doĞal kaynaklarin keŞfİ, ve İnsan faalİyetlerİ Üzerİndekİ etkİlerİ

DOĞAL KAYNAKLARIN KEŞFİ, VE İNSAN FAALİYETLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

2

DOĞAL KAYNAKLARIN KEŞFİ, VE İNSAN FAALİYETLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

1. İnsanlar, ilk çağlardan bugüne neden doğal kaynak arayışına girmişlerdir

2. Ekonomik faaliyet deyince aklınıza neler geliyor3. Günlük yaşamda kullandığınız doğal kaynaklar nelerdir

Söyleyiniz.

Konuya Başlarken

PALEOLİTİK ÇAĞ

MEZOLİTİK veNEOLİTİK ÇAĞ

KALKOLİTİK ÇAĞ

SANAYİ ÇAĞI

PALEOLİTİK ÇAĞ

MEZOLİTİK veNEOLİTİK ÇAĞ

KALKOLİTİK ÇAĞ

Keşifler ve İcatlar:Kesici aletler,taşlar(obsidyen,çakmak taşı gibi) icat edilmiştir.

Ekonomik faaliyetler:Avcılık, toplayıcılık ve taş işçiliği faaliyetleri başlamıştır.

Önem kazanan doğal kaynaklar:Obsidyen ve çakmak taşı.

Keşifler ve İcatlar:Bazı bitkiler yetiştirilmiş ve hayvanlar evcilleştirilmiştir.

Ekonomik faaliyetler:Tarım ve hayvancılık faaliyetleri ve seramik yapımına başlanmıştır.

Önem kazanan doğal kaynaklar:Tarım için verimli topraklar ve su, evcilleşen hayvanlar için meralar, seramik için killi top.

Keşifler ve İcatlar:Bakır, demir madenler keşfedilmiş ve saban icat edilmiştir.

KALKOLİTİK ÇAĞ

Ekonomik faaliyetler:Sabanın icadı ile tarım geniş alanlarda yapılma-ya başlanmış; madencilik ve maden işleme faaliyetleri başlamıştır.

Önem kazanan doğal kaynaklar:Madenlerin keşfi ile maden yataklarının ve maden işlenirken kullanılan suyun önemi art.Madenlerin ergitilmesi için enerjiye ihtiyaç duyulmuş böylece ormanlar önem kazanmıştır.

SANAYİ ÇAĞI

Keşifler ve İcatlar:Buhar makinesi,1833’te pulluk,1873’te dinamo,1895’te patlamalı motor ve1910’da içten yanmalı motor icat edilmiştir.

Ekonomik faaliyetler:Yukarıda verilen icatlar doğrultusunda sanayiye geçiş olmuştur.Pulluk ve traktörün icadı ile tarımda büyük bir gelişme yaşanmıştır.Turizm,XXI. yy dan itibaren önem kazanmıştır.

Önem kazanan doğal kaynaklar:Kömür, demirin önemi artmış, çayır otlak ve orm. ar. tarla hal. dönüştürülmüştür.Akarsulardan elektrik üretilmiştir.Doğal gaz ve petrol ö.kaz.

Turizm

Petrol

KömürSuVe

Rüzgar

Ormanlar

Topraklar

MetalikMadenler

Taşlar

DoğalKaynaklar

İnsanoğlu ilk çağlardan günümüze kadar kayaçlardan değişik şekillerde yararlanmıştır. Paleolitik Çağda

hayvanları avlamak ve tehlikelerden korunmak için kesici aletlere ihtiyaç duyan insan bir kaynak arayışına

yönelmiştir.Çevredeki sileks (çakmak taşı) ve obsidyen (volkan camı) gibi sert olan kayaçları keşfetmiş böylece

ilk madencilik başlamıştır. Bu taşların işlenip çeşitli aletlerin yapılmasıyla ilk taş işçiliği ortaya çıkmıştır.

