koah ve astım: nefesleri kesen İki Önemli hastalık!

KOAH ve Astım:KOAH ve Astım:Nefesleri Kesen İki Önemli Hastalık!Nefesleri Kesen İki Önemli Hastalık!

T.C. Sağlık BakanlığıEdirne Sağlık Müdürlüğü

Kronik Havayolu Hastalıkları Önleme Programı İl Kurulu

Hazırlayan:Prof.Dr. Celal KARLIKAYA,

GARD Türkiye Yürütme Kurulu ÜyesiSunan:

GARDGlobal Alliance against Respiratory Diseases

www.who.int/respiratory/gard/en

Sağlık BakanlığıSağlık Bakanlığı Çevre ve Orman BakanlığıTürk Toraks Derneği

Allerji İmmünoloji Derneği

Temiz Nefes Sigarasız Yaşam DerneğiTrakya Üniversitesi

Edirne Belediyesi Edirne Belediyesi

Artık hep beraber mücadele ediyoruz!Artık hep beraber mücadele ediyoruz!

Pratisyen Hekimlik Derneği

Halk Sağlığı Derneği

Aile Hekimleri DerneğiTıbbi Onkoloji Derneği

Milli Eğitim Bakanlığı

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

Devlet Planlama Enstitüsü

Devlet İstatistik Enstitüsü

Türk Eczacılar birliği

Diyanet işleri BaşkanlığıDiyanet işleri Başkanlığı

Medya temsilcileri

İç İşleri Bakanlığıİç İşleri Bakanlığı

SOSYAL HİZMETLER İL MÜDÜRLÜĞÜ

Türk Tabipleri Birliği

Soluk Soluk Alabiliyor Alabiliyor muyuz?muyuz?

Nefesimiz Nefesimiz güçlü, güçlü,

ciğerimiz ciğerimiz sağlam mı?sağlam mı?

Hava yolları, ağız ve burundan başlar, nefes borusu ile devam eder

Nefes borusu akciğerlerde bir ağacın dalları gibi gittikçe incelen dalcıklara bölünür

Bu dalcıkların sonunda da havadan gelen oksijenin kana, kirli kandaki karbondioksitin de havaya geçtiği hava kesecikleri vardır

Hava kesecikleri

Diyafram (solunum kası)

KOAH Nedir? “ Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı”

“Süregen tıkayıcı akciğer hastalığı”

Bazen Kronik Bronşit ve Amfizem isimleri de kullanılır

KOAH Nedir? “ Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı”“Süregen tıkayıcı akciğer hastalığı” Bazen Kronik Bronşit ve Amfizem isimleri de kullanılır

Bu hastalığın en kötü yanı, bronşlarda oluşan tıkanmanın bir daha tam düzelmemesi ve tedavi olunmaz ise hastalığın sinsice ilerlemesidir

KOAH’lı Bir Hastadaki Belirtiler Nelerdir?

KOAH bulaşıcı bir hastalık değildirKOAH erişkinlerde görülür, çocuklarda değil!

Hastalıkta üç temel yakınma görülür:-Öksürük-Balgam çıkarma-Nefes Darlığı

Nefes darlığı, başlangıçta hızlı yürürken, merdiven çıkarken ya da yokuş tırmanırken hissedilir

Gittikçe artar, giyinirken, konuşurken ve hatta istirahat halinde bile hissedilir hale gelir

KOAH Diğer Büyük Ölüm Nedenlerine Göre Hızla Artan Bir Hastalıktır

0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998 1965 - 1998

–59% –64% –35% +163% –7%

Koroner Arter

hastalığı

İnme Diğer KVH KOAH Tüm diğer

nedenler

19901990 20202020Kalp damar hastalığıKalp damar hastalığıBeyin damar hastalığıBeyin damar hastalığıAlt solunum yolu enfeksAlt solunum yolu enfeksİshalİshalDoğumsal hastalıklarDoğumsal hastalıklarKOAHVeremVeremKızamıkKızamıkTrafik KazalarıTrafik KazalarıAkciğer KanseriAkciğer Kanseri

Mide KanseriMide KanseriHIVHIVİntiharİntihar

66..

33..

Murray & Lopez. Lancet 1997

Ölüm Nedenleri

KOAH’la ilişkili risk faktörleri

BeslenmeBeslenme

İnfeksiyonlarİnfeksiyonlar

Sosyo-ekonomik düzeySosyo-ekonomik düzey

Yaşlı nüfusun artışı

Sigara İçimi

Mesleksel toz ve kimyasallar

Çevresel sigara dumanı

İç ve dış ortam hava kirliliği

Ne yapılabilir?

– Erken tanı: Nefes ölçtürmek, yıllık taramalar– Risk faktörlerinden kaçınmak veya korunmak

• Sigara• Hava kirliliği• Mesleki riskler• Isınmada hatalar (Biyomas gibi)• Beslenme ve hareket• Enfeksiyonlardan korunma

KOAH’lı hasta ve aileleri neler yapabilir?

