poczet władców polski…żąt_i_królów_polskich_x-_xviii_wi… · król polski od 1492 r. w...
Post on 09-May-2020
4 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Poczet władców Polski
od X do XVIII wieku
PIASTOWIE
• twórca państwa polskiego
• zawarł sojusz z Czechami
• przyjął chrzest w 966 r. i
utworzył pierwsze biskupstwo w
Poznaniu (968)
• przyłączył Pomorze Zachodnie
(972)
• przyłączył Śląsk (990)
• utracił Grody Czerwieńskie (981)
• utrzymywał dobre stosunki z
cesarzami niemieckimi Ottonem I
i Ottonem II, ale walczył z
margrabiami niemieckimi
Geronem i Hodonem
MIESZKO I (963-992)
PIASTOWIE
• pierwszy król Polski – 1025
• utrzymywał dobre stosunki z cesarzem
Ottonem III
• wyraził zgodę na misję biskupa Wojciecha
w Prusach 997 r.
• zjazd gnieźnieński (1000) i utworzenie
arcybiskupstwa w Gnieźnie (arcybiskupem
Radzim Gaudenty); podlegają trzy
biskupstwa w Krakowie, Kołobrzegu i
Wrocławiu
• wojny z cesarzem Henrykiem II 1003 –
1018 (pokój w Budziszynie). Przyłączył
Łużyce, Milsko, Miśnię, Słowację, Morawy.
• 1018 – wyprawa na Ruś, zdobył Kijów,
przyłączył Grody Czerwieńskie
BOLESŁAW CHROBRY
(992 – 1025)
PIASTOWIE MIESZKO II
(1025 – 1034) • koronowany w 1025 na króla
• młodszy syn Bolesława Chrobrego, wykształcony
• za jego panowania nastąpił kryzys państwowości polskiej: odpadły ziemie przyłączone przez Bolesława, stracił koronę
• po śmierci Mieszka wybuchł bunt możnych (1034), a około 1037 r. bunt ludowy – zniszczenie polskiej organizacji kościelnej
• w 1038 nastąpił najazd księcia czeskiego Brzetysława, który spustoszył Wielkopolskę, zagarnął Małopolskę i Śląsk
PIASTOWIE - KAZIMIERZ ODNOWICIEL (1034 – 1058)
• Odzyskał Wielkopolskę, Mazowsze, Małopolskę i Śląsk
• Musiał płacić trybut ze Śląska Czechom
• Przeniósł stolicę do Krakowa
• Nie udało mu się odbudować arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz odzyskać Pomorza Gdańskiego i Zachodniego
• Nadał wojom ziemię w zamian za służbę rycerską – początek systemu feudalnego w Polsce
PIASTOWIE
• Przystąpił do obozu
gregoriańskiego – wielokrotnie
wyprawiał się na Węgry by
osadzić na tronie
sprzymierzeńców papieża
Grzegorza VII
• Odbudował arcybiskupstwo w
Gnieźnie (1075)
• Koronowany na króla 1076
• Przyłączył do Polski Grody
Czerwieńskie
• Przestał płacić trybut ze Śląska
Czechom
• Został wygnany po
zamordowaniu biskupa
krakowskiego Stanisława (1079)
BOLESŁAW II ŚMIAŁY
(1058 – 1079)
PIASTOWIE
• Młodszy brat Bolesława II Śmiałego
• Przystąpił do obozu cesarskiego i ponownie zaczął płacić trybut ze Śląska Czechom
• Nie koronował się na króla
• Władzę faktycznie sprawował palatyn Sieciech
• W 1097 r. podzielił kraj między swoich synów pozostawiając sobie Mazowsze:
• Zbigniew – poparcie możnych, władał Wielkopolską, Kujawami i ziemia sieradzko – łęczycką
• Bolesław Krzywousty – poparcie rycerstwa, władał Śląskiem i Małopolską
WŁADYSŁAW I HERMAN
(1079 – 1102)
PIASTOWIE
• Po śmierci ojca pokonał brata Zbigniewa i
zjednoczył kraj
• Powstrzymał najazd cesarza Henryka V
• Przyłączył Pomorze Gdańskie 1116-1119
• Podporządkował sobie Pomorze Zachodnie
1121-1222 – książę Warcisław złożył mu hołd
lenny
• Na zjeździe w Merseburgu złożył hołd lenny
cesarzowi Lotarowi III w zamian za pełną
suwerenność polskiej organizacji kościelnej
• W 1138 ogłosił statut, w którym podzielił kraj
pomiędzy swoich synów i ustanowił zasadę
senioratu i pryncypatu – statut zapoczątkował
okres rozbicia dzielnicowego
BOLESŁAW III KRZYWOUSTY (1102 – 1138)
PIASTOWIE
WŁADYSŁAW II WYGNANIEC • Najstarszy syn Bolesława Krzywoustego
• Na mocy statutu otrzymał Śląsk i tytuł
seniora
• Wygnany przez braci w 1146 r.
