aandacht voor gebruikersgemak. Amsterdam speelt in de internationale voorhoede van toonaangevende hotspots voor kunst en creativiteit, naast andere Europese steden als Londen, Parijs en Berlijn.
Zowel de aanbieders als de gebruikers in de creatieve industrie staan in continue interactie met de cultuur, de economie en de maatschappij en spelen snel in op nieuwe technologische mogelijkheden. De creatieve industrie daagt uit, zoekt de grenzen van het technisch haalbare en rekt de grenzen op van de ethiek, de economie, de rechtspraak, de politiek en de samenleving.
Deze sector gebruikt op grote schaal nieuwe technologie voor de ontwikkeling van producten, diensten, ervaringen en multimediale/crossmediale content. Daarbij wordt in toenemende mate gestreefd naar onzichtbare of intuïtieve technologie: informatie, communicatie en media vormen het hart van de sector.
van…. ….naar
• interactief en mixed gebruik van media en producten
• consument bepaalt hoe, waar en wanneer hij of zij interactie wil
• Internaal gedreven• democratisering en iedereen draagt bij• technologie als drijver voor nieuwe
klant experiences
• passief gebruik van media, producten en diensten
• informatie wordt over consumenten verspreid (push)
• nationaal gedreven• professionals bepalen• technologie inzetten voor effiency
Figuur 1 Trends in de creatieve industrie veranderen de sector
Gebruikers, zowel in de zakelijke markt als in de consumentenmarkt, zijn de drijvende kracht achter de uitdagingen voor de sector: de nieuwe consument wil interactie en op maat gemaakte gepersonaliseerde concepten. Consumenten dragen zelf bij aan het creëren van de belevenis en veranderen hun houding ten opzichte van de marktpartijen.
De focus van dit programma ligt op bedrijven en organisaties in de creatieve industrie die werkzaam zijn op het snijpunt van design, new media en de creatieve maakindustrie en daarbij informatie- en communicatietechnologie ontwikkelen en toepassen voor producten en diensten.
3
Partijen Kernactiviteit Opvallende prestatie Endemol Afzender van een groot aantal succesvolle programma's en maken deel
uit van de Endemol-groep, één van 's werelds grootste producenten,
met vestigingen in meer dan twintig landen.
Diverse multimediale/ crossmediale
programmaformats
Samen met Triple IT en TV
producent Endemol heeft Ericsson
'Me-On-TV' ontwikkeld: live en
opgenomen video materiaal
publiceren en delen via een
willekeurig mobiel apparaat, vanaf
een willekeurige plek naar elk
willekeurig scherm in de wereld.
Ericsson Ericsson is een wereldwijde speler in breedband connectiviteit en
multimedia dienstverlening. Alle grote operators zijn klant van
Ericsson en 40 procent van al het verkeer over mobiele netwerken
verloopt via Ericsson systemen. De ontwikkeling van de nieuwe
generatie netwerken en rijkere multimedia diensten vormen een
groeimarkt. De Multimedia business unit van Ericsson levert
consumenten en bedrijfsleven innovatieve media and messaging
oplossingen.
Ilse Media Ilse media is marktleider onder de online uitgevers. Ilse media
netwerk verwerkt per maand ruim negenhonderd miljoen pageviews.
Kieskeurig.nl, Startpagina.nl, NU.nl,
SchoolBANK.nl, TVGids.nl.
Lost Boys Ontwikkelen van strategieën voor online succes. Markten, behoeften
en kansen in kaart brengen. Ontwerpen en bouwen van platforms op
basis van cutting edge technologie.
O.a. innovatieve sites/platforms voor
FBTO, VARA, NUON, NS.
Media
Republic
Gespecialiseerd in de ontwikkeling van formats, content en
campagnes voor internationale merken. Een van de leidende interactieve
mediabedrijven in Europa.
Formats, content en campagnes voor
internationale merken.
Nederlands
Instituut voor
Beeld en
Geluid
Beeld en Geluid verzamelt en conserveert audiovisueel erfgoed en
maakt dit toegankelijk voor zoveel mogelijk gebruikers. In 2007 trok
de Media Experience (de publieksattractie) 260.000 bezoekers.
Hiernaast ontwikkelt en verspreidt het instituut kennis op het gebied
van digitalisering, ontsluiting en mediahistorie.
Penvoerder van het grootste
digitaliseringsproject van Europa:
Beelden voor de Toekomst.
Toonaangevende diensten voor het
onderwijs.Uitrol ProArchive,
eLiving Colors, lighting solutions,
Ambilight en AUREA TV, Sonicare
toothbrush, Senseo coffee machine,
Avent mother & child care,
professional scanners for hospitals.
Philips Philips integreert technologieën en design in op de mens gerichte
oplossingen op het gebied van gezondheidszorg, lifestyle en lighting.
Philips is # 1 wereldwijd in lighting en in medical patient monitoring
en #3 in diagnostic imaging. Marktleider voor personal well-being en
pleasure. Nr. 43 in wereldwijde ranking van best global brands.
Waag Sinds 1994 een medialab dat creatieve technologie ontwikkelt voor
uiteenlopende maatschappelijke vraagstukken.
Verhalentafel (interactief meubel
waarmee ouderen gezamenlijk naar
filmmateriaal kijken); pilotus (visuele
e-mail software voor verstandelijk
gehandicapten) en 7Scenes (slimme
software voor locatiegebaseerde
ervaringen).
Ontwikkeling van eerste hybride
netwerk ter wereld, opzetten van
NetherLight, demonstratie van 4K
cinema en opzetten van 4K cinema
opslag in Amsterdam
SURFnet SURFnet ontwikkelt en beheert innovatieve datanetwerken,
authenticatieoplossingen en online samenwerkingsomgevingen,
waarmee samenwerking in hoger onderwijs en onderzoek wordt
vereenvoudigd en gestimuleerd.
Tabel 1 Bedrijven die betrokken zijn bij het innovatieprogramma voor de creatieve industrie zijn internationaal excellent op hun gebied
Een toenemend aantal bedrijven speelt internationaal in op deze veranderingen. Nederland kent talloze voorbeelden van nieuwe bedrijvigheid: Joost, Zoom.In, Hyves, Lost Boys Interactive en Ilse Media. Ook grote(re) bedrijven bouwen marktposities uit zoals Endemol, Eyeworks, IDTV, Dutchview, Technicolor, Philips, TomTom, KPN en Wegener. Tegelijkertijd is de sector nog weinig georganiseerd, wordt er maar beperkt
4
samengewerkt en zijn de drempels voor samenwerking tussen grote, middelgrote en kleine bedrijven hoog. Daar brengen we nu verandering in.
In deze snel veranderende omgeving zijn er voor Nederlandse bedrijven grote kansen om nieuwe business op te starten of uit te breiden. De internationale erkenning als bakermat van creativiteit en design8, de uitstekende positie op het gebied van de snelle adoptie van nieuwe technologie en de excellente breedband infrastructuur vormen goede randvoorwaarden voor een verdere economische expansie.
2.1.1 Hotspot binnen de creatieve industrie met vitaal belang voor de Nederlandse economie
De creatieve bedrijvigheid in Nederland realiseert in haar totaliteit een omzet van meer dan €50 miljard en creëert een toegevoegde waarde van ruim €20 miljard9. De creatieve industrie is een katalysator voor innovatie en veranderingen in marktverhoudingen10 en beïnvloedt in hoge mate de manier waarop mensen werken, consumeren en hun lifestyle invullen. Richard Florida beschrijft de creatieve klasse als een nieuwe economische klasse, te typeren door een persoonlijke levenstijl gericht op autonomie, werken in een netwerkte context, creativiteit. Gebaseerd op zijn definitie ontstaat een verzameling van creatieve banen die in 2003 34,6% van de totale Nederlandse werkgelegenheid uitmaakte. Het belang van die creatieve banen is toegenomen; in 1996 was dit aandeel nog 31,2%. Hiermee hebben we met een zeer omvangrijke sector te maken die bovendien snel verandert.
Figuur 2 Nederland op 6e plaats van de lijst absolute exportwaarde nieuwe media
De creatieve industrie (zoals gedefinieerd door het CPB, gebaseerd op de indeling in sectoren Kunsten, Media en Entertainment en Creatieve zakelijke dienstverlening) omvat in 2004 238.313 banen (3.2% van de Nederlandse werkgelegenheid). Het aantal banen is tussen 1996 en 2004 met 25% gegroeid. De bedrijfstak media en entertainment omvat in 2004 60.449 banen. De groei van werkgelegenheid van1996 tot 2004 bedroeg binnen deze bedrijfstak 5.1% (ten opzichte van 3% gemiddeld) met uitschieters van 78% stijging bij de organisaties in de productie van radio- en TV-programma’s11.
Uit een recent gepubliceerd economisch onderzoek naar de wereldwijde creatieve industrie staat Nederland op een 12e plaats gemeten naar absolute exportwaarde van alle creatieve goederen. In relevante subsectoren staat Nederland hoger. Nederland staat bijvoorbeeld op de 6e plaats van de lijst met exporteurs van nieuwe media. Over de periode 2000-2005 bedroeg de totale groei 15,5%, wat veel hoger is dan de groei van bijvoorbeeld de Verenigde Staten (4,8%) en het Verenigd Koninkrijk (4,6), maar lager dan bijvoorbeeld Duitsland (32,5%)12.
5
2.1.2 Huidige waardeketens en de structuur van de sector
Waardeketens en innovatiesystemen zijn internationaal. TomTom bedacht en ontwikkelde haar eerste producten in Nederland, terwijl de grootschalige productie van de componenten en de assemblage in Azië plaatsvindt. Nieuwe toegevoegde waarde diensten (value-added services) worden door TomTom weer locaal ontwikkeld (bijvoorbeeld in samenwerking met Vodafone en Ericsson).
De meeste waarde wordt gecreëerd door bedrijven die in staat zijn design, ontwikkeling en aansturing van de productie succesvol te combineren. Daarom wordt binnen dit programma gefocusseerd binnen de creatieve industrie op het snijpunt van design, new media en de creatieve maakindustrie omdat hier de meeste economische waarde wordt gecreëerd voor de BV Nederland. Met de ‘maakindustrie’ wordt hier niet dus bedoeld de daadwerkelijke fabricage en assemblage, maar die bedrijven die concepten, verkoopbaar, maakbaar en distribueerbaar maken. Voorbeelden hiervan zijn Philips, TomTom en Nike. De echte waarde van de iPod zit niet in haar onderdelen of zelfs het in elkaar zetten. De meeste waarde en onderscheidend vermogen wordt gegenereerd bij de ideevorming, de conceptualisering en het design van de iPod. Daarom krijgt Apple $80 voor elke video iPod dat het verkoopt, wat het grootste gedeelte van toegevoegde waarde is binnen de hele waardeketen. De verdeling van $190 van de gecreëerde waarde van een video iPod van $299 wordt hieronder weergegeven13.
75$ Retail en distributie
80$
35$ Toeleveranciers
Apple
Waarde gecreëerd….
1$26$163$
1$26$8$
80$
75$
KoreaJapanUS
1$26$163$
1$26$8$
80$
75$
KoreaJapanUS
Per land…
Door het koppelen van new media toepassingen (iTunes) en nieuwe businessmodellen aan haar fysieke producten weet Apple haar toegevoegde waarde nog groter te maken.
Karakteristiek in de structuur van de sector is de combinatie van een beperkt aantal grote wereldspelers, een groep grote toeleveranciers met een internationaal relatienetwerk, en een enorme hoeveelheid kleine bedrijven en organisaties, ad-hoc samenwerkingsverbanden tussen bedrijven, freelancers en eenmanszaken.
De kern van de doelstelling van het innovatieprogramma ligt op het verbinden van drie nu nog teveel gescheiden werelden, het creatieve MKB, de creatieve maakindustrie en excellente kennisinstellingen. Juist in deze verbinding ontstaan kansen voor economische groei en innovatie. Nieuwe marketingconcepten ontstaan door samenwerking met de creatieve industrie en de kunst, bedrijven uit de maakindustrie werken samen met specialisten op het gebied van design, nieuwe media en game technologie en ICT technologie en nieuwe LED-concepten worden toegepast in nieuwe mode.
6
Figuur 3. Verbroken ketens in het ecosysteem
De uitgangspositie van Nederland is uitstekend: creativiteit en design, slagkracht van de industrie die innovatieve producten en diensten maakt, verkoopt en wereldwijd distribueert en excellente onderzoeksgroepen die baanbrekende ideeën en technologieën ontwikkelen.
2.2 Analyse: gezonde basis, grote kansen, veel dynamiek, snelheid van handelen noodzakeli jk
2.2.1 Sterkten en zwakten van Nederland op het gebied van Creativiteit en ICT
Sterkten Zwakten Excellente ICT infrastructuur voor groei en ontwikkeling nieuwe media toepassingen
Langzame ontwikkeling van fiber-to-the-home belemmert opschaling van innovatie diensten.
Nederland heeft een goede bodem voor innovatie: een open, multiculturele samenleving en een internationale (business) oriëntatie
Schaalgrootte van thuismarkt is beperkt: opschaling moet per definitie uit exportmarkt komen.
Nederland is internationaal leidend op gebied van multimediale concepten en digitale media.
Gebrek aan goede netwerken en samenwerking tussen industrie, design en kenniswereld.
Incidentele internationale uitstraling. Geen gemeenschappelijke internationale branding en positionering.
Nederland beschikt over sterke marktpartijen die kunnen bijdragen aan de wereldwijde opschaling van producten en diensten.
Dutch Design en creatieve concepten worden nog onvoldoende vertaald in commerciële producten en diensten.
Excellent onderzoek in kerngebieden. Beperkte massa en focus van onderzoek kennisinstellingen op de creatieve industrie en dienstverlenende bedrijven, behoefte aan multidisciplinaire kennis nauwelijks ingevuld.
Leidende Nederlandse organisaties in Diverse belemmeringen voor doorgroei van
7
sleutelgebieden binnen de value chain MKB. Ruime ervaring met het toepassen van technologische ontwikkelingen in de creatieve industrie.
Leerervaringen worden nauwelijks gedeeld en benut.
Goede randvoorwaarden: vestigingsklimaat, internationale oriëntatie, infrastructuur
De open en multiculturele samenleving is een goede voedingsbodem voor vernieuwing en baanbrekende concepten en producten. Het culturele vestigingsklimaat met ruimte voor grensverleggende creativiteit en de internationale business oriëntatie van steden als Amsterdam en Rotterdam is zeer goed. Daarnaast beschikken wij over goede opleidingen en daarmee ook over een goed opgeleide beroepsbevolking.
De digitale infrastructuur in Nederland is op orde. Nederland steeg van de 8e naar de 7e positie in de internationale e-readiness rankings en staat op de 2e plaats in connectivity en technologische infrastructuur. Nederland behoort tot de wereldwijde kopgroep in breedbandpenetratie. De hoge dekkingsgraad van het 3G mobiele netwerk is een solide basis voor de uitrol van mobiele applicaties.
Figuur 4: Breedband gebruik in EU landen: Nederland in top 3
Nederlandse bedrijven en organisaties hebben internationaal sterke posities in een aantal belangrijke marktsectoren
Nederland wordt in het buitenland erkend als bakermat en voorbeeld van creativiteit. Dutch Design behoort tot de wereldwijde top en heeft internationaal aanzien. De Nederlandse excellentie ligt o.a. in het toepassen en distribueren van nieuwe technologieën en het betrekken van culturele en sociale aspecten in het design proces.
Diverse instituties en initiatieven binnen de creatieve industrie floreren en hebben internationale uitstraling. Voorbeelden hiervan zijn: Dutch Game Garden in Utrecht, Waag Society (incl. PICNIC) in Amsterdam en de Design Academie in Eindhoven.
Nederland heeft internationaal een sterke positie in opslag, transcoding en distributie van content en digitale media. De omvangrijke collectie van het Nederlandse Instituut voor Beeld en Geluid is één van de grootste audiovisuele archieven van Europa. Kluwer en ReedElsevier spelen een vooraanstaande rol in de verrijking en distributie van content
8
gericht op de kenniswerker. Philips is met haar watermarking en fingerprinting technologie een leidende speler in dit steeds belangrijker wordende gebied. SURFnet pioniert met hoge kwaliteit video via het netwerk en de inrichting van een Cinegrid exchange voor 4K cinema.
Nederlandse bedrijven zijn internationaal leidend op het gebied van het bedenken, creëren en distribueren van vernieuwende en gedurfde multimediale concepten. Voorbeelden hierbij zijn bedrijven als Endemol (e.g. de ontwikkeling van Me-on-TV in samenwerking met Ericsson) en Eyeworks en op het gebied van gaming bedrijven als Guerilla en Zylom. Deze ondernemingen bedenken baanbrekende formats onder andere door het toepassen van nieuwe technologie en businessmodellen. Verschillende marktpartijen kunnen bijdragen aan de wereldwijde opschaling van producten en diensten.
In Nederland is de afgelopen jaren een aantal bedrijven opgestart die diepe technologische kennis combineren met user centric design en creativiteit om daarmee baanbrekende concepten te creëren. Voorbeelden hiervan zijn TomTom, Hyves, Joost en Fabchannel.
Excellent onderzoek in kerngebieden
In aanvulling op de research en development activiteiten binnen de muren van bedrijven zijn in Nederland een aantal excellente onderzoeksgroepen op gebied van ICT/M actief. Het programma kan bouwen op een solide ‘body-of-knowledge’ en werkprocessen ontwikkeld binnen huidige BSIK, IOP en NWO programma’s. Programma’s die focus en impact hebben opgeleverd en die zijn ingebed in Europese research programma’s. In Nederland wordt excellent onderzoek uitgevoerd op het gebied van peer-2-peer technologie (Tribler), grid infrastructures (VLe), netwerkinfrastructuur (GigaPort), multimediale content (MultimediaN), gaming (GATE) en user experience (Freeband). Het programma biedt de kans om te komen tot de bundeling van de inspanningen gericht op de creatieve industrie.
Beperkte massa en focus van onderzoek kennisinstellingen op de creatieve industrie en dienstverlenende bedrijven
De gerichtheid van onderzoeksinstellingen op de creatieve industrie is beperkt. Traditioneel richten de instellingen zich meer op het gevestigde internationale bedrijfsleven, liefst met solide researchafdelingen. Onderzoek en ontwikkeling in de creatieve industrie verloopt veel meer via de wetten van open innovatie: dynamischer samenwerkingsverbanden, internationale excellenties geconcentreerd in geografische hotspots, interactie tussen groot en klein bedrijf, nieuwe handelswijzen rond intellectueel eigendom. Nederlandse onderzoeksinstellingen passen zich geleidelijk hieraan aan, maar de hoge dynamiek in de creatieve industrie is voor hen nog steeds zeer uitdagend. Ook inhoudelijk is er nog enige heroriëntatie van kennisinstellingen nodig: het gebrek aan fundamentele (precompetitieve) kennis blokkeert de realisatie en doorgroei van baanbrekende innovaties. Het betreft daarbij o.a. aan inzichten op het gebied van (de beïnvloedbaarheid van het) mediagedrag van gebruikers (zowel consumenten als professionals), businessmodellen en verdienmodellen en het grensgebied van digitale identiteiten met wet- en regelgeving. Gebrek aan goede netwerken en samenwerking tussen industrie, design en kenniswereld
9
De noodzakelijke verbinding, kruisbestuiving en samenwerking tussen industrie, design en kenniswereld komt niet tot stand door een veelheid aan belemmeringen zoals kennisbarrières tussen technologiespelers en de design industrie en lage organisatiegraad. Ook is er weinig ervaring met samenwerkingsmodellen, onderling wantrouwen op het gebied van intellectueel eigendom en geen ervaring met precompetitieve samenwerking. Leerervaringen worden onvoldoende benut, gebrek aan ervaringskennis in MKB
De veelheid en autonome instelling van de kleine bedrijven in deze sector leidt er toe dat soortgelijke vraagstukken (bijv rond intellectueel eigendom of internationale expansie) telkens opnieuw van voren af aan worden aangepakt. De beperkte scope (financieel en managerial) van de vele kleine bedrijven in deze sector leiden tot een onderbenutting van de internationale groeipotentie van de Nederlandse sector.
2.2.2 Kansen en bedreigingen Kansen Bedreigingen Veranderende behoeften en gedrag van consumenten biedt mogelijkheden tot gedifferentieerde en radicaal nieuwe concepten in een internationale markt.
Belang van internationale competitie wordt onderschat. Andere landen timmeren hard aan de weg om een toppositie in de creatieve industrie te realiseren (e.g. UK, Singapore, Finland, Canada).
Opkomst van de creative class als motor voor een creatieve Nederlandse economie maakt verbindingen mogelijk tussen design, maakindustrie en research.
Toetredingsdrempels voor buitenlandse bedrijven om de Nederlandse markt te betreden zijn laag: er zijn veel kapers op de kust op zoek naar Nederlandse parels.
‘Democratisering’ van productiemiddelen, toenemende rol van experimentele en experience labs sluit goed aan bij Nederlandse ervaring/bevolking.
De complexiteit van de netwerksamenleving groeit enorm. Bedrijven kunnen niet langer volstaan met traditionele instrumenten om klanten te bereiken.
Europese en nationale regelgeving rond privacy en rond Intellectueel Eigendom van creatieve producten en concepten sluit onvoldoende aan op de markt.
Veranderende behoeften en gedrag van consumenten Het leven en werken van mensen is aan grote veranderingen onderhevig: het waardesysteem van de samenleving verandert, er ontstaat een sterk gepersonaliseerde levensstijl. Producenten spelen hierop in door het inzetten van nieuwe technologie. Een jonge generatie groeit op in een door internet en technologie gedomineerde wereld. Leveranciers van producten en diensten passen zich aan aan deze consumenten, leerlingen en werknemers van de toekomst. Opkomst van de ‘creative class’ als motor voor een creatieve Nederlandse economie De creative class wordt wereldwijd gezien als de drijvende kracht achter economische groei in de postindustriële tijd. Hun werk bestaat voor het grootste gedeelte uit het creëren en verbeteren van producten, experiences, informatie en media. De opkomst en het belang van de creative class heeft een grote impact op de manier van leven en werken in onze samenleving. Tegelijk is het de bron van creativiteit die economisch kan worden geëxploiteerd.
10
‘Democratisering’ van productiemiddelen Steeds meer ICT gereedschappen komen laagdrempelig beschikbaar voor individuele consumenten en kleine bedrijven. Gebruikers weten hier ook steeds beter mee om te gaan. In toenemende mate zijn zij in staat deze ICT productiemiddelen in te zetten voor creatie en distributie van content, producten en diensten. Het gebruik van ICT hulpmiddelen wordt in toenemende mate net zo vanzelfsprekend als andere hulpmiddelen voor de productie van toegevoegde waarde. Gevolg hiervan is tegelijk dat er oude bestaande businessmodellen en waardeketens sterk aan verandering onderhevig zijn. Deze dynamiek biedt grote mogelijkheden voor innovatieve bedrijven en start-ups. Bedrijven kunnen hierop inspelen door goed gebruik te maken van concepten als crowd-sourcing, user generated content en door continue de interactie te zoeken met de (beoogde) gebruikers in het kader van Living Labs/Experience Labs.
Verbindingen mogelijk tussen design, de maakindustrie en research De ketens in het ecosysteem in de creatieve industrie zijn verbroken of onvoldoende tot stand gekomen. Door design bedrijven, de maakindustrie en researchers met elkaar te verbinden ontstaan innovatieve concepten, merken en producten die onderscheidend en wereldwijd verkoopbaar zijn. Alleen door het koppelen van deze drie disciplines en sectoren kan Nederland het volle creatieve potentieel benutten dat in Nederland aanwezig is en het vertalen in economische groei. Hiervan zijn nationaal en internationaal voorbeelden te geven: Apple, TomTom, Google, Lego, Walt Disney, Endemol, Nintendo, profiteren van stappen die in deze richting zijn gezet.
Andere landen timmeren hard aan de weg om een toppositie te realiseren Andere landen timmeren hard aan de weg als het gaat om de creatieve industrie. Nederland moet daarom haast maken om het potentieel uit de sector ten volle te benutten. Landen als Engeland, Nieuw Zeeland, Finland, Singapore en Canada hebben serieuze ambities en plannen. Frankrijk investeert alleen al in de ontwikkeling van zoekmachines (Quaero) € 200 miljoen, Duitsland in een vergelijkbaar programma (Theseus) € 90 miljoen, het Verenigd Koninkrijk werkt aan een nationaal programma onder de naam ‘Creative Britain’ waarbinnen nu al is besloten tot een nieuwe investering van € 16 miljoen voor onderzoek en voor ondersteuning van het MKB.
Technologische ontwikkelingen bieden kansen voor nieuwe producten en groei Verschillende technologische ontwikkelingen bieden kansen voor groei en nieuwe businessmodellen, zoals pervasive technologieën (smart environments, miniaturisatie),
11
virtuele werelden en verschillende web-technologieen (social web, enterprise 2.0, real-world-web, 3-D technologie, semantic web).
2.3 Ambitie: een internationale kopposit ie in de creatieve industrie
De ambitie van het programma vormt de kern van de bredere ambitie voor de creatieve industrie die door het innovatieplatform is opgesteld: Nederland als de meest creatieve economie van Europa en behorend tot de top drie van de wereld: “Creativity at the core of our society and economy”.
Het programma kiest daarbinnen zijn focus in het realiseren van de European Hub for Smart Content, Experiences and Connectedness:
Nederland als the European Hub for
Smart Content, Experiences, and Connectedness
Deze ambitie laat zich vertalen in drie gebieden:
I – Nederland is in 2015 de plek in de wereld waar crossmediale (intelligente) content het meest efficiënt wordt ontwikkeld, verrijkt en gedistribueerd: de Portal to Europe voor (de) creatieve content/industrie.
Dit leidt tot: - Een internationaal leidende positie van Nederland in het digitale contentvolume dat
wordt opgeslagen, ontsloten, verrijkt en gedistribueerd naar de Europese markt. - Het aantal start-ups en midsize bedrijven in dit deel van de creatieve industrie te
verdubbelen in de periode tot 2015. - Een bijdrage aan het BNP van toegevoegde waardediensten rond content die in 2015
met 40% is gegroeid ten opzicht van 2008.
II – Nederland is in 2015 internationaal gerespecteerd om zijn innovatieve producten en diensten op het gebied van lifestyle en workstyle die zijn ontwikkeld met behulp van Living Labs.
Dit leidt tot: - Een internationaal centre of excellence op het gebied van Living & Experience Labs
die een kraamkamer is voor innovatieve producten en diensten op het gebied van lifestyle en workstyle.
- Groei van het aantal succesvolle product- en dienstenintroducties op het gebied van lifestyle met 6% per jaar, door de inzet van experience labs, user-centred design en de verbinding met Dutch Design.
- Een bijdrage aan het BNP van lifestyle producten en diensten die in 2011 met 20% is gegroeid ten opzicht van 2008 en in 2015 met 50% is gegroeid ten opzichte van 2008.
II – Nederlandse vestigingen van internationale dienstverlenende bedrijven zijn in 2015 binnen hun sector leidend in de globale transitie naar creatieve toegevoegde waarde diensten.
12
Dit leidt tot: - Groei van de buitenlandse investeringen in de creatieve industrie in Nederland door
een verbeterd vestigingsklimaat: tenminste 3 gerenommeerde bedrijven kiezen hun vestigingsplaats in Nederland.
- Dienstverleners met een focus op infrastructuur verschuiven hun portefeuille naar creatieve industrie met een toegevoegde waarde door jaarlijkse groei van 10%.
- Een verdubbeling van de bijdrage aan het BNP in 5 jaar van creatieve toegevoegde waarde diensten.
Het realiseren van de deelambities vereist tevens het realiseren van de ambitie om een sterk functionerend ecosysteem te ontwikkelen op het snijvlak van creativiteit, ICT en media, waarbinnen nieuwe bedrijvigheid ontstaat en waarbinnen bestaande bedrijven groeien in regionale zwaartepunten. Als neveneffect van het programma draagt de vooruitgang op het gebied van de workstyle bij aan het verbeteren van de arbeidsproductiviteit bij bedrijven die nieuwe workstyle concepten adopteren.
De realisatie van deze ambitie levert, naast de bovenstaande tastbare resultaten voor de Nederlandse bedrijvigheid ook maatschappelijke effecten op. - Door betere content ontsluiting (musea, archieven, bibliotheken) en makkelijkere
contentcreatie wordt het eenvoudiger mensen juist te informeren, historische context te geven, en zich anderzijds te uiten in hun communities.
- Door producten en diensten beter aan te laten sluiten bij behoeften van mensen is het mogelijk het welbevinden van mensen in de breedste zin van het woord te vergroten. Dit is met name relevant voor speciale groepen als ouderen (perceptie van veiligheid en support door de omgeving), support in ziekenhuizen en in zorgwoningen.
- Mensen zullen zich beter verbonden blijven voelen met hun fysieke omgeving en ook hun sociale omgeving. Daarmee draagt het programma bij aan maatschappelijke cohesie.
2.4 Het pad naar de ambit ie: focus op drie business hotspots
Om de ambitie te realiseren kiest het consortium voor de meest kansrijke business hotspots/groeidomeinen. Deze business hotspots zijn de economische groeikernen binnen de Nederlandse creatieve industrie. Gemeenschappelijk voor de drie hotspots is de centrale rol van creativiteit en ICT bij het ontwikkelen van producten en diensten voor de consument. De hotspots verbinden excellente Nederlandse kennis en kunde met kansen voor Nederlandse bedrijven. De onderstaande kernbegrippen beschrijven de drie hotspots met gerelateerde begrippen.