1. Sigarayı bırakın

2. Bütün ilaçlarınızı doktorunuzun söylediği şekilde kullanın. Yılda en az iki kez kontrol için doktorunuza gidin. Grip aşısı olup olamayacağınızı sorun

3. Nefes alıp vermeniz kötüleştiğinde, hemen doktora gidin

KOAH’lı hasta ve aileleri neler yapabilir?

4. Evin havasını temiz tutun. Nefes alıp vermenizi zorlaştıran duman gibi şeylerden uzak durun

5. Vücudunuzu dinç tutun. Yürüyün, düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı gıdalar yiyin

6. KOAH’ınız ağır ise, nefesinizden olabildiğince yararlanın. Evde hayatı mümkün olduğunca kolaylaştırın

Astım, hava yollarının daralması ile kendini gösteren ve ataklar, krizler halinde gelen bir hastalıktır

Öksürük atakları, hırıltılı solunum, nefes darlığı, gece öksürük ve nefes darlıkları astım belirtisi olabilir

Öksürük Hırıltılı solunum Nefes darlığı Gece öksürüğü

ASTIM NEDİR?

HAVA YOLLARI

AKCİĞERLER

BRONŞLAR

NEFES BORUSU

NORMAL HAVA YOLUBRONŞ

BRONŞİOLKÜÇÜK

HAVA YOLLARI

BRONŞLARI ÇEPEÇEVRE

SARAN KASLAR

İNCE MUKUS TABAKASI

ALVEOL,İÇİ HAVA DOLU

KESECİKLER

ASTIMLI HAVA YOLU

İLTİHAPLI HAVA YOLU

ASTIM KRİZİNDE HAVA YOLU

ARTMIŞ MUKUS

KASILMIŞ KASLAR

HAPSOLMUŞ HAVA DOLU

ALVEOL

İLTİHAPLIDARALMIŞ

HAVA YOLU

Bazı astım atakları hafifken bazıları çok ciddi, öldürücü bile olabilir

Tam kontrol edilmediğinde astımlı kişiler soluk darlığından okula, işe gidemeyebilir, çocuklar oyuna katılamaz, arkadaşlarından geri kalabilirler

TÜRKİYE’DE ASTIM

• Erişkinlerin %2-11’inde

• Çocukların %8-18’inde astım vardır.

DÜNYADA ASTIM

• Dünyada tüm yaş gruplarında her iki cinste de görülen bir hastalıktır

• 300 milyon astımlı hasta vardır

Birçok şey astım atağını başlatabilir

Tüylü Sigara Duman Yatak takımlarındaki Hayvanlar Dumanı tozlar

Süpürmeye Güçlü kokular Ağaç ve çiçek HavaBağlı tozlar ve spreyler polenleri durumu

Soğuk Algınlığı Koşma, spor yapma ve ağır işte çalışma

Birçok şey astım atağını başlatabilir

RİSK FAKTÖRLERİ

ALLERJENLERALLERJENLER

MESLEKLERMESLEKLER

DIŞ ORTAM DIŞ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİHAVA KİRLİLİĞİ

İÇ ORTAM HAVA İÇ ORTAM HAVA KİRLİLİĞİKİRLİLİĞİ

TANI: Solunum Fonksiyon Testleri

ASTIMI TETİKLEYEN NEDENLER• Allerjenler

• Mesleksel etkenler

• Sigara

• Ev içi ve dışı hava kirliliği

• İnfeksiyonlar

• Süregen, müzmin üst solunum yolu hastalıkları (nezle, sinüzit, burun polibi gibi)

• Gastroözofagial reflü (GÖR)

• Psikolojik faktörler

• İlaçlar

• Besinler

Allerjenler

– ev tozu akarları

– ev hayvanları

– hamam böcekleri

– küf mantarları

– polenler

Ev Tozu Akarları

Ev Tozu Akarlarından Korunma• Evde ve işyerinde havalandırma arttırılmalı, rutubet önlenmelidir

• Kumaş döşeli eşyalar yerine deri, suni deri, ahşap ve plastikten yapılmış olanlar tercih edilmelidir

• Ev işi yaparken maske kullanılabilir

• Güçlü bir elektrik süpürgesi ile haftada en az bir kere etkili bir temizlik yapılmalı ardından nemli bir bezle silinerek temizlik tamamlanmalıdır

• Mümkünse evde halı kullanılmamalıdır

• Tüylü ve içi dolu oyuncaklar alınmamalı veya ortadan kaldırılmalıdır

• Yatak takımları en az haftada bir yıkanmalıdır

• Evdeki kullanılmayan eşyalar dolaplarda saklanmalıdır

Ev Hayvanları

Ev Hayvanlarından Korunma

• Hayvan allerjisi sık değildir ve kesin kanıtlanmadan hayvanlar suçlanmamalıdır; zira onlar bizim ve çocuklarımızın dostlarıdır

