sİndİrİm sİstemİ - ege fizyolojifizyoloji.ege.edu.tr/images/dosyalar/07-sindirim... · 2020....

SİNDİRİM SİSTEMİ

Sindirim Sistemi Organları

GASTROİNTESTİNAL KANALIN YAPISI

GASTROİNTESTİNAL KANALIN YAPISI

Sindirim Sisteminin Görevleri

• Sindirim sistemi, alınan besin maddelerini mekanik ve kimyasal yolla parçalayarak kan dolaşımına geçmesini (absorbsiyon) sağlar.– Sindirim– Motilite– Sekresyon– Absorbsiyon

• Sonuç olarak vücuda sürekli olarak su, elektrolit ve besin sağlar

Sindirim Sisteminin Görevleri

– Besinlerin parçalanması ve gastrointestinalkanal boyunca ilerlemesi

– Sindirim salgılarının salınması– Sindirilmiş besinlerle su ve elektrolitlerin

emilimi

• Gastrointesinal sistem ağızdan başlayıp anüste biten birsüreklilik gösterir ve dış ortamın devamı olmaniteliğindedir.

• Vücutta metabolizma sonucu oluşan son ürünlergenellikle akciğer ve böbrekler yolu ile atılır. Az miktardametabolik artık safra yolu ile sindirim sisteminden atılır.

• Feçesin içeriği genellikle sadece bakteri vesindirilemeyen ya da absorbe edilemeyen ürünlerdenoluşur.

SİNDİRİMİN AŞAMALARI

Organ Salgı Fonksiyon

Ağız Çiğneme ve yutma refleksinin başlatılması

* Tükrük bezleri Su ve tuz Gıdanın ıslatılması

Mukus Kayganlık

Amilaz Polisakkarid sindirimi

Farinks Yutma

Özofagus Peristaltik dalga ile besinin mideye ilerletilmesi

Mukus Kayganlık

Mide Depolama, karıştırma, ayrıştırma ve kimyasal sindirimin başlaması, besinin duodenuma geçişinin düzenlenmesi

HCl Besin parçacıklarının eritilmesi, mikropların öldürülmesi

Pepsin (pepsinojen)

Protein sindirimi

Mukus Kayganlık ve mide mukozasının korunması

* Pankreas Enzim ve bikarbonat sekresyonu, sindirim dışı fonksiyonlar

Enzimler Karbonhidrat, yağ, protein ve nükleik asitlerin sindirimi

Bikarbonat Mideden gelen HCl’nin nötralize edilmesi

* Karaciğer Safra sekresyonu, sindirim dışı fonksiyonlar

Safra tuzları Suda çözünmeyen yağların çözünmesi

Bikarbonat Mideden gelen HCl’nin nötralize edilmesi

Organik atık maddeler ve bazı metaller

Feçes ile atılım

* Safra kesesi Öğünler arasında safranın toplanıp konsantre edilmesi

İnce barsak Bir çok maddenin sindirim ve absorbsiyonu, barsak içeriğinin karıştırılarak ilerletilmesi

Enzimler Besinlerin sindirimi

Su ve tuz Barsak içeriğinin akışkanlığını sağlama

Mukus Kayganlık

Kalın barsak Sindirilmemiş besinlerin depolanma ve konsantre edilmesi, su ve tuzun geri emilimi, barsak içeriğinin karıştırılarak ilerletilmesi

Mukus Kayganlık

Rektum Defekasyon

AĞIZDA SİNDİRİM

• Tükrük (salya) salgısı– Tükrük, mukus ve amilaz içerir.

– Mukus nemlendirme ve kayganlaştırmayı sağlar, – amilaz polisakkaridlerin sindirimini başlatır.

– Tükrük salgısı üç salgı bezinden yapılır; – Sublingual bez, – Submandibular bez, – Parotis bezi.

– Tükrük salgısı otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilir.

• ÇiğnemeGıdaların çiğneme ile küçükparçalara bölünmesisindirimin ilk adımıdır.

Çiğneme istemli olarakbaşlatılırsa da diş etleri vedile basınç oluşması refleksolarak çiğnemeyibaşlatabilir.

FARİNKS VE ÖZOFAGUSYutma

•Yumuşak damak uvula ile birlikteyükselerek burun boşluğunu alttan kapatır.

•Solunum inhibe olur, larinks yukarı doğruyükselerek glottis kapanır.

•Besin dil tarafından arkaya itilip ilerledikçeepiglottis glottis üzerine kapanır.

• Yutma işlemi besinin özofagusdaperistaltik dalga ile ilerletilmesi ilesürdürülür ve besinin mideye ulaşmasıile sona erer.

