Sigara LobisiCansu Dilir 09300533

Fatma Kaya Köylü 08300507

İçindekiler Araştırma Yöntemi

Durum Analizi

Sorun

Swot Analizi

Pest Analizi

Gelişme Süreci

Yasalar

Aktörler

Lobicilik Faaliyetinin Amaçları

Lobicilik Yöntemleri

Eylemler

Kanıtlar

Sonuç

Değerlendirme

Araştırma Yöntemi

İnternet taramaları (Arama motorlarında sigara, sigara lobisi, sigara lobisi kimlerden oluşur?, Tekel’in kapatılması, Sigara lobisi hükümet ilişkileri, sigara lobisi bütçesi, şeklinde taramalar)

STK başkanlarının röportajları

Sigara lobisi hakkında çıkan köşe yazıları ve haberler

Forum siteleri

SSDER’e mail ve telefonla görüşme

Yeşilay koordinatörleriyle yüz yüze görüşme

Yeşilay aracılığı ile SSUK ve SSUK başkanı Elif Dağlı ile görüşmeye çalışma

SSUK’un ve diğer STK’ların paylaştığı kaynaklar

Sorun

Kamusal alanda sigara ve sigara içilmesini teşvik edici tanıtımları yasaklayan yasanın çıkması,

Kamusal alanda sigara içilmesini tamamen yasaklanması,

Ve sigara tüketimini kısıtlayıcı girişimlerin devam etmesi

sebebiyle sigara tüketiminin azalması

SWOT Analizi

GÜÇLÜ YÖNLER

Zengin bir endüstri

Öteden beri süregelen tüketici alışkanlığı ve algısı

Zararlarının bilmesine hatta ispatlanmasına rağmen talebin varlığı

Kendi ürününü giderek artan kitleye satma

Yerel tekele ve ürününe sahip olma

ZAYIF YÖNLER

Reklam ve tanıtım faaliyetlerinin kısıtlanması

Güçlü şirketler olmalarına rağmen yasal bir zeminde bir araya gelinememesi

Sigaranın sağlığa zararlarının azaltılamaması

Sigaranın ‘arzu nesnesi’ imajının yıpratılması

Sigaranın faydalı yönlerinin ispatlanamaması

TEHDİTLER

Sigara karşıtı eylem planını destekleyen güçlü bir yasanın (4207) meclisten geçmesi.

Siyasi otoritenin kararlılığı.

Sağlık Bakanlığı’nın üzerine düşen görevleri yapma konusunda gayretli olması.

Tütün kontrolü konusunda rüştünü ispat etmiş yetkin STK’lar ve bilim insanlarıyla işbirliğinin sürmesi.

FIRSATLAR

• Talebi azaltıcı bazı önlemlerin yasal boşluklar nedeniyle etkin uygulanamaması.

• Arzı azaltıcı önlemlerin yetersizliği.

• Tütün endüstrisinin ekonomiciler tarafından diğer endüstrilerle aynı kategoride değerlendirilmesi.

• Ruhsat verilen ürün sayısı.

• Tütün endüstrisine yapılan teşvikler.

• Katkı maddeleri konusunda çekingenlik.

PEST Analizi

POLİTİCAL

1991 yılında meclis gündemine gelen ilk kısıtlayıcı yasa Turgut Özal Tarafından veto edildi. 4207 sayılı kanun daha sonra, 1996’ da Çiller hükümeti tarafından kabul edildi.

Bu yasa daha sonra Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçve Sözleşmesi 2004’ te imzalanmıştır. 2006’ da Ulusal Tütün Kontrolü Programı (UTKP) hazırlanmış.

2007 yılında bu program kamuoyuna tanıtılmış ve TBMM’ nin de gündemine gelmiştir.

