· nfpa) หรือชนิด sodium bicarbonate chemical powder...

1SAFET Y LIFE

ยังมีพี่ๆ นองๆ นักดับเพลิงถามมาเปนระยะเกี่ยวกบัผงเคมีแหง (Dry Chemicals)กับผงแหง (Dry Powders) วา ท้ังสองชนิดเปนประเภทเดียวใชหรือไม ใชดับไฟ Class อะไรไดบาง มีวิธีใชงานเหมือนกันหรือเปลา

ความจริงแลว ไมเพียงแตนักดับเพลิงบานเราเทานั้นท่ียังมีความสับสนเกี่ยวกับสารดับเพลิงท้ังสองชนดินี ้แมแตนกัดับเพลิงฝร่ังเองถาไปอานมาตรฐานของยุโรปหรือ ISO จะแยกความแตกตางไมไดเลย เพราะมาตรฐานยุโรปและ ISO ไมแยกประเภทเปนผงเคมีแหงหรือผงแหง โดยมาตรฐาน ISO 7202:2012(en) ใชคําวาผงดับเพลิง (Extinguishing Powders) ซึ่งหมายถงึท้ังผงเคมีแหงและผงแหง พดูงายๆ คือเขาจัดใหเปนสารดับเพลิงชนิดเดียวกันนั่นเองเวลาขายเขาจะระบวุาผงแหงนัน้เปนเคมีชนดิใดดับไฟ Class ใดไดบาง เชน เคร่ืองดับเพลิงยกห้ิวผงแหงชนิด Ammonium Phosphate ChemicalPowder สําหรับดับไฟ Class ABC เทียบกับบานเราก็คือผงเคมีแหงเอนกประสงค (แตไฟ

Class C ของยุโรปหรือ ISO เปนไฟท่ีเกิดจากแกส ไมใชไฟไหมอุปกรณไฟฟาตามมาตรฐานNFPA) หรือชนดิ Sodium bicarbonate ChemicalPowder สําหรับดับไฟ Class BC ถาเปนผงแหงสาํหรับดับไฟประเภทดี เขากจ็ะระบใุชเลยลงไปเลยวาเปน Dry Powders for Class D Fire ซึง่จะแยกออกเปนชนดิของสารเคมีสาํหรับดับไฟท่ีเกดิการการลุกไหมของโลหะติดไฟไดแตละประเภทเชน แม็กนีเซียม ไททาเนียม แมงกานีส ฯลฯ

แตดวยเหตุท่ีวงการดับเพลิงบานเราอางอิงมาตรฐานฝงอเมริกาคือ NFPA เปนสวนใหญหรือเกือบท้ังหมด ก็ตองทําความเขาใจกันวาตามมาตรฐาน NFPA 10 วาดวยเคร่ืองดับเพลิง

ระบุชัดเจนวา ผงเคมีแหง (Dry Chemicals)กับผงแหง (Dry Powders) แยก ออกเปนคนละชนิดกัน ดังมีรายละเอียดโดยสังเขป ดังตอไปนี้

ผงเคมแีหง (Dry Chemicals)นยิามตามมาตรฐาน NFPA 10: Standard

for Portable Fire Extinguishers ผงเคมีแหง(Dry Chemicals) หมายถงึ ผงเคมีประกอบ ดวยอนุภาคขนาดเล็กมาก โดยท่ัวไปเปนสารเคมีท่ีมีโซเดียมไบคารบอเนต (sodium bicarbonate)โปแตสเซยีมไบคารบอเนต (potassium bicar-bonate) หรือแอมโมเนียมฟอสเฟต (ammo-nium phosphate) เปนพืน้ฐาน และมีการเติมสารอ่ืนเขาไปเพื่อคุณสมบัติพิเศษ เชน ปองกันผงสารเคมีจบัตัวเปนกอน ปองกนัการดูดซบัความชื้นจนผงเคมีแข็ง รวมท้ังเพื่อเพิ่มคุณสมบัติในการไหลล่ืนเม่ือฉีดออกไปดับไฟ

ผงเคมีแหงเปนสารดับเพลิงท่ีคุณสมบติัในการดับเพลิงท่ีมีความโดดเดนเฉพาะตัว สาํหรับไฟประเภท B ผงเคมีแหงมีความสามารถในการลมเปลวไฟ (Flame Knock-down) ไดเหนอืกวา

w w w . s a f e t y l i f e t h a i l a n d . c o m

2SAFET Y LIFE

สารดับเพลิงชนิดอ่ืนเม่ือเทียบน้าํหนกัปอนดตอปอนด ผงเคมี

แหงมีประสิทธิภาพดับไฟประเภท B สูงกวาสารดับเพลิงชนิดชนดิเทียบกนัไมได สาํหรับผงเคมีแหงโมโนแอมโมเนียมฟอสเฟต นอกจากดับไฟประเภท B ไดดีแลวยังดับไฟ Class A ไดดวยเชนกัน

สารดับเพลิงผงเคมีแหงมีใชมาต้ังแตชวงตนของทศวรรษ 1900 ชวงแรกของการพฒันาผงเคมีแหง พบวา สารโซเดียมไบคารบอเนตมีประสทิธิภาพดับไฟ Class B เหนอืกวาสารเคมีชนดิอ่ืน (สารชนดินีย้งัมีใชงานอยางแพรหลายในปจจบุัน) ชวงทศวรรษ 1960 การพฒนาผงเคมีแหงท่ีสําคัญคือ การคิดคนผงเคมีแหงชนดิโปแตสเซยีมไบคารบอนเนตหรือ“เพอรเพิล่ เค”(Potassium Bicarbonate-“Purple-K”) ท่ีผานกระบวนการเคลือบสารซลิิโคน (เพือ่ใหสามารถใชงานกบัโฟมโปรตีน) โมโนแอมโมเนยีมฟอสเฟต(Monoammonium Phosphate) สาํหรับใชดับไฟClass A B และ C หรือเรียกวา ผงเคมีแหงชนิดเอนกประสงค โปแตสเซยีมคอลไรดหรือ “ซเูปอร-เค” (potassium chloride-“Super-K”) และผงเคมีชนิดใชสารยูเรียโปแตสเซียมเปนพื้นฐานหรือ “มอนเน็กซ”(urea-potassium based“Monnex” ท้ังนี้ สารโปแตสเซียมคอลไรดหรือ“ซเูปอร-เค” (Potassium Chloride-“Super-K”)และผงเคมีชนดิชนดิใชสารยเูรียโปแตสเซยีมเปนพื้นฐาน หรือ “มอนเน็กซ” ไมเปนท่ีนิยมใชในสหรัฐอเมริกา

สดุในการใชงานโดยเฉล่ียอยูท่ี 20-25 ไมครอน(ไมโครเมตรหรือเศษหนึง่สวนลานเมตร) ซึ่งเล็กกวาเสนผาศูนยกลางของเสนผมมนษุยประมาณ4-5 เทา (เสนผาศูนยกลางของเสนผมมนุษยประมาณ 100 ไมครอน) ท้ังนี ้ขนาดอนภุาคสารเคมีท่ีเล็กเกนิไปจะจบัตัวเปนกอนไดงายและนาํไปใชงานในเคร่ืองดับเพลิงยกิห้ิวไดยาก สาํหรับผงเคมีแหงท่ีมีจาํหนายท่ัวไปมีขนาดอนภุาคสาร

เคมีอยูระหวาง 10-75 ไมครอน ความสมัพนัธระหวางขนาดอนุภาคสารเคมีกับประสิทธิภาพดับไฟอยูท่ีหลักการเร่ืองพืน้ท่ีปกคลุมเพลิงไหมของสารเคมี ซึ่งเปนกุญแจสําคัญในการดับไฟอนภุาคสารเคมีท่ีเล็กกวาสามารถปกคลุมเพลิงไหมไดกวางกวาหรือไดพื้นท่ีมากกวา ทําใหดับไฟไดดีกวาและเร็วกวา

