różnice kulturowe-wykład

Różnice kulturowe we współpracy międzynarodowej

Elbląg 7.10.2015

Prof. UG dr hab. Dorota Simpson

simpson@ug.edu.pl

Program

• Istota kultury i inteligencji kulturowej,

• Elementy, warstwy i poziomy kultury

• Czy jesteśmy „Globalną wioską”?

• Modele analizowania kultur jako narzędzie ułatwiające zrozumienie przedstawicieli innych kultur

• Szok kulturowy

Definicje kultury

• Pojęcie kultury istnieje od ponad 100 lat i doczekało się około 160 definicji

• Większość definicji zalicza do kultury prawa, zwyczaje oraz określone wytwory danej grupy społecznej

Kultura to jak woda dla ryby – jest wciąż obecna, ale ryby nie zdają sobie z tego sprawy

Definicje kultury

• Definicje antropologiczne – podkreślają, że kultura to wyuczone zachowania, zbiór przekonań i sposobów myślenia, zwyczajów i tradycji oraz wierzeń wyznawanych przez przedstawicieli danej społeczności

Definicje kultury

• Kultura to zbiorowe zaprogramowanie umysłu, które odróżnia członków jednej grupy lub kategorii ludzi od drugiej (Hofstede)

• Kultury nie dziedziczymy lecz uczymy się

• Nie powinna być mylona z osobowością i naturą ludzką

Specyficzna dla

jednostki

Dziedziczona i nabyta

osobowość

kultura

natura ludzka

Specyficzna dla

grupy lub

kategorii

Nabyta

uniwersalna Dziedziczona

Relatywizm kulturowy

Żadna kultura nie dysponuje kryterium absolutnym, które uprawniałoby ją do

przyznawania „wyższości” lub „niższości” wytworom innej kultury; Levi-Strauss

Inteligencja kulturowa

Inteligencja kulturowa (CQ) to zdolność jednostki do funkcjonowania, skutecznego

zarządzania i radzenia sobie w zróżnicowanym kulturowo środowisku [ Ang and Song 2015]

Inteligencja kulturowa składa się z czterech komponentów

Inteligencja kulturowa - komponenty

1. metapoznawczy – zdolności umysłowe pozwalające na zdobycie i ocenę własnej wiedzy kulturowej

• koncentruje się na uświadomieniu sobie i monitorowaniu procesu poznawczego w odniesieniu do własnej tożsamości kulturowej i tożsamości kulturowej innych, podczas wzajemnych interakcji

Inteligencja kulturowa - komponenty

2. poznawczy – odnoszący się do ogólnej wiedzy jednostki na temat kultur i występujących pomiędzy nimi różnic 3. motywacyjny - wewnętrzna motywacja jednostki do podjęcia wysiłku w celu skutecznego funkcjonowania w odmiennym kulturowo otoczeniu 4. behawioralny - zdolność do odpowiedniej reakcji werbalnej i niewerbalnej podczas kontaktów z przedstawicielami innych kultur

Elementy kultury

• Język (werbalny i niewerbalny)

• Religia

• Gospodarka i polityka

• Instytucje społeczne

• Wartości i postawy

• Zwyczaje

• Edukacja

• Elementy materialne i estetyka itp.

Warstwy kultury – metafory cebuli, góry lodowej

• Zewnętrzna – dająca się zaobserwować i stosunkowo łatwo poznać

• Środkowa normy, wartości, zwyczaje, postawy – trudniejsza do zaobserwowania i przyswojenia

• Wewnętrzna – składają się na nią fundamentalne stwierdzenia dotyczące bytu, celu istnienia, pojęcia dobra i zła.

Poziomy kultury

• Kultura narodowa (lub kultury narodowe w przypadku imigrantów)

• Poziom kultury związany z przynależnością do grupy regionalnej, etnicznej, językowej

• Poziom kultury związanej z przynależnością do danej płci

Poziomy kultury

• Poziom kultury pokoleniowej - generacje

• Poziom kultury klasy społecznej - związany z możliwościami zdobycia wykształcenia i zawodu

• Poziom kultury organizacyjnej lub korporacyjnej - rola i stanowisko w miejscu pracy

Czy stajemy się „Globalną wioską”? Czy następuje homogenizacja kultury?