Uygulamaya ise ancak 2009 yılında başlanabilmiştir.

http://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=11735&tipi=24&sube=3

PEST Analizi

ECONOMİCAL

Büyük sigara şirketlerinin Türkiye piyasasına girmeye çalışmaları 1980’li yıllara tekabül eder. Bu yıllar Türkiye’ de neo libarel ekonomiye de geçiş yılları olarak bilinmektedir.

Tekelin sigara ithal etmeye başlamasıdır.

Sigaranın ithal edilmesinin yanında 1986’ da özel sektöre Tekel ile ortaklık şartıyla sigara üretim izni verildi.

2002 krizi ve Tütün Kanunu: IMF Türkiye Masası Şefi Juha Kahkonen “Tütün kanunu çıkmadan para yok.”

http://www.telekomculardernegi.org.tr/haber-2674-tekel%E2%80%99in-ozellesme-macerasi.htm l

PEST Analizi

SOCIAL

‘Oriental’ damak tadı.

Büyük sigara şirketlerinin bilinirliği.

Büyük oranda Kuzey Amerika’ da yetiştirilen

Virginya tipi tütün bu pazarda pek tercih edilmiyordu.

http://www.ozgurlukdunyasi.org/arsiv/270-sayi-165/742-tekelde-mucadele-ve-asilmasi-gerekenler

PEST Analizi

TECNOLOGICAL

1927 yılında kurulan Bitlis Yaprak Tütün atölyesi sonradan sigara üretimine geçmiştir. Fakat yıldan yıla artış gösteren sigara tüketimine yetişemedi.

1939’ da modern fabrikalar kurulmaya başlıyor.

1.Kategori : Modern teknolojiye uygun yeni sigara fabrikaları : İstanbul, Adana, Malatya, Samsun-Ballıca ve Tokat

2.Kategori : Osmanlı Reji devrinden kalma eski tip sigara fabrikaları : İstanbul-Cibali, İzmir, Samsun ve Bitlis.

Bu fabrikalarda, yurt çapında belirlenen talep seviyesine göre yılda yaklaşık 55 milyon kilo filtreli sigara ve 700 bin kilo filtresiz sigara üretilmektedir.

2008’ de Tekel’in satılmasıyla bu fabrikalar British American Tobacco’ ya geçmiştir.

www.tutuneksper.org.tr

Aktörler

Philip Morris Sabancı(1 - Philsa, 2-Philip Morris Sa)

British American Tabacco

Imperial Tobacco

Japon Tobacco International

European Tobacco

Sağlık Bakanlığı

SSV (Sigarayla Savaş Vakfı)

SSUK (Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi)

SSDER (Sigarayla Savaş Derneği)

Türk TORAKS Derneği

Bağımlılığa ve Sigaraya Hayır Derneği

Yeşilay

Sigara Lobisi Karşı Lobi

Amaçlar

1996 raklam yasağı öncesi: Kamusal alanda sigara ve sigara içilmesini teşvik edici tanıtımları yasaklayan yasanın çıkmasını önlemek

2009 kapalı ortamlarda sigara içme yasağı öncesi: Kamusal alanda sigara içilmesini tamamen yasaklayan girişimleri engellemek

2010 sigara paketlerinde yazılı ve görsel uyarıların bulundurma zorunluluğu öncesi: Yasanın çıkmasını engellemek

Halen: «Sigara içmek bir seçimdir» mesajının sigara tüketicileri tarafından benimsenmesini sağlamak ve sigara tüketimini engelleyici girişimlerin devam etmesini önlemek

Tütün mamullerinin zararlarının önlenmesi ve tütün kontrolünün toplumun her kesimi tarafından desteklenmesinin sağlanması

Sigara Lobisi Karşı Lobi

Gelişme Süreci

1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Tekel sigara ithalatına başladı

Tüttünde devlet tekeli kaldırıldı; yerel ve yabancı şirketlere Tekel ortaklığı ile üretim izni verildi.

Tütün ithalat yasağı kaldırıldı

Tekel ortaklığı olmaksızın özel şirketlere üretim izni verildi.