İlk yerleşmelerin kurulmasında su, çakmak taşı ve volkan camı gibi kaynakların varlığı etkili olmuştur.

Neolitik Çağda ham madde olarak çakmak taşı ve obsidyenin ticareti yapılmıştır.

Zümrüt,elmas,mermer,………..,……………

Neolitik Çağda madeni tanımayan insan, doğada parlak rengiyle dikkati

çeken Hematit gibi minerallerin farkına vararak deneyimlerle onları

boya malzemesi olarak kullanmayı öğrenmiştir.İnsan, doğada bulduğu saf bakırı yerleşmelere getirmiş ve onu

döverek biçim vermeye çalışmıştır.Soğuk dövülen bakırın zamanla çatladığını,kırılıp koptuğunu ama ısıtıldığında bu yeni malzemenin

yeniden işlendiğini ve plastik özelliği kazandığını gözlemlemiştir.Kalkolitik Çağ’da insanlar madenleri işlemek için

ısıdan yararlanmış ve bu adım günümüzdeki demir-çelik fabrikalarının temelini oluşturmuştur. Kalkolitik Çağda (MÖ 5000-

3000) maden ustaları ;sadece yüzeyden cevher toplamakla yetinmemiş,derinlere inmiş ve ‘polimetalik’ (birden fazla metalin birlikte oluşu) cevherleri toplamışlardır.MÖ 4.000 yılın sonlarında önce gümüş ve kurşun daha sonra da altın yavaş yavaş tarihteki

yerini almıştır.

Bakır-kalay karışımı tuncun bulunmasıyla Tunç Çağı (MÖ3000-1200)

başlamıştır.Artık maden, galeriler açılarak yer altından çıkarılmış ve

ocaklara yakın uygun alanlarda ergitilmiştir.Tunç üretimi büyük

değişiklikleri de beraberinde getirmiş; bu dönemde döküm,tavlama,

kaynak,kaplama gibi teknikler de doruk noktasına ulaşmıştır.Demir Çağında (MÖ 1200-550) diğer metalik madenlerden

daha azişlenmiş olmasına rağmen demir,bu çağa adını vermiştir.sözü edilen çağlarda metalik madenler basit yöntemlerle

ergitilipsoğutulmuş ve dövme yoluyla işlenmiş, el emeği ile bazı araç

ve gereçler (demir saban, atlı araba, tekerlek çemberi,bıçak,

balta vb.yapılmaya başlanmıştır.

Neolitik Çağdan günümüze kadar önemini kaybetmeyen aksine

Giderek artan doğal bir kaynaktır.Neolitik Çağda doğada becerisini ve bilgisini arttıran, bitkileri kültür

altına alabileceğini keşfetmiş, doğada bulunan bazı bitkilerin

tarımınıyapmıştır.Böylece Neolitik Çağda tarım toprakları değer kazanmış,tarımla birlikte suyun önemi de

artmıştır.

İlk tarımsal faaliyetler, ucu sivri değnek ile toprağın işlenerek tohum ekilmesi ve çeşitli bitkilerin dikilmesiyle başlamıştır.Bu şekilde yapılan tarım uzun yıllar devametmiştir.

Neolitik Çağda doğada başıboş gezenhayvanlar da evcilleştirilmiş ve kültüraltına alınmıştır.Hayvancılıkla birlikte çayır ve otlaklar da önemli doğal kaynaklar durumuna gelmiştir.Tarımla beraber yerleşik hayata geçen nüfus sayısı artmış ve artan nüfusun ihtiyacınıkarşılamak için doğal kaynaklar ekonomikdeğer kazanmıştır.Bu çağda insanoğlu ilk olarak tarımsal ve hayvansal ürünleri,

çevresindeki ham maddeleri işleyerek günlük hayatında kullanmıştır.Yiyecek için kap yapma ihtiyacı doğmuş, bu ihtiyaç önce taşlar oyularak giderilmiş sonra kilin pişirilmesiyle çömlek keşfedilmiştir.Çömlek üretimiyle kilin önemi artmıştır.Çömlek bu dönemin endüstri ürünüdür.