• Wzrost mobilności ludzi

• Rozwój masowej turystyki międzynarodowej

• Komercjalizacja kultury

• Rozprzestrzeniający się konsumpcjonizm

• Makdonaldyzacja społeczeństw

Wg Hannerza mogą być 4 formy homogenizacji kultury

1. Powstanie jednolitej, globalnej kultury, z dominacją wzorców kultury zachodniej

2. Stopniowe, trwające kilka pokoleń, eliminowanie lokalnych wzorców kulturowych

Wg Hannerza mogą być 4 formy homogenizacji kultury

3. Deformacja kulturowa – przefiltrowanie, dostosowywanie i przyjmowanie niektórych wzorców zachodnich

4. Amalgamacja kulturowa – kultura zachodnia przejmie niektóre wzorce kultur lokalnych, kultury lokalne przyjmą wybrane elementy wzorców zachodnich, nadając im własną interpretację

Modele analizowania kultur

• Kluckhohna-Strodtbecka

• Hofstede

• Halla

• Gestelanda

• Trompenaarsa i Hampden Turnera

• Warner i Beamer

• Adler

• Scheina

Model Kluckhohna-Strodtbecka

• Stosunek do środowiska

• Stosunek do czasu

• Istota natury ludzkiej

• Stosunek do działania

• Akcentowanie odpowiedzialności

• Pojmowanie przestrzeni

Stosunek do środowiska

• Pytanie – czy ludzie są podporządkowani środowisku, współistnieją z nim w harmonii, czy dominują nad nim

• Bliski Wschód – życie uzależnione jest od przeznaczenia, Ameryka Pn. – ludzie mogą sprawować kontrolę nad przyrodą, Daleki Wschód, kraje skandynawskie – harmonia z naturalnym środowiskiem człowieka

Ustalanie celów

• W społeczeństwach podporządkowanych środowisku nie ma to większego znaczenia, gdyż ludzie niewiele mogą zdziałać, aby osiągnąć zamierzone cele

• Społeczeństwa żyjące w harmonii z naturą dopuszczają ustalanie celów, ale i odchylenia od ich realizacji

• Społeczeństwa dominujące wyznaczają cele i kary za ich niewykonanie

Stosunek do czasu

• Czy dana kultura koncentruje się na przeszłości, teraźniejszości, czy przyszłości?

• Kultury zachodnie – czas jako zasób („czas to pieniądz”) i należy go umiejętnie wykorzystywać – krótkoterminowa ocena efektywności pracowników (w amerykańskich firmach co 6 miesięcy lub raz w roku).

• Niektóre kraje skupiają się na przeszłości i tradycji, z której czerpią wzorce

• Znajomość stosunku do czasu w danej kulturze pozwala łatwiej zrozumieć system planowania, wyznaczania i przestrzegania terminów spotkań itp

Natura ludzka

• Czy dana kultura traktuje ludzi jako dobrych, złych, czy mieszankę dobra i zła?

• Przykłady:

USA – ludzie są na ogół z natury dobrzy, ale uważają, aby inni ich nie wykorzystywali,

w wielu krajach rozwijających się panuje przekonanie, że ludzie są dobrzy,

w Korei postrzega się ludzi jako z natury złych

Stosunek do działania

• w pewnych kulturach ludzie koncentrują się na działaniu,

• w innych na istnieniu – życie chwilą, korzystanie z życia i natychmiastowe zaspokajanie pragnień

• W jeszcze innych kładzie się nacisk na sprawowanie kontroli – opanowanie swoich pragnień poprzez oderwanie się od przedmiotów

Stosunek do działania

• USA – nastawienie na działanie, ludzie ciężko pracują i oczekują, że należy im się za to nagroda (awanse, podwyżki płac i inne formy uznania)

• Meksyk i wiele krajów latynoskich – nastawienie na istnienie – ludzie cenią sobie radość chwili

• Francuzi – nastawienie na kontrolę – ważne wartości to racjonalność i logika działania