BOLESŁAW IV KĘDZIERZAWY • Na mocy statutu otrzymał Mazowsze
• Był seniorem w klatach 1146-1173
PIASTOWIE
MIESZKO III STARY • Na mocy statutu otrzymał
Wielkopolskę
• Dwukrotnie próbował zgodnie z
prawem przejąć kontrolę nad
dzielnicą senioralną – po
śmierci Bolesława
Kędzierzawego i Kazimierza
Sprawiedliwego
PIASTOWIE
KAZIMIERZ SPRAWIEDLIWY Nie otrzymał ziemi na mocy statutu,
prawdopodobnie był pogrobowcem
Pozbawił władzy seniora Mieszka III i przejął w dziedziczne władanie Małopolskę z Krakowem. Uzyskał na to zgodę duchowieństwa i dostojników krakowskich po zjeździe w Łęczycy w 1180. Jego rządy kończą okres pryncypatu.
LESZEK BIAŁY Syn Kazimierza Sprawiedliwego. Rządził
Małopolską z Krakowem od 1202 r. Jego panowanie rozpoczyna okres pełnego rozbicia
PIASTOWIE
KONRAD MAZOWIECKI Młodszy syn Kazimierza
Sprawiedliwego
na mocy układu z bratem Leszkiem
Białym w 1202 otrzymał dzielnicę
składającą się z Mazowsza, Kujaw,
Sieradza i Łęczycy
W 1226 r. sprowadził Zakon
Krzyżacki do Polski i oddał im w
lenno ziemię chełmińską
PIASTOWIE
HENRYK I BRODATY Wnuk Władysława II
Twórca tzw. monarchii Henryków śląskich.
Przejął kontrolę nad dużą ilością dzielnic:
księstwem wrocławskim, Małopolską z
Krakowem, Wielkopolską
HENRYK II POBOŻNY Syn Henryka I Brodatego
Poległ w bitwie pod Legnicą w 1241 r. z
Mongołami
PIASTOWIE
Książę wielkopolski
Władał Wielkopolską i Pomorzem Gdańskim, dzięki umowie na przeżycie z księciem Mszczujem II
Koronował się na króla Polski w 1295 r.
Zginął w 1296 r.
PRZEMYSŁ II
PRZEMYŚLIDZI
1300 – koronował się na króla
Polski
Władał: Małopolską, częścią Śląska,
Wielkopolską, Pomorzem
Gdańskim. Hołd lenny złożyły mu
Mazowsze i Kujawy
Wprowadził do Polski urząd
starosty
WACŁAW II CZESKI (1300 – 1305)
PIASTOWIE
Książę brzesko – kujawski
Przejął władzę nad Kujawami i
Małopolską w 1306 r. Wielkopolskę
dzierżył od 1314 r.