ในบางกรณ ีเม่ือมีการคลุมเพลิงไหมโดยใชผงเคมีแหงในชวงเร่ิมตนการเกิดเปลวไฟจะทําใหเกดิแกสคารบอนไดออกไซด แตโดยท่ัวไปแลว แกสคารบอนไดออกไซดจะเกิดข้ึนเม่ือทําการดับไฟ แตมีปริมาณนอยมากและไมมีผลกระทบใดๆ เม่ือเทียบกับปจจัยอ่ืนท่ีเกิดข้ึน

เม่ือผงเคมีแหงเกดิการแตกตัวจะใหความเยน็เนือ่งจากจะมีไอน้าํเกดิข้ึนขณะท่ีอนภุาคสารเคมีกําลังแตกตัว สวนอนุภาคท่ีเปนของแข็งจะทําหนาท่ีปดกัน้ความรอนท่ีแผรังสจีากเปลวไฟลงมายังผิวหนาเชื้อเพลิง ระหวางท่ีผงเคมีแหงปกคลุมเปลวไฟ เชื้อเพลิงจะเย็นลงจากไอน้ําท่ีเกิดจากการแตกตัวและมีกระบวนการกั้นรังสีความรอนไมใหสัมผสัเชือ้เพลิง ลําพงัความเยน็จากไอน้ําอยางเดียวไมเพียงพอจะทําเพลิงไหมดับลงไปได

คลายคลึงกบัทฤษฎีท่ีสารฮาโลเจนใชในการดับเพลิง กลไกหลักท่ีผงเคมีแหงใชดับไฟClass B ไดแก การทําลายลูกโซปฏิกิริยาเคมี

ทฤษฎีดับไฟของสารดับเพลิงชนิดผงเคมีแหง (Extinguishment Theory for DryChemicals)

สาํหรับเพลิงไหม Class B ผงเคมีแหงทุกชนดิจะดับไดดีแคไหนข้ึนอยูกบัขนาดของอนภุาคและการแตกตัวของสารเคมีท่ีใช ในทางทฤษฎีขนาดของอนภุาคท่ีเล็กกวาจะมีประสทิธภิาพดับไฟท่ีสงูกวา ขนาดอนภุาคสารเคมีแหงท่ีถอืวาดีท่ี

3SAFET Y LIFE

(Chain Breaking Action) การฉีดผงเคมีแหงลงไปท่ีเพลิงไหมคือการปองกนัอนมูุลอิสระ (FreeRadicals) ท่ีเกดิจากกระบวนการเผาไหมไมใหเกาะตัวเปนลูกโซปฏิกริิยาท่ีจะทําใหไฟลุกไหมตอไป โดยมีการวิเคราะหกนัวาเม่ือมีการแตกตัวของผงเคมีแหงจะเกิดสารตัวใหมท่ีทํากิริยากับอนมูุลอิสระโดยการยบัยัง้ไมใหเกดิอนมูุลอิสระ

การไหมสมบูรณสงผลใหเกิดลูกไฟ (Fire Ball)การเกดิเปลวไฟปะทุดังกลาวนีเ้ปนไปในชวงสัน้ๆและมีผลกระทบตอนักดับเพลิงเพียงเล็กนอยเนือ่งจากเกดิในตําแหนงตรงขามกบัลําผงเคมีแหงท่ีฉีดออกไปและจะดับดับไปเองอยางรวดเร็วในกรณีท่ีเปนการดับไฟในพื้นท่ีจํากัด (เชน ในอุโมงคทําเหมือง) ผูฉีดเคร่ืองดับเพลิงตองระวังวัตถติุดไฟไดท่ีอาจจะลุกไหมเม่ือสัมผสัเปลวไฟท่ีปะทุข้ึนมา หรือเปลวไฟกระแทกกลับมาหาตัวผูฉีด

ผงเคมแีหงชนดิโซเดยีมไบคารบอเนต(Sodium Bicarbonate)

โซเดียมไบคารบอเนตเปนผงเคมีแหงท่ีมีใชงานท่ัวไป นอกเหนอืจากประสทิธภิาพดับไฟClass B (ไฟเกดิจากของเหลวติดไฟได/ของเหลวไวไฟ) และไฟ Class C (เกิดจากอุปกรณไฟฟาท่ีมีกระแสไฟฟาไหลอยู) ยังดับไฟ Class A ในระยะเกิดเปลวไฟไดอีกดวย แตหากเปนไฟคุ(Ember) หรือไฟไหมลึกเขาไปในเนื้อเชื้อเพลิงClass A (Deep Seated Fire) จะไมสามารถดับได เม่ือใชดับไฟท่ีเกิดจากไขมันปรุงอาหารจะทําปกริิยากบัไขมันรอนนัน้ทําใหเกดิชัน้โฟมหนาจากกระบวนการทําใหไขมันกลายเปนสบูเหลว(Saponification) ชั้นโฟมหนาท่ีเกิดข้ึนนี้จะทําหนาท่ีเหมือนกบัโฟมดับเพลิงท่ัวไปคือกัน้ความรอนกับเชื้อเพลิงออกจากกัน แตไมสามารถทําความเย็นเชื้อเพลิงไดเหมือนกับสารเคมีเปยก(Wet Chemical) ซึง่ถอืวาเปนสารดับเพลิงท่ีไมมีประสิทธิภาพเหมาะสมสําหรับดับไฟ Class K

เพิม่เติมเปนการทําลายหวงโซปฏิกริิยาไปในตัวแตในบางกรณ ีผวินอกของอนภุาคผงเคมีแหงก็ยอมใหอนุมูลอิสระเกาะตัวกันกลายเปนลูกโซปฏิกิริยาเคมีได

ปรากฏการณเปลวไฟปะทุขึน้ (FlameFlare-Up Phenomenon)

ลักษณะท่ีโดดเดนอีกประหารหนึง่ของผงเคมีแหงคือ การปะทุของเปลวไฟซึ่งเกิดข้ึนเม่ือฉีดผงเคมีแหงไปยงัเพลิงไหมท่ีเกดิจากของเหลวไวไฟ นกัดับเพลิงท่ีฉีดผงเคมีแหงจะสงัเกตไดวา

มีเปลวไฟและความรอนปริมาณมากเกิดข้ึนท่ีบริเวณดานหนาของผงเคมีแหงท่ีฉีดออกไปซึ่งเปนการผสมผสานของสองเหตุการณ ไดแก ลําของผงเคมีแหงท่ีฉีดออกไปท่ีเปนอนภุาคของแข็งจะผลักอากาศขางหนาไปหาไฟทําใหเปลวไฟปะทุข้ึนท่ีปลายอีกดานหนึ่ง และอากาศก็ยังฉีดเขาไปในลําของผงเคมีแหงเปนกระบวนการท่ีคลายกับการสงอากาศผานคอคอด (Venturi-likeProcess) ทําใหสวนผสมของไอสารเชื้อเพลิงกับอากาศอยูในอัตราสวนท่ีเหมาะสม และเกิด

4SAFET Y LIFE

[ไฟเกิดจากไขมันใชปรุงอาหาร หรือไฟในครัว(Kitchen Fire)] ท้ังนี้ ผงเคมีแหงชนิดโซเดียมไบคารบอเนต โดยธรรมชาติเปนดางและจะไมกัดกรอนในการใชงานตามปกติ

ผงเคมแีหงโปแตสเซยีมไบคารบอนเนต-เพอรเพิ่ล-เค (Potassium Bicarbonate-Purple-K)

ผงเคมีแหงชนดิโปแตสเซยีมไบคารบอเนตหรือเพอรเพิล่-เค พฒันาข้ึนมาโดยหองทดลองของกองทัพเรือสหรัฐฯ และไดประกาศหามใชชือ่เพอรเพิล่-เคเปนชือ่ทางการคา มีการคนพบวาเกลือของโปแตสเซียมมีประสิทธิภาพดับไฟClass B เหนือกวาเกลือของโซเดยมหลายเทาตัว โดยกลาวกนัวาประสทิธภิาพของผงเคมีแหงโปแตสเซียมไบคารบอเนตเหนือกวา 50%-100% ในการดับไฟเกดิจากของเหลวไวไฟ เม่ือเปรียบเทียบกับโซเดียมไบคารบอเนต