Lifestyle Connectedness
Content distributie
nieuwe formats
search & findUser Generated Content
verrijking
communities
distributieexperience
technologiedesign
producten
Interactieve omgeving
Sociale processen
real and virtual
workspaces
informatie
Digitale identiteit
collaboration
13
De totale waarde van nieuwe kansen binnen de hotspots wordt door het consortium ingeschat op € 7.900 miljoen omzetgroei14 in de periode 2008-2011.
Groeidomein Omzet in 2007 (benadering in miljoenen €)
Kansen voor groei (benadering totale groei tot en
met 2011 in miljoenen €
Content 11.500 2.200
Lifestyle 17.000 3.500
Connectedness 2.000 2.200
Totaal 7.900
2.4.1 Business hotspot 1: Content
Binnen dit groeidomein realiseren bedrijven nieuwe omzetstromen en vergroten bestaande omzetten rond het creëren, verrijken, verhandelen en distribueren van content in allerlei vormen. Belangrijkste drijvers voor deze hotspot zijn nieuwe wensen en eisen van gebruikers en adverteerders: interactie, experience, en gepersonaliseerde concepten. Technologiedrijvers zijn de 3G-uitrol, de massamarkt voor digitale TV en opkomende convergente platformen en diensten (IP TV, DAB/DVB-H).
In dit groeidomein liggen grote kansen voor bedrijven door - de toenemende vraag naar informatie en entertainment in de maatschappij, - de grote hoeveelheid aanwezige – vaak nog niet gedigitaliseerde - content, - de potentie om content in digitale vorm eenvoudiger ook internationaal te
verspreiden, - de toenemende technologische mogelijkheden om content een grotere variëteit te
geven (smart content, smart media), - de ontwikkeling van consumentprofielen door het verzamelen van marktinformatie
over contentgebruik.
Bedrijven investeren in dit thema om bestaande content geschikt te maken voor nieuwe doelgroepen, deze beter af te stemmen op de doelgroepen en deze doelgroepen beter te bereiken. Hierdoor wordt de waarde van bestaande content vergroot. Vele toegevoegde waarde functies kunnen hier ontwikkeld worden, zoals automatische annotaties, vertalingen, betere zoek-en-vind functionaliteit.
Business case groeidomein Content
Het groeidomein Content heeft een omvang van ongeveer € 11,5 miljard in 2007. Gedreven door toenemende bestedingen van eindgebruikers en adverteerders zal het domein naar verwachting verder groeien met in totaal € 2,2 miljard tot en met 2011. De onderliggende businesskansen voor bedrijven worden sterk gedreven door nieuwe mogelijkheden die nieuwe digitale media bieden. Nederland kan zich ontwikkelen tot een ContentHub: een internationaal knooppunt waar de kennis en service-infrastructuur aanwezig is om multimediale content te creëren, te verrijken en te distribueren naar verschillende kanalen en doelgroepen. De genoemde economische groei zal door zowel
14
autonome groei van bestaande Nederlandse bedrijven worden gegenereerd als ook door een groei van het aantal start-ups en midsize bedrijven. Op het gebied van distributie, pre- en postprocessing zal groei van de buitenlandse investeringen bijdragen aan het realiseren van de groeiambitie. De ontwikkeling en inzet van nieuwe technologie zal een verlaging van de operationele kosten opleveren voor bedrijven (e.g. computer ondersteuning bij mediabewerking leidt tot 20% besparing op productiekosten).
2.4.2 Business hotspot 2: Lifestyle
Binnen het groeidomein Lifestyle zijn bedrijven gericht op het creëren van oplossingen (producten en/of diensten) die de kwaliteit van leven van hun klanten stapsgewijs verbeteren. Lifestyle is voor veel mensen een motto geworden: leven, werken, kiezen zoals jij dat wilt. Er is grote vraag naar producten en diensten die aansluiten bij een lifestyle, of die nu voor één persoon is voor een lifestylegroep. Consumenten willen meer en meer echte ervaringen creëren, delen en consumeren. Inzichten in deze consumenten behoeftes en trends en nieuwe businessmodellen drijven innovatie en differentiatie in dit gebied. De versnelling wordt voornamelijk veroorzaakt in de ontwikkeling van (digitale) techniek en de brede acceptatie ervan in het dagelijks leven van consumenten.
Inspringen op lifestyle vergt van producten en diensten dat ze sterker appelleren aan de experience van het product. Productmakers moeten daarom samenwerken met de creatieve industrie om een grotere variëteit aan experiences te genereren, en deze ook beter af te stemmen op de door de klant gewenste experience.
Een goed voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van de Ambilight TV door Philips die het TV kijken op een hoger ervaringsniveau tilt. Technologie is enerzijds een drijfveer binnen dit groeidomein, maar is tegelijk steeds minder zichtbaar. Zintuigen en emoties worden op steeds meer manieren in combinaties geprikkeld.
Nederland start vanuit pole position binnen dit domein. Dutch Design is van wereldklasse en het opleidingsniveau op dit gebied behoort tot de top van de wereld.
Business case groeidomein Lifestyle
Het groeidomein Lifestyle heeft een omvang van ongeveer € 17 miljard in 2007. Traditioneel is research en development in dit domein voornamelijk gericht op de vervanging van huidige producten en diensten. Internationaal gezien is er echter grote autonome groei mogelijk voor Nederlandse bedrijven als zij design, technologie en wereldwijde distributie beter aan elkaar weten te verbinden. Het wereldwijd verkopen van innovatieve concepten, merken en producten met hoge toegevoegde waarde leidt tot de verwachting dat dit domein verder kan groeien met in totaal € 3,5 miljard tot en met 2011 door groei van de exportpositie. Philips is één van de wereldwijd leidende spelers op het gebied van Lifestyle en heeft de ambitie om jaarlijks met 6% te groeien met het ontwikkelen en vermarkten van innovatieve lifestyle oplossingen voor ‘personal well-being’. Een betere opschaling van creatieve ideeën van MKB bedrijven door koppeling van deze bedrijven met de maakindustrie leidt tot de verwachting dat ook groei van het MKB op dit gebied mogelijk is.
2.4.3 Business hotspot 3: Connectedness
De kern van de groei binnen dit businessdomein is het creëren, gebruiken en exploiteren van (sociale) verbondenheid tussen mensen. Waar vroeger verbondenheid werd
15
uitgedrukt in begrippen als sociale cohesie, vriendschap, nationalisme, heeft verbondenheid tussen mensen een geheel nieuwe, economische vlucht heeft genomen. Voorbeelden hiervan zijn social network diensten als Hyves of schoolbank.nl van Ilse Media. In toenemende mate exploiteren bedrijven verbondenheid expliciet in hun producten of in het ontwerpen ervan. De toegevoegde waarde van YouTube zit niet zozeer in het archief maar veeleer in de mogelijkheid om op eenvoudige wijze beeld of geluid met gelijkgestemden te delen en hierover online te discussiëren. Het Nationaal Archief wil haar archiefinhoud verrijken via publieke annotaties middels Flickr.
Deze sociale processen vinden zowel in de virtuele als de fysieke wereld plaats en hebben een grote invloed op elkaar gekregen. Dit geld voor zowel de privé wereld als ook in toenemende mate voor de wereld op het werk. Nieuwe manieren van samenwerken op de werkvloer ontstaan door technologische vernieuwing. De groei van online sociale netwerken, verandert substantieel de manier waarop wij communiceren, samenleven en samenwerken.
De ontwikkelingen op het gebied van digitale media technologie vormen de technologiedrivers voor deze groeikern. Business drivers zijn vooral te vinden in de wens van bedrijven om efficiënter en effectiever samen te werken binnen en buiten de onderneming (arbeidsproductiviteit) en nieuwe toegevoegde waardediensten te realiseren door connecties in de keten en met de klant.
Business case groeidomein Connectedness
Het groeidomein Connectedness heeft een omvang van bij benadering € 2 miljard in 2007. De verwachting is dat de komende jaren het gebruik van bijvoorbeeld social networking sites sterk blijft groeien. Hierbij zal de groei komen uit autonome groei van huidig bedrijfsleven, groei van het aantal startups en mid-size bedrijven, maar ook door het ontwikkelen van nieuwe bedrijvigheid op het gebied van virtuele werelden en digitale plaforms in de zakelijke markt toenemen.
Gedreven door een toenemend gebruik en een toename van consumenten en adverteerders bestedingen zal dit domein naar verwachting verder groeien tot € 4,2 miljard in 2011. Leveranciers van infrastructuur en aanpalende diensten, leveranciers van socialennetwerken en onderliggende technologieën en mobiele operators zijn actief binnen dit groeidomein en zullen door hun bedrijfsresultaten bijdragen aan de genoemde groei. Naast directe economische groei voor spelers actief in dit domein zullen behaalde resultaten direct bijdragen aan een productiviteitsverbetering binnen een bredere set van bedrijven doordat efficiënter en effectiever wordt samengewerkt en kennis beter wordt gedeeld.
2.4.4 Verbinding met andere innovatiedomeinen en technologiegebieden
Het pad naar het realiseren van de ambities kan nooit in isolement door de sector worden gerealiseerd. Op een groot aantal terreinen zal de sector kunnen profiteren van wisselwerking met andere industriesegmenten en andere technologiegebieden. - Businessmodellen in de creatieve industrie hebben duidelijke raakvlakken met
businessmodellen op het gebied van de (telecommunicatie) infrastructuur en elektronische dienstverlening in de financiële sector.
16
- De snelheid waarmee een nieuwe generatie creatieve diensten kan worden ontwikkeld is mede afhankelijk van de ontwikkelingen op het gebied van de onderliggende open, flexibele en gestandaardiseerde software-infrastructuren.
- Digitale identiteiten, de grens tussen de virtuele wereld en de reële wereld, betrouwbaarheid van content en rights management spelen ook in de financiële dienstverlening, de overheidsdienstverlening en de zorgsector.
- De aandacht voor de relatie tussen diensten en producten in de creatieve industrie en de werkomgeving en arbeidsproductiviteit heeft potentieel een enorme impact op vernieuwingen in vele domeinen.
2.4.5 Een gezamenli jk plan met betrokkenheid van de overheid
Sterkte, zwakten, kansen en bedreigingen leiden tot een helder zicht op de belangrijkste knelpunten waaraan de bedrijven in dit innovatieprogramma gaan werken. - In de creatieve industrie is een gebrek aan fundamentele (precompetitieve) kennis en
kunde en aan ervaring om deze kennis en kunde te verbinden met marktkansen. - De creatieve industrie ontbreekt het aan de noodzakelijke netwerken en
samenwerking tussen grote bedrijven en kleine bedrijven, tussen creatieve industrie en maakindustrie, tussen wetenschap en innovatie bij bedrijfsleven.
- De beperkte leerervaringen worden onvoldoende benut ten gunste van eigen economisch gewin of ten gunste van anderen.
- De scope van veel kleine bedrijven is beperkt.
Zowel de genoemde knelpunten als de eerder genoemde ambities maken duidelijk dat het tijd is om te handelen, niet alleen voor dit industrieconsortium, maar ook voor de overheid.
1. Nederland heeft een goede uitgangspositie: de infrastructuur, de wijze van ondernemen door het verbinden van kansen op meerdere gebieden tegelijk, en de aard van de kritische geest van de bevolking. Deze onderdelen zijn echter niet verbonden. Er is sprake van marktfalen: de samenwerking tussen de creatieve industrie en de maakindustrie, tussen grote concerns en kleine creatieve bedrijven, tussen wetenschap en product- en diensteninnovatie, tussen de kwaliteit van de infrastructuur en de opbloei van toegevoegde waardediensten komt niet op eigen kracht tot stand. Overheidsbeleid moet gericht zijn op het stimuleren van samenwerking over traditionele grenzen.
2. Schaalproblemen zijn een belangrijk knelpunt in Nederland. Nederlandse creativiteit is wereldwijd toonaangevend, leidt tot persoonlijke roem voor de ontwerpers, maar de economische impact van individuele ontwerpers is doorgaans beperkt. Om die impact te vergroten moet met het schaalprobleem worden afgerekend: kleine creatieve organisaties moeten sneller kunnen groeien naar grotere productie faciliteiten. Dit is geen specifiek Nederlands probleem maar beleid dat is gericht op snellere opschaling van ideeën tot en met producten en diensten draagt sterk bij aan het vergroten van economisch rendement van creativiteit en stimuleert de samenwerking.
3. Wetten en regels voor de bescherming van content en privacy lopen achter bij de praktijk van Internet, producten en services. Door de onduidelijkheid over de heersende regelgeving zijn er aarzelingen bij bedrijven en is er terughoudendheid bij investeringen. Dit uit zich bijvoorbeeld op het gebied van het verzamelen van
17
gedetailleerde marktinformatie in het digitale domein: wat is toegestaan? Is dat in verschillende landen hetzelfde? .
4. Coördinatieproblemen in de creatieve industrie worden veroorzaakt doordat marktpartijen elkaar niet weten te vinden of doordat zij belangen verkeerd inschatten. Het ecosysteem is onvoldoende ontwikkeld zodat businesspartners als Endemol, Logica of IlseMedia moeilijk toegankelijk zijn voor kleine spelers in de keten. Ook de samenvoeging van componenten die samen nieuwe producten en diensten opleveren verloopt vaak moeizaam vanwege de inzet van achterhaalde businessmodellen. Oude toetredingsdrempels zijn door digitalisering geslecht, nieuwe zijn gekomen: drempels tot kennis en vertrouwen.
De overheid heeft een belangrijke ondersteunende rol spelen bij wegnemen van barrières die leiden tot marktfalen en schaalproblemen in de sector (de fragmentatie in de creatieve industrie tussen productie, wetenschap en infrastructuur). Bovendien kan de overheid bijdragen aan tijdige ontwikkeling van de wet- en regelgeving in nauwe interactie met de marktpartijen.
De overheid heeft een rol in het ondersteunen van Nederlandse bedrijven bij het realiseren van de ambities en het wegnemen van knelpunten en barrieres: - Bevorder innovatie, creativiteit en ondernemerschap en de stimuleer samenwerking - Stimuleer het bewustzijn van de internationaal aanwezige kansen - Positioneer Nederland en het Nederlandse bedrijfsleven internationaal als creatieve
hotspot (e.g. ‘Paint the World Orange’ campagne van het Innovatieplatform). - Faciliteer, stimuleer en financier het aanpakken van kennisvragen door het
samenbrengen van bedrijven en kennisinstellingen, ICT expertise en diepgaande sectorkennis.
18
3 Visie en strategische agenda voor de financiële dienstverlening
3.1 Programmafocus: f inancial logist ics, dri j fveer voor innovatie
De financiële wereld is in beroering door de kredietcrisis die de financiële markten en banken op hun grondvesten doet schudden. Ondanks deze beroering richt de sector ook haar blik vooruit, omdat er kansen voor de Nederlandse financiële sector op het gebied van de betalingsdiensten en alles wat daar om speelt. Financial logistics, zoals deze ‘hotspot’ van innovatie wordt genoemd, is door het Holland Financial Centre uitgeroepen tot speerpunt. De ambitie is om Nederland als ‘financial niche player’ internationaal op de kaart te zetten.
Financial logistics is het totaal van diensten (service, communicatie, protocollen & standaarden, etc.) rond de uitwisseling van informatie over rechten en plichten die uiteindelijk in geld kunnen worden verrekend. Dienstverlening rondom financial logistics wordt gekenmerkt door eisen ten aanzien van: - identificatie van personen die toegang hebben tot deze informatie - autorisatie van handelingen op basis van deze ontvangen informatie die leiden tot
wijziging in rechten en plichten - veiligheid en betrouwbaarheid (riskmanagement, continuïteit) Financial logistics beperkt zich niet tot financiële instellingen, maar raakt ook bedrijven, handelsorganisaties, consumenten en de overheid.
Financial logistics vormt een veelzijdig en krachtig onderdeel van de Nederlandse financiële sector. Een grote diversiteit aan bedrijven speelt een rol in dit veld. Behalve grote, gevestigde banken, verzekeraars en pensioenfondsen zijn ook nieuwe bedrijven die zich specifiek richten op het online betalingsverkeer en het aanbieden van aanvullende diensten. Deze payment service providers (PSP’s) richten zich op de gehele Europese- en wereldmarkt. Nederlandse start-ups zoals Anachron, Bibit, Buckaroo, Chronopay, Global Collect, Multipay, Ogone en Tripledeal, en dochters van Nederlandse banken zoals ABN AMRO Internetkassa, ING TWYP en Rabobank InternetKassa, spelen een vooraanstaande rol in deze nieuwe en snel groeiende markt.. Het in Nederland gevestigde Bibit is om deze reden al in 2004 overgenomen door de Royal Bank of Scotland en RBS heeft haar activiteiten op het gebied van Global Transaction Services in Nederland geconcentreerd vanwege de hoogwaardige betaalsystemen van ABN AMRO. Deze markt staat ook open voor gevestigde spelers in andere markten die hun dienstenaanbod verschuiven of verbreden, zoals TNT.
De waardenetwerken in financial logistics zijn complex omdat er zowel aan de kant van verzenders als aan de kant van de ontvangers banken en intermediairs een rol spelen (Figuur 5). Daarnaast zijn er nog tussenliggende hub of service providers. Standaarden en afspraken spelen in het waardenetwerk een grote rol, om bereik en schaalgrootte mogelijk te maken.
19
verzenders ontvangers
verzendendebank
ontvangendebank
FL service provider
FL service provider
FL hubs
ICT serviceproviders
software-bedrijven
RabobankRBS
INGSNS Reaal
Equens
AnachronCertipostDiginotar
TNTZ-factuur
KPNNuon
OverheidMenzis
Consument
IBMATOS
ExactAlfa&Ariss
verzenders ontvangers
verzendendebank
ontvangendebank
FL service provider
FL service provider
FL hubs
ICT serviceproviders
software-bedrijven
RabobankRBS
INGSNS Reaal
Equens
AnachronCertipostDiginotar
TNTZ-factuur
KPNNuon
OverheidMenzis
Consument
IBMATOS
ExactAlfa&Ariss
Figuur 5. Het waardenetwerk van financial logistics met voorbeelden van spelers in het veld
3.1.1 Financial logist ics vormt een hotspot met vitaal belang voor de Nederlandse economie
Het algemene economische belang van dit gebied blijkt uit het feit dat bedrijven, consumenten en publieke organisaties in Europa in 2006 gezamenlijk voor €158 miljard uitgaven aan (niet contante) betalingen, 1,3% van het totale BNP15.
De economische omvang van de hotspot financial logistics is bij benadering te duiden omdat het gebied volop in ontwikkeling is. Ter indicatie kunnen hierover wel de volgende zaken worden gesteld. omvang van Financial Logistics
totale Nederlandse uitgaven (door bedrijven, consumenten en publieke organisaties) aan niet-contante betalingen M€ 7.37216
waarvan, transactie- en beheeropbrengsten van het Nederlandse betalingsverkeer voor banken M€ 1.35517
waarvan, kosten voor de basis bancaire diensten voor de Nederlandse consument M€ 54418
Tabel 2. Omvang van de sector Financial Logistics
Onderzoek wijst uit dat de maatschappelijke kosten voor betalingen gereduceerd kunnen worden door de introductie van innovatieve betaalvormen met name voor kleinere betalingen. Ook is een conclusie dat op de middenlange termijn een maatschappij die weinig contant geld gebruikt het meest succesvol is19. Innovaties in Financial Logistics spelen een sleutelrol in het verlagen van de maatschappelijke kosten van het retailbetalingsverkeer.
Het Nederlandse bedrijfsleven zal in brede zin profiteren van de introductie van innovatieve concepten op het gebied van financial logistics: - Nederlandse thuiswinkeliers (verenigd in thuiswinkel.org) hebben behoefte aan de
volgende innovatieve betaalproducten: Europese online incasso, e-banking, e-identity, e-invoicing en een bankonafhankelijke standaard voor microbetalingen.
20
- bedrijven die veel rekeningen versturen (bijvoorbeeld utiliteits- en telecombedrijven) kunnen kosten besparen, tijdswinst boeken en hun flexibiliteit vergroten door gebruik te maken van online betaal- en incassoconcepten.
- MKB bedrijven zullen profiteren van de efficiëntere en geïntegreerde transactieverwerking omdat zij op dit moment vaak niet beschikken over ERP systemen die dit voor hen doen; ondernemers ervaren vooral de impact die efficiëntere financiële stromen hebben.
- Nederland kan alleen al door e-factureren voor €600 miljoen per jaar aan kosten besparen, zo verwacht het Ministerie van EZ20.
3.1.2 Onderdeel van de krachtige Nederlandse f inanciële sector
De Nederlandse financiële sector is gestoeld op een sterke economische performance (de gemiddelde groei over de afgelopen 12 jaar is 7.3%) en een hoge productiviteit van €146.000 per FTE. De sector levert een bijdrage van 7.2% aan het BNP en biedt directe werkgelegenheid aan 300.000 werknemers (exclusief de indirecte werkgelegenheid voor juristen, accountants etc.). Alleen in Zwitserland, Luxemburg en Liechtenstein vertegenwoordigt de financiële sector relatief een groter deel van de economie. De export van financiële dienstverlening in de periode 2003-2005 is toegenomen van €960 miljoen tot €1,2 miljard.
Tegelijkertijd laat het groeiende tekort op de handelsbalans van €500 miljoen in 2003 tot €700 miljoen in 2005 zien dat de Nederlandse sector internationaal gezien marktaandeel verliest. Ook de werkgelegenheid is in de afgelopen 10 jaar afgenomen met 6.000 banen ten gunste van de financiële centra Dublin, Londen en Luxemburg.
ABP Met een belegd vermogen van € 195 miljard (30 september 2008) is ABP één van de grootste pensioenfondsen ter wereld.
Anachron e-Billing marktleider in Nederland, is actief in meer dan 25 landen en behoort tot de top-3 van Europa.
Anachron
Bibit Payment Services, ontstaan in 1997, is inmiddels de grootste verwerker van online transacties wereldwijd (sinds 2004 als onderdeel van de Royal Bank of Scotland)
Bibit Payment Services
Currence is (sinds 2005) eigenaar van de collectieve Nederlandse betaalproducten PIN, Chipknip, Incasso/Machtigen, Acceptgiro en iDEAL. en als zodanig verantwoordelijk voor het zeer lage kostenniveau van de Nederlandse betaalmiddelen in Europees perspectief.
Currence
Equens behoort tot de top 3 payment processoren, 15% van de Europese markt. Groeit door de samenwerking met Seceti verder tot 8,7 miljard girale transacties en 3 miljard pinbetalingen en geldopnames, waarmee Equens de nummer 1 pan-Europese processor wordt
Equens
Exact Software is een internationaal vooraanstaande producent van zakelijke software voor kleine, middelgrote en grote organisaties, actief in meer dan 40 landen
Exact Software
GlobalCollect
GlobalCollect is een wereldwijd leidende full-service ‘Payment Service Provider’ die lokale betaaloplossingen aanbiedt aan internationale klanten. Globalcollect is in 2000 als zelfstandige BV binnen TNT opgericht en staat sinds 2005 los van TNT
21
ING/Atos is een leidende alliantie in Europa, aanwezig in meer dan 20 staten, die aanbiedt de Europese betalingsdiensten en het huidige binnenlandse betalingsverkeer va middelgrote banken over te nemen
ING/Atos
Rabobank is een toonaangevende all-finance dienstverlener in Nederland en een vooraanstaande internationaal opererende food & agribank met de hoogste kwalificatie, de Triple A-rating voor kredietwaardigheid. Behoort gemeten naar kernvermogen tot de twintig grootste financiële instellingen ter wereld.
Rabobank
RBS behoort tot de wereldwijde top 5 op het gebied van betalingen en gerelateerde diensten, tot voor kort onderdeel ABN AMRO. In 2007 is ABN AMRO de titel ‘Best Trade Finance Bank – Europe’ toegekend door Global Finance
RBS Global Transaction Services
TNT is het meest efficiënte postbedrijf van de wereld en de grootste in Europa voor koerier- en expressdiensten voor de zakelijke markt
TNT
Tabel 3 Excellente bedrijven in de financiële sector en financial logistics
22
3.1.3 Veranderingen in huidige ketens en structuur
Gedreven door Single Euro Payments Area (SEPA) en de Lissabon agenda is een Europese markt ontstaan die kansen biedt aan bestaande en nieuwe spelers. De komst van SEPA leidt ertoe dat nationale betaalmarkten, tot nu toe beschermd door verschillen in protocollen en standaarden, opgaan in een Europese markt voor betalingen. Een groeiende markt, die nu bestaat uit 315 miljoen consumenten en 17 miljoen bedrijven, gebruikt steeds meer elektronische betaalmiddelen en nieuwe concepten zoals iDEAL en e-invoicing.
Situatie nu… … en straks
73 mld50 mldelektronische transacties
339k240kpinautomaten
6,7 mln4,6 mlnverkooppunten
18+14+kaart stelsels
20+11ACH stelsels
9k6-7kBanken
25 mln17 mlnBedrijven
504 mln315 mlnBevolking
3113 euro
73 mld50 mldelektronische transacties
339k240kpinautomaten
6,7 mln4,6 mlnverkooppunten
18+14+kaart stelsels
20+11ACH stelsels
9k6-7kBanken
25 mln17 mlnBedrijven
504 mln315 mlnBevolking
3113 euro
• Gemeenschappelijke oplossingen met optionele services
• Gemeenschappelijke kerninstrumenten en ervaringen,• consistente standaarden en applicaties, gelijkwaardige
wetgeving• Verbeterde samenwerking• Harmonisatie en consolidatie• Verminderde complexiteit en verbetering efficiëntie
• Nationale en lokale oplossingen• Verschillende protocollen, ervaringen,
standaarden,• consument-beschermende wetgeving• Geen samenwerking tussen nationale
protocollen• Verschillende implementaties per land• Grensoverschrijdende complexiteit en risico’s
een geharmoniseerde SEPAImplementatie per land verschilt sterk• Gemeenschappelijke oplossingen met optionele
services• Gemeenschappelijke kerninstrumenten en ervaringen,• consistente standaarden en applicaties, gelijkwaardige
wetgeving• Verbeterde samenwerking• Harmonisatie en consolidatie• Verminderde complexiteit en verbetering efficiëntie
• Nationale en lokale oplossingen• Verschillende protocollen, ervaringen,
standaarden,• consument-beschermende wetgeving• Geen samenwerking tussen nationale
protocollen• Verschillende implementaties per land• Grensoverschrijdende complexiteit en risico’s
een geharmoniseerde SEPAImplementatie per land verschilt sterk
Figuur 6. Gevolgen van SEPA. Aangepast op basis van European Payments Council, ‘Making SEPA a reality’, 16 april 2007.
De SEPA regels schrijven voor dat er een scheiding is tussen het eigendom en het beheer van een betaalmerk en de processing van de betaaltransacties. Een situatie die in Nederland al bestaat met het voortzetten van de activiteiten van Interpay in de zelfstandige organisaties Currence en Equens. Voor de processing van betaaltransacties is schaalgrootte essentieel. Om deze reden vinden er consolidaties plaats in diverse Europese landen.
De toenemende penetratie van Internet en breedband in de samenleving versterkt het potentieel van innovatieve betalingsconcepten die gebruik maken van ICT. Deze technologische ontwikkelingen zijn disruptief en veranderen de marktstructuur. Doordat financial services door ICT ‘tradeable goods’ geworden zijn ontstaat een snelgroeiende (>20% p.j.) handel in deze producten en diensten. Wereldwijd zullen verschillende typen financiële centra ontstaan (wereldwijd en regionaal), waarbij vooral de financiële centra met een relatief kleine thuismarkt, zoals Nederland, zullen moeten specialiseren om te overleven.
23
Het Nederlands-Duitse Equens werkt per 1 januari 2008 samen met Seceti - een volledige dochteronderneming van de ICBPI Group in Italië - voor de clearing van "cross community" SEPA-betalingen. Door deze samenwerking hebben Europese banken een alternatief voor clearing van hun betalingen in heel Europa. De Italiaanse ICBPI Group en Equens hebben onlangs een overeenkomst ondertekend voor de vestiging van een joint venture eind 2008 operationeel moet zijn. In 2007 heeft Equens 7.3 miljard girale transacties verwerkt, een groei van 4.3% ten opzichte van 2006. Het aantal verwerkte pinbetalingen en geldopnames is meer dan 2 miljard, een groei van 8,3%. Met deze volumes heeft Equens 15% van de Europese markt in handen, en is hiermee een van de 3 grootste Europese payment processoren. Door de samenwerking met Seceti zal het volume groeien tot ongeveer 8,7 miljard girale transacties en 3 miljard pinbetalingen en geldopnames, waarmee Equens de grootste pan-Europese processor wordt. In het algemeen is de aanname dat op de langere termijn een schaalgrootte van minimaal 10 miljard transacties noodzakelijk is om succesvol te zijn op de Europese markt. Uiteindelijk zullen 3 tot 5 grote processoren de markt domineren.
3.2 Analyse: excellente infrastructuur en startposit ie kan leiden tot kopposit ie in innovatieve f inancial logist ics diensten
3.2.1 Sterkten en zwakten van Nederland
De uitgangspositie voor Nederland in financial logistics als volgt te beschrijven, naast de sterkten en zwakten die zijn beschreven in het voorgaande hoofdstuk en die ook op het focusgebied financial logistics van toepassing zijn, met name de excellente infrastructuur en goede bodem voor innovatie. Sterkten Zwakten Excellente ICT infrastructuur voor groei en ontwikkeling nieuwe diensten en hoogwaardige ICT kennis.
