jaaroverzicht 2011 - landschapsbeheer friesland · 2017. 7. 17. · 3 jaaroverzic inhoudsopgave...
Post on 04-Oct-2020
2 Views
Preview:
TRANSCRIPT
1
Jaaroverzicht 2011
Jaaroverzicht 2011
Winst voor ons landschap
Landschapsbeheer Friesland
2
Jaaroverzicht 2011
Beetsterzwaag, juli 2012
Colofon
tekst: Landschapsbeheer Frieslandcoördinatie en eindredactie: Schrijfburo Terwisscha & Wagenaarontwerp en opmaak: Ruitervorm
Disclaimer
Bij de totstandkoming van deze uitgave is de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht. Desalniette-min kan de uitgever geen verantwoordelijkheid nemen of aansprakelijk worden gesteld voor mogelijk verkeerde informatie.
Commissieweg 159244 GB Beetsterzwaag
telefoon (0512) – 38 38 00fax (0512) – 38 14 57
info@landschapsbeheerfriesland.nlwww.landschapsbeheerfriesland.nl
Landschapsbeheer Friesland
3
Jaaroverzicht 2011
Inhoudsopgave
Landschapsbeheer Friesland in 2011 in vogelvlucht 4
1. Organisatie 101.1 Missie, doelstelling en taken 101.2 Bestuur en directie 111.3 Personeel 131.4 Samenwerkingsverbanden 151.5 CBF keurmerk 161.6 Financiën 17
2. De Activiteiten 222.1 Het kader 222.2 Lijnen in Landschapsbeleid 232.2.1 Beleidslijn 232.2.2 Advieslijn 292.2.3 Monitoringslijn 352.2.4 Draagvlaklijn 372.2.5 Financierinslijn 442.2.6 Verbinden soort en landschap 46
3. Beheer en organisatie uitvoeringsmogelijkheden 483.1 Integratie en samenwerking in uitvoering 483.2 Uitvoering door eigenaar of grondgebruiker 493.3 Vrijwilligers en scholen 49
4. Prestatieoverzicht 524.1 Prestatieoverzicht 2011 534.2 Overzicht tijdsbesteding producttaken (naar lijnen in landschapsbeleid) 634.3 Toelichting op tijdsbesteding producttaken t.o.v. begroting 63
5. Projectenoverzicht 2011 65
6. Communicatie 676.1 Speerpunten 686.2 Taken PR & Communicatie 2011 686.3 Persbewerking en lobby in Fryslân 73
Bijlage 1a: Bestuurssamenstelling in 2011 74Bijlage 1b: Nevenfuncties bestuursleden en directeur 75Bijlage 1c: Doelstelling CDF keur 76Bijlage 1d: Exploitatiebegroting 2012 Landschapsbeheer Friesland 78Bijlage 2: Directiestatuut Landschapsbeheer Friesland 79Bijlage 3: Overzicht personeel in dienst 2011 81Bijlage 4: Samenstelling PVT 82Bijlage 5: Tabellen 83Bijlage 6: Lijst van afkortingen 89
4
Jaaroverzicht 2011
Landschapsbeheer Friesland in 2011
In vogelvlucht
In deze samenvatting nemen we u in vogelvlucht mee langs de belangrijkste ontwikkelingen in 2011. Tevens staan we stil bij een aantal bijzondere activiteiten. Ook afgelopen jaar hebben we voor landschap en natuur mooie resultaten kunnen boeken. Die verdienen juist in deze tijd alle aan-dacht.
Begin 2011 stelde Gedeputeerde Staten van Fryslân het Beleidskader Landschapsbeheer Friesland 2011-2013 vast. Dit beleidskader hebben wij in nauwe samenwerking met de beleidsambtena-ren van de provincie opgesteld. Hierdoor lopen onze agenda en die van de provincie parallel. De samenwerking is illustratief voor de ontwikkeling binnen onze stichting. Naast uitvoering hebben we de laatste jaren extra aandacht besteed aan beleid en advies. Daar hebben we bewust op aange-stuurd. Immers, hoe eerder in het traject wij kunnen meepraten over behoud, beheer en ontwikke-ling van waardevolle landschappen, des te meer we op deze punten kunnen bereiken. Zo zetten we de expertise die we met ruim 25 jaar landschapsbeheer hebben bereikt optimaal in ten behoeve van het Friese landschap.
DraagvlakWe merkten ook in 2011 dat onze visie en werkwijze een bijzondere en gewilde bijdrage betekenen voor andere partijen die zich sterk maken voor het landschap. Meer dan andere organisaties zijn wij gewend en daardoor ook in staat bewoners bij behoud en ontwikkeling van ‘hun‘ landschap te betrekken. Wij weten hoe we burgers, boeren, bedrijven en overheden kunnen betrekken bij goed landschapsbeleid (participatie) en hoe we ze kunnen bewegen daarin zelf vrijwillig of vanuit hun beroep een actieve rol te spelen.
Draagvlak is – met financiering – een voorwaarde voor verantwoord landschapsbeleid. Dit draag-vlak was in 2011 niet (meer) vanzelfsprekend. In Fryslân hebben we dat met een aantal groene organisaties onder de aandacht van beleidsmakers en politici gebracht. Het zette ons ook aan het denken. Wij willen niet vanuit het defensief opereren. Landschapsbeheer Friesland is per definitie proactief en toekomstgericht en kan niet anders dan gebaseerd zijn op vertrouwen in een positieve uitkomst.
ToekomstgerichtHet is voor de toekomst van onze organisatie en van het Friese landschap nu strategische beslissin-gen te nemen. Ook daar zijn we in 2011 mee bezig geweest. We willen minder afhankelijk zijn van subsidies en we zijn voortdurend op zoek naar manieren om landschapsbeheer zichzelf te kunnen laten bekostigen. We hebben nieuwe samenwerkingspartners gezocht om ervoor te zorgen dat de middelen die beschikbaar zijn voor landschapsbeheer efficiënt en effectief worden ingezet. Dat proces is nog niet afgerond. We zijn in gesprek met partijen om te onderzoeken of verdergaande samenwerking mogelijk en zinvol is.
5
Jaaroverzicht 2011
Beleid: beheer in de knop
De ontwikkeling van projecten, meepraten over behoud van ruimtelijke kwaliteit en de invulling van de nationale landschappen; ze vallen onder beleid. Voor ons was dit in 2011 een bijzonder druk onderdeel. Zo ontwikkelden we samen met de provincie het project Terpen- en wierdenlandschap in Ontwikkeling, waarvoor een aanvraag bij het Waddenfonds wordt voorbereid.
Op initiatief van de Vereniging Opsterlandse Groene Parels en in samenwerking met de Bosgroep Noord-Nederland hebben we een ontwikkelingsvisie opgesteld voor het bosgebied van de landgoe-deren rond Beetsterzwaag en met Plattelânsprojekten Zuidoost Fryslân brachten we letterlijk de Friese Waterlinie in kaart. Dit project, gestart in 2010, kan op veel draagvlak in de regio rekenen. Nu er een ontwikkelingsvisie en een werkprogramma liggen, is het aan de regio zelf deze op te pakken.
Nije PleatsOp verzoek van de provincie hebben we ons met Nije Pleats gebogen over de vraag of XXL-bedrij-ven (meer dan 250 koeien) in Fryslân mogelijk en wenselijk zijn. De conclusie is duidelijk. Het kan, maar niet overal en niet tot elke omvang. Wij pleiten voor een zorgvuldige procedure, identiek aan Nije Pleats.
Streekagenda’sDe streekagenda is de opvolger van gebiedsgericht werken. In verschillende plattelandsgebieden zijn in het najaar van 2011 brainstormbijeenkomsten gehouden om te kijken hoe we onze groene punten tijdig en prominent op de streekagenda kunnen krijgen. Wat daarbij vooral opviel was de betrokkenheid van bewoners bij concrete landschapsprojecten.
BezuinigingenDe forse bezuinigingen op natuur en landschap van het kabinet hielden ook in Fryslân de gemoe-deren bezig. De Provinciale Commissie Landelijk Gebied stelde het Grien Manifest op dat werd aangeboden aan Provinciale Staten. In 2011 is een begin gemaakt met het nadenken over een nieuwe Nota Natuur en Landelijk Gebied. Landschapsbeheer Friesland draagt hiervoor ideeën aan voor het landschapsbeleid, dat in het Akkoord van Bleker met het IPO onder de vervallen doelen valt. Juni 2012 behandelen de Staten de Nota.
Bereikt in beleid:• aanvraagWaddenfondsprojectTerpen-enWierdenlandschap in ontwikkeling• ontwikkelingsvisieGroeneparelsenFrieseWaterlinie• ontwikkelingprojectplanLandschapsbiografie Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden• onderzoekaanvraagWaddenfondsprojectEendenkooien• projectplanMoaiFryslân(samenmetFMF)omburgers te betrekken bij Grutsk op è Romte (de uitwerking van het Streekplan door de Provincie)• onderzoekenontwikkelingproject‘VergetenTuinen‘van Gerrit Vlaskamp.
6
Jaaroverzicht 2011
Advies: deskundigheid tot bloei
Vanuit onze kennis van de specifieke Friese landschapstypen, hebben we ook in 2011 bij verschillende projecten advies gegeven over voorwaarden en gevolgen van projecten voor het landschap. Dit geldt bijvoorbeeld voor de hierboven genoemde werksessies Nije Pleats, waarin we adviseerden over land-schappelijke inpassing bij bouwaanvragen. In Hallum en Dronrijp hebben we advies gegeven over de inpassing van bedrijventerreinen en in Sneek over de inpassing van de uitbreiding van Douma Staal.
Centrale AsDe belangrijkste adviesaanvraag kwam voort uit het ontwikkelingsplan voor de Centrale As door het nationale landschap van de Noardlike Fryske Wâlden. Wij spraken in de gebiedsontwikkelingscom-missie mee over de integrale visie en schreven mee aan de landschapsvisie Het Landschap Centraal, die ervoor moet zorgen dat het landschap profiteert van de komst van de Centrale As. De ruilverkaveling die hiervoor nodig is, is lastig in een kleinschalig cultuurlandschap. Hiervoor zijn spelregels opgesteld, die bijvoorbeeld compensatie voor houtwallen regelen. In een pilot zijn de effecten van de spelregels getest en bruikbaar gebleken.
LoketfunctieDaarnaast heeft Landschapsbeheer Friesland bij tal van grotere en kleinere projecten advies ge-geven. Zo stelden we voor De Grië op Terschelling een visie en herstel- en beheerplan op en voor Dorpsbelang De Tike in Smallingerland stelden we samen met de bewoners een plan op om hun dorp mooier en ‘smuker’ te maken. Ook kregen we verspreid over het jaar weer heel veel vragen over landschapselementen. Als loket voor het landschap worden we duidelijk goed gevonden.
Bereikt in advies:• 514adviezenaanparticulierenenagrariërs• deelnameaan14werksessiesNijePleats• kwaliteitsimpulsCentraleAs:Landschapsvisie en spelregels voor inrichtingsplan• visie+herstel-enbeheerplandeGriëopTerschelling• vervolgSteunpuntLandschapZuidoostFrieslandmet2jaar• Herstel-enversterkingsprojectenlandschapin 3 gemeenten Zuidoost Friesland• 35Erven-projecten
7
Jaaroverzicht 2011
Monitoring: kijk op het landschap
In 2011 zijn we gestart met de eerder opgezette nulmeting voor het landschap van de Noardlike Fryske Wâlden (NFW), afronding 2012. Daarvoor hebben we samen met de provincie, vijf gemeen-ten en de vereniging NFW een projectplan opgezet. De gemeenten gebruiken de nulmeting als landschapskaarten bij de bestemmingsplannen voor het buitengebied, de provincie als basis voor te ontwikkelen beleid.
Netwerk Ecologische Monitoring Naast de nulmeting onderzoeken we op dit moment ook de biodiversiteit in de Noardlike Fryske Wâlden. Voor de statistische relevantie en om veranderingen snel te signaleren, werken we met de nieuwste onderzoekssystematiek van het landelijk Netwerk Ecologische Monitoring (NEM), opge-zet door het Centraal Bureau voor de Statistiek. De gegevens kunnen ook worden gebruikt voor de onderbouwing van de biodiversiteit cultuurlandschap. Dat is van belang bij de concretisering van het gemeenschappelijke Europese landbouwbeleid waarvoor op dit moment een pilot draait in de NFW.
Financiering: zorg voor het landschap
Nu de overheid zich terugtrekt en nadrukkelijk stelt dat landschapsbeheer en -behoud ook uit pri-vate bronnen gefinancierd moeten worden, wordt de financieringslijn een steeds belangrijkere. Het vinden van middelen is wezenlijk onderdeel van de zorg voor het landschap. Belangrijk gegeven daarbij is dat de kosten voor onderhoud van het landschap niet altijd voor rekening komen van degenen die er ook het meeste baat bij hebben.
In Fryslân wordt in Oranjewoud – Katlijk in een pilot ervaring opgedaan met het opzetten en be-heren van een gebiedsfonds. De oprichting van dit fonds, inclusief private geldstromen, garandeert aanleg, herstel en beheer van het landschap voor 28 jaar. Zo kunnen boeren en andere landschaps-beheerders langjarige betrouwbare afspraken maken.
Voor de financieringslijn zijn ook de veranderingen in het Waddenfonds van belang. Dit fonds is overgedragen aan de provincies. Landschapsbeheer Friesland heeft meegedacht en meegesproken over mogelijke ontwikkelingen en bestedingen uit het fonds.
Daarnaast heeft Landschapsbeheer ook in 2011 gewerkt aan de sponsoring en het ontwikkelen van andere financieringsvormen voor landschapsonderhoud. Zo draaide in de Noardlike Fryske Wâlden de pilot Energie uit Hout om de haalbaarheid van onderhoud uit de vermarkting van snoeiafval te onderzoeken. En in 2011 hebben we ook weer diverse projecten gedaan met de inzet van mensen die een re-integratietraject volgen.
Bereikt in monitoring:• ontwikkelingvoorstellokaliserenautochtoonplantmateriaalin de Noardlike Fryske Wâlden voor vermeerdering en toepassing.• inventarisatiekleinelandschapselementenin2000ha cultuurlandschap via Meetnet agrarisch cultuurlandschap• inventarisatielandschapselementenNFW
Bereikt in financiering:• meepratenovernieuweinvullingenuitvoeringWaddenfonds• ontwikkelennieuwefinancieringsvormenvoorlandschaps- onderhoud, zoals energie uit hout• ontwikkelingbeheer-enbusinessplanvoorhoutverbrandings- installatie Beetsterzwaag• inzetbijoperationaliserenGebiedsfondsOranjewoud-Katlijk• inzetre-integratiegelden,20personen,10.800manuren
8
Jaaroverzicht 2011
Draagvlak: basis voor landschapsbeheer
Met de draagvlaklijn richt Landschapsbeheer Friesland zich nadrukkelijk op drie doelgroepen: burgers, bedrijven en overheden. Bij draagvlak wordt vaak gedacht aan vrijwilligers en burgerpar-ticipatie. Maar het landschap heeft ook de betrokkenheid van overheden en bedrijven nodig. Wij proberen daarom het landschapsinclusieve denken bij overheden en ondernemers te stimuleren. We creëren netwerken, organiseren participerende processen, geven voorlichting en advies.
WandelpadenSamen met onze projecten, bieden we zo een samenhangend programma voor het bevorderen van draagvlak. Belangrijk daarvoor is de toegankelijkheid van het landelijke gebied. Daar werken we in verschillende projecten aan. Zo streven we ernaar in de hele provincie routenetwerken voor wandelaars te ontwikkelen op basis van historische- en boerenlandpaden. Samen met Groningen en Noord-Holland werken we daarnaast aan een Waddenwandelpadennetwerk van in totaal ruim 1200 kilometer wandelplezier aan weerszijde van de Werelderfgoed Waddenzee.
Vrijwilligers Het begeleiden van vrijwilligers met trainingen, cursussen, materiaal en ondersteuning, blijft een belangrijke activiteiten van Landschapsbeheer Friesland. Bijvoorbeeld in de vorm van de jaarlijkse Natuurwerkdag. Waaraan in 2011 meer dan 700 mensen deelnamen, aanzienlijk meer dan het record van 2010: 620.
Bijzonder was dat Fryslân de Juichwilg in de wacht sleepte; de landelijke prijs van Landschapsbe-heer Nederland die dit jaar in het teken stond van vrijwilligerswerk. De gemeente Franekeradeel kreeg de prijs uit handen van directeur Arno Willems omdat ze haar dorpen op alle fronten stimu-leert om eigen initiatieven te ontplooien.
EducatieBelangrijk zijn ook de educatieve trajecten. Na de pilotfase, konden we het programma ‘Takomst foar in unyk Lânskip’ in 2011 uitbreiden naar een meerjarig programma voor de hele Noardlike Fryske Wâlden (NFW). In Zuidwest Fryslân konden we dankzij financiering van Agentschap.nl werken aan het NME-netwerk Groen Doen, dat ervoor moet zorgen dat alle jongeren in deze regio minimaal een keer tijdens hun schoolcarrière naar buiten gaan voor een NME-les.
Bereikt in draagvlak:• 1115vrijwilligersverrichten25.000urenwerkinhetlandschap• ontwikkelingwandelnetwerkeninzuidoostenzuidwestFryslân (810 km’s).• maatschappelijkestagesinlandschap:320leerlingenvan7scholen• 36werkdagen(800basisschoolleerlingen)voorelzensingel- onderhoud in de NFW• 10+2stekjes(ontmoetingsplekken)inNoordoostFriesland
9
Jaaroverzicht 2011
Soorten: landschap voor soorten
Bedreigde soorten worden beschermd door Europese en nationale wet- en regelgeving. Behoud en bescherming vindt in eerste instantie plaats via de aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur en de Natuurbeschermingswet. Daarnaast is er actief soortenbeleid. Hiervoor is de provincie verantwoor-delijk.
De provincie heeft hiervoor een Werkplan soortenbeleid 2006 -2013. Hierin wordt steeds meer gekozen voor een leefgebiedenbenadering, die moet zorgen dat de leefomstandigheden voor be-schermde soorten in Fryslân zo verbetert dat vitale populaties ontstaan.
Wij hebben ook het afgelopen jaar samen met de provincie weer gewerkt aan een aantal projecten voor biotoopverbetering op particuliere terreinen. Zo zijn projecten voor de adder, ringslang, steen-uil, vleermuis en marter gecontinueerd. In het Heideherstelproject in Zuidoost-Fryslân werken we aan een goede leefomgeving voor onder meer de adder en in de buurt van Wolvega is een project-ontwikkeling gestart voor bescherming van de net ontdekte populatie kamsalamanders.
Uitvoering: zichtbaar resultaat
Hoewel we gelukkig steeds vaker aan het begin van trajecten, plannen en projecten aan tafel zitten om mee te denken, praten en beslissen, blijven we ook trots op wat we in het land zelf bereiken, met particulieren, agrariërs en vrijwilligers. In 2011 werkte Landschapsbeheer Friesland aan 79 projec-ten verdeeld over de provincie:• 24landschapsbeheerprojectenbijparticuliereneni.s.m.(semi-)overheden,zoalsHerstel Koepelbos, Energie uit Hout, herstel en versterken landschap rond De Tike, Haulerwijk, herstel elzensingellandschap in Dantumadeel samen met agrarische natuurvereniging VALD, beheer en inpassing 30 erven• 22projectenophetgebiedvancultuurhistorieenaardkunde,zoalsTerpenenWierdenlandschap in ontwikkeling, Waddenwandelen, Friese Waterlinie, Groene begraafplaatsen, Vlaskamp inventarisatie, Grachtsluis te Munikkeburen, onderzoek gescheperde schaapskudden.• 9projectengerichtopsoortenbeheer:biotoopverbeteringvoordesteenuil,ringslangenadder, bijvoorbeeld, maar ook Stinzenflora bij Vijversburg, Meldpunt vleermuizen en Marters (170 meldingen) en heideherstel met Njirre yn beweging.• 19projectenmetvrijwilligers,vandeNatuurwerkdagendehoogstambrigadetotModderaanje Broek (natuurlijke speelplaatsen) Doarpen yn ’t grien (12 dorpen/wijken) en het scholenproject Natuur in eigen omgeving.• 5projectenvanuithetkenniscentrum,zoalsdenieuwsbriefGroenLicht,website,instructiefilms en bedrijfsfilm en het scholingsproject Noardlike Fryske Wâlden.
Beetsterzwaag, 14 juni 2012.
Bereikt in soortenbescherming:• Herstel18haheidevoordeAdder,inhetAlpherveldbij Beetsterzwaag• MeldpuntVleermuizenenmarters170maalvoorlichting en afhandeling klachten steenmarter• BijdragenaanZoogdieratlasonline
10
Jaaroverzicht 2011
1 Organisatie
1.1 Missie, doelstelling en takenDe stichting is een uitvoeringsgerichte organisatie die haar doelstelling op een actieve en veelzijdige wijze vorm geeft. Vooral in samenwerking met particuliere grondeigenaren en met tal van vrij-willigers in het natuur- en landschapsbeheer. Daarnaast wordt aan gemeentelijke en provinciale overheden, waterschappen, agrariërs, landgoedeigenaren etc. advies gegeven of de uitvoering georganiseerd van projecten.
De aanpak van Landschapsbeheer Friesland is gebaseerd op haar visie op landschap en de betekenis daarvan voor mens, dier en samenleving.
Het Friese (cultuur-) landschap is een landschap van mensen, door mensen gemaakt en moet door mensen onderhouden worden. Het vrijwillige (maar niet vrijblijvende) besluit van eigenaren, gebruikers, organisaties, instanties en overheden om verantwoordelijkheid te nemen voor beheer, ontwikkeling en behoud van landschap, is de cruciale factor naar de toekomst toe. Het kunnen beleven van de eigenschappen en kenmerken van het Friese landschap draagt bovendien bij aan gezondheid en welzijn van mensen. Op deze verbinding richt Landschapsbeheer Friesland zich. Zij werkt tegelijkertijd aan de doel-stellingen van eigenaren, beheerders en gebruikers van landschap én aan haar eigen doelstellingen.
Dit leidt tot de missie van Landschapsbeheer Friesland, waarin haar zorg voor landschap wordt doorvertaald naar “Winst voor landschap!”:
“Landschapsbeheer Friesland maakt zich sterk voor de zorg voor een visueel, ecologisch, cultuurhistorisch en aardkundig aantrekkelijk landschap.
Landschapsbeheer besteedt hierbij nadrukkelijk aandacht aan de streek- en identiteitsgebonden eigenschappen van een gebied en de betrokkenheid van mensen bij dat gebied.
Landschapsbeheer bevordert het maatschappelijk draagvlak voor landschaps-zorg en draagt bij aan de duurzame ontwikkeling van het landschap (in het bijzonder het kleinschalige, “gewone” landschap).
Landschapsbeheer Friesland geeft uitvoering aan behoud, herstel en ontwikke-ling van het cultuurlandschap.”
11
Jaaroverzicht 2011
Statutair zijn de volgende taken onderscheiden:
Kenniscentrum: • ToegankelijkmakenvankennisophetgebiedvanLandschapsbeheer• Hetgevenvanvoorlichting,educatieeninstructie
Ondersteuning en Advisering:• Samenbrengenvangroeperingendiezichdirectofindirectmetbeheerwillenbezighouden• Henfaciliterendoorbegeleiding,adviseringenbemiddeling• Vrijwilligerswerkfaciliteren(gereedschap,verzekering,werkpleklocaties)• Wervenvansubsidiesofanderevormenvanfinanciëleondersteuning,begeleidensubsidie- aanvragen• Bijdrageleverenaandeontwikkelingvanoverheidsbeleid
Uitvoering:• Coördinerenvanactiviteitenopgebiedvanbehoud,herstel,beheerenontwikkelingvan landschapselementen• Inventarisatiesdoen• Planvormingstimulerenenopstellenvanplannen• Monitoring• Stimulerenencoördinerenvanvrijwilligerswerk• Bevorderenactieveinzetvandiverseuitvoeringsmogelijkhedendoorinzetvaneigenuitvoerings- dienst als ook door derden ( aanbesteding, inzet grondeigenaren etc.)
1.2 Bestuur en Directie
Begin 2011 stonden 2 vacatures open.
Personen kunnen maximaal twee perioden van vier jaar bestuurslid zijn, de voorzitter maximaal 3 perioden. Het bestuur is zodanig samengesteld dat de bestuursleden gezamenlijk de benodigde expertise hebben om de bestuurstaak van de organisatie goed te kunnen invullen:• bindingmetmaatschappelijkegeledingen,zijndenatuur-enlandschapsorganisaties,landbouw- organisaties, vrijwilligerswerk, publieke en particuliere grondbezitters, cultuurhistorische organisaties;• kennishebbenvanecologie,landschap,landbouwencultuurhistorie,alsmedevanjuridische, financiële en bestuurlijk/organisatorische zaken.
Nieuwe bestuursleden worden gezocht via de eigen netwerken van zowel bestuursleden als medewerkers. Als dat niet tot gewenst resultaat leidt worden advertenties geplaatst met het verzoek te solliciteren. Na een sollicitatiegesprek met twee bestuursleden en de directeur wordt een nieuw bestuurslid voorgedragen en in een bestuursvergadering formeel benoemd.In de voorjaarsvergadering van maart 2011 konden 2 nieuwe bestuursleden voorgedragen worden, beide zijn vervolgens benoemd.De bestuursleden hebben conform CBF vereisten een verklaring omtrent hun nevenfuncties afgelegd. Zij hebben aangegeven geen relevante nevenfuncties te bekleden.
12
Jaaroverzicht 2011
In bijlage 1a staat de bestuurssamenstelling in 2011.In bijlage 1b staan nevenfuncties vermeld.
Het bestuur kwam in 2011 vijf keer in vergadering bijeen en heeft gesproken over o.a. de volgende onderwerpen: • goedkeuringjaarrekeningenjaarverslag2010• beleidskaderLandschapsbeheerFriesland,vastgestelddoorGSProvinsjeFryslân,maart2011.• communicatieplan2011• BezuinigingsvraagstukkenalsgevolgvanRijksbeleid• voortgangorganisatie• goedkeuringjaarprogrammaenbegroting2012• verkenningstrategischesamenwerkingTevens heeft het bestuur haar jaarlijkse bestuurexcursie gehad naar diverse projecten. Dit jaar zijn projecten bezocht aan het landgoederenlandschap rond Beetsterzwaag en het heideherstel project Alpherveld, eveneens in de omgeving van Beetsterzwaag.
Dhr. J. Boelen vertegenwoordigt de stichting niet meer in het Algemeen Bestuur van het samen-werkingsverband Landschapsbeheer Nederland (LBN). De organisatie van LBN is aangepast en via regionale afvaardiging georganiseerd. Noord Nederland wordt nu vertegenwoordigd door Dhr. W. Koeneman, bestuurslid van onze Drentse zusterorganisatie.De directeur (Regina ter Steege) heeft zitting in het directeuren-beraad van LBN. Dit beraad geeft gevraagd en ongevraagd advies aan het bestuur van LBN en is praktisch betrokken bij de voorbereiding en uitvoering van beleid.Jaarlijks voeren het bestuur en de directie van LBF een gesprek met de betrokken Gedeputeerde van de Provinsje Fryslân. Deze keer ( juni 2011) stond de bespreking in het teken van kennismaking met de nieuwe gedeputeerde J Kramer. Actueel onderwerp van bespreking was de ontstane situatie in het landelijke gebied ten gevolge van de ( ILG) bezuinigingen opgelegd door het Rijk aan de Provincie, afgekondigd door Staatsecretaris Bleker in oktober 2010. Dit heeft directe gevolgen voor de organisatie van Landschapsbeheer Friesland, aangezien door deze bezuiniging op de ILG een belangrijk deel ( 60%!) van de basis-subsidie van de organisatie ter discussie staat. Verder is gesproken over het in maart 2011 door het College van GS vastgestelde beleidskader Landschapsbeheer Friesland en de beleidsagenda Landschap. Beide partijen waren zeer tevreden over de bereikte resultaten. We realiseren ons dat de concretisering ervan in deze tijd onder druk staat, maar het belang van het hebben van een dergelijk kader wordt door beide partijen onder-streept. Het maakt duidelijk wat beide partijen van elkaar verwachten en wat de ambities zijn.Op 27 juni heeft het Gedeputeerde J. Kramer tijdens de feestelijke afronding van het project “Herstel Landschapselementen Herinrichting Jistrum” dit beleidskader formeel overhandigd aan de voorzitter van Landschapsbeheer.Voorzitter L. Zwierstra heeft op zijn beurt aan de Gedeputeerde de brochure Landschapsbeheer Friesland “winst voor Landschap” uitgereikt. In deze brochure maakt de organisatie duidelijk hoe zij het beleidskader concretiseert in haar activiteiten en projecten.
13
Jaaroverzicht 2011
In het najaar hebben de voorzitter en de directeur een groot aantal Statenfracties bezocht. Hierbij is de werkwijze van de organisatie uitgelegd en verteld hoe door deze bezuinigingen het voortbestaan van Landschapsbeheer op het spel staat. Tevens is aangegeven welke toegevoegde waarde LBF heeft voor de Friese burger, het landschap, de ruimtelijke kwaliteit, de leefbaarheid en plattelands-ontwikkeling. LBF heeft ervaren dat haar werkwijze dichtbij de aanpak staat zoals het provinciaal bestuur dat voorstaatinhetplattelandsbeleid:streekagenda’s,coöperatiefenmetburgerinitiatief.Het dreigement van het wegvallen van 60% budgetsubsidie is voor 2011 afgewend. Voor de jaren erna heerst nog onduidelijkheid. De Provincie wil begin 2012 in een nieuwe beleidsnota natuur en landelijk gebied een visie ontwikkelen. Vervolgens moet worden bepaald hoe dat beleid vervolgens gestalte dient te krijgen en welke rol Landschapsbeheer Friesland daarin zal krijgen.
Het bestuur voert haar taken onbezoldigd uit. De leden ontvangen een onkostenvergoeding.Dit jaarverslag geeft weer hoe alle activiteiten en projecten inhoudelijk vorm zijn gegeven, daarmee voldoen we tevens aan de CBF eis. De verantwoordingsverklaring van het bestuur is weergegeven in bijlage 1c.
Taken en werkwijze directeurDe taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de directeur van Landschapsbeheer Friesland in relatie tot het bestuur zijn vastgelegd in het directiestatuut, zie bijlage 2 (vastgesteld door het bestuur op 23 september 2008 en bijgesteld in maart 2012).De bezoldiging van de directeur is bepaald conform de CAO Bos en Natuur, Ondernemingsdeel De Land-schappen. Per eind 2011 valt deze in schaal 11.10 hetgeen overeenkomt met € 6.126,38 bruto per maand (full-time). De directeur heeft een aanstelling van 80%, hetgeen dus een salaris van € 4.901, - bruto per maand betekent. In de jaarrekening is dit conform CBF vereis-ten weergegeven.
1.3 Personeel
Personeelsomvang Aan het begin van 2011 waren er bij Landschapsbeheer Friesland 26 medewerkers in dienst, totaal 21,33 fte. Aan het eind van 2011 waren er 27 medewerkers in dienst, totaal 21,75 fte. Van deze 27 medewerkers hadden er 5 een tijdelijk dienstverband, totaal 3,7 fte. (zie ook bijlage 3 personeel in dienst). Daarnaast zijn nog 2 medewerkers op urenbasis ingehuurd, in totaal met een omvang van 1,6 fte.
Tussentijdse organisatie aanpassing Vanwege het vertrek van het hoofd bedrijfsvoering halverwege het jaar is intern overleg gevoerd over mogelijke aanpassingen van taakverdeling binnen de organisatie. Dit heeft ertoe geleid dat geworvenisvooreennieuwefunctie,tewetencoördinatororganisatie&personeel,waardoornieuwe expertise in huis gehaald kon worden en tevens een besparing op de overhead gerealiseerd kon worden. Deze functie is per oktober 2011 ingevuld.
14
Jaaroverzicht 2011
ZiekteverzuimHet ziekteverzuim geeft de laatste jaren een dalende trend te zien. Aanpassingen in de werkwijze van de uitvoeringsdienst sorteren nu effect; het hoge verzuim is een belangrijke reden geweest om de manier van werken aan te passen, zodanig dat de lichamelijke belasting veel minder is geworden. Binnen het verzuimpercentage van 6,84% over 2011 wordt een groot deel veroorzaakt door lang-durig niet beïnvloedbaar verzuim.
Jaar percentage ziekteverzuim percentage ziekteverzuim excl. langdurige ziektegevallen 2008 11,77 % 4,14 % 2009 10,76 % 3,09 % 2010 7,38 % 2,47 % 2011 6,84 % 2,16 %
Uitvoeringsdienst In de loop van 2010 is de uitvoeringsdienst aangepast en is zich geheel gaan richten op de begelei-ding van re-integratiedeelnemers en vrijwilligers. De veronderstelling dat het mogelijk was dat de uitvoeringsdienst hierdoor in 2011 financieel quitte zou kunnen spelen, bleek echter halverwege het jaar door de feiten achterhaald te worden: de uitvoeringsdienst bleek niet kostendekkend te kunnen werken. Belangrijkste reden was dat ten opzichte van wat begroot was, de feitelijke instroom van re-integratiekandidaten ver achterbleef. Dit werd vooral veroorzaakt door krimp in de budgetten voor re-integratie. In het najaar is er veel overleg en tijd besteed aan het onderzoeken van diverse samenwerkingsscenario’s en deze door te rekenen derhalve een oplossing te vinden om de verlies-gevende situatie van de uitvoeringdienst om te buigen.
In 2011 is de instroom van re-integranten sterk teruggelopen tot 20 personen. Hoewel er minder mensen bemiddeld zijn, is het totaal aantal additionele uren over 2011, te weten 10.080 uur, nauwelijks lager dan in 2010. Verklaring hiervoor is dat in 2011 het aantal uren per week is verhoogd tot 4 dagen per week.Ter vergelijking: in 2010 waren er 38 mensen in re-integratie/scholingstrajecten actief, met een omvang van 10.175 productieve uren. Het doel van de inzet van re-integranten was en is dat deelnemers weer een weekritme krijgen. In 2010 werd er de ene week 2 en de andere week 3 dagen gewerkt. Geconstateerd werd dat het effect op het weekritme niet naar wens was. Daarom zijn de weekuren in 2011 verhoogd tot 4 dagen per week.
ARBO/VCA In een jaarlijkse PVT vergadering in november zijn de uitkomsten van de RI&E en de VCA audit besproken. De jaarlijks VCA audit is positief verlopen en het certificaat is verlengd. Een aantal medewerkers heeft de cursus bedrijfshulpverlening (BHV) gevolgd.
Personeelsvertegenwoordiging (PVT)In 2011 is de samenstelling van de PVT niet veranderd. De PVT heeft 6 keer vergaderd, waarvan 2 keer besteed is aan overleg met de directie. Naast de bespreking van het jaarverslag en het activiteiten-programma zijn de ontwikkelingen binnen de organisatie met de PVT doorgesproken. Ook is er één keer overleg geweest met de Arbo-coördinatoroverhetArbo-beleidbinnenonzeorganisatie.
15
Jaaroverzicht 2011
1.4 Samenwerkingsverbanden
Landschapsbeheer NederlandLandschapsbeheer Friesland maakt deel uit van het samenwerkingsverband Landschapsbeheer Nederland. Gezamenlijk leveren de twaalf provinciale stichtingen een bijdrage aan behoud, beheer en ontwikkeling van het Nederlandse cultuurlandschap. Ter optimalisatie van de herkenbaarheid van de werkzaamheden van Landschapsbeheer worden de communicatie-uitingen van Landschapsbeheer Friesland afgestemd op die van Landschapsbeheer Nederland. We hanteren dezelfde huisstijl voor uitgaven en drukwerk. Er wordt een viertal sleutelmerken gehanteerd die als beeldmerken bij de activiteiten worden toegepast: 1. Dat doen we samen 2. Maak je erf goed 3. Ruimte voor plant en dier 4. Bakens in de tijd In 2010 is in landelijk verband gewerkt aan een nieuwe samenwerkingsvorm. Dit heeft eind 2010 zijn beslag gekregen. Vanaf 2011 wordt gewerkt met een nieuw bestuursmodel. Verder is het takenpakket en daarmee de organisatie van het Landelijk bureau ingrijpend gewijzigd. Het directeurenberaad is net als voorheen nog steeds adviserend aan het bestuur van LBN. Landschapsbeheer Friesland neemt deel aan het directeurenberaad (1x per 2 maanden) en diverse overleg- en kennisgroepen.