Stosunek do działania

• Wiedza na temat stosunku do działania w danej kulturze ułatwia zrozumienie, dlaczego w taki a nie inny sposób ludzie podchodzą do:

• pracy,

• wypoczynku,

• w jaki sposób podejmują decyzje,

• jakie kryteria stosują przy przyznawaniu nagród

Stosunek do działania

• W kulturach nastawionych na istnienie często decyzje podejmowane są pod wpływem emocji,

• w kulturach nastawionych na działania przeważa pragmatyzm,

• W kulturach, gdzie dominuje kontrola przeważa racjonalność

Akcentowanie odpowiedzialności

Gdzie mieści się odpowiedzialność za innych i ich dobrobyt?

• W niektórych kulturach kładzie się nacisk na indywidualizm – osiągnięcia i cechy osobiste jednostki, która jest odpowiedzialna za swój byt (USA)

• W innych krajach zwraca się uwagę na odpowiedzialność grupy (kultury kolektywistyczne)

Akcentowanie odpowiedzialności

• W innych duża rola przypada stosunkom hierarchicznym – istnieje hierarchia grup i ich pozycja jest w zasadzie niezmienna w czasie (Francja, W. Brytania)

• Ten wymiar kultury wywiera wpływ na planowanie zadań w organizacji, podejmowanie decyzji, komunikację, system motywowania i dobór pracowników

Pojmowanie przestrzeni

Chodzi tu o swego rodzaju „własność” przestrzeni

• Niektóre kultury są bardzo otwarte i publicznie prowadzą interesy. Na drugim biegunie znajdują się kultury, w których przywiązuje się bardzo dużą wagę do prywatności

• Trzecia grupa to kultury mieszane

Model Hofstede

• Badania Hofstede objęły 116 tys. pracowników IBM w 40 krajach

• Badania Hofstede potwierdziły duży wpływ kultury narodowej na postawy i wartości wyznawane przez pracowników i manifestowane w miejscu pracy

• Kultura bardziej różnicowała niż płeć, wiek, zawód i pozycja pracownika

Wymiary kultur

• Indywidualizm lub kolektywizm

• Dystans władzy

• Unikanie niepewności

• Męskość lub kobiecość

• Orientacja długo i krótkookresowa – pragmatyczna i normatywna

• Tolerancja

Indywidualizm a kolektywizm

• Jednostka musi sama dbać o siebie i swoich najbliższych.

• W społeczeństwach indywidualistycznych pozostawia się jednostce duży stopień swobody

• Więzy pomiędzy jednostkami są luźne

• Przedstawiciele społeczeństw kolektywistycznych oczekują od innych członków grupy pomocy w trudnych sytuacjach życiowych

• Uważają że w zamian są winni grupie pełną lojalność

Indywidualizm a praca

• Duże znaczenie czasu wolnego od pracy, w którym można się zająć sprawami prywatnymi i rodzinnymi

• Duże znaczenie swobody w wyborze stylu pracy

• Wyzwania - praca ma stanowić wyzwanie i dawać poczucie samorealizacji

Kolektywizm a praca

• Praca ma zapewnić podnoszenie kwalifikacji zawodowych np. poprzez szkolenia

• Duże znaczenie mają warunki pracy w miejscu pracy

• Istotne znaczenie ma pełne wykorzystanie umiejętności pracowników

Indywidualizm – przykłady krajów

• Stany Zjednoczone

• Australia

• Wielka Brytania

• Kanada

• Holandia

• Nowa Zelandia

• Włochy

• Kraje skandynawskie

Kolektywizm - kraje

• Najbiedniejsze kraje Ameryki Łacińskiej

• Tajwan

• Korea

• Tajlandia

• Malezja

• Portugalia

• Grecja

Dystans władzy

• Według Hofstede jest to miara stopnia, w jakim dane społeczeństwo godzi się z nierównomiernym podziałem władzy w organizacjach i instytucjach

• Społeczeństwa o dużej odległości władzy akceptują znaczne różnice w stopniu dysponowania władzą w organizacjach