Pazarlama ve dağıtım yetkisi özel şirketlere verildi. Tekel özelleştirme

programına alındı.

TAPDK kuruldu.

Tekel BAT’a satıldı.

İhraç kaydıyla BEST kuruldu.

PHILSAJTI(RI REYNOLDS)

BAT

EUROPEAN

IMPERIAL

Yasalar

2002 4733 Sayılı Tütün Kanunu:

6. Madde : Türkiye’de, marka bazında sigara için yıllık en az iki milyar adet, diğer tütün mamulleri için yıllık en az on beş ton üretenler, aynı markadan olmak üzere serbestçe ithalat yapabilirler, fiyatlandırabilirler ve satabilirler.

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/01/20020109.htm

Yasalar

2004 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ

2. Madde : Her bir Taraf, kapalı iş yerlerinde, toplu taşıma araçlarında, kapalı kamu alanlarında ve gerektiğinde, kamuya açık diğer yerlerde tütün dumanına maruz kalmayı engellemek için, ulusal yasalarla belirlenen mevcut resmi yetki alanlarında, etkin yasal, icrai, idari ve/veya diğer önlemleri alacak ve uygulayacak ve bu önlemlerin, yetkisine giren diğer düzeylerde de kabulü ve uygulanmasını etkin bir şekilde teşvik edecektir.

http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=article&id=107:dya-saik-gt-kontrolrve-slees&catid=6:uluslararasylge&Itemid=36

Yasalar

4207 Sayılı Kanun (2008)

4207 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda değişiklik yapan 5727 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun, TBMM’ de 03.01.2008 tarihinde kabul edilmiştir. Daha sonra bu kanun 19 temmuz 2009’ da uygulamaya konuyor.

MADDE 2 –(1) Tütün ürünleri;

a) Kamu hizmet binalarının kapalı alanlarında,

b) Koridorları dahil olmak üzere her türlü eğitim, sağlık, üretim, ticaret, sosyal, kültürel, spor, eğlence ve benzeri amaçlı özel hukuk kişilerine ait olan ve birden çok kişinin girebileceği (ikamete mahsus konutlar hariç) binaların kapalı alanlarında,

c) Taksi hizmeti verenler dahil olmak üzere karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu toplu taşıma araçlarında,

ç) Okul öncesi eğitim kurumlarının, dershaneler, özel eğitim ve öğretim kurumları dahil olmak üzere ilk ve orta öğrenim kurumlarının, kültür ve sosyal hizmet binalarının kapalı ve açık alanlarında,

d) Özel hukuk kişilerine ait olan lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmelerde,tüketilemez .

MADDE 3 -

(5) Her ne amaçla olursa olsun, tütün ürünlerinin isim, logo veya amblemleri kullanılarak bildirim yapılamaz, basın-yayın organlarına ilân verilemez.

(6) Televizyonda yayınlanan programlarda, filmlerde, dizilerde, müzik kliplerinde, reklam ve tanıtım filmlerinde tütün ürünleri kullanılamaz, görüntülerine yer verilemez.

Lobicilik Yöntemleri ve Eylemler

Politikacılarla Yakın İlişkiler

TEKEL’den sorumlu devlet bakanının akrabalarının PM ağında şirket sahibi

Özelleştirmeden sorumlu devlet bakanının sigara firması gençlik programını desteklemesi

Kültür Bakanlığının TBMM’ni PM’e tadil ettirmesi

1984 Philip Morris dökümanları: Nikki Hauser Türkiye’ye gelir. Tarım ve Sağlık Bakanı ile görüşür, Dışişleri ilişkileri ile temas eder, Cenevre daimi temsilcisi ile görüşme ayarlar.