Paleolitik Çağda avcılık ve toplayıcılık ile yaşamını sürdüren insan, çevredeki bitki ve hayvan alanlarının zengin olduğu mekanlarda

yaşamını devam ettirmiştir.Neolitik Çağda ısınmak, yemek pişirmek, kil fırınları için enerji

üretmek ve suda yüzen kütük ağaçlarıyla yolculuk yapmak içinormanlardan yararlanılmıştır.Maden Çağından Sanayi Çağına kadar

ormanlar maden ergitmede kullanılmıştır.Bu yüzden Orta Çağınsonlarına kadar demirciler,işletmelerini orman kenarlarında

kurmuşlardır.Ormanlar azalınca işletmelerin yerleri dedeğiştirilmiştir.Fenikeliler,Akdeniz kıyılarındaki ormanlarda temin

ettiği ham madde ile gemiler yapmış ve denizlereaçılmışlardır.Böylece ormanların doğal kaynak olarak önemi

artmıştır.

Johann Gutenberg’in Avrupa’da 1450lerde hareketli matbaayı icatetmesiyle kitaplar yaygınlaşmaya başlamış,böylece bilginin

saklanması ve bilgi iletişimi için kağıt önem kazanmıştır.Ormanlargeçmişte olduğu gibi günümüzde de ısıtma, gemi yapımı,yemekpişirme,mobilya yapımı,kağıt üretimi,demir yolları gibi pek çokalanda kullanılmaya devam edilmektedir.Fakat beş bin yıldır

ormanların aktif olarak kullanılması,ormanlık alanların hızla tahripedilmesine neden olmuştur.Ortaya çıkan evrensel sorunlar nedeniylegünümüzde insanlar gerekli ihtiyaçlarını plantasyon ormanlarından

karşılama yoluna gitmişlerdir.Bugün yok olan ormanların hızlayenilenmesi için çözüm yolları aranmaktadır.

Her birimiz tükettiğimiz kağıtlar, kullandığımız mobilyalar,yaktığımız odunlar ve tükettiğimiz diğer ağaç ürünleri için yılda 7 ağaç harcamaktayız.

Paleolitik Çağdan, bugüne kadar su, insanlar için vazgeçilmez bir

kaynak olmuştur.Orta Çağa kadar sulardan; sulama,kullanma suyu ve

taşıma şeklinde yararlanılmıştır.Orta Çağda, su ve rüzgar,değirmenlerin kanatlarını ve bu kanatlara bağlı çarkları

döndürmüştür.Böylece insanlar akarsularda ve rüzgarlardan enerji

elde etmişlerdir.Bu enerjileri, doğrama,kağıt fabrikalarında vetabakhanelerde kullanmışlardır.

Su değirmenleri, yedi yüzyılı aşkın bir zaman fabrikaları harekete

geçiren güç olmuştur ve akarsuların önemi artmıştır.Gerek sudeğirmenleri rüzgar değirmenleri eski önemlerini yitirmesine

karşıngünümüze kadar varlığını korumuşlardır.

Günümüzde rüzgar; buhar makineleri, petrol,doğal gaz ve elektrik

karşısında bir güç kaynağı olarak hemen hemen unutulmaya başlandı.

Ancak 1970 lerdeki petrol bunalımı rüzgar için bir dönüm noktası

oldu.Yeni kuşak yel değirmenleri ortaya çıktı.GünümüzdeDanimarka’da Kopenhag Körfezi’ndeki açık denizde bulunan

20rüzgar çarkı,20 bin evin elektrik gereksinimini karşılamaktadır.