โปแตสเซยีมไบคารบอเนตโดยธรรมชาติเปนดางและสามารถสรางกระบวนการเปล่ียนน้ํามันรอนเปนสบูเหลว (Saponification) เม่ือฉีดลงไปในน้ํามันรอน แตก็เหมือนกับโซเดียมไบคารบอเนตคือไมสามารถทําความเยน็น้าํมันรอนไดเหมือนสารเคมีเปยก จึงไมสามารถใชดับไฟ Class K ท้ังนี ้เพอรเพิล่ไมทําใหกดักรอน

จะเคลือบผิวหนาถานไฟคุและปดกั้นออกซิเจนอยางไรก็ตาม โมโนแอมโมเนียมฟอสเฟตจะไมมีการสรางกระบวนการ Saponification เม่ือฉีดลงไปในน้ํามันปรุงอาหารท่ีรอนจัด และในการใชงานท่ัวไป โมโนแอมโมเนยีมฟอสเฟตจะทําใหเกิดการกัดกรอน ดังนั้นจึงตองทําความสะอาดวัสดุอุปกรณหลังจากใชงานใหท่ัวถึง

หลากหลาย การเลือกเคร่ืองดับเพลิงผงเคมีแหงใหเหมาะสมกบัการใชงานมากท่ีสดุ โดยจะตองพจิารณาอยางถีถ่วน เคร่ืองกับเพลิงผงเคมีแหงแบบยกห้ิวสามารถฉีดเปนลําไกล 10-30 ฟุต(3-5 เมตร) ข้ึนอยูกบัขนาดของถงัดับเพลิงเม่ือเทียบกบัเคร่ืองดับเพลิงแกสคารบอนไดออกไซดหรือสารสะอาด ผงเคมีแหงใชงานไดดีกวาในสภาพลมแรง

เคร่ืองดับเพลิงผงเคมีแหงมีใหเลือกใชงาน 2 แบบ คือ แบบสะสมแรงดัน (StoredPressure) และแบบทํางานดวยชองบรรจุแรงดัน (Cartridge Operated)

จากการใชงานในเกือบทุกลักษณะผงเคมแีหงโมโนแอมโมเนยีมฟอสเฟต

(Monoammonium Phosphate)โมโนแอมโมเนียมฟอสเฟตหรือผงเคมี

แหง ABC หรือผงเคมีแหงเอนกประสงค (Multi-Purpose) แตกตางจากโปแตสเซยีมไบคารบอเนตและโซเดียมไบคารบอนเนตตรงท่ีเปนกรดโดยธรรมชาติ มีประสิทธิภาพดับไฟ Class B และClass C ใกลเคียงกับโซเดียมไบคารบอเนต แตโดดเดนดานดับไฟ Class A อีกดวย โดยสามารถเกาะติดผิวหนาเชือ้เพลิงท่ีกําลัง ไหม ทําใหเกิดเศษวัตถหุลอมเหลว (กรดเมตาฟอสเฟอริก) ซึง่

แนวทางการเลอืกใชเครือ่งดบัเพลงิผงเคมีแหงตามมาตรฐาน NFPA 10; Annex CFire Extinguisher Selection

เนื่องจากมีเคร่ืองดับเพลิงผงเคมีแหงมีชนดิสารเคมีและการออกแบบผลิตภัณฑใหเลือก

5SAFET Y LIFE

แบบสะสมแรงดันมีใชมากท่ีสุด เปนถังท่ีอัดแกส (สวนใหญเปนแกสไนโตรเจน) เขาไปขางในซึ่งมีผงเคมีแหงบรรจอุยู (แกสกับผงเคมีแหงอยูในถังเดียวกัน) ซึ่งแกสไนโตรเจนซึ่งมีความดันจะเปนตัวผลักใหผงเคมีพุงออกมาเปนลําผานสายและหัวฉีด (บางรุนมีหัวฉีดติดถังท่ีเรียกวา “Fix Nozzle” ยืนออกมาโดยไมตองใชสายฉีด) เหมาะสําหรับสถานท่ีท่ีตองใชเคร่ืองดับเพลิงบอยๆ และมีบุคคลากรท่ีชํานาญการบรรจุสารใหมคอยบริการอยู

ขณะท่ีแบบทํางานดวยชองบรรจุแรงดันภายในถังมีชองบรรจุผงเคมีและถังบรรจุแกสแรงดัน (แกสคารบอนไดออกไซดอัด) แยกออกจากกัน เวลาใชงาน แกสแรงดันถูกสงเขาไปในชองบรรจผุงเคมีแหงแลว ผลักผงเคมีแหงใหพุงออกมาดับไฟผานสายและหัวฉีดเชนเดียวกนั เปนแบบท่ีสามารถบรรจสุารใหมไดรวดเร็วในสถานท่ีหางไกลโดยไมจําเปนตองใชเคร่ืองมือพิเศษ

โดยท่ัวไป ท้ังผงเคมีแหงและผงแหงบรรจุไวในเคร่ืองดับเพลิงท้ังสองแบบดังกลาว เพื่อสนองความตองการของผูใชงานและเพื่อความเหมาะสมกบัอาคารสถานท่ีตองการปกปองซึง่มีความแตกตางกนั

ท้ังนี้ มีเคร่ืองดับเพลิงบางแบบใชหัวฉีดแรงสูงเพื่อเพิ่มระยะฉีด หรือเพิ่มอุปกรณการทํางานลักษณะพเิศษสาํหรับฉีดผงเคมีดับไฟในสถานการณหรือเงือ่นไขซึ่งไมสามารถใชหัวฉีดหรืออุปกรณการทํางานปกติท่ัวไปทําการดับได

โปแตสเซยีมไบคารบอนเนตและยเูรียโปแตสเซียมบาคารบอเนตถกูเลือกใชงานแทนโซเดียมไบคารบอเนต เนือ่งจากมีความสามารถ

เคมีแหงชนิดเดียวท่ีเหมาะสาํหรับดับไฟ ClassA นอกเหนือจากดับไฟ Class B และ Class Cแตหลังจากใชงานจะเกดิคราบเกาะติดวัสดุอุปกรณตางๆ หากไมลางทําความสะอาดใหท่ัวถงึจะเกดิการกดักรอนได

เม่ือใชเคร่ืองดับเพลิงชนิดผงเคมีแหงปองกนัไฟ Class C ตองตระหนกัถงึสิง่สาํคัญคือเศษหรือคราบของโปแตสเซียมคลอไรดมีความกดักรอนมากกวาผงเคมีเคมีชนดิอ่ืน และผงเคมีแหงชนดิเอนกประสงคยากแกการขจดั เนือ่งจากขณะรอนจดั ผงเคมีจะออนตัวและเกาะติดกบัผวิวัสดุไดงาย แตเม่ือเย็นลงจะแข็งตัวและขูดออกยาก ดังนัน้ควรเลือกผงเคมีแหงชนดิอ่ืนปองกนัไฟ Class C โดยเลือกชนดิมีประสทิธภิาพดับไฟสงูแตไมกดักรอน

ขอจํากัดการใชงานเครือ่งดบัเพลงิผงเคมีแหงตามมาตรฐาน NFPA 10

เคร่ืองดับเพลิงท่ีจะทําการคัดแยกไปซอมบาํรุงหรือทดสอบแรงดันน้าํ (HydrostaticTesting) ตามวาระ 6 ป ตองทําใหถังวางเปลา

อนญุาตใหนาํผงเคมีแหงกลับมาใชงานใหมได หากไดรับการทําใหคืนสภาพดวยระบบฟนฟูแบบปด และเก็บไวในท่ีบรรจุท่ีผนึกแนนเพื่อปองกันการปนเปอน

กอนนาํกลับมาใชงานใหม ผงเคมีแหงตองไดรับการตรวจสอบอยางละเอียดและท่ัวถงึเพือ่ใหสามารถระบถุงึชนดิสารเคมีอยางถกูตองไมมีการปนเปอน และยังอยูในสภาพใชงานได