• Özofagusa besin giriş ve çıkışını alt ve üstözofagus sfinkterleri kontrol eder.

FARİNKS VE ÖZOFAGUS

Yutma

•Farinks duvarlarındaki reseptörler uyarıldığı zaman başlayan karmaşık bir refleks mekanizmadır. Yutma merkezi beyin sapındaki medulla oblongatadadır. Yutmanın aşamaları:

MİDEDE SİNDİRİM

• Mide; fundus, gövde ve antrum olarak adlandırılan üç bölümden meydana gelir. • Fundus ve gövde; mukus, hidroklorik asit ve pepsinojen salgılarken • antrumda bulunan endokrin hücreler gastrin salgılar.

• Midenin tüm salgıları değişik hücreler tarafından salgılanmaktadır.

Mukus (goblet) hücreleri Mukus salgısı

Paryetal (oksintik) hücreler HCl ve intrensek faktör salgısı (Vit B12)

Esas (peptik) hücreler pepsinojen salgısı

G hücreleri Gastrin

MİDEDE SİNDİRİM

• Gastrin paryetal hücreleri uyararak HCl salgısınıarttırır.

• HCl başlıca besinleri parçalar ve protein vepolisakkaridlerin ortaya çıkmasını sağlar. Aynızamanda bakterileri öldürücü etkisi vardır.

• HCl aynı zamanda pepsinojenin pepsinedönüşmesini sağlar. Pepsin proteinlerinsindiriminde görev alır.

• Midedeki sindirim; alınan besinlerin protein vepolisakkarid parçacıkları ile yağ damlacıklarındanoluşan bir karışıma (kimus) dönüşmesine yolaçar. Kimus bu haliyle mideden emilemez. Bu nedenle absorbsiyonun sadece çok küçük birbölümü midede gerçekleşir.

• Midenin duodenuma boşalması pilor sfinkteritarafından kontrol edilir. İnce barsakta yağların, asiditenin ve hipertonik solüsyonların artmasımide boşalması üzerine inhibe edici etki yapar.

PANKREAS SEKRESYONLARI• Hem endokrin hem de ekzokrin fonksiyonları olan bir bezdir. • Protein, yağ, polisakkaridler ve nükleik asitlerin sindirimi• Pankreas sekresyonları kolesistokinin (enzimler) ve sekretin

(bikarbonat) tarafından kontrol edilir.

• Pankreas ve Karaciğer salgılarını ortak bir kanalla ince barsağa boşaltırlar.

Pankreas Enzimlerinin Etkileri

Enzim Madde Etki

Tripsin Kemotripsin Elastaz

Proteinler Proteinlerin peptid bağlarını parçalayarak peptid parçacıkları oluşmasına yol açar

Karboksipeptidaz Proteinler Proteinin karboksi ucunu parçalar

Lipaz Yağlar Trigliseridlerden iki yağ asidi açığa çıkararak serbest yağ asitleri ve monogliserdilerin oluşmasına yol açar

Amilaz Polisakkaridler Polisakkaridleri glikoz ve maltoza parçalar

Ribonükleaz Deoksiribonükleaz

Nükleik asitler Nükleik asitleri mononükleotidlere parçalar

* Bikarbonat

1-Sindirime yardımcı bir organdır.2-Karaciğer, ürettiği safra sıvısını bir kanalla ince bağırsağa boşaltır. Safra, yağların mekanik sindiriminde rol oynar.3-Kan şekerini düzenler (Glikoz deposu). Glikoz Glikojen 4-Ayrıca karaciğer, besin ve vitamin depo eder, zehirli maddeleri zararsız hâle getirir.5-Ürettiği safra tuzları , duodenuma geçerek yağların sindirimini kolaylaştırır.

KARACİĞER FONKSİYONLARI - SİNDİRİM

6-Bazı vitaminlerin sentezlenmesini depolanmasını sağlar .A vitamin sentezler. A,D ve K vitamini depolar.7-Embriyo döneminde kan yapar.8-Proteinlerin karbonhidrat veya yağa dönüşmesini sağlar.9-Vücut ısısını ayarlar.

Safra salgısı

•Safra kanalları ile taşınır ve duedonuma salgılanır.

•Gerekmediği durumlarda safra keseinde depolanır ve konsantre edilir.

•Safra içindeki safra tuzları ve lesitin yağların sindiriminde görev alır.

•Bikarbonat da safra içinde salgılanır.

•Metabolik artıklar sindirim yolu ile atılmak üzere duodenuma salgılanır.

– Safra salgısını uyaran hormon: kolesistokinin (CCK)

– Safra tuzları: enterohepatik sirkülasyon

– Safra pigmentleri; bilirübin

İNCE BARSAKTA SİNDİRİM ve EMİLİM

• Besinlerin sindiriminin gerçekleştiği son bölümdür.