• Pracownicy okazują duży szacunek wobec sprawujących władzę

• Stopnie stanowiska i tytuły służbowe oraz pozycja mają duże znaczenie

Do negocjacji międzynarodowych powinno się wysyłać przedstawicieli o tytułach służbowych

takich samych, jakie posiadają partnerzy

Duży dystans władzy - przykłady

• Filipiny

• Wenezuela

• Indie

Mały dystans władzy

• Społeczeństwa o małym dystansie władzy starają się ograniczać nierówności

• Przełożeni mają władzę, ale pracownicy nie boją się ich

• Dania

• Szwecja

• Izrael

Unikanie niepewności

• Jest to stopień zagrożenia, jakie odczuwają przedstawiciele danej społeczności wobec nowych, nieznanych lub niepewnych sytuacji

• Mówi do jakiego stopnia są oni skłonni zaakceptować nieprzewidywalność stosunków społecznych i niepewność przyszłości

Unikanie niepewności

• Przyszłość jest w dużym stopniu nieznana, toteż społeczeństwa różnie reagują na tę niepewność

• Niektóre wychowują swoich członków tak, aby przyjmowali ją ze spokojem i traktowali jak normalną sytuację

• W społecznościach tych ludzie są stosunkowo tolerancyjni wobec odmiennych opinii i zachowań

Niski stopień unikania niepewności

• Społeczeństwa te określane są przez Hofstede niskim stopniem unikania niepewności

• Przykłady:

• Dania

• Szwajcaria

• Singapur

Wysoki stopień unikania niepewności

• Przejawia się w stosunkowo wysokim poziomie niepokoju, jaki demonstrują przedstawiciele danej kultury

• Społeczeństwa o wysokim stopniu unikania niepewności cechuje duży stopień unikania ryzyka

• Zaobserwować można publiczne okazywanie emocji i stosunkowo wyższe spożycie alkoholu

• Przejawami poczucia niepewności są:

• agresja,

• stres,

• nerwowość

• Powstają tam mechanizmy zwiększające poczucie bezpieczeństwa i ograniczające ryzyko

• Organizacje w tych krajach mają na ogół sformalizowane zasady postępowania

• Brak jest tolerancji wobec odmiennych koncepcji i zachowań odbiegających od normy

• Członkowie tych społeczeństw chętniej wierzą w prawdy absolutne

• W krajach o dużym stopniu unikania ryzyka pracownicy są na ogół mało mobilni

• Przykłady krajów:

• Japonia

• Portugalia

• Grecja

Męskość i kobiecość

• Wg Hofstede społeczeństwa można podzielić na takie, w których ludzie:

• godzą się na podejmowanie wielu różnych ról zarówno przez mężczyzn, jak i kobiety

• przestrzegają sztywnego podziału ról związanych z płcią

Społeczeństwa męskie

• Nacisk na asertywność i zdobywanie środków pieniężnych oraz dóbr materialnych

• Mniejsza troska o innych

• Przykłady krajów: Japonia, Austria, Wenezuela, Włochy, Szwajcaria, Meksyk, Irlandia, Jamajka, Wielka Brytania, Niemcy, Filipiny, Kolumbia, Afryka Pd., Ekwador, Stany Zjednoczone

Społeczeństwa kobiece

• W krajach tych nie ma wyraźnego podziału ról ze względu na płeć

• przykłady: kraje skandynawskie (gdzie nierzadko mężczyźni prowadzą gospodarstwa domowe i biorą urlopy wychowawcze), Holandia, Kostaryka, Chile, Portugalia, Tajlandia

Orientacja długo i krótkookresowa – pragmatyczna i normatywna

• O. długookresowa - koncentracja na przyszłości, ceniona jest wytrwałość, zapobiegliwość, przedsiębiorczość

• O. krótkookresowa – koncentracja na przeszłości i teraźniejszości, ceni się tradycję, stabilizację, równowagę

Orientacja pragmatyczna i normatywna

• Wymiar ten pokazuje, w jaki sposób ludzie odnoszą się do faktu, że tak wiele otaczających ich zjawisk i zdarzeń nie może być wyjaśnionych i wytłumaczonych