1873te Fransız mucit Gramme tarafından su gücü ile işletilendinamo icat edilmiş,bu icat ile enerji kaynağı olarak akarsular tekrar değer kazanmıştır.Böylece siyah kömürün karşıtı olarak bu kaynağa

‘beyaz kömür’ denmiştir.Dinamo kullanılarak kömür yataklarından uzak bölgelerde sanayi

tesisleri inşa etmek mümkün olmuş ve yerleşmelere elektrikverilmesiyle su gücü giderek önem kazanmıştır.Bununla birlikte su

gücü bakımından zengin bölgeler, giderek yoğun sanayileşmebölgeleri durumuna gelmiştir.Akarsulardan elektrik enerjisi elde

etmenin yaygınlaşmasının ardından dalga ve gelgitin gücünden deelektrik enerjisi üretilmesi yoluna gidilmiştir.

İnsanların beslenmesinde su ürünleri önemli roloynamaktadır.İnsanlar,iç sulardan ve denizlerden eskiden beri su

ürünleri elde etmişlerdir.Dünya nüfus artışına paralel olarak iç sularve denizlerden eskiden beri su ürünleri elde etmişlerdir.Dünya

nüfus artışına paralel olarak iç sular ve denizlerden avlanan balıkmiktarı her geçen yıl artmaktadır.Avlanan balık, 1950’de 22.5 milyonton iken 1995’te 112 milyon tona ulaşmıştır.Görüldüğü gibi denizler

ve iç sulardaki ürünlerden önceleri daha küçük boyutlardayararlanılırken üretim giderek büyümüş, balıkçılık bir sektör haline

gelmiştir.Ancak,deniz ekosistemi açısından tehlikelerdoğurabileceğinden bu sınırın daha fazla aşılmaması

beklenmemektedir.

1956’da Bell şirketine ait telefon sisteminde ortaya çıkan enerjiproblemini çözmek üzere laboratuara kapanan ekip, güneş ışığından

yararlanarak enerji çıkaran foto voltaj hücrelerigeliştirmişlerdir.Böylece çalışmalarını telefon sistemi onarımındangüneş enerjisi ile elektrik üretimine kaydırmışlardır.Ekip,ilk olarak

küçük bir radyoyu çalıştırmayı başarmıştır.Buluşu takip eden yarım yüzyıl içinde güneş enerjisi hesap

makinelerinden Mars’ta yaşam izi arayan uzay robotlarına kadarbirçok makineyi çalıştırmada kullanılmıştır.Güneş ışığı ayrıca

kesintisiz bir enerji kaynağı olduğu ve çevreyi kirletmediği içinalternatif enerji kaynakları arasında önemli bir yer tutmaktadır.

1754 yılında Abraham Derby, yüksek fırını icat etmiş,1856’da ise

Bessemer bu fırını geliştirmiştir.Ardından taş kömürü demir-çelik sanayisi için vazgeçilmez bir enerji kaynağıolmuştur.!870 sonrası İngiltere’de demir-çelik tesisleri konumdeğiştirmiş ve kömür havzaları çevresinde kurulmuştur.Sanayi Devrimi ortaya çıkan teknolojik birçok gelişme ile birlikte sanayi ham maddelerine yani doğal kaynaklara olan talep de hızlı bir şekilde artmıştır.XVIII.yy’da buhar makinesinin icadı ve sanayide kullanılması kömür enerji kaynağı olarak önem kazanmıştır.Buhar makineleri ilk olarak kağıt fabrikalarında kısa bir süre sonra ise trenlerde kullanılmıştır.Böylece daha çok yükü bir yerden başka bir yere nakletmek daha ekonomik olmuştur.Sonraki uygulamalarda kömür,deniz ulaşımında kullanılmış,bu gemiler ile yük ve yolcu taşımacılığı yapılmıştır.Böylece deniz ve okyanuslardan daha çok yararlanılmıştır.

Orta Çağ başarında İngiltere’dekömür; evlerin ısıtılmasında,

1620yıllarında ise demiri ergitmede kullanılmıştır.