หากมีขอสงสัยเกี่ยวกับชนิดสารเคมีการปนเปอน และสภาพการใชงาน ใหกําจดัผงเคมีแหงนั้นท้ิงไป

เคร่ืองดับเพลิงไมสามารถเปล่ียนไปเปนอีกชนดิหนึง่หรือเปล่ียนไปใชงานแทนเคร่ืองดับเพลิงอีกชนิดหนึ่งได ตองใชเคร่ืองดับเพลิงกบัชนดิเพลิงไหมตามท่ีผูผลิตกาํหนดไวเทานัน้

เคร่ืองดับเพลิงไมสามารถนาํไปใชเพือ่วัตถปุระสงคอ่ืนนอกเหนือจากการดับไฟ

การผสมผงเคมีแหง: ผงเคมีแหงเอนกประสงคไมสามารถผสมกับผงเคมีแหงท่ีมีสารพืน้ฐานเปนดางได

การใชเคร่ืองดับเพลิงผงเคมีแหงกับอุปกรณท่ีมีกระแสไฟฟาไหลอยู (ไฟ Class C)เชน อุปกรณบนเสาไฟท่ีเปยกฝน สวิทชเกียรสายไฟฟาแรงดันสูง สวิทชบอรด เคร่ืองกําเนิดหมอแปลง ฯลฯ จะทําใหเกิดอันตรายรายแรงจากกระแสไฟฟาร่ัว ผงเคมีแหงท่ีฉีดออกไป เม่ือ

แบบสะสมแรงดัน

แบบทํางานดวยชองบรรจแุรงดัน

ในการดับไฟสงูกวา และหากการกดักรอนไมใชเงือ่นไขสาํคัญ โปแตสเซยีมคลอไรดสามารถนํามารวมกลุมเดียวกันได (โปแตสเซียมคลอไรดเปนสารกัดกรอนและประสิทธิภาพดับเพลิงไมไดเหนือกวาโปแตสเซียมไบคารบอเนต) ผงเคมีแหงท่ีใชแอมโมเนียมฟอสเฟตเปนพืน้ฐาน (ผงเคมีแหงเอนกประสงค) เปนผง

6SAFET Y LIFE

ผสมกบัความชืน้จะทําใหเปนทางเดินของกระแสไฟฟาลดความเปนฉนวนปองกันลงไป ดังนั้นควรหลีกเลียงการใชผงเคมีแหงกับอุปกรณท่ีมีกระแสไฟฟาไหลอยู หากมีการฉีดผงเคมีแหงออกไปยังอุปกรณเหลานั้นใหกําจัดผงเคมีแหงท่ีติดอยูบนอุปกรณนั้นออกไป

ผงแหง (Dry Powders)ผงแหงตามนิยมในมาตรฐาน NFPA 10

หมายถงึ ของแข็งมีลักษณะเปนผงหรือมีลักษณะเปนเม็ดขนาดเล็กใชสําหรับดับไฟ Class D ท่ีเกิดจากโลหะติดไฟไดโดยวิธีคลุมทําใหไฟมอดหรือการถายเทความรอน

แตความหมายของผงแหงตามมาตรฐานISO 7202:2012 (en) แตกตางจาก NFPA 10โดยในมาตรฐาน ISO 7202:2012 (en) ใชคําวาผงดับเพลิง (Extinguishing Powder) หมายถึงสารดับเพลิงทําจากสารเคมีท่ีเปนของแข็งบดละเอียด มีสารเคมีหนึง่ชนิดหรือมากกวาและมีสวนผสมของสารท่ีเพิ่มเติมข้ึนมาเพื่อทําใหมีคุณภาพสงูข้ึน

หมายเหตุที ่1 คําวา “ผงแหง” (Dry Powder)

ท่ัวไปท่ีทําใหเกิดไฟคุ) Class B และ Class C“D” Powder: ผงท่ีออกแบบมาเพือ่ใชดับ

ไฟท่ีเกดิจากโลหะติดไฟได (Combustible MetalFires)

ท้ังนี้ เพลิงไหมท่ีเกิดจากโลหะติดไฟไดเปนอันตรายลักษณะพิเศษไมเหมือนกับเพลิงไหม Class A B หรือ C สารดับเพลิงท่ีใชไดกับเพลิงไหมประเภทอ่ืนท้ังหมดไมสามารถใชดับไฟ

บางคร้ังใชสื่อถึงสารดับเพลิงชนิดพิเศษใชดับไฟท่ีเกดิจากโลหะโดยเฉพาะ และ “สารดบัเพลงิผงเคมีแหง” (Dry Chemical ExtinguishingAgent) หมายถงึ ตัวกลางใชดับเพลิงท่ีอยูภายใตมาตรฐานสากลนี ้[ISO 7202:2012 (en)]

หมายเหตุที่ 2 เพื่อใหเปนประโยชนในการระบ ุClass ของเพลิงไหมท่ีผงแหงแตละชนดิท่ีออกแบบมาเพื่อใชดับ ใหใชตัวอักษรตัวพิมพใหญกาํกบัไวขางหนาคําวา Powder ซึง่ตัวอักษรท่ีกาํหนดใหใชในมาตรฐานนีร้ะบไุวในมาตรฐานISO 3941 ดังตัวอยางตอไปนี้

“BC” Powder: ผงท่ีออกแบบมาเพื่อดับไฟ Class B [ไฟเกิดจากของเหลวหรือของแข็งท่ีหลอมเหลวได และ Class C (ไฟเกิดจากแกส)]

“ABC” powder: ผงท่ีออกแบบมาเพือ่ใชดับไฟ Class A (ไฟท่ีเกิดจากของแข็งซึ่งโดย

Class D ได โดยเฉพาะน้ําซึ่งจะทําปฏิกิริยารุนแรงกับโลหะท่ีกําลังไหมไฟ

สารดับเพลิงสําหรับ Class D จริงๆ แลวเปนสารท่ีมีอยูตามธรรมชาติ และผูผลิตไดนํามาแบงประเภทเปนผงแหงชนดิตางๆ หรือต้ังชือ่ทางการคาของตัวเองข้ึนมา โดยผงแหงแตละชนิดมีขอจํากัดท่ีแตกตางกันไปในการดับไฟท่ีเกดิจากโลหะติดไฟได (ตัวอยางเชน แม็กนเีซยีมเซอรโคเนียม ไททาเนียม ลิเธียม ฯลฯ) และลักษณะของโลหะท่ีเกิดเหตุ (ตัวอยางเชน การหลอมละลาย การหลอ การกลึง การบดเปนผงละเอียด) เอกสารขอมูลจากผูผลิตสารดับเพลิงสาํหรับไฟ Class D ตองนาํมาพจิารณาวา ผงแหงชนดิใดเหมาะสมกบัการใชงานท่ีมีลักษณะเฉพาะของสถานท่ีแตละแหง และยงัจะตองพจิารณาขอบงัคับตามมาตรฐาน NFPA ท่ีเกีย่วของนอกเหนอื

จาก NFPA 10 ดวย เชน มาตรฐาน NFPA 484- Combustible Metals

สารดับเพลิง Class D ท่ีใชดับไฟโลหะท่ีเกดิเพลิงไหม สวนใหญจะใชสารหนกั 15 ปอนดตอน้าํหนกัโลหะท่ีกาํลังลุกไหม 1 ปอนด ผงแหงดับไฟ Class D จะปดกั้นออกซิเจนและดูดซับความรอนดวยการจมลงไปในตัวเชื้อเพลิง เพื่อทําใหเย็นลง การใชงานตองระมัดระวัง เพราะผงแหงบางชนดิจะทําปฏิกริิยากบัความชืน้ท่ีอยูบนพื้นหรือบริเวณรอบๆ เชื้อเพลิง