• Allerjik kişinin olduğu eve hayvan alınmamalı

• Dışarıda hayvanla teması olanlar eve bu kıyafet ile gelmemeli

• Hayvan ile temas kaçınılmaz ise maske takılmalı

• Evden uzaklaştırma mümkün değilse evde özel önlemler alınmalı

Hamam Böceği

Hamam Böceğinden Korunma

• Böcek giriş yerleri yok edilmeli

• Kimyasal maddeler ile ilaçlama ardından

yoğun temizlik yapılmalı

• Açıkta çöp, gereksiz eşya, yiyecek

bırakılmamalı

• Mutfak temizliğine özen gösterilmelidir

Küf Mantarları

Küf Mantarlarından Korunma

• Evde nem azaltılmalı

• Doğal havalandırma artırılmalı

• Küflü malzeme atılmalı

• Küflü yerler çamaşır suyu ile temizlenmeli

• Su sızıntısı olan yerler tamir edilmeli

• Evde akvaryum ve kuş kafesi bulundurmamalı

Polenler

Polenlerden Korunma• Kişi hassas olduğu bitkinin polen yayma döneminde olanakları

ölçüsünde dışarı çıkmamalıdır

• Ev ve arabalarda polenleri tutan hava filtreleri kullanılabilir

• Polenin yoğun olduğu günlerde dış ortamda maske ve gözlük takılabilir

• Polenlerin yoğun olduğu dönemlerde kapı ve pencereler kapalı tutulmalıdır

• Evdeki pencerelerin ince örgülü telle kapatılması yarar sağlayabilir

http://www.aid.org.tr/indexpolen.htm

TÜRKİYE POLEN HARİTASI

Meslekler

Meslek

• Ailesinde astımlı olanlar veya astımlı çocuklar meslek seçimi

konusunda hekimine danışmalıdır

• Daha önceden astım olduğu bilinen kişi riskli işlerde (boyacılık,

marangozluk, fırıncılık, kuaförlük vb.) çalışmamalı

• Riskli işlerde havanın temizliği sağlanmalı, havalandırma

arttırılmalı, maske kullanmalı

• Bazı durumlarda iş yerinden uzaklaşma ve işi bırakma gerekebilir

Dış ortam Hava Kirliliği

http://www.havaizleme.gov.tr/Default.htm

Dış Ortam Hava Kirliliği

• Dış ortamda hava kirliliğinin yoğun olduğu günlerde gereksiz

fiziksel aktiviteden kaçınılmalı, evin pencereleri kapalı

tutulmalı ve mutlaka gerekmiyorsa dışarı çıkılmamalıdır

• Hastalar, hastalık belirtilerinin artışına göre gerekirse ilaç

dozlarını arttırabilirler

• Konutlarda, taşıtlarda ve endüstri alanında kaliteli, en az hava

kirliliği oluşturan yakıtların kullanılması sağlanmalıdır

Sigara ve ev içi hava kirliliği

Sigara ve ev içi hava kirliliği

• Sigara astımı ortaya çıkaran bir etkendir. Hastanın

sigara dumanı ile teması önlenmelidir

• Soba, fırın yakıtları, kızarmış yağlar, oda spreyleri,

boya ve ciladan kaynaklanan gazlardan, iyi

havalandırma sağlanarak kaçınılmalıdır

• Ev ortamında tahriş edici maddelerle temizlik

yapılmamalıdır (kezzap, tuzruhu, çamaşır suyu vs)

İnfeksiyonlar

– Gribal infeksiyon astımı tetikleyebilir. Bu neden ile yılda bir kez Eylül veya Ekim aylarında yapılan grip aşısı koruyucu olabilir

– İnfeksiyon sırasında ilaçların dozu arttırılabilir

– Her gribal infeksiyonda antibiyotik kullanılması gereksiz ve sakıncalıdır

Kronik üst solunum yolu hastalıkları

• Allerjik nezle, sinüzit ve burun

polibi astımlılarda sık görülür

ve hastalığı etkileyebilir

İlaçlar

• Aspirin ve diğer ağrı kesiciler

• Bazı tansiyon ilaçları

• Göz tansiyonu damlaları

Besinler

• Erişkinde besin allerjisi nadirdir. Daha çok çocukta görülür

• Bazı besinlere eklenen katkılara bağlı ortaya çıkar

• Tedavi; Bu gıdalardan kaçınma

Reflü ( Mide ekşimesi)

Öneriler:

– Ağır, yağlı, baharatlı yiyecekler

yenilmemeli ve alkol içilmemelidir

– Az ve sık yemek yenilmesi önerilir

– Yatarken yüksek yastık kullanmalı veya

yatağın baş tarafı yükseltilmelidir

– Bazı astım ilaçlarının da reflüyü

arttırabileceği unutulmamalıdır

Ciğerler tıkanmasın,Ciğerler tıkanmasın,Nefesler kesilmesin!Nefesler kesilmesin!

GARD Türkiye http://www.saglik.gov.tr/GARD/belge/1-9662/gard-turkiye.html

GARD Edirnehttp://www.edirnesm.gov.tr/gard/default.asp