Relatief kleine thuismarkt; schaalgrootte moet uit internationale expansie komen.
Nederland heeft een goede bodem voor innovatie: een open, multiculturele samenleving en een internationale (business) oriëntatie.
Gebrekkige koppeling kennisinstellingen en financiële sector.
Efficiënt Nederlandse betalingsverkeer creëert goede uitgangspositie.
Lage productiviteit van de NL .
Voorwaarden voor de vroegtijdige introductie van innovatieve concepten zijn aanwezig.
Neutrale locatie voor internationale organen gericht op standaardisatie.
Open handelseconomie met traditionele sterkte in logistiek.
24
Excellente ICT infrastructuur en hoogwaardige ICT kennis Nederlands beschikt over een hoge breedbandpenetratie en aanwezigheid sterke internet-exchanges biedt goede infrastructuur. Daarnaast is er hoogwaardige kennis rondom ICT gebaseerde diensten en dienstenontwikkeling is aanwezig in Nederland; ICT en computer science onderzoek hebben internationaal een hoge wetenschappelijke impact21. Excellente ICT onderzoeksgroepen gerelateerd aan financial logistics zijn onder meer ICT architectuur (UT, TI, TNO), sofware (re-) engineering (CWI, UU) netwerkorganisaties (EUR, UT, TU Delft), en juridisch aspecten (TILT).
Efficiënt Nederlandse betalingsverkeer creëert een goede uitgangspositie We beschikken over een efficiënt systeem voor het afhandelen van transacties (PIN). Nederland heeft een groot aandeel in de verwerking van e-commerce transacties. Het Nederlandse Global Collect, één van de twee grootste service providers, naast het Nederlandse Bibit, kent maar liefst een toename van 85% in verwerkte transacties, wat aangeeft dat Nederland succesvol is in deze snelgroeiende markt. Gebruik van elektronische betaalmiddelen in Nederland is hoog, zoals overboekingen via internetbankieren en PIN betalingen alsmede het gebruik van automatische incasso. Daarbij zijn de kosten voor basic payment services in NL de laagste in Europa, bijvoorbeeld een factor 8x lager dan in Italië. De sterke internationale positie van Nederland op het gebied financial logistics wordt geïllustreerd door het feit dat Royal Bank of Scotland na de overname van ABN Amro haar activiteiten op dit gebied in Nederland gaat concentreren.
Voorwaarden voor de vroegtijdige introductie van innovatieve concepten zijn aanwezig De Nederlandse burger/consument kent een sterke oriëntatie op online diensten en ICT en kennen we een creatieve en hoogopgeleide beroepsbevolking. Door de Nederlandse marktstructuur, omvang en niet-bedreigende positie als ‘klein land’ zijn we een ideale proeftuin. Tegelijk zal, omdat we een relatief kleine thuismarkt hebben, het volume dat noodzakelijk is om de voordelen van schaalgrootte te kunnen realiseren uit internationale expansie moeten komen.
Neutrale locatie voor internationale organen gericht op standaardisatie Nederland heeft een bewezen positie als neutrale locatie voor internationale organen gericht op standaardisatie en harmonisatie.
Gebrekkige koppeling kennisinstellingen en financiële sector Nederlandse universiteiten en kennisinstituten hebben geen gezamenlijke visie, structuur en activiteiten gericht op innovatie in dienstverlening22. De koppeling tussen dienstverlenende bedrijven en kennis- en onderzoeksinstellingen in Nederland is gebrekkig. Recent zijn een aantal initiatieven gestart om deze zwakte te adresseren. - De lancering van de Duisenberg School of Finance op initiatief van de financiële
sector en bestaande kennisinstituten - De ontwikkeling van de eerste leerstoel op het gebied van betalingsverkeer door de
HFC werkgroep financial logistics - Het Amsterdam Academic Centre for Service Innovation (AMSI) dat de koppeling
wil maken tussen research en het bredere veld van diensteninnovatie
3.2.2 Kansen en uitdagingen voor Nederland
De toetreding van nieuwe partijen op de betaalmarkt wordt gefaciliteerd door de Payment Services Directive (PSD), die eind 2009 in de nationale wetgeving moet zijn
25
geïmplementeerd. Deze richtlijn richt zich op de noodzakelijke harmonisatie van het wettelijke kader voor SEPA, transparanter betalingsverkeer en het verder stroomlijnen van condities voor iedereen die zich wil bezighouden met betaaldiensten. Daardoor zullen buiten de banken steeds meer spelers actief worden in de markt. Het succes van Paypal bewijst hoe een niet-bancaire partij in zeer korte tijd kan uitgroeien tot een partij van wereldformaat (meer dan één miljoen PayPal-gebruikers in Nederland en 150 miljoen wereldwijd). In Nederland moeten meer van dergelijke innovatieve spelers gaan ontstaan.
Voor bedrijven betekent het veranderende landschap van Financial Logistics dat specialisatie en schaalvoordelen noodzakelijk zullen zijn voor succes. De ervaringen rondom internetbankieren, debit cards en authenticatie hebben geleerd dat schaalgrootte, samenwerking en innovatie essentieel zijn om te kunnen excelleren. De Europese harmonisatie, deregulatie en liberalisering biedt marktpartijen (gevestigde banken en start-ups) de kans om hun dienstverlening uit te breiden van traditioneel betalingsverkeer naar innovatieve, hoge toegevoegde-waarde diensten gericht op de gehele financiële keten. E-invoicing is hier een uitstekend voorbeeld van.
Tegelijkertijd zijn er ook ontwikkelingen waarbij kennis en technologie vanuit de betaalmarkt 1 op 1 wordt toegepast op andere terreinen. De Barclays Oyster Card combineert de functionaliteit van een creditcard met de functionaliteit van een elektronisch ticket voor het openbaar vervoer in Londen. Daarbij kan met de card ook nog eens contactloos betaald worden voor kleinere aankopen (‘wave and pay’). Voor banken en verzekeraars liggen er kansen om als trusted service provider te gaan opereren.
Daarnaast creëert een effectieve en efficiënte infrastructuur voor bedrijven buiten de reguliere financiële sector de kans om diensten te ontwikkelen die vragen om veilige online identiteiten, betrouwbare persoonsinformatie en gebruiksvriendelijke transacties.
Onderzoek laat zien dat verwacht mag worden dat Nederlandse bedrijven voorop zullen lopen in de introductie van deze innovatieve diensten. - in een onderzoek in opdracht van de Europese Commissie naar de gevolgen van
SEPA concludeert Capgemini dat Nederland één van de vier Europese landen is waar zowel aanbod als vraagzijde van de markt voor betalingsverkeer het meest te winnen hebben bij een vroegtijdige en grootschalige invoering van SEPA15.
- uit onderzoek naar betalingsverkeer in Nederland23 door het McKinsey&company blijkt dat de banken een jaarlijks verlies van €23 miljoen op het betalingsverkeer maken. Deze situatie zet de banken aan tot innovatie, vooral gericht op de toename van de elektronische betalingen (ten opzichte van contant of papier).
26
Kansen en uitdagingen voor Nederland Kans Uitdaging Europese liberalisering en deregulatie (SEPA) creëert de kans voor Nederland om zich te positioneren als het wereldwijde centrum voor financial logistics.
Buitenlandse concurrenten voor zijn.
Inspelen op een nieuwe generatie consumenten.
Dominantie van Amerikaanse spelers doorbreken.
Uitbouw van de Nederlandse positie als kraamkamer voor innovatieve concepten.
Succesvolle samenwerking in concurrentie realiseren.
Maatschappelijke meerwaarde door versterking van de sociale efficiëntie, lagere administratieve lasten en de verduurzaming van betalingsprocessen.
De potentie van cross-sectorale samenwerking benutten.
MKB betrekken en motiveren.
Europese liberalisering en deregulatie (SEPA) creëert de kans voor Nederland om zich te positioneren als het wereldwijde centrum voor financial logistics SEPA leidt tot één Europese markt voor dienstverlening rond financial logistics, waarin nationale bescherming ontbreekt en een open speelveld van 472 miljoen mensen ontstaat, waarin 9000 banken acteren. Binnen de wereldwijde trend van verdere specialisatie van financiële centra is financial logistics nog niet geclaimd; Nederland kan de wereldwijde handel rond deze specialisatie naar zich toe trekken. gezien de sterkten van Nederland is het mogelijk om in dit gebied een internationaal leidende positie te claimen en financieel logistieke diensten voor internationale bedrijven naar Nederland te brengen.
Inspelen op een nieuwe generatie consumenten en de uitbouw van de Nederlandse positie als kraamkamer voor innovatieve concepten We zien een nieuwe generatie consumenten met andere wensen en gedrag die behoefte heeft aan innovatieve concepten die gebruik maken van ICT mogelijkheden, waarbij de vergaande penetratie en acceptatie van ICT in Nederland een ideaal lab of testmarkt creëert op basis waarvan een internationale onderscheidende positie kan worden geclaimd. Vertrouwen en hoge kwaliteit infrastructuur, kernwaarden van de financiële sector, zijn cruciale voorwaarden voor het slagen van innovatieve consumentendiensten op het internet. Nederland kan haar sterkten op dit gebied verzilveren en haar sterkte als kraamkamer verder uitbouwen.
Maatschappelijke meerwaarde door versterking van de sociale efficiëntie, lagere administratieve lasten en de verduurzaming van betalingsprocessen Door het vergemakkelijken van het betalingsverkeer en de uitwisseling van berichten van waarde tussen partijen en individuen ontstaat een versterking van de sociale efficiency en de kenniseconomie (Lissabon agenda). De sterke toename van de efficiency waarmee ‘berichten van waarde’ worden afgehandeld leidt tot lagere administratieve lasten (vooral voor MKB) en snellere besluitvormingsprocessen. De verspreiding van online betalingsconcepten zal leiden tot een sterke afname van de hoeveelheid papier, inkt en energie die wordt verbruikt in de verwerking en het transport van financiële data. De voorzitter van de EC expert group on E-invoicing, Bo Harald, schetst een mogelijke verlaging van de CO2 footprint van 2.800.000 ton als wereldwijde effect van invoering van e-invoicing op grote schaal.
Buitenlandse concurrenten voor zijn
27
De kleine Nederlandse thuismarkt creëert een achterstand in het bereiken van de noodzakelijke schaalgrootte en efficiëntie. Andere landen zullen hun positie als gespecialiseerd financieel centrum niet willen verliezen, ook voor hen gelden de kansen die Europese liberalisatie en deregulering biedt. Een bedreiging daarbij is dat nationale overheden in diverse landen dwingende maatregelen nemen om het gebruik van e-facturen te stimuleren die veel verder gaan dan de Nederlandse overheidsambities. Initiatieven in de publieke sector jagen e-invoicing aan. - Denemarken – bij wet verplicht; vanaf 1.2.2005 - Singapore – verplicht bij 1.5.2008 - Zweden - e-invoicing verplicht per 1.7.2008 - Italië - Finance Act: “article 5, obliges all companies to send electronic invoices to
state administration starting 1.7.2008, in order to be paid…” - Finland – verplicht per 31.12.2009. Tampere, Nordea, Lindstrom, Kesko, TietoEnator,
hebben “E-invoice or No Invoice” deadlines ingesteld. - Spanje – verplicht 1.9.2009 - Nederland – streeft naar 10% inkomende elektronische facturen in 2010
Dominantie van Amerikaanse spelers doorbreken De Europese betaalmarkt voor pinbetalingen lijkt gedomineerd te gaan worden door de betaalmerken V PAY en Maestro van de grote Amerikaanse cardmaatschappijen VISA en Mastercard. Dit gaat ten koste van nationale betaalmerken, zoals het efficiënte en veilige Nederlandse betaalmerk PIN. Een volwaardig en krachtig pan-Europees alternatief voor de Amerikaanse maatschappijen ontbreekt op dit moment. Er zijn enkele prille initiatieven in de markt. Zo is er een Frans-Duits consortium van vier banken dat, leunend op een groot basisvolume in haar thuismarkten, zich beraadt over het opzetten van een pan-Europees betaalmerk. Andere initiatieven zijn Euro Alliance of Payment Schemes (EAPS) en Payfair, een initiatief van retailers. De betrokkenheid van Nederlandse spelers in deze initiatieven is beperkt. DNB concludeert dat dit zou kunnen samenhangen met de bereikte vergaande efficiency en lage prijzen op de Nederlandse markt24. DNB geeft verder aan dat belangrijke succesfactoren in het creëren van een concurrerende internationale betaalstructuur zijn het snel kunnen bereiken van volume en bijbehorende schaalvoordelen en duidelijke wettelijke kaders rond multilaterale interbancaire vergoedingen. Succesvolle samenwerking in concurrentie realiseren Benutten van de kansen in financial logistics vereist samenwerking tussen concurrenten en een open houding naar nieuwe toetreders. Met het succes van iDeal hebben de Nederlandse banken bewezen dat zij op dit gebied succes kunnen boeken In de nabije toekomst zal samenwerking nodig zijn voor het opstellen van uniforme standaardprotocollen voor e-payments, e-invoicing en e-identity. Sinds de lancering in oktober 2005 heeft iDeal een marktaandeel van 20% in e-commerce transacties in Nederland bereikt. Dit succes heeft geleid tot een groei van de thuiswinkelbranche, met 800.000 Nederlanders die in de eerste helft van 2007 voor het eerst online gewinkeld hebben
De potentie van cross-sectorale samenwerking benutten Innovatie in financial logistics zal in toenemende mate worden gedreven door samenwerking van de financiële sector met bedrijven uit de IT en telecom. Het initiatief RaboMobiel van de Rabobank illustreert de mogelijkheden op dit gebied.
28
MKB betrekken en motiveren Van oudsher wordt de financiële sector gedomineerd door grote, vaak internationaal opererende banken en verzekeraars. De huidige ontwikkelingen bieden juist kansen voor nieuwe toetreders en kleinere bedrijven. Maar dan moet deze groep wel betrokken worden in de voorliggende kansen en gemotiveerd en ondersteund worden in het oppakken van de noodzakelijke acties.
3.3 Ambitie: Nederland is de Europese Hub voor f inancial logist ics
De ambitie voor het thema Financial logistics is afgeleid van de ambitie van de Nederlandse financiële sector om Nederland te positioneren als een financieel centrum met gespecialiseerde diensten die wereldwijd herkend worden en die concurrerend en aantrekkelijk om zodoende bij te dragen aan economische groei. Binnen de focus van dit programma op financial logistics betekent dit:
Nederland als de Europese Financial Logistics Hub
Deze ambitie laat zich vertalen in twee gebieden: I - Nederland is het centre of excellence op gebied van kennis van financial logistics
Dit leidt tot een positie van Nederland als: - de kraamkamer voor pan-Europese innovatieve concepten - de locatie waar innovatieve spelers ontstaan en/of aanwezig willen zijn II - Nederland is de plek binnen Europa waar value messages het meest efficiënt worden verwerkt
Dit leidt tot: - een leidende positie in Europa met betrekking tot het volume van ‘berichten van
waarde’ die worden verwerkt - Nederland als de plek om “financiële besluiten” te nemen dankzij de efficiency en
het volume van de verwerkte berichten - unieke mogelijkheid om klanten straight-through-processing aan te bieden
Hiermee wordt Nederland een uitstekende vestigingsplaats voor de financial logistics activiteiten van internationaal opererende bedrijven. Het innovatieprogramma zal de Nederlandse bedrijvigheid op het gebied van financial logistics een sterke impuls geven. Hiermee levert het programma een bijdrage aan de positie van Nederland als ondernemende en innovatieve economie.
De belangrijkste performance indicatoren zijn: - het Nederlandse bedrijfsleven zal sterk profiteren van de besparingen die zij alle
betrokken partijen in de geharmoniseerde Europese markt aan zal kunnen bieden. Een jaarlijkse omzetgroei van voor het Nederlandse bedrijfsleven van € 680 miljoen euro is mogelijk als het Nederlandse bedrijfsleven er in slaagt om vier maal zoveel van de besparingen in de Eurozone als verwacht mag worden op basis van onze relatieve economische omvang te realiseren. Daarbij gaan we uit van een aanvullende omzet van 10% van de geboden besparing. Dit is een omzetstijging van 25% ten opzichte van de omzet die banken op dit moment realiseren.
29
- een toename van het percentage van de omzet in de Nederlandse financiële sector uit nieuwe, innovatieve diensten van het huidige niveau van 15% naar 25%. Dit betekent een omzetstijging van 272 miljoen euro per jaar.
- een sterke toename van de bedrijvigheid op het gebied van financial logistics in Nederland die zichtbaar wordt door het ontstaan van geheel nieuwe bedrijven en het aantrekken van vestigingen van internationale financiële bedrijven in Nederland. Het concrete doel is om langs deze beide wegen gezamenlijk 5 nieuwe bedrijven aan te trekken of te laten ontstaan.
Naast deze directe impact creëert Nederland met het realiseren van een financial logistics hub een platform voor de ontwikkeling van innovatieve concepten. Deze diensten kunnen een beroep doen op de infrastructuur en standaarden (rond identiteit, privacy en persoonsgebonden gegevens) die voor financial logistics zijn opgebouwd. Deze concepten kunnen hun toepassing vinden buiten de financiële sector, bijvoorbeeld in de medische zorg of bij overheidsdiensten.
De realisatie van deze ambitie levert, naast de bovenstaande tastbare resultaten voor de Nederlandse bedrijvigheid ook maatschappelijke effecten op Nederlands en Europees niveau op. - consumenten kunnen eenvoudiger, tegen lagere kosten en gebruikmakend van een
diverse set aan (online) kanalen, betalingen doen. - bedrijven (met name MKB) kunnen hun administratieve kosten met €600 miljoen
verlagen. - organisaties kunnen hun besluitvorming versnellen en verbeteren door een scherper
inzicht in financiële stromen. - burgers ervaren een verbeterde dienstverlening van overheidsinstanties (bijvoorbeeld
de Belastingdienst) zonder dat dit leidt tot een hoger kostenniveau.
3.4 Het pad naar de ambit ie: focus op vier business hotspots
Om deze ambitie te realiseren kiest het voor programma voor een beperkt aantal business hotspots binnen het bredere veld van financial logistics.
3.4.1 Business hotspot 1: e- invoicing
De creatie van een geharmoniseerde Europese markt voor betalingsverkeer die nu gaande is binnen SEPA kan uitstekend de basis vormen voor een Europees initiatief op het gebied van e-invoicing. De Europese Commissie verwacht dat een dergelijk initiatief het Europese bedrijfsleven jaarlijks besparingen van € 64,5 miljard kan opleveren. 25
Onderzoek bij het Duitse, op dit gebied gespecialiseerde consultancybureau Billentis geeft aan dat de besparingen voor papieren verkoopfacturen €8-18 bedragen (een besparingspotentieel van 40-50%) en voor papieren inkoopfacturen zelfs €11-32 (een besparingspotentieel van 60-90%)26. Een overtuigende business case.
3.4.2 Business hotspot 2: e- identity
Een veilige en betrouwbare elektronische identiteit vormt de sleutel tot een transactie. Er zijn diverse oplossingen beschikbaar: - elke bank biedt haar klanten een eigen oplossing voor veilige toegang tot
internetbankieren. - de belastingsdienst gebruikt het door de overheid ontwikkelde DigiD platform.
30
Een brede acceptatie en toepassing van e-Identity heeft een grote impact op de haalbaarheid van een groot aantal andere diensten, niet alleen binnen het domein financial logistics maar ook in andere sectoren als medische zorg en overheidsdiensten.
Hieraan gerelateerd spelen de ontwikkelingen rond internetmachtigingen (e-Mandates). De voordelen van internetmachtigingen zijn: - reductie van papierstromen. - introductie van een nieuw online betalingsconcept.
In Nederland is het op dit moment niet mogelijk om online te betalen via een machtiging, terwijl dit in een aantal andere Europese landen wel het geval is. De uitgangspositie van Europese landen verschilt daardoor sterk. Online machtingen zijn een belangrijke behoefte van de Nederlandse e-commerce sector verenigd in www.thuiswinkel.org.
3.4.3 Business hotspot 3: e-Payments
De Europese commissie verwacht dat in 2012 een Europese markt van 10 miljard € zal zijn ontstaan rond elektronische betalingen (e-money). Technologische innovatie en toenemende concurrentie zullen hiervoor nodig zijn.
uitspraak van de EU-Commissaris voor de Interne Markt, Charlie McCreevy: “The e-money industry has significant untapped growth potential. I believe that the new rules will accelerate the up-take of electronic money in Europe. These modern rules will foster competition and innovation, while ensuring market confidence and a high level of protection for consumers. This will be an important contribution to our broad objective of creating a Single Market for electronic payments."
3.4.4 Business hotspot 4: e-dossiers
Banken en verzekeraars bekleden een belangrijke vertrouwenspositie rondom gegevens van klanten. Daarnaast moeten ze steeds meer gegevens op een betrouwbare en zorgvuldige manier delen met andere partijen. Een voorbeeld is het uniforme pensioenoverzicht (UPO). In de Pensioenwet is vastgelegd dat deelnemers sinds 1-1-2007 (pensioenfondsen) of sinds 1-1-2008 (verzekeraars) een uniform pensioenoverzicht ontvangen. Een volgende stap is het online toegankelijk maken van deze overzichten. Hiervoor is het noodzakelijk om in samenwerking met de betrokken spelers te komen tot een eenduidig protocol voor berichten en een veilige standaard voor het versturen hiervan.
Er liggen grote kansen rondom het ondersteunen van de elektronische informatiepositie van consumenten en bedrijven vanuit de trust-rol van de banken, mogelijk ook in relatie tot de doorontwikkeling van de persoonlijke internetpagina in een publiek-private context.
3.4.5 Verbinding met andere innovatiedomeinen en technologiegebieden
Deze hotspots bieden aantrekkelijke kansen voor het bedrijfsleven in Nederland. Maar het grijpen van deze kansen kent een aantal opgaven en vergt innovaties. Individuele
31
bedrijven zijn niet in staat een antwoord te formuleren op de uitdagingen die nu voorliggen. Een aantal vraagstukken ligt aan de basis van dit type van innovaties: - Standaardisatie en afsprakenstelsels Het van succes van iDeal is niet zomaar
generaliseerbaar. Concurrentievoordeel verwerven in combinatie met standaardisatie in een Europese markt is complex. Het gaat hierbij ook om het introduceren van open standaarden in een voorheen gesloten markt. Bij de Standaard Digitale Nota gaat het niet alleen om het standaardformaat voor presentatie van de factuur, maar ook om de ontwikkeling van een standaard voor betaling.
- Omgaan met businessmodellen Er ontstaan mogelijkheden voor nieuwe toetreders met innovatieve proposities en andere verdienmodellen dan gevestigde spelers. Om deze mogelijk te maken is het van belang het grensvlak tussen infrastructuur en concurrentiegevoelige diensten op te zoeken en te begrijpen.
- Flexibilisering van software, Software as a Service (SaaS) SaaS is van belang om effectiever in te kunnen spelen op veranderende regelgeving maar vraagt wel om de bevordering van acceptatie bij bedrijven en consumenten.
- Privacy Het is van groot belang om met Rijksoverheid, overheidsinstanties en bedrijfsleven samen te werken aan versterken van het gebruik van e-identiteiten door consumenten. Omgang met privacy en privacygevoelige persoonsgegevens is in steeds sterkere mate een probleem in onze samenleving dat om een krachtige en gezamenlijke aanpak vraagt.
- Productiviteit Nederland heeft een bijzonder efficiënt betalingsverkeer, maar heeft een relatief lage productiviteit in de financiële sector. Productiviteitsverhoging is daarom een continu aandachtspunt in een internationale markt. Andere werkvormen en effectieve ICT-ondersteuning kunnen hier een wezenlijke bijdrage aan leveren.
3.4.6 Een gezamenli jk plan met betrokkenheid van de overheid
De markt van financial logistics heeft enorme potentie, niet alleen door de overgang van het traditionele naar het elektronische betalingsverkeer en het doorbreken van grenzen als gevolg van SEPA, maar ook doordat er nieuwe dienstverleningsconcepten ontstaan die de markt vergroten. Haast is geboden. SEPA integreert in enkele jaren tijd de betalingscircuits van meer dan 15 landen. Ter vergelijking: pas in 1997, na 20 jaar overleg en voorbereiding, vond in Nederland de integratie tussen het betalingscircuit van de Postbank en de andere banken plaats. Samenwerking tussen banken, service providers en klanten is essentieel. Banken, dienstverleners en afnemers van diensten moeten samen optrekken om in Nederland kansen te creëren en die internationaal te verzilveren. Afwachten en profiteren van de ontwikkelingen in het buitenland is voor de financiële sector in zijn geheel funest.
Er is een aantal redenen waarom de bedrijven in de markt de noodzakelijke stappen niet op eigen kracht kunnen realiseren: - ontbrekende kennis waardoor suboptimale oplossingen ontstaan - onderinvestering in innovatie door bedrijven vanwege het free ride fenomeen en de
spill-over effecten van R&D en innovatieve concepten (door grote transparantie van diensten), waardoor het proces niet op gang komt
- de sector kent nog beperkt ondernemerschap, alleen gericht op incrementele innovaties, door een beperkt aantal nieuwe toetreders en doorgroeiproblemen in MKB waardoor kansen blijven liggen
- de NL sector staat onder toenemende internationale concurrentiedruk vanwege schaalvergroting van de banken, IT-bedrijven, zakelijke dienstverleners en concurrenten en investeerders uit BRIC landen als gevolg van SEPA
32
- gevestigde orde (grote spelers en banken met belangen in het huidige systeem) en challengers (kleine innovatieve bedrijven) hebben elkaar nodig voor de benodigde systeemsprong maar weten elkaar niet te vinden.
- calimero effect: de Nederlandse sector is zich onvoldoende bewust van haar sterkte en de mogelijkheden op dit gebied. Nederlandse bedrijven kunnen sterker sturen in de totstandkoming van Europese standaarden. Daarnaast wordt ICT als driver en enabler onvoldoende op waarde geschat; er wordt gewerkt vanuit eigen ontwikkelde denkbeelden in plaats van mainstream technologieën
- Europese standaarden ontbreken in de markt omdat er geen neutrale partij is die deze afdwingt. Een Nederlandse voortrekkersrol bij het ontstaan van één geliberaliseerde markt biedt kansen voor bedrijven op het vroegtijdig realiseren van een sterke positie in de groter wordende markt
- ontbreken van gezamenlijke internationale lobby van bedrijfsleven en politiek gericht op versterking van liberalisering en deregulatie
De Nederlandse dienstverlener op het gebied van elektronisch factureren, Billlington, noemt de volgende punten die het ontstaan van de markt voor elektronisch factureren belemmeren: - Gebrek aan standaardisatie - Complexe en ondoorzichtige wet- en regelgeving in de verschillende landen van de
Europese Gemeenschap - Gebrek aan vertrouwen, wat te maken heeft met de onbekendheid van het fenomeen. - Niet alle partijen die belang hebben bij e-facturatie zijn evenveel betrokken, zeker niet
op topmanagement niveau. Het lijkt wel of iedereen op elkaar wacht om te starten met elektronische facturatie. De reden hiervoor is dat de perceptie is dat het te moeilijk is. Het is aan de service-providers om hun potentiële klanten ervan te overtuigen dat deze complexiteit wel meevalt.
De overheid heeft een rol in het aanpakken van de beschreven knelpunten zodat de sector haar ambitie kan realiseren omdat:
1. Er sprake is van marktfalen: nieuwe innovatieve diensten komen niet op eigen kracht tot stand door gebrek aan interactie tussen challengers en grote bedrijven, en tussen bedrijven en kennisinstellingen. Het programma moet gericht zijn op het creëren van effectieve wisselwerking tussen deze groepen.
2. Wetten en regels rondom transacties, privacy en identiteit lopen achter bij de praktijk van Internet, producten en services. Door de onduidelijkheid over de heersende regelgeving zijn er aarzelingen bij bedrijven en is er terughoudendheid bij investeringen.
3. Coördinatieproblemen in de financiële sector worden veroorzaakt doordat marktpartijen elkaar niet weten te vinden of doordat zij belangen verkeerd inschatten. Men heeft moeite met het ontwikkelen van halffabricaten en tussenliggende diensten vanwege de inzet van achterhaalde businessmodellen.
4. De overheid (en haar diensten) zijn zelf een grote gebruiker van het financiële systeem kunnen daardoor zelf voordeel behalen bij efficiëntievergroting.
De overheid heeft een rol in het ondersteunen van Nederlandse bedrijven in het herkennen en pakken van de kansen op het gebied van financial logistics:
33
- innovatie en ondernemerschap bevorderen - bouwen van verbanden tussen gevestigde orde en challengers, doorbreken van
patronen van op elkaar wachtende spelers, door faciliteren van gezamenlijke open innovatie
- het oppakken van de rol van launching customer. Hiermee biedt de overheid een stimulans voor innovatie in de sector en de introductie van innovatieve concepten. Het huidige ambitieniveau van de Nederlandse overheid op het gebied van e-factureren is onder de maat in een internationale context
- actieve participatie rondom voorlichting en bewustwording van financieel logistieke diensten en de regels daaromtrent
- ontwikkelen van visie en beleid op publiek-privaat gebruik van financieel logistieke basisdiensten, onder meer rondom e-identity, e-invoicing en e-dossiers, door participatie in onderzoek, ontwikkeling en dienstverlening.