Gedurende het jaar zijn diverse gezamenlijke activiteiten uitgevoerd. De meest bekende is de natuurwerkdag waarvan de 11e editie op 5 november weer vele mensen heeft laten kennismaken met het werken in het landschap. Een andere in het oog springende activiteit was de “loop voor Landschap”, geïnitieerd door de directeur A. Willems van LBN. In elke provincie werd in oktober in krap 2 weken door hem een halve marathon gelopen, waarmee hij aandacht vroeg voor het “in de benen houden van het Cultuurlandschap”.Dit als reactie op de vele bezuinigingen die het cultuurlandschap treffen.Hij werd daarin vergezeld door medewerkers, bestuur en vrijwilligers van de provinciale organisaties.In Friesland werd hij op het provinciehuis ontvangen door 2 gedeputeerden, H. Konst en J Kramer.Beide heren hebben de petitie ondertekend waarin steun werd gevraagd voor het in de benen houden van het cultuurlandschap. Ook andere Friese organisaties betrokken bij het landelijk gebied steunden de actie met hun aanwezigheid.De organisatie van de loop in Friesland lag in handen van Landschapsbeheer Friesland.
NatuurbeschermingsoverlegBinnen de provinciegrenzen van Friesland werkt Landschapsbeheer Friesland samen met de andere natuur- en landschapsorganisaties binnen het zgn. Natuurbeschermingsoverleg dat staat onder voorzitterschap van de Friese Milieufederatie. Het overleg biedt een platform voor overleg, afstem-ming en gezamenlijke activiteiten van deze organisaties in de provincie (Friese Milieufederatie, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, IVN, Waddenvereniging en Landschapsbeheer Friesland).In februari 2011 hebben we samen de actie “Hart voor Natuur” georganiseerd. Met een kudde schapen zijn we door de Leeuwarder binnenstad getrokken om ons protest op de aangekondigde bezuinigingen van het Rijk onder de aandacht te brengen van het winkelend publiek. De actie trok veel media-aandacht, maar heeft helaas geen ander besluitvorming tot gevolg gehad.In diezelfde periode is vervolgens in het kader van de provinciale statenverkiezingen een groen verkiezingsdebat georganiseerd. Ook hieraan heeft LBF een inhoudelijke bijdrage geleverd.
16
Jaaroverzicht 2011
Verkenning strategische samenwerkingSamenwerking met anderen doen we al sinds jaar en dag. Maar deze tijd vraagt om daar meer dan ooit inhoud aan te geven. Nu in deze crisistijd met veel minder middelen de doelen die we nastreven gehaald moeten worden, staat de vraag centraal of we door anders te gaan werken, samen met partners, eventueel overlap vermijdend, efficiënter waar mogelijk, minder afhankelijk van subsidies etc. onze doelen kunnen bereiken.Het provinciaal bestuur geeft aan een visie te gaan ontwikkelen omtrent de doelen en taken in het Landelijk Gebied om vervolgens te beoordelen hoe en met welke middelen dat tot stand gebracht moet worden. Voor het bestuur van Landschapsbeheer Friesland zijn deze ontwikkelingen aanleiding om het onderwerp van samenwerking in het Landelijk Gebied hoog op de agenda te plaatsen. We zullen een antwoord moeten ontwikkelen op deze nieuw ontstane situatie. In november is een extra bestuursvergadering aan dit onderwerp gewijd.Analyse van de belangrijkste partners van Landschapsbeheer Friesland in het landelijk Gebied zijn door ons gedaan. Hierbij is gekeken naar: •demissie/doelstellingvandeorganisaties •werkwijzevandeorganisaties:sluitdataanbijdeonze,aanvullend? •samenwerking:welkevorm,waaruitbestaatsamenwerking,welkerolheeft ieder, welke kansen voor verder samenwerking.Een eerste conclusie is geweest besprekingen over dit onderwerp aan te gaan met een aantal van onze samenwerkingspartners, w.o. It Fryske Gea. Begin 2012 zullen deze besprekingen starten.
1.5 CBF keurmerk
Ook in 2011 was Landschapsbeheer Friesland in het bezit van dit keurmerk. De herkeuring in de zomer 2010 is positief verlopen. Wij krijgen ons keurmerk als kansspelbegunstigde organisatie. Dit hangt samen met de bijdrage die we van de Nationale Postcode Loterij ontvangen. Het zelf werven van fondsen speelt bij onze stichting niet. Voor de fiscus zijn wij ANBI (algemeen nut beogende instelling) erkend.
In bijlage 2 is de doelstelling van het CBF-keur opgenomen. Hierin is tevens de volgens de richt-lijnen van het CBF geformuleerde verantwoordingsverklaring weergegeven. De directeur en de bestuursleden hebben allen een verklaring ondertekend waarin zij aangeven het principe van het CBF te onderschrijven, dat de functie van toezicht houden gescheiden is van uitvoering van beleid. Bovendien geeft men aan dat er steeds wordt gestreefd naar een effectieve en doelmatige besteding van de beschikbare middelen. Tevens wordt gestreefd naar een optimale communicatie en informatie verstrekking naar belanghebbenden.
Aanpassingen hebben plaatsgevonden met betrekking tot het directiereglement. In dit jaarverslag is de beloning van de directeur opgenomen. Onze bestuursleden hebben bij het CBF aangegeven geen relevante nevenfuncties te bekleden. Tot slot is ook vermeld dat het volledige jaarverslag bij onze organisatie kan worden aangevraagd.
17
Jaaroverzicht 2011
1.6 Financiën
Landschapsbeheer Friesland kan haar activiteiten uitvoeren dankzij de financiële steun van velen. Landschapsbeheer Friesland verantwoordt het financiële beleid in de jaarrekening 2011. In dit bestuursverslag is een verkorte weergave van de jaarrekening opgenomen. De jaarrekening 2011 is opgesteld conform de eisen van het CBF-keur en is op 8 juni 2012 door Van der Veen en Kromhout Registeraccountants van een goedkeurende controleverklaring voor-zien. De jaarrekening 2011 is tevens op 13 juni 2012 door het bestuur van de stichting vastgesteld.
Bijdragen LNV/Provinsje FryslânLBF ontvangt jaarlijks een bijdrage van de Provinsje Fryslân voor het uitvoeren van de kern- en producttaken. Conform de subsidieafspraak legt LBF de provincie jaarlijks haar voornemens voor het komende jaar voor. Dit in de vorm van een offerte.
In 2011 ontving Landschapsbeheer Friesland van de Provincie een bedrag van € 634.516. Het gaat hierbij om een beschikking, waarvan de afrekening nog moet plaatsvinden. Dit budget is onderdeel van het Provinciaal Meerjaren Plan (PMPJ) en bestaat voor € 385.942 uit ILG-gelden en voor € 248.574 uit reguliere provinciale middelen.
Bijdragen projectenAlle projecten, uit te voeren binnen de projectenorganisatie, hebben een zodanige financierings-opzet dat ze financieel quitte draaien. Dit betekent dat per project een financieringsopzet wordt gemaakt, dat er subsidies en fondsen en andere bijdragen worden aangevraagd en dat plannen con-form het vastgestelde dekkingsplan worden uitgewerkt. Vervolgens worden deze zowel inhoudelijk als financieel verantwoord.
18
Jaaroverzicht 2011
Activa 2011 2010Vaste activa
Materiele vaste activa € 50.014 € 44.394Vlottende activa
Voorraden € 12.384 € 24.209Debiteuren en overige vorderingen € 575.357 € 262.211
Liquide middelen € 112.453 € 261.111Totaal activa € 750.208 € 591.926
Passiva 2011 2010Eigen vermogen
Vrij besteedbaar vermogenContinuiteitsreserve € 34.115 € 39.015Bestemmingsfondsen € 74.663 € 64.173
Vastgelegd vermogenFonds activa bedrijfsvoering € 50.014 € 44.394Totaal eigen vermogen € 158.792 € 147.582Schulden op korte termijn € 591.416 € 444.343Totaal passiva € 750.208 € 591.926
Baten Exploitatie 2011 Exploitatie 2010Baten uit eigen fondsenwerving € 2.500 € 2.500Baten uit acties van derden € 133.460 € 208.674Subsidies en bijdragen van overheden € 1.432.741 € 1.072.278Overige baten € 1.051.003 € 975.221Totaal beschikbaar voor de doelstelling € 2.619.704 € 2.258.673
Besteed aan doelstelling Exploitatie 2011 Exploitatie 2010Projecten € 1.576.082 € 1.049.594Kern- en producttaken € 530.820 € 616.099Uitvoeringsdienst € 347.439 € 461.973
€ 2.454.341 € 2.127.665Beheer & administratie € 154.152 € 172.835Totaal besteed aan de doelstelling € 2.608.493 € 2.300.500Saldo € 11.211 € -41.827
€ 2.619.704 € 2.258.673
Saldo toegevoegd (onttrokken) aan Exploitatie 2011 Exploitatie 2010Eigen vermogen (vastgelegd vermogen)
Mutatie bestemmingsfondsen organisatie € 10.491 € -23.803Eigen vermogen (vrij besteedbaar vermogen)
Mutatie continuiteitsreserve € -4.900 € -20.984Mutatie fonds activa bedrijfsvoering € 5.620 € 2.959
€ 11.211 € -41.827
Ba
lan
SST
aa
T v
an
Ba
TE
n E
n l
aST
En
Verkorte weergave van de balans en van de staat van baten en lasten over 2011 (in €) Een volledige jaarrekening kan op de website van onze stichting worden gedownload via http:// www.landschapsbeheerfriesland.nl/contact/formulier
19
Jaaroverzicht 2011
CONTROLEVERKLARING ACCOUNTANT
De in dit verslag opgenomen verkorte jaarrekening 2011, bestaande uit de samengevatte balans per 31 december 2011 en de samengevatte staat van baten en lasten over 2011 zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening 2011 van Stichting Landschapsbeheer Friesland te Beetsterzwaag. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 25 juni 2012. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 25 juni 2012. De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Richtlijn 650 Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen, zoals opgesteld door de Raad voor de Jaarverslagge-ving. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Landschapsbeheer Friesland. Verantwoordelijkheid van het bestuurHet bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting op de jaar-rekening. Verantwoordelijkheid van de accountantOnze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten”. OordeelNaar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten con-sistent met de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Landschapsbeheer Friesland voor het jaar geëindigd op 31 december 2011 en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting op de jaarrekening. Drachten, 25 juni 2012 VAN DER VEEN & KROMHOUT
w.g. R.A. Noordhuis RA
20
Jaaroverzicht 2011
Bestemming resultaat en beleid t.a.v. reservesHet bestuur streeft naar een continuïteitsreserve van maximaal van € 200.000,--.Deze reserve dient ter dekking van risico’s in de bedrijfsvoering, continuïteit van projecten en het opvangen van tegenvallers in projecten, alsmede ter dekking van de kosten van personeel bij vervanging in geval van langdurig ziekteverzuim. Het saldo bedraagt per 31 december 2011 € 84.130 en bestaat uit:
fonds activa bedrijfsvoering € 50.014vervanging tijdens langdurig verzuim € 41.999algemeen € -7.883 ---------------- € 84.130
Het beleid is om in de post algemeen maximaal € 100.000 te hebben, helaas is daarvan tot nu toe niets gerealiseerd. Uitgangspunt daarbij is dat deze post dient voor het opvangen van financiële tekorten in projecten en het wegvallen van projecten waardoor dekking nodig is voor loondoor-betaling van projectmedewerkers.Voor dit onderdeel van de continuïteitsreserve wordt uitgegaan van 25% van de orderportefeuille (loon- en bijkomende kosten), zijnde € 400.000,--; 25% hiervan is € 100.000,--.Hiermee moeten dekkingsproblemen kunnen worden opvangen in een of meer projecten, of een kwartaal overbruggen in loon- en bijkomende kosten in projecten. Hierbij mag opgemerkt worden dat in slechts enkele gevallen sprake zal zijn van problemen met de financiering, in verhouding tot de vele projecten die jaarlijks uitgevoerd worden.
Bestemming resultaat 2011: Het positief saldo van € 695,-- is toegevoegd aan de continuïteits-reserve van de stichting. De reserve kan indien nodig besteed worden aan een sociaal plan in het kader van organisatie-ontwikkeling.
De stichting voert geen risicovolle beleggingen uit. De reserves worden beheerd op een spaar-rekening.
Het percentage van het totaal van de bestedingen aan de doelstelling ten opzichte van het totaal van de baten voor het jaar 2011 is 92,5 % (2010: 92,3 %). Ten opzichte van het totaal aan lasten is dit voor 2011 95,7% (2010: 96,3%).
Vaststelling jaarbegroting 2012Op 28 september 2011 heeft het bestuur van de stichting de jaarbegroting voor 2012 vastgesteld. Daarmee zijn de financiële en beleidsmatige richtlijnen voor het boekjaar 2012 voor de organisatie bepaald. Deze begroting staat in bijlage 1d.
Vooruitzicht 2012 en verderDe vooruitzichten voor 2012 zijn ten opzichte van 2011 stabiel met uitzondering van de Uitvoe-ringsdienst. Dit organisatieonderdeel wordt geconfronteerd met grote veranderingen in de markt. In 2010 was dit reeds voorzien en dat heeft toen geleid tot reorganisatie met ontslagen als gevolg. In 2011 meenden we de zaak weer financieel gezond te hebben, maar in het najaar van 2011 tekende zich opnieuw een ontwikkeling af waardoor dit organisatieonderdeel opnieuw in financieel zwaar weer belandde. De re-integratiemarkt waar deze dienst veel mee werkt veranderde in rap tempo, waardoor ook voor LBF de instroom van deze doelgroep sterk fluctueerde en daarmee de financiële basis onder dit dienstonderdeel. Het najaar is gestart met het verkennen van mogelijk-heden tot nieuwe samenwerkingsverbanden om de problematiek het hoofd te bieden.
21
Jaaroverzicht 2011
Voor de overige organisatiedelen kan het jaar 2012 met vertrouwen tegemoet gezien worden: de projectenorganisatie heeft een volle orderportefeuille ( bij aanvang van het jaar was deze voor 90% gedekt) en ook de (basis)taken uit te voeren in opdracht van de Provincie o.b.v. offerte zijn voldoende.
Naar het zich laat aanzien is het na 2012 gezien de ontwikkelingen in de politiek zeer onzeker ge-worden. Een belangrijk deel van onze activiteiten wordt door de provincie gefinancierd uit de door het Rijk beschikbaar gestelde ILG-middelen (Investeringsbudget Landelijk Gebied). Door kortingen op dat budget van 60% wordt een ernstige trendbreuk voorzien. In de beschikkingen voor 2011 staat vermeld dat voor dit jaar er eenmalig gecompenseerd wordt door de provincie. De jaren erna zijn nog onzeker. Er moet eerst duidelijkheid komen over de in te zetten beleidslijn. Daarin moet vervolgens bepaald worden welke rol Landschapsbeheer zal hebben bij de uitvoering van dat beleid.Anderzijds rekenen wij erop dat het belang van het (vrijwilligers)werk dat wij ondersteunen, blijvend herkend en erkend wordt.
22
Jaaroverzicht 2011
2 De Activiteiten
2.1 Het kader
Begin 2011 is het Beleidskader Landschapsbeheer Friesland 2011-2013 vastgesteld door Gedeputeerde Staten van Friesland. Deze Nota is in nauwe samenwerking tussen provinciale beleidsambtenaren en Landschapsbeheer Friesland opgesteld in 2010.De basis hiervoor is de Agenda Landschap en de Agenda Soorten van de Provinsje Fryslân 2010-2013, die in dezelfde tijd vorm werd gegeven.
In het Beleidskader wordt het landschapsbeleid in lijnen vertaald. Achtergrond hiervan is als volgt verwoord in het Beleidskader:“Het strategisch beleid voor landschap staat in het Streekplan. Het werk voor landschap in Fryslân kent een cyclisch proces. We onderscheiden: • debeleidslijn: kernkwaliteiten van het landschap uitgewerkt;• deadvieslijn: over landschappelijke aspecten bij planvorming; • demonitoringslijn: bijhouden van de stand van het landschap.
Voorwaardelijk voor het kunnen voeren van landschapsbeleid is draagvlak en financiering. Draag-vlak komt tot stand door het gebruik van het landschap door mensen. Landschap lijkt gratis maar het op peil houden van een fraai landschap kost geld. Daarom worden aan het inhoudelijke werk voor landschap nog toegevoegd:• departicipatie/draagvlaklijn: zorgen voor een goede wisselwerking tussen landschap en mensen, draagvlak onder de bevolking voor landschap. Het gaat om landschap voor mensen, toegankelijk- heid van het landschap, participatie van mensen in landschap (vrijwilligerswerk), de meerwaarde die landschap heeft voor het menselijk leven, mee als basis voor economische activiteiten; • definancieringslijn: zoeken naar (alternatieve) financieringsbronnen voor behoud en ontwikkeling van landschap samen met partners (fondsvorming).
Tenslotte gaat het bij landschap niet alleen om mooie woorden, maar om daadwerkelijke zorg voor het landschap. De laatste lijn is daarmee:• desubsidielijn/projectenlijn:daadwerkelijkuitvoeringgevenaanbehoudenontwikkelingvanhet landschap door projecten te subsidiëren en uit te voeren (schop in de grond).”
Voor Soorten is een separaat onderdeel (par.) toegevoegd onder het motto:
Verbinden soort en landschap
Op basis van dit Beleidskader 2011-2013, heeft Landschapsbeheer Friesland haar activiteiten-programma 2011 opgesteld. Deze kende dus een andere vorm en opzet dan voorgaande jaren.Allereerst zijn hierin de productafspraken met de provincie uitgewerkt volgens de indeling in lijnen. Daarnaast werkt Landschapsbeheer Friesland als projectenorganisatie.Producttaken en projecten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden: voor een belangrijk deel vloeien projecten voort uit producttaken.
23
Jaaroverzicht 2011
Voor een goed en volledig beeld van de activiteiten (producttaken en projecten) die Landschaps-beheer Friesland in 2011 uitvoerde is voor iedere lijn in het landschapsbeleid verslag gedaan. Diverse onderwerpen en projecten die binnen een bepaalde lijn aan de orde zijn, zijn beschreven in paragraaf 2.2.2 t/m 2.2.6.De prestaties, die onderdeel zijn van de contractsafspraken met de Provinsje Fryslân, zijn opgeno-men in het Prestatie Overzicht 2011 (H 4.). De taken die direct aan een project zijn verbonden, zijn ondergebracht in diverse projecten. Zie het Overzicht Projecten 2011 (H 5.). De communicatieactiviteiten (H 6.) zijn deels projectgebonden en komen deels voor rekening van de organisatie en het werkterrein van Landschapsbeheer Friesland. Enkele zelfstandige communica-tieprojecten zijn gelieerd aan het kenniscentrum en zijn als project in het Projectenoverzicht terug te vinden.
2.2 Lijnen in Landschapsbeleid
2.2.1 Beleidslijn
KaderDe Provinsje Fryslân werkt aan de totstandkoming van het Werkboek Landschap, Cultuurhistorie en Stedenbouw, ”Grutsk op ‘e Romte” (Grutsk). Dit werkboek zal in 2012 verschijnen.In de beleidslijn wordt gewerkt aan de uitwerking van het Streekplan. In Grutsk staat voor alle landschaptypen in Fryslân aangegeven wat de kernkwaliteiten zijn. Ook worden op basis van te verwachten ontwikkelingen, gewenste ontwikkelingsrichtingen voor behoud en ontwikkeling van het landschap aangegeven. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de makers van de Cultuur-historische Kaart van Fryslân. Grutsk moet aan iedereen die aan planvorming in Fryslân doet, nadere gegevens over de eigen omgeving leveren en inspiratie hoe om te gaan met de kwaliteit van de Romte, met ruimtelijke kwaliteit conform het uitgangspunt van het Streekplan. De kaart landschapstypen van het werkboek wordt al gebruikt, o.a. ook door het Atelier Fryslân, bij haar adviezen over ruimtelijke kwaliteit.
In de beleidslijn zit ook de nadere uitwerking van kernkwaliteiten in de landschapsvisies voor de twee Nationale Landschappen, Noardlike Fryske Wâlden en Zuidwest-Fryslân. De Kansenkaart Landschap Zuidwest Fryslân is opgesteld in opdracht van het Platform Plat-telânsprojekten Zuidwest Fryslân. Dit document beschrijft het landschap en geeft landschappelijke kansen bij ontwikkelingen aan.Voor de Noordelijke Friese Wouden is een landschapsvisie opgesteld “Boer en Landschap” waarin met name de relatie landbouw-landschap centraal staat. Dit document is vooral voor het stroom-lijnen van de bestemmingsplannen van de gemeenten opgesteld. Verdere uitbouw van deze land-schapsvisie voor andere thema’s als natuur, water, recreatie, wonen en bedrijvigheid is wenselijk om te laten zien hoe de landschappelijke kernkwaliteiten geborgd kunnen worden en de identiteit van het gebied nauwkeuriger kan worden bepaald.
Cultuurhistorie Binnen de activiteiten van Landschapsbeheer Friesland in het kader van cultuurhistorie wordt on-derscheid gemaakt tussen cultuurlandschappen en objecten met een bijzondere cultuurhistorische waarde. Voor wat betreft de cultuurhistorische landschappen heeft Landschapsbeheer Friesland zich specifiek ingezet voor het terpen- en wierdenlandschap, het cultuurlandschap op Terschelling en het Parklandschap rond Beetsterzwaag. Bijzondere cultuurhistorische objecten die specifiek aandacht hebben gekregen zijn de tuinen van Vlaskamp, de eendenkooien en het Koepelbos.Tenslotte is gewerkt aan de Friese Waterlinie. Deze linie ligt in Zuidoost Fryslân. Dit is een histo-risch gegeven dat terug te vinden is in het landschap en zodanig ontwikkeld kan worden dat een impuls aan de streek gegeven kan worden.
24
Jaaroverzicht 2011
Terpen- en Wierdenlandschap in ontwikkelingOp verzoek van de provincie Fryslân (archeologie) is gewerkt aan de ontwikkeling van een project ‘Terpen- en wierdenlandschap in ontwikkeling’. Dit is een interprovinciaal initiatief voor het gehele vaste land in de Waddenregio, grenzend aan het Werelderfgoed Wadden. In Fryslân loopt al een project met als doel het behoud van de agrarische (onbebouwde) terpen. In Groningen zijn enkele bewoonde wierden hersteld. Deze ervaringen en opgebouwde expertise zijn uitgangspunt. Mede door de aanstelling van een hoogleraar Terpen&wierden (G. de Langen van prov. Fryslân) dringt het besef op dat we hier te maken hebben met een eeuwenoud, bijzonder landschap dat door de eeuwen heen veranderd is en aan slijtage onderhevig is. Aanleiding om een interprovinciaal meer-jarenproject op te zetten. Belangrijkste onderdelen van het project zijn: visievorming (hoe om te gaan met individuele terpen en wierden, betekenis en dragers van het landschap); samen met de bewoners herstellen van terpen en wierden; archeologisch onderzoek, promotie, recreatie en toerisme.bVoor dit project wordt een Waddenfondsaanvraag voorbereid.
Ontwikkelingsvisie Parklandschap Beetsterzwaag&OlterterpOp initiatief van de Vereniging Opsterlandse Groene parels en in samenwerking met de Bosgroep Noord Nederland is een project ontwikkeld voor een ontwikkelingsvisie op het bosgebied van de landgoederen rond Beetsterzwaag. Dit project is gehonoreerd voor een Belvedere-subsidie.
De Bosgroep Noord Nederland is trekker. Landschapsbeheer Friesland heeft de procesbegeleiding.Er is een historisch onderzoek uitgevoerd en opgeleverd. Vervolgens is gestart met het opstellen van de ontwikkelingsvisie en de verkenning van de mogelijke economische dragers.Het historische onderzoek is in een algemene informatieavond aan de bevolking gepresenteerd. De resultaten en mogelijke ontwikkelingen zijn tevens met een klankbordgroep besproken.
Landschapsbiografie TerschellingLandschapsbeheer Friesland heeft in samenwerking met het Kennis-centrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen en de Cultuurhistorische vereniging Skylge myn Lântse het initiatief genomen om voor heel Terschelling een landschapsbiografie op te stellen. Landschapsbeheer Friesland heeft gesprekken gevoerd met DLG, Staatsbosbeheer, de gemeente, Plattelânsprojekten, de provincie en Vitens. Alle partijen hebben positief op het initiatief gereageerd. Dit heeft ertoe geleid dat in december 2011 een bijeenkomst werd georganiseerd waarin met elkaar van gedachten is gewisseld over dit initiatief en waarin de mogelijkheden om te komen tot een landschapsbiografie zijn verkend. Het Kenniscentrum ziet de landschapsbiografie voor Terschelling als een eerste stap om alle eilanden op te pakken. Zij wil hiervoor een meerjarenprogramma opzetten. Landschapsbeheer Friesland neemt in dit complexe gremium de rol van procesbegeleider op zich en slaat de brug tussen overheden, burgers en wetenschappers om zo tot een gedragen toekomstontwikkeling op de eilanden te komen.
Ontwikkeling KoepelbosOp initiatief van de dorpsbewoners van Oldeberkoop en Staatsbosbeheer heeft LBF een project ontwikkeld met als doel om uitvoering te geven aan een herstelplan voor het Koepelbos en het hertenkamp in Oldeberkoop. Noordpeil is gevraagd om een historische analyse en een inrichtings-plan te maken van het park. Het is nog onzeker of Lucas Roodbaard een ontwerp heeft gemaakt voor het park, maar er lijken wel een aantal aanwijzingen voor te zijn. De uitvoering zal plaats-vinden in fasen. Voor de eerste fase van de uitvoering is een aanvraag ingediend bij Plattelands-projecten. Andere mogelijke financiers zijn de gemeente, Staatsbosbeheer, de Stichting het Hertenkamp en fondsen uit het dorp.
25
Jaaroverzicht 2011
EendenkooienLandschapsbeheer Friesland is momenteel samen met Landschapsbeheer Groningen en Landschap Noord-Holland en terreinbeherende organisaties (SBB, NM) de mogelijkheden aan het onderzoe-ken om een herstelproject eendenkooien in te dienen voor het Waddenfonds. In welke vorm is nog onduidelijk, omdat de nieuwe opzet van het Waddenfonds nog onduidelijk is.
VlaskampIedere tuinliefhebber heeft wel eens gehoord van de beroemde tuinarchitect Lucas Roodbaard. Bijna niemand kent zijn opvolger Gerrit Vlaskamp (1834-1906). De “Vergeten Tuinen” van Gerrit Vlaskamp zijn onlangs herontdekt door Aly van der Mark. Tijdens de research voor haar boek over de hoveniersfamilie Vlaskamp / Westra werd Aly gewezen op het archief van boomkwe-kerij Bosgra (d.d. 1860). In fraai gebonden boeken vond Aly tot haar verbijstering 320 plantlijsten van de vroeger vermaarde tuinarchitect Vlaskamp. Met deze ontdekking in de Bosgra-archieven start dan ook een omvangrijke inventarisatie en zoektocht naar de vergeten tuinen; waar zijn ze gelegen,zijnzenogintact?LandschapsbeheerFrieslandvoerteeninventarisatieprojectuitalsonderdeel van een nog op te zetten groter project rond Vlaskamp met de naam “Vergeten tuinen van Vlaskamp”. Er zal bijvoorbeeld een boek verschijnen, er zal een documentaire worden gemaakt en in 2014 zal het Fries Museum een tentoonstelling wijden aan Vlaskamp en zijn tijd.Het projectonderdeel waar LBF uitvoering aan zal geven behelst naast de veldinventarisatie (80 tuinen!) een historisch onderzoek en op basis hiervan een tuinhistorische analyse. De onderzoeks-gegevens worden onder andere via internet openbaar toegankelijk gemaakt.
Friese WaterlinieHet project ‘Planontwikkeling De Friese Waterlinie is in 2010 gestart. Voormalig gedeputeerd Dhr. B. Mulder is bereid gevonden om als voorzitter van de stuurgroep op te treden. De gemeenten zijn vertegenwoordigd via de wet-houders en ook de RUG en de Rijksdienst voor het Cultu-reel Erfgoed zijn vertegenwoordigd. Hiermee hopen we een goede inbedding van de resultaten die uit dit project gaan komen, te waarborgen.Er is een ontwikkelingsvisie opgesteld. Momenteel wordt gewerkt aan het werkprogramma, wordt archiefonderzoek uitgevoerd en wordt gewerkt aan een educatief programma.In het kader van dit project zijn vele bijeenkomsten in de streek gehouden: 3 algemene informatieavonden, 1 avond voor de R&T ondernemers, 1 avond voor de eigenaren, 1 avond met de breed samengestelde klankbordgroep, 1 middag met vertegenwoor-digers van de andere linies in Noord-Nederland en 3 avonden met kenners van de waterlinie uit de streek. Deze bijeenkomsten zijn allemaal goed bezocht en er is zeker draagvlak voor dit fenomeen in de streek. Al deze activiteiten hebben vele ideeën voor de ontwikkeling van de Friese Waterlinie opgeleverd. Landschapsbeheer Friesland heeft de stand van zaken gepresenteerd in het gebiedsplatform.
Ruimtelijke kwaliteit
Implementatietraject Nije PleatsVanaf 1 december is Nije Pleats als zelfstandig loket bij Hûs en Hiem ondergebracht.Tijdens het implementatietraject dat de VFG samen met een platform (LBF nam hieraan deel) afge-lopen jaar heeft gelopen, zijn diverse mogelijkheden onderzocht hoe Nije Pleats (zowel inhoudelijk als de werkmethode) vervolgd en verankerd kon worden in Friesland. Uiteindelijk is het advies van het platform binnen het portefeuillehoudersoverleg in juni overgenomen. Onder voorwaarden dat het als een zelfstandige eenheid herkenbaar bleef en een evaluatie na 2 jaar.
26
Jaaroverzicht 2011
Landschapsbeheer Friesland blijft deelnemen aan de werksessies, maar wil met name de zorg voor kwaliteitsbehoud in gezamenlijk overleg verankeren in het toekomstig concept van werken. Hiertoe heeft Landschapsbeheer Friesland een notitie opgesteld, waarin samen met gemeente en agrariër de kwaliteit van het ontwerp behouden kan worden. Beheer en onderhoud maken deel uit van de afspraken en communicatie.
XXL-bedrijvenDe provincie heeft na de zomer aan het kernteam Nije Pleats de vraag voorgelegd om te onder-zoeken in hoeverre in Friesland mogelijkheden zijn voor de ontwikkeling van XXL-bedrijven (groter dan 250 stuks melkkoeien / 300 nge )Wederom is een breed team van experts betrokken bij het onderzoek. Landschapsbeheer Friesland draaide gedurende een drietal middagen mee in de discussies en pilots. Op basis van alle verschil-lende landschapstypen in de provincie is gekeken of en hoe deze grootschalige bedrijven een plaats konden krijgen met behoud van ruimtelijke kwaliteit en andere ruimtelijke, milieutechnische voorwaarden.Er zijn diverse modellen en oefeningen uitgevoerd, met diverse maten.De conclusies die getrokken zijn, zijn helder: Het kan in Friesland, maar niet overal en niet tot elke omvang; regelmatig lopen we aan tegen de ongeschiktheid van de betreffende plek en tegen de gewenste maat.Ten behoeve van de behandeling in de Staten heeft Landschapsbeheer Friesland regelmatig contact gehad met staten- en commissieleden en vragen beantwoord. Wij hechten aan zorgvuldige procedure, identiek aan Nije Pleats, en aan zorg tijdens en na proces Nije Pleats. Tevens hebben we gezamenlijk met FMF een Notitie opgesteld en aan de provincie aangeboden.
Moai Fryslân De Provinsje Fryslân is bezig om het werkboek ‘Grutsk op è Romte’ te ontwikkelen. Dit is een nadere uitwerking van het Streekplan, waarin m.n. aandacht wordt besteed aan de ruimtelijke kwaliteit. Het zal richting geven aan diverse ontwikkelingen waarbij op basis van de kwaliteiten van de verschillende landschapstypen adviezen t.a.v. de ruimtelijke kwaliteit worden gegeven.In het productplan van LBF zijn taken opgenomen om het werk-boek Grutsk zo goed mogelijk geïmplementeerd te krijgen, zowel bij gemeenten, het maatschappelijk veld als ook bij de bewoners en in de dorpen in Friesland.Met het oog op het betrekken van de bewoners en burgers heeft LBF samen met de FMF afgelopen jaar een projectplan ontwikkeld, Moai Fryslân. Samen met diverse partners (Keunstwurk, Omrop Fryslân, Noorderbreedte, Atelier Fryslân, Doarpswurk) hebben LBF en FMF er voor gekozen om een programma op te zetten waarin bewustwording en vergroten van de betrokkenheid voor de ‘Mooiste provincie van Ne-derland’ centraal stond. Doel is versterking van de ruimtelijke kwaliteit waaraan een ieder zijn/haar steentje kan bijdragen. Onderdelen zijn o.a. een enquête, een televisieserie, speciale uitgave Noorderbreedte, Brûsbijeenkomsten in de dorpen o.b.v. de tv-serie en mogelijk inbreng in streekagenda’s.In de loop van 2011 bleek, na overleg met het team ruimtelijke kwaliteit van de provincie, handhaving van het totale programma niet haalbaar, de onderdelen enquête en tv-serie binnen het projectvoorstel worden verder uitgewerkt.
27
Jaaroverzicht 2011
Nationaal landschap Zuidwest Fryslân
LânskippersPlattelânsprojekten Zuidwest Fryslân heeft een werkgroep in het leven geroepen om invulling en/of uitwerking te geven aan de kansenkaart Zuidwest Fryslân. Landschapsbeheer Friesland participeert in deze werkgroep. De bedoeling is om te komen tot concrete uitvoeringsprojecten. Zover is het op dit moment nog niet.
Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden
Stuurgroep NFW, Ambtelijk vooroverleg Viermaal per jaar komt de Stuurgroep van Nationaal Landschap NFW bijeen. De agenda en de tebehandelenstukkenwordenvoorafbesprokeninhetCoördinerendAmbtelijkOverleg(CAO),waarin Landschapsbeheer Friesland en FMF zijn vertegenwoordigd. Voorafgaande aan de stuur-groepvergaderingen NFW, wordt een achterbanoverleg georganiseerd voor de natuur en land-schapsleden van de stuurgroep, Jan Boelen en Hans van der Werf van de Friese Milieufederatie. In dit overleg worden relevante punten op de agenda doorgesproken, meningen gedeeld en zorg-punten aangegeven. Ook zaken die aan de orde zijn binnen de themagroepen kunnen onderwerp zijn om op de agenda te krijgen van de Stuurgroep. Deelnemers aan het achterbanoverleg zijn in ieder geval ook de leden voor natuur en landschap binnen de themagroepen van het NationaaI Landschap.
Belangrijke onderwerpen in het afgelopen jaar die op de agenda stonden van de Stuurgroep, waren o.a.:• ontwikkelingenenvoortgangvanhetSociaalEconomischMasterplan(SEM)Noordoost Friesland (hiervan maakt het Nationaal landschap NFW onderdeel uit), de te ontwikkelen organisatiestructuur en ANNO (Agenda Netwerk Noordoost) waarin een prioriteitenlijst van projecten.• PilotGLB,waarbijdeVerenigingéénvande4pilotsisvanhetMin.EL&I.Destandvanzaken en de voortgang worden mondeling toegelicht.• Effectendecentralisatieenbezuinigingenopnatuurenlandschap,destatusNationaalLandschap door het Rijk opgeheven.• Uniformeringregelgevinglandschap:inhetkadergemeentelijkebestemmingsplannenbuiten- gebied; daaraan gekoppeld is het project inventarisatie landschapselementen voor de 5 gemeen- ten door Landschapsbeheer Friesland• ProjectvoorstelvooreenLandschapsbiografie,als1estapnaareenverbredeLandschapsvisie• Financiëleconsequenties,uitputtingprojectfinancieringvanuitPPNoordoost
Themagroep Archeologie en CultuurhistorieOp basis van de startnotitie is door de themagroep gewerkt aan het formuleren van een project-voorstel voor een landschapsbiografie. Doel is de landschapsvisie in de Noardlike Wâlden te verbreden met het onderdeel landschapsgeschiedenis. Landschapsbeheer Friesland is als trekker opgetreden. Het voorstel werd inhoudelijk mee vorm gegeven door de RUG. (landschapsgeschiede-nis) en de Fryske Akademy. Ook de vereniging NFW participeerde en heeft zich flink ingezet voor de realisatie van het voorstel. Het project is niet gehonoreerd maar staat wel hoog op de agenda van de stuurgroep NFW. In 2012 krijgt de biografie verder vorm, waarbij ook de gemeenten zullen worden betrokken.