• Absorpsiyonun en büyük kısmı buradagerçekleşir.

• İnce barsak üç kısımdan oluşur:

– Duodenum

– Jejunum

– İleum

• Mukozada yüzeyi artırmaya yönelikmikrovillus yapıları bulunur. Mikrovillusüzerinde sindirim enzimleri bulunur.

İNCE BARSAKTA SİNDİRİM ve EMİLİM

• Monosakkaridler ve amino asitler taşıyıcı protein aracılığı ile barsak epitelhücresine alınır.

• Yağ asitleri ise difüzyonlabu hücrelere girer.

• Çoğu mineral iyonlar yinetaşıyıcı aracılığı iletaşınırlar.

Su• Hem barsak hücrelerinden

lümene salgılanır hem de ozmotik gradyan ile gerialınır. – Diyare !

KALIN BARSAK (Kolon)• Başlıca bölümleri;• Çekum (Appendiks), Asending kolon, Transvers kolon,

Desending kolon, Sigmoid kolon, Rektum

• Sindirim ürünleri ileoçekal sfınkterden geçerek kalın barsağagirer.

• Kalın barsakta emilim için gerekli mukoza fazla gelişmemiştir.

• Başlıca görevi gelen kimusun su ve elektrolitlerini absorbeederek, sindirim artıkları-sindirilemeyen materyal-bakterileridepolamak ve konsantre etmektir.

• Defekasyon: Sigmoid kolondan rektuma giren materyalyarattığı genişlemeye bağlı olarak bir refleks başlatır ancak, defekasyon gerçekte istemli gerçekleşen bir olaydır. Rektumdabulunan feçes anüsün iç ve dış sfinkterlerinin açılması ile atılır.

KALIN BARSAK (Kolon)

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN KONTROLÜ

• Sefalik Faz: Besinlerin tadı, görüntüsü, kokusu ve emosyonel faktörler(çiğneme, salya salgılnması, yutma)(kortex,amigdala, hipotalamus iştah merkezleri)

• Gastrik Faz: Midede bulunan besinler (lokal refleksler, mide-beyin-mide,gastrin mek.)

• İntestinal Faz: Barsaklar kimus varlığı (pankreas ve safra sekresyonları, ince barsak sekresyonu ve hareketleri, kolon hareketleri, defekasyon)

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN KONTROLÜ

Sinirsel (Nöral) ve Hormonal mekanizmalar ile kontrol vardır.

NÖRAL KONTROL

Görüntü, koku, tad

N. VAGUS UYARILMASI

Kanalın gerilmesiOsmolar ya da kimyasal uyarma

Sindirim ürünlerinin artmış konsantrasyonu

REFLEKS

HORMONAL KONTROL

Gastrin

Kolesistokinin

Sekretin

Diğer hormonlar

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN KONTROLÜ

• Nöral kontrol iki yolla yapılır;– 1) İntrensek innervasyon (lokal-ENTERİK sinir sistemi)– 2) Ekstrensek innervasyon (otonom sinir sistemi)

• Lokal sinir sistemi iki sinir ağından (pleksus) oluşur: – Myenterik pleksus (Auerbach), kas aktivitesinden (GİS hareketleri)

sorumludur.– Submukozal pleksus (Meisner), sekresyondan sorumludur.

• Otonom sisteminetkisi:– Parasempatik

sistem genel olarakaktiviteyi artırır.

– Sempatik sistemgenel olarakaktiviteyi azaltır.

• GİS de temel olarakmotilite ve sekresyonintrensek sisteminkontrolü altındadır.

• Ekstrensek sistem buetkiyi azaltır veyaartırır.

GASTROİNTESTİNAL FONKSİYONUN KONTROLÜ

• Hormonal düzenleme hem kas aktivitesi, hem de salgılama üzerine etklidir.

– Gastrin hormunu; midedeki G hücrelerinden salgılanır. Mukoza gelişimini uyarır, mide asidi ve pepsin salgılanmasını uyarır, mide motilitesini artırır.

– Kolesistokinin hormonu; endokrin hücreler, üst GİS, distal ileum ve kolondan salgılanır. Safra kesesinin kasılmasını artırır ve pankreasın enzim salgısını uyarır. Mide boşalmasını geciktirir, barsak motilitesini artırır.

– Sekretin hormonu; İnce barsak S hücrelerinden salgılanır. Pankreas ve safra kesesinde bikarbonat sekresyonunu uyarır. Mide asidi salgısını azaltır.

– Gastrik inhibitör peptid (GIP), Vazoaktif İntestinal polipeptid (VIP), Motilin de etkili hormonlardandır.