- gezamenlijk met Nederland bedrijfsleven de Europese lobby vormgeven met als doel liberalisering, deregulatie en het ontstaan van Europese standaarden
- faciliteren in de aanpak van de benoemde kennisvragen door het samenbrengen van bedrijven en kennisinstellingen, ICT expertise, diepgaande sectorkennis en middelen (tijd en geld)
34
4 Het innovatieprogramma
4.1 Opzet van het programma
We hebben geconstateerd dat in dienstensectoren in het algemeen en in de financiële dienstverlening en de creatieve industrie in het bijzonder een innovatietraditie en innovatieaanpak ontbreekt zoals die wel bestaat bij productgeoriënteerde sectoren, bijvoorbeeld hightech of chemie. Daarom vraagt een programma-aanpak maatwerk in beide sectoren om het gewenste innovatieve ecosysteem tot stand te brengen.
In de volgende paragrafen werken we de programma-aanpak voor de thema’s creatieve industrie en financial logistics apart uit. Tegelijk gaan we uit van een gemeenschappelijk instrumentarium, beschrijven we de generieke uitdagingen in de aanpak voor de creatieve indsutrie en financial logistics en werken we de aanpak uit om de ambities te realiseren en de knelpunten weg te nemen.
4.2 Uitwerking programma-aanpak Creatieve sector
4.2.1 Beoogde resultaten Creatieve sector
Om de ambitie van de creatieve industrie te realiseren en de geïdentificeerde knelpunten aan te pakken hebben de betrokken partners een drietal business hotspots/groeidomeinen geïdentificeerd die de economische groeikernen vormen. In het kader van dit programma worden voor deze groeidomeinen werkzaamheden voorgesteld op het gebied van, te weten Waardeversnelling, Onderzoek en Ontwikkeling en Opleiding en Fundamentele kennis. Deze werkzaamheden werken toe naar hoofdresultaten:
1. ContentHub: in het groeidomein Content wordt ingezet op een omgeving waarin multimediale content wordt opgeslagen, geprocessed, verrijkt en over een variëteit aan kanalen wordt gedistribueerd. Het programma ondersteunt de marktontwikkelingen de marktontwikkelingen door onderzoek en ontwikkeling op drie business thema’s:distribution, search and find en collaboration. Hiermee focussen we op de ontwikkeling van toekomstige producten en diensten rondom de ContentHub. Waardeversnelling concentreert zich op het vergroten van aantrekkingskracht voor buitenlandse investeringen in Nederland, het ondersteunen van startende en innovatieve MKB ondernemingen en het verbinden van bedrijfsleven aan innovatieve kennis en kunde.
2. Experience Factory: in het groeidomein Lifestyle wordt ingezet op het realiseren van een omgeving waarin aan ‘de lopende band’ nieuwe producten en diensten ontstaan door intensieve samenwerking tussen productgeoriënteerde bedrijven en creatieve bedrijven via de inzet van experience labs, user-centred design en Dutch Design. Het programma ondersteunt de marktontwikkelingen door onderzoek en ontwikkeling op twee business thema’s: Interactive Environments en Experience Design.Hiermee focussen we op het verbeteren van het instrumentarium en het verbinden van creatieve expressie met technologie en experience.
35
Waardeversnelling richt zich o.a. op het versterken van het ecosysteem, het ondersteunen van de groei van de export en de doorontwikkeling van creatieve ideeën.
3. Dutch Community Services: in het groeidomein Connectedness wordt ingezet op het realiseren van innovatieve toegevoegde-waarde diensten op basis van het connectedness-principe, Dit stelt o.a. grote bedrijven in staat zich sterker te onderscheiden van hun internationale concurrenten door het realiseren van een grotere variëteit aan waardevolle toepassingen. Dit wordt o.a. gerealiseerd via Living Labs, waarin nieuwe producten en diensten worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de consument/afnemer in een open innovatie model. Het programma ondersteunt de marktontwikkelingen door onderzoek en ontwikkeling op twee business thema’s: Real&Virtual en Collaboration. Hiermee focussen we op de verschillende moderne uitlopers van connectiviteit in de vorm van sociale connectiviteit tussen mensen, tussen de fysieke wereld en virtuele wereld of connectiviteit in werkprocessen. Waardeversnelling richt zich o.a. op het verbinden van gaming bedrijvigheid aan het business cluster in dit groeidomein, het stimuleren van startup bedrijvigheid en het ondersteunen van versnelde autonome groei van bestaand MKB.
Het gehele programma kent ook een component Onderwijs en Fundamentele Kennis. Opleiding en Fundamentele Kennis leidt tot het benodigde menselijke kapitaal en tot de benodigde instroom van ideeën voor de lange termijn.
4.2.2 Programma-aanpak Creatieve Industrie
Een van de belangrijkste middelen om de ambitie te realiseren en de knelpunten duurzaam op te lossen is het creëren van een goed werkend innovatie ecosysteem, waarin grote en kleinere bedrijven effectief samen optrekken, ondersteund door kennisinstellingen. Deze samenwerking is de rode draad door alle activiteiten. Deze verbeterde samenwerking in het ecosysteem wordt gestuurd en begeleid door de business hotspots, de gezamenlijke innovatie-agenda (SRA) en de ingezette instrumenten.
36
De aanpak in dit programma kent drie hoofdlijnen.
I. Waardeversnelling
De waardeversnelling is gericht op het tot waarde brengen van creatief potentieel en het faciliteren van de totstandkoming van nieuwe product- en dienstenketens, bijvoorbeeld door het stimuleren van kennis- c.q. patentuitwisseling tussen kleine en grote bedrijven. Gericht op nieuwe samenwerkingsverbanden: klein en groot, design en maak, creatief en ‘traditioneel’. Daarnaast is het verbreden van de impact naar de sector een belangrijk doel, evenals het gezamenlijk optrekken wat betreft regelgeving en internationale standaardisatie.
Instrumenten: een doordacht voucher programma, gericht op het verbinden van partijen die traditioneel gescheiden optrekken (MKB innovation vouchers, production vouchers, creative vouchers, SBIR vouchers), een gefocusseerd Accelerator&Living Lab programma, gericht op het versnellen van waardecreatie en het vroegtijdig betrekken van eindgebruikers bij product- en dienstontwikkeling (o.a. met incubatiesupport) en een gericht awareness- en disseminatieprogramma (met o.a. netwerkevents, standaardisatieactiviteiten en de ontwikkeling van best practices voor intellectueel eigendom).
37
38
Beschrijving Planning Omzet Investering bedrijven
Kennis-infra
Bijdrage overheid
MKB Innovatie-vouchers
Uitbesteding van kennisvragen door MKB bij Kennisinstelling
Jaar 1-4 2,0 2,0
Productie vouchers
Voor de door-ontwikkeling van een creatief idee bij productiebedrijfa 15 of 50k
Jaar 1-4 2,0 2,0
Creatieve vouchers
Voor het betrekken van creatieve expertise door product- of dienstontwikkelingsbedrijfa 15 of 50k
Jaar 1-4 2,0 2,0
SBIR-vouchers Uitbesteding van R&D en kennisvragen aan Midden- en Kleinbedrijf
Jaar 1-4 0,9 0,9
SIA programma-pakket
Gericht pakket van maatregelen voor verbinding programmathema's met HBO-instrumenten en regionale sterktes
Jaar 1-4 1,8 0,9 0,9
ContentHub accelerator system
Bedrijfsecosystem voor distributie en verrijking van content
Jaar 1-2Jaar 3-4
12,0 10,4 1,6
Seedlinqs Waardeversneller voor user-oriented multimedia services en connectiviteits-producten
Jaar 1-2Jaar 3-4
14,0 11,9 2,1
Initiatief
aVo
uche
r pro
gram
ma
Virtual worlds Innovation Connection
Versnellen van de ontwikkelingen in virtuele werelden, simulaties en games; Organiseren van samenwerking en ontwikkelen van gezamenlijke faciliteiten, zoals databases van ontwikkeltools voor virtuele werelden
Jaar 1-2Jaar 3-4
8,0 6,4 0,6 1,0
Creative Living Lab
Living Lab omgeving voor versterkte samenwerking tussen eindgebruikers en creatieve industrie, nieuwe media en ICT
Jaar 1-2Jaar 3-4
12,0 10,2 1,8
Experience Factory
Open-innovatie systeem en experimenteeromgeving waarin designers en product-ontwikkelaars tot nieuwe producten en diensten komen
Jaar 1-2Jaar 3-4
10,0 8,5 1,5
Awareness & dissemination program
Versterkt het ecosysteem door het betrekken van nieuwe partijen en het dissemineren van de resultaten naar een breder publiek
Jaar 1-4 3,0 1,0 2,0
Totaal 67,7 48,4 1,5 17,8
Acce
lera
tor e
n Li
ving
Lab
pro
gram
m
Tabel 4 Deelprogramma Waardeversnelling voor de Creatieve Industrie (alle bedragen in M€)
II. Onderzoek en Ontwikkeling
In dit cluster gaat het om excellentieversterking in de genoemde gebieden door middel van industriegedreven kennisopbouw als ook het gezamenlijk bereiken door doorbraken in de sector, zoals de voorwaarden scheppen voor een contenthub, het realiseren van creative living labs en het inrichten van een experience factory. De business hotspots Smart Content, Lifestyle en Connectedness zijn daarbij leidend. De uitvoering zal door consortia van bedrijven en kennisinstellingen ter hand worden genomen.
Instrumenten: Publiek Privaat Kennisprogramma, TTI instrument, inclusief enterpreneurial reward systems en mogelijkheden voor participatie kleine partijen.
Business hotspot
Project Cluster
Beschrijving Bedrijven Deliverables kennis Producten Turn-over
Cluster omvang
Distribution Distributie, pre-processing, postprocessing van content, inclusief randvoorwaardelijke services (bijvoorbeeld afrekenen) en verdienmodellen. Gaat in op zowel de processing, tagging, distributie van content alsook de mix van content en de diensten daaromheen
iMMovator, Philips, Logica, Media Republic, Beeld&Geluid, FabChannel, Vodafone, Zoom.in, Service2Media Novum, NEC, HP, Telenor, Fraunhofer, IRT, Centric, Schiphol, ANWB, POPAI, GFK Uitbreiding voorzien met : United Broadcast Facilities, Technicolor, DutchView, Team Facilities/Parkpost, NPO
Geautomatiseerde behandeling en herbewerking van contentstromen.
Marktkennis (internationale content/media)
Mobiele search algorithms, Mobiele user interfaces, content-
adaptatie algoritmen ID and payment management Procesmatige, sociale, user-interface
kennis van nieuwe video-content platformen
Loket Contenthubdiensten Pilotomgeving en
ontwikkelplatform voor Contenthubdiensten.
Opslag en ontsluiting van digitale content
Herbewerking van content: conversie, normvertaling, encoding, transcoding
Hosting van digitale content Mobile publishing platform Directory platform en search
tool, content-adaptatie tools
400 12,2
Search and find
Geavanceerde toegevoegde-waarde services die bij de processing van content gebruikt worden, o.a. intelligente search and find, (automatische) annotatie etc.
Endemol, Zoom.in, Adjustables, IDTV, Beeld & Geluid, Ericsson, FabChannel, Noterik, IDTV, ANP, Novum, Scheepvaart Museum, Trendlight, Volkskrant Uitbreiding voorzien met: Teezir, Q-go, Cross Media Interaction, CTG, TeleCats, TV-Oost, Twentse Welle, NPO, Gemeentearchief Rotterdam, V2_, TNS-NIPO, AIVD, Tweede Kamer, VNG
Effectieve tools te gebruiken door industrie en ontwikkelaars
Inzicht in integratie van semantische multimedia-analyse en community tagging;
Modellen voor sub-part/fragment recommendation en question answering , people/expert finding
Modellen voor innovatieve interactie met content
Meetbaarheid crossmedia proposities voor alle betrokken partijen
Gezichtsherkenning, stemherkenning, geluidsherkenning, beeldherkenning
Content-gebaseerde advertentie planning tools
Professioneel verrijkte content provider abonnement-service
Zoek- en edit tool voor hergebruik van videoarchieven (profit and non-profit)
Gepersonaliseerde videosamenvattingen
Tools voor het betrekken van consumenten ("360 degrees")
Audiovisuele processing tools; Media miningtools en
audiovisuele structureringstools Textmining- en informatie-
aggregatietools"
1100 16
Content
Collaboration
Richt zich op communities en user generated content (UGC): het inzetten en exploiteren van communities en netwerken zowel bij creatie van content als ook inzicht in
Waag, IDTV, Logica, Vodafone, IBM, Heeii, Beeld&Geluid, Media Republic, Lumiere Technology, Van Gogh Museum, Kröller-Müller museum, Museum of Modern Art, Digital Painting Analysis consortium Uitbreiding voorzien met: Wegener,
Verrijkte inzichten in veranderend consumenentengedrag en co-creatie
Gerbruik van ‘social networking’ voor het creëren van ‘media centric communities’
Beter begrip van gebruikersvoorkeuren en producten
Open source platform voor real-time collaboratieve creatie, delen en aanpassing van van rijke multi- en crossmediacontent
Semantische editors & metadata editors
Open source interactive TV
300 12
39
communities gebruiken bij distributie van content. Media centric communities
Kluwer, AVRO, NPO rondom community-content producten
Kennis over peer-to-peer media, zowel broadcast als print; nieuwe businessmodellen daarbij
User modelling, gepersonaliseerde contentgeneratie
Fuzzy mapping techniek, impliciete tagging van content
Verbeteringen in het gebruik van metadata in community aanbevelingssystemen
platform voor groepen Tools en analysemodellen om
groepen te betrekken bij het oplossen van problemen; ook bruikbaar in living labs
Aanbevelingssystemen en -algoritmen
Interactive environments
Ontwikkeling van intelligente interactieve omgevingen waarin complexe interactie tussen mens en zijn omgeving centraal staat. Dit gaat in belangrijke mate bijdragen aan de experience en welbevinden van mensen
Philips, Waag, Sub Multimedia, Ericsson, Lost Boys, Media Republic, V2_, Gemeente Rotterdam, NXP, TomTom, Serious Toys, NYOYN, Nienhuis, Creative Conversion Factory, Games Factory Online Uitbreiding voorzien met: Woningbouw-verenigingen, hotelketens e.a.
Design principes, prototypen en businessmodellen voor intelligente adaptieve interfaces
Architecturen voor media-interactie thuis en onderweg (in de auto)
Nieuwe interface modaliteiten Intelligent en real-time presenteren
van content Beïnvloeden van user experience en
emoties Persoonlijke content-interactie in de
publieke ruimte; met interactieve content, user-generated content, professionele content en advertenties
Ondersteunende interactieve omgevingen voor specifieke doelgroepen, waaronder winkels, openbare ruimtes, zorgomgevingen
Multi-user interactie-concepten Experience engineering-
methoden Flexibele en uitbreidbare
platformen voor geavanceerde interactieve diensten, bv AutoMedia oplossing
1400 17 Lifestyle
Experience design
Richt zich op het begrijpen en beïnvloeden van de relatie tussen technologische middelen en gepercipieerde experience bij consumenten, vanuit opkomende invalshoeken als emotie, maatschappelijke duurzaamheid en lifestyle op basis van advanced services en devices
Lost Boys, Ericsson, Philips, Media Republic, Waag Society, Logica, Adidas, Kenniscentrum "Textielmuseum"Tilburg, AIM Uitbreiding voorzien met: Heineken, Unilever, Ahold, adverteerders, SMEs
Kennis over relatie technologische services en devices enerzijds en lifestyle anderzijds
Verwerken van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen in branding en consumer experience
Verwerken van emotie in merken/branding en consumer experience
Ontwikkeling van teamsupport oplossing voor omniprofessionals in gecombineerde design- ontwikkeltrajecten
Brand advisory patterns en gerelateerde diensten
Lifestyle versterking m.b.v. interactieve producten
Intelligente advertising channels/'displays' met interactieve eigenschappen in de breedste zin
Nieuwe businessmodellen en interactiemodellen voor merken en retailers.
Methodologie en dashboard tool Team support tools en modules
300
13
40
Collaboration
Richt zich op nieuwe samenwerkingsvormen, workspaces, die bijdragen of ondersteunend zijn aan 'herstel' of 'creëren' ketens in creatieve sector
Logica, Media Republic, Waag, Cisco, Ericsson, IBM, Rabobank, Royal Haskoning, The Patchingzone, STBY, CAP Gemini, Getronics PinkRoccade Design Academy, Philips, PHOSFOR, Pompe Design, Almende, Trigion Security Uitbreiding voorzien met: NPO, Microsoft, Viktor & Rolf, Marcel Wanders, SMEs
Scenario’s voor effectieve virtuele samenwerking tussen professionals in the creatieve industrie.
SotA beschikbare, succesvolle services, tools, facilities en business modellen.
Requirements voor Smart Work services in creatieve industrie
Service delivery raamwerk voor ‘smart work services’ voor (groepen van) professionals.
Theorie over genetwerkte samenwerking in creatieve processen
Kennis over het verbeteren van teamwork in specifieke domeinen van ontwerpobjecten (bv gebouwen, lifestyle producten)
Kennis o mom te gaan met culturele verschillen tussen interdisciplinaire teamgenoten
Multimedia technologie voor design- and beslissingsmanagement voor professionele designers & artists, project teams
3-D design tools, simulation tools
Intelligente ‘digitale partners’ om een team op te zetten voor creatief design
Workflow en tools voor samenwerking in de creatieve industry.
Cross Continent Connection voor SME + LME.
Mobility solutions Telepresence services in het
kader van ‘smart work/collaboration’
Smart Work enabling services
130 12,5
Connected-ness
Real and virtual
Richt zich op technologie voor en het gebruik van virtuele werelden in relatie met echte werelden, vanuit de aspecten uitwisseling tussen virtuele wereld en fysieke wereld, automatische wereld creatie, sociale verbondenheid en augmented reality, gebruikers interfaces en intelligente avatars
Philips, Alten PTS, Vodafone, V2_, Waag CycloMedia, Ericsson, Lost Boys, Roessingh, ING,Grontmij, Maver Holding, Media Republic, W!-Games, iOpenerMedia, Games Factory Online, CEBRA, Wizzard Web Solutions, Microsoft NL, Cybermind, Mobivar, Royal Academy of Art, Anne Frank Stichting, DGG, Deltares
Nieuwe algoritmen, interactietechnieken, en communicatieprotocollen voor het ontwerp van de volgende generatie virtuele werelden.
Theorieën en instrumenten voor het operationaliseren van sociale verbondenheid, gebruikmakend van virtuele werelden.
Nieuwe technieken om vanuit beelden en andere GIS data en modellen semi-automatisch virtuele werelden te genereren.
Technieken om automatisch computer-gestuurde realistische personen en voertuigen te genereren.
Kennis over het functionele en effectieve gebruik van advertenties in virtuele en echte ruimtes.
Interactieve virtuele werelden die met elkaar en met de echte wereld verbonden zijn.
Virtuele werelden voor toepassingen in het toerisme en assisted living.
Tools en technologie om op efficiënt wijze virtuele werelden te bouwen.
Tools voor het functioneel ontwerp van media stimuli in echte en virtuele werelden.
Services voor sociale verbondenheid, onder andere in gecombineerde zorg/thuis situaties
Kennis en begrip over het ontwikkelen van AI die in staat is te handelen in nieuwe situaties
300 16
41
Standaarden en formats om virtuele extensies van musea en historisch erfgoed te kunnen gebruiken in onderwijssituaties, rekening houdend met verschillende leerstijlen.
in het karakter van de specifieke mensen
Tools en technologie voor virtuele extensies voor bv musea en historisch erfgoed
Totaal 4000 100
42
In onderstaande tabel staan de verwachte kosten van de thema’s en de financiering door bedrijven, kennisinstellingen en overheid per jaar weergegeven.
Businessthema
Planning Kosten O&O
Bijdrage bedrijven
Bijdrage kennisinfra
Bijdrage overheid
Content-Distribution
Jaar 1-4 12,2 3,6 2,5 6,1
Content-Search&Find
Jaar 1-4 16,0 4,7 3,3 8,0
Content-Collaboration
Jaar 1-4 12,0 3,5 2,5 6,0
Lifestyle-Interactive Environments
Jaar 1-4 17,0 5,0 3,5 8,5
Lifestyle-Experience Design
Jaar 1-4 13,0 3,8 2,7 6,5
Connectedness-Collaboration
Jaar 1-4 12,5 3,7 2,6 6,3
Connectedness-Real&Virtual
Jaar 1-4 16,0 4,7 3,3 8,0
Totaal 98,7 29,1 20,2 49,4
Tabel 5 Deelprogramma Onderzoek&Ontwikkeling voor de Creatieve Industrie (alle bedragen zijn in M€)
III. Opleiding en Fundamentele kennis
Dit programma-onderdeel zorgt ervoor dat de juiste expertise clusters ontstaan die support kunnen bieden aan de ambities van de creatieve industrie en dat de opleidingen beter aansluiten bij de behoeften van de crea-tech sector. Vanuit deze expertise clusters wordt de verkennende kennisontwikkeling vormgegeven (agendazettend) die noodzakelijk is om deelgenoot te zijn van nieuwe technologische mogelijkheden in de creatieve industrie. Bovendien is het belangrijk dat er goed onderwijs is om het benodigde talent voor de creatieve industrie op te leiden, zowel in de reguliere opleidingen als post-initieel. Er lopen diverse initiatieven die hier vorm aan willen geven. Vanuit dit programma zal een goede aansluiting gezocht worden met deze initiatieven. Wat betreft het onderdeel Fundamentele kennis wordt nauw samengewerkt met NWO, dat recent besloten heeft een strategisch thema Creatieve Industrie op te zetten, een samenwerkingsverband tussen NWO Exacte Wetenschappen en o.a. NWO Geesteswetenschappen, met een totale begroting € 17 miljoen.
Instrumenten: Specifieke leerstoelen, lectoren, master-programma’s, Create platform, best practices verweven in opleidingen, vormgeven fundamentele kennis calls.
43
Beschrijving Planning Kosten Bijdrage bedrijven
Bijdrage Kennisin
fra
Bijdrage Overheid
Fundamenteel onderzoek naar nieuwe diensten en technieken voor gebruik door de creatieve sector, in samenwerking met NWO en STW
Jaar 1-4 8,8 0,5 4,3 4,0
Instellen specifieke leerstoel met staf
Jaar 1-4 1,2 0,2 1,0
Verdieping van SRA die richting geeft aan nieuwe aio’s en aio-programma’s bij universiteiten en hogescholen
Jaar 1 0,2 0,2 0,0
Bijstellen onderwijs curriculum met specifieke mastersopleidingen en vakken voor de creatieve industrie. Aan technische kant: aanvullingen met creatieve vakken. Aan de creatieve kant: aanvullingen op gebied waardevermeerdering
Jaar 3-4 0,6 0,3 0,3
Bijdrage aan lectoren aan Hogescholen om onderzoeksresultaten door te vertalen naar curriculum hogescholen
Jaar 1-4 0,3 0,3
10,8 0,5 5,0 5,3
Tabel 6 Deelprogramma Opleiding & Fundamentele Kennis voor de Creatieve Industrie (alle bedragen zijn in M€).
4.2.3 Op weg naar de ambit ie, de knelpunten opgelost
In het programmaonderdelen zoals hierboven beschreven wordt de verbinding gelegd tussen de ambities en de knelpunten voor de creatieve industrie en de aanpak in elk van de onderdelen. In bijgaande tabel wordt dit in detail aangegeven: de verschillende onderdelen van dit innovatieprogramma dragen bij aan het wegnemen van de knelpunten en/of het realiseren van de ambities. Bij elk onderdeel is een specifieke aanpak vereist die in samenhang met andere onderdelen uitgevoerd dienen te worden om succesvol te zijn.
44
Doelstelling Aanpak
Waa
rde-
vers
nelle
rs
Ond
erzo
ek e
n on
twik
kelin
g
Opl
eidi
ng e
n fu
nd. k
enni
s
Definiëren van programma van kennisprojecten waarin in een publiek private samenwerking zal worden gewerkt aan gezamenlijke kennisopbouw
X X
Ontwikkelen en onderhouden gezamenlijke kennisagenda X X
Stimuleren van samenwerkingsverbanden tussen partijen in de keten X X
Stimuleren open innovatie, met name bij grote bedrijven X
Ontwikkelen consortia X XAansluiten bij en versterken van regionale initiatieven X X
Aanpassen curriculums aan universiteiten en hogescholen X
Ontwikkelen en uitwisselen en dissemineren IE kennis X X
Betrekken MKB en ZZP in ketens en kennisopbouw X X
Awareness creeren voor IE issues XBest practices ontwikkelen voor IE X XGezamenlijk internationaal optrekken X XBijeenbrengen marktpartijen rondom content. X XFocus op business hotspots X X XOntwikkelen advanced content services
X X
Stimuleren start-ups XOpnemen MKB en ZZP in ontwikkelings- en kennisketens X X
Wegnemen belemmeringen voor doorgroei MKB bedrijven X
Samenbrengen complementaire partijen in consortia X X
Ontwikkelen advanced content services X XOntsluiten kennis en innovatie ideeën vanuit grote bedrijven naar MKB en ZZP X
Samenbrengen creatieve, industriele en kennisgeorienteerde partijen X X
Stimuleren nieuwe service ontwikkeling rondom meten en beinvloeden user experience X X X
Koppelen van nieuwe technologische concepten aan producten en diensten X X
Strategische herorientatie grote bedrijven aansluitend bij lifestyle X X
Stimuleren nieuwe service ontwikkeling rondom meten en beinvloeden user experience X X
Bijeenbrengen designers en productontwikkelaars met afzetmarkt X X
Inrichten experience labs X XStrategische herorientatie grote bedrijven aansluitend bij lifestyle X X
Focus op business hotspot lifestyle X X XStimuleren van precompetitieve samenwerking XStimuleren economische orientatie designers X XUiitbouwen en ontwikkelen kennis & expertiseniveau X X
Inrichten van voor buitenlandse bedrijven aantrekkelijke expertise ‘hubs’ X X
Inrichten geografische zwaartepunten X X XStrategische herorientatie grote bedrijven richting toegevoerde waarde diensten X X
Focus op business hotspot connectedness X X XBijeenbrengen complementaire partijen
X X
Strategische herorientatie grote bedrijven richting toegevoerde waarde diensten X X
Ontwikkelen nieuwe consortia X XStimuleren nieuwe service ontwikkeling rondom het creëren, verrijken en transporteren content X
Innoveren product en dienstportfolio grote bedrijven op basis van creatieve producten X
Stimuleren start-ups X XWegnemen belemmeringen voor doorgroei MKB bedrijven X X
Faciliteren internationale gang MKB X
Am
bitie
Een internationaal leidende positie van Nederland in het contentvolume dat wordt opgeslagen, ontsloten, verrijkt en gedistribueerd naar de Europese markt.
Het aantal start-ups en midsize bedrijven in dit deel van de creatieve sector te verdubbelen in de periode tot 2015
Een bijdrage aan het BNP van toegevoegde waardediensten rond content die in 2015 met 40% is gegroeid ten opzicht van 2008.
Een internationaal centre of excellence op het gebied van Living & Experience Labs die een kraamkamer is voor innovatieve producten en diensten op het gebied van lifestyle en workstyle
Groei van het aantal succesvolle product- en dienstenintroducties op het gebied van lifestyle met 6% per jaar, door de inzet van experience labs, user-centred design en de verbinding met Dutch Design.
Een bijdrage aan het BNP van lifestyle producten en diensten die in 2011 met 20% is gegroeid ten opzicht van 2008 en in 2015 met 50% is gegroeid ten opzichte van 2008.
Groei van de buitenlandse investeringen in de creatieve sector in Nederland door een verbeterd vestigingsklimaat: tenminste 3 gerenommeerde bedrijven kiezen hun vestigingsplaats in Nederland.Dienstverleners met een focus op infrastructuur verschuiven hun portefeuille naar creatieve dienstverlening met een toegevoegde waarde door jaarlijkse groei van 10%.Een verdubbeling van de bijdrage aan het BNP in 5 jaar van creatieve toegevoegde waarde diensten.
Kne
lpun
ten
Gebrek aan fundamentele (precompetitieve) kennis
Ontbreken van noodzakelijk netwerken en samenwerkingen
Leerervaringen worden onvoldoende benut
Beperkte scope van veelal kleine bedrijven
Tabel 7 De aanpak van knelpunten en ambities in de creatieve industrie door middel van waardeversnelling, onderzoek&ontwikkeling en opleiding/fundamentele kennis.
45
4.2.4 Inbedding in opkomende en bestaande nationale en internationale init iat ieven
Het consortium voor de creatieve industrie omvat grote bedrijven, MKB en kennisinstellingen die ieder voor zich liaisons meebrengen met nationale en internationale initiatieven. Nationaal zijn met name van belang het CREATE initiatief, het iMMovator cross-media network en PICNIC, en de IOPs Mens-Machine Interactie en Integrale ProductCreatie- en Realisatie.
De nationale overheid heeft de afgelopen jaren op enkele initiatieven op dit gebied ondersteund. Voorbeelden hiervan zijn het programma Cultuur en Economie (een gezamenlijke inspanning van het ministerie van OCW en EZ) en financiële ondersteuning van enkele regionale clusters op dit terrein. Op direct aanpalende terreinen van dit programma wordt door de overheid een programma rond de gaming industrie ondersteund (GATE, gefinancierd vanuit de FES middelen) en is de afgelopen jaren een programma op het gebied van het cultureel erfgoed opgezet door NWO (CATCH, ook gefinancierd vanuit FES).
Internationaal is het programma vertegenwoordigd in het Europees Technologie Platform NEM, het Networked and Electronic Media initiative. Het programma zal haar Europese agenda sterk via NEM vormgeven.