Utracił Pomorze Gdańskie w 1308 r.
i rozpoczął spór polsko – krzyżacki
1320 – koronował się na króla
1329 – 1332 – wojna polsko –
krzyżacka – Łokietek stracił ziemię
dobrzyńską i Kujawy
1331 – bitwa pod Płowcami
Zawarł sojusz z Węgrami
WŁADYSŁAW ŁOKIETEK
(1306 – 1333)
PIASTOWIE
Syn Władysława Łokietka
skodyfikował prawo (statuty wiślicko – piotrkowskie 1346/7)
Wprowadził nowy podział administracyjny - ziemie, na czele których mieli stać starostowie
Wprowadził urzędy centralne: kanclerza i podskarbiego
Ufortyfikował kraj i zreformował siły zbrojne (chorągwie)
Zawarł wieczysty pokój z Krzyżakami w Kaliszu 1343 – odzyskał Kujawy i ziemię dobrzyńską; w rękach Krzyżaków Pomorze Gdańskie i ziemia chełmińska
Utracił Śląsk na rzecz Czech
Przyłączył Ruś Halicko - Włodzimierską
KAZIMIERZ WIELKI
(1333 – 1370)
ANDEGAWENOWIE
LUDWIK WĘGIERSKI
(1370 – 1382) Syn Karola Roberta Andegaweńskiego i
Elżbiety Łokietkówny
Nadał szlachcie polskiej pierwszy przywilej
generalny w Koszycach (1374) by uzyskać
zgodę na dziedziczenie tronu polskiego przez
córkę
Jadwiga (1384 – 1399) Młodsza córka Ludwika
Koronowana na króla w 1384 r.
JAGIELLONOWIE
Książę litewski, zasiadł na tronie polskim
po unii z Litwą w Krewie – unia personalna
Mąż Jadwigi
Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim 1409 –
1411 (bitwa pod Grunwaldem 15.07.1410)
zakończona I pokojem toruńskim – odzyskał
ziemię dobrzyńską; Żmudź ma wrócić do
Litwy
1413 – unia z Litwą w Horodle –
potwierdzenie odrębności Litwy, Witold
wielkim księciem, włączenie 50 rodów
litewskich do herbów polskich
1423 – przywilej warcki
1430-33 – wydał przywileje jedlneńsko –
krakowskie by uzyskać zgodę szlachty na
dziedziczenie tronu przez swoich synów.
Szlachta uzyskała nietykalność osobistą i
majątkową.
WŁADYSŁAW II JAGIEŁŁO
(1386 – 1434)
JAGIELLONOWIE
Król Polski od 1434, król
Węgier od 1440
Zginął w bitwie pod Warną z
Turkami w 1444 r.
WŁADYSŁAW III
WARNEŃCZYK
(1434 – 1444)
JAGIELLONOWIE
Wielki książę litewski od 1440, król Polski od
1447
Nadał bojarom litewskim prawa równe
szlachcie polskiej
Inkorporował Prusy i Pomorze Gdańskie
(6.03.1454) co doprowadziło do wybuchu
wojny trzynastoletniej z Zakonem
Krzyżackim. Pokój zawarto w 1466 (II pokój
toruński) – Polska odzyskała Pomorze
Gdańskie, ziemię chełmińską. Przyłączono
do Polski Warmię, Malbork i Elbląg. (= Prusy
Królewskie)
1454 – nadał szlachcie przywileje cerkwicko
– nieszawskie by uzyskać zgodę na wojnę –
król musiał mieć zgodę sejmików ziemskich
na zwoływanie pospolitego ruszenia i
stanowienie nowych praw. Król opierał swe
rządy na średniej szlachcie
KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK
(1447 – 1492)
JAGIELLONOWIE JAN I OLBRACHT
(1492 – 1501) Syn Kazimierza Jagiellończyka
Król Polski od 1492 r.