28
Jaaroverzicht 2011
Themagroep Natuur en LandschapIn 2011 zijn door de themagroep een aantal thema’s opgepakt. Landschapsbeheer Friesland heeft zich sterk gemaakt voor het betrekken van bewoners bij het nationaal landschap. Doel is in 2012 een project te ontwikkelen voor een dorp en omliggend gebied waarbij een kwaliteitsimpuls voor landschap en bewustwording van burgers bij landschap hand in hand gaan. Een belangrijk gesprekspunt was ook de afstemming van de regels in de nieuw te ontwikkelen bestemmingsplannen buitengebied van de 5 gemeenten in de NFW. Daarvoor is een pilot gestart die in 2012 wordt doorontwikkeld. De themagroepsleden worden steeds geïnformeerd over de voortgang van de pilot GLB binnen de NFW.
Natuur en landschap in Streekagenda’s
De streekagenda is de beoogde opvolger van het huidige gebiedsgerichte beleid in Plattelands-projecten. En zal daarom richtinggevend gaan zijn voor de thematische focus en de besteding van de middelen in het gebiedsgerichte beleid de komende jaren.
De NB-organisaties, waaronder Landschapsbeheer Friesland hebben zich laten informeren door de provinciale projectleiders van het nieuwe beleid. Tevens is gesproken over de wijze waarop we onze thema’s onderdeel kunnen laten zijn binnen de streekagenda’s. Welke thema’s (en concreter activi-teiten en projecten), wat past in de streekagenda en hoe kunnen we deelnemen in het proces. Samen met de groene organisaties zijn in het najaar 2011 diverse brainstormbijeenkomsten gehouden in de verschillende plattelandsprojectengebieden. Hierbij zijn de afgevaardigden in Landinrichting, gebiedsontwikkeling, gebiedsgroepen Natura2000, leden natuur- en milieu-werkgroepen etc. betrokken. Doel is om op tijd in te kunnen spelen op de ontwikkeling van de streekagenda in het gebied, en om dan natuur, milieu en landschap goed op de agenda te krijgen. De ‘groene’ thema’s natuur, landschap en duurzaamheid zijn vaak nog onderbelicht.In de diverse regio’s heeft landschapsbeheer Friesland deelgenomen aan brainstormbijeenkomsten die vanuit de gebiedsplatforms werden georganiseerd om input te verzamelen voor de agenda’s. Hierbij viel op dat, zodra de beleidsthema’s een concretere invulling kregen, bijv. door het benoemen van projecten, landschapsprojecten samen met de bewoners van de streek, deze zeer aanspraken.
Provinciale beleidsontwikkelingen: landschapsbeleid a.g.v. bezuinigingen
2011 was een jaar waarin onduidelijkheid m.b.t. de toekomst van het natuur- en landschapsbeleid de gemoederen bezig hield. De partijen in de PCLG stelden het Grien Manifest op, dat aangeboden werd aan Provinciale Staten. Dit manifest zal een belangrijke basis zijn voor het nieuw te vormen beleid.Eind 2011 werd een start gemaakt met nadenken over een nieuw beleid: gezamenlijke brainstorms werden door de provincie georganiseerd voor een nieuwe Nota Natuur en Landelijk Gebied.Landschapsbeheer Friesland nam hieraan deel, met name gericht op het landschapsbeleid (genoemd als een van de vervallen doelen in het Akkoord van Bleker met het IPO).Begin 2012 krijgt de vorming van de Nota verder vorm, in mei 2012 zal het nieuwe beleid worden behandeld in de Staten.
29
Jaaroverzicht 2011
2.2.2 Advieslijn
Kader In het Streekplan is aangegeven dat de provincie ruimtelijke kwaliteit hoog in het vaandel heeft staan. Vroegtijdig advies geven bij provinciale projecten en gemeentelijke projecten is de opgave voor landschap in dit verband. Landschapsbeheer Friesland neemt, in afstemming met de provincie, hierin een plaats in. Zij onderschrijft het belang om in een vroegtijdig stadium betrokken te zijn bij processen en projecten om de ruimtelijke kwaliteit te behoeden en te verbeteren.
Belangrijke onderwerpen en thema’s, die in 2011 aan de orde waren, en waaraan Landschapsbeheer Friesland heeft gewerkt:a advisering bij provinciale projecten, bijvoorbeeld: - provinciale wegenprojecten (zoals de inpassing van de Centrale As, de N381, Rotonde Joure etc. waarvoor in eerste instantie het thema document “Fryske diken in ’t grien” het koersdocument is). - streekplanprojecten (zoals landgoederen, Bedrijventerreinen in het landschap, herziening Windstreek). - pMJP-projecten (zoals de gebiedsontwikkeling Dongeradeel, Harlingen-Franeker, Terschelling, Ferwerderadeel, Drachten)b advisering bij gemeentelijke projecten, bestemmingsplannen, beeldkwaliteitkaders, hiervan afgeleide groenplannen in dorpen, stadsranden. Advisering projectontwikkelaars en eigenaren (inpassing boerderijen o.a. Nije Pleats, verblijfsrecreatie-initiatieven, boseigenaren).Hierbij ook projectontwikkeling en zorg voor uitvoering van onderhoud- en versterkingsprojecten voor specifieke landschapselementen. c (onafhankelijke) adviezen die aan het Atelier Fryslân worden gevraagd. Landschapsbeheer Friesland wordt hierbij regelmatig betrokken. d Herstel en versterking van kernkwaliteiten van landschap, o.b.v. richtlijnen Werkboek ‘Grutsk’. ProjectontwikkelingencoördinatievanuitvoeringdoorLandschapsbeheerFriesland.e Advisering en ondersteuning particuliere grondgebruikers en –eigenaren, agrariërs en agrarische natuurverenigingen: Landschapsbeheer Friesland vervult een loketfunctie vanuit haar kennis- centrum landschap. Specifiek voor de regio Zuidoost Friesland ondersteunen en faciliteren van het Steunpunt Landschap behoort tot de projecttaken van Landschapsbeheer Friesland.f Advisering m.b.t. landschap binnen programma’s en subsidiestelsels (SNL)
Voor deze advieslijn is in de provinciale organisatie het Team Ruimtelijke Kwaliteit gevormd. Dit team werkt binnen de provinciale beleidskaders en binnen het Programma Ruimtelijke Kwaliteit. Regelmatig organiseert zij rondom thema’s en onderwerpen bijeenkomsten met de betrokkenen. Landschapsbeheer Friesland participeert en ondersteunt hierbij.
Advisering ruimtelijke kwaliteit
Nije PleatsIn 2011 zijn, in afwachting van het implementatie-advies (eind 2011), vele aanvragen in werksessies behandeld. De provincie bleef Nije Pleats faciliteren. De schaalvergroting, waarbij veelal vergroting van het bouwblok aan de orde is, vraagt om toepassing van het succesvolle concept van werken. Niet alleen geeft het een kwalitatief beter resultaat voor het landschap, maar ook wordt tijdwinst behaald. Bij de werksessies zitten de partijen direct bij elkaar aan tafel en wordt een gezamenlijke oplossing bedacht, waarmee vergunningverleners allen uit de voeten kunnen.
30
Jaaroverzicht 2011
Bij de werksessies zit Landschapsbeheer Friesland ook aan tafel. Wij hebben zorg voor de land-schappelijke inpassing tijdens het proces, maar zeker ook proberen we tot een afspraak te komen met de agrariër en gemeente om een goede uitwerking van het plan en duurzaam beheer en onder-houd te regelen. In 2011 heeft Landschapsbeheer Friesland aan 14 werksessies deelgenomen.
BedrijventerreinenIn 2012 heeft LBF in het kader van de Provinciale pilot ‘bedrijventerreinen in het landschap’ in werksessies meegewerkt aan projecten in Dronrijp en Hallum. In Dronrijp waren de sessies veel-belovend, maar de voorkeursvarianten leken in dit geval financieel niet haalbaar. De methodiek van werken was echter veelbelovend, maar een vergelijkbare opzet slaagde in Hallum nauwelijks, omdat de gemeente bij de ontwikkeling van het bedrijventerrein in een impasse was geraakt met een aantal ondernemers. Landschapsbeheer is verder nog betrokken geweest bij de uitbreiding van Douma-Staal in Sneek, een bedrijf dat wil uitbreiden met een aantal bedrijfshallen richting Oppenhuizen wat volgens de dorpsbewoners ten koste zou gaan van de bestaande bufferzone/annex natuurgebied. Door Land-schapsbeheer is in opdracht van het de gemeente en de directie van Doumastaal een inpassingsplan gemaakt dat tevens recht doet aan de behoefte van het dorp om de randzone recreatief te gebruiken.
MinicampingsSinds 1 januari 2008 kunnen minicampinghouders hun camping uitbreiden van 15 naar 25 standplaatsen. Dit project speelt in op de landschappelijke inpassing van deze ontwikkeling.In samenwerking met LTO Noord-projecten is een project opgezet met als doel de bestaande en nieuwe minicampings landschappelijk in te passen.Dit project trekt echter niet voldoende deelnemers omdat men de subsidie op de aanplant te mager vindt en/of omdat de betreffende campinghouder nog geen vergunning heeft van de gemeente. Daar is het laatste jaar ook nog de problematiek van de Natura 2000 gebieden bijgekomen.Landschapsbeheer Friesland heeft een evaluatie van dit project gemaakt. De conclusie is dat dit project in de kern goed in elkaar zit, maar dat het ondanks alle inspanningen niet loopt. In overleg met Plattelânsprojekten Zuidwest en de provincie is besloten dit project te stoppen.
Projecten herstel en versterken landschap Zuidoost Friesland.
WeststellingwerfHet project Herstel en versterken landschap fase 5 is door gemeente Weststellingwerf en Landschapsbeheer Friesland opgezet. Het project bestaat uit een onderdeel herstel en versterken landschap en drie Doarpen yn ’t Grien projecten. Voor het onderdeel herstel en versterken heeft Landschapsbeheer Friesland de inventarisatie uitgevoerd en 65 contracten opgesteld. De werkzaam-hedeninhetveldwordendoorgemeenteWeststellingwerfgecoördineerdenuitgevoerdin2012.
OoststellingwerfIn samenwerking met de gemeente en het Steunpunt Landschap is voor het gebied Haulerwijk een project ‘Herstel en versterken landschap’ opgesteld. Landschapsbeheer Friesland is in opdracht van de gemeente trekker en eindverantwoordelijke van het project. Na de informatieavond hebben vele belangstellenden zich gemeld voor het project. De inventarisaties zijn in de winter uitgevoerd waarna er 42 contracten zijn opgesteld. De werkzaamheden omvatten het opknappen van houtwal-len, elzensingels en bosjes, het aanplanten van bomen, hagen en fruitbomen en het aanleggen van een aantal poelen. In opdracht van Landschapsbeheer Friesland heeft Oranjewoud B.V. de werk-zaamheden in een bestek opgenomen en de aanbesteding aan een groenaannemer verzorgd. De werkzaamheden in het veld starten in januari 2012.
31
Jaaroverzicht 2011
SmallingerlandDorpsbelang De Tike en de gemeente Smallingerland namen het initiatief om een project op te zetten voor een mooier en ‘smûker’ dorp De Tike. Aanleiding was de zorg van de inwoners over het verdwijnen van groen in en rond het dorp, waardoor het eigen karakter verloren dreigt te gaan. De opgave is om in het buitengebied structuren van elzensingels te herstellen, gaten in bestaande singels opnieuw in te planten en mogelijkheden tot het aanplanten van nieuwe singels te benutten. Binnen de bebouwde kom liggen er kansen om de leefomgeving meer streekeigen en groener in te richten. Bij de aanpak is gekozen voor Doarpen yn ‘t Grien. De inwoners van De Tike gaan zelf aan de slag met de planvorming en de uitvoering.Na de inventarisaties zijn 10 contracten opgesteld. In totaal wordt 6.228 meter elzen- en houtsingel opgeknapt, dat is ruim een kilometer meer dan was voorzien. De werkzaamheden worden in het voorjaar van 2012 uitgevoerd. Voor het onderdeel Doarpen yn ’t Grien is een Griencommissie samengesteld. De commissie heeft onder begeleiding van Landschapsbeheer Friesland een groenplan gemaakt. Een aantal erven worden door het planten van bomen, hagen en fruitbomen landschappelijk ingepast, er wordt een ommetje door boerenland gerealiseerd en er worden een aantal bankjes geplaatst.
Gebiedsontwikkelingen
Gebiedsontwikkeling Centrale AsDe aanleg van een vierbaansweg door het nationaal landschap de Noardlike Fryske Wâlden betekent een grote ingreep in het gebied. De inpassing van de weg vergt een bijzondere aanpak in de gebiedsontwikkeling die is gestart rondom de weg voor het onderdeel landschap.Voor die aanpak heeft de gebiedsontwikkelingscom-missie (waarin Landschapsbeheer Friesland bestuurlijk is vertegenwoordigd) een integrale visie ontwikkeld waarvan landschap een essentieel onderdeel vormt. De commissie wil in opdracht van het provinciaal bestuur het hele gebied en daarmee ook het landschap met een plus achterlaten aan de bewoners en gebruikers. De gebiedsontwikkelingscommissie Centrale As heeft op een zorgvuldige wijze uitgangspunten en een werkwijze voor een kwaliteitsimpuls van het landschap ontwikkeld. Allereerst door een landschapsvisie te formuleren en vast te stellen en daarna door instrumenten te ontwikkelen waardoor de in de visie geformuleerde doelen binnen een integraal proces gerealiseerd kunnen worden.
• Landschapsvisie”HetLandschapCentraal”Voor het ontwikkelen van een visie is het essentieel helder te krijgen in welke uitgangssituatie het landschap zich bevindt. Via een vlakdekkende inventarisatie, uitgevoerd door Landschapsbeheer Friesland werd een belangrijke basis voor de visie verworven en is de vraag ’wat hebben we?’ beantwoord.Een door de GOC ingestelde werkgroep heeft een landschapsvisie geschreven met als opdracht ‘Hoe kunnen we het landschap binnen de Gebiedsontwikkeling Centrale As met een plus achterlaten’. Deze Landschapsimpuls ‘het Landschap Centraal’ is vastgesteld door de GOC en opgenomen in de integrale visie voor het gebied. Daarmee is invulling gegeven op de vraag ’Wat willen we?’
32
Jaaroverzicht 2011
• InstrumentenrealisatieplusopLandschapVoor het realiseren van (onder meer) de landschapsopgave is vanuit de integrale visie een concept Ontwerp inrichtingsplan ontwikkeld. Daarin zijn de doelstellingen voor landschap helder weerge-geven en zijn een aantal instrumenten benoemd om deze doelstellingen in samenhang met andere te kunnen behalen. Met andere woorden, hoe bereiken we wat we willen?
In 2011 werden in drie delen van het gebied vrijwillige kavelruilen opgestart die als gevolg van onduidelijkheid over de financiering veel vertraging hebben opgelopen. Door het gebrek aan mid-delen dreigde de gehele landschapopgave binnen de gebiedsontwikkeling flinke averij op te lopen. Landschapsbeheer Friesland heeft zich daar samen met Staatsbosbeheer met succes krachtig tegen verzet. De opgave staat nog voor 100% overeind en het kavelruilproces is eind 2011 opnieuw in gang gezet.
Ruilen in gebieden met houtwallen en singelsLandinrichting in een kleinschalig cultuurlandschap vergt een bijzondere aanpak. Om de effecten van de spelregels uit de landschapsvisie te testen is via een pilot duidelijk gemaakt dat bij verplaat-sing en ruiling van grond een bijzonder instrument ingezet dient te worden, dat er voor zorgt dat eigenaren/gebruikers die bij toedeling meer houtsingels krijgen dan ze hebben ingebracht, in grond of geld worden gecompenseerd. Voor de Centrale As is dat instrument ontwikkeld en vastgesteld door de commissie.
Binnen de gebiedsontwikkeling is de afspraak gemaakt dat er alleen goedkeuring wordt gegeven aan ruiling of aan- en verkoop wanneer er overeenstemming is met de gebruikers over een bedrijfslandschapsplan. Daarin worden alle zaken met betrekking tot landschap geregeld; zowel herstel, nieuwe aanleg en compensatie. Ruiling en landschap vormen 1 afspraak!Landschapsbeheer Friesland verzorgt hierin in opdracht van de provincie het onderdeel landschap.
HerinrichtingAchtkarspelenIn de Landinrichtingcommissie is een presentatie gegeven over het belang van de landschapsopgave binnen bijvoorbeeld kavelruil. De landschapsinventarisatie binnen het nationale landschap Noard-like Fryske Wâlden biedt goede handvatten om de opgave goed vorm te geven en uit te voeren.
Drachten Deze landinrichting is gestopt in 2011. Op de vraag of het gebied verder wilde met een wettelijke in plaats van een vrijwillige verkaveling kwam een negatief antwoord uit de streek. Landschapsbeheer Friesland voerde eerder voor de commissie een inventarisatie landschap uit. De gegevens daaruit willen we nu gebruiken om binnen de gemeente Smallingerland een aantal herstelprojecten op te zetten. Samen met dorpen, gemeente en de landschapsconsulent Zuidoost Friesland.
Terschelling: Visie, herstel- en beheerpan De GriëIn 2009 heeft Landschapsbeheer Friesland een inventarisatie van het cultuurlandschap op Terschelling, inclusief De Grië, uitgevoerd. De Grië is het meest oostelijke cultuurlandschap op het eiland. Het bijzondere is dat dit gebied voor het Wad ligt en af en toe met zout water overstroomt.De eigenaren van de Grië hebben een vereniging van eigenaren opgericht. Landschapsbeheer Friesland heeft een visie en een herstel- en beheerplan voor de Grië opgesteld. DLG gaat dit document gebruiken als onderlegger voor het beheerplan Natura2000 dat zij voor grote delen van het eiland moet maken.
33
Jaaroverzicht 2011
De visie, maar ook het herstel- en beheerplan wordt in nauw overleg met de vereniging van eigenaren, de cultuurhistorische vereniging en de Stichting Ons Schelligerlân opgesteld. Hiertoe is een begeleidingsgroep ingesteld onder voorzitterschap van wethouder Spanjer. Naast genoemde partijen is ook Staatsbosbeheer in deze begeleidingsgroep vertegenwoordigd.De visie is inmiddels gereed, momenteel wordt gewerkt aan het herstel- en beheerplan.
SNL/beheerdersoverleg
Voor het natuurbeheerplan van de provincie zijn door LBF een tweetal acties op touw gezet. 1 mogelijkheid voor het opnemen van het landschapspakket heggen en hagen; vanuit gebiedskennis is gekeken wat dat zou betekenen (kwantiteit) voor het plan.2 implementatie van het pakket elzensingel in overgangsgebieden. Samen met provincie (beleid) op grond van beschikbare informatie (bodem, water, hoogte, geomorfologie, gebiedskennis etc.) geanalyseerdHet beheerdersoverleg is eenmaal bijeen geweest, met als belangrijkste onderwerpen:• dereactiesophetNatuurbeheerplan2012• hetopenstellingsbesluit.Eenbezuinigingsvoorstelbesprokenomdefinanciëlerisico’ste beperken, gezien de onduidelijkheid rondom de decentralisatie rijkstaken.• Weidevogelbeheer.Het Natuurbeheerplan 2012 is door de Provinsje Fryslân a.g.v. de onduidelijkheid en de komende bezuinigingen met een sober karakter ingezet.
Steunpunt Landschap ZO
Het Steunpunt Landschap ZO Friesland, de landschapsconsulent, kent een looptijd van 6 jaar: 2007-2013, conform de looptijd van het pMJP (Prov. Meerjarenplan). Het project, waarvan Land-schapsbeheer Friesland de trekker is, was echter in eerste instantie voor 4 jaar financieel verplicht. Het Steunpunt is een samenwerkingsvorm van de 5 gemeenten in ZO Frl., de provincie en Land-schapsbeheer Friesland. Deze partijen dragen allen financieel bij in het project.Eind 2010 is, zoals afgesproken in het projectplan, een evaluatie uitgevoerd na 3 jaar Steunpunt.De algehele conclusie was dat het Steunpunt een meerwaarde heeft voor landschap in Zuidoost Friesland, voor de gemeenten en voor allerlei initiatieven en projecten.De evaluatie is eind januari 2011 aangeboden aan het platform, vergezeld met een toelichtende presentatie. Unaniem advies aan het gebiedsplatform Plattelandsprojecten ZO Friesland is om een vervolg van de laatste 2 jaar te geven aan het Steunpunt. Dit is gehonoreerd, zodat het Steunpunt vanaf 1 december 2011 tot 1 december 2013 worden vervolgd. Landschapsbeheer Friesland is bijzonder positief over de aanwezigheid van het Steunpunt, zij ziet hierin een extra inzet voor ZO Friesland mogelijk, een verlengstuk van haar eigen taken.
Het Steunpunt heeft zich in 2011 vooral beziggehouden met:• Projectontwikkeling:uitvoeringherstel-enversterkingsprojectenlandschapindeverschillende gemeenten in Zuidoost Friesland• ondersteuningvanlokaleinitiatievenenprojectendoarpenyn’tgrien,• kennisloket,zowelvoorburgers,instantiesengemeenten,• duurzaamlandschapsbeheer:GebiedsfondsOranjewoud-Katlijk,beheerplant.b.v.houtkachel Beetsterzwaag, gebiedsplan ELAN, de gezamenlijke agrarische natuurverenigingen in ZO Frl.
34
Jaaroverzicht 2011
Loketfunctie
Landschapsbeheer Friesland vervult met haar kennis en expertise voor landschap en landschaps-onderhoud een belangrijke functie als loket voor het landschap. Door voorlichting middels diverse gerichte voorlichtingsavonden en –activiteiten (op eigen initiatief en op uitnodiging) aan verschil-lende groepen, zoals agrariërs, agrarische natuurverenigingen, gemeenten, dorpsbelangen, particu-lieren en deelnemers aan projecten, worden direct grote groepen bereikt. Een verdiepingsslag kan vervolgens gemaakt worden door gerichte cursussen.Maar tevens worden enkele honderden vragen vaak telefonisch behandeld; deze vragen zijn zeer di-vers: over onderhoud aan elementen, soortenkeuze voor aanplant, vragen m.b.t. biotoopverbetering soorten, aanleg van landschapselementen, boerenerven, wandelpaden en ommetjes etc. Daarnaast zijn vragen om ondersteuning van initiatieven en subsidiemogelijkheden aan de orde.Landschapsbeheer Friesland tracht hierbij zoveel mogelijk een koppeling te leggen met de beleids-prioriteiten, en/of mogelijk bestaande projecten.Voor Zuidoost Friesland vindt uitwisseling en behandeling voornamelijk plaats door de land-schapsconsulent (Steunpunt Landschap Zuidoost Friesland).In tabel 1 zijn de diverse binnenkomende vragen m.b.t. landschapselementen, in aantallen weerge-geven (in 2011 betrof dit 484 adviezen).
Gebiedsvisie ELAN De gezamenlijke Agrarische natuurverenigingen in zuidoost Fryslân hebben een gebiedsvisie ontwikkeld. Zelf verwoorden zij dit als volgt; “ ZO Fryslân mag van de provincie het experiment aangaan met een flexibelere subsidieverstrekking voor een verscheidenheid aan betaalde maatschappelijke diensten. Dit experiment kan alleen worden uitgevoerd door boeren uit de regio - ELAN neemt voor hen het voortouw. Zij kennen het (werken in het) landschap, de regio en de boeren als geen ander en kunnen daardoor maatwerk leveren. ZO Fryslân heeft een bijzondere positie binnen de Fryske landbouw. Er zijn meer landschappelijke handicaps voor boeren dan in de rest van Fryslân, zoals houtwallen, singels en beschermde natuurgebieden. Boeren onderhouden al eeuwenlang het landschap, gratis en voor niets. Nu burgers dat landschap op waarde schatten en willen bewaren/beschermen, moeten de bijbehorende (extra) werkzaamheden ook op waarde worden geschat - en dus betaald.”Landschapsbeheer Friesland heeft in diverse overlegbijeenkomsten (klankbordgroep en regio-bijeenkomsten van de deelnemende agrarische natuurverenigingen) meegepraat en geadviseerd.De visie is gepresenteerd aan het gebied en de provincie. Voor ELAN gaat een consulent aan de slag als motor en vliegwiel voor de verenigingsactiviteiten. Samen met ELAN en de landschapsconsulent Zuidoost Friesland werd in 2011 een ervenproject ontwikkeld.
Ervenprojecten
Het project landschappelijke inpassing erven in Fryslân werd in 2011 vervolgd. Voor 15 erven is een ontwerp gemaakt voor landschappelijke inpassing. In 2011 zijn zes erven landschappelijk ingepast, de andere erven volgen in het voorjaar van 2012. Voor nog eens 15 erven is advies gegeven en een ontwerp voor land-schappelijke inpassing gemaakt. De uitvoering van de werkzaam-heden wordt door de eigenaren zelf verzorgd.
35
Jaaroverzicht 2011
In samenwerking met Agrarische Natuurvereniging ELAN heeft Steunpunt Landschap het project Erf in het Groen in Zuidoost Friesland opgezet. Het doel van het project is het landschappelijk inpassen van (nieuwe) elementen op agrarische erven en het versterken van de bestaande groen-structuren. Hiermee wordt een structurele impuls gegeven aan de ruimtelijke kwaliteit. In het najaar is de eerste informatieavond georganiseerd bij ANV Weststellingwerf, dit heeft vijf aanmel-dingen voor het project opgeleverd. In 2012 volgen nog drie informatieavonden, in totaal kunnen 20 actieve agrarische bedrijven deelnemen aan het project.
Groene begraafplaatsen
Het project Groene begraafplaatsen in Fryslân draaide in 2011 goed. In dit project kan de beplan-ting op begraafplaatsen rekenen op groot onderhoud. Dit onderhoud bestaat vaak uit het snoeien van bomen, het opknappen van beplanting en het herstellen van verhardingen. In samenwerking met Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Friesland wordt gezocht naar de mogelijkheden voor het oprichten van een Tsjerkhovenwacht die een adviserende en uitvoerende rol kan vervullen bij toekomstig onderhoud.
2.2.3 Monitoringslijn
KaderDe provincie heeft afspraken met het rijk over de Nulmeting voor Nationale Landschappen. Voor de Noardlike Fryske Wâlden is integrale kartering van de houtwallen en singels in gang gezet. Voor Zuidwest-Fryslân zijn hiervoor ook de eerste stappen gezet. Op grond hiervan kunnen de uitvoeringsprogramma’s beter geprioriteerd worden. Daarnaast is het belangrijk om een beeld te hebben en te houden van de kwaliteit van de kern-kwaliteiten van het landschap over de gehele provincie en de verschillende landschaptypen in het bijzonder. Op grond hiervan kan nauwkeuriger gestuurd worden op herstel en versterking of zelfs aanpassing. Met het volgen van de investeringen wordt een beeld verkregen of de investeringen in voldoende mate bijdragen aan de gewenste verbeteringen.Er moet een afzonderlijke boekhouding bijgehouden worden om de gestelde doelen in het kader van het pMJP in prestatie te kunnen volgen, uitgedrukt in ha., km. ed.Een specifiek punt van zorg is de toestand van de beplanting bij de 550 km lengte aan provinciale wegen. Door allerlei oorzaken is de kwaliteit matig en is er behoefte aan een vrij nauwkeurig beeld hiervan om de uitvoering van “Fryske diken yn ’t grien” gestalte te kunnen geven en een basis te creëren voor een beheerplan voor de bomen langs de provinciale wegen.
NFW: inventarisatieprojecten, databank
Inventarisatie nationaal landschap Noardlike Fryske WâldenDe uitwerking van de opdracht van Provinsje Fryslân en gemeenten om te komen tot de inventa-risatie van nationaal landschap de Noardlike Fryske Wâlden (nul-meting) kreeg na een tijdelijke temporisatie een vervolg in 2011. Samen met de Provinsje, vijf gemeenten en de vereniging NFW is gewerkt aan de definitieve opzet van een projectplan dat vorm is gegeven door Landschapsbeheer Friesland. Het voorstel werd in 2011 ingediend bij de Provinsje en gemeenten voor financiering en werd toegekend.Door de gemeenten wordt de inventarisatie gebruikt als landschapskaarten bij de bestemmings-plannen buitengebied. Daarnaast zal de inventarisatie ook een grote rol spelen bij de beheer-
36
Jaaroverzicht 2011
planning voor het winnen van biomassa uit landschap. De inventarisatie is eind 2011 van start gegaan en loopt door tot juli 2012.
Onderzoek biodiversiteit Nationaal Landschap Noardlike Fryske Walden Meten is weten, dat is de eenvoudige gedachte achter het projectvoorstel “Inventarisatie landschaps-elementen Nationaal Landschap de Noardlike Fryske Wâlden”. Voor de verscheidenheid aan soorten heeft dit nationaal landschap waarschijnlijk evenveel waarde als een nationaal park of besloten natuurterrein. Bewust wordt hier ‘waarschijnlijk’ gebruikt, omdat van zowel de kwantiteit als de kwaliteit van de landschapselementen en biodiversiteit geen ‘harde’ cijfers bekend zijn. Dat is een taak waarvoor Landschapsbeheer Friesland nadrukkelijk aan de lat staat en waar ze zelf ook in investeert.Voor de statistische relevantie en het heel snel kunnen signaleren van veranderingen wordt gewerkt met een nieuwe onderzoekssystematiek van het landelijke Netwerk Ecologische Monitoring (NEM), waarin ook de provincie participeert. Een andere partner is het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat de data verzamelt en verwerkt. Hierbij wordt afgeweken van de bekende BMP-methode (Broedvogel Monitoring Project), die uitgaat van een dekkende (vlak)inventarisatie vijf keer per jaar in een groot gebied. Dat zou te duur worden. Volgens de nieuwe basissystematiek kan worden volstaan met honderd telpunten in het gebied die tot drie keer per jaar worden nagelopen. Zo hoef je bijvoorbeeld niet alle elzensingels of dykswâlen te controleren, maar kun je verspreid over het gebied telkens een strook van circa driehonderd meter inventariseren. Zo kun je met beperkte inzet van mensen en budget toch een representatief resultaat krijgen. De 0-meting is in maart gedaan en tot oktober gaan we nog een aantal keren het veld in. We richten ons in eerste instantie op broed-vogels en vleermuizen. Dit project is ook nadrukkelijk bedoeld voor de aansluiting bij het Europees of Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) waarin biodiversiteitsbehoud of zelf toename een belangrijke factor is.
Biodiversiteit als onderdeel van levende cultuurhistorieJe staat er niet snel bij stil, maar een uit Italië geïmporteerde Zwarte Els of een Franse Sleedoorn kan bij aanplant in een kwetsbaar nationaal landschap als de Noardlike Fryske Wâlden negatieve gevolgen hebben voor de biodiversiteit. Beter is het om gebruik te maken van oorspronkelijk plant-materiaal. Maar dan moet dat wel voor handen zijn. Daarom heeft Landschapsbeheer Friesland een voorstel ontwikkeld om het ‘autochtoon plantmateriaal’ in het gebied te lokaliseren en zicht te ontwikkelen op vermeerdering en toepassing van dit plantenmateriaalNaar schatting bestaat nog minder dan 5% van de plantengroei in Nederland uit de oorspronkelijke vegetatie. Het voorstel werd ingediend bij de provincie en gehonoreerd. Landschapsbeheer Fries-land draagt zelf ook bij in de kosten uit eigen middelen vanwege het belang dat zij hecht aan dit onderzoek.
Meetnet Agrarisch CultuurlandschapHet Meetnet is een vervolg op de Monitor Kleine Landschapselementen (MKLE), die Landschaps-beheer Nederland vijf jaar geleden samen met Alterra opzette. Het idee kleine landschapselementen door vrijwilligers te laten monitoren, bleek onvoldoende eenduidige gegevens op te leveren om har-de conclusies uit te trekken. Het Meetnet dat door professionals wordt gevoed, levert die gegevens wel. Landschapsbeheer Friesland is deelnemer aan het project. In onze provincie is en wordt 5000 hectare volgens de methode van het meetnet geïnventariseerd. De conclusies uit de eerste gegevens die beschikbaar komen bevestigen de vermoedens; een kwart van de kleine landschapselementen wordt nationaal gezien bedreigd – denk aan houtsingels, solitaire struiken, knotbomen, maar ook aan poelen en oude wandelpaden en dijken. Dat is zorgelijk.
37
Jaaroverzicht 2011
2.2.4 Draagvlaklijn
KaderHet doel van de draagvlaklijn is gericht op het in brede zin komen tot participatie in landschap en daarmee het creëren van draagvlak voor landschap. Onderscheidend daarin zijn overheden, bedrij-ven en burgers. Bij de overheden gaat het dan met name over het landschapsinclusief denken bij ruimtelijke ontwikkelingen en het daarbij inschakelen van lokale kennis (landschap als inspiratie-bron), bij de (agrarische) bedrijven gaat het om landschapsinclusieve productie (agrarisch land-schapsbeheer, biodiversiteit en maatschappelijk betrokken ondernemen) en bij burgers gaat het met name om welzijn/leefbaarheid, dat zich uitdrukt in beleving en toegankelijkheid, kennis en inzicht in landschap, vrijwilligerswerk en landschap en tevens gezondheidsaspecten en landschap.
Landschapsbeheer Friesland geeft uitwerking aan een samenhangend programma door middel van het geven van voorlichting, cursussen, adviezen, excursies, participerende processen, creëren netwerken etc., gericht op bedrijven en burgers. Daarnaast uitvoering in projecten.
Toegankelijkheid landelijk gebied
De interesse van bewoners voor hun leefomgeving en de geschiedenis daarvan leidt tevens tot de behoefte om zich meer in het landelijk gebied te kunnen bewegen. Vanuit het project Oude paden Nieuwe wegen is een behoefte ontstaan naar het wandelen over oude paden. Er is een vraag ont-staan naar het weer bewandelbaar maken van historische en verdwenen paden. Landschapsbeheer Friesland wordt gevraagd om het proces te begeleiden bij de realisatie van wandelpaden en wandel-netwerken. Voor Landschapsbeheer Friesland is deze ontwikkeling van groot belang omdat hiermee de beleefbaarheid van het landelijk gebied wordt vergroot. En vergroting van de beleefbaarheid leidt tot meer betrokkenheid bij het landschap en draagvlak voor beheer en onderhoud.
Landschapsbeheer Friesland streeft ernaar om in de hele provincie routenetwerken voor wandelaars te ontwikkelen op basis van histo-rische- en boerenlandpaden. Dit streven krijgt gestalte in het project Waddenwandelen, en de uitwerkingen van Oude paden, Nieuwe wegen in Zuidwest- en in Zuidoost- Fryslân. Ook uit Midden-Fryslân bestaat de wens om in aanslui-ting op de omringende gemeenten wandelroutes te realiseren. Door middel van het realiseren van routenetwerken wordt het voor zowel streekbe-woners als recreanten en toeristen mogelijk om het landschap van binnenuit te beleven. De historische verhalen bij de oude paden en het landschap vertellen het verhaal van de regio en het landschap.
Oude paden Nieuwe wegenIn het vervolgproject Historische Wandelpaden in Zuidwest-Fryslân zijn drie paden gerealiseerd. De ambitie van de regio is het realiseren van een gebiedsdekkend wandelnetwerk. Er is een aanzet gemaakt tot een uitvoeringsplan met begroting voor het realiseren van een netwerk.
38
Jaaroverzicht 2011
In Zuidoost-Fryslân is een uitvoeringsplan samengesteld met een beschrijving en een begroting voor de realisatie van 10 regionale trajecten. De trajecten worden aan elkaar gekoppeld tot een regionale wandelroute van 410 kilometer lengte.
In Midden-Fryslân is een inventarisatie gemaakt van de reeds bestaande wandelroutes. De gemeen-ten en Landschapsbeheer Friesland onderzoeken de mogelijkheid om de bestaande routes aan elkaar te koppelen tot een wandelnetwerk.