Tenslotte is er een analyse gemaakt van de belangrijkste nationale en internationale initiatieven waarmee samenwerking bestaat of mogelijk is (Appendix A).
4.3 Uitwerking programma-aanpak Financial logist ics
In het onderdeel financial logistics staan de business hotspots e-invoicing, e-identity, e-payment en e-dossiers centraal. Gekozen is voor een aanpak waarin gestart wordt met een aantal basisresultaten met direct een hoog rendement voor de sector en voor Nederland, waarbij gaandeweg de overige resultaten worden aangescherpt. In de tweede fase van het programma zal op basis van de hoogwaardige gerealiseerde infrastructuur de bredere dienstverlening centraal staan. Het geheel kan gezien worden als een roadmap, die tijdens het programma verder verfijnd en aangescherpt wordt. Voor de verschillende onderdelen worden verschillende instrumenten ingezet. De roadmap wordt geschetst in paragraaf 4.3.4.
4.3.1 Beoogde resultaten Financial Logist ics
Bij de afronding van de eerste fase van 4 jaar van het innovatieprogramma zijn de volgende resultaten bereikt:
46
Business hotspot
Beschrijving Resultaten Partijen
E-in
voic
ing
Factureren verloopt grotendeels elektronisch op basis van een open afsprakenstelsel. Nadruk op B2B
Bewustzijn van kansen en opbrengsten e-invoicing
Zicht op hindernissen in en wet- en regelgeving en een oplossingsroute daarvoor
Open afsprakenstelsel Proofs of concepts Interoperabele
dienstverlening van billing service providers
Sturing in internationale standaardisatie
Rabobank, ABN AMRO, ING
Anachron, Z-Factuur, Equens, TNT
KPN, Nuon, Leaseplan
ECP.nl, Platform Elfa, PWC, Belastingdienst
Innopay
E-id
entit
y
De digitale identiteit van personen en organisaties is een groot goed. In dit onderdeel wordt een hoogwaardige identiteitsinfrastructuur ontwikkeld en georganiseerd
Integratie van identiteits-diensten
Publiek-private afstemming
Elektronische mandatering Integratie met andere
hoofdresultaten
HFC – Banken
Surfnet
APG
IBM
Innopay
E-p
aym
ent Optimale infrastructuur
voor elektronisch betalen voor veelheid van toepassingen.
Micropayments Mobiele betalingen Integratie tussen kanalen
HFC-banken Equens Currence Operators
E-d
ossi
ers Afhandeling (integratie,
opslag, ontsluiting) van elektronische dossiers
E-UPO Elektronisch klantdossier
HFC-banken
HFC-verzekeraars
Overheid
4.3.2 Invull ing van de programmali jnen
Om deze resultaten te realiseren worden binnen de drie hoofdlijnen in dit programma de volgende activiteiten ontplooid.
I. Waardeversnelling
Activiteiten zijn gericht op de ondersteuning van de ontwikkeling van nieuwe dienstenverlening met bestaande en nieuw opgebouwde kennis, ook richting MKB partijen, door seminars, masterclasses etc. Daarnaast gaat het om diverse activiteiten die valorisatie door grote en kleine bedrijven ondersteunen en versnellen: - internationale promotie en lobby voor standaarden - awareness en ondersteuning bij IP/IE vraagstukken - awareness van de kansen rondom nieuwe diensten zoals e-invoicing
47
- het vroegtijdig betrekken van ‘lead customers’ die een cruciale rol spelen in het creëren van de noodzakelijke schaalgrootte
- nagaan van belemmerende regelgeving of onduidelijke interpretatie van regelgeving - support van innovatie door het MKB door vouchers, kredieten, gerichte
kennisoverdracht en SBIR - HFC Plaza wordt in 2009 opgericht en gevestigd aan de Zuidas in Amsterdam. Het is
de plaats waar alle activiteiten en doelstellingen van HFC samenkomen. DE AFM, DNB en HFC zullen er een loketfunctie inrichten, o.a. om startende ondernemingen te ondersteunen bij het verkrijgen van de benodigde goedkeuringen en vergunningen.
Initiatief Beschrijving Planning Omzet Bijdragen
bedrijvenBijdrage Kennis-infra
Bijdrage overheid
Verzamelplaats HFC activiteiten
Jaar 1-4
Co-lokatie TI voor onderzoek
Start medio 2009
Incubator Financial Logistics
Doorontwikkeling vanuit O&O naar diensten, starten met e-invoicing
Jaar 2-4 18 15 0 3
Regelgeving In kaart brengen en adviseren rondom belemmeringen in regelgeving
Jaar 1-4 0,5 0,25 0 0,25
MKB stimuli Vouchers etc. ten behoeve van experimenten en kennisdeling
Jaar 1-4 1,75 0,5 0 1,25
SBIR Uitbesteding van R&D en kennisvragen aan Midden- en Kleinbedrijf
Jaar 1-4 0,75 0 0,75
Awareness Bewustmaking van kansen en mogelijkheden; vast onderdeel van alle lijnen
Jaar 1-4 1,25 0,5 0 0,75
Disseminatie O.a. SIBOS e.a. Jaar 1-4 1 0,5 0 0,5
Totaal 25,5 17,5 0 8
1,5HFC Plaza 2,25 0,75 0
Tabel 8 Deelprogramma Waardeversnelling voor Financial Logistics (alle bedragen in M€)
In dit kader zijn twee mondiale events van belang die in 2010 in Amsterdam worden gehouden. - Het World Congress on Information Technology is een tweejaarlijks event, met ca.
3000 bezoekers. Het WCIT is in 2008 in Maleisië gehouden. De organisatie van het WCIT 2010 is toegekend aan ICT-Office en heeft als thema Challenges of Changes. Het WCIT voorziet in een aparte track voor de financiële sector.
48
- SIBOS is het toonaangevende event dat jaarlijkse wordt georganiseerd door SWIFT. De focus van SIBOS ligt op business development van het betalingsverkeer. SIBOS wordt bezocht door ruim 8.000 bestuurders en technologie managers van met name commerciële banken en software suppliers. In 2010 is Amsterdam als locatie gekozen. SIBOS is een uitstekend platform om de Nederlandse innovaties op het gebied van financial logistics voor het voetlicht te brengen.
II. Onderzoek en ontwikkeling
Binnen elke hotspot zal een specifieke onderzoeksagenda vorm krijgen. De uitvoering zal door consortia van kennisinstellingen en bedrijven ter hand worden genomen.
Een kennisvraag die in alle hotspots terugkomt is rond de ontwikkeling van een uniform berichtenprotocol dat kan dienen als de ruggengraat voor de ontwikkeling van de diverse online diensten. Dit protocol zou door een breed netwerk van betrokken spelers ontwikkeld moeten worden en zal moeten voldoen aan de volgende voorwaarden: - gestandaardiseerd, veilig en gebaseerd op internet technologie - onafhankelijk van het type bericht en toepassing - voor marktpartijen is het mogelijk om investeringen in de ontwikkeling van het
protocol terug te verdienen door de ontwikkeling van nieuwe diensten - leent zich voor toepassing in een groot aantal ‘e-schemes’
De toepassing van het protocol in ‘e-schemes’ moet gestandaardiseerd worden omdat hierdoor de netwerkeffecten kunnen optreden die nodig zijn voor een brede acceptatie in de markt. iDEAL is een succesvol voorbeeld van een dergelijke toepassing.
Elk ‘e-scheme’ is gericht op een specifieke toepassing en kan regionaal van aard zijn. Wel maken ze allemaal gebruik van hetzelfde berichtenprotocol dat hiermee fungeert als een gedeelde ruggengraat.
Figuur 7. Het berichtenprotocol en de toepassing in een groot aantal e-schemes
De ontwikkeling van een uniform berichtenprotocol en de toepassing hiervan in de diverse e-schemes is een belangrijke stap in de realisatie van de kansen in alle hotspots. Naast deze gedeelde kennisvraag zijn er voor de verschillende hotspots nog specifieke kennisvragen te benoemen.
49
- bij de hotspot e-invoicing gaat het onder meer om de totstandkoming van een open afsprakenstelsel en de operationalisatie hiervan in een business-to-business, business-to-government en business-to-consumer setting
- in de hotspot e-identity staat de creatie van een hoogwaardige identiteitsinfrastructuur centraal, inclusief bedrijfsoverschrijdende en gefedereerde oplossingen.
- de kansen in de hotspot e-payments kunnen worden gerealiseerd als er een infrastructuur wordt opgezet die geschikt is voor een veelheid aan toepassingen
- voor e-dossiers gaat het om onderzoek gericht op de wijze waarop dossiers kunnen worden geïntegreerd, opgeslagen en ontsloten in netwerken van organisaties.
Initiatief Beschrijving Planning Omzet Bijdrage bedrijven
Bijdrage Kennis-infra
Bijdrage overheid
Open afsprakenstelsel
Proofs of concepts Interoperabele dienstverlening van billing service providersSturing in internationale standaardisatieIntegratie van identiteits-dienstenPubliek-private afstemmingElectronische mandateringIntegratie met andere hoofdresultatenMicropaymentsMobiele betalingenIntegratie tussen kanalenAfhandeling (integratie, opslag, ontsluiting) van elektronische dossiers
Trust&Privacy handlingGeneriek onderliggend intergratieplatform met scheme’sNieuwe business modellen voor halfproducten/diensten
Totaal 32 15,2 4 12,8
Open E-invoicing
Jaar 1-2 4,25 2
0,75 2
E-identity Jaar 2-3 6,75 3
0,25 2
0,75 3
0,75 3
E-payments Jaar 2-4
E-dossiers Jaar 1-3 6,75 3
5,75 3
1,5 2,8Platform Jaar 1-4 8,5 4,2
Tabel 9 Deelprogramma Onderzoek&Ontwikkeling voor Financial Logistics (alle bedragen in M€)
50
III. Opleiding en fundamentele kennis
Om vorm te geven aan de vraag naar meer, en fundamentelere, kennis zal een leerstoel financial logistics worden gecreëerd. Op deze wijze zal de onderzoeksagenda meer vorm krijgen en zal hier door onderzoek door AiO’s ook nader invulling aan gegeven worden. Op dit moment zijn gesprekken gaande met diverse universiteiten om een leerstoel financial logistics vorm te geven. Doelstelling is om de leerstoel in te bedden in een omgeving waar onderzoek en onderwijs verricht worden op gebieden als Industrial Economics, monetaire economie en macro-economie. Deze gebieden hebben al een substantiële kritische massa aan mankracht. Daarnaast wordt de samenwerking nagestreefd met instituten als Duisenberg School of Finance, Amsterdam Center for Service Innovation, het Tinbergen Instituut en diverse technische universiteiten rondom ICT onderzoek en service innovation.
Initiatief Beschrijving Planning Omzet Bijdrage bedrijven
Bijdrage Kennis-
infra
Bijdrage overheid
Leerstoel Eerste leerstoel FL en staf
Jaar 1-4 1,2 0 0,2 1
Agenda voor onderzoek
Verdieping van de SRA die richting geeft aan AiO programma
Jaar 1 0,2 0 0 0,2
AiO programma
Onderzoek naar FL diensten en ontwikkelingen
Jaar 1-4 4,45 0,75 0,2 3,5
Onderwijs curriculum
Opzetten en uitvoeren nieuw curriculum FL
Jaar 1-4 1,15 0,25 0,2 0,7
Totaal 7 1 0,6 5,4
Tabel 10 Deelprogramma Opleiding & Fundamentele Kennis voor Financial Logistics (alle bedragen in M€)
4.3.3 Op weg naar de ambit ie, de knelpunten opgelost
Een van de belangrijkste middelen om de ambitie te realiseren is het creëren van een goed werkend innovatie ecosysteem, waarin grote en kleinere bedrijven effectief samen optrekken, ondersteund door kennisinstellingen. Deze samenwerking is de rode draad door alle activiteiten, of ze nu onderzoek en ontwikkeling betreffen, de opzet van een leerstoel, of het centre of excellence.
Daarnaast zal het centre of excellence, in combinatie met een sterke Europese aanwezigheid een grote rol spelen bij het mogelijk maken van het aantrekken van nieuwe buitenlandse klanten van financieel logistieke diensten.
51
Doelstelling Aanpak
Waa
rde-
vers
nelle
rs
Ond
erzo
ek e
n on
twik
kelin
g
Opl
eidi
ng e
n fu
nd. k
enni
s
Leerstoel en AiO programmaOpen O&O programmaCentre of Excellence
Onderinvestering in innovatie vanwege free ride fenomeen
Open kennis-ontwikkeling om drempels te slechten X X
Specifiek MKB beleid/aandacht.HFC Plaza
Internationale concurrentiedruk Samenwerking in sterk ecosysteem X X XGevestigde orde en challengers maar weten elkaar niet te vinden
Samenwerking in sterk ecosysteem / centre of excellence X X
Calimero effect / ontbreken van gezamenlijke internationale lobby
Participatie in internationale gremia. Rol Centre of Excellence FL. Paint the World Orange van IP X
Europese standaarden ontbreken Participatie in internationale gremia; pushen eigen ontwikkelingen X
ICT als driver en enabler wordt onvoldoende op waarde geschat
Samenwerking met TI / ECP.nl en ICT onderzoeksgroepen X X X
HFC plazaO&O programmaAiO programmaHFC plazaEU lobby en krachtenbundeling
Meeste efficiënte verwerking berichten Gerichte uitrol nieuwe concepten X X
Omzetgroei €680 miljoen per jaar & €600 miljoen per jaar administratieve lastenverlichting
Vanuit nieuwe diensten business hotpspots (besparingen geven ruimte voor inkoop nieuwe diensten)
X X
Toename groei innovatieve diensten van 15% naar 25% t.w.v. €270 mio per jaar
Structurele opbouw open innovatie ecosysteem X X X
Betere dienstverlening Beproeven in Nederlandse kraamkamer, met ondersteuning CoE X X
Kne
lpun
ten
Ontbrekende kennis. X X
Weinig nieuwe toetreders en doorgroei-problemen
X X
Am
bitie
s
Kraamkamer innovatieve conceptenX X X
Locatie voor innovatieve internationale spelers X
Tabel 11 De aanpak van knelpunten en ambities in de financiele sector door middel van waardeversnelling, onderzoek&ontwikkeling en opleiding/fundamentele kennis.
4.3.4 Milestones Financial Logist ics
Binnen de financiële sector is er een beperkte ervaring met open innovatieprogramma’s. Daarom is een aanpak gekozen die start vanuit kleinere, gefocusseerde stappen en direct rendement, in plaats van breedte. Ook is er veel aandacht voor gezamenlijke roadmap ontwikkeling en bijsturing, zowel in (fundamenteel) onderzoek als opleiding.
De volgende mijlpalen vanuit het programma zijn geïdentificeerd:
MP I. Gemeenschappelijk roadmap onderzoek en ontwikkeling; Y1/Q1 Aangescherpte SRA en communicatie ten behoeve van consortiumontwikkeling
MP II. Lancering HFC Plaza; Y1/Q2 Aanspreekpunt / condensatiepunt voor programma, inclusief vestiging TI.
MP III. Eerste versie open afsprakenstelsel e-invoicing Y1/Q3 Gebaseerd op drietal validatie-experimenten. Awareness campagna e-invoicing
MP IV. Start leerstoel; Y2/Q1
MP V. Eerste versie dienstenplatform; Y2/Q2
MP VI. Open call fundamenteel onderzoeksprogramma; Y2/Q2
MP VII. Gedragen visie en roadmap publiek/private FL diensten; Y2/Q3
MP VIII. SIBOS; Y2/Q3
MP IX. Brede uitrol e-invoicing en Europese standaardisatie; Y2/Q4
52
MP X. E-identity diensten op platform; Y3/Q1
MP XI. Dienstenplatform breed beschikbaar; Y3/Q2
MP XII. E-payments op platform; Y3/Q3
MP XIII. Gedetailleerde visie en aanpak fase 2; Y4/Q2
De resultaten van de eerste fase van het programma leiden tot een hoogwaardige diensteninfrastructuur waarop het nieuwe dienstverlening kan ontstaan op het grensvlak van vertrouwen, waarde-uitwisseling en interactie. Zowel voor overheid, bedrijfsleven als consumenten. In het programma wordt in het vierde jaar gewerkt aan een gedetailleerd plan om deze kansen te verzilveren.
4.3.5 Inbedding in opkomende en bestaande nationale en internationale init iat ieven
Het onderdeel financial logistics is sterk gekoppeld aan de ontwikkeling van SEPA en de EPC. Het programma is via verschillende personen aanwezig in de EPC. De voorzitter van de EPC is van ABN Amro. Vanuit verschillende partners wordt in de EPC en de internationale standaardisatie in financial logistics geparticipeerd. De ambitie een om Nederland koploper te laten zijn op het gebied van financial logistics en op het gebied van e-invoicing vraagt om bewustzijn van en betrokkenheid bij relevante Europese ontwikkelingen op dit terrein, die al ruimschoots gevorderd zijn. Daarbij gaat het allereerst om twee Europese activiteiten: - CEN/ISSS Workshop on 'e-Invoicing Phase 2' - WS/eInv2 - de Expert Group on E-invoicing van de Europese Commissie
Het programma zal een afvaardiging verzorgen in deze workshop. Via één of meerdere partners zal gezorgd worden voor een regelmatige update over de ontwikkelingen in de Expert Group. Daarnaast is Equens een activiteit gestart om met een aantal partijen in Europese landen te komen tot een grensoverstijgend e-invoicingnetwerk.
De overheid neemt al een aantal initiatieven op dit gebied: - EZ-programma Nederland Digitaal in Verbinding (NDiV).
Het kernthema is slim digitaal samenwerken door elektronische gegevensuitwisseling. Factureren is één van de meest voorkomende manieren van gegevensuitwisseling tussen bedrijven. En daarom krijgt het binnen NDiV extra aandacht. De status van NDiV op dit moment niet geheel duidelijk. Samenwerking tussen publieke en private partijen rondom elektronische identiteit is een van de speerpunten in NDiV.
- EZ actieplan Elektronisch Factureren. Dit is erop gericht om de bestaande onzekerheden weg te nemen en om de overheid als "launching customer" het goede voorbeeld te laten geven. In 2010 moeten er 3,6 miljoen elektronische facturen (10 procent van het jaarlijkse totaal) richting overheid worden verstuurd. Er lopen pilots bij het Centrum voor Werk- en Inkomen (CWI) en de Belastingdienst i.s.m. de uitzendbranche.
- Aanvalsplan Nederland Open in Verbinding. Hierin zet EZ zich samen met Binnenlandse Zaken in voor een brede introductie van open standaarden in de ICT. Samen met het Forum Standaardisatie wordt een onderzoek uitgevoerd naar het draagvlak voor de open standaard UBL 2.0 voor elektronisch factureren.
53
- Persoonlijke Internetpagina (PIP). Onder mijnoverheid.nl is de Nederlandse overheid bezig met de ontwikkeling en uitrol van een gepersonaliseerde ontsluiting van diensten van de overheid en de informatiepositie van de burger. Dit heeft sterke relaties met zaken als een e-UPO en andere elektronische klantdossiers. Tot nu toe is PIP beperkt tot publieke diensten.
4.4 Meerwaarde van het programma door generieke uitdagingen en knelpunten en spil l -over naar andere sectoren
Een aantal generieke uitdagingen komen terug in beide sectorprogramma’s. De aanpak hiervan zorgt voor meerwaarde naar beide programmalijnen. Daarnaast zorgen deze generieke uitdagingen tevens voor potentiële spill-over van de resultaten van dit programma naar andere sectoren, bijvoorbeeld zorg, zakelijke dienstverlening of overheid.
Veel van de gedeelde opgaven in het programma hebben directe meerwaarde in andere sectoren. Productiviteit in een globaliserende dienstensector is een aandachtspunt dat zowel in de private sector als in de publieke sector geldt. Nieuwe virtuele werkvormen en het benutten van de “intelligentie van de massa” bieden kansen in breder delen van de samenleving. Sociale verbondenheid is een thema dat net zo veel impact heeft in zorg en welzijn als in de creatieve industrie.
Ook digitale identiteit, privacy en betrouwbaarheid zijn van eminent belang, mede in combinatie met elektronische dossiervormen. Denk aan zaken als het elektronische kinddossier en de controverses daaromheen, het elektronisch patiëntdossier en het medicatiedossier. Allemaal complexe dossiers die zowel te maken hebben met identiteit en privacy alsook flexibilisering van software-infrastructuren.
In het programma zal gericht aandacht zijn voor de relaties tussen dergelijke thema’s in de gebieden creatieve industrie en financiële industrie en andere sectoren zoals de zakelijke dienstverlening, de zorg en publieke diensten.
Op twee specifieke terreinen zijn ook aparte onderzoeksgemeenschappen actief, het IIP Veilig Verbonden op het gebied van Security&Privacy en het IIP SaaS op het gebied van flexibile softwarearchitecturen. Met de beide communities zal op relevante vraagstukken afstemming zijn over de strategische research agenda’s.
54
BELANG VOOR
ONDERDELEN BESCHRIJVING RESULTATEN
BETROKKEN
PARTIJEN
Die
nste
ninn
ocat
ie &
bu
sine
ssm
odel
len
Business hotspots vereisen nieuwe business modellen en structurele innovatie in (netwerken van) dienstverleners.
Open service innovation methods / Innovation capability models
Best practices
Service engineering
CI: content hub business models. Service bundling
FL: pre-concurrentiele diensten. Versterking innovatiemanagement
AMSI
EXSER Fl
exib
ele
soft
war
e-in
fras
truc
ture
n
Veranderende gebruikerswensen en regelgevingen vereisen flexibele mee-evoluerende software-architecturen
Interoperabiliteit van diensten
Service cloud architecturen
Business services
CI: flexibele infrastructuren voor content hub.
FL: service architecturen voor FL, met business services
IIP SaaS
Tru
st &
iden
tity
Vertrouwen is cruciaal, niet alleen voor bancaire diensten, maar ook voor content en experience.
User profiling en context management
Federated identity management
Trustworthiness
CI: betrouwbaarheid van content en DRM
FL: relatie bancaire identiteit en internet
IIP Veilig verbonden
Wer
kvor
men
&
Prod
uctiv
itei
t
Randvoorwaarde voor economisch succes is voortdurende groei van productiviteit. Globalisering vereist andere werkvormen
Persoonlijke productiviteit
Samenwerking over grenzen
Gebruik van collectieve intelligentie
CI: nieuwe werkvormen en virtuele werelden
FWS initiatief
FL: wereldwijde diensten en teams
Een deel van de waardeversnellende programmaonderdelen kunnen voor beide subsectoren gezamenlijk worden uitgevoerd. Hierdoor kan tevens de disseminatie richting andere dienstensectoren ter hand worden genomen. Dit geldt onder andere voor opleidingen waarin de opgedane kennis snel in de praktijk wordt aangeboden. Volgens een toonaangevend rapport van de OESO zijn goede gerichte opleidingen juist voor innovatie in dienstverlening relatief belangrijk27. Uit dit rapport komt voorts naar voren dat het tweede belangrijke aangrijpingspunt voor de promotie van diensteninnovatie is gelegen in het relatief grote belang van ondernemerschap. In lijn hiermee ondersteunt het programma - de opzet van het Amsterdam Academic Centre for Service Innovation (AMSI) en de
synergie hiervan met het ExSer initiatief in Almere.
55
- het stimuleren van de snelle en eenvoudige beschikbaarheid van onderzoekresultaten voor het midden- en kleinbedrijf. Dat gebeurt door de bestaande, doorgaans op industriële activiteit gerichte infrastructuur te stimuleren meer aandacht te gaan geven aan de resultaten van dit programma. Met Syntens zijn afspraken gemaakt om dat via het bestaande adviesnetwerk te doen. Met TNO is afgesproken dat zij door participatie in het programma de duidelijke valorisatiedoelstelling richting klantengroepen in het MKB kan invullen. In aanvulling op het succesvolle SIA-RAAK programma zullen gerichte afspraken worden gemaakt voor op het programma aansluitende projecten in de regionale samenwerking tussen Hogescholen en het MKB. ECP.NL, sterk in het agenderen van nieuwe thema’s op het gebied van ICT en maatschappelijke en economische vraagstukken, zal bewustwording en actiebereidheid bewerkstelligen.
Nederland behoort tot de wereldwijde top tien van landen met een sterke reputatie op academische theorievorming en onderzoek op het gebied van dienstverlening. Dit programma kan daarop kapitaliseren en er verder aan bijdragen. Versterking van de bestaande relaties met onderzoeksinitiatieven van het Services Science Research Initiative (SSRI) in de VS en van de LisbonCouncil/IBM binnen Europa behoren daartoe. Ook door de EU wordt dit type activiteit ondersteund, waarop het programma kan inspelen door participatie in de recent uitgeschreven EU Innonet call.
56
5 Governance en financieel kader
5.1 Governance
Het programma wordt aangestuurd door een stuurgroep die bestaat uit twee vertegenwoordigers van IIP Create, van Holland Financial Centre en van het Telematica Instituut, aangevuld met een waarnemer van SenterNovem. Tenminste de helft van de leden van de stuurgroep komt uit het bedrijfsleven. De stuurgroep is verantwoordelijk voor het realiseren van het innovatieprogramma, het bewaken van de doelstellingen van het programma en voor de integrale verantwoording aan de overheid. Ze besluit jaarlijks over de allocatie van middelen aan de verschillende programmaonderdelen en stuurt op hoofdlijnen de verschillende programmaonderdelen aan op doelstellingen en resultaat.
De stuurgroep is tevens verantwoordelijk voor het inrichten van de juiste governance structuren voor (onderdelen van) het programma en bewaakt bovendien de kwaliteit van de processen die voor een adequate uitvoering van de verschillende onderdelen van het programma nodig zijn.
Uitgangspunten hierbij zijn transparantie in besluitvormingsprocessen, industriesturing op de doelstellingen en ambities van het programma, selectie van partners op basis van excellentie, en waar mogelijk de aansluiting bij bestaande bewezen instituties (bijvoorbeeld in de vorm van het sluiten van Service Level Agreements met instellingen die onderdelen van het programma kunnen uitvoeren). Bovendien moet het programma open staan voor nieuwe toetreders.
Een in te stellen internationale adviesraad adviseert over de inhoudelijke richting van het programma en draagt om de twee jaar zorg voor een internationale evaluatie en benchmark van het programma.
Een programmabureau zorgt in opdracht van de stuurgroep voor de coördinatie van de programma uitvoering en de programma verantwoording.
5.2 Financiering
Het innovatieprogramma wordt voorgesteld voor een periode van 8 jaar. Deze periode is nodig om de grote ambities van de bedrijven te kunnen realiseren en de benoemde knelpunten structureel en duurzaam aan te kunnen pakken. Het is tegelijk noodzakelijk om na 4 jaar de ambities, de knelpunten en de doelstellingen te herijken. Daarom is gekozen voor een gedetailleerde onderbouwing van de eerste fase van 4 jaar.
In het bijgaande overzicht zijn zowel de kosten als de beoogde financiering opgenomen. De kosten van het programmamanagement zijn niet apart gespecificeerd. Deze zullen naar rato over de verschillende programmaonderdelen worden verdeeld.
57
Financiering Creatieve Industrie (bedragen in M€)
KOSTEN Creatieve Industrie (bedragen in M€)
Bijdrage Bedrijven
Bijdrage Kennis-
instelingen
Bijdrage Overheid
Totaal Omzet Bedrijven
Omzet Kennis-
infra
Omzet Derden
Totaal
Waardeversnellers 48,4 1,5 17,8 67,7 Waardeversnellers 65,3 2,4 0,0 67,7Onderzoek & Ontwikkeling 29,1 20,2 49,4 98,7 Onderzoek & Ontwikkeling 46,4 52,3 0,0 98,7Opleiding & Fundamentele Kennis 0,5 5,0 5,3 10,8 Opleiding & Fundamentele Kennis 0,5 10,3 0,0 10,8Totaal 78,0 26,7 72,5 177,2 Totaal 112,2 65,0 0,0 177,2
Financiering Financial Logistics (bedragen in M€)
KOSTEN Financial Logistics (bedragen in M€)
Bijdrage Bedrijven
Bijdrage Kennis-instelingen
Bijdrage Overheid
Totaal Omzet Bedrijven
Omzet Kennis-infra
Omzet Derden
Totaal
Waardeversnellers 17,5 0,0 8,0 25,5 Waardeversnellers 20,7 0,8 4,0 25,5Onderzoek & Ontwikkeling 15,2 4,0 12,8 32,0 Onderzoek & Ontwikkeling 12,0 20,0 0,0 32,0Opleiding & Fundamentele Kennis 1,0 0,6 5,4 7,0 Opleiding & Fundamentele Kennis 1,0 6,0 0,0 7,0
Totaal 33,7 4,6 26,2 64,5 Totaal 33,7 26,8 4,0 64,5
Financiering totaal (in M€) KOSTEN Totaal (in M€)
Bijdrage Bedrijven
Bijdrage Kennis-instelingen
Bijdrage Overheid
Totaal Omzet Bedrijven
Omzet Kennis-infra
Omzet Derden
Totaal
Waardeversnellers 65,9 1,5 25,8 93,2 Waardeversnellers 86,0 3,2 4,0 93,2Onderzoek & Ontwikkeling 44,3 24,2 62,2 130,7 Onderzoek & Ontwikkeling 58,4 72,3 0,0 130,7Opleiding & Fundamentele Kennis 1,5 5,6 10,7 17,8 Opleiding & Fundamentele Kennis 1,5 16,3 0,0 17,8
Totaal 111,7 31,3 98,7 241,7 Totaal 145,9 91,8 4,0 241,7
Tabel 12 Totaal overzicht van kosten en financiering van het innovatieprogramma, 2009-2012
58
Appendix A - Overzicht (inter)nationale initiatieven en hun relatie met het innovatieprogramma
CREATIEVE INDUSTRIE Initiatief Omschrijving Relatie tot het
programma Creative Britain (Verenigd Koninkrijk)
De Britse regering heeft eind februari 2008 een actieplan gepubliceerd onder de titel: “Creative Britain: New Talents for the New Economy”, waarin de doelstellingen voor de komende jaren worden geformuleerd. Doel is het Verenigd Koninkrijk de 'creatieve hub van de wereld’ te maken.