Społeczeństwa normatywne

• ludzie odczuwają silną potrzebę wytłumaczenia wszystkiego, co możliwe,

• mają tendencję do formułowania prawd absolutnych

• przywiązują dużą wagę do tradycji

• oczekują szybkich efektów swoich działań

Społeczeństwa pragmatyczne

• ludzie nie odczuwają potrzeby wytłumaczenia wszystkiego

• uważają, że jest to niemożliwe – życie jest zbyt złożone i skomplikowane

• wyzwaniem nie jest poznanie prawdy absolutnej, ale życie dające satysfakcję i zadowolenie

Społeczeństwa pragmatyczne

• „prawda” w dużej mierze zależy od sytuacji, kontekstu i czasu

• ludzie demonstrują umiejętność dostosowania tradycji i zwyczajów do zmieniających się warunków

• wykazują skłonność do oszczędzania i inwestowania, racjonalnego gospodarowania zasobami

Tolerancja (pobłażliwość) - powściągliwość

• Postawa tolerancyjna wobec naturalnych zachowań ludzkich, jakimi są demonstrowanie radości życia i zabawa

• Społeczeństwa powściągliwe ograniczają i regulują tego typu zachowania poprzez formułowanie i egzekwowanie surowych norm społecznych

Polska wg Hofstede http://geert-hofstede.com/poland.html

• Dystans władzy – wskaźnik 68 plasuje Polskę w grupie społeczeństw hierarchicznych,

• Ludzie akceptują nierówności

• Popularna jest centralizacja

• Podwładni oczekują, że otrzymają od przełożonych jasny przekaz, co i jak mają wykonywać

• Szefowie prezentują na ogół styl autokratyczny

Polska wg Hofstede

• Indywidualizm – wskaźnik 60 stawia Polskę w grupie krajów indywidualistycznych

• Wysoki wskaźnik dystansu władzy i indywidualizmu stanowi pewne wyzwanie dla menedżerów zagranicznych

• Muszą każdemu w firmie dać do zrozumienia, że jest ważny, choć nie jest równy

Polska wg Hofstede

• Męskość – wskaźnik 64 oznacza, że Polska jest krajem męskim

• Ludzie nastawieni są na konkurowanie, sukces i osiągnięcia

• W tego typu krajach ludzie „żyją, aby pracować”

Polska wg Hofstede

• Unikanie niepewności – wskaźnik 93 stawia Polskę w czołówce tego typu krajów

• Utrzymują one sztywne kodeksy dotyczące zachowań

• Brak jest tolerancji dla nietypowych zachowań, pomysłów, idei

• Istnieje emocjonalna potrzeba zasad, nawet wówczas jeśli w praktyce nie działają

Polska wg Hofstede

• Czas to pieniądz,

• ludzie mają wewnętrzną potrzebę by być zajętym i ciężko pracować

• Innowacje mogą napotkać opór

• Bezpieczeństwo jest ważnym elementem motywacji jednostki

Polska wg Hofstede

• Orientacja długoterminowa (pragmatyczna) – krótkoterminowa (normatywna) – wskaźnik 38 oznacza, że Polska jest krajem bardziej normatywnym niż pragmatycznym

• Ludzie mają tendencję do ustanawiania prawd absolutnych

• Przejawiają wielki szacunek dla tradycji • Małą wagę przywiązują do oszczędzania na

przyszłość • Oczekują szybkich rezultatów swych działań

Polska wg Hofstede

• Tolerancja – powściągliwość, wskaźnik dla Polski to 29, co oznacza kulturę restrykcyjną (powściągliwą)

• W tego typu kulturach dominuje tendencja do cynizmu i pesymizmu

• Ludzie nie przykładają dużej wagi do czasu wolnego i wypoczynku

• Uważają, że ich działania są ograniczane przez normy społeczne

• Są przeświadczeni, że używanie życia jest czymś złym, nagannym

Model analizowania kultur wg Halla

• Stosunek do czasu – monochroniczny/polichroniczny

• Pojmowanie przestrzeni – stosunek do środowiska (zagospodarowanie publicznej i prywatnej przestrzeni)/fizyczny i emocjonalny dystans do innych ludzi