ชนิดของผงแหงดับไฟ Class D ท่ีใชงานอยูในปจจุบันมีดังนี้

ผงแหงที่ใชกราไฟตเปนสารพื้นฐาน(Graphite-based Powder) กราไฟตหรือคารบอนซึง่กคื็อถานนัน่เอง ผงกราไฟตบดละเอียดบรรจุในถังสาํหรับใชชอนใหญหรือพล่ัวตักกลบโลหะ

7SAFET Y LIFE

ท่ีกําลังลุกไหม และยังมีแบบบรรจุถังดับเพลิงแบบยกห้ิวดวย ผงแหงกับเพลิงชนิดนี้จะนําความรอนออกจากเชื้อเพลิงเพื่อลดอุณหภูมิใหตํ่ากวาจุดท่ีจะทําใหเกิดการลุกไหมตอเนื่อง

ผงแหงทีใ่ชเกลอืเปนสารพืน้ฐาน (Salt-based Dry Powder) เกลือกคื็อโซเดียมคลอไรดมีชนิดบรรจุในถังดับเพลิงขนาด 30 ปอนดท้ังแบบยกห้ิวและลอเล่ือน และยังมีแบบบรรจุในภาชนะสาํหรับตักไปกลบเพลิงไหม ผงแหงชนดินี้จะกอตัวเปนเปลือกหุมโลหะท่ีไหมไฟ ปดกั้นออกซเิจนและไลความรอนจากเพลิงไหมออกไป

ผงแหงที่ใชทองแดงเปนสารพื้นฐาน(Copper-based Dry Powder) ใชทองแดงบริสุทธิ์ผลิตข้ึนมาเพือ่ดับไฟไหมโลหะลิเธยีมโดยเฉพาะมีขนาดบรรจุถัง 30 ปอนด ท้ังแบบยกห้ิวและลอเล่ือน ท้ังนีใ้ชแกสอารกอนเปนตัวผลักดันสารเนือ่งจากแกสไนโตรเจนจะทําปฏิกริิยากบัลิเธยีมทําใหเกิดอัลลอยสติดไฟได

สําหรับสารดับเพลิงสําหรับไฟ Class Dชนดิอ่ืนนอกเหนือจากท่ีกลาวไปขางตนมีใชกบัเชื้อเพลิง Class D และ/หรือสิ่งแวดลอมท่ีเกิดเพลิงไหมท่ีมีลักษณะเฉพาะตัว ดังนัน้ จงึตองระบุอันตรายท่ีถกูตองกอนตัดสนิใจเลือกสารดับเพลิงท่ีเหมาะสมกับเชื้อเพลิงและลักษณะการเกิดเพลิงไหม ทางท่ีดีควรปรึกษาผูผลิตสารดับเพลิงชนดิพเิศษเหลานีเ้พือ่ใหสามารถใชงานไดอยางมีประสิทธิภาพและปลอดภัย

การใชงานผงแหงดบัไฟ Class Dการใชงานผงแหงในการดับไฟ Class D

โดยปกติท่ัวไปแลวจะตองฉีดสารออกไปเบาๆ

เพื่อใหสารกลบเพลิงไหมจนมิดหรือคลุมพื้นท่ีเพลิงไหมท้ังหมดไวอยูภายใตกองผงแหง ผูใชผงแหงตองระมัดระวังไมใหมีความชืน้รอบๆ พืน้ท่ีเพลิงไหมซึง่อาจสมัผสักบัโลหะท่ีกาํลังลุกติดไฟได เม่ือคลุมพืน้ท่ีเพลิงท้ังหมดแลว ผูปฏิบติังานตองเฝาระวังและสงัเกตจดุไหม (Hot Spots) ซึง่

เชือ้เพลิงไหมทะลุผงแหงข้ึนมา โดยตองฉีดสารเพิม่เติมลงไป ตองไมทึกทักเอาเองวาไฟดับสนทิลงไปแลวจนกวาจะสงัเกตและตรวจสอบจนแนใจเม่ือไฟดับลงไปแลว ใหเคล่ือนยายเศษเชือ้เพลิงออกไปอยางระมัดระวัง

ผู ผลิตผงแหงสําหรับดับไฟ Class Dสวนใหญ จะกาํหนดอัตราสวนของผงแหงท่ีใชกบัขนาดของเพลิงไหม (น้ําหนักของโลหะท่ีเปนเชื้อเพลิง) ข้ึนอยูกับการทดสอบ ซึ่งอัตราสวนการใชงานอาจสูง 15 ปอนด (น้ําหนักของสารดับเพลิง) ตอ 1 ปอนด (น้าํหนกัของโลหะ ClassD ท่ีกําลังลุกไหม) ซึ่งจะมีปายบอกอัตราสวนการใชงานบนปายท่ีติดอยูบนตัวเคร่ืองดับเพลิง

การติดตั้งผงแหงปองกันเพลิงไหมClass D ตามมาตรฐาน NFPA 10 (NFPA 10;Installations for Class D Hazards)

ใหใชเคร่ืองดับเพลิงหรือสารดับเพลิงClass D สําหรับดับไฟท่ีเกิดจากหรือเกี่ยวของกบัโลหะติดไฟได

เคร่ืองดับเพลิงหรือท่ีบรรจสุารดับเพลิงใหต้ังหางจากจุดท่ีอาจเกิดเพลิงไหม Class Dไมเกิน 75 ฟุต (23 เมตร)

เคร่ืองดับเพลิง (ชนดิยกห้ิว) หรือท่ีเกบ็สารดับเพลิงสาํหรับเพลิงไหม Class D ตองมีไวในสถานท่ีทํางานท่ีมีการใชงานหรือเกี่ยวของกับโลหะติดไฟไดไมวาจะเปนผงละเอียด เกล็ดชิน้สวนท่ีขูดออกมา แผนบาง หรือท่ีมีขนาดและ

ลักษณะใกลเคียงกนั ขนาดของเคร่ืองดับเพลิงหรือท่ีบรรจุ

สารดับเพลิง Class D ใหพิจารณาจากพื้นฐานของโลหะติดไฟไดท่ีมีอยูท้ังขนาดของผงหรือเม็ดพื้นท่ีครอบคลุม และขอแนะนําอ่ืนๆ ของผูผลิตท่ีเปนขอมูลไดจากการทดสอบซึง่มีการควบคุม

8SAFET Y LIFE

เพลิงไหม Class D เกดิจากโลหะติดไฟไดจะเกี่ยวของกับโลหะในหลายรูปแบบ ท้ังผงละเอียด เกล็ด ชิ้นสวนท่ีขูดออกมา แผนบางหรือในสถานะของเหลวซึง่เผาไหมแลวใหอุณหภูมิสูงมาก และสามารถทําใหสารดับเพลิงท่ัวไปแตกตัวแลวเกดิปฏิกริิยาไมพงึประสงค ท้ังนี ้ตองเลือกใชผงแหงท่ีผานการทดสอบและอยูในบญัชีรายชื่อสารท่ีไดการรับรองใหใชดับไฟ Class Dในการใชงานใหคํานงึถงึอัตราสวนตอขนาดของเพลิงไหมตามคําแนะนําของผูผลิตท่ีไดจาการทดสอบ รวมท้ังใหใชอุปกรณและวิธกีารท่ีผูผลิตกําหนดไว

ผงแหงท่ีบรรจุไวในถังเก็บสําหรับใชพล่ัวตักกลบเพลิงไหม Class D ตองเติมใหเต็มและมีฝาปดอยูตลอดเวลา

ผงแหงท่ีเปยกชื้นตองนําออกไปและเปล่ียนผงแหงใหมเขามาแทนท่ี

ขอแนะนาํการใชผงแหงตามมาตรฐานNFPA 10

สารดับเพลิงประเภทผงแหงใชดับไฟท่ีเกิดจากโลหะติดไฟไดแตละชนิด ซึ่งผงแหงแตละชนิดใชดับไดเฉพาะไฟท่ีเกิดจากโลหะท่ีผูผลิตระบุไวเทานั้น โดยผูใชตองปฏิบัติตามคําแนะนาํของผูผลิตอยางเครงครัด ซึง่วิธใีชงานจะแตกตางกนัไปข้ึนอยูชนดิและลักษณะของผงแหง