Concurrerend initiatief
Research Hubs (Verenigd Koninkrijk)
Ontwikkeling van drie Research Hubs voor 'the Digital Economy, investering 40 M£
Mogelijke samenwerkingspartner
Manchester/Salford (Verenigd Koninkrijk)
Ontwikkeling van nieuw stadsgebied in Manchester/Salford tot nieuw Media/Creative Industry centrum.
Concurrerend initiatief
‘Weightless Economy’ (Nieuw Zeeland)
Focus o.a. op ondersteunen van onshore ontwikkeling gecombineerd met offshore productie, op het ontwikkelen van “weightless goods and services” d. m.v. stimuleren van virtuele producten, R&D en breedband
Concurrerend initiatief
Barcelona Media City (Catalonië)
Ontwikkeling van Barcelona tot Media City als publiek/privaat initiatief.
Concurrerend initiatief
Digibusiness cluster program (Finland)
Doelstelling: vergemakkelijken van de ontwikkeling van digitale content producten en de diensten. Focus op ondersteunen bedrijven die internationale markten willen betreden.
Concurrerend initiatief
Cap Digital (Frankrijk)
Cap Digital (Parijs) cluster van digitale creative industrie. Groot 'Futur en Seine' festival in 2009.
Concurrerend initiatief
VEGA Science Park (Italie)
Grootschalig creatieve industrie centrum rond Venetie (VEGA Science Park)
Concurrerend initiatief
ICT Regie (Nederland)
ICT Regie werk aan een nieuw programmavoorstel op het gebied van ICT (i.h.k.v. FES 2009), ICT2030.nl.
Regelmatige afstemming ter voorkoming doublures
NWO CATCH (Nederland)
NWO programma voor nieuwe diensten en technieken voor gebruik door/in de erfgoed sector.
Partner, maar focus op een publiek deel van de creatieve sector
iMMovator Cross Media Network (Nederland)
The iMMovator Cross Media Network beoogt het versterken van de cross media sector met een nadruk op vernieuwing en economisch rendement.
partner
Amsterdam Innovatie Motor /A’dam Living Lab
Ontwikkeling producten op het terrein van ICT/nieuwe media door samenwerkende bedrijven en kennisinstellingen
Partner en afstemming
TNO vraaggestuurde programma’s (Nederland)
Enkele vraaggestuurde programma's van TNO sluiten aan bij de thematiek in dit programma.
Partner, overleg gaande over aansluiting op eigen programma’s
59
FINANCIELE DIENSTVERLENING Initiatief Omschrijving Relatie tot het
programma Denemarken Sinds 1.2.2005 accepteert de publieke sector alleen e-
invoices Concurrerend initiatief
Singapore E-invoicing is verplicht sinds 1.5.2008 Concurrerend initiatief
Zweden E-invoicing in de publieke sector is verplicht sinds 1.7.2008
Concurrerend initiatief
Italië – Financiële Wetgeving
Verplicht alle bedrijven om de nationale overheid een elektronische factuur te sturen teneinde betaald te krijgen
Concurrerend initiatief
Spanje E-invoicing is verplicht vanaf 1.9.2009 Concurrerend initiatief
Finland E-invoicing in de publieke sector wordt nu ingevoerd met 31/12/2009 als finale deadline
Concurrerend initiatief
Noord-Amerika (V.S., Canada en Mexico)
Discussies over de totstandkoming van een geharmoniseerd clearing systeem dat grensoverschrijdende transacties vereenvoudigt
Concurrerend initiatief
6 landen in het midden-oosten verenigd in de Gulf Cooperation Council (GCC)
Hebben in 2008 een ‘common market’ gecreëerd en hopen in 2010 over te gaan naar 1 gemeenschappelijke munt. ‘Gulf currency’ moet rol in de wereldhandel krijgen vergelijkbaar met dollar, euro, yen and yuan. Daarnaast zal een betalingsplatform voor retailbetalingen worden gecreëerd.
Concurrerend initiatief
Dubai International Financial Centre
Ontwikkeld een “real-time gross settlement (RTGS)” systeem voor diverse munteenheden. Dubai wil hiermee haar positie als een regionale financiële hub versterken.
Concurrerend initiatief
Japan Diverse initiatieven om internationale standaarden te integreren tot een efficient clearing systeem om hiermee de leidende marktplaats in Azie te worden.
Concurrerend initiatief
Europese Commissie
De Expert Group on E-invoicing van de Europese Commissie
gerelateerd programma
CEN/ISSS (Europa)
Workshop on 'e-Invoicing Phase 2'
gerelateerd programma
EZ-programma Nederland Digitaal in Verbinding
Samenwerking tussen publieke en private partijen rondom elektronische identiteit is een van de speerpunten in NDiV.
gerelateerd programma van de NL overheid
EZ actieplan Elektronisch Factureren
Programma waarin de overheid de rol van "launching customer" m.b.t. elektronisch facturen oppakt. Er lopen pilots bij het Centrum voor Werk- en Inkomen (CWI) en de Belastingdienst i.s.m. de uitzendbranche.
gerelateerd programma van de NL overheid
Aanvalsplan Nederland Open in Verbinding
EZ / BZK zetten zich in voor open standaarden in de ICT. Met Forum Standaardisatie wordt onderzoek uitgevoerd naar draagvlak voor open standaard UBL 2.0 voor elektronisch factureren.
gerelateerd programma van de NL overheid
60
Persoonlijke Internetpagina (PIP)
Onder mijnoverheid.nl is de overheid bezig met de gepersonaliseerde ontsluiting van diensten van de overheid/ de informatiepositie van de burger.
gerelateerd programma van de NL overheid
Internationale initiatieven gericht op ICT in de diensteneconomie
Dit innovatieprogramma zoekt de samenwerking met onderstaande Europese kennisprogramma’s die zich richten op de diensteneconomie.
internationale initiatieven Beschrijving Strategic Research and Innovation Initiative (SSRI)
Gezamenlijk opgericht door IBM, Oracle, the Technology Professional Services Association (TPSA) en de Service & Support Professionals Association (SSPA). Het initiatief is een consortium van technologiebedrijven, overheidsagentschappen en universiteit gewijd aan het bevorderen van dienstonderzoek.
European Innovation Platform for Knowledge Intensive Services –
Het doel van dit platform is de totstandkoming van meer Europese innovatiekampioenen op het gebied van de diensten te faciliteren. Gebaseerd op een ‘one-stop-shop’ benadering, zullen sectorale netwerken geïntegreerden steunpakketten aanbieden aan jonge veelbelovende groeifirma’s die actief zijn in kennis intensieve diensten.
the KIS Platform
Finland (EU): TEKES SERVE
Het doel van dit programma is om de ontwikkeling van de Finse diensteneconomie te verhogen en te verbreden en om academisch onderzoek binnen de diensteneconomie te bevorderen De innovatieve dienstconcepten en de internationaal concurrerende bedrijfsmodellen die uit dit programma ontstaan vernieuwen en versterken de Finse economie.
Belgium (EU): IBBT IBBT is een onderzoekinstituut dat door de Vlaamse Overheid is opgericht en dat zich richt op informatie & communicatie technologie (ICT) in het algemeen en toepassingen van breedband technologie in het bijzonder.
61
Appendix B - Overzicht projecten Creatieve Industrie
Plan
ning
(m
nd)
Prod
ucte
n ge
rela
teer
d aa
n pr
ojec
t P
rodu
ct b
enef
icia
ries
Turn
-ove
r uit
proj
ectr
esul
tate
n M
euro
)(
Them
a-cl
uste
rPr
ojec
tB
esch
rijvi
ngPa
rtije
nD
eliv
erab
les
kenn
isD
eliv
erab
le
dem
onst
rato
rs/p
roto
type
/oth
er
Proj
ecto
mva
ng
Con
tent
hub
van
Eur
opa
Dis
tribu
tie e
n ve
rrijk
ing
van
cont
ent
iMM
ovat
or,T
elem
atic
a In
stitu
ut,
Uni
ted
Bro
adca
st F
acilit
ies,
Te
chni
colo
r, D
utch
View
, Tea
m
Faci
litie
s/Pa
rkpo
st, B
eeld
en
Gel
uid.
Con
sorti
um w
ordt
nog
ver
der
uitg
ebre
id
Gea
utom
atis
eerd
e ha
ndlin
g en
he
rbew
erki
ng v
an c
onte
ntst
rom
en.
Mar
ktke
nnis
(int
erna
tiona
le
cont
ent/m
edia
).Te
chni
sche
, pro
cess
mat
ige,
st
rate
gisc
he, s
ocia
le,
conc
eptm
atig
e, u
ser-
inte
rface
ke
nnis
van
nie
uwe
vide
o-co
nten
t pl
atfo
rmen
Con
tent
infra
stru
ctuu
r voo
r tra
nsac
ties
48m
ths
Loke
t Con
tent
hub.
P
iloto
mge
ving
en
ontw
ikke
lpla
tform
voo
r C
onte
nthu
bdie
nste
n.
• ops
lag
en o
ntsl
uitin
g va
n di
gita
le c
onte
nt• h
erbe
wer
king
van
co
nten
t: co
nver
sie,
no
rmve
rtalin
g, e
ncod
ing,
tra
nsco
ding
• hos
ting
van
digi
tale
con
tV
ideo
-con
tent
pla
tform
en
Om
roep
en, c
onte
ntbe
drijv
en,
prod
uctie
bedr
ijven
, gam
e on
twik
kela
ars,
arc
hiev
en
124
Mob
ile c
onte
nt
publ
ishi
ng a
nd s
earc
h pl
atfo
rm
Toda
y th
ere
are
only
ver
y lim
ited
way
s fo
r a u
ser t
o ex
plor
e an
d se
arch
the
mob
ile in
tern
et. O
vera
ll th
is
impa
irs th
e us
er e
xper
ienc
e an
d ha
mpe
rs th
e pr
ogre
ss o
f the
mob
ile w
eb. W
ith a
mob
ile w
eb
dire
ctor
y an
d se
arch
mac
hine
, the
use
r will
be a
ble
to
quic
Vod
afon
e, L
ogic
a an
d ot
hers
M
obile
sea
rch
algo
rithm
s, m
obile
U
I, co
nten
t ada
ptat
ion,
ID a
nd
paym
ent m
anag
emen
t
Mob
ile s
earc
h, c
onte
nt
adap
tatio
n, m
obile
com
mer
ce12
-18m
ths
Mob
ile p
ublis
hing
, di
rect
ory
plat
form
and
se
arch
tool
, con
tent
ad
apta
tion
tool
s
Mob
ile w
ebsi
te o
wne
rs, e
nd-
user
s, a
dver
tiser
s, o
pera
tors
; e-
Com
mer
ce, c
ultu
re
esta
blis
hmen
ts, h
ealth
and
Le
isur
e
303
Fair-
Trad
e O
nlin
e G
ame
Publ
ishi
ngH
et o
pzet
ten
van
een
onlin
e pu
blis
her v
oor
Ned
erla
ndse
gam
es b
edrij
ven
op d
e ni
euw
e do
wnl
oad
kana
len
van
PCs,
gam
e co
nsol
es e
n m
obie
le d
evic
es.
DG
G, R
onim
o, S
oepe
l, W
!Gam
es,
Two
Trib
es, T
rium
ph, K
haeo
n, L
ittle
C
hick
en, e
n an
dere
Gam
e M
KB
.
Ken
nis
op h
et g
ebie
d va
n di
rect
ory
syst
emen
voo
r gam
es e
n g
ame-
ontw
ikke
ltool
s
Gam
es e
n to
ol-d
irect
ory
18m
ths
Gam
es e
n to
ol-d
irect
ory
Gam
e be
drijv
en, o
ok
inte
rnat
iona
al25
2
INE
M4U
Dit
proj
ect r
icht
zic
h op
pla
tform
en v
oor i
nteg
ratie
van
m
ultti
med
iale
con
tent
en
serv
ices
uit
wer
elde
n di
e tra
ditio
neel
ges
chei
den
zijn
, zoa
ls h
et In
tern
et, d
e w
erel
d va
n m
obie
le te
leco
mm
unic
atie
, de
omro
epen
en
app
arat
uur b
ij m
ense
n th
uis.
Het
doe
l van
dez
e in
tegr
atie
is d
e m
ultim
edia
-erv
arin
g va
n ei
ndge
brui
kers
te v
erbe
tere
n en
hen
in s
taat
te s
telle
n de
ze e
rvar
inge
n m
et e
lkaa
r te
dele
n (c
omm
uniti
es).
Logi
ca, N
EC
, Phi
lips,
TI,
HP,
Te
leno
r, Fr
aunh
ofer
, IR
T(1
) Ser
vice
ena
bler
s om
con
tent
, se
rvic
es, e
n co
mm
uniti
es u
it ve
rsch
illend
e "te
chno
logi
edom
eine
n" (I
nter
net,
mob
iel,
omro
epen
, thu
isne
twer
k) te
in
tegr
eren
en
onde
rdee
l te
mak
en
van
een
gede
elde
inte
ract
ieve
m
ultim
edia
erv
arin
g; (2
) bus
ines
s m
odel
len
voor
dit
soor
t die
nste
n;
en (3
) kle
insc
halig
e us
er e
valu
atie
m
et "c
ross
-dom
ain"
die
nste
n.
Prot
otyp
e se
rvic
e en
able
rsPr
otot
ype
appl
icat
ie o
p ba
sis
van
serv
ice
enab
lers
Use
r eva
luat
ion
Busi
ness
mod
els
27m
ths
INEM
4U-r
eady
tele
visi
e va
n de
toek
omst
Net
wor
k en
IT s
ervi
ce
plat
form
broa
dcas
ters
, ope
rato
rs, n
etw
ork
serv
ice
prov
ider
s, p
ublis
hers
, m
arke
teer
s, d
evic
e m
anuf
actu
rers
300
2
Sho
pper
co
mm
unic
atio
nSh
oppe
r com
mun
icat
ion
is th
e us
e of
exi
stin
g te
chno
logi
es in
ord
er to
cre
ate
an e
nhan
ced
pers
onal
sh
oppe
r exp
erie
nce
acro
ss m
ultip
le c
hann
els/
med
ia.
The
goal
of s
hopp
er c
omm
unic
atio
n is
to b
uild
one
to
one
rela
tions
hips
with
the
cust
omer
Ser
vice
2Med
ia, C
entri
c, S
chip
hol,
AN
WB
, PO
PA
I, G
FK, E
rasm
us
Uni
vers
iteit,
TI
Kno
wle
dge
w.r.
t. sh
oppe
r co
mm
unic
atio
n, m
ix o
f con
tent
, IC
T an
d st
ore
expe
rienc
e, s
hopp
er
com
mun
icat
ion
busi
ness
mod
els
mea
sure
men
t and
ana
lyse
s in
stru
men
ts e
.g. t
rack
and
tra
ce te
chno
logi
es,
man
agem
ent i
nfor
mat
ion
syst
em fo
r ret
ail
24m
ths
Bus
ines
s m
odel
s,
anal
ytic
al m
odel
s, s
w
algo
rithm
s to
link
var
ious
da
ta s
ourc
es
reta
il in
dust
ry, m
arke
t re
sear
cher
s, te
chno
logy
pro
vide
rs
201,
2
Tota
al38
712
,2
Con
tent
-D
istri
butio
n
62
Them
a-cl
uste
rPr
ojec
tB
esch
rijvi
ngPa
rtije
nD
eliv
erab
les
kenn
isD
eliv
erab
le
dem
onst
rato
rs/p
roto
te/
othe
r
Plan
ning
(m
nd)
Prod
ucte
n ge
rela
teer
d aa
n pr
ojec
tPr
oduc
t be
nefic
iarie
sTu
rn-o
ver u
it pr
ojec
tres
ulta
ten
Meu
ro)
(yp
Proj
ect-
omva
ng
Con
tent
ana
lysi
s of
sh
ort-f
orm
vid
eos
for
targ
eted
ad
verti
sem
ents
.
Aut
omat
ical
ly ra
nk a
nd ta
rget
100
% o
f onl
ine
vide
o. A
dver
tiser
s re
quire
targ
eted
co
mm
erci
als.
Cur
rent
ly, r
anki
ng is
ach
ieve
d 1)
m
anua
lly (p
rofe
ssio
nal c
onte
nt) o
r 2) n
ot a
t all
(use
r gen
erat
ed c
onte
nt).
Pro
ject
see
ks to
rank
au
tom
atic
ally
con
tent
to ta
rget
and
con
tent
gr
oups
.
Zoom
.in,
Adju
stab
les,
AN
P, U
vA,
TUD
Map
ping
of t
arge
t aud
ienc
e de
finiti
ons
onto
con
tent
-bas
ed s
earc
h co
ncep
ts
usin
g af
finity
sco
ring.
Mul
timed
ia a
naly
sis
inte
grat
ed w
ith
adve
rtise
men
t pl
anni
ng to
ols,
ex
tens
ivel
y te
sted
and
in
pla
ce.
48m
ths
Con
tent
-bas
ed
adve
rtise
men
t pla
nnin
g to
ols
Inte
rnet
ad
verti
sers
nond
iscl
osed
*3
Cro
ss m
edia
link
age
of
prin
ted,
Inte
rnet
, TV
and
radi
o co
nten
t. Fo
cus
on c
orpo
rate
ap
plic
atio
ns.
Enric
h in
real
-tim
e br
oadc
aste
d, p
rinte
d an
d In
tern
et c
onte
nt re
sulti
ng in
new
ser
vice
s, a
nd
90%
dec
reas
e of
sea
rch
effo
rt by
new
s ed
itors
. C
alcu
latio
n of
lice
nsin
g fe
es fo
r re-
publ
ishi
ng
cont
ent i
n re
al-ti
me.
AN
P, N
ovum
, Fab
chan
nel,
Zoom
.in,T
rend
light
, UvA
, VU
Iden
tific
atio
n of
bot
tlene
cks,
if a
ny,
in
real
-tim
e m
ultic
hann
el c
onte
nt-b
ased
m
onito
ring
(e.g
. spe
ech,
imag
e, o
nlin
e bl
ogs,
text
, prin
t), a
nd li
nkin
g. D
evel
op
mod
els
for r
eal-t
ime
cros
s m
edia
link
ing.
"Blo
ombe
rg te
rmin
al"
for r
eal-t
ime
over
view
of
all
publ
ishe
d m
ultim
edia
cor
pora
te
new
s ite
ms
and
corr
espo
ndin
g lic
ensi
ng fe
es
48m
ths
Prof
essi
onal
enr
iche
d co
nten
t pro
vide
r su
bscr
iptio
n se
rvic
e te
sted
and
in p
lace
.
Med
ia re
puta
tion
anal
ysis
ts a
nd
publ
ishe
rs
nond
iscl
osed
*3
Arch
ival
of l
egac
y co
nten
t.P
roje
ct d
evel
ops
user
frie
ndly
tech
nolo
gies
, en
ablin
g bo
th p
rofe
ssio
nals
and
con
sum
ers
to
sear
ch th
roug
h ve
ry la
rge
AV
con
tent
re
posi
torie
s. E
nabl
es re
-use
of l
arge
am
ount
s of
uni
que
cont
ent,
each
in re
lativ
ely
smal
l qu
antit
ies
(long
tail)
.
End
emol
, Fab
Cha
nnel
, Not
erik
, U
vA, T
UD
, Bee
ld e
n G
elui
d,
Sch
eepv
aart
Mus
eum
Mod
el in
tegr
atio
n of
con
tent
-bas
ed
sear
ch te
chno
logi
es: f
ace,
voi
ce, m
usic
an
d im
age
and
vide
o re
cogn
ition
.
Sea
rch
and
editi
on
tool
allo
win
g op
timal
re-
use
of v
ideo
arc
hive
s (p
rofit
and
non
-pro
fit)
48m
ths
Sear
ch a
nd e
ditio
n to
ol
allo
win
g op
timal
re-u
se o
f vi
deo
arch
ives
(pro
fit a
nd
non-
prof
it)
Arch
ives
, lib
rarie
s, c
onte
nt
owne
rs a
nd
publ
ishe
rs, p
ublic
nond
iscl
osed
*2
Met
a-da
ta e
xtra
ctio
n at
th
e m
omen
t of m
edia
cr
eatio
n.
Arch
ival
at t
he m
omen
t of m
edia
cre
atio
n po
tent
ially
allo
ws
1) h
igh
qual
ity s
earc
h re
sults
fro
m a
rchi
ves,
2) a
utom
ated
(per
sona
lized
) su
mm
ariz
atio
n of
vid
eos,
3) c
ompu
ter-
guid
ed
med
ia e
ditin
g, P
roje
ct a
ims
for 5
0% q
ualit
y in
crea
se o
f aut
omat
ical
ly e
xtra
cted
met
a-da
ta,
5% d
ecre
ase
in e
ditin
g du
e to
faul
t det
ectio
n in
AV
mat
eria
l, a
nd fo
r new
pro
duct
s an
d se
rvic
es.
IDTV
, Fab
Cha
nnel
, Not
erik
, UvA
, TN
O IC
T. E
xpec
ted
partn
ers
in
futu
re e
.g. E
yew
orks
and
Del
ta
Sol
utio
ns.
List
ing
of c
omm
only
enc
ount
ered
mul
ti-m
edia
ana
lysi
s pr
oble
ms
that
are
sol
ved
if m
eta-
data
is n
ot e
xtra
cted
from
the
broa
dcas
t-rea
dy p
rodu
ct, b
ut in
stea
d is
ex
tract
ed b
efor
e an
y ed
iting
has
take
n pl
ace.
Web
-bas
ed
publ
ishi
ng/s
ellin
g of
vi
deo
sum
mar
ies
test
ed a
nd in
pla
ce,
cont
ent-b
ased
sea
rch
tech
nolo
gy in
tegr
ated
w
ith m
ains
tream
AV
editi
ng/a
rchi
val
tech
nolo
gies
.
48m
ths
Con
tent
-bas
ed s
earc
h te
chno
logy
int
egra
ted
with
mai
nstre
am A
V ed
iting
/arc
hiva
l sol
utio
ns,
pers
onal
ized
vid
eo
sum
mar
ies.
Con
tent
ow
ners
, co
nten
t edi
tors
an
d co
nten
t pu
blis
hers
nond
iscl
osed
*2
Cro
ss m
edia
m
easu
rem
ent,
inte
grat
ion,
and
m
igra
tion.
Foc
us o
n co
nsum
er b
ehav
ior.
Pro
ject
dev
elop
s to
ols
and
met
hodo
logi
es
allo
win
g co
nsum
ers
to d
iges
t opt
imal
ly c
onte
nt
thro
ugh
vario
us p
latfo
rms
and
devi
ces
(mob
ile,
inte
rnet
, TV
and
prin
t).
End
emol
, VU
, CW
I. Ex
pect
ed
parn
er in
futu
re e
.g. E
ricss
on
Insi
ght i
nto
"wha
t wor
ks fo
r the
co
nsum
er?"
. Adv
ertis
ers
have
diff
icul
ty
mea
surin
g th
e m
edia
exp
osur
e, w
hich
is
impo
rtant
for m
edia
sou
rcin
g bu
reau
s.
Wha
t pos
sibi
litie
s ex
ist t
o co
nnec
t va
rious
dat
abas
es to
gai
n in
sigh
t int
o co
nsum
er p
refe
renc
es?
Pro
toty
pes
for c
ross
m
edia
con
tent
in
tegr
atio
n ap
plic
atio
n.
48m
ths
Tool
s al
low
ing
"360
de
gree
s" p
artic
ipat
ion
of
cons
umer
s, e
nabl
ing
e.g.
pa
rtici
patio
n w
ith T
V br
oadc
asts
thro
ugh
mob
ile d
evic
es, l
inka
ge o
f TV
with
Inte
rnet
and
prin
t.
publ
ishe
rs,
broa
dcas
ters
, op
erat
ors,
ne
twor
k se
rvic
e pr
ovid
ers
nond
iscl
osed
*3
Med
iaPe
dia
Doo
r ver
bete
ring
en o
ntw
ikke
ling
van
tech
niek
en v
oor a
udio
visu
ele
anal
yse
en te
xt
min
ing
kan
het
erog
ene
mul
timed
ia c
onte
nt
bete
r wor
den
gest
ruct
uree
rd, g
efac
ette
erd,
ge
labe
led,
gec
lust
erd
en g
epre
sent
eerd
ten
beho
eve
van
een
bree
d sc
ala
aan
dien
sten
Vol
kskr
ant,
Beel
d en
Gel
uid.
V
erw
acht
e to
ekom
stig
e pa
rtner
s on
derm
eer T
eezi
r, Q
-go,
Cro
ss
Med
ia In
tera
ctio
n, C
TG,
Text
kern
el,T
eleC
ats,
TV-
Oos
t, Tw
ents
e W
elle
, NPO
, G
emee
ntea
rchi
ef R
otte
rdam
, V2_
, U
Twen
te, U
vA, V
U, C
WI,
EUR
, TN
O, T
wee
de K
amer
, VN
G
Inzi
cht i
n in
tegr
atie
van
sem
antis
che
mul
timed
ia-a
naly
se e
n co
mm
unity
ta
ggin
g; m
odel
len
voor
sub
-pa
rt/fra
gmen
t rec
omm
enda
tion
en
ques
tion
answ
erin
g , p
eopl
e/ex
pert
findi
ng; m
odel
len
voor
inno
vatie
ve
inte
ract
ie m
et c
onte
nt
Mul
timed
ia n
ews
aggr
egat
or,
Mul
timed
ia
Knip
selk
rant
, M
ultim
edia
sto
ryte
ller,
Tren
d w
atch
er fo
r m
ultim
edia
, M
ultim
edia
mee
ting
brow
ser
48m
ths
Audi
ovis
ual p
roce
ssin
g to
ols;
M
edia
min
ing
en
audi
ovis
ual s
truct
urin
g to
ols
Text
min
ing
en in
form
atie
-ag
greg
atie
tool
s
Uitg
ever
s,
arch
ieve
n,
bibl
ioth
eken
, om
roep
en
nond
iscl
osed
*3
Tota
al10
91,4
16
Con
tent
-Se
arch
&Fin
d
63
Them
a-cl
uste
rPr
ojec
tB
esch
rijvi
ngPa
rtije
nD
eliv
erab
les
kenn
isD
eliv
erab
le
dem
onst
rato
rs/p
roto
type
/oth
er
Plan
ning
(m
nd)
Prod
ucte
n ge
rela
teer
d aa
n pr
ojec
t P
rodu
ct
bene
ficia
ries
Turn
-ove
r uit
proj
ectr
esul
tate
n (M
euro
)
proj
ect-
omva
ng
Inte
lligen
t Con
tent
In
tegr
atio
nA
dvan
ced
cont
ent s
ervi
ces,
Inte
lligen
t Con
tent
In
tegr
atio
nIB
M, H
eeii,
Bee
ld&
Gel
uid,
N
PO, A
VRO
, New
scas
ters
Fuzz
y m
appi
ng te
chni
ek, i
mpl
icit
tagg
ing
Sem
antic
edi
tor s
uppo
rt;
tagg
ing
benc
hmar
k24
mth
sS
eman
tic&
tagg
ing
edito
r: B
road
cast
ers,
con
tent
ge
nera
tors
Bro
adca
ster
s,
cont
ent g
ener
ator
s1,
53
Ope
n so
urce
inte
ract
ive
TV a
nd v
ideo
pla
tform
sD
emoc
ratiz
atio
n of
TV
prod
uctio
n th
roug
h co
llect
ive
crea
tivity
. Col
labo
ratio
n be
twee
n in
divi
dual
s to
get
ne
w in
nova
tive
cont
ent.
Dev
elop
tool
s to
ena
ble
real
-tim
e co
llabo
rativ
e cr
eatio
n of
and
inte
ract
ion
with
m
ulti-
and
cro
ss m
edia
con
tent
Med
ia R
epub
lic, W
aag,
Lo
gica
, Vod
afon
e, U
twen
te,
UvA
, ID
TV, E
ndem
ol
Ope
ning
up
tele
visi
on b
road
cast
ing
to th
e m
ass
crea
tive
clas
s.
Ope
n st
anda
rds
and
appl
icat
ions
fo
r rea
l-tim
e in
tera
ctiv
e m
ultim
edia
(T
V, I
nter
net,
mob
ile);
sync
hron
izat
ion
of c
reat
ion,
con
tent
an
d te
chno
logy
Pla
tform
s to
link
indi
vidu
als
and
enab
le c
olle
ctiv
e cr
eativ
ity
to o
pen
up a
long
tail
of n
ew
cont
ent (
and
crea
tors
)
36m
ths
Ope
n so
urce
inte
ract
ive
TV p
latfo
rm.