OmmetjesHet project Maak eens een Ommetje is met de feestelijke oplevering van het Van Boelensommetje in Beetsterzwaag afgerond. Na een succesvolle samenwerking tussen de vrijwilligers uit Beetster-zwaag en Landschapsbeheer Friesland is het plan ontstaan om het Kerkepad Oost tussen Beetster-zwaag en Olterterp op te knappen. Hiervoor wordt samenwerking gezocht met de grondeigenaren en gemeente Opsterland.
WaddenwandelenIn samenwerking met Landschapsbeheer Groningen en Landschap Noord-Holland wordt het project ‘Waddenwandelpaden, wandelen in de Waddenregio’ uitgevoerd. Het project is opgezet in een samenwerkingsverband van de drie Landschapsbeheer stichtingen, de provincies, ANWB en Wandelnet. Met dit project willen we de toegankelijkheid en de beleving van het authentieke waddenlandschap met haar bijzondere kwaliteiten vergroten voor een breder publiek. Het projectplan bestaat uit verschillende onderdelen:1 Het ontwikkelen en realiseren van een netwerk van wandelpaden en routes (totaal 1200 km) 2 Het voorbereiden van wandelevenement.3 De communicatie en marketing van de producten.
Op verzoek van de Provinsje Fryslân participeert Landschapsbeheer Friesland in hetInterreg-project Coast Alive. Dit is een samenwerkingsverband met Duitsland, Noorwegen en Schotland. Het gaat hierbij om kennisuitwisseling. Landschapsbeheer Friesland participeert vanwege de aanwezige kennis en ervaring met het ontsluiten van het platteland voor wandelaars, samen met de bewoners.
Beheer wandelnetwerkenOm de kwaliteit van de wandelnetwerken te waarborgen moeten er goede afspraken gemaakt wor-den voor het beheer en onderhoud. Met De Marrekrite wordt gezocht naar de mogelijkheden om het beheer en onderhoud van de wandelnetwerken op te nemen in de verbreding van de taken van het recreatieschap. De Marrekrite is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de markering binnen Waddenwandelen en bij de koppeling tussen het bestaande wandelnetwerk Historische Wandel-paden Noordoost Friesland en Waddenwandelen. Door De Marrekrite in een vroeg stadium te betrekken bij de ontwikkeling van markering wordt zorg gedragen voor een goede afstemming en eenheid binnen de regio’s voor zowel de markering als het beheer en onderhoud.
De regeling Boerenlandpaden voorziet in een vergoeding aan particuliere grondeigenaren die hun grond openstellen voor wandelaars. Deze vergoeding bedraagt € 0,45 per strekkende meter per jaar bij een contract van 7 jaar. Het Rijk en de provincie dragen elk 50% bij aan de vergoeding. De regeling Boerenlandpaden is in de onderhandelingen met Bleker niet opgenomen in het akkoord met de provincies. Daarmee is het Rijksdeel van 50% komen te vervallen en ontstond onduidelijkheid over het voortbestaan van de regeling. Dit had direct gevolg voor de ontwikkeling van boerenlandpaden in de projecten Waddenwandelen, Oude paden Nieuwe wegen Zuidoost en Zuidwest Fryslân. De voorlichtingsavonden voor particulieren zijn geannuleerd omdat Landschaps-
39
Jaaroverzicht 2011
beheer Friesland geen regeling kon toelichten die wellicht zou verdwijnen. Vooralsnog zijn alle boerenlandpaden wel in de wandelnetwerken opgenomen. Landschapsbeheer Friesland heeft bij de provincie aangegeven dat de boerenlandpaden van groot belang zijn voor de beleving van het land-schap en dat deze paden de kwaliteit van de wandelnetwerken bepalen. De provincie beraadt zich op de verdere financiering van de boerenlandpaden. De regio’s Zuidoost en Zuidwest sorteren voor op het vervallen van de regeling boerenlandpaden en nemen de vergoeding voor de particulieren op in de begroting voor aanleg van de wandelroutes. Op basis van deze begroting wordt subsidie aangevraagd voor de realisatie bij gemeenten en provincie. Voor de boerenlandpaden binnen Waddenwandelen wordt gezocht naar een oplossing. Indien er geen oplossing komt dan zullen de boerenlandpaden die nu in het netwerk zijn opgenomen vervallen.
Tien Stekjes in Noordoost-Fryslân
Het project tien Stekjes in Noordoost-Fryslân is samen met Keunstwurk ontwikkeld. Met dit pro-ject zijn twaalf stekjes (bankjes) langs de Historische Wandelpaden en het fietsknooppuntensysteem in de zes NOF-gemeenten gerealiseerd. Gemeente Tytsjerksteradiel heeft zich gaande het proces aangesloten bij het project zodat er geen 10 maar 12 stekjes zijn gerealiseerd. Stichting Keunstwurk heeft middels een prijsvraag, masterclasses en via directe uitnodiging kunstenaars aan het project en de plekken weten te verbinden. De kunstenaars hebben een ontwerp gemaakt wat past bij de locatie. Dit heeft geresulteerd in twaalf totaal verschillende stekjes. De stekjes laten de bezoeker het landschap op kunstzinnige wijze beleven.
Vrijwilligerswerk
Cursus LandschapsbeheerIn samenwerking met It Fryske Gea is er een cursus beheer landschapselementen aangeboden aan de vrijwil-ligers van beide organisaties. De cursus in het najaar van 2010 was een groot succes (ca. 25 deelnemers) en vanwege deze grote belangstelling is de cursus opnieuw georgani-seerd voor ca. 25 deelnemers in het voorjaar van 2011. De cursus richtte zich op de achtergronden van beheer-werkzaamheden, maar ging tevens in op technische vaardigheden, zoals vellen van bomen, het maaien met de zeis en ‘veilig werken’.
Kapavond / sluitingsavond vrijwilligersseizoenAls blijk van waardering naar alle vrijwilligers en om het netwerk van vrijwilligers in stand te houden wordt de jaarlijkse Kapavond georganiseerd, de afsluiting van het vrijwilligersseizoen. De avond heeft plaats-gevonden op 26 mei jl. in restaurant de Wâldwei te Hempens. De opkomst was wederom groot. De bijna 100 mensen hebben genoten van een lopend buffet en zijn vervolgens getrakteerd op een lezing van Aly van der Mark, initiatiefneemster van het project “Vergeten tuinen van Vlaskamp”. De lezing was vooral bedoeld om de vrijwilligers op de hoogte te brengen van dit project en om tegelijkertijd hun inzet te vragen bij het speuren naar wetenswaardigheden rond de tuinen. Zo heeft Landschapsbeheer bijvoorbeeld nog (historische) informatie nodig om de tuinen te lokaliseren die vervolgens geïnventariseerd kunnen worden.
40
Jaaroverzicht 2011
Educatieprojecten Nationale Landschappen Het pilotproject ‘Takomst foar in unyk Lânskip’ heeft een vervolg gekregen in een meerjarig programma met als doel om het succesvolle educatieprogramma op te schalen naar het gehele Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden. Helaas heeft Smallingerland geen extra geld hiervoor uitgetrokken, maar Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen wel. Naast Kollumerland en Dantumadiel zijn er nu dus vier gemeenten die participeren. Dit najaar zal er een record aantal scholen in het gebied deelnemen aan de educatieve werkdagen. Op 17 november heeft de afsluiting van het werkseizoen plaatsgevonden met de uitreiking van de “Wâldpykbokaal”. Eenzelfde project wordt momenteel ontwikkeld voor het andere Nationaal Landschap in Fryslân, te weten Zuidwest-Fryslân. Hierbij zijn de agrarische natuurverenigingen uit het gebied betrokken, het IVN en NME-centrum Mar en Klif. Het projectplan is in mei reeds voor PMJP-subsidie ingediend geweest, maar op aanraden van het projectenbureau weer ingetrokken. Men vond de behoeftepeiling onder scholen aan de magere kant. Het plan is opnieuw ingediend voor de tender met sluitingsdatum 1 oktober.
Maatschappelijke stages / Betrokken bij BuitenEerder hebben vijf gerenommeerde natuurorganisaties gezamenlijk het stageconcept Betrokken bij Buiten ontwikkeld op basis van ervaringen met scholen en lokale organisaties. Dit deden zij als ‘de groene coalitie’, die bestond uit: Natuurmonumenten, Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen, IVN, Landschapsbeheer Nederland en Staatsbosbeheer. Uit de inventarisaties die naar aanleiding van deze pilot is gehouden is naar voren gekomen dat de verschillende provincies een vervolg willen geven aan dit project. In de provincie Fryslân is Landschapsbeheer Friesland trekker van het vervolgproject. Samenwerking vindt hierbij plaats met het IVN-Consulentschap Friesland, maar ook met de natuurbeherende instanties Staatsbosbeheer, It Fryske Gea en Natuurmonumen-ten zal samengewerkt worden om de Groene Maatschappelijke stage voor de eerstvolgende jaren goed in de provincie vorm te geven.
Opzet van de Friese Pilot was als volgt: Gedurende een 4 tal brainstormbijeenkomsten met 6 vrij-willigers (de mentoren) wordt het mentoren- en circuitsysteem nader uitgewerkt. De opzet van het circuitsysteem dat geschikt is voor een klassikale stage is als volgt: • Verdelingvandegroepinkleinegroepjes,• Degroepjesleerlingengaanviaeenroulatiebijverschillendeuitgezetteactiviteitenaandeslag. Bij iedere activiteit heeft een vrijwilliger de begeleiding in handen. Bij de activiteiten wordt gestreefd naar een combinatie van onderhoudswerkzaamheden en voorlichtingsactiviteiten. (bijv. vogels observeren, en een excursie in het gebied).• Evaluatiemetdeleerlingen.• Dementorbewaakthetcircuit.
Dit systeem zal in 2012 verder worden opgeschaald naar een grotere groep mentoren die plaatselijke vrijwilligersgroepen kunnen ondersteunen bij de organisatie en begeleiding van maatschappelijke stages. Bij deze opschaling worden ook de terreinbeherende instanties en het IVN consulentschap nauw betrokken en ingeschakeld om het mentorensysteem een zo breed mogelijk draagvlak in de provincie te geven.
NME-netwerkDe ontwikkeling die gaande is op het gebied van samenwerking rond educatie gaat onverminderd voort. Na ondertekening van het Akkoart fan Earnewâld in 2009 is er veel gebeurd. De financiering van het NME-arrangement voor de regio Zuidwest-Fryslân is bijna rond. De nieuwe gemeente Súdwest Fryslân en de gemeenten die zullen opgaan in de Friese Meren zullen daarom straks een sterke NME-structuur kennen met een grote mate van betrokkenheid van de gemeenten. Eenzelfde ontwikkeling is in Noordoost Friesland eveneens gaande. Met de ophanden zijnde gemeentelijke fusies lijkt door de voorbeeldfunctie in Zuidwest een olievlekwerking op te treden.
41
Jaaroverzicht 2011
Voor Landschapsbeheer Friesland betekent dit concreet dat er een ideale voedingsbodem ontstaat om jeugd actief te betrekken bij natuur en landschap. Zo wordt er op dit moment al hard gewerkt aan de ontwikkeling van een educatieproject t.b.v. het Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de agrarische natuurverenigingen in het gebied. Zonder de sterke NME-structuur zou een dergelijk project waarschijnlijk tot mislukken gedoemd zijn geweest.
De samenwerking op het gebied van maatschappelijke stages in natuur en landschap verloopt eveneens zeer voortvarend. Het zijn nu niet meer de medewerkers van Landschapsbeheer Friesland zelf die de stages gaan ontwikkelen, maar de vrijwilligers van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, It Fryske Gea, Landschapsbeheer Friesland en IVN samen, werken aan een zogenaamd mentorensysteem. Landschaps-beheer Friesland heeft deze beweging in gang gezet en de vrijwilligers pakken dit zeer goed op, waardoor er sprake is an een zogenaamd ‘hefboomeffect’. De capaciteit voor begeleiding kan sterk uitgebreid worden door inzet van vrijwilligers, waardoor veel meer jongeren in contact gebracht kunnen worden met natuur en landschap. Landschapsbeheer Frieslandcoördineertophoofdlijnen.
NatuurwerkdagOp zaterdag 5 november vond de 11e editie van de Natuurwerkdag plaats. De Natuurwerkdag was dit jaar een enorm succes. Inzet was om de recorddeelname van 2010 van ca. 620 deelnemers te evenaren. En dat is meer dan gelukt, het mooie weer heeft hieraan bijgedragen. Dit heeft geleid tot meer dan 700 deelnemers, verspreid over 16 locaties.Er is dit jaar meer ingezet op maatschappelijke stages en de kwaliteit van de locaties.
Europees jaar van de vrijwilliger
Het jaar 2011 staat in het teken van de vrijwilligers, zo ook bij Landschapsbeheer. Zo is er in Friesland aangehaakt bij activiteiten die welzijnsorganisatie Timpaan organiseert in de gemeenten Opsterland en Kollumerland. In de vrijwilligerskrant van Opsterland is bijvoorbeeld een uitgebreid artikel verschenen over de vrijwilligersgroep die voor Landschapsbeheer actief is in de bossen van Beetsterzwaag. In deze gemeente is tevens op 26 oktober de Competentie Award uitgereikt, in de Skans te Gorredijk. De award is uitgereikt aan Jan de Beer uit Beetsterzwaag. LBF had Jan de Beer (vrijwilliger groep donderdag) aan Timpaan voorgedragen. Jan is al jarenlang vrijwilliger bij Land-schapsbeheer Friesland en is vooral de laatste jaren actief in en rond zijn woonplaats, in natuur en landschap.
Prijs de JuichwilgOok het jaarlijkse LBN-symposium (12 oktober) ‘Het Landschap ben jezelf ’ stond dit jaar in het teken van de vrijwilligers. Van iedere provincie werden vrijwilligersprojecten gepresenteerd en de uitreiking van de ‘Juichwilg’ stond dit jaar in het teken van het vrijwilligersbeleid. Iedere provincie heeft een gemeente genomineerd die in aanmerking komt voor deze prijs. Het gaat om gemeenten
42
Jaaroverzicht 2011
die zich buitengewoon inzetten om vrijwilligerswerk in brede zin en vrijwilligerswerk in natuur en landschap mogelijk te maken. LBF had de gemeente Franekeradeel genomineerd; zij hebben op het landelijke symposium de Landschapsprijs in ontvangst mogen nemen. De gemeente Franekeradeel is namelijk hét voorbeeld van een gemeente die op alle fronten de dorpsgemeenschappen in de eigen gemeente stimuleert om eigen initiatieven te ontplooien. De gemeente is daarin duidelijk een voorloper. Belangrijke basis voor dit beleid vormen de dorpsvisies die door de Verenigingen Plaatselijk Belang in samenspraak met de gemeente en dorpsbewoners worden ontwikkeld. Voor de uitvoering van projecten uit de dorpsvisies heeft de gemeente het Dorpsvisiefonds ingesteld. In de vorige en huidige raadsperiode heeft de gemeenteraad hiervoor tot op heden 1,7 miljoen beschikbaar gesteld.
Projecten DYG
Doarpen yn’t Grien Zuidwest-FryslânInmiddels is het laatste van de vier dorpen opgestart die deelnemen aan dit project, te weten het dorp Bakhuizen in Gaasterland. Voor zowel Nijhuizum, Nijemirdum als Gaastmeer zijn groenplan-nen gemaakt en plantdagen georganiseerd. In Gaastmeer heeft de plantdag plaastgevonden in het najaar van 2010, in de beide andere dorpen in het voorjaar van 2011. De plantdag in Nijemirdum is gecombineerd met de jaarlijkse boomfeestdag waarbij het dorp is geselecteerd als provinciale accentlocatie. Als extra is er voor de plantende kinderen een kookworkshop met Reitse Spanninga georganiseerd. Het thema van de Boomfeestdag was namelijk ‘Bomen smaken naar meer’.Het voorjaar was erg droog, maar het plantsoen is door het goed opvolgen van de instructies wonderwel bijna allemaal aangeslagen.
Wyk- en Doarpsgrien Noordwest FryslânVoor Herbayum is ingezet op plannen m.b.t. herinrichting van het dorpsbos. De gemeente heeft toestemming verkregen om een deel van het bos te kappen en te dunnen. Samen met de dorps-bewoners is een herinrichtingsplan gemaakt wat in de winter is uitgevoerd. Een aannemer heeft het grondwerk uitgevoerd zoals het graven van een poel, het opwerpen van een klimheuvel en het aanleggen van schelpenpaden. De bewoners hebben hierbij geassisteerd en hebben geholpen bij het verwijderen van het gezaagde hout. In de gemeente Bolsward hebben de wijken Noord II en de Hollandiabuurt in een combinatie-project een groenplan gemaakt. Op gemeentegrond zijn bloembollen, bomen en hagen geplant. Binnen het inrichtingsbudget zijn een aantal bankjes geplaatst en is de jeu de boulebaan opgeknapt. De tweede wijk die meedoet binnen het project is de Binnenstad. Vanwege het combinatieproject was er nog ruimte voor één wijk. De gemeente heeft gekozen voor het Centrum van Bolsward, wat een aantal grote opgaven met zich meebrengt. De kansrijke plekken in het centrum van de stad hebben namelijk veelal een eeuwenoude historie die gekoesterd moet worden. In het geval van een groenproject zal de cultuurhistorie als basis moeten dienen voor de invulling hiervan. Niet alleen de bewonersgroep uit het centrum is belanghebbend, maar ook de ondernemers hebben er alle belang bij dat het centrum als prettige verblijfplek aangekleed wordt.Er is een Griencommissie gevormd en er zijn groenplannen gemaakt. Deze plannen zijn aan de wijkbewoners gepresenteerd. De plantdag is in het voorjaar van 2012.
Project Achlum oan’e Slach(te)In het verlengde van welbekende Doarpen yn’t Grien-projecten is er een dorpsproject Achlum opgestart dat met name gericht is op het opwaarderen van de omgeving van de Slachtedyk die door het dorp loopt. Onderdelen van het plan zijn o.a. de landschappelijke inpassing van het nieuwe bedrijventerreintje, herinrichting van het dorpsbos met aanleg van een dorpsboomgaard en deelname van particuliere erven langs de Slachtedyk. De werkzaamheden zijn na de diverse beno-digde vergunningen (i.v.m. beschermd dorpsgezicht) in het voorjaar voortvarend van start gegaan.
43
Jaaroverzicht 2011
Het dorpsbos is gedeeltelijk gekapt (populieren) t.b.v. inrichting van de dorpsboomgaard en het overige deel van het bos is gedeeltelijk afgezet teneinde de nodige variatie aan te brengen. De herin-richting van de omgeving van de kerk is eveneens van start gegaan en mede vanwege de feestelijk-heden rond Achmea op 28 mei jl. zijn alvorens de Lykfeart werd gegraven, het Tsjerketiltsje aange-legd en de terp aangevuld met de vrijgekomen aarde. De vele gasten, Bill Clinton incluis, hebben dan ook de verrichte werkzaamheden kunnen bewonderen.In november zijn alle werkzaamheden afgerond middels twee feestelijke werkdagen. Met de plaat-selijke basisschool is een dorpsboomgaard aangelegd ter plaatse van het gekapte populierenbos en op 26 november hebben zo’n 40 dorpsbewoners zich ingespannen om de leilindes in het dorp te planten, wat wonderwel op één dag gelukt is; een prachtige afsluiting van het project.
Landschap in Zicht MunnekeburenN.a.v. het LBN-project ‘Thuis in Groen’ is een methode ontwikkeld met de naam Landschap in Zicht. Het project is eerder opgezet om Landschapsbeheerstichtingen en Verenigingen Kleine Kernen (in Friesland Doarpswurk) handvaten te geven voor dorpsvisie-ontwikkeling. Het is meer-dere malen gebleken dat de methode zeer bruikbaar is. Onlangs (juni 2011) is er door Doarpswurk en LBF een sessie georganiseerd voor het Plaatselijk Belang van de dorpen Munnekeburen, Scher-penzeel en Spanga. In één middag hebben ca. 20 mensen uit deze dorpen een fietstocht gemaakt. Tijdens de fietstocht zijn alle kenmerken genoteerd die vervolgens over zogenaamde ‘landschapsla-gen’ zijn verdeeld. Per landschapslaag is vervolgens de essentie bepaald van wat er waargenomen is. In oktober zijn de resultaten aan het dorpsbelang gepresenteerd.
ProjectenHerstelenversterkenfase5WeststellingwerfenDeTikeBinnen de projecten in fase 5 Weststellingwerf en De Tike is een combinatie gemaakt tussen het herstel en versterken van het landschap en Doarpen yn’t Grien in de dorpen. In Oldetrijne-Sonnega, Nije- en Oldelamer en De Tike zijn in het najaar groenplannen samengesteld. De plantdagen worden in het voorjaar van 2012 georganiseerd.
Modder aan je broek
Kinderen hebben een plek nodig waar ze op speelse wijze leren en ont-dekken en waar ze zich kunnen ontplooien. Een uitdagende omgeving met aantrekkelijke spelaanleidingen daagt kinderen uit om hun grenzen te verleggen. De achterliggende gedachte is dat daadoor hun gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen toeneemt. Door het realiseren van een natuurlijke speelplek wil Landschapsbeheer Friesland het landschap bij de kinderen brengen.
Modder aan je broek is een landelijk project van Landschapsbeheer Nederland. In het project zijn zes nieuwe natuurlijke speelplekken gerealiseerd waarvan één in de wijk Wielenpôlle te Leeuwarden. Samen met een groep bewoners (ouders en kinderen) en Buitenkans is een ontwerp voor de natuurlijke speelplek gemaakt. Op basis van dit ontwerp heeft de gemeente een bestek gemaakt en de werkzaamheden uitbesteed aan een aannemer. De werkzaamheden worden in 2012 afgerond waarna het project wordt overgedragen aan gemeente Leeuwarden.
44
Jaaroverzicht 2011
2.2.5 Financieringslijn
KaderCentraal in het rijksbeleid staat naast overheidfinanciering ook financiering vanuit private bron-nen. Het ministerie van LNV zei daarover: “Onderdeel van de landelijke zorg voor het landschap is het komen tot een adequate financieringslijn voor beheer en onderhoud en ontwikkelen van het Nederlands landschap. Iedereen geniet van een mooi landschap. Het kabinet wil de financiering van het landschap verduurzamen en meer private middelen aantrekken. De kosten voor het ontwik-kelen en onderhouden van het landschap komen niet altijd terecht bij degenen die daar baat bij hebben. Veel agrariërs onderhouden het unieke landschap met liefde, maar door schaalvergroting dreigen kenmerkende en waardevolle landschapselementen, zoals heggen, kerkenpaden en hout-wallen onrendabel te worden. Er wordt onderzocht of door landschapsfondsen het landschap duurzaam kan worden onder-steund.
Provincies (IPO) hebben in 2010 samen met het rijk de kosten van landschapsbeheer door KPMG laten berekenen. Voor de meest bijzondere landschappen (ca 50% van heel Nederland) is de eerste decennia ca 400 miljoen per jaar nodig om herstel en onderhoud te kunnen garanderen. Geconclu-deerd wordt dat naast de overheid ook private partijen nodig zijn om hieraan bij te dragen.
In het kader van Moai Fryslân is in de provincie een begin gemaakt met het oprichten van gebieds-fondsen. Voor het (kansrijke) gebied Oranjewoud - Katlijk wordt via een pilot ervaring opgedaan in het opzetten van een dergelijk fonds, inclusief de werving van private geldstromen. De Stichting die dit op gaat pakken is eind 2010 opgericht. Hiermee wordt voor 28 jaar aanleg, herstel en beheer van het landschap geborgd, waardoor boeren en andere landschapsbeheerders langjarige betrouwbare afspraken kunnen maken. Na deze ervaring zal voor Zuidoost-Fryslân een verkenning plaatsvinden waarna het plaatje voor heel de provincie gemaakt kan worden.
Gebiedsfonds Oranjewoud-KatlijkVoor het oprichten van een landschapsfonds in Oranjewoud-Katlijk heeft de gemeente Heeren-veen een pilot-project opgestart. De definitieve besluitvorming over het beschikbaar stellen van de publieke middelen voor het vullen van 75% van het fonds (totale omvang van het fonds is 2,4 miljoen waarvan 75 % publieke middelen) heeft in december 2010 plaats gevonden bij provincie en gemeente Heerenveen. Het fonds heeft een bestuur bestaande uit Bertus Mulder (voorzitter), Meine Scheweer (oud wethouder gemeente Heerenveen), Jacob Drost, Jan Claus en Jeen Nijboer (Rabobank). Behalve de voorzitter woont iedereen in het gebied.ANV Grien Brongergea wordt het gezicht van het fonds naar de streek middels een gebieds-makelaar.Landschapsbeheer Friesland draagt zorg voor inhoudelijke ondersteuning, maakt beheerplannen groene diensten en verzorgt de administratie. Bovendien heeft het stichtingsbestuur Landschapsbe-heer Friesland gevraagd de financiële administratie te behartigen.In 2011 is door het fondsbestuur gewerkt aan het werven van private middelen en de organisatie van het werk. Het werven van private middelen blijkt niet eenvoudig. Zelfs in een kansrijk gebied als Heerenveen. Het fonds mag alleen publiek geld aanwenden wanneer er ook private middelen in het fonds worden gestort ( verhouding 1 euro privaat op 6 euro publiek) De Rabobank heeft in oktober 20.000 euro bijgedragen in het fonds zodat er gestart kan worden met de werving en het afsluiten van beheer en onderhoudscontracten.Landschapsbeheer Friesland heeft in 2011 het fondsbestuur ondersteund en samen met de ANV Grien Brongergea gewerkt aan het opzetten van de uitvoeringsorganisatie en het opleiden van de gebiedsmakelaar.
45
Jaaroverzicht 2011
WaddenfondsHet Waddenfonds is overgedragen aan de drie Wadden-provincies. De bedoeling is om tot een programmering te komen. Er worden vier lijnen onderscheiden. Een van deze lijnen is ‘Erfgoed, cultuurhistorie, landschap en recreatie en toerisme’. Landschapsbeheer Friesland heeft met name in deze lijn bijgedragen aan de discussie en mogelijke ontwikkelingen.
Ontwikkeling andere financieringsvormen, fondsen voor specifieke landschapselementen, sponsoring
Maatschappelijk betrokken ondernemenO.a. in het kader van het landelijke project ‘Natuur in bedrijf ’ is er een opzet gemaakt om de samenwerking te onderzoeken met organisatie-/bedrijfs-adviseurs en –trainers. De verwachting is namelijk dat Landschapsbeheer aanvullend kan zijn op bestaande producten die deze bedrijfstak levert aan bedrijven en organisaties. Zo kan Landschapsbeheer bijvoorbeeld teambuil-ding in het landschap verzorgen, maar men kan ook denken aan trainingen op bijzondere locaties in het landschap waar men van het landschap of de natuur kan leren. De verdere ontwikkeling zal plaatsvinden in samenspraak met een aantal ‘trainers’ en zal in 2012 verder zijn beslag krijgen. In eerste instantie wordt er gedacht aan een eenvoudig verdienmodel, maar tegelijker-tijd wordt ook nagedacht of er volgens deze aanpak een mogelijkheid bestaat om een bedrijvennetwerk op te bouwen.
NFW: Pilot Energie uit houtHet onderhoud van de vele kilometers elzensingels en houtwallen in de NFW resulteert in een grote hoeveelheid tak en stamhout. Inzet is dit hout tot waarde te brengen om zo en bijdrage te leveren aan de kosten van landschapsonderhoud. Binnen een pilotproject zijn de handen ineengeslagen door een aantal partijen om de vermarkting van deze biomassa te onderzoeken. Projecten LTO Noord, de vereniging Noardlike Fryske Wâlden, Ufkes Greentec en Landschapsbeheer Friesland vormden een consortium en werken nauw samen binnen de pilot waarbij een praktijkproef wordt uitgevoerd en de haalbaarheid van vermarkting in een businessplan wordt neergelegd. De praktijk-proef moet inzicht bieden in de technische aspecten en kosten die verbonden zijn van de “oogst” tot en met de afzet van producten (stamhout, houtpellets etc.)Met het businessplan wordt een plan ontwikkeld m.b.t een aanpak voor het vermarkten van bio-massa ten behoeve van het gehele gebied van de NFW met de daaraan verbonden organisatorische aspecten.
HoutverbrandingsinstallatieBeetsterzwaagDe agrarische natuurvereniging ‘Alde Delte’ in de gemeente Opsterland heeft voor het organiseren en op gang brengen van een houtstroom (natte snippers) naar de houtverbrandingsinstallatie in Beetsterzwaag de stichting BOOM opgericht.De statutaire doelen van deze stichting BOOM zijn:• hetopwaarderen,in-enverkopenvanorganischmateriaal• hetontwikkelenvankap-ensnoeiplannen• overlegenbemiddelingmetoverheden,particulierenengrondeigenaren• decoördinatievanloonwerkvoorlandschapsonderhoud.
De landschapsconsulent ZO Fryslân (Arthur Scheper) heeft in samenwerking met de gemeente Opsterland het initiatief genomen tot het ontwikkelen van een projectvoorstel om te komen tot een beheer- en businessplan voor de stichting BOOM. Aequator Groen en Ruimte neemt het onderdeel
46
Jaaroverzicht 2011
businessplan voor zijn rekening en Landschapsbeheer Friesland gaat het beheerplan ontwikkelen. Het geheel wordt begeleid door een werkgroep waarin de provincie, gemeente Opsterland, 2 bestuurleden van stichting BOOM, de landschapsconsulent ZO Fryslân, Aequator en LBF zitting hebben.De werkzaamheden om te komen tot een beheer- en businessplan en het bijbehorende overleg vorderen gestaag. Naar verwachting wordt het beheer- en businessplan in het voorjaar van 2012 afgerond.
Inzet reintegratie, langdurig werklozen, delinquentenIn 2011 had LBF met diverse gemeenten contact mbt het opzetten van projecten met re-integratie-gelden, volgens het model ‘Groen werkt’. Met 3 gemeenten (Opsterland, Smallingerland en Donge-radeel) zijn vaste afspraken gemaakt. Daarnaast zijn diverse projecten uitgevoerd met taakgestraften (via Raad kinderbescherming en Justitie).Met een gemiddelde bezetting van 13-14 personen per week (4 dagen) is veel werk verzet in natuur en landschap. Diverse uitvoeringsprojecten, waar LBF de projectleiding had, projecten bij particu-lieren (bijv. op erven), veel additionele werken in bos en natuurterrein en/of in samenwerking met gemeenten, Wetterskip etc.Belangrijke ondersteunende taken zijn m.n. uitgevoerd bij het vrijwilligerswerk, educatieprojecten en bij projecten Doarpen yn ’t Grien (voorwerk, begeleiding plantdagen en afrondende werkzaam-heden).Gezien de veranderingen op de sociale markt is getracht hierop in te spelen, gezocht werd en wordt naar andere financieringsvormen om de de re-integranten te begeleiden. Zie verder par. 1.6.
2.2.6 Verbinden soort en landschap
KaderSoortenbeleid neemt een eigen plaats in binnen behoud, beheer en ontwikkeling van de natuur in Nederland. Bedreigde dier- en plantensoorten en hun leefgebied worden beschermd door Europese en nationale wetten, regelgeving en procedures. Actieve soortenbescherming is een aanvulling op het hoofdspoor van behoud en ontwikkeling van biodiversiteit op grond van de gebiedsbescher-ming via de Ecologische Hoofdstructuur en de Natuurbeschermingswet (Natura2000 gebieden).
Provincies zijn verantwoordelijk voor het actieve soortenbeleid. Doel van het actieve soortenbeleid is de leefgebieden van in Fryslân bedreigde planten- en diersoorten te verbeteren. Dit beleid is uitgewerkt in het provinciale Werkplan Soortenbeleid 2006-2013 dat is vastgesteld op 29 november 2005. Dit plan vormt de basis voor projectsubsidies voor maatregelen ter bescherming en uitbrei-ding van bedreigde soorten. In een later stadium is het soortenbeleid verbreed tot de zogenaamde leefgebieden benadering. Dat wil zeggen maatregelen ter verbetering van de leefomstandigheden van bedreigde soorten, rekening houdend met de verschillende eisen die de diverse soorten stellen aan hun omgeving. De maatregelen moeten er toe leiden dat de populaties zo vitaal worden dat bescherming van individuen van een soort van minder belang wordt. De samenwerking van Landschapsbeheer Friesland met de Provinsje Fryslân heeft de afgelopen jaren meer vorm gekregen door het ontwikkelen van specifieke projecten voor leefgebieden en biotoopverbetering op particuliere terreinen, zowel binnen als buiten de EHS. Soms ook in combinatie met ecologische verbindingzones. Er zijn meerdere projecten opgezet die de gehele ILG-periode doorlopen.
47
Jaaroverzicht 2011
Adder, Ringslang en SteenuilDoorlopende projecten voor biotoopverbetering van de provinciale aandachtsoorten adder, ring-slang en steenuil werden in 2011 gecontinueerd. Daarbij werden verschillende vrijwilligersgroepen betrokken en ondersteund.
LeefgebiedenbenaderingAdder/HeideherstelVersnippering en verbossing bedreigt de “levensgemeenschap heide”. Landschapsbeheer Friesland is, in samenspraak met de provincie, de ontwikkeling gestart van een heideherstelproject in het kader van de leefgebiedenbenadering. In samenwerking met particulieren en terreinbeherende or-ganisaties is voor een aantal terreinen in Zuidoost Fryslân een plan van aanpak ontwikkeld waarbij de Adder als gidssoort is genomen. In totaal voorziet het plan in het herstel van 18 hectare heide. De provincie heeft het plan goedgekeurd en alle gevraagde financiën beschikbaar gesteld. In 2011 is gestart met de uitvoering van het Alpherveld (particulier eigendom) onder Beetsterzwaag.
Leefgebiedenbenadering KamsalamaderIn de omgeving van Wolvega is dit voorjaar een nieuwe populatie Kamsalamanders gevonden. De ontdekking van enkele verkeersslachtoffers was als eerste aanleiding om een aantal provisorische maatregelen te nemen. Daarna is overleg opgestart met Provincie, gemeente en SBB om te bepalen hoe hier verder mee om te gaan. Besloten is initiatief te nemen om voor het gebied, dat deels in eigendom is van SBB en daarnaast ook van veel particulieren, een leefgebiedherstelbenadering uit te werken, waarbij zowel particulieren als ook gemeente en SBB nauw betrokken zijn. Landschaps-beheer Friesland neemt daarbij het voortouw en heeft in 2011 een voorstel uitgewerkt.
Meldpunt vleermuizen en martersSamen met de Provinsje Fryslân is ingezet op een bij Landschapsbeheer Friesland onder te brengen meldpunt Vleermuizen en Marters. Veel particulieren hebben te maken met vleermuizen, om-dat een aantal soorten hun kolonies in huizen vestigt en daardoor overlast kan veroorzaken. Ook Steenmarters vestigen zich steeds meer in huizen. Deze verblijfplaatsen en/of kolonies kunnen niet zomaar worden verwijderd, want de dieren zijn beschermd. Het is daarom belangrijk, zeker waar het gaat om overlast bij particulieren, om deskundigen in te schakelen bij het afhandelen van de klachten, en waar mogelijk, het oplossen van de problemen.
Het meldpunt Vleermuizen en marters is in 2009 succesvol gelanceerd en in 2010 en 2011 voort-gezet. Jaarlijks komen er ongeveer 150 klachten bij het meldpunt binnen waaronder een groot per-centage Steenmarters (frysk; Stienmurd). We zijn in staat mensen goed te adviseren en daarmee te helpen. Steenmarters veroorzaken erg veel overlast voortkomend uit hun voorliefde voor een warm plekje dicht bij mensen.Het meldpunt blijkt goed te vinden door o.a. een informatieve website en goede publiciteit. Ook van buiten de provincie wordt regelmatig gebeld, hoewel dat niet direct de bedoeling is.
HeikikkerIn 2011 is een projectvoorstel voorbereid dat voorziet in biotoopverbetering van de Heikikker op een aantal locaties in ZO Fryslân.
ZoogdieratlasDe Zoogdiervereniging vervaardigt in de periode 2009-2011 Zoogdieratlas.nl. Dit is een via internet toegankelijke verspreidingsatlas, waarbij online waarnemingen ingevoerd worden en vervolgens direct op kaart zichtbaar zijn. Voor de inhoudelijke begeleiding is een projectgroep actief bestaande uit (zoogdier)deskundigen uit de verschillende partnerorganisaties (IFG, provincie en LBF).Eind 2011 werd dit project afgerond. De resultaten zijn online in te zien en begin 2012 wordt het resultaat gerapporteerd en gepresenteerd.