W 1493 r. zwołano pierwszy polski
sejm dwuizbowy – wykrystalizowała
się izba poselska
1496 – uchwalono II przywilej
piotrkowski –wzmocnienie pozycji
ekonom. szlachty
Na mocy tzw. unii wileńskiej (1499)
Polska i Litwa pozostawały
niezależnymi państwami
posiadającymi odrębnych władców,
zobowiązanych jednak do wzajemnej
pomocy przeciwko wrogom
zewnętrznym – rozluźnienie unii
polsko - litewskiej
JAGIELLONOWIE ALEKSANDER
JAGIELLOŃCZYK
(1501 – 1505) Wielki książę litewski od 1492, król
Polski od 1501
Gdy został wielkim księciem litewskim,
Jan Olbracht został królem polskim –
zerwanie unii polsko – litewskiej
prowadził wojny z Moskwą W latach
1492-1494 i 1500-1503 – Litwa utraciła
tereny na wschód od środkowego
Dniepru
Za jego panowania uchwalono
konstytucję Nihil novi (1505) – nic
nowego o nas bez nas – co
doprowadziło do wykształcenia się
ustroju demokracji szlacheckiej
JAGIELLONOWIE ZYGMUNT I STARY
(1506 – 1548) Najmłodszy syn Kazimierza Jagiellończyka
Od 1506 Wielki książę litewski i król Polski
Prowadził wojny z Rosją (m.in. 1507-1508, 1512-1522), które mimo zwycięstwa pod Orszą (1514) zakończyły się utratą Smoleńska
1515 r. – zjazd w Wiedniu – rozbicie sojuszu moskiewsko – krzyżacko – habsburskiego; układy dynastyczne z Habsburgami
1519 – 1521 – wojna z Zakonem Krzyżackim zakończona pokojem krakowskim (1525) – sekularyzacja Zakonu, powstanie księstwa pruskiego, które zostało księstwem lennym Królestwa Polskiego
10.05.1525 – hołd pruski – hołd lenny księcia Prus Albrechta Hohenzollerna
1526 – włączył Mazowsze do Polski
Doprowadził do wybrania swego syna Zygmunta II Augusta na wielkiego księcia Litwy i króla polskiego, jeszcze za swojego życia (vivente rege)
Za jego panowania wybuchł bunt szlachty nazywany „wojną kokoszą” (1537)
JAGIELLONOWIE ZYGMUNT II AUGUST
(1548 – 1572) Wielki książę litewski od 1522
Król Polski od 1529 – wybrany vivente rege;
przejął faktyczną władzę po śmierci ojca w
1548
Układ w Wilnie (1561) z mistrzem Zakonu
Kawalerów Mieczowych Gotthardem Kettlerem –
Pd. Inflanty (Kurlandia i Semigalia) stały się
lennem Polski i Litwy
Wybuchła wojna północna (1563-1570) o
pozostałe ziemie Inflant. Była to część wojny o
Dominium Maris Baltici miedzy Moskwą,
Polską, Szwecją i Danią (1558 – 1583). Ten etap
walk zakończył rozejm z Rosją w 1570 r.
1569 – unia realna z Litwą w Lublinie – powstaje
Rzeczpospolita Obojga Narodów; do Korony
przyłączono Wołyń, Podole i ziemię kijowską
Zygmunt II August popierał stronnictwo
szlacheckie w walce z magnaterią - ruch
egzekucyjny
KRÓLOWIE
ELEKCYJNI HENRYK WALEZJUSZ
(1573 – 1574) Pierwszy król elekcyjny z
dynastii Walezjuszy, brat króla
Francji Karola IX, król Polski od
1573
Uciekł z kraju w 1574 r. by
objąć tron francuski jako
Henryk III
KRÓLOWIE
ELEKCYJNI STEFAN BATORY
(1576 – 1586) Książę Siedmiogrodu, król Polski od
1576 r. Ożenił się z królową – Anną
Jagiellonką
1577 – spacyfikował zbuntowany Gdańsk
za cenę rezygnacji ze statutów
Karnkowskiego
1578 – 1582 – wojna z Moskwą o
Inflanty; wyprawy połocka, wielkołucka
i pskowska doprowadziły do rozejmu w
Jamie Zapolskim (1582)
Utworzył piechotę wybraniecką – 1
żołnierz utrzymywany przez 20 chłopów
z dóbr królewskich
ustalił podział jazdy na ciężkozbrojną
husarię, chorągwie kozackie i jazdę
lekką.