Com
pone
nts
to fa
cilit
ate
real
-tim
e co
llabo
rativ
e cr
eatio
n, s
harin
g an
d ad
apta
tion
of ri
ch m
ulti-
and
cros
s m
edia
con
tent
TV P
rodu
cers
and
ul
timat
ely
cons
umer
s
200
4
MyM
edia
The
MyM
edia
pro
ject
adv
ance
s th
e st
ate
of th
e ar
t in
crea
ting
a so
ftwar
e fra
mew
ork
for b
uild
ing
reco
mm
ende
r sys
tem
s, c
reat
ing
a pr
otoc
ol fo
r pl
uggi
ng in
mul
tiple
con
tent
cat
alog
s, a
nd p
lugg
able
re
com
men
der a
lgor
ithm
s th
at c
an b
e ta
rget
ed a
t sp
ecifi
c ne
eds.
The
pro
ject
will
the
abilit
y to
in
corp
orat
e as
pect
s of
soc
ial n
etw
orki
ng to
cre
ate
med
ia c
entri
c co
mm
uniti
es. M
yMed
ia w
ill in
nova
te b
y en
ablin
g th
e cr
eatio
n of
med
ia-c
entri
c so
cial
net
wor
ks
that
leve
rage
use
r gen
erat
ed m
etad
ata
such
as
tags
an
d ex
plor
e ot
her p
ossi
bilit
ies
focu
sed
on im
prov
ing
the
end
user
exp
erie
nce
such
as
auto
mat
ical
ly
gene
rate
d co
nten
t met
adat
a en
richm
ent.
Eur
opea
n M
icro
soft
Inno
vatio
n C
ente
r (EM
IC)
Brit
ish
Tele
com
mun
icat
ions
pl
cB
ritis
h B
road
cast
ing
Cor
pora
tion
Uni
vers
ity o
f Hild
eshe
imTe
lem
atic
a In
stitu
utTe
chni
cal U
nive
rsity
of
Ein
dhov
enM
icro
géne
sis
New
way
s to
mod
el u
ser
pref
eren
ces.
Pro
vide
the
abilit
y to
inco
rpor
ate
aspe
cts
of s
ocia
l net
wor
king
to
crea
te m
edia
cen
tric
com
mun
ities
.R
esea
rch
enha
ncem
ents
in th
e us
e of
met
adat
a fo
r rec
omm
ende
r sy
stem
s.
Sof
twar
e fra
mew
ork
for
build
ing
reco
mm
ende
r sys
tem
sP
roto
col f
or p
lugg
ing
in m
ultip
le
cont
ent c
atal
ogs
Plu
ggab
le re
com
men
der
algo
rithm
s th
at c
an b
e ta
rget
ed
at s
peci
fic n
eeds
Sci
entif
ic a
naly
sis
tool
s an
d fie
ld tr
ials
in s
ever
al E
urop
ean
coun
tries
30m
ths
Rec
omm
ende
r sys
tem
Plu
ggab
le re
com
men
der
algo
rithm
s
Om
roep
en,
tele
com
en
ICT,
vi
deov
erhu
ur
100
3
Col
labo
rativ
e A
naly
sis
and
Ann
otat
ion
of
Imag
es
Dev
elop
tool
s to
ena
ble
real
-tim
e co
llabo
rativ
e cr
eatio
n of
and
inte
ract
ion
visu
al c
onte
nt. I
ntel
ligen
t to
ols
allo
w fo
r the
aut
omat
ic d
etec
tion
of o
bjec
ts,
visu
al te
xtur
e an
d co
lour
s in
imag
es. F
or d
esig
ners
, th
e so
ftwar
e to
ols
auto
mat
ical
ly d
eter
min
es th
e no
velty
of t
he d
esig
n by
sea
rchi
ng fo
r sim
ilar e
arlie
r de
sign
s.
UvT
/TiC
C, L
umie
re
Tech
nolo
gy (P
aris
), V
an
Gog
h M
useu
m, K
rölle
r-M
ülle
r mus
eum
, Mus
eum
of
Mod
ern
Art,
Dig
ital P
aint
ing
Ana
lysi
s co
nsor
tium
Use
r mod
ellin
g, p
erso
nalis
ed
cont
ent g
ener
atio
n,
Col
labo
rativ
e so
ftwar
e fo
r su
ppor
ting
the
dete
rmin
atio
n of
th
e au
then
ticity
/orig
inal
ity o
f ph
otog
raph
s, a
rt w
ork,
and
de
sign
s.
36m
ths
(i) c
olla
bora
tive
imag
e an
alys
is s
oftw
are
to
supp
ort t
he c
reat
ive
proc
ess
of d
esig
n, (i
i) de
sign
sea
rch
and
mat
chin
g so
ftwar
e, a
nd
(iii)
auth
entic
atio
n so
ftwar
e fo
r pho
tos
and
art w
ork.
Art
hist
oria
ns,
Des
igne
rs (f
ashi
on,
phot
ogra
pher
s),
Law
enf
orce
men
t
62
Tota
al30
7,5
12
Con
tent
-C
olla
bora
tion
64
Them
a-cl
uste
rPr
ojec
tB
esch
rijvi
ngPa
rtije
nD
eliv
erab
les
kenn
isD
eliv
erab
le
dem
onst
rato
rs/p
roto
type
/oth
erPl
anni
ng (m
nd)
Prod
ucte
n ge
rela
teer
d aa
n pr
ojec
t P
rodu
ct b
enef
icia
ries
Turn
-ove
r uit
proj
ectr
esul
tate
n M
euro
)(
Proj
ect-
omva
ng
Inte
ract
ive
& Ta
ngib
le
Envi
ronm
ents
In d
e w
oono
mge
ving
inte
ract
eren
Inte
ract
ieve
obj
ecte
n m
et re
spon
sive
om
gevi
ngen
en
slaa
n ee
n br
ug n
aar
virtu
ele
wer
elde
n. Z
e ku
nnen
zor
gen
voor
ont
span
ning
en
een
gev
oel v
an w
el-b
evin
den
bij m
ense
n. D
it sl
uit a
an
bij m
ense
n in
hun
hui
skam
er e
n w
oono
mge
ving
.
Phi
lips
Res
earc
h (e
xper
ienc
e cr
eatio
n, p
rodu
ct p
roto
type
s,
atm
osph
ere
crea
tion
with
e.g
. lig
ht),
Uni
vers
ity o
f Tw
ente
(mul
timod
al
inte
ract
ion,
affe
ctiv
e in
tera
ctio
n,
ente
rtain
men
t com
putin
g, u
ser
inte
rface
des
ign)
, Waa
g S
ocie
ty
(exp
erim
ent &
pro
toty
pe d
esig
n)
Inte
rface
s, re
al-ti
me
rend
erin
g te
chno
logy
; use
r un
ders
tand
ing
Wor
king
pro
toty
pe o
f a d
evic
e co
mm
unca
ting
to th
e vi
rtual
wor
ld;
wor
king
pro
toty
pe fo
r atm
osph
ere
crea
tion.
36m
ths
Inte
ract
ive
deci
ces,
ligh
t sys
tem
s,
ente
rtain
men
t dev
ices
Con
sum
ers
500
3
Perv
asiv
e C
onte
ntR
icht
zic
h op
de
open
bare
ruim
te a
ls in
tera
ctie
ve
omge
ving
. In
sted
en v
ersc
hijn
en g
rote
sch
erm
en (u
rban
sc
reen
s) w
aaro
p nu
voo
ral r
ecla
me
en n
ieuw
s ge
toon
d w
ordt
. Ook
in w
inke
lcen
tra, b
iblio
thek
en, m
usea
, lu
chth
aven
s en
sta
tions
wor
den
dit s
oort
sche
rmen
ne
erge
zet.
Het
pro
ject
bep
aalt
de o
ptim
ale
mix
van
cu
ltuur
, inf
orm
atie
, rec
lam
e, c
omm
unic
atie
en
ente
rtain
men
t
Gem
eent
e R
otte
rdam
, Hum
anita
s,
Tele
mat
ica
Inst
ituut
;P
artij
en in
late
r sta
dium
: Sch
ipho
l, A
NW
B, W
onin
gbou
wve
reni
ging
en,
Per
vasi
ve te
chno
logy
, rec
omm
ende
r sys
tem
s,
ict e
n ni
euw
e m
edia
in d
e op
enba
re ru
imte
. N
ieuw
e (c
ombi
natie
s va
n) c
onte
nt(d
iens
ten)
op
het g
ebie
d va
n in
form
atie
, com
mun
icat
ie,
ente
rtain
men
t en
recl
ame.
A p
roto
type
of a
n ur
ban
scre
en th
at
adap
ts it
s co
nten
t to
fact
ors
such
as
time
of th
e da
y, w
eath
er, n
umbe
r and
ty
pe o
f peo
ple
in it
s su
rrou
ndin
gs e
tc.
36m
ths
Urb
an s
cree
ns,
sens
oren
/per
vasi
ve te
chno
llogy
,, co
nten
t en
conc
epte
n vo
or u
rban
sc
reen
, rec
omm
ende
r sys
tem
s.
Bib
lioth
eken
, NS/
Pro
Rai
l, ex
ploi
tant
en v
an
adve
rtent
ieru
imte
zoa
ls
JCD
ecau
x, p
rodu
cent
en v
an
buite
nsch
erm
en z
oals
B
arco
), co
nten
tpro
duce
nten
)
92
Hos
pita
lity
Met
hode
n en
tech
nolo
giee
n vo
or c
reat
ie v
an n
ieuw
e ge
nera
tie in
tera
ctie
ve p
rodu
cten
die
de
beho
efte
n ad
ress
eren
van
hot
el/re
stau
rant
/spa
gas
ten
met
nad
ruk
op w
ellb
eing
, sfe
erbe
levi
ng, i
nfot
ainm
ent e
n so
cial
e in
tera
ctie
.
Phi
lips,
TU
Ein
dhov
en, T
U D
elft,
U
nive
rsite
it Tw
ente
, Sub
M
ultim
edia
, To
be c
onfir
med
: NH
H
otel
s
Use
r cen
tere
d ex
perie
nce
and
inte
ract
ion
desi
gn ;
activ
ity a
nd m
ood
dete
ctio
n te
chno
logy
, aut
horin
g to
ols.
Use
r-ev
alua
ted
next
-gen
erat
ion
expe
rienc
e de
mon
stra
tor
36m
ths
Info
tain
men
t dev
ices
, rel
ax
devi
ces
en o
mge
ving
en.
Hot
els.
Res
taur
ants
, Spa
s,
hosp
itals
, con
sulta
nts,
de
sign
com
pani
es, d
evic
e m
anuf
actu
ers
500
3
Trav
el a
nd l
eisu
re
prox
imity
lab
incl
. Lo
catio
n ba
sed
expe
rienc
es
Ont
wik
kelin
g va
n lo
catio
n-or
ient
ed s
ervi
ces
voor
in
nova
tieve
trav
el e
n le
isur
e e
com
mer
ce
Lost
boys
, Eric
sson
, TI,
Logi
ca,
Waa
g S
ocie
ty, M
edia
Rep
ublic
Beo
ogde
par
tner
s in
late
r sta
dium
: do
mei
npar
tijen
(KLM
, ER
TG)
Ken
nis
om n
abijh
eid
en lo
catio
n ba
sed
serv
ices
te g
ebru
iken
voo
r end
-to-e
nd d
iens
ten
in tr
avel
and
leis
ure
GIS
for i
nter
activ
e co
nten
t
Pro
of-o
f-Con
cept
s vo
or tr
avel
to
epas
sing
24m
ths
tech
nolo
giep
latfo
r en
softw
are
om
reis
gere
late
erde
real
tim
e te
r be
schi
kkin
g te
ste
llen/
te h
andl
enLo
catio
n ba
sed
publ
ishi
ng a
nd
inte
ract
ing
appl
icat
ion
elke
trav
el e
n le
isur
e pa
rtij,
bv tr
ansp
ort e
n re
isor
gani
satie
s, b
v S
chip
hol,
TUI
100
2,5
Inte
lligen
t Tan
gibl
es
and
Ser
ious
Pla
y fo
r C
hild
ren
Verb
eter
t edu
catie
ve p
rodu
cten
doo
r kin
dere
n op
sp
eels
e w
ijze.
Inte
lligen
te e
mbo
died
pro
duct
en p
asse
n zi
ch a
an d
e va
ardi
ghed
en v
an k
inde
ren
aan
en h
elpe
n hu
n hu
n co
gniti
eve,
em
otio
nele
, soc
iale
en
fysi
eke
vaar
digh
eden
te o
ntw
ikke
len
in s
choo
l en
thui
ssitu
atie
. D
oor a
an d
iver
se v
aard
ighe
den
te a
ppel
lere
n he
bben
ki
nder
en ri
jker
e m
ogel
ijkhe
den
om k
enni
s op
te d
oen.
Ser
ious
Toy
s, N
YOYN
, Nie
nhui
s, d
e W
aag
Soc
iety
, Cre
ativ
e C
onve
rsio
n Fa
ctor
y, T
U/e
Van
weg
e la
ge R
&D
bud
gette
n lu
kt h
et
bedr
ijven
nie
t om
de
stap
te m
aken
van
tra
ditio
nele
leer
med
ia n
aar h
et g
ebru
ik v
an
inte
lligen
tie in
hun
edu
catie
ve p
rodu
cten
. Het
pr
ojec
t lev
ert k
enni
s op
ove
r de
rela
tie tu
ssen
he
t geb
ruik
van
tech
nolo
giee
n en
het
on
twik
kele
n va
n di
vers
e va
ardi
ghed
en.
Nie
uw in
tellig
ent e
duca
tief p
latfo
rm m
et
bijb
ehor
ende
die
nste
n, d
at ta
stba
re e
n sp
eels
e in
tera
ctie
geb
ruik
t om
kin
dere
n ee
n rij
k re
perto
ire v
an v
aard
ighe
den
te
late
n on
twik
kele
n in
en
rond
sch
ool.
48m
ths
Inte
lligen
te s
peel
obje
cten
om
so
cial
e en
cog
nitie
ve
vaar
digh
eden
te o
ntw
ikke
len.
M
ultim
edia
pac
kage
s in
clus
ief
boek
en, g
ames
, obj
ecte
n en
ed
ucat
ieve
die
nste
n ro
ndom
in
tellig
ente
spe
elob
ject
en
● (a
utis
tisch
e) k
inde
ren
● la
gere
sch
olen
● ki
nder
opva
ng (o
.a. K
orei
n)●
thui
s om
gevi
ng (o
uder
s,
verz
orge
rs)
● ed
ucat
ion
scie
nce
42,
5
Auto
Med
iaM
obilit
eits
omge
ving
: H
et o
ntw
erpe
n en
pro
toty
pere
n va
n ee
n ge
nerie
ke a
rchi
tect
uur v
oor m
edia
-pro
cess
ing,
-ge
brui
kers
-inte
ract
ie e
n co
nnec
tivite
it m
et p
erso
onlijk
e ap
para
ten,
het
car
-man
agem
ent-s
yste
em e
n he
t Int
erne
t vo
or g
ebru
ik in
aut
o's.
TI, N
XP,
Tom
Tom
, Eric
sson
, e.v
.a.
Nie
uwe
arch
itect
uur v
oor I
T en
viro
nmen
t in
de
auto
On-
boar
d-un
it m
et IP
Rad
io, I
P T
V, e
tc.
24m
ths
Aut
oMed
ia o
plos
sing
met
m
ogel
ijkhe
id v
oor i
nnov
atie
op
de
besc
hikb
are
inte
rface
s
(bla
nk)
100
2
Life
styl
e &
Car
e Zo
rgom
gevi
ng: D
evel
op i-
budd
ies
(inte
lligen
t phy
sica
l in
terfa
ces)
and
sm
art e
nviro
nmen
ts fo
r pre
vent
ion,
co
ping
and
dis
ease
man
agem
ent
Phi
lips,
Gam
es F
acto
ry O
nlin
e,
Waa
g S
ocie
ty, V
2_, T
IK
now
ledg
e ab
out r
elat
ions
bet
wee
n te
chno
logi
cal s
timul
i, be
havi
or a
nd w
ell-b
eing
New
tool
s fo
r dea
ling
with
the
allo
catio
n of
hum
an re
sour
ces,
leve
ragi
ng o
f pe
rson
al a
ttent
ion
and
decr
easi
ng c
ost
in th
e he
alth
car
e se
ctor
24m
ths
Des
ign
prin
cipl
es, p
ilots
, pr
otot
ypes
and
bus
ines
s m
odel
s fo
r int
ellig
ent a
dapt
ive
inte
rface
s in
ca
ring
envi
ronm
ents
Hos
pita
ls, I
nsur
ance
C
ompa
nies
150
2
Tota
al13
6317
Life
styl
e-In
tera
ctiv
e en
viro
nme
nts
65
Them
a-cl
uste
rPr
ojec
tB
esch
rijvi
ngPa
rtije
nD
eliv
erab
les
kenn
isD
eliv
erab
le
dem
onst
rato
rs/p
roto
te/
othe
r
Plan
ning
(m
nd)
Prod
ucte
n ge
rela
teer
d aa
n pr
ojec
t P
rodu
ct
bene
ficia
ries
Turn
-ove
r uit
proj
ectr
esul
tate
n M
euro
)(
yp
Proj
ect-
omva
ng
Dee
per b
rand
driv
e
inte
rcha
nge
Kop
pelt
lifes
tyle
aan
maa
tsch
appe
lijke
rele
vant
ie e
n on
twik
kelt
daar
pr
oduc
ten
voor
. Diff
eren
tiato
r van
bed
rijve
n w
ordt
in to
enem
ende
mat
e be
paal
d do
or h
un m
aats
chap
pelijk
e re
leva
ntie
. Om
die
te k
enne
n m
oete
n ze
de
(onl
ine)
dia
loog
aan
gaan
met
cre
ativ
e cl
ass.
Dat
voe
len
ze, m
aar z
e w
eten
net
hoe
. De
mar
kt v
an d
ie (l
aten
te) b
ehoe
fte k
unne
n w
e pa
kken
doo
r int
erac
tiepa
trone
n te
ont
wik
kele
n en
in te
chno
logi
e ve
rpak
t te
verm
arkt
en.
Lost
boys
, Waa
gLa
ter:
Adv
erte
erde
rs
Ken
nis
over
het
kop
pele
n va
n br
ands
aan
m
aats
chap
pelijk
e du
urza
amhe
id v
ia m
oder
ne
med
ia in
stru
men
ten
Met
hode
n en
bes
t pr
actic
esC
ase
impl
emen
tatie
24m
ths
Bra
nd a
dvis
ory
patte
rns
and
serv
ices
Alle
gro
te b
edrij
ven,
br
and
buro
's,
adve
rteer
ders
502,
5
Inte
lligen
t clo
thin
g C
reat
ing
new
pro
posi
tions
to e
ngag
e ch
ildre
n in
spo
rts/p
hysi
cal
activ
ities
via
inte
lligen
t clo
thin
gA
dida
s, K
enni
scen
trum
"T
extie
lmus
eum
"Tilb
urg,
TU
EG
amin
g in
dust
ry (t
o be
co
nfirm
ed)
The
use
of p
arad
igm
s fro
m G
amin
g in
sp
orts
/phy
sica
l act
iviti
es e
spec
ially
e.g
. for
ch
ildre
n w
ith o
besi
tas
Inte
lligen
t clo
thes
(a
nd c
orre
spod
ing
gam
ing
prop
ositi
ons)
for
enha
nced
, in
tegr
ated
, ga
min
g/sp
orts
ex
perie
nces
fo
cuss
ed o
n ob
ese
child
ren
48m
ths
Inte
lligen
t clo
thes
(rel
ated
pro
duct
s ca
n be
use
d al
so in
diff
eren
t m
arke
ts)
Spo
rts/c
loth
ing
indu
stry
and
gam
ing
(dire
ctly
), he
alth
in
sura
nce
com
pani
es
(indi
rect
ly)
504
Livi
ng b
rand
ex
perie
nce
lab
Cre
atin
g a
livin
g la
b to
rese
arch
the
rele
vanc
e fo
r bra
nds
and
reta
ilers
of
inte
ract
ive
sens
or b
ased
spa
ces,
inte
ract
ive
even
ts a
nd re
tail
envi
ronm
ents
.
Med
ia R
epub
lic, L
ogic
a,
Phi
lips,
Waa
gB
ecau
se o
f low
R&
D s
pend
ing
in th
e ad
verti
sing
and
reta
il in
dust
ries
new
bus
ines
s an
d in
tera
ctio
n m
odel
s ar
e no
t exp
lore
d to
thei
r po
tent
ial;
Com
bini
ng n
ew e
xper
ienc
e te
chol
ogie
s lik
e au
gmen
ted
real
ity, n
arro
wca
stin
g an
d R
FID
New
inte
lligen
t ad
verti
sing
ch
anne
ls/'d
ispl
ays'
w
ith in
tera
ctiv
ity in
th
e br
oade
st s
ense
.
36m
nths
Nie
uwe
busi
ness
mod
elle
n an
d in
tera
ctie
mod
elle
n vo
or m
erke
n en
reta
ilers
. In
tellig
ente
adv
ertis
ing
chan
nels
/'dis
play
s' m
et
inte
ract
ieve
eig
ensc
happ
en in
de
bree
dste
zin
Adv
ertis
ers
and
reta
ilers
(new
ch
anne
ls),
Age
ncie
s (n
ew w
ays
to a
ctiv
ate)
an
d C
onsu
mer
s (r
elev
ant a
ds)
100
2
Sle
ep E
nhan
cem
ent
Het
Gro
te S
laap
onde
rzoe
k 20
08 g
eeft
aan
dat h
et g
root
ste
deel
van
de
Ned
erla
nder
s go
ede
slap
ers
zijn
. Ied
eree
n lig
t wel
een
s ee
n ke
er
wak
ker,
maa
r 15
proc
ent v
an d
e N
eder
land
ers
ligt m
eerd
ere
kere
n pe
r w
eek
wak
ker e
n 6
proc
ent g
eeft
aan
nooi
t een
goe
de n
acht
te h
ebbe
n.
Het
pro
ject
ond
erzo
ekt d
e m
ogel
ijkhe
den
om g
oede
sla
ap te
be
vord
eren
bij
gezo
nde
men
sen.
Het
doe
l is
om d
e (fy
siol
ogie
van
de)
sl
aap
goed
te b
egrij
pen,
tech
nolo
gie
te g
ebru
iken
en
te o
ntw
ikke
len
die
de s
laap
mee
t in
lifes
tyle
set
tings
, en
van
daar
uit l
ifest
yle
en
omge
ving
sele
men
ten
zoal
s at
mos
fere
n, g
elui
d, e
tc. t
e ge
brui
ken
om d
e sl
aap
posi
tief t
e be
invl
oede
n.
Phi
lips
Res
earc
h, T
U
Ein
dhov
enB
eoog
de p
artn
ers:
NIN
, A
mst
erda
m (s
laap
fysi
olog
ie),
RU
G, G
roni
ngen
(bio
-rit
mie
k), K
empe
nhae
ghe,
H
eeze
(klin
isch
e sl
aapt
este
n),
Sla
apfy
siol
ogie
van
gez
onde
men
sen,
nie
t al
leen
ver
kreg
en in
het
sla
apla
bora
toriu
m m
aar
ook
bij m
ense
n th
uis.
Ken
nis
over
hoe
om
gevi
ngsf
acto
ren
(lich
t, ge
luid
, atm
osfe
ren
etc)
de
slaa
p be
invl
oede
n.
Dem
onst
rato
r w
aarin
de
opge
dane
ken
nis
wor
dt g
ebru
ikt o
m
aant
oonb
aar d
e sl
aap
van
gezo
nde
men
sen
te
verb
eter
en.
36 m
nths
Dev
ices
die
uno
btru
sive
de
toes
tand
van
men
sen
kunn
en
met
en e
n de
sla
ap p
ositi
ef k
unne
n be
invl
oede
n. S
yste
men
en
devi
ces
die
atm
osfe
ren
(lich
t gel
uid,
etc
) ku
nnen
bei
nvlo
eden
ter
verb
eter
ing
van
slaa
p.
Con
sum
ente
n (g
ezon
de m
ense
n)10
02
Exp
erie
nce
mea
sure
men
t too
ls fo
r Li
ving
Lab
s
Zorg
t voo
r exp
erie
nce
mea
sure
men
t met
hodo
logi
e en
das
hboa
rd to
ols
Mee
tbaa
r mak
en v
an o
nlin
e ex
perie
nces
is s
lech
t ont
wik
keld
maa
r es
sent
ieel
stu
rings
mid
del,
met
ges
chat
te m
arkt
van
<X
>. D
e op
loss
ing
ligt i
n co
mbi
natie
s va
n kw
alita
tief e
n kw
antit
atie
f met
en e
n on
twik
kelin
g va
n da
shbo
ards
voo
r rea
ltim
e m
onito
ring
en s
turin
g.
AIM
, TI
Ken
nis
en c
once
ptue
el ra
amw
erk
voor
het
in-
situ
met
en v
an s
ubje
ctie
ve e
xper
ienc
esM
eet-i
nstru
men
ten
voor
mob
iele
exp
erie
nces
Met
hodo
logi
e en
da
shbo
ard
tool
36m
ths
Met
hodo
logi
e en
das
hboa
rd to
olC
onsu
men
ten,
dev
ice
ontw
ikke
laar
s,
dien
ston
twik
kela
ars
152,
5
Tota
al31
513
Life
styl
e-E
xper
ienc
e de
sign
66
Them
a-cl
uste
rPr
ojec
tB
esch
rijvi
ngPa
rtije
nD
eliv
erab
les
kenn
isD
eliv
erab
le
dem
onst
rato
rs/p
roto
type
/oth
erPl
anni
ng (m
nd)
Prod
ucte
n ge
rela
teer
d aa
n pr
ojec
t P
rodu
ct b
enef
icia
ries
Turn
-ove
r uit
proj
ectr
esul
tate
n (M
euro
)
Proj
ect-
omva
ng
Futu
re
Wor
kspa
ces
Impr
ove
effe
ctiv
enes
s of
kno
wle
dge
wor
kers
by
intro
duci
ng n
ew w
ays
of s
mar
t wor
king
and
col
labo
ratio
n su
ppor
ted
by a
dvan
ced
wor
k en
viro
nmen
ts. P
eopl
e dr
iven
. IC
T su
ppor
ted.
Cis
co, E
ricss
on, I
BM, R
abob
ank,
R
oyal
Has
koni
ng, T
ISc
enar
io's
for e
ffect
ive
virtu
al c
olla
bora
tion
betw
een
prof
essi
onal
s in
the
crea
tive
indu
stry
. So
ta o
f cur
rent
ly a
vaila
ble
and
succ
essf
ul
serv
ices
, too
ls, f
acilit
ies
and
busi
ness
mod
els.
Se
rvic
e de
liver
y fra
mew
ork
for s
mar
t wor
k se
rvic
es fo
r (gr
oups
of)
prof
essi
onal
s.
Req
uire
men
ts to
Sm
art
Wor
k se
rvic
es in
cr
eativ
e in
dust
ry s
ettin
gs
Proo
f-of-c
once
pt s
ervi
ces,
tool
s an
d sy
stem
s on
top
of c
urre
nt to
ols
to
enha
nce
colla
bora
tion
and
co-d
esig
n pr
oces
ses
betw
een
prof
essi
onal
s (R
abob
ank,
Has
koni
ng, I
BM).
Smar
t wor
k se
rvic
e te
stbe
d en
viro
nmen
t (IB
M, C
isco
, Eric
sson
). Kn
ow-h
ow to
intro
duce
and
em
bed
Smar
t Wor
k se
rvic
es in
wor
king
pr
actic
e (a
ll)
24m
ths
Tele
pres
ence
ser
vice
s in
the
Smar
t wor
k se
rvic
e co
ncep
t (C
isco
)G
rid s
ervi
ces
in th
e Sm
art W
ork
serv
ice
conc
ept (
IBM
). M
obilit
y so
lutio
ns (E
ricss
on)
New
way
s of
wor
king
, acc
ess
to
cust
omer
net
wor
ks (R
abob
ank)
. M
ore
effe
ctiv
e co
llabo
ratio
n, lo
wer
co
sts,
fast
er d
eliv
ery
(Rab
oban
k,
Has
koni
n g)
Solu
tion
prov
ider
s, A
pply
ers
of w
orks
pace
sol
utio
ns30
3
Team
wor
k vo
or
desi
gn/D
esig
n as
Tea
msp
ort
Wer
kt u
it en
test
hoe
ICT
de s
amen
wer
king
tuss
en
ontw
erpt
eam
s ka
n on
ders
teun
en. M
et n
ame
is e
r int
eres
se
in h
et o
ntw
erpe
n va
n in
tera
ctie
ve s
yste
men
en
het
onde
rste
unen
van
ont
wer
ptea
ms
met
gem
engd
e ex
perti
se.
Ont
wik
kelin
g va
n m
ultim
edia
tool
s vo
or h
et o
nder
steu
nen
van
crea
tieve
pro
cess
en in
com
plex
e sa
men
wer
king
en
rond
om d
esig
n en
dec
isio
n m
akin
g.
TU E
indh
oven
, Des
ign
Acad
emy,
Ph
ilips
Res
earc
h, P
HO
SFO
R,
Pom
pe D
esig
n;Al
men
de, T
rigio
n Se
curit
y, L
ogic
a,
Cap
Gem
ini,
TI, T
NO
, SM
E's
Kenn
is o
f hoe
het
(con
cept
uele
) ont
wer
ppro
ces
bet
er o
nder
steu
nd k
an w
orde
n m
et IC
T to
ols.