48
Jaaroverzicht 2011
3. Beheer en organisatie uitvoerings- mogelijkheden
Afhankelijk van de vraagstelling, behoeften en wensen van betrokkenen, de doelstellingen, de haal-baarheid en mogelijkheden wordt bij de uitvoering van een project de meest geschikte oplossings-richting gezocht. Tevens wordt bekeken wat de meest geschikte uitvoeringsmogelijkheid is.Uitgangspunt bij de uitvoering is om op basis van de beoogde projectdoelstelling een kwalitatief zo goed mogelijk resultaat te behalen. De gekozen werkvorm is dus ondergeschikt aan het resultaat.
Bij de uitvoering van projecten heeft Landschapsbeheer Friesland in 2011 voor verschillende werk-vormen gekozen. We noemen:
• uitbestedingaanloonwerkersenbedrijven.• inzetmetbehulpvanre-integratievanwerkzoekenden,samenmetgemeentenenre-integratie- bedrijven in leerwerktrajecten.• uitvoeringdoorvrijwilligers.• inzetvanmensenbinnenstageprogramma’senwerkervaringsplaatsen.• samenwerkingmetjustitietenbehoevevandeinzetvantaakgestraftedelinquenten.• kwaliteitszorgbijuitvoeringnatuur-enlandschapsbeheerdooragrariërs.• inzetvandeeigenuitvoeringsdienst.• ondersteuneninitiatievenvanparticulieren,waarbijparticulierenzelfuitvoeren.• samenwerkingmetdorpsbelangen.• samenwerkingenafstemmingvrijwilligerswerkmetnatuurorganisaties.
3.1 Integratie en samenwerking in uitvoering
De verschillende werkvormen staan niet los van elkaar. Vaak is sprake van onderlinge samen-werking, het in aanvulling op elkaar werken, of juist door afwisseling en samenwerking de doel-stellingen binnen een project en tussen groepen naar een hoger niveau tillen. Zogenaamde integratie van uitvoeringsmogelijkheden.
Intern wordt vooral gekeken naar afstemming en ondersteuning van vrijwilligerswerk door de uitvoeringsdienst, integratie van re-integranten en mensen in loondienst. Extern wordt vooral naar mogelijkheden gezocht van uitbesteding aan en samenwerking met bedrijven, werkvoorziening-schappen en aannemers. Landschapsbeheer blijft bij uitbesteding de kwaliteit van het project bewaken of neemt de directievoering op zich.
Inhuren van derden behoort tot de mogelijkheden. Kwaliteitsbewaking en overdracht van kennis en vaardigheden zijn belangrijke taken van onze uitvoeringsdienst. Een integratie heeft alleen maar succes als deze twee belangrijke punten goed worden overgedragen.
49
Jaaroverzicht 2011
De eigen uitvoeringsdienst (verdeeld over 2 a 3 ploegen met re-integranten en andere regelingen) draaide in 2011 10.080 manuren. De dienst was sinds 2010 volledig omgebouwd naar het begelei-den, sturen en ondersteunen van andere werkvormen. Met 7 gemeenten zijn vergaande contacten opgebouwd om met re-integratiegelden projecten ‘Groen werkt’ op te zetten, hetgeen in 2011 geleid heeft tot vaste afspraken met 3 gemeenten (Opsterland, Smallingerland en Dongeradeel) en 1 in ontwikkeling. Met de Raad van de kinderbescherming en Justitie zijn projecten met taakgestraften uitgevoerd.Als gevolg van veranderingen op de sociale markt en de nieuwe Wet ‘werken naar vermogen’ is in 2011 tijd gestoken in het inspelen hierop, het zoeken naar andere financieringsvormen. De landschapsverzorgers van de uitvoeringsdienst zijn ingezet op projecten waarin specialistische kennis en een voorbeeldfunctie verlangd worden. Een nadere vertaling naar landschapselementen binnen de diverse activiteiten van de uitvoeringsdienst en de scholingsprojecten in het kader van re-integratie, deels geïntegreerd met andere werkvormen, is weergegeven in tabel 1 (kwantitatieve verdeling landschapselementen).
3.2 Uitvoering door eigenaar of grondgebruiker
De ontwikkelingen van de laatste jaren geven aan dat landschapsonderhoud steeds meer opge-pakt wordt door de eigenaar/gebruiker van landschapselementen. Dit zien we vooral bij thema’s als agrarisch natuur- en landschapsbeheer en plattelandsvernieuwing (zie ook tabel 1: advisering particulieren).
Landschapsbeheer Friesland heeft in 2011 het nodige gedaan aan:
• adviseringenvoorlichting.• ondersteuningbijplanvoorbereidingensubsidieaanvragen.• ondersteuningopfinancieelgebied,bijvoorbeeldhulpbijaanvragenProgramma Beheersovereenkomsten en projectsubsidies op basis van provinciale en rijksregelingen.• kwaliteitsbewakingen–verbeteringbijdeuitvoering.• technischeondersteuningenbegeleidingvandeuitvoering.• hetbeschikbaarstellenvangereedschap.• hetorganiserenvancursussen(zieooktabel4).
3.3 Vrijwilligers en scholen
TendensenDe tendens in Fryslân is dat inwoners meer betrokken willen worden bij de inrichting en het beheer van de eigen omgeving. Landschapsbeheer Friesland speelt hierop in met projecten die deze tendens ondersteunen. De wens van overheden om burgers meer te laten participeren in lokale planvorming vertaalt zich in Fryslân in een sterk gebieds-gerichte aanpak. In vijf plattelandsregio’s worden door burgers projecten ontwikkeld om de kwaliteit van de eigen leefomgeving te verhogen. Door een goede samenwerking met de projectenbureaus in deze regio’s zet Landschaps-beheer Friesland veel wensen en initiatieven uit de bevolking om in concrete projecten.
50
Jaaroverzicht 2011
Naast het ontwikkelen en uitvoeren van projecten raakt het structurele vrijwilligerswerk in natuur en landschap hoe langer hoe meer ingebed in de Friese samenleving. De landelijke natuurwerkdag trekt veel vrijwilligers en publiciteit. En ook de hoogstambrigade is inmiddels een bekend feno-meen. Dat veel eendenkooien en heideterreintjes door vrijwilligers worden onderhouden, wordt inmiddels als vanzelfsprekend gezien. Kortom, het vrijwilligerswerk heeft een onmisbare plaats in de Friese samenleving en het Friese landschap.
De politiek onderkent dat de maatschappij niet zonder vrijwilligerswerk kan functioneren en ziet het als haar taak om de vrijwillige inzet ook in de toekomst te bestendigen. Dit zien we terug in de invoering van maatschappelijke stages in het voortgezet onderwijs die in 2011 verplicht zijn gewor-den. Het is de bedoeling dat er binnen enkele jaren een structureel aanbod van jaarlijks 500 groene maatschappelijke stageplekken wordt gerealiseerd.
Door de bijna overal toenemende werkdruk, zoeken mensen naar een vrijetijdsbesteding die de stress wegneemt. Dat verklaart waarschijnlijk waarom Landschapsbeheer Friesland geen hinder on-dervindt van een teruglopend aantal vrijwilligers waar andere sectoren over klagen. Wel signaleren we een verschuiving van het structurele vaste vrijwilligerswerk naar het meer flexibele, eenmalige en/of projectgebonden vrijwilligerswerk.
StabilisatieOok in 2011 besteedden vele vrijwilligers en scholieren hun vrije tijd in en aan het landschap. De uitgevoerde werkzaamheden droegen in belangrijke mate bij aan het onderhoud van natuur- en landschapselementen. Bovendien zorgde de vrijwillige inzet voor (meer) betrokkenheid en draag-vlak.In2011besteeddenscholierenenvrijwilligers,ondercoördinatievanLandschapsbeheerFriesland, 24.251 uur aan het werken in en aan het landschap. Na een even gestage als sterke groei in de afgelopen tien jaar, lijkt er nu sprake van enige stabilisatie. Tabel 4 geeft een overzicht van alle vrijwilligersactiviteiten. De tabellen 2a, 2b, 2c en tabel 3 laten de kwantitatieve gegevens van werk-dagen, vrijwilligers en scholieren zien alsmede het totaal aantal uren dat gewerkt is.
De mensen die structureel vrijwilligerswerk doen blijven enthousiast door plezier in het werk en de gezelligheid in de groep. Landschapsbeheer Friesland probeert de voorwaarden zo gunstig mogelijk te maken. Het vrijwilligerswerk is echter wel aan verandering onderhevig. Vrijwilligers willen zich tegenwoordig niet meer voor een lange tijd binden aan één en dezelfde organisatie. Landschaps-beheer Friesland zet daarom steeds meer in op korte, gerichte acties.
MethodiekDoor rekening te houden met het maatschappelijke krachtenveld kan Landschapsbeheer Friesland inspelen op de kansen die zich voordoen. De afgelopen jaren is er een duidelijke methodiek ontstaan, bestaande uit een themagerichte, een groepsgerichte en een projectgerichte aanpak.
• Themagericht Het formeren van vrijwilligersgroepen rondom thema’s die geïnteresseerden bindt, zoals eendenkooien, fruitbomen, dorpsbossen en stinzenflora.
• Groepsgericht Korte, gerichte acties waarbij groepen het uitgangspunt zijn, zoals het organiseren van cursussen of werkdagen voor scholen, bedrijven en dorpsbelangen.
• Projectgericht Werkwijze waarbij Landschapsbeheer Friesland werkt als katalysator voor bottom-up-ideëen uit de samenleving.
51
Jaaroverzicht 2011
Soorten vrijwilligersLandschapsbeheer Friesland trekt verschillende vrijwilligers. Variërend van vaste en gelegenheids-vrijwilligers tot scholieren en mensen die uit gezondheidsoverwegingen aan de slag gaan in de natuur.
• WeekendvrijwilligersWe onderscheiden vaste weekendvrijwilligers en gelegenheidsvrijwilligers. De vaste weekendvrijwilligers bestaan meestal uit groepen mensen, verenigd in een organisatie of vereniging, die tijdens het werkseizoen een of meerdere zaterdagen landschapsonderhoud uit-voeren. Denk aan IVN-afdelingen, Landschaps- en/of soortbeschermingsclubs, groencommissies dorpsbosjes en hoogstambrigades.
De gelegenheidsvrijwilligers bestaan meestal uit groepen die één keer per werkseizoen een werk-dag of kamp organiseren. We noemen enkele voorbeelden uit eigen praktijk:
• VerenigingenPlaatselijkBelangdieinhetkadervanhetprojectDoarpenyn’tGrienenkele werkdagen met vrijwilligers uit het dorp het dorp letterlijk in het groen zetten. • Praktijkdagenvoor(oud)cursistendieviaLandschapsbeheerFrieslanddecursuserfbeplanting of de cursus hoogstamvruchtbomen volgen of hebben gevolgd. • Bedrijvendiedepersoneelsdageninvullenmeteendagdeelwerkenindenatuur.• DeANWB-vrijbuiten(voorheenANWB-landgoedkamp).
• DoordeweeksevrijwilligersDeze groepen bestaan uit mensen die graag in de natuur aan het werk zijn en daar op doorde-weekse dagen tijd voor hebben. Zij zijn het gehele seizoen gemiddeld een dag per week actief in het landschapsbeheer. We noemen enkele voorbeelden uit eigen praktijk.
ZorginstellingenVergelijkbaar van opzet, maar met een iets andere doelstelling, wordt er samengewerkt met de zorgboerderij Gaegelpolle. In beide gevallen gaat het om een nuttige dagbesteding van cliënten die op geestelijke zorgverlening zijn aangewezen. Deze groep van vijf mensen werkt op de natuur-terreintjes in Zuidoost Fryslân, hun werkdagen variëren per week. ScholenHet belang van natuur- en landschapsbeheer wordt op een leerzame wijze onder de aandacht ge-bracht van de hoogste groepen van de basisscholen. In het kader van het project Natuur in de eigen omgeving waren 75 basisscholen (bijna 1859 leerlingen) actief in de natuur. De NME-steunpunten die aan het project meewerkten zijn:
• DeNaturij(Smallingerland/Opsterland) • DeOanset(Skarsterlân) • MarenKlif(Lemsterland,Gaasterland-Sleat,Nijefurd) • NMEAchtkarspelen(Achtkarspelen) • DeKlyster(Dongeradeel,Dantumadeel,Kollumerland)
• groep Leeuwarden (8 personen) maandag eendenkooi Gytsjerk, Lytse Geast, Kobbekooi.• groep Heerenveen (6 personen) woensdag natuurterreintjes gemeente Heerenveen.• groep Stellingwerven (7 personen) dinsdag natuurterreintjes Stellingwerven• groep Anjum (4 personen) donderdag eendenkooien Anjum en omgeving• groep Opsterland/Smallingerland (9 personen) donderdag natuurterreintjes Zuidoost-Fryslân
52
Jaaroverzicht 2011
4. Prestatieoverzicht
Ter verantwoording van de producttaken is in bijgevoegde tabel een overzicht van de resultaten van 2011 geleverd. De beschrijving van de prestaties is ingedeeld in 6 lijnen in het landschapsbeleid en sluit aan bij de nieuwe werkwijze van Landschapsbeheer Friesland. Dit op basis van het in 2011 ver-schenen Beleidskader Landschapsbeheer Friesland, dat in nauwe samenwerking met de Provinsje Fryslân is opgesteld (zie par. 2.1)
Vanuit de 6 lijnen in landschapsbeleid (hoofdstuk 2.2.) zijn de producttaken geanalyseerd en de activiteiten beschreven. De prestaties, zoals aangegeven in het activiteitenprogramma 2011, zijn nagelopen. Hiervan is in het schema de status aangegeven (kolom gerealiseerd: ja, nee, deels). Tevens zijn in de kolom Tijdsbesteding de benodigde uren aangegeven (begroot/besteed). In de kolom Toelichting is waar nodig een toelichting of verklaring genoteerd.
Het Activiteitenprogramma 2011 is samengesteld in september-oktober 2010. Dit betekent dat zich in de loop van het najaar 2010 en gedurende 2011 velerlei ontwikkelingen hebben voorgedaan, die niet voorzien waren. Zowel ontwikkelingen t.a.v. geformuleerde taken als ook nieuwe ontwikkelin-gen. Dit verklaart ook enige extra taken, aangegeven als Extra.
In paragraaf 4.2 is een overzicht van de totale tijdsbesteding van de producttaken opgenomen. Hierin zijn de begrote en bestede uren naast elkaar gezet.
Paragraaf 4.3 geeft een korte toelichting op de verschuivingen, wijzigingen en ontwikkelingen binnen de diverse lijnen in het landschapsbeleid t.o.v. de beoogde activiteiten (Activiteiten-programma 2011).
53
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
n
onderz
oek v
oor
het
in b
eeld
bre
ng
en v
an d
e
landschappelij
ke b
ete
kenis
van
ruilv
erk
avelin
gsbosje
s m
bt
ontw
erp
, beheer,
gebru
ik e
n n
atu
urw
aard
en
onderz
oeksopzet
(gere
ed in 2
010),
rapport
ag
e k
walit
eit r
uilv
erk
avelin
gsbosje
s
in F
riesla
nd
X
240
82
Verk
ennin
g g
edaan n
aar
beschik
baarh
eid
geg
evens.
Onderz
oeksopzet
op b
asis
van v
erk
ennin
g b
ijgeste
ld.
inzic
ht
verk
rijg
en in d
e
bete
kenis
, het
onderh
oud e
n h
et
beheer
van
cultuurh
isto
rische
ele
mente
n d
ie b
epale
nd
zijn
in h
et
Friese
landschap
in o
verleg
met
de p
rovin
cie
inventa
risaties
uitvoere
n v
an c
ultuurh
isto
rische
landschappelij
ke e
lem
ente
n (
CH
K)
en h
et
op
basis
daarv
an o
ntw
ikkele
n v
an p
roje
cte
n
inzic
ht
in b
ete
kenis
, beheer
en o
nderh
oud
van e
en b
epaald
cultuurh
isto
risch
ele
mente
n e
n p
roje
cto
ntw
ikkelin
g.
Post
240u +
PM
X
240
549
opzet
pro
ject
'Terp
en-
en w
ierd
enla
ndschap in o
ntw
ikkelin
g' i
sm
pro
v F
r,
pro
v.
Gr,
RC
E,
RU
G,
LB
G,
Pla
ttelâ
nspro
jekte
n,
enz.
Voorb
ere
idin
g W
addenfo
ndsaanvra
ag
. B
reed d
raag
vla
kontw
ikkeld
mbv
maatp
akbije
enkom
st
opzet
pro
ject
'Landschapsbio
gra
fie T
ers
chelli
ng
' ism
Schyl
ge m
ym
Lants
e e
n
RU
G'
Opzet
pro
ject
"Erf
goed W
OII
, fa
se 2
het
vaste
land' O
ntw
ikkele
n
dra
ag
vla
k.
Op v
erz
oek v
an P
latt
elâ
nspro
jekte
n N
oord
West.
Opzet
pro
ject
eendenkooie
n W
addenfo
nds ,
(w
.o.
inventa
risatie
onderh
oudsto
esta
nd)
Overleg
over
eig
endom
inventa
risatieg
eg
evens V
laskam
ppro
ject
(mog
elij
kheden v
oor
Cultuurh
isto
rische K
aart
)
beg
rip k
weken v
oor
cultuurh
isto
rische e
n
landschappelij
ke
waard
en
org
anis
ere
n v
an lezin
gen o
ver
cultuurh
isto
rische w
aard
en in d
e p
rovin
cie
,
bijv
. erv
en,
dorp
sontw
ikkelin
g,
ontw
ikkelin
g
landschapsty
pen
1x/6
maanden e
en lezin
g (
tota
al 2)
X
20
31
Deeln
am
e a
an p
roje
ctg
roep 'J
aar
His
torische B
uitenpla
ats
'
Lid
werk
gro
ep H
isto
rische b
uitenpla
ats
en L
BN
Lezin
g T
h.
Spek R
UG
landschap T
ers
chelli
ng
Ad
.1b
. B
ijdra
gen a
an
uitdra
gen p
roduct
bij
bre
der
publie
k e
n
gebru
ikers
Werk
boek 'G
ruts
k'
hoofd
uitg
ang
spunt
van
alle
handele
n
Uitdra
gen inhoud 'G
ruts
k'
naar
bew
oners
Fry
slâ
n m
iddels
koppelin
g a
an o
ntw
ikkelin
g
dorp
svis
ies
In 4
dorp
en 'G
ruts
k' t
oepassen o
p
dorp
svis
ieontw
ikkelin
g v
oor
zg
n
modeld
orp
en (
bijv
. 1 p
er
landschapsty
pe)
X
50
Gru
tsk n
og
nie
t vers
chenen,
in p
laats
daarv
an w
el g
edachte
goed
getr
acht
toe t
e p
assen in d
ivers
e d
orp
en.
Uitdra
gen inhoud 'G
ruts
k' a
an b
rede p
ublie
k
en g
ebru
ikers
Ontw
ikkelin
g 2
pilo
tpro
jecte
n in d
orp
en
o.b
.v.
uitg
ang
spunte
n 'G
ruts
k'
X
Pro
jecto
ntw
ikkelin
g D
oarp
yn't
Grien N
es-A
kkru
m-o
ost
en
om
gevin
gspro
ject
Old
eberk
oop.
Ex
tra
Bele
idskader
LB
F
o.b
.v.
Ag
enda
Landschap
O.b
.v.
Ag
enda
Landschap u
itw
erk
ing
geven a
an
Bele
idskader,
en
uitvoere
n
In o
verleg
met
pro
vin
cie
nadere
uitw
erk
ing
geven a
an p
roductt
aken in h
et
Bele
idskader.
Ontw
ikkelin
g b
rochure
.
Nader
concre
tisere
n p
roductt
aken in
Pro
ductp
lan.
Pre
senta
tie B
ele
idskader
en
Ag
enda L
andschap in F
riesla
nd,
m.b
.v.
bro
chure
. I.
s.m
. pro
vin
cie
X
161
Pro
ductp
lan n
ader
gedefinie
erd
en u
itg
ew
erk
t in
pro
ductt
aken.
Sam
enste
lling
bro
chure
Landschapsbeheer
Friesla
nd:
Win
st
voor
Landschap;
pre
senta
tie i.s
.m.
Pro
vin
cie
tijd
ens o
ple
vering
pro
ject
Hers
tel
landschapsele
mente
n H
erinrichting
Jis
trum
. C
om
munic
atie m
et
div
ers
e
part
ners
adhv s
am
eng
este
lde b
rochure
.
Ex
tra
Grien M
anifest
A.g
.v.
bezuin
igin
gen
meedenken in n
ieuw
te
vorm
en b
ele
id N
atu
ur
&
Landschap
Gezam
enlij
k m
et
part
ners
PC
LG
bijd
rag
en
levere
n v
anuit L
andschap a
an o
pste
llen
Grien M
anifest
Div
ers
e b
ijeenkom
ste
n,
form
ule
ren
landschapsdoele
n,
bere
kenen g
evolg
en
bezuin
igin
gen e
n a
dvis
ere
n v
anuit
landschap
X
97
Bijd
rag
e landschap in n
otitie v
orm
geg
even,
aang
ele
verd
voor
Manifest.
Grien m
anifest
gepre
sente
erd
in S
tate
n.
Be
leid
s-
lijn
Ac
tivit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
Rom
te' u
itg
ang
spunt
van h
andele
n
Be
leid
s-
lijn
4.1
. P
res
tati
eo
ve
rzic
ht
20
11
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
rom
te g
ebru
iken a
ls
vert
rekpunt
voor
advis
ering
en
uitvoering
pla
nnen.
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
van 'G
ruts
k o
p 'e
Rom
te' b
ij betr
okken
pro
vin
cia
le,
gem
eente
lijke a
mbte
nare
n e
n
overig
e b
etr
okkenen (
bijv
. W
ett
ers
kip
,
DLG
). I
n e
ert
e insta
ntie a
ccent
op d
e
nationale
landschappen
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
k
X
werk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
Gedachte
goed r
eeds t
oeg
epast
bij
div
ers
e p
rovin
cia
le e
n g
em
eente
lijke
ontw
ikkelin
gen.
Ontw
ikkeld
ag
8 juni: k
oppelin
g 'G
ruts
k o
p 'e
Rom
te' a
an r
uim
telij
ke
kw
alit
eit e
n g
ebie
dsontw
ikkelin
g.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing 1
14
4.1 Prestatieoverzicht 2011
54
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
Be
leid
s-
lijn
ad
. 2.
Betr
okkenheid
tots
tandkom
ing
actu
alis
atie F
ryske
Dik
en y
n it
Grien
Actu
alis
atie F
ryske
Dik
en y
n't
Grien
In s
am
enw
erk
ing
met
o.a
. P
rovin
cie
Fry
slâ
n
uitvoering
geven a
an a
ctu
alis
atie F
ryske
Dik
en y
n't
Grien d
oor
mid
del van d
eeln
am
e
aan o
verleg
gro
epbije
enkom
ste
n
Deeln
am
e a
an c
a.
4 b
ijeenkom
ste
n e
n
advis
ere
n t
.a.v
. la
ndschap e
n r
uim
telij
ke
kw
alit
eit b
ij in
richting
weg
tracés
gepla
nd 2
012.
Pilo
tpro
ject
bom
en lang
s N
928 c
om
pensere
n o
p e
rven in
om
gevin
g Y
pecols
gea
Be
leid
s-
lijn
ad
. 4 G
ebru
iken
Kansenkaart
ZW
-
Fry
slâ
n b
ij in
itië
ren e
n
ontw
ikkele
n p
roje
cte
n
Ontw
ikkele
n v
an d
e
kansen d
ie d
e
Kansenkaart
van
Nationaal Landschap
Zuid
west
Friesla
nd
bie
dt
Het
sig
nale
ren v
an initia
tieven u
it d
e s
treek,
deze t
oets
en a
an d
e k
ansenkaart
en h
et
levere
n v
an e
en b
ijdra
ge a
an d
e
ontw
ikkelin
g v
an p
roje
cte
n
Op b
asis
van d
e K
ansenkaart
en in
overleg
met
Pla
ttelâ
nspro
jekte
n e
en k
euze
maken v
oor
en h
et
daadw
erk
elij
k
uitw
erk
en v
an t
wee p
roje
cte
n
landschapsontw
ilkkelin
g c
.q.
hers
tel.
X
140
90
1x b
reed o
verleg
PP
-ZW
; w
el g
oede o
ntw
ikkelin
gen e
ducatiepro
jecte
n
ZW
. O
ntw
ikkelin
g v
an e
ducatiepro
ject
Nationaal la
ndschap Z
uid
wsest
Fry
slâ
n
ad
5.
I :inhoudelij
ke
inbre
ng
en p
art
icip
atie
landschapsvis
ie N
FW
uitbouw
en
landschapsvis
ie N
FW
1.
In s
am
enw
erk
ing
met
pro
vin
cie
,
gem
eente
n e
n v
er.
NF
W v
erd
er
uitw
erk
en
(van d
eel van)
andere
ruim
telij
ke t
hem
a's
(natu
ur
wate
r re
cre
atie w
onen e
n
bedrijv
igheid
) in
rela
tie t
ot
landschap N
FW
.
Verd
ere
vis
ie o
p (
een d
eel van)
andere
ruim
telij
ke t
hem
a's
X
80
67
pro
jectp
lan landschapsbio
gra
fie u
itg
ew
erk
t sam
en m
et
ver.
NF
W e
n
his
t.vere
nig
ing
en v
oors
tel in
gedie
nd b
ij P
rovin
cie
, overleg
gevoerd
met
pro
vin
ci en v
ert
eg
enw
oord
igers
stu
urg
roep N
FW
.
2.
Deeln
am
e a
an T
hem
ag
roepen:
Landschap,
Cultuurh
isto
rie &
Arc
heolo
gie
,
Coord
inere
nd A
mbte
lijk o
verleg
en P
roduct
Mark
t C
om
bin
aties
bre
de landschapsin
clu
sie
ve inbre
ng
in N
L
NF
W
X
220
114
deeln
am
e g
roepen,
3 x
CA
O,
2 x
achte
rbanoverleg
, T
hem
ag
roepen
N&
Ls,
Cultuurh
isto
rie &
Arc
heolo
gie
Be
leid
s-
lijn
ad
6.
data
base
inventa
risatie
landschapsele
mente
n
NF
W
(org
anis
atiem
odel: z
ie
Ad 3
. M
onitoring
)
raadple
eg
bare
basis
inventa
risatie
NF
W w
aarin
kern
kw
alit
eiten z
ijn
vastg
ele
gd e
venals
nulm
eting
tbv
monitoring
Deeln
am
e a
an c
oord
inatieg
roep
in b
eeld
gebra
chte
opg
ave m
bt
opbouw
data
base
X
120
295
pro
jectp
lan o
ntw
ikkeld
, in
gedie
nd (
en g
ehonore
erd
)
Be
leid
s-
lijn
, e
xtr
a
Culture
le H
oofd
sta
d
2018
Culture
le R
eis
2018.
Identite
it v
an d
e
Pro
vin
sje
Fry
slâ
n v
oor
voetlic
ht
bre
ng
en,
met
Landschap a
ls d
rag
er
Meedenken,
advis
ere
n e
n b
ijdra
gen a
an
inbre
ng
van landschaospro
jecte
n in d
e R
eis
2018 b
ij pro
jectb
ure
au p
rovin
cie
Bijd
rag
en levere
n,
advis
ere
n,
meedenken
en o
ntw
ikkelin
g v
an 3
pro
jecte
n
X
036
Overleg
met
pro
jectg
roep C
ult.H
oofd
sta
d o
ver
mog
elij
kheden e
n
mog
elij
ke inzet
LB
F
i..
k.v
. C
ulture
le R
eis
2018 3
pro
jecte
n d
ie h
ierv
oor
zijn
gesele
cte
erd
: F
riese W
ate
rlin
ie,
Ste
kje
s e
n O
mm
etje.
T.b
.v.
om
metje:
i.s.m
. ontw
ikkeld
met
Haskerd
ijken-N
ieuw
ebru
g
1370
1370
1763
beg
root
1130 +
PM
, na c
orr
ectie o
pte
lfout
1370 u
ur.
Su
bto
taa
l b
ele
ids
lijn
Bijd
rag
en a
an g
ew
aarb
org
de r
uim
telij
ke
kw
alit
eit d
oor
een f
untionere
nde
houtw
alle
ncom
mis
sie
Be
leid
s-
lijn
0100
ad
5.
II:
betr
okkenheid
bij
uitvoering
borg
ing
kern
kw
alit
eiten in
beste
mm
ing
spla
nnen
borg
ing
ontw
ikkelin
gsru
imte
landbouw
bin
nen
kle
inschalig
landschap
deeln
am
e a
an e
n inbre
ng
levere
n a
an e
en t
e
vorm
en h
outw
alle
ncom
mis
sie
pro
ces
gesta
rt.,
koppelin
g m
et
them
ag
roep N
&Ls..
Reg
ie b
ij g
em
eente
n,
beoog
d:
een t
esto
pg
este
lde r
eg
els
in e
en p
ilot
X
55
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
ad
1a
Kw
alit
atieve
landschappelij
ken
inpassin
g b
oerd
erije
n
met
ruim
telij
ke k
walit
eit
1.
Kennis
inbre
ng
en a
dvis
ering
, bijd
rag
en
aan im
ple
menta
tie n
ieuw
pro
v.
Bele
id "
Nije
Ple
ats
"
Onders
teunin
g,
advis
ering
, kennis
inbre
ng
t.a.v
. la
ndschappelij
ke inrichting
en
inpassin
g b
oere
nerv
en v
olg
ens b
ele
id "
Nije
Ple
ats
. Z
ow
el advie
zen a
an g
em
eente
n,
ag
rariërs
, te
rug
koppelin
g n
aar
pro
vin
cie
/team
ruim
telij
ke k
walit
eit.
X
150
200
deeln
am
e e
n inbre
ng
im
ple
menta
tiepla
tform
-overleg
, notitie
kw
alit
eitsborg
ing
opg
este
ld +
overleg
Hus e
n H
iem
. B
ijdra
ge a
an N
ije
Ple
ats
14 s
t.
Ad
vie
s-l
ijn
ad
.1b
.Typ
e input
en
rol LB
F b
epale
n t
.a.v
.
vers
chill
ende f
asen
van w
eg
tracés
Landschap e
n
ruim
telij
ke k
walit
eit
spele
n b
ela
ng
rijk
e r
ol
bij
keuze e
n inrichting
weg
tracés
I.s.m
. de p
rovin
cie
opste
llen w
erk
notitie m
et
daarin b
eschre
ven t
ype input
en r
ol LB
F
Werk
notitie w
aarin t
ype input
en r
ol LB
F
bepaald
en v
astg
ele
gd is;
daarn
aast
voork
om
ende b
ijdra
gen e
n a
dvie
zen
gele
verd
X
50
Werk
notitie n
og
nie
t opg
esta
rt.
Betr
okken b
ij K
nooppunt
Joure
, N
381,
Centr
ale
As
Ad
vie
s-l
ijn
ad
.2 D
eeln
am
e
exte
rne
kla
nkbord
gro
ep t
.b.v
.
ontw
ikkelin
g
Win
dstr
eek I
I
Vis
ie v
anuit r
uim
telij
ke
kw
alit
eit a
ls input
voor
herz
ienin
g W
indstr
eek
Deeln
am
e a
an e
xte
rne k
lankbord
gro
ep:
Inbre
ng
, kennis
vanuit landschap
deeln
am
e,
kennis
inbre
ng
bij
4
bije
enkom
ste
n (
2010 o
f 2011?)
X
20
teru
gkoppelin
gsoverleg
pro
v.
inzake n
ieuw
concept
win
dstr
eek 2
011
Ad
vie
s-l
ijn
ad
3.
landschappelij
ke
en n
atu
urk
walit
eiten
van d
e o
evers
in h
et
Mere
ng
ebie
d
het
voere
n v
an e
en
inhoudelij
ke d
iscussie
ten b
ehoeve v
an d
e
vis
ievorm
ing
als
onderd
eel van d
e
Natu
ra 2
000 a
anpak
rond d
e b
eheerp
lannen
deeln
am
e a
an e
n inbre
ng
levere
n in e
en
kla
nkbord
gro
ep e
n h
et
voere
n v
an r
eg
ie
tijd
ens u
itvoering
van t
aken o
p b
asis
van d
e
vis
ievorm
ing
bijd
rag
e a
an d
e v
isie
op d
e
landschappelij
ke e
n n
atu
urk
walit
eiten v
an
de o
evers
in h
et
Mere
ng
ebie
d e
n
uitg
evoerd
e t
aken d
ie v
oort
kom
en u
it d
e
vis
ievorm
ing
X
60
nog
geen o
ntw
ikkelin
g,
geen k
lankbord
gro
ep s
am
eng
este
ld.
FM
P is
org
anis
ato
risch t
rekker,
ook d
aar
nog
in o
ntw
ikkelin
g.
Ad
vie
s-l
ijn
Ecolo
gsic
he
verb
indin
gszones
Friesla
nd
realis
atie v
an d
e
ecolo
gis
che
verb
indin
gszones
part
icip
atie in d
e w
erk
gro
ep E
colo
gis
che
Verb
indin
gszones e
n b
ijdra
ge levere
n a
an
de u
itw
erk
ing
van d
e z
ones
X
120
0ih
kv R
OM
-afs
pra
ken:
resto
pg
ave,
maar
ivm
bele
id m
inis
teri E
LI
is d
e
ontw
ikkelin
g v
an d
e E
VZ
in d
e p
rovin
cie
sto
pg
ezet.
E
r w
ord
t nu b
ekeken
of
hie
r is
m A
NV
ZO
nog
mog
elij
kheden lig
gen v
oor
realis
atie.
Het
GLB
is
hie
rin e
en s
ture
nde f
acto
r.
Ad
vie
s-l
ijn
ad
.7.
Ter
beschik
kin
g
ste
llen k
ennis
landschap /
gro
en e
n
mee b
epale
n b
ela
ng
als
facto
r voor
ruim
telij
ke k
walit
eit
Bew
erk
ste
llig
en
landschappelij
ke
inpassin
g e
n r
uim
telij
ke
kw
alit
eit o
p
bedrijfste
rrein
en
Advis
ering
en p
art
icip
atie in d
ivers
e (
bele
ids-
)pro
cessen e
n a
dvis
ering
op a
anvra
ag
Advie
zen o
ver
landschappelij
ke inpassin
g,
gro
ene inrichting
en
uitvoering
sm
og
elij
kheden,
basis
advis
ering
X
100
51
Inbre
ng
en d
aarm
ee o
riënta
tie o
p o
ekom
stig
e r
ol in
Pro
vic
iale
pilo
t
bedrijv
ente
rrein
en D
ronrijp
en H
allu
m.
Advis
ering
uitbre
idin
g D
oum
a-
Sta
al i.s.m
. g
em
eente
en d
orp
Oppenhuiz
en.
Advie
zen v
anuit k
ennis
over
landschap e
n
bevord
ering
ruim
telij
ke k
walit
eit,
in
sam
enspra
ak m
et
ruim
telij
k k
walit
eitste
am
Ad
vie
s-l
ijn
Geven v
an 8
0 a
dvie
zen v
oor
besta
ande
erv
en
Ad
. 1a.O
p
aanvra
ag
basis
advie
zen g
roene
inrichting
n.a
.v.
advie
sro
l
kw
alit
eitste
am
Tots
tandbre
ng
en
kw
alit
eit
in R
O-
pro
cessen
Bijd
rag
en levere
n,
advis
ere
n o
ver
gro
ene
inrichting
in o
verleg
team
s e
n
kla
nkbord
gro
epen
2.
Voorlic
hting
, advis
ering
landschappelij
ke
inrichting
boere
nerv
en,
zow
el t.
b.v
.
ag
rarisch g
ebru
ik a
ls a
ndere
gebru
iksfu
ncties
Advis
ering
ong
. 13 e
rven,
pla
nuitw
erk
ing
en d
eels
uitvoering
(in
pro
jectv
orm
)
200
o.a
. m
eeg
edra
aid
in
voorlic
hting
gem
eente
n inzake r
uim
telij
ke k
walit
eit
besta
ande a
gr.