เยน็ลงแลวจงึกาํจดัท้ิงแลวจดัการทําความสะอาดบริเวณนั้น

ขณะฉีดหรือตักผงเคมีหลบเพลิงไหมใหทําดวยความนุมนวลและระมัดระวัง หลีกเล่ียงการทําใหเปลวไฟกระจาย (ตองระลึกไวเสมอวาเพลิงไหมจากโลหะท่ีเปนผงละเอียดหรือเปนโลหะอัลลอยชิ้นเล็กๆ เม่ือเกิดความชื้น เปยกน้าํหรือชุมน้าํมันหลอล่ืนท่ีมีน้าํผสมหรือผวิหนาเปยกน้าํจะลุกไหมอยางรวดเร็วและรุนแรง โดยโลหะติดไฟไดเปนวัตถรุะเบิดตามธรรมชาติ ซึง่

เม่ือเกิดความรอนถึงขีดสุด ผูทําหนาท่ีดับไฟจะไมสามารถเขาไปใกลเพือ่ฉีดหรือกลบผงแหงไดตามท่ีตองการ) จากนัน้ใหเติมผงแหงลงไปตามความจําเปน โดยเฉพาะจุดท่ีไฟทะลุข้ึนมา

ผงแหงดับไฟ Class D มีจาํหนายชนดิบรรจถุงัดับเพลิงยกห้ิวแบบทํางานดวยชองบรรจุแกส (Cartridge Operated) ขนาด 30 ปอนด(14 ก.ก.) และชนดิถงัลอเล่ือนแบบทํางานดวยชองบรรจุแกสขนาด 150 ปอนด (68 ก.ก.)และ 350 ปอนด (159 ก.ก.) สําหรับชนิดถังดับเพลิงแบบสะสมแรงดัน (Stored Pressure)มีขนาด 30 ปอนด (14 ก.ก.)

ผงแหงท่ี เปนสวนผสมของโซเดียมคลอไรดพรอมสารตัวเติม (Additives) เพื่อใหผงแหงสามารถเคล่ือนไหวไดอยางอิสระแลวไปเกาะตัวเปนเปลือกครอบเชือ้เพลิง และยงัมีการเติมสารประเภทเทอรโมพลาสติกเพือ่รัดอนภุาคของโซเดียมคลอไรดใหเปนมวลของแข็งเม่ือฉีดลงไปบนโลหะท่ีกําลังลุกไหม

ผงแหงแตละชนิดใชดับไฟ Class D ท่ีเกดิจากโลหะติดไหมไดเฉพาะชนดิ ผูใชงานตองปรึกษาผูผลิตวา ผงแหงชนดิใดสามารถดับไฟท่ีเกิดจากโลหะติดไฟไดชนิดใดบาง เพราะหากใชงานไมถกูตองจะไมสามารถดับไฟสาํเร็จ และในบางกรณีอาจเกดิอันตรายอีกดวย

เม่ือฉีดผงแหงออกมาเต็มท่ี (หัวฉีดเปดสุด) ถังดับเพลิงชนิดยกห้ิวสามารถฉีดผงแหงไดในระยะ 6-8 ฟุต (1.8-2.4 เมตร)

วิธกีารฉีดเคร่ืองดับเพลิงผงแหงข้ึนอย ูชนดิของโลหะท่ีเปนเชือ้เพลิง ปริมาณท่ีเกดิการลุกไหม และลักษณะทางกายภาพของเชื้อเพลิงในกรณเีพลิงไหมรอนจดั เร่ิมตนการฉีดดวยการเปดหัวฉีดใหสดุแลวฉีดออกไปเต็มท่ีในระยะฉีดสูงสุด เม่ือเร่ิมควบคุมเปลวไฟได ใหปดวาลว

และโลหะติดไฟ ท้ังนี้ ตองใหผงแหงคลุมเพลิงไหมอยางท่ัวถงึและในปริมาณมากพอท่ีจะทําใหไฟมอดลงไปได

หลังจากกลบเพลิงไหมจนท่ัวถึงแลวสงัเกตจดุท่ีผงแหงเกดิการไหม (Hot Spots) ซึง่เปนจดุท่ีโลหะไหมทะลุผงแหงข้ึนมา ผูทําหนาท่ีดับไฟจะตองฉีดหรือตักผงแหงกลบจุดไหมนั้นเพิ่มเติมลงไป

เม่ือไฟเร่ิมมอด ไมตองฉีดผงเพิ่มเติมปลอยท้ิงไวใหโลหะท่ีไหมไฟเยน็ตัวลง เม่ือโลหะ

9SAFET Y LIFE

หัวฉีดสวนหนึง่แลวเดินเขาไปฉีดในระยะประชดิจากนัน้ฉีดผงแหงออกมาเบาๆ แตหนกัแนน ใหผงแหงคลุมเชือ้เพลิงอยางท่ัวถงึ เนือ่งจากหัวฉีดเคร่ืองดับเพลิงผงแหงสามารถเรงหรือลดอัตราการฉีดสารได ผูใชเคร่ืองดับเพลิงชนิดนี้ตองศึกษาจากผูผลิตและฝกซอมจนเกิดความชาญเพื่อใหสามารถดับไฟ Class D ท่ีถอืวายากและซบัซอนไดอยางมีประสิทธิภาพ

ความรอนจะทําใหสารฟอสฟอรัสท่ีผสมอยูนั้นกล่ันตัวเปนไอแลวคลุมเชือ้เพลิงไวปองกนัไมใหอากาศ (ออกซิเจน) เขาถึงโลหะท่ีลุกไหม และกราไฟตซึ่งเปนตัวนําความรอนท่ีดีจะถายเทความรอนออกไปจนโลหะท่ีไหมไฟมีอุณหภูมิตํ่ากวาจุดติดไฟ (Ignition Point)

ผงแหงแตละชนดิสามารถดับไฟท่ีเกดิจากโลหะติดไฟไดเฉพาะชนิดท่ีผูผลิตกําหนดใหใชเทานัน้ ไมมีผงแหงชนดิใดสามารถดับไฟท่ีเกดิจากโลหะติดไฟไดทุกชนดิหรือเอนกประสงคดังนัน้จะตองไมสับสนระหวางผงแหงกบัผงเคมีแหงตามมาตรฐานนี ้(NFPA 10) ซึง่ผงเคมีแหงสามารถดับไฟ Class A B C โดยมีชนิดพื้นฐาน

ท่ีดับได Class B และ C กับชนิดเอนกประสงคดับได Class A B และ C ขณะท่ีผงแหงดับไฟไดเพียง Class เดียว คือ Class D ซึ่งเกิดจากจากหรือเกี่ยวของกับโลหะติดได เชน แม็กนีเซียมเซอรโคเนียม ไททาเนียม ลิเธียม ฯลฯ ยิ่งไปกวานัน้ ผงแหงชนดิใดชนดิหนึง่สามารถดับไฟท่ีเกิดจากโลหะติดไฟไดเฉพาะชนิดเทานั้น โดยผูผลิตจะระบุใหผูใชทราบวา ผงแหงชนิดใดใชดับไฟท่ีเกิดจากโลหะชนิดไหนได และผูใชตองปฏิบติัตามอยางเครงครัด

ตวัอยางผลติภณัฑสารดบัเพลงิผงแหงดับไฟ Class D

ANSUL MET-L-X POWDER (SodiumChloride) Fire Extinguisher

ใชดับไฟท่ีเกิดจากการลุกไหมของโลหะติดไฟได อาทิ แม็กนีซียม โซเดียม (ท่ีหกลนหรืออยูในความลึกของท่ีบรรจุ) โปแตสเซียมโซเดียมโปแตสเซียมอัลลอยลส ยูเรเนียม และผงอะลูมิเนียม

วิธีใชงาน ดึงสลักแลวจับสายฉีดใหม่ันหันหัวฉีดออกจากตัว จากนัน้ดึงสลักท่ีอยูใตคันบบีออก ยกถงัดับเพลิงข้ึนดวยมือจบั แตยงัไมฉีดผงแหงออกมา ถอืหัวฉีดเหนอืกองไฟ ความยาว

ถงับรรจสุารดับเพลิงผงแหง (Bulk DryPowder Agent) ผงแหงบรรจุถังหรือภาชนะอ่ืนสําหรับใชพล่ัวตักกลบเพลิงไหมมีแบบถังเล็กขนาด 40 ปอนด (18 ก.ก.) และ 50 ปอนด(23 ก.ก.) และแบบถังใหญขนาด 350 ปอนด(159 ก.ก.)