• Język (komunikacja) – wysoki/niski kontekst

• Przyjaźnie - koncentracja na zadaniach/relacjach

Model Halla – kontinuum kultur od niskiego do wysokiego kontekstu

Modele analizowania kultur

Informacja

Wysoki kontekst

Niski kontekst

Kontekst, znaczenie

Kultury wysokiego kontekstu

• W kulturach wysokiego kontekstu komunikacja jest oszczędna i efektywna

• Obowiązuje wspólny kod porozumiewania się, nieczytelny dla „obcych”

• Duże znaczenie ma sytuacja, kontekst,

• zachowania niewerbalne pomagają w tworzeniu i interpretacji komunikatu

Kultury wysokiego kontekstu

• Członkowie tego typu kultur od najwcześniejszych lat uczą się interpretacji określonych zachowań i znaków podczas rozmowy z drugą osobą

• Myśli nie artykułuje się w sposób bezpośredni

• Relacje międzyludzkie mają długotrwały charakter

• Ludzie czują się związani z tymi, z którymi wchodzą w relacje biznesowe lub prywatne

Kultury wysokiego kontekstu

• Preferowane są raczej ustne niż pisemne umowy

• Podpisany kontrakt nie zawsze musi być obowiązujący

• Nierzadko po podpisaniu kontraktu zgłaszane są dodatkowe życzenia i postulaty odnośnie do zmiany ustalonych warunków

Kultury wysokiego kontekstu

• Występuje rozróżnienie pomiędzy „swoimi” i „obcymi”

• Obcy to ktoś, kto nie jest członkiem rodziny, klanu, organizacji lub danego społeczeństwa

• Wzorce kulturowe są głęboko zakorzenione i niepodatne na zmiany

• Do tego typu kultur zalicza się większość społeczności azjatyckich

Kultury niskiego kontekstu

• Większość społeczeństw „zachodnich” zalicza się do kultur niskiego kontekstu

• Dużą wagę przywiązuje się do komunikacji werbalnej

• Zachowania niewerbalne na ogół są ignorowane

• Relacje między ludźmi są powierzchowne i krótkotrwałe

Kultury niskiego kontekstu

• Komunikacja ma dostarczyć najważniejszych informacji

• Dominuje bezpośredni styl porozumiewania się

• Strony koncentrują się na merytorycznej zawartości przekazu a nie jego kontekście

Kultury niskiego kontekstu

• Rozróżnienie między „swoimi” a „obcymi” nie ma większego znaczenia

• Cudzoziemcy stosunkowo łatwo się adaptują

• Wzorce kulturowe nie są głęboko zakorzenione i stosunkowo szybko się zmieniają

Kultury niskiego kontekstu

• Umowy mają charakter pisemny

• Podpisany kontrakt traktuje się jako ostateczny, posiadający moc prawną

• Klauzule kontraktów są szczegółowo spisywane i mają być dokładnie zrealizowane

• Zawarcie kontraktu nie wymaga wcześniej długotrwałego budowania relacji

• W kulturach niskokontekstowych dominuje sekwencyjne, monochroniczne podejście do czasu

• W kulturach wysokokontekstowych częściej występuje polichroniczne traktowanie czasu

Model Gestelanda

• W biznesie międzynarodowym obowiązują dwie żelazne zasady:

1.Oczekuje się, że sprzedający dostosuje się do kupującego

2.Oczekuje się, że gość będzie szanował kulturę gospodarza i dostosuje się do miejscowych zwyczajów - trzeba być sobą, ale równocześnie być świadomym różnic kulturowych

„Wielki podział” kultur:

1. nastawione na biznes i nastawione na relacje

2. formalne i nieformalne

3. o sztywnym podejściu do czasu i o elastycznym podejściu do czasu

4. ekspresyjne i powściągliwe

Kultury zadaniowe - propartnerskie

• Kultury nastawione na biznes są zorientowane zadaniowo (business first)

• Kultury nastawione na relacje są zorientowane na ludzi (relationships first, then business)

• Konflikty mogą pojawić się już na etapie negocjacji

Kultury zadaniowe - propartnerskie

• Negocjatorzy z krajów zorientowanych na relacje postrzegają tych drugich jako niegrzecznych, źle wychowanych a nawet aroganckich i agresywnych