Yakın geçmişte önem kazanan doğal kaynaklar:petrol ve doğalgazdır.Petrol MÖ 3200 de Mezopotamya’da asfalt ve harç,MÖ 1700

de Çin’de ısıtma aracı, 1815’te Çekoslovakya-Prag’da caddeaydınlatmasında kullanılmıştır.İl Petrol kuyusu ABD’nin Pennsylvania

eyaletinde 1857 yılında açılmıştır.

Petrol,içten yanmalı ve içten patlamalı(benzin ve mazot kullanılan) motorların icadından sonra önem kazanmıştır.Alman mühendisleri Daimler’in(1834 1900) 1895 yılında içten yanmalı motorları icat etmesi, petrolün büyük bir termik güç olarak görülmesini sağlamıştır.Buna ek olarak zamanla gelişen petrokimya-endüstrisi, bugün petrole daha çokönem verilmesine yol açmıştır.Böylece çağdaş endüstri eskiden olduğu gibi buhar makinesive buhar gücüne bağımlı olmaktan kurtulmuştur.Yine termik güç santrallerinin sadece kömüre bağımlı kalmasını önlemiş ve petrol ile doğal gaz,elektrik enerjisi elde etmede büyük rol oynamıştır.

İspanya,Fransa,İtalya,Türkiye ve Yunanistan gibi ülkelerde deniz turizminin geliştiği yerlerdir.Sizce bu durumun nedeni nedir

Turizm, 2.Dünya Savaşı sonrası ülkelere döviz akışı sağlayan önemlibir sektör durumuna gelmiştir.Sanayileşme hareketine bağlı olarak,bireylerin,ekonomik gelirinin artması ve sahip olunan tatil haklarınabağlı olarak turizm gelişmiştir.Bugün dağ,göl,plaj,mağara,,çağlayan

gibi ilgi çeken oluşumlar turizme doğal kaynak olarakkullanılmaktadır.Büyüyen hizmet sektörü de turizmin daha hızlı bir

şekilde gelişmesine neden olmuştur.

Piraziz Anadolu LisesiPiraziz Anadolu Lisesi

Keşif ve İcatlar Önemi ArtanBitkilerin kültür altına alınması ile

Tarım toprağı

Buhar makinesinin icadı ile Kömür ve demirDinamonun icadı ile AkarsularNeolitikte hayvanlarınevcilleştirilmesi ile

Meralar

Gemi yapımının yaygınlaşması

Ormanlar

Gezip görme isteği ile Turizm

Konu BittiŞimdi Sorular

1Batman’ın nüfusu 1927 yılında 900 iken 200 yılında 456.000’e

ulaşmış, 1927’de köy iken 1937’de bucak, 1955’te belediye, 1957’de ilçe ve 1990’da

il statüsünekavuşmuştur. Yukarıda ifade edildiği gibi Batman’ın bu hızlı

gelişiminde;

I.Petrolün bulunması ve çıkarılması,II.Ormanların geniş yer kaplaması,III.Tarım alanlarının çok verimli olması,durumlarından hangileri etkili olmuştur?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D)I ve III E)II ve III

2Petrol MÖ.3200’de Mezopotamya’da asfalt ve harç,

MÖ.1700’deÇin’de ısıtma aracı,1815’te Avrupa’da cadde aydınlatmasında

kullanılmıştır.Günümüzde ise hemen her alanda kullanılmaktadır.

Petrol ve petrol ürünlerinin son yıllarda giderek artmasında;

I.Rezervinin belli yerlerde olması,II.İçten yanmalı motorların icat edilmesi,III.Kimya sanayinin gelişmesi,

özelliklerinden hangileri etkili olmamıştır?

A)Yalnız I B)Yalnız II C)Yalnız III D)I ve II E)II ve III

3 Nükleer santrallerde aşağıda verilenlerden hangisi kullanılır?

A)Bor-petrolB)Petrol-doğal gazC)Uranyum-toryumD)Linyit-petrolE)Taş kömürü-linyit

4Dünyada aşağıdaki enerji

kaynaklarından hangisinin kullanım oranı daha yüksektir?