Bedrijv
en e
n p
aard
enhouderije
n.
Mb.t
. best.
pla
nnen
buiteng
ebie
d
XX
162
76
60
127
ad 1
b,
2 e
n
3
tota
al
56
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
Ad
vie
s-l
ijn
ad
8.
rol en t
ype
inbre
ng
LB
F in
pro
cessen
landin
richting
en
gebie
dsontw
ikkelin
gen
en d
e o
mvang
van
deze
werk
zaam
heden
opste
llen p
roto
col
landschapsin
clu
sie
f
werk
en v
oor
gebie
dsg
ericht
werk
en
Sam
en m
et
pro
vin
cie
bepale
n r
ol en
om
vang
werk
zaam
heden b
innen
landin
richting
en g
ebie
dsontw
ikkelin
g
bijd
rag
e a
an u
itg
ew
erk
t
pro
tocol/ro
lverd
elin
gen b
ij het
landschapsin
clu
sie
f w
erk
en
X
80
7in
itia
tief
bj pro
vin
cie
ad
.8.
Rol en inbre
ng
in
pro
cessen
landin
richting
en
gebie
dsontw
ikkelin
gs-
pro
cessen
landschapsin
clu
sie
f
werk
en in landin
richting
en g
ebie
dsontw
ikkelin
g
Gebie
dsontw
ikkelin
g C
entr
ale
As:
Deeln
am
e in a
mbte
lijke p
roje
ctt
eam
s
landschap,
onders
teunin
g
vert
eg
enw
oord
igers
natu
ur
en landschap in
gebie
dscom
mis
sie
en d
eeln
am
e
pro
jectt
eam
kavelruil
Inbre
ng
kennis
bij:
-uitw
erk
en v
isie
aan d
e h
and v
an p
ilots
,
inte
gra
al opnem
en landschap in
pla
nvorm
ing
en u
itw
erk
ing
-gebie
dsontw
ikkelin
gspro
ces
-pla
nvorm
ing
/pro
ces k
avelruil
X
300
423
inbre
ng
in p
ilot
en p
roces k
avelruil,
werk
wijz
e landschap in k
avelruil
ontw
ikkeld
, la
ndschap g
oed o
p d
e a
genda g
ebie
dsontw
ikkelin
g
idem
idem
Landin
richting
Dra
chte
n :
verv
olg
geven a
an landschapsin
venta
risatie
bijd
rag
en a
an o
pzett
en h
ers
telp
lan
X
p.m
.3
Landin
richting
krijg
t g
een v
erv
olg
/gecanceld
idem
Landschapsin
clu
sie
f
werk
en in landin
richting
en g
ebie
dsontw
ikkelin
g
Dong
era
deel :
1.
Bijd
rag
en in w
erk
gro
ep p
roje
ct
Súd I
e-D
e
Kolk
en t
.b.v
Waddenfo
ndaanvra
ag
en
uitw
erk
en p
ilotp
roje
ct
opg
aande
bepla
nting
en.
kennis
inbre
ng
landschap e
n c
ultuurh
isto
rie
in a
anvra
ag
waddenfo
nds,
3 x
deeln
am
e
aan w
erk
gro
ep/o
verleg
en u
itvoering
spla
n
opg
aande b
epla
nting
en
X
55
0in
bre
ng
gro
tendeels
in 2
010 g
ele
verd
2.
Voorb
ere
iden p
roje
ctv
oors
tel
Landschapspla
n o
pg
aande b
epla
nting
en,
pilo
tpro
ject
uitw
erk
en
pro
jectv
oors
tel la
ndschapspla
n o
pg
aande
bepla
nting
en in D
ong
era
deel, incl.
com
munic
atievoors
tel
X
60
0door
gem
eente
op lag
e p
riorite
it g
este
ld,
word
t kom
ende jare
n n
iet
gesta
rt
idem
Landschapsin
clu
sie
f
werk
en in landin
richting
en g
ebie
dsontw
ikkelin
g
Ters
chelli
ng
:
1.
insta
ndhoudin
g c
ultuurlandschap
Ters
chelli
ng
advis
ering
beheer
en o
nderh
oud
X
60
82
Voorb
ere
iden n
adere
uitw
erk
ing
en d
raag
vla
kontw
ikkelin
g V
isie
,hers
tel-
en b
eheerp
lan D
e G
rie.
gesta
rt m
et
ontw
ikkele
n p
roje
ct
voor
opste
llen
landschapsvis
ie
2.
opste
llen v
an e
en landschapsvis
ieeen landschapsvis
ie inclu
sie
f een b
eheer-
en o
nderh
oudspla
n v
oor
De G
rië
Xpro
jectt
aak
idem
idem
Ferw
erd
era
die
l, F
ranekera
deel-H
arlin
gen,
N381:
Onders
teunin
g v
ert
eg
enw
oord
igers
N,
Ls &
CH
. In
Gebie
dscom
mis
sie
Ferw
erd
era
deel, d
eeln
am
e in a
mte
lijke
pro
jectt
eam
s e
n b
ijdra
gen
pro
jecto
ntw
ikkelin
g o
.b.v
. in
richting
spla
nnen
Landschap e
n c
ultuurh
isto
rie inte
gra
al
meeg
enom
en in g
ebie
dspro
ces.
Achte
rbanoverleg
: 4 x
p.jaar
X
180
36
Fra
nekera
deel-H
arlin
gen;
ontw
erp
reactienota
gere
ed.
Ferw
erd
era
deel:
LB
F d
eeln
am
e in w
erk
gro
ep N
atu
ur&
Landschap (
1/7
). N
381:
geg
evens
OP
NW
opg
enom
en in p
lan,
geen inbre
ng
2011,
behoudens inzag
e
Gebie
dsvis
ie.
Pro
jecte
n d
eels
opg
eschort
vanw
eg
e R
ijksbezuin
igin
gen.
idem
idem
In o
verleg
met
de p
rovin
cie
pro
jecte
n
danw
el ontw
ikkelin
gen k
iezen w
aarb
ij
landschapsin
clu
sie
f denken e
en
meerw
aard
e h
eeft
mbt
ruim
telij
ke k
walit
eit.
Verv
olg
ens m
et
betr
okkenen e
en
pro
gra
mm
a o
pzett
en.
landschapsin
clu
sie
f denken im
ple
mente
ren
bij
min
ste
ns d
rie lopende g
em
eente
lijke
en/o
f pro
vin
cia
le e
n/o
f W
ett
ers
kip
pro
jecte
n e
n/o
f op t
e s
tart
en
ontw
ikkelin
gen e
n p
roje
cte
n w
aarb
ij het
beg
rip r
uim
telij
ke k
walit
eit o
ok in
landschappelij
ke z
in invulli
ng
krijg
t.
X
80
43
overleg
en inbre
ng
knooppunt
Joure
, in
bre
ng
op o
ntw
ikkeld
ag
inzake
inte
gra
le g
ebie
dsontw
ikkelin
gen,
input
t.b.v
. str
eekag
enda's
57
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
Ad
vie
s-l
ijn
ad
. 9.
Rol als
pro
jecte
naanja
ger,
loketf
unctie landschap;
facili
tere
n e
n
onders
teunen
consule
nte
n landschap
Zuid
oost
Frl.
En
coörd
inato
r N
, M
& L
s.
Van F
MF
Loketf
unctie L
BF
,
Consule
nt
Ls.
In Z
O F
rl.
en c
oörd
inato
r N
,M&
Ls.
bij
FM
F a
ls s
teunpunte
n
t.b.v
. bele
idsadvis
ering
initië
ring
uitvoering
spro
jecte
n
Advis
ering
, beg
ele
idin
g,
onders
teunin
g
div
ers
e v
rag
en,
initia
tieven u
it h
et
veld
.
Beg
ele
idin
g s
teunpunt
Landschap Z
O
Friesla
nd e
n b
eg
ele
iden c
oord
inato
r natu
ur
en landschap F
MF
goed f
unctionere
nd loket
voor
alle
vra
gen
op h
et
bre
de g
ebie
d v
an landschap:
300
advie
zen.
Goed f
unctionere
nd s
teunpunt
landschap Z
O F
riesla
nd e
n c
oord
inato
r
natu
ur
en landschap F
MF
X
290
397
Ste
unpunt:
onders
teunin
g /
pro
jectleid
ers
chap.
Pre
senta
tie e
valu
atie
Gebie
dspla
tform
, 2x b
eg
. com
mis
sie
, s
ubsid
ieaanvra
ag
voor
verv
olg
.
Coord
. N
&Ls:
beg
. com
mis
sie
2x,
overleg
div
. pro
jecto
ntw
ikkelin
gen.
Loket:
Div
ers
e v
rag
en r
ondom
initia
tieven b
eantw
oord
en o
nders
teund,
advie
zen m
bt
info
rmatie e
n b
eheer
landschapsele
mente
n:
484 s
tuks (
zie
tabel 1,
kolo
m a
dvie
zen)
Ad
vie
s-l
ijn
ad
. 10.
Betr
okkenheid
bij
pro
jecte
n e
n
activiteiten A
telie
r
Fry
slâ
n
Ruim
telij
ke k
walit
eit
hoog
op a
genda,
mid
dels
advie
zen,
activiteiten A
telie
r
Fry
slâ
n
Kennis
inbre
ng
, m
eedenken,
onders
teunin
g/b
ijdra
gen levere
n b
ij advie
zen
en a
ctiviteiten A
telie
r F
rl.
Deeln
am
e a
an 6
bije
enkom
ste
n t
.b.v
.
advie
zen e
n s
am
enw
erk
ing
bij
1 a
ctiviteit
X
60
26
evalu
atie O
bserv
atiepost.
Deeln
am
e A
telie
rpodiu
m I
ndustr
ieel E
rfg
oed,
deeln
am
e p
ilot
bedrijv
ente
rrein
en
ad
11.
openste
lling
SN
L p
akkett
en
vera
ntw
oord
ter
vis
ie
leg
gen
en o
pen s
telle
n
SN
L p
akkett
en
vro
eg
tijd
ig s
ignale
ren p
roble
men e
n
alg
em
een a
dvis
ere
n b
ij openste
lling
. In
bre
ng
expert
ise e
n d
eeln
am
e p
rovin
cia
al
beheerd
ers
overleg
en d
eeln
am
e p
ilot(
s)
afg
ew
og
en a
dvie
zen S
NL p
akkett
en
X
50
advie
zen h
eg
gen e
n h
ag
en-p
akkett
en,
lijnvorm
ige e
lem
ente
n in
overg
ang
sg
ebie
den s
am
en m
et
pro
vin
cie
bepaald
. D
eeln
am
e a
an
beheerd
ers
overleg
.
ontw
ikkelin
g
gebie
dspla
n a
gra
rische
natu
urv
ere
nig
ing
en Z
O
Fry
sla
n (
ELA
N)
deeln
am
e w
erk
gro
ep
inbre
ng
landschap in g
ebie
dspla
n Z
O F
rl.
X
60
Inbre
ng
gehad,
Gebie
dspla
n d
oor
ELA
N g
epre
sente
erd
, U
itw
erk
ing
ideeen v
oor
pro
ject
erv
en e
n v
oorlic
hting
erf
bepla
nting
.
Uit
: M
onitoring
slij
n
deels
ad 7
.
boscom
pensatie
functionere
nde
boekhoudin
g
boscom
pensatiedie
word
t bijg
ehouden
Het
inzett
en v
an h
et
door
de p
rovin
cie
ontw
ikkeld
e s
yste
em
voor
boscom
pensatie
bij
de u
itvoering
van p
roje
cte
n w
aarb
ij
spra
ke is v
an n
ieuw
aan t
e leg
gen
landschappelij
ke e
lem
ente
n o
f bos
aang
ele
gde landschapsele
mente
n e
n b
os
i.h.k
.v.
uitvoering
boscom
pensatie in
overleg
met
pro
vin
cie
X
80
46
Gs
is n
iet
akkoord
zijn
met
am
bte
lijk v
oors
tel in
zet
boscom
pensatie v
oor
verb
ete
ring
landschapskw
alit
eit.
Deze o
ntw
ikkelin
g is s
topg
ezet.
2115
2115
1726
Ad
vie
s-l
ijn
Su
bto
taa
l A
dvie
slijn
46
58
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
Mo
nit
o-
rin
gs
lijn
ad
1.
monitoring
sopg
ave
kern
kw
alit
eiten N
L
nulm
eting
kern
kw
alit
eiten
nationale
landschappen
en d
e m
onitoring
daarv
an
deeln
am
e a
an w
erk
gro
ep d
ie d
e o
pg
ave in
beeld
bre
ng
t
beschik
baar
ste
llen k
ennis
en m
ee v
orm
geven m
onitoring
sopg
ave
X
80
0re
latie m
et
Wald
wiz
er
NF
W,
inventa
risaties e
tc.
Geen c
oncre
te
ontw
ikkelin
gen
Mo
nit
o-
rin
gs
lijn
ad
2.
pla
n v
an a
anpak
in b
eeld
bre
ng
en
kern
kw
alit
eiten
landschappen in
Fry
sla
n e
n inschatt
ing
om
vang
werk
zaam
heden
vera
ntw
oord
beeld
van
de
kern
kw
alit
eiten e
n
het
bijh
ouden h
ierv
an
in s
am
enw
erk
ing
met
de p
rovin
cie
ontw
ikkele
n v
an e
en a
fgew
og
en w
erk
wijz
e
en h
et
in b
eeld
bre
ng
en v
an d
e o
mvang
van
de o
pg
ave
bijd
rag
e a
an h
et
opste
llen v
an e
en p
lan
van a
anpak e
n u
itvoering
gepla
nd 2
012
Mo
nit
o-
rin
gs
lijn
ad
3.
Ontw
ikkele
n
org
anis
atiem
odel
data
bank N
FW
, in
afs
tem
min
g m
et
Ad 6
,
Bele
idslij
n
Dig
itale
data
bank
houtw
alle
n e
n s
ing
els
NF
W
ontw
ikkele
n p
lan v
an a
anpak w
erk
wijz
e e
n
inschatt
ing
om
vang
. U
itvoere
n inventa
risatie
en b
epale
n t
aken b
innen o
rganis
atie s
am
en
met
pro
vin
cie
. LB
F levert
de k
ennis
mbt
inhoud.
meew
erk
en a
an o
pera
tionale
dig
itale
data
bank
gepla
nd 2
012
Mo
nit
o-
rin
gs
lijn
ad
. 4.
Aanle
vere
n d
ata
pre
sta
ties L
BF
o.b
.v.
pM
JP
-geld
en
Vastleg
gen g
eg
evens
afg
ele
id v
an p
resta
ties
a.g
.v.
pro
v.
Subsid
ies
uit p
MJP
-geld
en
O.b
.v.
pro
v.
bijh
oudsys
teem
aanle
vere
n v
an
geg
evens (
opp.,
leng
tes b
os/b
epla
nting
etc
.)
van p
resta
ties in g
esubsid
ieerd
e p
roje
cte
n
pM
JP
, uitg
evoerd
door
LB
F
Bijh
ouden e
n v
erz
am
ele
n g
eg
evens m
.b.t
.
outp
ut
in p
roje
cte
n,
gesubsid
ieerd
door
pM
JP
. R
apport
ag
e a
an p
rovin
cie
t.b
.v.
vers
lag
en v
era
ntw
oord
ing
subsid
ies
gepla
nd 2
013
ad
. 6.
Volg
ens f
orm
at
rapport
ere
n k
walit
eit
gesubsid
ieerd
e
pro
jecte
n,
mid
dels
gesele
cte
erd
e
pro
jecte
n (
ste
ekpro
ef)
Beeld
van d
e k
walit
eit
van d
oor
pro
v.
Gesubsid
ieerd
e g
roene
pro
jecte
n in p
MJP
-
periode,
mid
dels
een
ste
ekpro
ef
1.
In o
verleg
met
pro
v.
Form
at
opste
llen
o.b
.v.
kw
alit
eitscontr
ole
word
t uitg
evoerd
. .
Form
at
t.b.v
. kw
alit
eitscontr
ole
P.M
.nog
nie
t g
esta
rt,
overleg
pro
v.
2.
sele
ctie m
aken v
an d
e t
e c
ontr
ole
ren
gro
ene p
roje
cte
n
Ste
ekpro
ef
van p
roje
cte
nP
.M.
nog
nie
t g
esta
rt,
overleg
pro
v.
3.
Uitvoere
n v
an s
teekpro
ef,
rapport
ere
n
m.b
.t.
kw
alit
eit v
an g
esubsid
ieerd
e g
roene
pro
jecte
n,
pM
JP
Rapport
ag
e v
an d
e k
walit
eit v
an v
ia p
MJP
gesubsid
ieerd
e g
roene p
roje
cte
n
P.M
.nog
nie
t g
esta
rt,
overleg
pro
v.
80
80
0S
ub
tota
al M
on
ito
rin
gs
lijn
Mo
nit
o-
rin
gs
lijn
0
59
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
ad
.1
voorlic
hting
,advie
zen,
excurs
ies,p
art
icip
ere
n
de p
rocessen,
cre
ere
n
netw
erk
en e
tc.
bij
bedrijv
en e
n b
urg
ers
mensen g
evoelig
maken v
oor
landschap
en c
reere
n d
raag
vla
k
landschapsbele
id
ad
. 1a.
Actieve
deeln
am
e a
an
landschapsbeheer
incl.
Ag
rarisch
landschapsbeheer
zie
1d.
ad
. 1b
Verg
rote
n
toeg
ankelij
kheid
landelij
k g
ebie
d b
ij
gro
ndg
ebru
ikers
Bele
efb
aar
maken e
n
toeg
ankelij
kheid
verg
rote
n v
an h
et
landelij
k g
ebie
d.
In s
am
enw
erk
ing
m
et
Ag
rarische
Natu
urv
ere
nig
ing
en b
ijeenkom
ste
n
org
anis
ere
n v
oor
in d
e R
eg
elin
g
Boere
nla
ndpaden g
eïn
tere
sseerd
e b
oere
n.
Vijf
reg
ionale
bije
enkom
ste
n w
aaru
it
boere
n d
ie b
ela
ng
ste
lling
hebben v
oor
de
Reg
elin
g B
LP
gekoppeld
word
en a
an
besta
ande p
roje
cte
n.
X
200
Na b
evriezin
g v
an f
inancie
ring
Reg
elin
g B
oere
nla
ndpaden (
vanuit R
ijk)
bije
enkom
ste
n o
pg
eschort
tot
er
duid
elij
kheid
is o
ver
de v
oort
gang
van
de r
eg
elin
g.
In 2
011 is e
r g
een d
uid
elij
kheid
om
trent
de r
eg
elin
g (
en
eventu
ele
fin
ancie
ring
vanuit d
e p
rovin
cie
) g
ekom
en w
aard
oor
de
org
anis
atie v
an b
ijeenkom
ste
n n
iet
door
is g
eg
aan.
ad
.1c.
Verg
rote
n v
an
kennis
op g
ebie
d v
an
natu
ur-
en
landschapsbeheer
Mensen g
evoelig
maken v
oor
landschap
en c
reëre
n d
raag
vla
k
voor
landschapsbele
id
1.
Kennis
overd
racht
natu
ur
en landschap
aan b
ew
oners
(div
ers
e d
oelg
roepen)
o.b
.v.
kern
kw
alit
eiten landschap
voorlic
hting
sactiviteiten e
n c
urs
ussen
X
160
Uitvoering
curs
us b
eheer
(en v
eiil
gheid
) voor
vrijw
illig
ers
i.s
.m.
Fry
ske
Gea.
1x b
asis
curs
us v
ruchtb
om
en.
Voorlic
hting
sbije
enkom
ste
n:
2 o
pe
n
da
ge
n (
Da
g v
an
he
t p
ark
, W
ald
en
de
i) e
n , v
oo
rlic
htin
gsa
vo
nd
do
rpe
n
Bo
arn
ste
rhim
. E
xcu
rsie
'am
ba
ssa
de
urs
v.h
. la
nd
sch
ap
' Zu
idw
est F
ryslâ
n i.s
.m.
IVN
.
2.
I.s.m
. N
b-w
erk
veld
ontw
ikkele
n e
n in
sta
nd h
ouden k
ennis
netw
erk
en e
n
beheerg
roepen
str
uctu
reel 100-2
00 p
art
icip
ante
n in
div
ers
e k
ennis
netw
erk
en /
beheerg
roepen
X
160
Aanstu
ring
besta
ande g
roepen (
doord
ew
eeks,
soort
eng
roepen,
hoog
sta
mbrig
ade,
zate
rdag
sg
roepen e
tc.)
en o
verleg
met
terr
ein
eig
enare
n o
ver
bijd
rag
en.
3.
i.s.m
. N
b-o
rgansaties e
n I
VN
opzet
netw
erk
gericht
op e
ducatie s
cholie
ren
(basis
- en v
oort
gezet
onderw
ijs)
jaarlijk
s s
tructu
reel te
nm
inste
2500
leerlin
gen e
en d
ag
activiteit in n
atu
ur
en
landschap
X
200
Opzet
NM
E-n
etw
erk
met
als
Pilo
t Z
uid
west-
str
uctu
ur
en a
anvra
ag
ag
ents
chap.n
l O
pzet
mento
rensys
teem
gericht
op b
eg
ele
idin
g
maats
chappelij
ke s
tag
iairs in N
atu
ur
en L
andschap d
oor
vrijw
illig
ers
.
Ontw
ikkelin
g p
roje
ct
i.k.v
. P
roef
NM
E in H
eere
nveen.
UIt
voering
kunst/
natu
ur-
pro
ject
Heere
nveen (
Kunst
neem
t de w
ijk).
ad
. 1d
. V
erg
rote
n
betr
okkenheid
bij
natu
ur-
en landschap
(incl. N
ationale
landschappen)
Mensen g
evoelig
maken v
oor
landschap
en c
reëre
n d
raag
vla
k
voor
landschapsbele
id
1.
Mensen b
ew
ust
maken v
an d
e n
atu
ur-
en
landschapsw
aard
en
en h
en a
ctief
late
n
part
icip
ere
n in landschap m
iddels
beheers
activiteiten
In t
ota
al te
nm
inste
1000 v
rijw
illig
ers
bij
eenm
alig
e b
eheers
activiteiten
X
80
Org
anis
atie d
ivers
e e
enm
alig
e a
ctiviteiten z
oals
pla
ntd
ag
en e
n
boom
feestd
ag
en,
deeln
am
e a
an P
rovin
cia
le B
oom
feestd
ag
com
mis
sie
en
activiteiten in h
et
kader
van N
L.d
oet
o.a
. Lio
ns H
'veen),
activiteiten
i.h.k
.v.
Euro
pees jaar
vrijw
illig
ers
(uitre
ikin
g J
uic
hw
ilg,
Achlu
m,
Rota
ry
Lauw
ers
land).
Zie
ook t
abel 3,
4,
5.
2.
Activiteiten in N
L's
gericht
op a
ctieve
deeln
am
e v
an b
ew
oners
aan landschap
Pro
jectv
oors
tel m
et
het
oog
op b
etr
ekken
van b
ew
oners
bij
het
Nationaal la
ndschap
X80
Voorlic
hting
burg
erp
art
icip
atiepro
jecte
n N
FW
(m
odel D
e T
ike)
; m
oet
nog
verd
er
uitg
ew
erk
t w
ord
en
ad
. 1e.
Verg
rote
n
betr
okkenheid
bij
eig
en
om
gevin
g landschap
en d
orp
Mensen g
evoelig
maken v
oor
landschap
en c
reëre
n d
raag
vla
k
voor
landschapsbele
id
1.
Bijd
rag
en a
an m
og
elij
kheden o
m a
ctieve
part
icip
atie t
e b
ew
erk
ste
llig
en v
ia
meth
odie
ken a
ls L
andschap in Z
icht
Activiteiten d
ie m
ensen d
e m
og
elij
kheid
bie
den o
m a
ctief
deel te
nem
en a
an h
et
verg
rote
n v
an d
e b
ele
efb
aarh
eid
van d
e
eig
en o
mg
evin
g.
X
200
Voorlic
hting
aan d
orp
scoörd
inato
ren n
ieuw
e Z
uid
west-
gem
eente
,
ontw
ikkelin
g p
roje
ct
Koepelb
os O
ldeberk
oop,
Culture
le r
eis
2018
Haskerd
yken (
om
metje,
Dorp
sbos)
, a
anzet
hers
telp
roje
ct
Wilh
elm
inapark
(deeln
am
e w
erk
gro
ep),
oriënta
tie H
et
Bild
t op invulli
ng
'Krim
pple
kken'.
Dra
ag
vla
k-
lijn
1677
ad 1
a t
/m e
tota
al
60
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
ad
2.
Nulm
eting
dra
ag
vla
k v
oor
landschap in d
e
pro
vin
cie
in b
eeld
bre
ng
en v
an
het
dra
ag
vla
k v
oor
landschap o
nder
de
bevolk
ing
van F
riesla
nd
1.
opzett
en b
rain
sto
rm m
et
pro
vin
cie
en
overig
betr
okken o
rganis
aties/p
art
ijen o
m
richting
aan d
e n
ulm
eting
te k
unnen g
even
een o
pzet
voor
de n
ulm
eting
op h
oofd
lijnen
X
40
Verk
ennin
g g
em
aakt
van o
nderz
oeken n
aar
dra
ag
vla
k landschap,
meth
odie
ken e
d g
ein
venta
riseerd
. U
itw
erk
ing
in 2
012
2.
uit late
n v
oere
n v
an e
en o
nderz
oek n
aar
het
dra
ag
vla
k v
oor
landschap o
nder
de
Friese b
evolk
ing
en h
et
opzett
en v
an e
en
monitoring
voor
het
dra
ag
vla
k v
oor
landschap o
nder
de F
riesche b
evolk
ing
in b
eeld
hebben v
an h
et
dra
ag
vla
k v
oor
het
landschap o
nder
de F
riese b
evolk
ing
en d
e b
eschik
kin
g h
ebben o
ver
een
monitoring
spro
gra
mm
aX
160
Mog
elij
ke k
oppelin
g m
et
ruim
telij
ke k
walit
eitspro
ject
(in o
ntw
ikkelin
g).
Idee:
in c
om
bin
atie m
et
pro
ject
sta
dsre
gio
L'w
ard
en
Dra
ag
vla
kl
ijn
ad
.3.
Uitdru
kkin
g
geven a
an v
erb
indin
g
met
de landelij
ke
cam
pag
ne d
raag
golf
landschap
Cre
ëre
n d
raag
vla
k
landschap v
ia landelij
ke
cam
pag
ne
In s
am
enspra
ak o
pste
llen v
an
com
munic
atiepla
n t
.a.v
. ja
arlijk
se c
am
pag
ne
en s
am
en m
et
pro
vin
cie
invulli
ng
geven a
an
Friese b
ijdra
ge a
an n
ationale
cam
pag
ne
Bijd
rag
e a
an t
ots
tandkom
ing
com
munnic
atiepla
n t
.b.v
. F
riese u
itw
erk
ing
jaarlijk
se c
am
pag
ne e
n M
ede-u
itvoering
geven a
an F
ries o
nderd
eel van landelij
ke
cam
pag
ne
X
80
0N
iet
meer
actu
eel.
1360
1360
1704
Dra
ag
vla
k-
lijn
Su
bto
taa
l D
raa
gvla
klijn
28
61
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
ad
1 t
/m 4
.
meeontw
ikkele
n,
meedenken e
n
pra
ktijk
ontw
ikkela
ar
imple
mente
ren v
an
plio
t g
ebie
dsfo
nds t
ot
gebie
dsfo
ndsnotitie
pro
vin
cia
al en c
reatief
inzett
en m
iddele
n v
oor
landschap
1.
gebie
dsfo
nds O
r-
Katl.
opg
ericht
1.
Onders
teunen u
itvoering
sorg
anis
atie e
n
fondsbestu
ur
sam
en m
et
pro
vin
cie
,
gem
eente
en s
teunpunt
landschap
sla
gvaard
ig e
n g
oed u
itg
eru
ste
org
anis
atie
fonds O
ranje
woud/K
atlijk
X
30
Onders
teunin
g f
ondsbestu
ur
imple
menta
tie f
onds e
n o
pera
tioneel m
aken
uitvoering
sorg
anis
atie.
2.
inzic
ht
verw
erv
en in
financie
ring
sbehoeft
e
landschap
2.
Verf
ijnin
g a
anbre
ng
en v
an d
e k
oste
nw
erk
docum
ent
gespecific
eerd
e k
oste
n t
bv
financie
ring
in b
eeld
X
60
In h
et
kader
van d
e o
ntw
ikkelin
gen r
ond h
et
Waddenfo
nds is o
p v
erz
oek
van d
e p
rovin
cie
inbre
ng
gele
verd
voor
de p
rog
ram
malij
n C
ulture
el
erf
goed,
landschap,
cultuurh
isto
rie
i.h.k
.v.
manifest
bestu
urs
akkoord
zijn
glo
bale
cijf
ers
voor
landschapspara
gra
af
voor
coalit
ie-p
eriode a
ang
eg
even.
3.
Verk
ennen
gebie
dsfo
nds Z
O
Fry
sla
n
3.
Inbre
ng
kennis
meedenken e
n
pra
ktijk
ontw
ikkela
ar
dm
v d
eeln
am
e o
verleg
verk
ennin
g
bijd
rag
e a
an m
og
elij
kheden f
ondsvorm
ing
ZO
X
120
afh
ankelij
k g
este
ld v
an o
pera
tioneel la
ndschapsfo
nds O
ranje
woud-
Katlijk
. I.
s.m
. S
teunpunt
herijk
ing
van p
roje
ctp
lan,
sta
rt in 2
012.
4.
notitie g
ebie
dsfo
nds
voor
hele
pro
vin
cie
4.
Deeln
am
e o
verleg
bijd
rag
e a
an g
edra
gen n
otitie
X
40
nog
geen a
ctie o
ndern
om
en
ad
6.
financie
ring
pro
jecte
n landschap
uitzoeken w
elk
e a
cties
ondern
om
en k
unnen
word
en o
m g
eld
voor
landschap b
innen t
e
hale
n
1.I
n s
am
enw
erk
ing
met
de p
rovin
cie
Friesla
nd u
itzoeken w
elk
e
financie
ring
sm
og
elij
kheden v
oor
landchap
kansen b
ieden v
oor
Friesla
nd;
in b
eeld
gebra
cht
welk
e a
cties
ondern
om
en k
unnen w
ord
en o
m g
eld
voor
landschap t
e g
enere
ren.
zie
ad 6
.3
en 4
.
geen u
ren b
eg
root
2.
In s
am
enw
erk
ing
met
gem
eente
n e
n
justitie r
eïn
teg
ratietr
aje
cte
n v
oor
lang
durig
werk
elo
zen,
vers
laafd
en e
n d
elin
quente
n
met
een t
aakstr
af
enz.
voort
zett
en
Pro
jecte
n o
ntw
ikkele
n e
n o
rganis
ere
n
waarin r
eïn
teg
rante
n e
n d
elin
quente
n
gedure
nde 1
2 m
aanden w
ord
en ing
ezet
bij
landschapsonderh
oud.
Volg
en e
n z
onodig
bijs
telle
n v
an d
e r
eïn
teg
ratiepro
jecte
n.
X
280
385
Vaste
afs
pra
ken m
et
3 g
em
eente
n,
ontw
ikkelin
g b
ij 1 a
ndere
gem
.;
gem
iddeld
16 p
ers
onen.
Conta
cte
n m
et
7 g
em
eente
n t
.b.v
opzet
pro
jecte
n,
Taakg
estr
aft
en v
ia R
aad v
an d
e K
inderb
escherm
ing
:
gem
iddeld
2 p
ers
onen p
er
week,
via
justitie 1
dag
per
week.
Getr
acht
in t
e s
pele
n o
p v
era
ndere
nde o
msta
ndig
heden o
p s
ocia
le m
ark
t
(nw
. W
et
werk
en n
aar
verm
og
en,
UW
V),
nie
uw
e f
inancie
ring
svorm
en
etc
.
3.
Ontw
ikkele
n f
ondsen v
oor
specifie
ke
ele
mente
n in h
et
landschap
mog
elij
kheden o
nderz
oeken f
inancie
ring
voor
landschap
X
100
div
ers
overleg
4.O
rganis
ere
n a
ctiviteiten o
p g
ebie
d v
an
sponsoring
, la
ndschapsveili
ng
en o
f
bijd
rag
en in n
atu
ra
Bedrijfsle
ven v
erb
inden a
an landschap
door
mid
del van t
wee jaarlijk
se a
ctiviteiten
X
100
Ontw
ikkele
n o
pzet
voor
aanbie
den a
rrang
em
ente
n i.s
.m.
bedrijfstr
ain
ers
/org
anis
atieadvis
eurs
en landg
oedeig
enare
n,
terr
ein
beheerd
ers
.
ad
7.
verm
ark
ting
van
bio
massa t
en b
ehoeve
van f
inancie
ring
landschap
nader
in b
eeld
bre
ng
en
bijd
rag
e b
iom
assa a
an
financie
ring
landschap
1.
Deeln
am
e e
n k
ennis
inbre
ng
in P
MC
energ
ie u
it h
out
NF
W.
Bijd
rag
en a
an p
roef
Energ
ie u
it H
out:
reeele
bijd
rag
e b
iom
assa a
an f
inancie
ring
landschap in b
eeld
gebra
cht
X
160
Energ
ie u
it H
out;
Additio
neel op p
ratijk
pro
ef
NF
W
2.
Deeln
am
e e
n k
ennis
inbre
ng
overleg
houtv
erb
randin
gsin
sta
llatie B
eets
terz
waag
.X
40
input
opzet/
indie
nin
g b
eheer
en b
usin
esspla
n B
OO
M
930
930
646
Su
bto
taa
l F
ina
nc
ieri
ng
slijn
Fin
an
cie
-
rin
gs
lijn
Fin
an
cie
-
rin
gs
lijn
Fin
an
cie
-
rin
gs
lijn
19
ad 1
t/m
4
134
ad 6
.1,3
en
4 t
ota
al
108
62
Jaaroverzicht 2011
Ja
Nee
Deels
Be
gro
te
ure
n
Be
ste
de
ure
nA
cti
vit
eit
en
Werk
boek 'G
ruts
k o
p 'e
B
ele
ids
-
On
de
rde
el
Do
el(
ste
llin
g)
Ad
. 1a.
Gru
tsk o
p
Kennis
van e
n inzic
ht
in d
e m
og
elij
kheden
Ou
tpu
t c
.q. b
eo
og
d d
oe
l
Ge
rea
lis
ee
rd
To
elic
hti
ng
in
ho
ud
elijk
e s
tan
d v
an
za
ke
n p
er
pro
du
ctt
aa
kw
erk
boek is in 2
011 n
iet
uitg
ekom
en.
160
127
Tijd
sb
es
ted
ing
Ve
rbin
-de
n
va
n s
oo
rt
en
la
nd
-
sc
ha
p
1.
In
teg
rale
bio
toop
benadering
soort
en
Op b
asis
van inte
gra
le
leefg
ebie
denbenadering
het
ontw
ikkele
n v
an
een h
eid
ehers
telp
roje
ct
(fase 2
) m
et
als
leid
ende s
oort
de A
dder.
In s
am
enw
erk
ing
met
SB
B,
IFG
en p
art
iculie
re
gro
ndg
ebru
ikers
en
Bosg
roep)
Uitg
ew
erk
t pro
jectv
oors
tel voor
het
waar
mog
elij
k v
erb
inden e
n h
et
hers
tel van
heid
ete
rrein
en e
n a
ndere
natu
urt
err
ein
tjes
in Z
O F
ryslâ
n
X
90
10
nie
t g
esta
rt
Ontw
ikkele
n s
oort
bescherm
ing
spro
jecte
nU
itg
ew
erk
te p
roje
ctv
oors
telle
n
bio
toopverb
ete
ring
:
pro
jectv
oors
tel ontw
ikkeld
hekik
ker.
Kam
sala
mander,
rin
gsla
ng
, le
vendbare
nde
hag
edis
, ste
enuil,
heik
ikker
Kam
sala
mander;
hers
tel/aanle
g p
oele
n e
n
beg
ele
idende b
epla
nting
Vle
em
uiz
en;
zom
er-
en w
inte
rverb
lijven
in o
ntw
ikkelin
g
Ste
enuil:
hers
tel 4 a
5 locaties
Heik
ikker;
hers
tel 2 n
atu
urt
err
ein
tjes
in o
ntw
ikkelin
g
4.