• Negocjatorzy z krajów nastawionych na biznes postrzegają tych drugich jako opieszałych, niejednoznacznych i nieprzeniknionych

Przykłady

Kultury nastawione na biznes to między innymi

• kraje nordyckie i germańskie,

• Wielka Brytania,

• Ameryka Północna,

• Australia,

• Nowa Zelandia,

• Południowa Afryka

Przykłady

Kultury umiarkowanie nastawione na biznes:

• kraje romańskie,

• Europa Wschodnia i Środkowa,

• kraje basenu Morza Śródziemnego,

• Hong Kong,

• Singapur

Przykłady

Kultury nastawione na relacje:

• kraje arabskie,

• większość krajów afrykańskich

• większość krajów azjatyckich

Kultury formalne i nieformalne

• Problemy pojawiają się , gdy przedstawiciele kultury nieformalnych, egalitarnych spotykają się z przedstawicielami kultur formalnych, gdzie istnieje hierarchia i liczy się status społeczny

• Zarówno jedni, jak i drudzy nie czują się komfortowo, gdy przychodzi im negocjować i załatwiać wspólne biznesy

Przykłady

• Kultury skrajnie nieformalne: Australia, Stany Zjednoczone

• Umiarkowanie nieformalne: Kanada, Nowa Zelandia, Dania, Norwegia

• Kultury formalne: większość krajów europejskich, region Morza Śródziemnego, kraje arabskie, Ameryka Łacińska, większość krajów azjatyckich

Kultury o sztywnym i elastycznym podejściu do czasu

(monochroniczne i polichroniczne)

• Dla części kultur czas jest wyznacznikiem

wszystkich działań • Trzymają się ściśle przestrzegania

harmonogramów, punktualności i ustalonych terminów

• Dla innych kultur czas i przestrzeganie terminów nie są najważniejsze, liczą się przede wszystkim ludzie, którzy ich otaczają

Kultury monochroniczne a polichroniczne

• Prowadzi to często do konfliktów pomiędzy przedstawicielami kultur o odmiennym podejściu do czasu

• Ci pierwsi postrzegają tych drugich jako leniwych, niezdyscyplinowanych a nawet niegrzecznych

• Z kolei ci drudzy uważają tamtych za arogantów, zniewolonych przez terminy (deadlines)

Przykłady

Skrajnie monochroniczne:

• nordycka

• germańska Europa

• Ameryka Północna

• Japonia

Przykłady

Kraje umiarkowanie monochroniczne: • Australia • Nowa Zelandia • Europa Środkowa i Wschodnia • Singapur • Hong Kong • Tajwan • Chiny • Korea Południowa

Przykłady

Kraje polichroniczne:

• Kraje arabskie

• Afryka

• Ameryka Łacińska

• Południowo-Wschodnia Azja

Kultury ekspresyjne i powściągliwe

• W kulturach ekspresyjnych ludzie komunikują się zupełnie inaczej niż w kulturach powściągliwych

• Nie ma znaczenia czy jest to komunikacja werbalna czy niewerbalna

Kultury ekspresyjne i powściągliwe

• Problemy wynikające z różnic w komunikacji prowadzą do nieudanych negocjacji, promocji i sprzedaży produktów na innych rynkach, czy zarządzania pracownikami

• Komunikacja biznesowa ma swoją specyfikę a wspomniane różnice w sposobie porozumiewania się mocno ograniczają jej skuteczność

Przykłady

Kultury bardzo ekspresyjne:

• kraje basenu Morza Śródziemnego,

• kraje romańskie

• Ameryka Łacińska

Przykłady

Kraje umiarkowanie ekspresyjne:

• Stany Zjednoczone

• Kanada

• Australia,

• Nowa Zelandia

• Europa Wschodnia i Środkowa

• Południowa Azja

Przykłady

Kultury powściągliwe:

• Azja Wschodnia

• Azja Południowo-Wschodnia

• kraje nordyckie

• kraje germańskie

Akulturacja

• To wszystkie zjawiska towarzyszące kontaktom bezpośrednim lub pośrednim przedstawicieli dwóch kultur

