emotieregulatie in een leefgroep met kinderen en jongeren met … · 2017. 10. 10. · vanspranghe...

Emoties kanaliseren in een leefgroep (rand)normaalbegaafde pubers met een

ASS en probleemgedrag

De Greve Patricia

Vanhamme Delphine

Vanspranghe Effy

Inhoud

• Situering

• Wat theoretische achtergrond

• Basiswerking

• Individuele therapie en contextbegeleiding

• Q&A

Situering

• Kleinschalig residentieel behandelingscentrum (18 bedden in weekinternaat)

• Doelgroep: • kinderen met autismespectrumstoornis en/of psychotische kwetsbaarheid • 2,5 tot 18 jaar • Reeds uitgebreide hulpverleningsvoorgeschiedenis (ambulant of residentieel) • Vaak kinderen die al buitengewoon onderwijs en MFC-traject doorlopen hebben

• Aanbod: • Weekinternaat • 3 leefgroepen met maximaal 6 jongeren • Geen school • Atelierwerking

• Werking: • Basisrust • Zoektocht naar therapeutische mogelijkheden – zeer individueel gericht • Milieutherapeutische en interdisciplinaire aanpak gericht op generalisatie van vaardigheden

Inhoud

• Situering

• Wat theoretische achtergrond

• Basiswerking

• Individuele therapie en contextbegeleiding

• Q&A

Wat theoretische achtergrond

• ASS

Wat theoretische achtergrond

• Emotieregulatie

Wat theoretische achtergrond

Inhoud

• Situering

• Wat theoretische achtergrond

• Basiswerking

• Individuele therapie en contextbegeleiding

• Q&A

Basiswerking - Preventief : creëren van basisrust / een

veilig kader

Weinig tot geen emotieregulatie

Extreme voorspelbaarheid Een veilig klimaat creëren bij onze doelgroep

Ankerpunten

• Personeelsbeleid

• Betekenisverlening

• Aanpassingen in vrije tijd

• Aanpassingen sociaal-emotioneel “jonger”

Personeelsbeleid

Personeelsbeleid

• Vorming

• Vaste sluitingsperiodes

• Aangepaste uurroosters met nadruk op zoveel mogelijk voorspelbaarheid

Uurrooster zorgt mee voor:

Sociale duidelijkheid en voorspelbaarheid : • Wie werkt wanneer en doet wat: strak aanhouden en anderzijds niet “samenvallen met”:

fotoschema/ algemeen schema/ schema’s coördinatorenbord

• Twee mensen in de leefgroep (en niet méér; niet “plots” verschijnen tenzij met duidelijke reden)

• Plaats van stagiairs in de leefgroep duidelijk/ afscheid en dergelijke

• Uitgebreide aankondiging / ontvangst nieuwe kinderen

• Veel onderlinge communicatie tussen begeleiding = • Op de hoogte zijn van

• Duidelijker kunnen antwoorden op vragen

• Ganse team mee (oa via email)

Voorbeeld blad uurrooster

Betekenisverlening

Betekenisverlening

• 1-1 betekenissen toekennen - basisrust: • Duidelijkheid in ruimtes

• Vaste plaatsen om te eten

• Vaste plaatsen in busje

• Koppeling zoveel mogelijk : ruimte – tijd – gedrag

• Tijd = verduidelijking door : • Routines

• Uitzonderingen op tijd aangekondigd in De Week en/ of tussendoor

• Strikte hantering tijd (bijv om 20u55 naar boven)

Kanalisatie van emoties

• Weekendatelier • Plaats geven / Kanaliseren / spreken over weekend (met concreet materiaal)

• De Week-atelier

• Aankondiging belangrijke veranderingen • Leefgroepsoverleg bij oudere gasten • Kanaal om zaken te vragen/ te bespreken

• Het week-einde-atelier • Afsluiten week/ evaluatie week

• Individuele psychotherapiemomenten CREËREN VAN VEILIGHEID

Voorbeeldbladen “de week”: structuur binnen het atelier

Aanpassingen vrije tijd

Vrije tijd

• Uitgangspunt : open en vrij(e tijd) is nooit makkelijk

• Vrije tijd wordt sterk gestructureerd (ook bij 14+)

Voorbeeld VT-invulblad leefgroep Blauw

Vrije tijd

• Uitgangspunt : open en vrij(e tijd) is nooit makkelijk

• Vrije tijd wordt sterk gestructureerd (ook bij 14+)

• Kiezen = soms heel moeilijk; algemene en individuele aanpassingen

Voorbeeld keuze-schema individueel beleg

Voorbeeld keuzeschema koeken

Vrije tijd

• Uitgangspunt : open en vrij(e tijd) is nooit makkelijk

• Vrije tijd wordt sterk gestructureerd (ook bij 14+)

• Kiezen = soms heel moeilijk; algemene en individuele aanpassingen

• Positieve kijk op schermpjes-activiteiten • Gestructureerd in tijd en ruimte

• Maar : sociale wereld komt overal binnen via gsm en internetkanalen

Aanpassingen jonger sociaal-emotioneel niveau

Aandachtspunten

• Veel nabijheid (opletten met creëren van afhankelijkheid): aanwezig in VT/ meespelen met de jongere(n)/ verdiepen in en praten over multimedia of andere interesses; soms ook alleen laten spelen/ bezighouden