ผงแหงชนดิโซเดียมคลอไรดยังมีชนิดพเิศษท่ีเรียกวา G1 โดยใชผงกราไฟตบดละเอียดและสารประกอบฟอสฟอรัสผสมลงไปเพื่อเพิ่มประสทิธภิาพดับไฟใหสงูข้ึน เพลิงไหม Class Dท่ีใชผงแหงโซเดียมคลอไรดดับโดยการใชพล่ัวตักกลบ สามารถใชผงแหง G1 แทนได แตใหใชมือแทนพล่ัว เม่ือผงแหง G1 กลบเพลิงไหม

ของสายฉีดรวมสวนขยาย 6 ฟุต พยายามใหหัวฉีดอยูในตําแหนงท่ีสามารถฉีดสารออกมาไอยางเต็มท่ีไมติดขัดหรือมีสิง่ดีขวาง อยาลืมวาเคร่ืองดับเพลิงออกแบบมาใหทํางานไดดีเม่ืออยูในลักษณะต้ังข้ึน ดังนัน้จงึตองใหถงัดับเพลิงต้ังตรง หามใหถังอยูในแนวนอนหรือใชแขนประคองไว หากถงัหนกัเกนิไปสาํหรับคนฉีด ใหต้ังถงัลงบนพืน้ดานหนาเพือ่ฉีดสาร

10SAFET Y LIFE

เม่ือเล็งหัวฉีดไปยังเปาหมายแลวใหบีบคันปลอยสาร โดยทําชาๆ แตม่ันคง การกระทําลักษณะนีผ้งแหงจะถกูดันออกมาจากถงั ข้ันตอนตอไปใหฉีดผงแหงลงบนผวิหนาเชือ้เพลิง (โลหะ)โดยฉีดโปรยเปนชั้นบางๆ กอนแลว เพิ่มความหนาของชั้นผงแหง ควบคุมจังหวะและน้ําหนักการฉีดใหดีอยาใหชัน้ผงแหงแตกกระจาย ฉีดจนชั้นมีความหนามากวา 1 นิ้ว เม่ือทําเสร็จแลวใหปดเคร่ืองดับเพลิง

ตามปกติท่ัวไปเคร่ืองดับเพลิง Class Dชนิดเกลือสามารถฉีดในแนวราบไดไกล 6-8ฟุต และหากใชขนาด 30 ปอนด จะฉีดตอเนือ่งไดประมาณ 28 วินาที แตความสําคัญของการฉีดเคร่ืองดับเพลิงชนิดนี้คือ ตองทําชั้นผงแหงเปนแนวยาวเพือ่ขวางกัน้เชือ้เพลิงกับออกซเิจนเม่ือผงแหงคลุมเชือ้เพลิงจนมิด ออกซิเจนจะไมสามารถเขาถึงได จึงเปนการตัดองคประกอบการเกดิไฟออกไป ไฟจะเร่ิมมอดและดับในท่ีสดุ

สําหรับผงเกลือ เม่ือคลุมทับเชือ้เพลิงจะดูดซบัความรอนไวกบัตัวจนทําใหแหงและกรอบซึง่จะไลท้ังความรอนและออกซเิจนออกไปพรอมกนัดวย เม่ือเพลิงไหมขาดออกซเิจนและมีความรอนลดลง ในไมชาก็จะมอดดับลงไปจนไมเกิดปฏิกิริยาใดๆ ตามมา

จุดออนของเคร่ืองดับเพลิงชนิดนี้คือ มีน้ําหนักมากเกิน ถังดับเพลิงขนาด 30 ปอนดเม่ือรวมผงแหงท่ีบรรจเุขาไปดวยจะหนกัประมาณ53 ปอนด ซึ่งไมเหมาะจะนําไปใชดับไฟท่ัวไปในลักษณะของเคร่ืองดับเพลิงชนดิเอนกประสงค(A-B-C) จะตองนาํไปใชดับไฟ Class D เทานัน้และมีบุคลากรเพียงพอในการปฏิบัติงาน

Amerex 30 lbs Class D Copper PowderFire Extinguisher

ถังดับเพลิง Class D ขนาด 30 ปอนดเหมาะสําหรับใชกับไฟไหมโลหะขนาดใหญผลิตภัณฑของ Amerex รุน 571 ชนดิผงทองแดงพฒันาข้ึนโดยกองทัพเรือสหรัฐฯ (Navy 125S)สาํหรับดับไฟไหมโลหะลิเธยีมและลิเธยีมอัลลอยสผงทองแดงสามารถทําใหไฟมอดลงโดยการดูดซบัและขับไลความรอน โดยเปนสารดับเพลิงชนิดเดียวเทานัน้ท่ีสามารถดับไฟไหมลิเธยีมได วิธใีชใหฉีดเปนชั้นแนวต้ังแลวคอยๆ กอเปนชั้นรูปสามมิติคลุมอยูเหนอืเชือ้เพลิงตามแนวยาวของเปลวไฟ

โลหะลิเธยีมท่ีลุกติดไฟมีท้ังชนดิท่ีเปนผงโลหะใชในหองทดลองและท่ีผสมอยูในแบตเตอร่ี

อุปกรณคอมพิวเตอร และโทรศัพทมือถือท้ังนีเ้คร่ืองดับเพลิง Class D รุนนีมี้สวน

ขยายเปนหัวฉีดแรงดันตํ่าใหการฉีดท่ีนิ่มนวล(Soft Flow) ปองกันผงโลหะ เปลวไฟ และแกสพิษตางๆ ฟุงกระจายข้ึนมาทําอันตรายคนฉีดอีกท้ังการฉีดเบาๆ จะทําใหสารดับเพลิงกอตัวเปนชั้นเหนือผิวเชื้อเพลิงไดงายข้ึน

Ansul Lith-X Class D ExtinguisherPowder

คนคิดและพฒันาข้ึนมาเพือ่ใชดับไฟไหมลิเธียม และโลหะชนิดอ่ืนๆ ท้ังแม็กนีเซียมโซเดียม โปแตสเซียม ซึ่งรวมไปถึงสารท่ีมีสวนผสมของเซอร โคเนียม ยู เรเนียม โซเดียมโปแตสเซียม อัลลอยลส ผลิตจากสารพื้นฐานท่ีเปนกราไฟท (คารบอน) ชนดิพเิศษพรอมสวนผสมเพื่อใหสารเคล่ือนไหวอิสระ และไมทําใหเกดิการแข็งตัวเหมือนสารโซเดียมคลอไรด แตมีคุณสมบติัในการดูดซบัและไลความรอนทัดเทียมกัน ขนาด 45 ปอนด (22.2 ก.ก.) เพียงพอสําหรับดับไฟไหมโลหะขนาดใหญได แตตองมีผูปฏิบัติงานจํานวนท่ีเพียงพอเพราะถังมีขนาดใหญและหนกัมากไมสามารถปฏิบติังานไดดวยตัวคนเดียว

สาํหรับสารดับไฟ Class D ชนดิกราไฟทยงัมีชนดิบรรจกุระปองใหเลือกใชสาํหรับดับไฟไหมโลหะขนาดเล็กโดยใชชอนตักผงแหงกลบเชือ้เพลิงเพือ่ตัดอากาศ (ออกซเิจน) และดูดซบัความรอนไปพรอมกัน เร่ิมตนใหโรยสารดับเพลิงบางๆ จากนัน้เพิม่ความหนาของชัน้ผงแหงใหไดไมตํ่ากวา 1 นิว้ หรือใหหนาถงึ 2 นิว้ (5.0ซ.ม.) แลวปลอยท้ิงไวประมาณคร่ึงชัว่โมง ไฟจะ