Va
lidat
ie v
an v
oorg
este
lde
tool
s en
inzi
cht i
n gr
oeps
gew
ijs o
ntw
erpe
n.Th
eorie
ove
r gen
etw
erkt
e sa
men
wer
king
; Th
eorie
ove
r rol
van
cul
ture
le v
ersc
hille
n in
sa
men
wer
king
Fysi
sch
ontw
erp
van
een
ontw
erp-
syst
eem
voo
r 3 o
ntw
erpe
rs
(dem
onst
ratie
opst
ellin
g) m
et
bijb
ehor
ende
sof
twar
e di
e he
t gr
oeps
gew
ijs o
ntw
erpe
n on
ders
teun
t.To
ols
om te
ams
te tr
aine
n in
cre
atie
f de
sign
48m
ths
Des
ign
grou
p so
ftwar
eM
ultim
edia
tech
nolo
gie
voor
de
cisi
on m
anag
emen
t3D
des
ign
tool
s, s
imul
atio
n to
ols
Engi
neer
ing
bedr
ijven
al
sHas
koni
ng; O
NR
I, N
EDEC
O, H
abifo
rum
; in
dust
rie a
ls T
hale
s, B
oein
g,
Nuo
n, E
ssen
t. M
useu
ms;
H
ealth
car
e, e
.g. S
KIO
N.
173
Wor
king
the
Net
wor
kIn
tellig
ent s
earc
h so
ftwar
e fo
r fin
ding
kno
wle
dge
and
skills
w
ithin
net
wor
ks a
nd c
hain
s of
com
pete
nces
, abl
e to
cro
ss
dom
ains
follo
win
g th
e co
nnec
tions
of t
he n
etw
ork.
R
educ
es is
sues
on
the
leve
ls o
f pol
itics
, org
aniz
atio
n,
appl
icat
ions
and
infra
stru
ctur
eand
cre
ates
room
for
crea
tivity
and
focu
s
Logi
ca, U
nive
rsite
it Tw
ente
Col
labo
ratio
n en
able
d by
com
bine
d co
mpe
tenc
es. N
etw
orke
d se
arch
tool
s.
Inte
lligen
t age
nt s
earc
hC
ompe
tenc
e fin
der
Net
wor
k sk
ills s
earc
h
32m
ths
Inte
lligen
t ski
ll se
arch
alg
orith
ms
Des
ign
netw
ork
set-u
p se
rvic
esSM
E, U
nive
rsiti
es, f
reel
ance
ex
perts
151
Virtu
al a
genc
y pl
atfo
rmD
ista
nt c
reat
ive
colla
bora
tion.
Mul
timed
ia p
rodu
ctio
n an
d co
llabo
ratio
n to
ols,
bes
t cas
e pr
actic
es a
nd n
ew b
usin
ess
mod
els.
Med
ia R
epub
lic, L
ogic
a, W
aag.
In
tend
ed jo
inin
g pa
rtner
s: M
icro
soft,
M
arce
l Wan
ders
Max
imiz
e ef
ficie
ncy
in th
e cr
eativ
e pr
oces
s.
Enab
le d
ista
nce
wor
king
. Cro
ssin
g bo
rder
s.So
ftwar
e to
ol +
An
inte
ract
ive
colla
bora
tion
plat
form
+ A
'mar
ketp
lace
' fo
r 'Jo
bs to
be
done
' + A
uni
fied
wor
king
m
etho
d
12m
nths
Wor
kflo
w a
nd to
ols
for
colla
bora
tion
in c
reat
ive
indu
stry
. C
ross
Con
tinen
t Con
nect
ion
for
SME
+ LM
E.
Adve
rtise
rs (a
cces
s to
new
pe
ople
/idea
s) +
Age
ncie
s (n
ew c
apac
ity) +
Fre
elan
ce
crea
tives
502
WoW
tool
The
know
ledg
e tra
nsfe
r and
col
labo
ratio
n w
ith
repr
esen
tativ
es fr
om d
iffer
ent b
ackg
roun
ds is
a m
ajor
ob
stac
le. H
ow c
an w
e im
prov
e co
mm
unic
atio
n, p
roje
ct-
man
agem
ent a
nd o
rgan
izat
iona
l sup
port
for c
reat
ive
trans
- an
d in
terd
isci
plin
ary
colla
bora
tion
amon
g sc
ient
ists
, de
sign
ers,
eng
inee
rs a
nd a
rtist
s?
The
Patc
hing
zone
, STB
Y, L
ogic
a,
Get
roni
cs P
inkR
occa
de B
AS,
Philip
s, A
lmen
de, N
oldu
s In
form
atio
n Te
chno
logy
, Uni
vers
ity
Twen
te, V
U A
mst
erda
m, T
U-D
elft,
TU
/e
Org
aniz
atio
nal g
uide
lines
and
blu
e pr
ints
for
stru
ctur
ing
crea
tive
colla
bora
tion
acro
ss
disc
iplin
es;
train
ing
Met
hods
and
pro
toty
pe o
f the
gam
e im
plem
ente
d as
wor
king
pro
toty
pes
and
test
beds
, lea
d by
The
Pat
chin
gzon
e.
Tech
nolo
gy fo
r col
labo
rativ
e ga
mes
48m
ths
Serio
us G
ame:
tang
ible
co
mm
unic
atio
n to
ol th
at s
uppo
rts
crea
tive
inte
rdis
cipl
inar
y te
am
proc
esse
sw
orks
hops
and
mas
terc
lass
es
All c
ross
-dis
cipl
inai
ry
(cre
ativ
e) in
nova
tors
in th
e N
ethe
rhan
ds
152
Ambi
ent
Awar
enes
s in
D
esig
n Ed
ucat
ion
Usi
ng A
mbi
ent I
ntel
ligen
ce te
chno
logy
to s
uppo
rt se
rend
ipito
us s
ocia
l int
erac
tion
and
know
ledg
e sh
arin
g in
w
orki
ng e
nviro
nmen
ts, i
n th
is c
ase.
des
ign
educ
atio
n or
de
sign
wor
k.
Tam
Tam
, DN
V C
ibit,
V2_
, The
Pa
tchi
ngzo
ne a
nd T
U E
indh
oven
Ambi
ent K
now
ledg
e M
anag
emen
t Sys
tem
s th
at s
uppo
rt in
form
al in
form
atio
n sh
arin
g(S
emi-)
aut
onom
ous
devi
ces
for c
reat
ing
shar
able
repr
esen
tatio
ns o
f de
sign
idea
s. M
obile
inte
ract
ive
devi
ces
supp
ortin
g ph
ysic
al b
row
sing
of a
n in
form
atio
n au
gmen
ted
envi
ronm
ent.
48m
ths
Dev
ices
for i
nter
actin
g w
ith
ambi
ent i
nfor
mat
ion
envi
ronm
ents
, so
ftwar
e an
d re
late
d se
rvic
es
Des
ign
/cre
ativ
e co
mpa
nies
Des
ign
educ
atio
nM
anuf
actu
rers
of a
pplia
nces
an
d m
obile
dev
ices
Know
ledg
e m
anag
emen
t sy
stem
dev
elop
ers
41,
5
Tota
al13
112
,5
Con
nect
edne
ss-
Col
labo
rati
on
67
Them
a-cl
uste
rPr
ojec
tB
esch
rijvi
ngPa
rtije
nD
eliv
erab
les
kenn
isD
eliv
erab
le
dem
onst
rato
rs/p
roto
type
/oth
erPl
anni
ng
(mnd
)Pr
oduc
ten
gere
late
erd
aan
proj
ect
Pro
duct
ben
efic
iarie
sTu
rn-o
ver u
it pr
ojec
tres
ulta
ten
Meu
ro)
(
proj
ect-
omva
ng
Exch
ange
s be
twee
n w
orld
sO
ntw
ikke
len
van
tech
nolo
gie
voor
de
volg
ende
gen
erat
ie
virtu
ele
wer
elde
n, in
het
bijz
onde
r ger
icht
op
de
com
mun
icat
ie tu
ssen
virt
uele
l wer
elde
n,
gebr
uike
rsin
terfa
ces,
en
de in
terfa
ce n
aar d
e ec
hte
wer
eld.
Philip
s, A
lten
PTS
, Uni
vers
iteit
Utre
cht,
Uni
vers
iteit
Twen
te
Nie
uwe
algo
ritm
en, i
nter
actie
tech
niek
en, e
n co
mm
unic
atie
prot
ocol
len
voor
het
ont
wer
p va
n de
vol
gend
e ge
nera
tie v
irtue
le w
erel
den.
M
iddl
ewar
e vo
or v
irtue
le w
erel
den
appl
icat
ies
Virt
uele
wer
elde
n vo
or to
eris
me
en
assi
sted
livi
ng.
36m
ths
Inte
ract
ieve
virt
uele
wer
elde
n di
e m
et e
lkaa
r en
met
de
echt
e w
erel
d ve
rbon
den
zijn
. M
iddl
ewar
e vo
or v
irtue
le w
erel
den
appl
icat
ies
Philip
s lif
esty
le, t
oeris
me
indu
strie
, gam
e be
drijv
en,
soci
ale
netw
erke
n en
onl
ine
com
mun
ities
.
200
3
Auto
mat
ic c
reat
ion
of
virtu
al w
orld
sO
ntw
ikke
len
van
tech
nolo
gie
voor
het
sem
i-aut
omat
isch
ge
nere
ren
van
virtu
ele
wer
elde
n va
nuit
GIS
dat
a (b
eeld
en, h
oogt
ekaa
rten,
etc
.) en
van
uit m
odel
len.
Dez
e vi
rtuel
e w
erel
den
dien
en re
alis
tisch
te z
ijn e
n be
volk
t te
wor
den
met
com
pute
r-ge
stuu
rde
pers
onen
en
voer
tuig
en.
Cyc
lom
edia
, Uni
vers
iteit
Utre
cht,
Del
tare
s, T
UD
Nie
uwe
tech
niek
en o
m v
anui
t bee
lden
en
ande
re G
IS d
ata
en m
odel
len
sem
i-au
tom
atis
ch v
irtue
le w
erel
den
te g
ener
eren
. Te
chni
eken
om
aut
omat
isch
com
pute
r-ge
stuu
rde
real
istis
che
pers
onen
en
voer
tuig
en
te g
ener
eren
.
Tool
s vo
or h
et s
emi-a
utom
atis
ch
gene
rere
n va
n be
volk
te v
irtue
le
wer
elde
n, g
eric
ht o
p tra
inin
gsap
plic
atie
s.
36m
ths
Tool
s en
tech
nolo
gie
om o
p ef
ficië
nt w
ijze
virtu
ele
wer
elde
n te
bo
uwen
.
Bedr
ijven
die
trai
ning
en
mak
en, v
irtue
el to
eris
me,
ga
me
bedr
ijven
.
252
Play
er/E
nviro
nmen
t Im
itatio
nH
et g
ebru
iken
van
AI o
m d
e re
latie
tuss
en e
en re
ële
wer
eld
en e
en v
irtue
le w
erel
d in
sta
nd te
hou
den,
zel
fs
als
in e
en v
an d
e w
erel
den
een
parti
cipa
nt d
eze
rela
tie
actie
f ver
stoo
rt.
UvT
/TiC
C, W
!-Gam
es,
iOpe
nerM
edia
, Gam
es F
acto
ry
Onl
ine,
Wiz
zard
Web
Sol
utio
ns,
Mic
roso
ft N
L
Kenn
is e
n be
grip
ove
r het
ont
wik
kele
n va
n A
I di
e in
sta
at is
te h
ande
len
in n
ieuw
e si
tuat
ies
in
het k
arak
ter v
an d
e sp
ecifi
eke
men
sen
die
geïm
iteer
d w
orde
n. D
it is
gev
ange
n in
m
odel
len
en te
chno
logi
eën.
Impl
emen
tatie
van
AI i
n ee
n vi
rtuel
e w
erel
d di
e ee
n im
itatie
is v
an d
e w
erke
lijke
wer
eld,
en
impl
emen
tatie
van
A
I in
spel
en w
aarb
ij de
AI d
e ro
l van
de
spel
er k
an o
vern
emen
.
36m
ths
Nie
uwe
mac
hine
lear
ning
te
chno
logi
eën,
mod
elle
n di
e in
st
aat z
ijn m
ense
n in
sof
twar
e w
eer
te g
even
, mid
dlew
are
die
deze
te
chno
logi
eën
en m
odel
len
onde
rste
unt.
Gam
e de
velo
pers
en
ande
re
bedr
ijven
in d
e en
terta
inm
ent
indu
strie
101,
5
Lab
for s
imul
atio
ns
and
imm
ersi
ve m
edia
Imm
ersi
ef la
b vo
or h
et s
imul
eren
en
met
en v
an v
irtue
le
en e
chte
r 3D
wer
elde
n. H
et la
b co
mbi
neer
d ni
euw
e in
tera
ctie
tech
nolo
gie
zoal
s he
adtra
ckin
g m
et
biom
etris
che
met
inge
n (e
ye-tr
acki
ng, s
kin-
cond
ucta
nce,
he
art r
ate)
, en
maa
kt h
et m
ogel
ijk o
m m
edia
stim
uli
prec
ies
te s
imul
eren
.
Bave
lse
Ber
g C
V (I
NG
, Gro
ntm
ij),
NA
C B
reda
, Mav
er H
oldi
ng, M
edia
R
epub
lic, U
nive
rsite
it Tw
ente
, N
HTV
Het
cre
eren
van
nie
uwe
med
ia ru
imte
s,
met
inge
n va
n on
line
en o
fflin
e ad
verte
ren,
fu
nctio
nele
en
effe
ctiv
e in
bedd
ing
van
adve
rtent
ies
in e
chte
en
virtu
ele
omge
ving
en.
Ges
imul
eerd
e om
gevi
ngen
en
data
set
s va
n ge
brui
kers
erva
ringe
n. N
ieuw
e en
terta
inm
ent c
once
pten
ger
icht
op
adve
rtent
ies.
24m
ths
Tool
s en
dat
a vo
or h
et fu
nctio
neel
on
twer
p va
n m
edia
stim
uli i
n ec
hte
en v
irtue
le w
erel
den.
Nar
row
cas
t pro
vide
rs,
adve
rtent
ie a
genc
ies,
te
leco
m, o
ntro
eren
d go
ed
inve
stee
rder
s, e
nter
tain
men
t in
dust
rie.
101
XH
XL/
Soc
ial
Con
nect
edne
ssM
ense
n he
bben
een
ste
rke
beho
efte
tot h
et a
anga
an v
an
soci
ale
inte
ract
ie. H
oew
el d
it ge
dure
nde
het h
ele
leve
n pl
aats
vind
t is
het i
n he
t bijz
onde
r ste
rk in
be
eerd
ere
en
late
re ja
ren.
We
wille
n In
zich
ten
verk
rijge
n in
de
effe
cten
va
n (c
ombi
natie
s va
n) s
ervi
ces
op h
et g
ebie
d va
n so
cial
e ve
rbon
denh
eid
en in
zich
t in
de g
ebru
iker
s er
varin
gen
van
soci
ale
verb
onde
nhei
d.
TI, P
hilip
s, E
ricss
on, d
e W
aag,
R
oess
ingh
, TU
/Ein
dhov
en,
TU/D
elft,
Vod
afon
e
Begr
ip v
an v
erbo
nden
heid
in re
latie
tot
tech
nolo
gie
oplo
ssin
gen.
The
orie
en e
n in
stru
men
ten
voor
het
ope
ratio
nalis
eren
van
so
cial
e ve
rbon
denh
eid.
Ser
vice
orie
nted
pl
atfo
rm v
oor h
et s
nel o
ntw
ikke
len
van
serv
ices
vo
or s
ocia
le v
erbo
nden
heid
.
Dem
onst
rato
ren
waa
rmee
bo
vens
taan
de te
chno
logi
e ge
dem
onst
reer
d w
ordt
. Ond
er a
nder
e in
gec
ombi
neer
de z
org/
thui
s si
tuat
ies.
K
linis
che
test
en w
aarm
ee d
e w
erkz
aam
heid
van
de
tech
nolo
gie
wor
dt a
ange
toon
d..
24m
ths
Ser
vice
s vo
or s
ocia
le
verb
onde
nhei
d. O
nder
and
ere
in
ziek
enhu
izen
, ver
zorg
ings
tehu
izen
, en
kin
derd
agve
rblij
ven.
Philip
s lif
esty
le, z
ieke
nhui
zen,
ve
rzor
ging
s te
huiz
en,
kind
erop
vang
253
MAR
: Mea
ninf
ul
Augm
ente
d R
ealit
yIn
Aug
men
ted
Rea
lity
the
real
aud
io-v
isua
l 4D
wor
ld a
nd
the
virtu
al a
udio
-vis
ual 4
D w
orld
are
mix
ed in
a re
al-ti
me
expe
rienc
e. H
ow c
an w
e de
sign
pro
per a
ugm
ente
d re
ality
fo
r eng
agin
g, m
ulti-
user
, fun
and
mea
ning
ful e
xper
ienc
e?
Cyb
erm
ind,
Mob
ivar
, V2_
, Roy
al
Acad
emy
of A
rt, D
EAF
(Dut
ch
Elec
troni
c A
rt fe
stiv
al) ,
SM
E/ Z
ZP:
artis
ts a
nd d
esig
ners
via
V2_
, CW
I, VU
, UT,
TU
Ein
dhov
en, T
U-D
elft,
U
nive
rsity
Lei
den
Auth
orin
g to
ols
for a
rtist
s an
d de
sign
ers,
fo
cuse
d on
AR
tech
nolo
gy.
Use
r exp
erie
nce
mod
els
of A
R.
Dev
elop
via
ble
busi
ness
mod
els
Expl
orat
ion
of n
arra
tive
/ int
erac
tion
scen
ario
's
Pro
toty
pes
of m
eani
ngfu
l and
eng
agin
g A
R e
xper
ienc
es, d
emon
stra
tions
and
P
R s
how
cas
esA
utho
ring
tool
s fo
r Aug
men
ted
Rea
lity
Dem
onst
rato
r des
ign
of d
ram
atur
gy in
A
R te
chno
logy
24m
ths
Sho
ppin
g di
spla
ys, s
hop-
in-s
hops
Arc
hite
ctur
al/u
rban
pla
nnin
g w
alk
thro
ughs
Aug
men
ted
envi
ronm
ents
for
mus
ea a
nd fa
irsS
ervi
ces
for s
cien
tific
vis
ualiz
atio
n
Cul
tura
l ins
titut
ions
, m
useu
ms,
exp
o, b
road
cast
an
d ga
min
g in
dust
ry
102
Virtu
ele
exte
nsie
van
fy
siek
e ru
imte
Ont
wik
kele
n va
n vi
rtuel
e ex
tens
ies
t.b.v
. mus
ea e
n hi
stor
isch
erg
oed,
die
zow
el in
de
betre
ffend
e fy
siek
e om
gevi
ng, a
lsw
el o
p af
stan
d to
egan
kelij
k zi
jn. D
oel
hier
van
is e
nerz
ijds
het u
itbre
iden
van
ruim
te o
m c
olle
ctie
te
ntoo
n te
ste
llen,
and
erzi
jds
het p
ublie
k in
sta
at s
telle
n om
zic
h vó
ór, t
ijden
s en
na
een
bezo
ek (ó
f als
ver
vang
ing
hier
voor
) op
een
rijke
man
ier t
e ve
rdie
pen
in d
e m
ater
ie.
Lost
boys
, Phi
lips,
Ann
e Fr
ank
Stic
htin
g, D
e W
aag
Stan
daar
den
en fo
rmat
s om
virt
uele
ext
ensi
es
van
mus
ea e
n hi
stor
isch
erfg
oed
te k
unne
n ge
brui
ken
in o
nder
wijs
situ
atie
s, re
keni
ng
houd
end
met
ver
schi
llend
e le
erst
ijlen.
Pro
of o
f con
cept
van
een
virt
uele
m
useu
mvl
euge
l voo
r het
Ann
e Fr
ank
Hui
s, b
esta
ande
uit
een
virtu
ele
vers
ie
van
het h
isto
risch
e pa
nd e
n in
tera
ctie
ve
them
atis
che
pres
enta
ties
(waa
rond
er
de c
onte
xt ti
jd e
n pl
aats
) ter
ver
diep
ing
van
het o
nder
wer
p, d
ie z
owel
op
afst
and
(thui
s, o
nder
wijs
situ
atie
) als
in
het m
useu
m z
elf t
ot e
en ri
jke
inte
ract
ieve
geb
ruik
ersb
elev
ing
leid
t.
24m
ths
Tool
s en
tech
nolo
gie
om o
p ef
ficie
nte
wijz
e vi
rtuel
e ex
tens
ies
voor
mus
ea e
n hi
stor
isch
erfg
oed
te o
ntw
ikke
len
die
ook
kunn
en
best
aan
in e
en fy
siek
e ru
imte
.
Mus
ea, c
utur
ele
erfg
oed
sect
or, e
xpo
indu
strie
101,
5
Beyo
nd L
$: V
alue
ex
chan
ge a
cros
s re
al
and
virtu
al w
orld
s
Peop
le a
re n
owad
ays
conn
ecte
d in
to s
ever
al
com
mun
ities
, bot
h in
the
real
wor
ld a
s w
ell a
s in
virt
ual
wor
lds.
Cur
rent
ly, t
here
are
a fe
w c
once
pts
that
are
di
rect
ly e
xcha
ngea
ble
betw
een
thes
e re
aliti
es. O
ne o
f th
em is
cur
renc
y. P
eopl
e ca
n ex
chan
ge v
irtua
l cur
renc
ies
for r
eal m
oney
. In
this
pro
ject
we
crea
te c
once
pts
that
ar
e, li
ke m
oney
, abl
e to
exc
hang
e so
cial
, cul
tura
l and
pe
rson
al v
alue
s be
twee
n bo
th w
orld
s. D
esig
n so
lutio
ns
give
the
virtu
al v
alue
s a
phys
ical
and
tang
ible
form
and
/or
brin
g in
the
real
val
ues
into
the
virtu
al w
orld
.
Gam
eFac
tory
Onl
ine,
CE
BRA,
Ph
ilips,
oth
er S
ME'
s in
the
field
, TU
/e
Know
ledg
e ab
out n
ew e
xcha
ngea
ble
valu
es,
new
bus
ines
s m
odel
s ba
sed
on th
ese
valu
es,
new
sof
twar
e an
d ha
rdw
are
arch
itect
ure
and
tech
nolo
gies
Dem
onst
rato
rs a
nd p
roto
type
s of
pr
oduc
ts th
at li
nk v
alue
s in
bot
h th
e re
al
and
virtu
al w
orld
, the
se d
emon
stra
tors
sh
ow n
ew p
osib
ilites
and
opp
ortu
nite
s.
48m
ths
Phy
sica
l obj
ects
(pro
duct
s), l
ike
toke
ns, c
ontro
llers
or o
ther
de
dica
ted
inte
ract
ion
devi
ces
that
ar
e lin
ked
to o
nlin
e ga
min
g en
viro
nmen
ts, v
irtua
l wor
lds
and
com
mun
ites.
Use
rs o
f virt
ual w
orld
s an
d so
ciet
ies,
ser
vice
pro
vide
rs,
man
ufac
ture
s of
the
rela
ted
prod
ucts
.
52
Tota
al29
516
Con
nect
edne
ss-
Rea
l&V
irtu
al
68
Appendix C - proces en betrokkenen
De volgende bedrijven en instellingen zijn betrokken bij het tot stand komen van dit programma. Een nog groter aantal bedrijven en personen heeft deelgenomen aan diverse bijeenkomsten die in het kader van de ontwikkeling van dit programma zijn georganiseerd.
Kerngroep creative industrie - Emile Aarts (Philips) - Rocco van den Berg (Endemol) - Patrick Esser (Ericsson) - George Freriks (iMMovator) - Hans van Gageldonk (Philips) - Frits Grotenhuis (IIP Create) - Marianne Herbert (Logica) - Erik Huizer (TNO) - Catholijn Jonker (TUDelft) - Frank Kresin (Waag Society) - Hermen van der Lugt (Telematica
Instituut) - Geleyn Meijer (Logica) - Igor Milder (Lost Boys) - Anne Nigten (V2) - Roeland Ordelman (Beeld & Geluid) - Mark Overmars (Universiteit Utrecht) - Ruurd Priester (Lost Boys) - Vincent Rump (Media Republic) - Jan-Pieter van Seventer (DGG) - Rob de Spa (Wegener) - Pieter Spronck (UvT) - Arnold Smeulders (Universiteit van
Amsterdam) - Marleen Stikker (Waag Society) - Harro Stokman (Universiteit van
Amsterdam) - Patrick Strating (Telematica Instituut) - Bas Verhart (Media Republic)
Kerngroep financial logistics - Ineke Bussemaker (Rabobank
Nederland) - Robin Fransman (HFC) - Wil Janssen (Telematica Instituut) - Akkie Lansberg (HFC) - Douwe Lycklama (Innopay) - Carlien Roodink (HFC)
Werkgroep financial logistics - Ineke Bussemaker (Rabobank
Nederland) - Hans Brits (De Nederlandsche Bank
N.V.) - Edy Bruinooge (SNS) - Carola Legerstee (Ministerie van
Financiën) - Gijs Schreuder (ABN Amro) - Edmond Stassen (Nederlandsche
Vereniging van Banken) - Frank Taal (ING)
Taskforce e-invoicing - Jelle Attema (ECP.nl) - Jan Burgers (Accounting Plaza) - Marco Eeman (Anachron) - Kees Groenendijk (Belastingdienst) - Kees van den Heuvel (TNT) - Thijs Jansen (Equens) - Wil Janssen (Telematica Instituut) - Lex van Lent (Agroportal) - Douwe Lycklama (Innopay) - Eric Mekel (CJIB) - Paul Oude Luttighuis (Telematica
Instituut) - Evert Nagel (KPN) - Ad van der Poel (ING) - Peter Potgieser (RBS) - Carlien Roodink (HFC) - Harry Smorenberg (SSC bv) - Edmond Stassen (NVB)
69
Appendix D - Referenties
1 Huizinga, F. & Smid, B.,Vier vergezichten op Nederland: productie, arbeid en sectorstructuur in vier scenario’s tot 2040, Centraal Planbureau, Den Haag, november 2004. 2ICT drijft directe productiviteitsverhoging doordat werknemers productiever zijn, en door efficiënter gebruik van kapitaal en natuurlijke hulpbronnen. Indirect verhoogt ICT de productiviteit doordat ICT het mogelijk maakt grotere markten te exploiteren en doordat ICT organisaties beter helpt bij het nemen van beslissingen. Zie voor een uitgebreide analyse o.a. Atkinson, R.D. & McKay, A.S., Digital Prosperity, The Information Technology & Innovation Foundation, 2007.
3 Zie o.a. Rijksbrede ICT Agenda 2008-2011, EZ, 2008 (te vinden via http://www.ez.nl). Uur van de waarheid, advies over regie en sturing van de elektronische overheid, commissie Wallage/Postma, december 2007 (te vinden via www.minbzk.nl).
4 Service Innovation, people driven, ICT enabled, april 2008, voor meer informatie www.siict.nl
5 Beleidsplan 2008-2009, Holland Financial Centre
6 iip/create ict innovation platform creative industry, www.iipcreate.nl
7 Zie hiervoor o.a. Creative Economy Report 2008: The challenge of assessing the creative economy towards informed policy-making, UNCTAD, april 2008 8 Florida, R., The Rise of the Creative Class, Cities and the Creative Class, 2005. 9 Verhart, B., Innovatieplatform 2008, op basis van Braaksma, R.M. et al., Creatieve bedrijvigheid in Nederland Structuur, ontwikkeling en innovatie, EIM, 2005.
10 Cultuur en creativiteit naar waarde geschat, Stichting Atlas voor gemeenten, Gerard Marlet en Joost Poort, 2005
11 Poort, Marlet, Van Woerkens, 2005; o.b.v. Lisa
12 Creative Economy report 2008, United Nations, 2008
13 Who Captures Value in a Global Innovation System? The case of Apple’s iPod; 2007; Greg Linden, Kenneth L. Kraemer, Jason Dedrick
14 Bronnen: marktinzichten van bedrijven die in dit programma participeren. jaarverslagen van bedrijven, Entertainment & Media Outlook towards 2011 (PricewaterhouseCoopers), Mediamonitor (Commissariaat voor de Media), Cross Media Monitor 2008 (Stichting iMMovator Cross Media Network),
15 SEPA: potential benefits at stake – researching the impact of SEPA on the payments market and its stakeholders, Capgemini consulting, 2007
16 1,3% van het Nederlandse Bruto Binnenlands Product op basis van data CBS 2007
70
17 gebaseerd op onderzoek door McKinsey (betalingsverkeer in Nederland: een onderzoek naar de opbrengsten en kosten voor het bankwezen, eindrapport 10 juli 2006) waarbij de balansopbrengsten hier niet zijn meegenomen
18 gebaseerd op het World Retail Banking Report 2005 (CapGemini, EFMA en ING) dat stelt dat de Nederlandse consument jaarlijks €34 voor basis bancaire diensten
19 Brits, H., Winder, C., Payment are no free lunch, 2005.
20 Toespraak staatssecretaris Heemskerk, E-factureren, seminar e-facturatie in Utrecht, 27 maart 2008.
21 Wetenschaps- en technologie-indicatoren 2008. NOWT
22 Research and Development Needs of Business Related Services Firms, RENESER studie, September 2006
23 betalingsverkeer in Nederland: een onderzoek naar de opbrengsten en kosten voor het bankwezen, eindrapport 10 juli 2006
24 De Nederlandse Bank, Kwartaalbericht juni 2008
25 http://ec.europa.eu/internal_market/payments/einvoicing/index_en.htm
26 www.billentis.com
27 Policy recommendations in: OECD, Promoting innovation in services, Paris, 2005
71
top related