1579 – założył Akademię Wileńską
KRÓLOWIE ELEKCYJNI -
WAZOWIE
ZYGMUNT III WAZA
(1587 – 1632) Syn króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny
Jagiellonki
Połączył Rzeczypospolitą i Szwecję unią personalną w 1593 r. Szwedzi zdetronizowali Zygmunta III w 1599
1606 – 1609 – rokosz sandomierski (Mikołaja Zebrzydowskiego) – początek oligarchii magnackiej
1600 – inkorporował Estonię czym doprowadził do wybuchu wojen ze Szwecją: 1600 – 1611, 1617 – 1622, 1626 – 1629. Skutek – RP utraciła Inflanty
Za jego panowania magnateria wmieszała się w wewnętrzne sprawy Rosji – dymitriady 1604 – 1605, 1607 – 1609
Wypowiedział wojnę Rosji 1609 – 1619 ; zwycięstwo Żółkiewskiego pod Kłuszynem, zajęcie Kremla, zdobycie Smoleńska. Skutek – do RP przyłączono ziemię smoleńską, czernihowską i siewierską
Wojna z Turcją 1620 – 1621 zakończona pokojem chocimskim – granicą rzeka Dniestr
Zwolennik kontrreformacji. W 1596 r. zawarto unię brzeską – część biskupów prawosławnych uznała zwierzchność papieża zachowując obrządek prawosławny – unici.
WŁADYSŁAW IV WAZA
(1632 – 1648) Syn Zygmunta III, wybrany w 1632
1632 – 1634 – Rosjanie wszczęli wojnę o
Smoleńsk, którą zakończył pokój w
Polanowie; potwierdzał wcześniejsze
polskie zdobycze (1619 – Dywilino)
1635 – zawarł rozejm ze Szwecją w
Sztumskiej Wsi – potwierdzał
postanowienia rozejmu w Mittawie;
Inflanty w rękach szwedzkich
Zmarł gdy szykował się do wojny z
Turcją
KRÓLOWIE ELEKCYJNI - WAZOWIE
KRÓLOWIE ELEKCYJNI -
WAZOWIE JAN KAZIMIERZ WAZA
(1648 – 1668) Młodszy brat Władysława IV; jego panowanie
jest okresem ciągłych wojen
1648 – 1654 – powstanie kozackie Bohdana Chmielnickiego; 1654 – ugoda w Perejasławiu – kozacy uznają zwierzchność cara rosyjskiego
1654 – 1667 – wojna z Rosją (przerwa w latach 1655 – 60) . Na mocy rozejmu w Andruszowie (1667) RP traci Ukrainę na wschód od Dniepru wraz z Kijowem oraz ziemię smoleńską, czernihowską i siewierską. Ostateczny pokój podpisano w Moskwie w 1686 r.
1655 – 1660 – potop szwedzki; pokój w Oliwie – król rezygnuje s tronu szwedzkiego, potwierdzono przekazanie Inflant Szwecji
1657 – traktaty welawsko – bydgoskie – Prusy uzyskują suwerenność
1652 – po raz pierwszy zerwano sejm dzięki liberum veto
Abdykował w 1668
KRÓLOWIE
ELEKCYJNI MICHAŁ KORYBUT
WIŚNIOWIECKI
(1669 – 1673) Syn księcia Jeremiego
Wiśniowieckiego
Za jego panowania w RP ścierały
się dwa stronnictwa –
prohabsburskie i profrancuskie
1672 – najazd turecki zakończył
się zdobyciem Kamieńca
Podolskiego przez Turków i
podpisaniem hańbiącego układu w
Buczaczu – RP traci Podole i
Kamieniec Podolski, musi płacić
haracz Turcji
KRÓLOWIE
ELEKCYJNI JAN III SOBIESKI
(1674 – 1696) Wielki wódz polski epoki XVII w. – brał
udział w walkach ze Szwedami, Rosją, kozakami, tatarami, Turkami. Od 1667 hetman wielki koronny
Pokonał Turków w drugiej bitwie pod Chocimiem (1673); Zwycięstwo to wyniosło go na tron. Na mocy traktatu w Żórawnie (1676) RP nadal traciła Podole ale nie musiała płacić haraczu.