ดับสนทิ ระหวางนัน้ใหคอยควบคุมไมใหชัน้ของผงแหงเกิดรอยแยกท่ีจะทําใหไฟลุกติดข้ึนมาใหมได พยายามเติมสารไปท่ีจุดมีแนวโนมจะเกดิรอยแตก

สาํหรับพนกังานหรือผูปฏิบติัการสารเคมีหากไมม่ันใจวาสามารถดับไฟประเภท D ไดหรือไมกลาลงมือ ใหกดสัญญาณเตือนหรือแจงหนวยดับเพลิงรับทราบ จากนั้นรีบออกมาจากท่ีเกดิเหตุโดยเร็ว

สวนผูไมเกี่ยวของในการดับไฟประเภทD ใหอยูจากเพลิงไหมในระยะปลอดภัยคือ ไมนอยกวา 75 ฟตุ (22.5 เมตร) จากจุดเกดิเหตุ

อันตรายอีกประการหนึง่ของไฟประเภทD คือ ความไมรูของคนท่ัวไปวา ไฟประเภท D

11SAFET Y LIFE

คืออะไร พิจารณาจากอะไร และจะใชเคร่ืองดับเพลิงชนิดใดมาใหดับ ประเด็นนากังวลไดแกเม่ือไมรูหรือแยกแยะไมออกระหวางไฟท่ัวไปกับไฟประเภท D จะทําใหใชสารดับเพลิงผิดประเภท โดยเฉพาะหากใชน้ําสาดไประเภท Dถอืวาอันตรายมากเพราะจะทําใหไฟลุกแรงหรือระเบิดออกมากลายเปนไฟขนาดใหญหรือเกิดการระเบิดมีสะเก็ดเศษโลหะพุงกระจายออกมารอบทิศทาง อาจทําใหเกิดการบาดเจ็บได

กรณีจะใชน้ําดับไฟ Class D ตองเปนชนิดฝอยน้ําละเอียด (Water Mist) อาจผสมสารดูดซับความรอนเขาไปดวยก็ได ซึ่ งลดความเสี่ยงจะเกิดปฏิกิริยาได โดยไฟจะคอยๆมอดลงไปและดับสนทิภายในเวลา 10-20 นาทีข้ึนอยูกับขนาดของเพลิงไหม

บทสรปุผงเคมีแหง (Dry Chemicals) กบัผงแหง

(Dry Powders) เปนสารดับเพลิงท่ีมีลักษณะคลายคลึงกันคือเปนสารท่ีเปนของแข็งบดเปนผงละเอียดสาํหรับใชฉีดไปยงัเพลิงไหมเพือ่ยบัยัง้การลุกลามและทําใหไฟมอดดับลงไป

มาตรฐาน ISO และมาตรฐานยโุรปจดัใหเปนสารดับเพลิงกลุมเดียวกัน เรียกวา “ผงดับเพลิง” (Extinguishing Powders) [อางอิงมาตรฐาน ISO 7202:2012(en)] แตมาตรฐานของสหรัฐฯ (NFPA 10: Standard for PortableFire Extinguishers) แยกเปนคนละประเภทกนั

ผงดับเพลิง (Extinguishing Powders)

ตามมาตรฐานสากล ISO และมาตรฐานยุโรป(en) รวมเอาท้ังผงเคมีและผงแหงเขาไวดวยกนัโดยจะใชตัวอักษรระบุประเภทของเพลิงไหมไวขางหนาคําวา Power เพือ่บอกใหรูวาผงแหงนัน้ใชดับไฟระเภทใด

ตัวอยางเชน“BC” Powder: ผงท่ีออกแบบมาเพื่อใช

ดับไฟ Class B (ไฟเกดิจากของเหลวหรือของแข็งท่ีหลอมเหลวได) และ Class C (ไฟเกดิจากแกส)

“ABC” Powder: ผงท่ีออกแบบมาเพือ่ใชดับไฟ Class A (ไฟท่ีเกิดจากของแข็งซึ่งโดยท่ัวไปทําใหเกิดไฟคุ) Class B และ Class C

“D” Powder: ผงท่ีออกแบบมาเพือ่ใชดับไฟท่ีเกดิจากโลหะติดไฟได (Combustible MetalFires)

สําหรับมาตรฐาน NFPA 10 ท่ีวงการดับเพลิงบานเราใชอางอิงแยกชนิดชัดเจนระหวางผงเคมีแหงท่ีใชดับไฟ Class B Class B C และClass A B C (เอนกประสงค) กับผงแหงท่ีใชสําหรับดับไฟ Class D เทานั้น ซึ่งรายละเอียด

ท้ังหมดไดเขียนอธิบายไวขางตนสาระสําคัญท่ีพึงตระหนักไวก็คือ ผงเคมี

แหงกับผงแหงใชแทนกนัไมได แมในมาตรฐานISO ซึ่งไมไดแยกประเภทออกจากกัน แตก็มีรหัสบอกวา ผงชนดิใดใชดับไฟประเภทไหน จะใชงานนอกเหนือตามท่ีระบุไวไมได เทียบกับมาตรฐาน NFPA 10 คือ ใหใชของใครของมันผงเคมีแหงเปนสารเคมีคนละกลุมกับแผงแหง(ตามชื่อกํากับไว) จะนําไปใชดับไฟ Class Dไมได และผงแหงจะนํามาใชดับไฟ Class อ่ืนท่ีไมใช Class D ก็ไมไดเชนเดียวกัน นั่นคือ ไฟจะไมดับ เปนการสิ้นเปลืองโดยเปลาประโยชนในบางกรณีอาจเปนอันตรายและทําใหเกิดไฟลุกลามได

จํางายๆ ผงเคมีแหง (Dry Chemicals)ใชดับไฟ Class A B C ข้ึนอยูกับชนิดของสารพืน้ฐานท่ีใชผลิต สวนผงแหง (Dry Powders) ใชดับเฉพาะไฟ Class D เทานั้น ซึ่งผงแหงแตละชนิดจะใชงานไดเฉพาะกับไฟท่ีเกิดจากโลหะชนิดท่ีผูผลิตแนะนําหรือกําหนดไวเทานั้น โดยเปนไปตามมาตรฐาน NFPA 10 ท่ีองคกรดับเพลิงสวนใหญหรือเกอืบท้ังหมดในบานเราใชอางอิงสวนผงดับเพลิง (Extinguishing Powders) ท่ีรวมเอาผงเคมีแหงและผงแหงไวดวยกนันัน้ใหถอืวาเปนความรูเสริมเนือ่งจากวงการดับเพลิงบานเราสวนใหญไมไดอางอิงมาตรฐานสากล ISO หรือมาตรฐานยโุรป

และขอยํ้าไวตรงนี ้ทัง้ผงเคมแีหงและผงแหงมกีารแบงยอยลงไปอกีหลายชนดิยอยตามสารเคมีที่ใชและกรรมวิธีการผลิตซึ่งแตละชนดิยอยมคีณุสมบัติทีแ่ตกตางกันออกไป มีความสามารถหรอืประสทิธภิาพไมเหมอืนกันดงันัน้จะตองศกึษาและทาํความเขาใหถีถ่วนวาผงเคมแีหงหรอืผงแหงชนดิยอยใดใชดบัไฟประเภทไหน หรอืไฟลกัษณะอยางไร ทัง้นี ้เพือ่ใหการดบัไฟประสบความสําเรจ็ตามทีไ่ดตัง้เปาหมายหรอืวางแผนไว

REFERENCE1. NFPA 10; Standard for Portable Fire

Extinguishers2. ISO 7202:2012(en): Fire protection

—Fire extinguishing media—Powder3. Fire and Fire Extinguishment; A

Brief Guide to Fire Chemistry and Extinguish-ment theory for Fire Equipment Service Tech-nicians by J. Craig Voelkert