O
ntw
ikkele
n p
roje
ct
in s
am
enw
erk
ing
met
een s
oort
beheers
org
anis
atie
Continuere
n m
eld
punt
vle
erm
uiz
en e
n
mart
ers
.X
afh
andele
n k
lachte
n d
oorlopend.
Gro
eie
nd a
anta
l kla
chte
n ivm
ste
enm
art
ers
(113 k
lachte
n s
teenm
art
er,
57 m
eld
ing
en/k
lachte
n
vle
erm
uiz
en).
Inzet
pro
fessio
nals
noodzakelij
k.
Uitbre
iden m
eld
punt
voor
andere
aandachts
oort
en
Xafh
andelin
g k
lachte
n r
ing
sla
ng
en
7.
K
ennis
verg
roting
ter
onderb
ouw
ing
bele
idskeuzen N
L
Ontw
ikkele
n v
an p
roje
cte
n in m
et
nam
e
nationale
landschappen o
m m
eer
kennis
van
soort
en (
kw
alit
eitsin
dic
ato
ren)
en d
e
mog
elij
ke e
ffecte
n v
an d
uurz
am
e landbouw
te v
erw
erv
en
Uitg
ew
erk
t voors
tel voor
een
inventa
risatiepro
ject
NF
W
X
50
76
voors
tel la
ndschapsin
venta
risatiepro
ject
en v
oors
tel bio
div
ers
iteit a
ls
onderd
eel van levende c
ultuurh
isto
rie in N
L N
FW
(oors
pro
nkelij
k
inheem
s p
lantm
ate
riaal) z
ijn p
er
1 m
ei in
gedie
nd,
veel overleg
gew
eest
over
mog
elij
ke k
oppelin
g m
et
Wald
wiz
er
(incl. o
nderd
eel onderz
oek
bio
div
ers
iteit N
FW
), n
u losg
ekoppeld
.
Extr
a9
.P
roje
ctg
roep
zoog
die
ratlas
Deeln
am
e a
an p
roje
ctg
roep e
n
kla
nkbord
gro
ep Z
oog
die
ratlas v
an
Zoog
die
rvere
nig
ing
Deeln
am
e,
advis
ering
, bijd
rag
en levere
n
vanuit s
oort
enpro
jecte
n in landschap
X
3Z
oog
die
ratlas o
ntw
ikkeld
, uitg
ave 2
012.
740
74
05
39
6595
6595
6379
off
ert
e-a
fsp
raak 6
350 u
ur,
na b
eg
roti
ng
sw
ijzig
ing
6355 u
ur.
Verg
roting
/ onts
luiten
kennis
vers
pre
idin
g
soort
en
300
Hers
tel kara
kte
ristieke
stinzentu
inen
nog
nie
t g
esta
rt.
100
14
gesta
rt m
et
Bonifatiuspark
Dokkum
. G
een d
oorg
ang
gevonden ivm
nie
t
beschik
bare
fin
ancie
ring
.
X
40
X
Bio
toopverb
ete
ring
gebie
den s
pecifie
k t
bv
soort
en/
actief
Inzett
en
vrijw
illig
ers
bij
uitvoere
n
soort
beheers
maat-
reg
ele
n.
Duurz
am
e r
ealis
atie e
n
uitbre
idin
g
meld
punt
5.
E
valu
atie o
ntw
ikkelin
gen m
eld
punt
en
sam
en m
et
pro
vin
cie
mog
elij
kheden
verk
ennen v
oor
een d
uurz
am
e r
ealis
atie v
an
het
meld
punt
en v
erk
ennin
g u
itbre
iden
meld
punt
Op b
asis
van inte
gra
le
leefg
ebie
denbenadering
het
ontw
ikkele
n v
an
een p
roje
ct
met
als
leid
ende s
oort
Purp
err
eig
er.
In s
am
enw
erk
ing
m
et
AN
V’s
in a
gra
risch leefg
ebie
d
Uitg
ew
erk
t pro
jectv
oors
tel voor
het
waar
mog
elij
k c
reëre
n v
an f
oera
geer
mog
elij
kheden v
oor
aan m
oera
s e
n
ag
rarisch leefg
ebie
d g
ebonden v
og
els
10
3.
36
382
To
taa
l a
lle
lijn
en
Inte
gra
le b
ioto
op
benadering
soort
en
2.
Su
bto
taa
l S
oo
rte
n
Monitoring
sbehoeft
e n
aar
eff
ecte
n v
an v
leerm
uis
verb
lijfp
laats
en e
n
oeverz
walu
ww
anden;
6.
O
ntw
ikkele
n p
roje
ct
hers
tel stinzenflora
Een u
itg
ew
erk
t hers
telp
roje
ct
voor
de
stinzenflora
op e
en h
isto
rische locatie
40
8.
O
nts
luiten b
eschik
bare
vers
pre
idin
gsin
form
atie u
it p
roje
cte
n
In o
verleg
met
bure
au n
atu
urm
onitoring
pro
vin
cie
7
X
120
X
63
Jaaroverzicht 2011
verdeling naar lijnen in landschapsbeleid
Tijdsbesteding in % Uren
Begroot Besteed Begroot Besteed
Producttaken lijnen
Beleidslijn 18 28 1130 1763
Advieslijn 33 27 2115 1726
Monitoringslijn 1 0 80 0
Draagvlaklijn 21 27 1360 1705
Financieringslijn 15 10 930 646
Soorten 12 8 740 539
Totaal 100 100 6355 6379
4.2 Overzicht tijdsbesteding producttaken (naar lijnen in landschapsbeleid)
4.3 Toelichting op tijdsbesteding producttaken t.o.v. begroting
Algemeen
Uit het overzicht van par. 4.2. blijkt dat in 2011 t.o.v. de begroting enkele uren meer zijn geïnves-teerd in de producttaken. T.o.v. de offerte (Productplan 2011, september 2010), waarin afspraken met de Provinsje Fryslân zijn gemaakt voor 6350 uur, betreft dit 29 uur.
De producttaken zijn verdeeld over 6 lijnen. In 2011 is 80% van de beschikbare tijd voor de producttaken besteed aan taken in de Beleidslijn, de Advieslijn en de Draagvlaklijn. In het Product-plan 2011 was begroot 72%.Aan Monitoring is geen tijd besteed. De Financieringslijn en de Soortenlijn hebben ong. 20% van de tijd genomen (begroot 27%). Deze verschuivingen kennen diverse oorzaken.Belangrijk te benoemen is toch de zeer onduidelijke situatie gedurende het jaar rondom de bezui-nigingen. Dit bracht extra taken en benodigde tijd met zich mee, maar tevens werden diverse zaken tijdelijk stopgezet, in afwachting van meer duidelijkheid of het schrappen van processen. Daarnaast speelde de financiële krapte en uitputting van de ILG-middelen een belangrijke rol.
Binnen de lijnen zijn de producttaken benoemd, deze zijn dus onderhevig aan de actualiteit en mogelijke ontwikkelingen.In par. 4.1. is bij elke specifieke taak een toelichting gegeven op het resultaat en de afwijking t.o.v. het Activiteitenplan 2011. De voorbereidingen en de totstandkoming van dit Activiteitenprogram-ma waren gestart medio 2010, hetgeen inhoudt dat diverse ontwikkelingen niet voorzien waren. Gedurende 1,5 jaar verandert er veel, wordt duidelijk of bepaalde zaken of projecten kansrijk zoniet kansloos zijn om op in te spelen.
64
Jaaroverzicht 2011
Enkele ontwikkelingen, die van invloed zijn geweest op de verschuivingen, kunnen worden aangegeven zonder op details in te gaan:
Beleidslijn:• A.g.v.dekomendebezuinigingenis,samenmetdepartnersindePCLG,gewerktaanhetGrien Manifest, m.n. de invulling van de landschapsparagraaf was voor LBF belangrijk• HetwurkboekGrutskoperomteheeftbijdeprovincievertragingopgelopen.Hiervanafgeleide taken konden niet zoals in het productplan was omschreven, worden uitgevoerd• HetprocesronddeimplementatievandeKansenkaartZWFverlooptmoeizaam
Advieslijn:• Diversegebiedsontwikkelingsprocessenzijnstopgezet• Geenenergiekonwordengestokeninecologischeverbindingszonesa.g.v.bezuinigingen• Extraenergieenuitwerkingvanlandschapsvisiesen-planneningebiedsontwikkelingCentraleAs
Draagvlaklijn:• Verschuivingendoorvertalingvanadviseringnaarconcreteresituaties,waarbijdenadrukmeer ligt op draagvlak dan op advies: voorlichting t.b.v. projectontwikkeling, opzetten netwerken (bijv.t.b.v.educatie),voorlichtingaannieuwenetwerkstructuren(o.a.dorpscoördinatoren nieuwe gemeente Sudwest Fryslân, Zuidoost projecten, Culturele Reis)
Financieringslijn:• Stagnerendeprojecten,zoalsgebiedsfondsOranjewoud-Katlijk,stagnatievandevoortgangbijde houtverbrandingsinstallatie Beetsterzwaag• Diverseveranderingenopdesocialemarkt;dere-integratiegeldenblekensterkonderhevigaan nieuwe regels en Wet werken naar vermogen. Dit vroeg veel energie.
Soortenlijn:• Mindermogelijkhedenvoornieuweprojectontwikkeling• GroeiendevraagnaaradviesenklachtenafhandelingMeldpuntvleermuizenensteenmarters.
Voor de wijzigingen en de detailverantwoording van de producttaken wordt verwezen naar de toe-lichting in het schema par. 4.1. Prestatieoverzicht (laatste kolom).
65
Jaaroverzicht 2011
5. Projectenoverzicht 2011
B Landschapsbeheer Particulieren en (semi-) overheden1 Boeren planten bomen 2 Beheer De Sanding 2007-2011 3 Steunpunt Landschap4 Minicampings NL ZW Friesland5 Elzensingelherstel Kollumerland6 Groen Werkt7 Erven in het Fryske landschap8 Elzensingelherstel Dantumadeel9 Energie uit Hout (2) 10 Ondersteuning gebiedsfonds Oranjewoud-Katlijk11 Verdrogingsbestrijding Boschhoeve12 Versterking Haulerwijk13 CA kavelruil deelgebied Noord 14 Beheerplan stichting BOOM15 Erfplannen16 Weststellingwerf fase 517 Herstel en versterken De Tike18 LS inventarisatie NL NFW19 Steunpunt Landschap 2011-1320 LS inventarisatie Smallingerland21 Energie uit hout fase 322 Biodiversiteit NFW23 Gebiedsfonds O-K administratie24 CA ondersteuning planvorming
C Cultuurhistorisch en aardkundig landschapsbeheer1 Landschapsonderhoud herinrichting Jistrum2 Websitebeheer Historische Wandelpaden3 Waddenwandelen4 Communicatieplan Waddenwandelen5 Waddenwandel4daagse6 Groene begraafplaatsen in Fryslân7 Faunapassage De Drait8 Oude paden, nieuwe wegen ZOF9 Coast Alive10 10 stekjes Noordoost-Fryslân11 Maak eens een ommetje12 Echtener Veenpolder13 Friese Waterlinie uitwerking14 Historische wandelpaden Zuidwest-Fryslân
66
Jaaroverzicht 2011
15 Ontwikkelingsvisie Parklandschap Beetsterzwaag/Olterterp16 Vlaskamp inventarisatie17 Wandelnetwerk Stadsregio18 Grachtsluis Munnikeburen19 Schapenbegrazing20 Effecten schapenbegrazing ZO21 Visie en beheerplan De Grie22 WW4daagse haalbaarheidsonderzoek
D Soortenbeheer1 Boschhoeve 2 Biotoopverbetering Steenuil provinciaal3 Ringslang Oldelamerpolder/Zandhuizerveld fase 24 Biotoopverbetering Ringslang 2008-20135 Biotoopverbetering Adder 2008-2011 6 Biotoopverbetering Kamsalamander 20087 Oeverzwaluwwand en vleermuiskelder8 Stinzeflora Groot Vijversburg9 Njirre yn beweging (heideherstel)
E Vrijwilligerswerk1 Scholenproject Natuur in eigen omgeving2 Hoogstambrigade3 Wyk- en doarpsgrien Noardwest4 Doarpsbosken yn Dongeradiel5 Maatschappelijke stage6 Betrokken bij buiten 7 Natuurwerkdag8 Natuur in bedrijf 9 Oranjehoeve 2e fase10 Modder aan je broek11 Doarpen yn ‘t grien Zuidwest-Fryslân12 Noardlike Fryske Wâlden educatie vervolg13 Achlum14 Natuur dichterbij15 Cursuswerk16 Amvest vrijwilligerswerk17 Educatieproject NL ZWF18 Koepelbos Oldeberkoop19 Groene en rode draden
F Kenniscentrum1 Nieuwsbrief Groen Licht2 Campagne HIER: Klimaatbosjes3 Scholingsproject Noardlike Fryske Wâlden 4 Meldpunt Vleermuizen/marters 2 (2010)5 MKLE
67
Jaaroverzicht 2011
6 Communicatie
Het jaar 2011 is qua communicatie wat rustiger dan voorgaande jaren. Toch is er nog genoeg om op terug te kijken. Landschapsbeheer Friesland was veelvuldig in het nieuws en wordt als organisatie steeds beter bereikt. Tegelijk zien we dat het PR- en lobbybeleid zijn vruchten afwerpt. Zowel bij de Provincie Fryslân als bij relevante maatschappelijke (NB-)organisaties zijn we nadrukkelijker in beeld. Dat vertaalt zich in iets meer betrokkenheid bij beleid en ontwikkelingen, grotere naams-bekendheid en een actievere rol in tal van processen. Naast natuur en landschap houden we ons ook actief bezig met gebiedsprocessen, ruimtelijke kwaliteit, recreatie en toerisme, gezondheid en educatie.
Terugkijkend melden we voor 2011 de volgende hoogtepunten:• EuropeseJaarvandeVrijwilliger• VanBoelensOmmetje,teOlterterp• HeideherstelprojectNjirreynBeweging,hetAlpherveldbijBeetsterzwaag• OpleveringHerstellandschapselementenindeherinrichtingJistrum• LoopvoorhetLandschapenontvangstprovinciehuisteLeeuwarden• SchapenprotestHartvoorNatuurinLeeuwarden• StartbijeenkomstinGroningenrondterpen-enwierdenproject
Maar 2011 had meer te bieden. Bijzonder is de betrokkenheid van Landschapsbeheer Friesland bij een aantal provinciale projecten als Nije Pleats, Kulturele Haadstêd 2018, het interregionale project Wadden in Oorlog en de regio-ontwikkeling in Noordwest-Fryslân (Terpelân) en de stekjes in Noordoost-Fryslân, een samenwerkingsproject met Keunstwurk dat voorvloeit uit Fryske Fiersichten.Zonder de overige projecten en persmomenten tekort te willen doen, waren dit communicatief gezien de highlights van 2011. Momenten waarop een groot publiek en/of een selectieve doelgroep van bestuurders, politici en beslissers door uitnodigingen en via de media werd bereikt. Natuur-lijk gebeurde er meer in 2011. We noemen de publiciteit rond de Friese Waterlinie, Modder aan je Broek, het winnen van de jaarlijkse landschapsprijs de Juichwilg door de gemeente Franekeradeel, en projecten in het kader van onze wandelroutenetwerken. Ook werd de communicatieadviseur ingezet voor het bedenken en uitwerken van landelijke beleidsstukken voor Landschapsbeheer Nederland, de aanvraag van een droomproject met inzet van geld van de Nationale Postcode Loterij en uitwerking van voorstelen in het Europese Jaar van de Vrijwilliger 2011. Kortom, ook 2011 was weer een levendig jaar voor de promotie, lobby en acquisitie van en voor Landschapsbeheer Friesland.
68
Jaaroverzicht 2011
6.1 Speerpunten
Het werkplan Communicatie 2011 was leidraad voor de communicatiekoers. Speerpunten waren:• Hetonderdeaandachtbrengenvanonzemissieentaken:naastonderhoud,herstel en beheer van landschap ook een duidelijke ontwikkel- en adviesfunctie.• Hetbelangvaneenduidigeprofileringengroterenaamsbekendheidindeprovincie.• Hetcreërenvanmaatschappelijkdraagvlakvoordeactievezorgvanhetlandschap.• Hetverkrijgenvanerkenningbijmaatschappelijkeenpolitiekeorganisaties(lobby).• Hetproducerenvanhierbijaansluitendeinterneenexternecommunicatiemiddelen.• Hetverwervenvannieuweprojectenmeteensterkcommunicatiefkarakter.
6.2 Taken PR & Communicatie 2011
De vastgestelde taken op het gebied van PR & Communicatie zijn onderverdeeld in basistaken, kern- en producttaken en projecttaken.
Basistaken / ProducttakenHieronder vielen de reguliere taken in het kader van de interne en externe communicatie. In de praktijkginghetomhetopzetten,coördinerenenuitvoerenvanallevoorkomendePR-encommu-nicatieopdrachten onder supervisie van directeur Regina ter Steege. Hierbij ging het om: overleg en ondersteuning van directie en projectleiders, het bewaken en verder ontwikkelen van de huisstijl en corporate identity, onderhoud van de website, het uitbrengen van de nieuwsbrief Groen Licht (2 x p.j.) en het jaaroverzicht. Ook contacten met media en relaties horen hierbij, evenals taken binnen het samenwerkingsverband Landschapsbeheer Nederland, zoals het namens Landschaps-beheer Friesland aanwezig zijn in het Communicatieoverleg te Utrecht, tegenwoordig als voorzitter.
69
Jaaroverzicht 2011
ProjecttakenBelangrijke voorwaarde voor de verankering van de communicatie in projecten was het plannen en begroten bij het maken van projectvoorstellen. Zo werd het per project inzichtelijk wat de be-oogde doelstellingen waren, terwijl er tevens rekening kon worden gehouden met de stelselmatige onderbouwing van de communicatievisie. Nieuwe projecten die zich aandienden waren: Njirre yn Beweging, de oplevering in Jistrum en het schapenonderzoeksproject, maar ook actieve deelname aan maatschappelijke projecten als Fryslân 2018 en de Digitale Agenda Fryslân.
In willekeurige volgorde is aan de volgende zaken medewerking en advies verleend:• 2011stondinhettekenvanhetEuropeseJaarvandeVrijwilliger.OokLandschapsbeheer Friesland heeft hier de nodige aandacht aan besteed. Allereerst was de communicatieadviseur van LBF het jaar ervoor al betrokken bij de landelijke voorbereidingen (LBN), die o.a. resulteerde in een Kennisdag rond vrijwilligerswerk. Ook op de website, in de Nieuwsbrief Groen Licht enonderdemailsvanalleLBF-medewerkers(banner+pay-off)kreegEYV2011denodige aandacht. Via LBF werden twee gemeentelijke projecten ondersteund. Tot slot werd mee- geschreven met een speciaal boekje voor Movisie, de organiserende landelijke partij.
• VanBoelensOmmetje:samenmetdeprojectleidervanLBFendeplaatselijkeinitiatiefgroep uit Beetsterzwaag is gewerkt aan het adellijke ommetje op het voormalige landgoed van de Van Boelens. Meegedacht is over de publiciteit en de officiële start op 17 september met o.a. Tweede kamerlid Lutz Jacobi en nazaten van de Van Boelens-familie. Geproduceerd werden een uitnodiging, persbericht en informatiepaneel en achtergrondartikel. Het ommetje is intussen ook door Marketing Fryslân opgenomen in haar programma voor landelijke journalisten.
• TergelegenheidvandepensioneringvandenestorvanhetFriesecultuurtoerisme, Rienk Terpstra (sr. beleidsadviseur Provincie Fryslân) is met een aantal prominenten in één dag een (afscheids)boek geschreven. Uit naam van Landschapsbeheer Friesland heeft de communicatieadviseur een bijdrage geleverd: een pleidooi voor minder versnippering in de sector ER&T. Het boekje is te zien en te lezen op: http://www.boekin1dag.nl/index. php?option=com_content&view=article&id=70:een-caleidoscopische-kijk-op-het-verhaal- van-fryslan&catid=36:boeken&Itemid=80
• VoordeFrieseWaterliniezijntalvanadviezenverstrektenuitingengemaakt.Eenbeknopt communicatieplan voorzag o.a. in een huisstijl, logo, nieuwsbrief en dergelijke. Ook werden er persberichten verspreid en zijn achtergrondartikelen voor de regionale weekbladen verzorgd.
• Methetheideherstelproject‘NjirreynBeweging’brengtLandschapsbeheerFrieslandhet heidelandschap van het Alpherveld terug in de oorspronkelijke staat. Hiervoor zijn persberichten en achtergrondartikelen verzorgd. Ook werd mee gedacht over het tijdig voorlichten van Beetsterzwaag rond dit gevoelige thema. Dat is gebeurd met fraaie informatiepanelen op de plek zelf en met een voorpagina-artikel in De Woudklank. Dit is goed gevallen en het projecten heeft geen ‘verontruste burgers’ op de been gebracht.
• Op27juniishetproject‘HerstellandschapselementenindeherinrichtingJistrum’feestelijk opgeleverd. Dat gebeurde op het erf van Ruurd Brinkman, een van de agrariërs die betrokken was hij het landschapsherstel. In aanwezigheid van onder meer gedeputeerde Johannes Kramer werd teruggekeken op het landinrichtingsproject. Dat ging in 1986 van start en omvat ruim 850 hectare binnen de grenzen van nationaal landschap de Noardlike Fryske Wâlden. Uitnodiging, persbericht, artikel en organisatie zijn door de communicatieadviseur verzorgd.
70
Jaaroverzicht 2011
• Methettekenenvaneenintentieverklaringin2009maaktenFriesenatuurorganisaties,scholen, gemeenten en tal van andere maatschappelijke organisaties duidelijk dat zij zich willen inzetten om de schooljeugd weer naar buiten te krijgen; de natuur en het landschap in. Dit resulteerde in het Akkoart fan Earnewâld. Op 17 november vond in het bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen de derde en laatste bijeenkomst plaats. Dat gebeurde tegelijkertijd met de afslui- ting van het succesvolle NME-scholenproject Noardlike Fryske Wâlden. Communicatie en orga- nisatie was in handen van LBF. In 2012 wordt gewerkt aan de verdere opschaling in de provincie.
• GroenDoenkoninSúdwest-Fryslânvanstart,mededankzijeensubsidievanderijksoverheid, via Agentschap.nl. Het hele proces er naar toe en het mee opstellen van de gehonoreerde aanvraag gebeurde onder auspiciën van LBF (die van IVN was door ziekte afgehaakt). Groen Doen is het eerste concrete resultaat van het Akkoart fan Earnewâld en geldt als voorbeeld voor de hele provincie. Zie www.groendoen.nl
• VoordeWaddenfondsprojectenWaddenwandelenenWaddenwandel4daagsezijnbergenwerk verzet. Onderzoek, offerteaanvragen, netwerken, nieuwsbrieven maken, strategisch overleg met provincies, Wandelnet, VVV Fryslân, Marrekrite (onderbrengen beheer en onderhoud), Marketing Fryslân en betrokken partijen, betrekken van Sport Fryslân bij 4daagse, projectgroep- vergaderingen, bezoek aan de Fiets- en RAI-beurs A’dam en allerhande hand- en spandiensten voor de projectgroep.
• OokvoorandereWaddenfondsprojectenzijnvoorbereidingengetroffenen/oflobbywerkgedaan bij provincie, Waddenfonds, RCW en Plattelandsprojecten, o.a. Waddengebied in de Oorlog (2e fase betrokkenheid van LBF), Eendenkooien, Terpen en Wierden e.a.
• BeginditverslagjaarisereenstrategischoverleggeweestmetLandschapsbeheerGroningenom te kijken naar samenwerking op het gebied van het Waddenfonds. Dit overleg heeft (nog) geen vervolg gekregen.
• ViahetSamenwerkingsverbandAgrarischNatuur-enLandschapsbeheer(SANL)wordtdoorde provincie Fryslân een stimuleringsprijs uitgereikt voor het beste initiatief op het gebied van (agrarisch) natuur- en landschapsbeheer. In 2009 hebben wij die gewonnen (NME in NFW); dit jaar zat de communicatieadviseur van LBF in de jury. De jury bestond uit gedeputeerde Hans Konst, Henk de Vries (It Fryske Gea), Gerardus Togtema (BoerenNatuur) en Kees Terwisscha van Scheltinga (Landschapsbeheer Friesland). In 2011 ging de prijs naar Stichting Skalsumer Natuurbeheer voor haar voorbeeldfunctie in het weidevogelbeheer.
• OpzetteneninhoudgevenvanhetprojectplanMoaiFryslân,eenprojectoverRuimtelijke Kwaliteit in de provincie i.s.m. Friese Milieu Federatie en het team Ruimtelijke Kwaliteit van de provincie. De inhoud bestaat uit enquêtes, een tv-serie i.s.m. Omrop Fryslân en een speciale uitgave van Noorderbreedte. Partners zijn ook Atelier Fryslân, Keunstwurk en Doarpswurk.
• OpzetteneninhoudgevenvaneennieuwTerpen- en Wierdenproject in het kader van het Wadden- fonds i.s.m. Landschapsbeheer Groningen, beide provincies, de RCW, RUG en de noordelijke archeologische instituten. Groots project rond onderzoek, herstel (in de dorpen), toerisme en communicatie. O.a. mede opgesteld door professor
71
Jaaroverzicht 2011
en provinciaal archeoloog Gilles de Langen. Op 2 december is er op het provinciehuis in Groningen een goed bezochte bijeenkomst geweest; organisatie was in handen van RCW en LBF.
• Ruim200bestuurders,ondernemers,vertegenwoordigersvancultureleenonderwijsinstellingen, kunstenaars en andere betrokkenen hebben in themagroepen de mogelijkheden en kansen voor Fryslân als culturele hoofdstad in 2018 besproken. Namens LBF zat de communicatieadviseur aan tafel. Ook bij het schrijven van de visie is LBF rond het thema ‘landschap’ als enige groene organisaties naar binnengeloodst. Inmiddels stond LBF in de provinciaal verspreide krant, zijn er drie deelprojecten besproken, waarvan er nu één, een nieuw Ommetje samen met de bewoners en o.a. BOG wordt gerealiseerd in de dorpen Haskerdijken en Nieuwebrug.
• Hetideeomeentoegankelijkebedrijfsvideotelatenmakenoverdewerkzaamhedenvan Landschapsbeheer Friesland is dit jaar gehonoreerd. Hiervoor is Anne van Slageren uit Groningen in de hand genomen (na offerteaanvragen) die een korte en langere versie bedrijfs- film heeft gemaakt. Opzet en rode draad zijn bedacht door Regina ter Steege, Els van Loon en de communicatieadviseur, die ook de opdrachtnemer van de nodige informatie heeft voorzien. De rest van het contact is verlopen via de strategisch beleidsmedewerker. De film is gepresenteerd tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst 2012 aan de voltallige ploeg medewerkers en bestuur.
• GroenLichtisin2011wederomtweemaalverschenen(aprilenoktober)enindebekende huisstijl voortgezet. Het Jaaroverzicht heeft wel een flinke redactieslag gehad en is wederom opgemaakt door Ruitervorm, maar niet gedrukt. Het is via de website te downloaden. Voor de projectleiders zijn opnieuw presentatiepanelen gemaakt die ook buiten (windbestendig) gebruikt kunnen worden. Verder hebben de nieuwe medewerkers kennis kunnen maken met de huisstijl, zijn er visitekaartjes gemaakt en is de website bijgewerkt.
• Ruim250kilometerhardlopenin12dagenvoorbehoudvanhetNederlandsecultuurlandschap. Dat deed Arno Willems, directeur Landschapsbeheer Nederland, tijdens de ‘Loop voor Landschap’. Op 25 oktober deed Willems Fryslân aan. Samen met Regina ter Steege werd hij na 21 kilometer ontvangen op het provinciehuis in Leeuwarden door gedeputeerden Johannes Kramer en Hans Konst. Organisatie, de uitstekende media-aandacht, persberichten, route en ondersteuning van Arno Willens waren in handen van de communicatieadviseur.
• Alsprotesttegendebezuinigingsvoorstellenvanditkabinet(HenkBleker)iseropzaterdag- middag 19 februari een betoging gehouden door zeven natuur- en landschapsorganisaties: Landschapsbeheer Friesland, Friese Milieu Federatie, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, ItFryskeGea,WaddenverenigingenNatuurmuseumFryslân.Decoördinatieevenalsde vormgeving hiervan lag in handen van LBF. Tijdens de betoging liepen de organisaties met een grote schaapskudde dwars door het stadscentrum van Leeuwarden. Dit leverde erg veel publiciteit op zelfs op het NOS Journaal en RTL Nieuws, prime time. Voor sfeerimpressie kijk op: http://www.landschapsbeheerfriesland.nl/Nieuws/Hart-voor-natuur-schaapskudde-door- Leeuwarden.html
• InhetkadervandiezelfdelobbyiserookeenlobbydocumentvooralleoverhedeninFryslân gemaakt. Dit fraaie boekje Winst voor het Landschap is overal uitgedeeld en toegezonden aan besturen van gemeenten en provincie. Het boekje is vooral bedoeld ter ondersteuning van lobbyactiviteiten.
72
Jaaroverzicht 2011
• MetSportFryslânsamenisdoordecommunicatieadviseureenplanopgesteldvooreen provinciaal Wandelnetwerk, bedoeld voor overleg en afstemming van alle wandelactiviteiten in Fryslân. Een soortgelijk initiatief heeft het wel gehaald in Groningen, maar werd tijdens de eerste startbijeenkomst in het voorjaar afgeschoten door de provincie Fryslân. In het kader van de bezuinigingen wilde ze geen nieuwe clubs meer subsidiëren.
• Hetproject12stekjesinNoordoostFryslâniseensuccesvollesamenwerkingtussenKeunstwurk en LBF met veel media-aandacht. Vanuit de communicaties is gewerkt aan een brochure, informatiepanelen en een officiële startbijeenkomst met o.m. gedeputeerde Hans Konst in mei. Ook via de website en Groen Licht is er de nodige aandacht aanbesteed (zie filmpje op http://www.landschapsbeheerfriesland.nl/Nieuws/Stekjes-op-Youtube.html)
• OpverzoekvandecommunicatiemedewerkervanLBN(J.Bolt)ismeegedachtengeschreven aan het landelijke communicatie- en lobbyplan. Dit ook vanuit het voorzitterschap van de communicatieadviseur van het landelijke communicatieoverleg. Daarnaast is gevraagd mee te denken met het opzetten en inhoud geven van een nieuwe kinderprogramma voor RTL8 Green Kids waarin LBN participant is. Daarvoor waren meerdere praatsessies gepland, is meegeschreven aan het plan en nagedacht over een evenwichtige verdeling van onderwerpen/regio’s, etc. Voor het Noorden is de communicatieadviseur van LBF de contactpersoon tussen LBN en RTL8. Tot slot is gewerkt aan het nieuwe Droomproject Nederland Kikkerland, dat het helaas niet heeft gehaald. Behalve inhoudelijke inbreng is ook de redactie, vormgeving en drukwerk via LBF verzorgd.
• MetdeRegioCommissieWaddengebied(RCW)inLeeuwarden(o.a.E.KlinkhamerenL.Meijer) is er vrij intensief contact geweest. Met name over onze projecten voor het Waddenfonds die ook goed passen bij het LanceWad-verhaal. Met L. Meijer is een maatpakbijeenkomst georganiseerd voor terpen en wierden (Groningen) en voor het culturele erfgoed in het algemeen (Franeker).
• VoorhetjubileumboekjevanSteunpuntMonumentenzorgFryslân(bestaat10jaar)iseen hoofdstuk geschreven (interview K. Sjoukes) vanuit Landschapsbeheer Friesland. Ook draait LBF mee in de activiteiten die ontwikkeld worden in het kader het Jaar van de Historische Buiten- plaats (2012). Vooral de stinzeflora staat daarin centraal.
• Schrijvenvanhetwerkplancommunicatieendeproductievanhetjaaroverzicht2010.
• OndersteuningbijprojectenalsMeldpuntVleermuizenenSteenmarters,Schapenprojecten diverse werkzaamheden.
• Opzaterdag11septembergingindeLeeuwarderwijkdeWielenpôllehetproject‘Modderaan je broek’ van start. Het project, een initiatief van Landschapsbeheer Nederland, brengt natuurlijke speelplaatsen terug in de wijk. L. Zwierstra (voorzitter Landschapsbeheer Friesland), Th. Koster (wethouder Gemeente Leeuwarden) en B. Zoon (Kinderburgemeester van Leeuwarden) gaven het officiële startsein. De communicatieadviseur heeft diverse bijeenkomsten met gemeente en wijk bijgewoond (ook om mensen te verbinden), panelen laten maken voor in de wijk en het persbericht en artikel.
• VoorhetlandelijkvakbladMonumenteniseenartikeloverdecultuurhistorischinteressante Pingo geschreven en gepubliceerd i.s.m. F. van der Meer.
• VoordeNatuurwerkdaginnovemberzijn,zoalselkjaar,diverseactiviteitenopgezet,commercials voor Omrop Fryslân, persberichten, meedenken over nieuwe locaties en andere zaken.
73
Jaaroverzicht 2011
• VoorhetInterregprojectNetzwerkToekomstiseenDuits-Nederlandssamenwerkingsprojectdat de Eems Dollard Regio (EDR) versterkt tot een dynamisch toeristisch gebied en de bekendheid van de EDR buiten de regio doet groeien. Het project brengt een ICT-ondersteund, grensover- schrijdend en toekomstgericht netwerk van deskundigen tot stand, ter ontwikkeling en promotie van de toeristische kwaliteiten van de regio. Denk aan de Wadden, het vele water en de diverse toeristische routes. Ook LBF is hier in beeld, o.a. met Waddenwandelen. Twee door de commu- nicatieadviseur ingediende projecten zijn gehonoreerd en uitgevoerd: 1. een haalbaarheids- onderzoek naar de Waddenwandel4daagse (gedaan door BMC uit Amersfoort) en het betrekken van het Duitse eiland Borkum bij Waddenwandelen (gedaan door Wandelnet).
• VoorhetSteunpuntLandschap,eensamenwerkingsprojectvandeprovincieFryslân,Landschaps- beheer Friesland en de vijf gemeenten in de plattelandsregio Zuidoost Fryslân: Heerenveen, Ooststellingwerf, Weststellingwerf, Opsterland en Smallingerland is het nodige advieswerk gedaan. Onder meer in opdracht van A. Scheper en de voorzitter B. Mulder is er gewerkt aan de communicatie rond het Lânskipsfûns Oranjewâld-Ketlik. Dit gebiedsfonds heeft als doel de kwaliteit van het agrarische cultuurlandschap rondom Oranjewoud-Katlijk te versterken en daarna (duurzaam) te onderhouden.
• EurocommissarisNeelieKroeslanceerdeinmeivanditjaardeDigitaleAgendaEuropa. Dat is een programma om de mogelijkheden van digitale toepassingen optimaal te gebruiken. Dat programma heeft de provincie vertaald naar een Digitale Agenda Fryslân. Fryslân loopt daarmee voorop in Europa. Landschapsbeheer Friesland is bij het thema Landschap aanwezig geweest. Samen met architect Nynke Rixt Jukema is het voorstel “Onbereikbaar Fryslân” bedacht, het bleek één van de pilots uitgekozen voor verdere uitwerking; hetgeen in 2012 gebeurt.
6.3 Persbewerking en lobby in Fryslân
Landschapsbeheer Friesland tracht nadrukkelijker in beeld te komen bij onze partners, stakeholders en aanverwante organisaties. Voor ogen stonden onder meer de Provinsje Fryslân (bestuurders en politici), gemeenten (idem.), Plattelandsprojecten, DLG, Wetterskip, NLTO en BoerenNatuur. In het werkplan communicatie is hieraan een hoofdstuk gewijd onder het kopje lobby & public af-fairs. In nauwe samenwerking met de directie is een speciale lobbybrochure gemaakt, bedoeld ter ondersteuning van directie, strategische medewerker en projectleiders. Ook is een bedrijfsvideofilm gemaakt bedoeld om onze complexe boodschap beknopt en helder te visualiseren.Verder is ingezet op acties rond de aangekondigde bezuinigingen op Natuur en Landschap van dit kabinet Rutte en staatssecretaris Henk Bleker. Persberichten zijn geschreven, en acties uitgewerkt en georganiseerd, zoals Hart voor Natuur en de Loop voor het Landschap. Voor het benaderen van de pers en media werden diverse stappen genomen: met Noorderbreedte, Friesch Dagblad en Friesland Post werd contact opgenomen met de hoofdredacteuren. Dat resulteerde bij Friesland Post opnieuw in enkele artikelen over ons streekeigen erfgoed.