Król od 1674 r.
Pod naciskiem magnatów zawarł przymierze zaczepno – odporne z Habsburgami przeciwko Turcji
1683 – odsiecz Wiednia
1686 – zawarł pokój wieczysty z Rosją w Moskwie
KRÓLOWIE
ELEKCYJNI –
WETTINOWIE / SASI
AUGUST II MOCNY
(1697 – 1706,
1709 – 1733) Elektor saski z dynastii Wettinów
Wplatał RP w wojnę północną 1700 – 1721
Abdykował w 1706 i uznał prawa Stanisława Leszczyńskiego do tronu
Powrócił do RP w 1709 r. gdy car Piotr I pokonał króla Szwecji Karola XII
Spór szlachty z królem – konfederacja tarnogrodzka (1715) – zakończył się mediacją Piotra I i sejmem niemym (1717)
Sejm niemy zatwierdzał umowę miedzy konfederatami a Augustem II, ograniczył wpływy króla; pierwsza ingerencja rosyjska w sprawy polskie
KRÓLOWIE
ELEKCYJNI STANISŁAW LESZCZYŃSKI
(1704 – 1709,
1733 – 1736) Otrzymał tron polski, w trakcie wojny
północnej, przy poparciu Szwecji
1705 zawarł przymierze z królem szwedzkim
zezwalające Karolowi XII na utrzymywanie
wojska w Polsce oraz na werbunek
żołnierzy, co doprowadziło do wybuchu
wojny domowej
Opuścił kraj po powrocie Augusta II w 1709
Jego córka została żoną króla Francji
Ludwika XV
Wybrany na króla w 1733 r. Na skutek
interwencji wojskowej Rosji i opozycji
magnackiej abdykował w 1736
AUGUST III SAS
(1736 – 1763) Syn Augusta II z dynastii
Wettinów
zasiadł na tronie przy zbrojnej
pomocy Austrii i Rosji – po
rozbiciu wojsk konfederacji
dzikowskiej 1735
Uznany za króla w 1736
Oparł swoje panowanie na
trwałym sojuszu z Rosją i na
„Familii” – obozie Czartoryskich
KRÓLOWIE
ELEKCYJNI –
WETTINOWIE / SASI
KRÓLOWIE
ELEKCYJNI STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI
(1764 – 1795) Kandydat „Familii” do tronu polskiego
Wielki reformator i mecenas sztuki
1765 – powołał Szkołę Rycerską
Reformy sejmu konwokacyjnego i króla zaniepokoiły Rosję, która wywołała sprawę przywrócenia pełnych praw innowiercom. Podzieliła ona Polaków – konfederacje przeciwko innowiercom i reformom. Na sejmie 1767-1768 uchwalono tzw. prawa kardynalne, których gwarantem została Rosja.
1768 – 1772 – konfederacja barska zawiązana przeciwko innowiercom, reformom, królowi i Rosji
1772 – I rozbiór Polski
1788-1792 – obrady Sejmu Wielkiego
3.05.1791 – uchwalenie konstytucji 3 Maja – ustrój monarchii konstytucyjnej
1792 – konfederacja targowicka
1793 – II rozbiór Polski
1794 – powstanie kościuszkowskie
1795 – III rozbiór Polski i abdykacja Stanisława Augusta.
Poczet władców Polski
od X do XVIII wieku
top related