• Prowadzą one do zmian wzorców kulturowych albo jednej, albo drugiej grupy bądź obu

Szok kulturowy/stres akulturacyjny

• Szok kulturowy to naturalną reakcją jednostki, gdy znajdzie się w nowym środowisku kulturowym

• jest psychologiczną dezorientacją, wywołaną przez ciągły stres

• Przyczyna - dziesiątki irytujących, niezrozumiałych zdarzeń i sytuacji, których nie można przyrównać do żadnych wcześniejszych doświadczeń

Szok kulturowy/stres akulturacyjny

• Jest pogłębiany przez barierę komunikacyjną, wynikającą z nieznajomości miejscowego języka, zwyczajów, wierzeń, percepcji rzeczywistości i priorytetów lokalnej społeczności

• Początkowo drobne incydenty nie wywierają większego wpływu na przybyszu,

• ich stopniowa kumulacja sprawia, że jednostka doznaje poczucia nierealności sytuacji, w jakiej się znalazła

Symptomy…

• poczucie wyobcowania, niechęci do uczenia się oraz używania miejscowego języka oraz ogólnie negatywny stosunek do przedstawicieli lokalnej kultury, nawiązywanie kontaktów wyłącznie z przedstawicielami własnej kultury,

Symptomy…

• potrzeba samotności i separacji od wszystkiego, co wiąże się z miejscową kulturą, nierzadko traktowanie picia alkoholu lub zażywania narkotyków, jako sposobu na radzenie sobie z zaistniałą sytuacją.

Przebieg szoku kulturowego

• konfrontacja z nowym otoczeniem lub sytuacją,

• nieefektywna komunikacja kulturowa i interpersonalna,

• zagrożenie dla dobrego samopoczucia psychicznego i emocjonalnego ekspatrianta,

Przebieg szoku kulturowego

• potrzeba odpowiedniego zmodyfikowania własnego zachowania po to, aby uzyskać pozytywne wsparcie ze strony nowego otoczenia

• rosnące doświadczenie i zdobywana praktyczna wiedza o nowej kulturze

• szok kulturowy może stanowić dobra okazje do uczenia się nowej kultury

Pozytywne aspekty szoku kulturowego

• istotne doświadczenie międzykulturowe

• możliwość zdobycia gruntownej wiedzy,

• Szansa na osiągnięcie wysokiego stopnia samoświadomości oraz rozwoju osobistego

• ułatwia zrozumienie samego siebie a przez to pozwala na zmianę postawy oraz zachowania

Odwrócony szok kulturowy

• Ponowny szok kulturowy, gdy powraca się z dłuższego pobytu za granicą do swego macierzystego kraju,

Etapy procesu adaptacji kulturowej „U-curve”

• miesiąc miodowy,

• szok kulturowy,

• dostosowanie,

• mistrzostwo.

Kategorie ludzi narażonych na szok kulturowy

• Uchodźcy

• Emigranci

• Studenci

• Naukowcy

• Pracownicy kontraktowi – ekspatrianci, inpatrianci

• Biznesmeni

Źródła:

• R. R. Gesteland, Różnice kulturowe a zachowania w biznesie, Wyd. naukowe PWN, Warszawa 2000,

• G. Hofstede, G. J. Hofstede, M. Minkov, Kultury i organizacja, PWE, Warszawa 2011

• D. Simpson, Export Marketing of Small and Medium-Sized Enterprises in the South Baltic Region, ed. H. Treder, P. Kulawczuk, Gdańsk University Press, Gdańsk 2012, p. 173-185 http://www.ctfsbp.eu/

• D. Simpson, Modele analizowania różnorodności kulturowej w biznesie międzynarodowym, [w:] Wyzwania gospodarki globalnej, Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego UG, Gdańsk 2012, s. 585-606

• D. Simpson, Uwarunkowania kulturowe jako determinanta stylów przywództwa, [w:] Zarządzanie międzykulturowe w jednoczącej się Europie, red. R. Krzykała-Schaefer, Wyd. WSB w Poznaniu, Poznań 2010,