A)KömürB)HidroelektrikC)PetrolD)NükleerE)Doğal gaz

5Dünya genelinde doğal gazın enerji üretimindeki

payının artmasında aşağıdakilerden hangisidaha çok etkilidir?

A)Çıkarımının kolay olmasıB)Yenilenebilir olmasıC)Temiz olmasıD)Çevreye zarar vermesiE)Boru hatlarıyla taşınması

Piraziz Anadolu LisesiPiraziz Anadolu Lisesi

6 Aşağıdaki ülkelerin hangisinde nükleer santral yoktur?

A)JaponyaB)TürkiyeC)ABDD)KanadaE)Rusya

7İnsanlar tarafından uygulanan süreçler sonunda doğal

ürünlerden elde edilen enerjiye biyoenerji denir.Biyoenerji;biokütle ve biyogaz enerjisi diye ikiye

ayrılır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin biokütle

kaynakları arasında yer aldığı söylenemez?

A)OrmanlarB)Ayçiçeği ve soyaC)Şehirsel atıklarD)Hayvansal atıklarE)Uranyum ve toryum

8 Dünyanın ilk rüzgar tribünü aşağıdaki ülkelerin hangisinde yapılmıştır?

A)DanimarkaB)ABDC)NorveçD)HollandaE)Almanya

10Geri kalmış ülkeler zengin doğal kaynaklara sahip olsalar bile teknolojik imkansızlıklar sebebiyle bu

ülkelerde kullanım azdır.Bu duruma en iyi uyan ülke aşağıdakilerden

hangisidir?

A)ABD B)IrakC)KanadaD)İtalyaE)Japonya

11 Aşağıdaki ülkelerin hangisinde yağmur ormanlarının olduğu söylenemez?

A)Brezilya B)BangladeşC)İtalyaD)EndonezyaE)Kongo

12 Doğal kaynaklardan olan su;

I.SulamaII.Enerji üretimiIII.Turizm

Gibi alanlarda kullanılmaktadır.Buna göre su bu alanların hangisinde öncelikli kullanılmıştır?

A)I B)II C)III D)IV E)V

IV.Sanayi V.Ulaşım

13 Aşağıdaki sanayi kollarından hangisinin gelişmesi ve ön plana çıkması taş kömürünün değerini ve önemini

arttırmıştır?

A)Kağıt sanayiB)Cam sanayiC)Demir-çelik sanayiD)Tekstil sanayiE)Pamuklu dokuma sanayi

14 İsveç,zengin demir yataklarına sahip olmasına rağmen demir-çelik üretimini

pahalıya yapar.Bunun temel nedeni aşağıdakilerden

hangisidir?A)İklimin elverişsiz olmasıB)Teknolojinin eski olmasıC)İşçi ücretlerinin fazla olmasıD)Verginin yüksek olmasıE)Taş kömürünün olmaması

15 Orta Doğu’da kömürden enerji elde etmek %1.5 gibi düşük bir paya sahip olmasında bu alanda aşağıdakilerden hangisin fazla olması

etkilidir?

A)OdunB)PetrolC)RüzgarD)GüneşE)Biyogaz

16 İnsanların ilk olarak kullandığı doğal kaynak aşağıdakilerden hangisidir?

A)OrmanB) RüzgarC)TaşD)MadenE)Kömür

17 Dinamonun icadı ile aşağıda verilen hangi doğal kaynağın önemi artmıştır?

A)SuB) PetrolC)RüzgarD)ToprakE)Kömür

18İnsanların yerleşik hayata geçmesiyle

aşağıdaki doğal kaynaklardan hangisinin önemi daha çok artmıştır?

A)ToprakB) RüzgarC)TurizmD)Petrol E)Orman