• Controle indien nodig

• Niet veel gebruik maken van “verre” ruimtes waar geen nabijheid/ controle mogelijk is

• Working alone- together principe

• Klein vast groepje jongeren

Aandachtspunten

• NIET de nadruk op “SAMEN”

• Referent is niet de (enige) vertrouwenspersoon – betekenis meegeven: • Psycholoog in eerste instantie deze functie

• Keuze voor andere begeleider volgens instelling jongere

• Aan ALLE begeleiders kunnen vragen gesteld worden of zaken verteld worden

Bij probleemgedrag

preventie

• Bovenstaande biedt rust : extreme voorspelbaarheid bieden

• ALTIJD vluchtweg mogelijk naar kamer (integratie)

• Principe working alone – together

• Plaats aan tafel (bijv. rap bij deur)

• Bezighouding: nadruk OOK op vrije tijd/ wachtmomenten in begeleiding!

aanpak • Gevaar / korte termijn = BR (procedure) • Holistische aanpak (ook met

ouders) en tegelijkertijd soms zeer specifiek contextgebonden : lange termijn

• Herstel / afsluiten bij incident • Aanleren alternatieven, vluchtweg,

… • Behandeling emotieregulatie

Emotieregulatie in de

Individuele psychotherapie

mentaliseren en empathisch confronteren (empathiseren)

invalshoeken

• Hechtingstheorie

• Psychodynamische theorie

• Cognitieve theorie

• Mindfulness

invalshoeken

• Empathisch confronteren

- veilige basis

- erkennen emoties zichzelf en de ander

• Mentaliseren

- woorden geven

- verhaal maken

- ‘ik heb gevoel dat…’

• Cognitieve methodieken

- reflectie op denkpatronen

- gestructureerde manier van mentaliseren

Vorm

• vaste plaats en tijd

• Individueel

• Vrijblijvend

• Semi-permeabiliteit

• Spreken, spel, ‘delen’

• Afstemmen emotioneel niveau jongere

• Niet-wetende positie

doelen

• Rode draad in behandeling

• Vraag creëren ( motivatie – ladders)

• Contextblindheid

• Perspectiefneming

• Emotieregulatie

• Communicatie

• Eigenheid van het kind in kaart brengen

• Verbinding

Emotieregulatie in individuele therapie

Probleemgebieden Ass

mbt

Emotieregulatie

• andere infoverwerking

• Persevereren

• Contextblindheid

• Mindblindness

• ‘iets’ kleins escaleert

• Moeite met schakelen van aandacht

• Sensoriële gevoeligheid

• Andere copingstrategie

Emotieregulatie in individuele therapie

Individuele therapie tracht in te grijpen op :

1. Bewustwording - voorwaarde voor emotieregulatie

- leren kennen, benoemen, differentiëren emoties

- in kaart brengen van hun eigen-aardige gevoelsbeleving en communicatie

- emotie-erkenning de ander

2. Cognitieve reappraisal - perspectief veranderen

- probleem ontleden ( cognitieve probleemoplssing) - afstand van negatieve gedachten

- gedachte ≠ feit

- G-G-G model

3. Responstendenzen beïnvloeden - vierde circel ( lichaam)

- gedrag aanpassen - communicatie

(hier komen in de mondelinge presentatie nog korte klinisische voorbeeldjes)

tools

!!!!! Tools afgestemd op de probleemgebieden van ASS

• Regulatie adhv. dialoogmodel (4 circels)

• Ladder ( motivatie, creëren vraag)

• Psycho-educatieve visualisaties

• Gevoelswaaier

• Mindmaps

• therapieschriftje

• Spelborden

• Ademhaling / mindfulness

• Gebruik maken van tijd

• Multidisciplinariteit/transfer

Afbeelding visualisatie IK- Ander

Afbeelding gevoelsthermometer

Wat denk je nu?

Gebeurtenis

Gedachte

Gevoel

Gedrag

Gevolg

Wat is er gebeurd? Wat heb ik gedaan?

Waar is het gebeurd?

Wie was/ waren erbij?

Wat heb ik toen gedacht?

Wat heb ik gevoeld?

Wat heeft de ander gevoeld?

Wat heeft de ander gedacht?

Wat was het gevolg voor mij?

Wat was het gevolg voor de ander/ de groep?

Gebeurtenis Niet-helpende gedachte

Gevoel Gedrag

Gebeurtenis Helpende gedachte

Gevoel Gedrag

Emotieregulatie in individuele therapie

• Maladaptieve strategieën

- opgeven

- agressie

- zelfdevaluatie

- rumineren

> Klinische vignet

• Adaptieve strategieën

- afleiden

- cognitieve probleemoplossing

- probleemgericht handelen

- beïnvloeden respons

> klinisch vignet

context

• Kwaliteit van relatie ouder-kind

• Opvoedingsstijl ouders

• Observeren en modelling

• Escalatie processen

• Nadruk op relatie ipv. gedrag

• Verwerkingsproces begeleiden

• Sterktes binnen gezin

• Verbinding / transfer

Contact

www.dedauw.org

delphine.vanhamme@dedauw.org