74
Jaaroverzicht 2011
De heer L.J. Zwierstra voorzitter Aronskelk 48935 RJ Leeuwarden
De heer J. Boelen vice-voorzitter Reidlânswei 269254 JH Hurdegaryp
De heer R Boersma penningmeester Van Osingaweg 848744 EX Schettens
Mevr. H. Feenstra secretaris Zuiderveldstraat 58501 JZ Joure
De heer H. BijmaKolonelsdiep 19284 XE Augustinusga
De heer P.M. VellingaFeansterdyk 148491 BW Akkrum
De heer M. RuysBoerestreek 138408 JD Lippenhuizen
Bijlage 1a: Bestuurssamenstelling in 2011
75
Jaaroverzicht 2011
Bijlage 1b: Nevenfuncties bestuursleden en directeur
L. Zwierstra (voorzitter):• Bestuurslid Stichting Parkeergarages Leeuwarden• Vice voorzitter Stichting Iepenwacht Friesland• Voorzitter Stichting De Fryske Mole• Voorzitter Gymnastiekvereniging O.B.Q. Leeuwarden• Lid ledenraad Rabobank Leeuwarden Noordwest Friesland
J. Boelen (vice-voorzitter):• Lid Gebiedsontwikkelingscommissie De Centrale As (Namens Landschap en Natuur) • Lid Stuurgroep Nationaal Landschap “Noardlike Fryske Wâlden (namens SBB en LBF) • Deelnemer/promotor project ”Fietsen voor Onderwijs”. • Schaatstrainer van STG De Pinguïns • Docent schoolschaatsen in Leeuwarden • Voorzitter STG De Pinguïns • Sinds december 2004 met FPU• Vice voorzitter Landschapsbeheer Friesland (LBF)
R. Boersma (penningmeester):• Wethouder gemeente Wûnseradiel• Lid PCLG Fryslân
H. Feenstra (secretaris):• LidvanderaadvanToezichtvandeFriesMilieufederatie,namensdeBomenstichting• LidvandeklankbordgroepvanhetNetwerkDuurzameDorpen• LidvandeinitiatiefgroepvanTransitionTownJoure
H. Bijma (lid):• Voorzitter gebiedsgroep Grote Wielen, betreft aanwijzing Natura 2000 gebieden.• Voorzitter stuurgroep integrale gebiedscommissie Noord-West Friesland.
P. Vellinga (lid):• Voorzitter bestuur Boerderijenstichting Fryslân• DB bestuurslid Stichting Alde Fryske Tsjerken• Voorzitter Doopsgezind Broederschapshuizen Overleg (DBO)• Voorzitter bestuur stichting Leeftocht voor Onderweg• Adviseur recreatiebedrijf De Seedykstertoer te Marrum
M. Ruys (lid ):• Voorzitter Vereniging boseigenaren Beetsterzwaag
R. ter Steege (directeur):• Regent van Teyensfundatie, Beetsterzwaag• Lid klankbordgroep CSG Liudger, Drachten• Voorzitter Vocaal Ensemble Leeuwarden
76
Jaaroverzicht 2011
Doelstelling CBF keurHet CBF houdt toezicht op goede doelen in Nederland. Op verzoek van de fondsenwervende instelling of kansspelbegunstigde beoordeelt het CBF het bestuur en beleid van de instelling, hoe ze geld binnenkrijgt, hoe ze het besteedt en hoe ze daar verslag over uitbrengt. Als het goede doel aan de criteria van het CBF voldoet krijgt ze een stempel van goedkeuring: het CBF-Keur (voor grote goede doelen) of het CBF-Certificaat (voor kleine goede doelen). Klachten over goede doelen worden, zover het CBF daartoe over de middelen beschikt, in behandeling genomen.Het CBF streeft naar het in stand houden en versterken van het vertrouwen van het publiek in goede-doelenorganisaties. Dat is belangrijk omdat die een cruciale rol vervullen in de maatschappij. Goededoelen-organisaties financieren ontelbare zaken die niet altijd direct in geld zijn uit te drukken, maar die onmisbaar zijn voor het gezond functioneren van onze samenleving.
Het CBF vraagt alle gecertificeerde organisaties om een verantwoordingsverklaring af te leggen. Deze treft u hierbij aan:
vERanTWOORDInGSvERKlaRInG
AlgemeenDe directeur en de bestuursleden van Stichting Landschapsbeheer Friesland hebben allen een verklaring ondertekend waarin zij aangeven dat zij het principe van het CBF onderschrijven dat de functie van toezicht houden gescheiden is (en dient te zijn) van de uitvoering van het beleid. Met deze verklaring hebben zij ook onderschreven dat LBF steeds streeft naar de meest effectieve en doelmatige wijze waarop de beschikbare middelen worden besteed. Tevens staat in deze verklaring dat er gestreefd wordt naar optimale informatieverschaffing aan en communicatie met belanghebbenden. En tenslotte hebben alle bovengenoemde personen hun relevante nevenfuncties vermeld en aangegeven dat zij onderling geen van allen familie- en/of vergelijkbare relaties onderhouden en ook geen bestuur- of toezichtfunctie vervullen of in dienst zijn bij een organisatie die statutair of financieel aan LBF verbonden is.
1 Toezicht houdenBinnen de instelling dient de functie ‘toezicht houden’ (vaststellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk te zijn gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’.
• Hoeinterntoezichtopbestuurlijkeen/ofuitvoerendetakenisgeorganiseerd,enhoedaaraan uitvoering wordt gegeven;• Hoeergewerktwordtaaneenoptimalesamenstellingvanhetbestuureneeneventueeltoezicht- houdend orgaan;• Hoehetfunctionerenvandirectie,bestuurderseneventueeltoezichthouderswordtgeëvalueerd.
Het Bestuur van Landschapsbeheer Friesland is een onbezoldigd bestuur en bestaat uit leden die vanuit persoonlijke affiniteit, dikwijls in relatie met hun maatschappelijke positie, een bijdrage willen leveren aan de doelstelling van de stichting. De stichting heeft als doel zich actief in te stellen voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap in Friesland.
Uit de leden is een voorzitter, penningmeester en secretaris benoemd. Stichting Landschapsbeheer Friesland heeft gekozen voor een bestuursmodel waarbij sprake is van toezichthoudend bestuur. Het bestuur heeft zijn directeur volmacht gegeven en gedelegeerd voor een groot aantal taken. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beleid en de beleidsontwikkeling. Dit betekent dat het bestuur de hoofdlijnen van het beleid bepaalt en het meerjaren(beleids)plan, de begroting, jaarrekening en het jaar-verslag vaststelt. Het bestuur ziet erop toe dat de afgesproken inhoudelijke doelen worden gerealiseerd binnen de vastgestelde financiële kaders. Het vastgestelde beleid wordt op hoofdlijnen
Bijlage 1c: Doelstelling CBF keur
77
Jaaroverzicht 2011
Voorbereid door de directeur gezamenlijk met het bestuur. In de rol van werkgever zorgt het bestuur ervoor, samen met de directeur van Landschapsbeheer Friesland, dat Landschapsbeheer Friesland op correcte wijze haar werk doet. In overeenstemming met het directiestatuut is de directeur belast met de dagelijkse leiding van de organisatie. Zij is belast met de voorbereiding van de vergaderingen van het bestuur en met de inhoudelijke voorbereiding van de op de agenda voorkomende onderwerpen. Daar-naast is de directeur verantwoordelijk voor het uitvoeren van bestuursbesluiten en geformuleerd beleid. Bovengenoemde werkwijze is vastgesteld in het Directiestatuut zoals vastgelegd in de vergadering van het Bestuur van 23 september 2008.
2 Optimale besteding van middelenDe instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling
• Hetbenoemenvanrichtinggevendedoelstellingenoprelevantegebiedenenniveaus;• Hetmonitorenenevaluerenvandeuitvoeringvanactiviteiteneninterneprocessen;• Hetinwerkingstellenvanaanpassingennaaraanleidingvandeevaluaties.
Landschapsbeheer Friesland stelt, op basis van het meerjarenplan, jaarlijks een jaarplan en een activiteitenplan op. In dit plan zijn de projecten voor het komende jaar opgenomen. Binnen de projecten wordt voortdurend gezocht naar mogelijkheden met minder middelen meer resultaat te behalen (effectiviteit en efficiency).Landschapsbeheer Friesland is een zgn. projectenorganisatie. Voor de basistaken zijn afspraken gemaakt met de provincie. Nagenoeg voor alle overige projecten wordt subsidie aangevraagd. De monitoring en evaluaties vinden voor alle projecten conform de subsidievoorwaarden plaats. Waar zich mogelijkheden voordoen om projectactiviteiten te combineren, worden deze kansen benut.
3 Omgang met belanghebbendenDe instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbende, met gerichte aandacht voor de informatie-verschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten
• Wiedebelanghebbendenvandeorganisatiezijn;• Deinhoudenkwaliteitvandeaanbelanghebbendenteverstrekkeninformatie;• Dewijzewaaropdeinformatiewordtverstrekt;• Deinrichtingvandecommunicatie,zodatdeinformatierelevant,eenduidigentoegankelijkisvoor belanghebbenden;• Demanierwaaropdeinstellingomgaatmetdeideeën,opmerkingenwensenenklachtenvan belanghebbenden.
Belanghebbenden (vrijwilligers, bedrijven en agrariërs), subsidieverleners en opdrachtgevers krijgen tussentijdse en eind-projectrapportages m.b.t. voortgang en resultaten (inhoudelijk en financieel). Waar zich kansen voordoen wordt de media actief ingezet bij de promotie van doelstellingen en/of specifieke projecten. Bij sommige projecten wordt middels bebording informatie gegeven over het project en de financiers. Tevens worden speciale projectgerichte informatie-bijeenkomsten gehouden. Tijdens de projectperiode worden de ideeën, opmerkingen van belanghebbenden verzameld en voor zover toepasbaar meegenomen in de uitvoering van het lopende c.q. toekomstige project.LBF heeft een klachtenprocedure, waarvan in 2011 geen gebruik is gemaakt.
78
Jaaroverzicht 2011
Bijlage 1d: Exploitatiebegroting 2012 Landschapsbeheer FrieslandInkomsten Exploitatie 2010 Begroting 2011 Begroting 2012
ProdukttakenProvinsje FryslanBijdrage tbv producttaken € 634.516 € 634.516 € 622.087
ProjectenUitvoeringsdienstBegeleid werken - reintegratieproject € 174.358 € 301.024 € 204.560Projectbijdragen € 302.153 € 155.597 € 154.793
A Agrarisch natuur- en landschapsbeheer € 17.606 € 10.094 -B Landschapsbeheer particulieren en (semi-)overheden € 464.446 € 319.081 € 441.507C Cultuurhistorisch en aardkundig landschapsbeheer € 336.395 € 200.720 € 233.421D Soortenbeheer € 34.121 € 127.269 € 32.608E Vrijwilligerswerk € 189.186 € 334.547 € 302.229F Kenniscentrum € 93.048 € 43.480 € 31.595
Overige projectbijdragenSamenwerkingsactiviteiten LBN € 960 - -Overige projectbijdragen € 4.330 € 4.500 € 4.500
OverigBijdrage in huisvesting, buro- en organisatiekosten Coordinator Natuur & Landschap Provincie Friesland
€ 10.688 € 9.310 -
Saldo € 38.694 - -Totaal € 2.300.501 € 2.140.138 € 2.027.300
Uitgaven Exploitatie 2010 Begroting 2011 Begroting 2012 Basis
1a Salarissen inclusief sociale lasten € 531.403 € 155.387 € 97.812 Dotatie continuiteitsreserve € - € 19.666 € 17.9731b Overige personeelskosten € 25.963 € 52.758 € 51.4542 Huisvesting € 66.368 € 73.798 € 74.0353 Verzekeringen € 3.623 € 4.005 € 3.4714 Apparaatskosten € 109.009 € 132.535 € 118.4585 Bestuurskosten € 3.303 € 3.000 € 3.3006 Communicatie/PR/Marketing
Uitvoering communicatieplan € 3.513 € 25.000 € 25.000 Investering samenwerkingsactiviteiten LBN € 19.694 € 70.000 € 71.7507 Rentelast € - 1.197 € - € 720
subtotaal € 761.679 € 536.148 € 463.974Organisatiekosten rubrieken 1b t/m 8 ten laste van Projecten
€ - 120.633 € - 147.797 € - 167.412
subtotaal € 641.046 € 388.352 € 296.5618 Basisactiviteiten vrijwilligerswerk € 21.387 € 10.200 € 10.2009 Buro- en organisatiekosten
CoördinatorNatuur&LandschapProvincieFriesland € 3.788 5.204 -
BasisUitvoerinsdienst (activiteiten in alle categorieën) € 499.478 € 456.621 € 413.119
A Agrarisch natuur- en landschapsbeheer € 17.606 € 10.094 € -B Landschapsbeheer particulieren en (semi-)overheden € 464.446 € 319.081 € 441.507C Cultuurhistorisch en aardkundig landschapsbeheer € 336.395 € 200.720 € 233.421D Soortenbeheer € 34.121 € 127.269 € 32.608E Vrijwilligerswerk € 189.186 € 334.547 € 302.229F Kenniscentrum € 93.048 € 43.480 € 31.595Piofa/management/communicatie
deel projectorganisatie € 244.570 € 266.059€ 2.300.501 € 2.140.138 € 2.027.300
79
Jaaroverzicht 2011
Het doel van het directiestatuut is het vastleggen van de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de directeur van Landschapsbeheer Friesland in relatie tot het bestuur.
Taak / rollen1 De directeur is belast met de dagelijkse leiding van de organisatie.2 De directeur is belast met de voorbereiding van vergaderingen van het bestuur en met de inhoudelijke voorbereiding van de op de agenda voorkomende onderwerpen.3 De directeur is verantwoordelijk voor het uitvoeren van bestuursbesluiten en geformuleerd beleid.4 De directeur neemt deel aan bestuursvergaderingen om het bestuur te informeren en te adviseren, behoudens in situaties die betrekking hebben op de persoonlijke situatie van de directeur zelf.5 Het Bestuur stelt beleidsbepalende documenten vast ( beleidsplan en jaarplannen, financieel (jaarbegroting en jaarrekening), positionering Landschapsbeheer Friesland in de Provincie, strategische samenwerking, externe communicatie, PR en Marketing, personeelsbeleid) en toetst de uitvoering op hoofdlijnen, tenzij anders is aangegeven of wordt afgesproken.6 Het Bestuur geeft de uitvoering van het vastgestelde beleid in handen van de directeur.7 Het bestuur delegeert zaken uitsluitend aan de directeur en namens de werkorganisatie rapporteert de directeur aan het bestuur, tenzij nadrukkelijk anders overeengekomen.8 Overige verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de directeur zijn omschreven in het functie- en competentieprofiel “Directeur Landschapsbeheer Friesland”. De directeur is bevoegd om taken door te mandateren aan medewerkers van de werkorganisatie.
Benoeming, schorsing en ontslag van de directeur1 Het Bestuur is bevoegd tot het benoemen, schorsen en ontslaan van de directeur. 2 De voorzitter van het Bestuur voert eenmaal per jaar een functioneringsgesprek met de directeur.
BezoldigingDe bezoldiging van de directeur is bepaald conform de CAO Bos en Natuur, Ondernemingsdeel De Landschappen. Schaal 11 is van toepassing op de directeursfunctie.
NevenfunctiesDe aanvaarding van nevenfuncties door de directeur behoeft goedkeuring door het bestuur.
Personeel1 Bij mandaat van het Bestuur geeft de directeur invulling aan het werkgeverschap van de organisatie, passend binnen de CAO Bos en Natuur / Ondernemingsdeel Landschappen, het vastgestelde personeelsbeleid en het vastgestelde formatieplan.2 Bij mandaat van het Bestuur benoemt de directeur alle overige personeelsleden en verleent hen ontslag op verzoek.3 Het verlenen van gedwongen ontslag is voorbehouden aan het Bestuur, op aandragen van de directeur.4 Wijzigingen in organisatiestructuur, personeelsbeleid en arbeidsvoorwaarden, worden vastgesteld door het Bestuur, op advies van de directeur.
Rapportages en jaarstukken1 De directeur is verantwoordelijk voor het opstellen van de meerjarige beleidsvisie en het jaarlijkse werkplan.2 De meerjarige beleidsvisie en het jaarlijkse werkplan worden door de directeur ter vaststelling aangeboden aan het Bestuur.
Bijlage 2: Directiestatuut Landschapsbeheer Friesland
80
Jaaroverzicht 2011
3 De directeur informeert het Bestuur over de voortgang van bestuursbesluiten, relevante inhoudelijke ontwikkelingen en de financiële stand van zaken, opdat het Bestuur haar taak kan vervullen.4 De directeur is verantwoordelijk voor het opstellen van de jaarrekening, jaarverslag.5 Jaarrekening, jaarverslag worden door de directeur voorgelegd aan Bestuur ter vaststelling.
Externe vertegenwoordiging1 In beginsel vertegenwoordigt de directeur Landschapsbeheer Friesland in externe relevante netwerken. 2 Bij extern overleg op bestuurlijk niveau en met een politiek-strategisch karakter vindt vertegenwoordiging plaats in nauw overleg tussen de directeur en de voorzitter van het Bestuur. De directeur en de voorzitter rapporteren aan het Bestuur over de uitkomsten van extern overleg op bestuurlijk niveau en met een politiek-strategisch karakter.3 Het algemene woordvoerderschap berust bij de directeur; bij bestuurlijke aangelegenheden berust het woordvoerderschap bij de voorzitter van het Dagelijks Bestuur.
Tekeningsbevoegdheid1 Uitgaande correspondentie die past binnen de vastgestelde beleidsvisie en/of het werkplan / projectenplan wordt ondertekend door de directeur.2 Overige correspondentie en die correspondentie waarbij het Bestuur uitdrukkelijk daartoe besluit, wordt ondertekend door de voorzitter van het Bestuur.
Financiën1 De directeur is bevoegd tot het aangaan van verplichtingen en het doen van betalingen voor zover deze vallen binnen de vastgestelde begroting en/of het vastgestelde werkplan / projecten- plan.2 Bij het aangaan van verplichtingen en het doen van betalingen die tot tien procent uitstijgen boven de bedragen genoemd in de vastgestelde begroting en/of het vastgestelde werkplan / projectenplan, informeert de directeur achteraf de penningmeester.3 Bij het aangaan van verplichtingen en het doen van betalingen die meer dan tien procent uit- stijgen boven de bedragen genoemd in de vastgestelde begroting en/of het vastgestelde werkplan / projectenplan, pleegt de directeur vooraf overleg met de penningmeester.4 De directeur is bevoegd tot het doen van investeringen binnen het vastgestelde investerings- programma.
Juridische procedures1 Het vertegenwoordigen van Landschapsbeheer Nederland in juridische procedures is primair een verantwoordelijkheid van het Bestuur.2 Het Bestuur kan de directeur mandateren tot het vertegenwoordigen van Landschapsbeheer Friesland in juridische procedures.
Vaststelling en wijzigingen1 Het directiestatuut is vastgesteld in de vergadering van het Bestuur van Landschapsbeheer Friesland 25 maart 2008, en herzien op 28 maart 2012.2 Wijzigingen in het directiestatuut vinden slechts plaats nadat hierover overleg is tussen Bestuur en de directeur.
81
Jaaroverzicht 2011
Bijlage 3: Overzicht personeel in dienst 2011
Overzichtpersoneelindienst2011 aantalfte aantalfte waarvan tijdelijk
1.1.2011 31.12.2011 op 31.12.2011
directie en staffuncties 3,36 3,16 0,60
secretariaat / administratie 1,60 1,60
projectleiders 4,00 5,00 1,00
projectmedewerkers 4,45 4,27 1,30
uitvoerinsdienst 5,80 5,60 0,80
werkplaatsbeheer 1,32 1,32
landschapsconsulent 0,80 0,80
totaal 21,33 21,75 3,7
extern ingehuurd 1,6 1,6
eindtotaal 22,93 23,35
82
Jaaroverzicht 2011
Bijlage 4: Samenstelling PVTDeze medewerkers hebben zitting in de PVT
naam functie
J.P de Boer Voorzitter
Mw. R. Ansingh Secretariaat
J. v.d. Meer Lid
O. Hiddema Lid
83
Jaaroverzicht 2011
Bijlage 5: Tabellen
Tabel 1: Kwantitatieve gegevens per element van directe uitvoeringsmogelijkheden Landschapsbeheer Friesland en advisering particulieren
Tabel 2a: Overzicht werkdagen zaterdag- en vakantievrijwilligers
Tabel 2b: Overzicht werkdagen vaste vrijwilligers op doordeweekse dagen
Tabel 2c: Overzicht werkdagen vaste vrijwilligers op doordeweekse dagen
Tabel 3: Totaal van gewerkte uren vrijwilligers en scholieren
Tabel 4 : Overzicht activiteiten en werkzaamheden vrijwilligers en scholen
Tabel 5: Diverse werkgroepen
Tabel 6: Natuurwerkdag 2011
Tabel 7: De Hoogstambrigade
Tabel 8: Schoolwerkdagen
84
Jaaroverzicht 2011
Typeprojecten/landschapselementen
uitvoeringsdienstincl.werkgelegenheids regelingen en scholings-project
agrarisch landschaps-beheer
uitbesteedwerk
vrijwilligers Totaal advisering particulie-ren
totaal
hout- en dykswallen 1.750m1 1.750 m1 7
elzensingels 22 km1 4,3 km1 3 km1 29,3 km1 34
houtsingels 135 m1 135 m1 34
natuurterreintjes 106 ha, 20 terreinen 43,3haheideher-stel
150 ha. (30 stuks) 299,3 ha (50 terreinen)
2
bosjes 16,5 ha, 11 stuks 5 ha 90 ha. (18 stuks) 111,5 ha (29 stuks)
50
erfbeplantingen 9 stuks 9 stuks 121
dorpsbeplantingen 13 stuks 3 dorpen 16 stuks 1
landschappelijke beplantingen
3
klimaatbosjes 5 stuks 5 stuks
Lanen/ bomenrijen 12 bomen 350 bomen 75 bomen (3 proj.) 437 bomen 6
hagen 450 m1 450 m1 28
solitaire bomen 14
buitenplaatsen 1 stuks 4 stuks 5 stuks
hoogstam-boomgaarden
22 bomen (3 proj.) 312 bomen (66 st.) 334 bomen 20
kerk en kerkhof-beplantingen
6 stuks 6 stuks
eendenkooien 6 stuks 6 stuks 2
pingoruines/dobben 8
kleine wateren/drinkpoelen
10 stuks 10 stuks 4
soortbeheer & bescherming
3 projecten 2 projecten 5 projecten 10 projecten 174
recreatief medegebruik 1 project 1 project 6
Totaal aantal adviezen: 514
Tabel 1: Kwantitatieve gegevens per element van directe uitvoeringsmogelijkheden Landschapsbeheer Friesland en advisering particulieren.
85
Jaaroverzicht 2011
Doordeweekse werkdagen
groep werkterrein werkzaamheden aantal werkdagen aantal betrokkenen
Vrijwilligersgroep
De Stellingwerven
Diverse natuurterreintjes
Stellingwerven
Divers werk w.o.
onderh. bos, heide,
projecten adder,
ringslang
25 7
Vrijwilligersgroep LBF/
SBB Heerenveen e.o.**
Diverse terreinen in
Heerenveen
Divers werk w.o.
onderhoud heide
en hakhoutbos
22 6
Vrijwilligersgroep Smal-
lingerland en Opsterland
Diverse natuurterrein-
tjes Smallingerland en
Opsterland
Divers werk w.o.
onderh. bos, heide,
projecten adder,
ringslang
23 9
Vrijwilligersgroep LBF/
IFG, Leeuwarden e.o.*
Buismans eendenkooi,
Gytsjerk
Onderhoud
kooibos vlechten
rietschermen
25 8
Vrijwilligersgroep LBF/
IFG, Anjum e.o.*
Eendenkooien Anjumer
Kolken
Onderhoud
kooibos vlechten
rietschermen
25 4
Talant, zorgboerderij
Oosterwolde
Heide Puntersbosje Onderhoud heide 16 5
Totaal 136 39
Jaar Totaal aantal werkdagen
Totaal aantal vrijwilligers
2008 102 972
2009 103 1054
2010 105 1109
2011 98 1115
Jaar Totaal aantal werkdagen
Totaal aantal scholieren
2008 56 1699
2009 92 2026
2010 103 1722
2011 99 2180
Jaar Totaal aantal werkdagen
Totaal aantal vrijwilligers
2008 176 46
2009 145 42
2010 136 37
2011 138 39
Gewerkte uren door vrijwilligers en scholieren
Jaar aantal
2005 16253
2006 18616
2007 21781
2008 23824
2009 23577
2010 23755
2011 24251
Tabel 4: Overzicht activiteiten en werkzaamheden vrijwilligers en scholen
Tabel 2a: Overzicht werkdagen zaterdag- en vakantievrijwilligers
Tabel 2b: Totaal aantal werkdagen door vaste vrijwilligers op doordeweekse dagen
Tabel 3: Totaal van gewerkte uren vrijwilligers en scholieren
Tabel 2c: Overzicht werkdagen scholieren (basis- en voortgezet onderwijs ) op doordeweekse dagen
* Werkgroep Landschapsbeheer Friesland i.s.m. It Fryske Gea
** Werkgroep Landschapsbeheer Friesland i.s.m. Staatsbosbeheer
86
Jaaroverzicht 2011
Diverse werkgroepen
groep werkterrein werkzaamheden aantal werkdagen aantal betrokkenen
Weekendwerkgroepen
WNL Leeuwarden e.o. terreinen SBB, Schier Onderhoud kwekerij,
verwijderen opslag
kwetsbaar terrein
6 8
IVN-afd. Heerenveen
samen met WARF
Bos en heide zuidoost Bosonderhoud en
heidebeheer
6 7
Lions Heerenveen Bos en heide zuidoost Bosonderhoud en
heidebeheer i.s.m. IVN-
werkdagen
1 15
Kiwani’s Leeuwarden Bos en heide zuidoost Bosonderhoud en
heidebeheer i.s.m. IVN-
werkdagen
1 15
Rotary Lauwersland Natuurgebied De Trie-
men, eigenaar Walen
Hooien hooilandje 1 15
Werkgroep Opeinde Natuurontwikkelingster-
rein Leidyk Opeinde
Divers onderhoud,
w.o. zwaluwenwand en
vruchtbomen
2 7
Groencommissies
Groencommissies
Dongeradeel
Tiental dorpen in de
gemeente
Bosonderhoud, w.o.
afzetten randen, dunnen,
planten.
10 119
Groencommissie
Metslawier
Bossen rondom
Metslawier
Bosonderhoud 4 22
Groencommissie
Achlum
Bos Achlum Bosonderhoud 3 10
Groencommissie
Achlum
Dorp Achlum Aanplant groen i.k.v.
DYG-project
1 35
Groencommissie
Nijhuizum
Dorp Nijhuizum Aanplant groen i.k.v.
DYG-project
1 22
Groencommissie
Nijemirdum
Dorp Nijemirdum Aanplant groen i.k.v.
DYG-project
1 35
Cursuspraktijkdagen
Cursus snoeien
vruchtbomen
Sumar Basiscursus
vruchtbomen
1 15
Dronrijp Schatzenburg Bijscholing / start
Hoogstambrigade
1 45
Totaal 39 370
Tabel 5: Diverse werkgroepen
87
Jaaroverzicht 2011
natuurwerkdag 2011
locatie werkzaamheden aantal betrokkenen
Heempark Heeg Onderhoud heempark, singels 50
Butendyken, De Veenhoop Divers beheerswerk, w.o. opslag 20
Blauwe Bos, Haulerwijk Onderhoud heide 6
Wielzicht, Ryptsjerk Divers beheerswerk, w.o. opslag 25
Houtwiel, Broeksterwoude Verwijderen opslag moerasgebied 100
Landweer, Elsloo Beheer cultuurhistorisch element 20
Vlindertuin, Lemmer Afzetten struikvormers, schonen poel 15
Rijsterbos, Rijs Bosonderhoud, onderhoud paden 20
Duinen, Vlieland Vrijzagen en opschonen poel 30
Kooibosjes Hee, Terschelling Onderhoud elzensingels 50
Donglust, Oranjewoud Vrijstellen lanen 95
Bossen Poostweg, Beetsterzwaag Verwijderen jonge opslag heide 40
Sneekermeer, Terherne Wilgenopslag steken en zagen 30
Kraaiheidepollen Onderhoud heide, verwijderen opslag 100
Dorpsbos, Houtigehage Onderhoud dorpsbos, paden 40
Kiekenberg, Oudehorne Verwijderen opslag heide 55
Totaal 696
DeHoogstambrigade
regio werkzaamheden aantal werkdagen aantal betrokkenen
Noordwest Snoeien vruchtbomen bij particulieren 8 7
Midden Snoeien vruchtbomen bij particulieren 5 8
Noordoost Snoeien vruchtbomen bij particulieren 8 8
Zuidoost Snoeien vruchtbomen bij particulieren 5 5
Zuidwest Snoeien vruchtbomen bij particulieren 10 14
Zuid Snoeien vruchtbomen bij particulieren 8 7
Totaal 44 49
Tabel 6: Natuurwerkdag 2011
Tabel7:DeHoogstambrigade
88
Jaaroverzicht 2011
Schoolwerkdagen
organisatie werkterrein werkzaamheden aantal werkdagen aantal leerlingen
Biologiedagen
NME Mar en Klif
Gaasterlân-Sleat
Bos Elfbergen,
Gaasterland
Prunusbestrijding 6 150
NME Mar en Klif
Súdwest-Fryslân
Vlietster Bos Witmarsum,
Makkumerwaard
Dunnen dorpsbos,
onderhoud rietveld
6 119
De Naturij, Opsterland
en Smallingerland
Bossen Beetsterzwaag
en Bakkeveen
Bos- en heideonderhoud 12 331
NME-De Oanset
Skarsterlân
Douwe Pôle,
De Twigen
Bosonderhoud, onder-
houd gagelveld, hooiwerk
7 202
Heerenveen i.s.m.
Atelier Majeur
Oranjewoud Afzetten hakhout 2 80
noordelijke Friese Wouden Educatieproject
NME Achtkarspelen Elzensingels leden
agr. ver. NFW
Onderhoud elzensingels 11 239
NMW Tytsjerksteradiel Elzensingels leden
agr. ver. NFW
Onderhoud elzensingels 8 165
NME De Klyster (Dantu-
madeel, Kollumerland)
Elzensingels leden
agr. ver. NFW
Onderhoud elzensingels 17 388
Boomfeestdagen
Boomfeestdag Achlum Planten boomgaard 1 35
Boomfeestdag Nijemirdum Planten bomen in dorp 1 30
Maatschappelijke stages
Ulbe van Houten,
Sint Annaparochie
Buitendijks gebied en
bossen gemeente
Zwerfvuil opruimen,
bosonderhoud
6 100
Piter Jelles, Leeuwarden Bos v. Epey, Wielzicht
en Dekemastate
Bos- en moerasonder-
houd
4 76
Lindecollege, Wolvega Rottige Meente Verwijderen opslag
moerasgebied
2 24
Drachtster Lyceum Oude Venen Divers, w.o. opslag en
paden
1 28
Marnecollege, Bolsward Omgeving Bolsward Divers, w.o. knotten
wilgen
1 27
Lauwerscollege Natuurgebied
De Triemen, Walen
Hooien hooilandje 1 20
AOC Heerenveen Oranjewoud Kunstproject ‘Natuur
neemt de Wijk’
8 12
Natuurwerkdag Divers Divers 1 34
Totaal 99 2180
Tabel 8: Schoolwerkdagen
89
Jaaroverzicht 2011
ANV - Agrarische NatuurverenigingAMvB - Algemene Maatregel van BestuurAOC - Agrarisch Onderwijs Centrum BenN - BoerenNatuurBFVW - Bond van Friese Vogelbeschermings WachtenBNO - Beroepsorganisatie Nederlandse OntwerpersCA - Centrale AsCLM - Centrum voor Landbouw en MilieuCVL -CoördinatiepuntVrijwilligLandschapsbeheerDLG - Dienst Landelijk GebiedDLV - De Landbouw VoorlichtingDYG -Doarpenyn‘tGrienEHS - Ecologische Hoofd StructuurEVZ - Ecologische Verbindingszones Zuidoost FrieslandFMF - Friese Milieu FederatieFTE - Full Time EquivalentFYLG -FryskInvestearingsbutzjetLânlikGebietGGZ - Geestelijke Gezondheidszorg (Beschermde Woonvorm Drachten) GIS - Geografisch Informatie SysteemIAHL - Internationale Agrarische Hogeschool LarensteinICES - Interdepartementale Commissie Economische Structuur versterkingIFG - It Fryske GeaILG - Investeringsbudget Landelijk GebiedIPO - Inter Provinciaal OverlegISLBN - Informatie Systeem Landschapsbeheer NederlandIVN - Instituut voor NatuurbeschermingseducatieJWG - JeugdwerkgarantieplanKNNV - Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische VerenigingKRS - Kaderregeling ScholingLBP - Landschaps Beleids PlanLNV - Landbouw, Natuurbeheer en VisserijLOP - Landschap Ontwikkelings PlanLSBC - Landelijk Orgaan Leerlingwezen St. Praktijkonder- wijs en Leerlingwezen voor Bosbouw, Cultuur- techniek en Groene sectorNCM - Nationaal Contact MonumentenNHL - Noordelijke Hogeschool LeeuwardenNFW - Noordelijke Friese WoudenNJM - Jeugdbond voor Natuur- en MilieustudieMKLE - Monitoring Kleine Landschaps ElementenLTO - Land- en Tuinbouw OrganisatieNM - Natuur MonumentenNME - Natuur en Milieu EducatieNPL - Nationale Postcode LoterijNTDH - Noordelijk Team Drentse HeideschapenMAP - Markt Actie PlanMCO - Motor Club Ooststellingwerf
OL - Onderhoudsovereenkomsten LandschapselementenPAGO - Periodiek Arbeids Gezondheidskundig OnderzoekPIOFA - Personele Informatie Organisatie Financiën en AdministratiepMJP - Provinciaal Meerjaren ProgrammaPOP - Plattelands Ontwikkelings ProgrammaPOT - Project Ontwikkel TeamPVT - PersoneelsvertegenwoordigingRAVON - Reptielen Amfibieën en Vissen Onderzoek Nederland RBON - Regeling Beheersovereenkomsten en NatuurontwikkelingRI&E - Risico-inventarisatie en evaluatieROC - Regionaal Onderwijs CentrumROL/RAL- Regeling Onderhoudsovereenkomsten Landschapselementen/ Regeling Aanwijzing Landschapselementen (vh BOL/BAL)ROM - Ruimtelijke Ordening en MilieuREA - Wet Reïntegratie ArbeidsgehandicaptenSAN - Subsidieregeling Agrarisch NatuurbeheerSANL - Samenwerkingsverband Agrarisch Natuur- en LandschapsbeheerSAT - Strategisch Acquisitie TeamSBB - StaatsbosbeheerSGB - Subsidieregeling Gebiedsgericht BeleidSGM - Stimuleringsregeling Gebiedsgericht MilieubeleidSBNL - Stichting Beheer Natuur en Landelijk GebiedSTAM - Steunpunt Arbeidsmarkt moeilijk lerenden FrieslandTSV - Tijdelijke Stimulering VrijwilligersVALD - Vereniging Agrarisch Landschapsbeheer DantumadeelVANLA - Vereniging Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer AchtkarspelenVCA - Veiligheids Checklist AannemersVEL - Vereniging Eastermar’s LânsdouweVobula - Stichting Vrijwillig Onderhoud Buitenplaatsen en LandschappenVROM - Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en MilieuWARD - Werkgroep Amfibieën en Reptielen DrenteWARF - Werk- en studiegroep Amfibieën en Reptielen FrieslandWBE - WildbeheerseenheidWCL - Waardevol Cultuur LandschapWIW - Wet inschakeling werklozenWKF - Werkgroep Kerkuilen FrieslandWNL - Wereld Natuurfonds LeeuwardenWSW - Wet Sociale Werkvoorziening
Bijlage 6: Lijst van afkortingen
top related