1984 Beşinci beş yıllık plan “Yeni tip tütün tarımının desteklenmesi ve tütünde Tekel’in kaldırılmasını” önermiştir.

19.11.1992 Margaret Thatcher Türkiye’yi ziyaret eder. British Gas ile Türkiye ilişkilerini düzenlemek için geldiği resmi olarak belirtilir. Bir gazetede Philip Morris’in Türkiye pazarındaki yerini güçlendirmek üzere geldiği haberi çıktı. Tekzip edilmedi.

PM dökümanları 1994 bütçesi: “Sabancı’yı rahmetli Özal’la iyi ilişkileri olduğu için tutmuştuk. Şimdi odaklanmış hükümet ilişkilerimiz Sabancı’dan iyi” der.

http://www.ssuk.org.tr/index.php?section=sunum

Lobicilik Yöntemleri ve Eylemler Yasağı engelleyici kanun teklifi sunma

Amerikan lobi heyetinin meclise getirilmesi

Anayasa mahkemesine başvuru

Spor Bakanına Formula-1 için başvuru

Turizm bakanına Formula-1 için başvuru

Adalet komisyonuna Formula-1 yarışlarının reklam dışı bırakılması başvurusu

Adalet, Gençlik-spor, İçişleri, Turizm bakanlığının Formula-1 yarışını reklam yasağı dışında tutulma konusunda görüş bildirmesi

PM firmasının 1993 yılında yaptırdığı pazar araştırmasının raporu Formula-1 yarışlarının Marlboro reklamı için nasıl yararlı olduğunu açıkça ortaya koyar.

1992 PM Reklam Yasağı Önerisi: Philsa reklam yasağı içeren kanununun çıkmaması için eylem planı yapar. Cahit Düzel Adalet Komisyonu başkanını ziyaret eder.

http://www.ssuk.org.tr/index.php?section=sunum SSUK Başkanı Elif Dağlı

Lobicilik Yöntemleri ve Eylemler Fiyat Politikaları Belirleme

Philip Morris Tekel Sigaraları arasındaki fiyat farkını % 30 oranında tutmak için plan yapar.

Kanun Boşluklarından Faydalanma

Ünlülere yüksek ücretler vererek sigaraya özendirici sahnelere yer verme

MadMen, Gora

Yanlış Bilim Üretme

Medya İle ilişkiler

1992 ANKARA Air Indoor International Hacettepe Üniversitesinde iç ortam hava kirliliği konusunda bir kongre düzenler. Yabancı bilim adamları sigara dumanın önemsiz bir kirletici olduğunu defalarca bildirirler. Daha sonra bu bilim adamlarının sigara firmaları tarafından desteklendiği dökümante edilir.

3 Temmuz 1992 İkinci tütün yasa tasarısını Adalet komisyonuna gönderilir. Adalet komisyonu başkanı kendisine ziyaret eden Tıp Profesörlerine “sigaranın kanser yaptığına inanmadığını” söyler.

http://www.ssuk.org.tr/index.php?section=sunum SSUK Başkanı Elif Dağlı

Lobicilik Yöntemleri ve Eylemler

Dolaylı Lobicilik

İnsani Yardımlar

Sevda Cenap And Vakfı Konser destekleri

Depremzedelere Chesterfield dağıtımı

Zeugma ve arkeolojik kazı destekleri

Bilim adamı ve proje destekleri

Bağımsız veya Milli Eğitim Destekli Gençlik Projeleri

http://www.ssuk.org.tr/index.php?section=sunum SSUK Başkanı Elif Dağlı

Tütün şirketlerinin kapalı alan kanunları için taktikleri

İnkâr:

Tütün şirketlerinde görevli bilimciler 1970’li yıllarda ikinci el sigara

dumanının tehlikeli olduğunu keşfetmişlerdi. Ancak, tütün şirketleri bu

araştırmaları örtbas ettiler ve ikinci el sigara dumanının bir sağlık riski

oluşturduğunu kamuoyu önünde inkâr ettiler.

Yanıltma

Tütün şirketleri ikinci el sigara dumanının sağlığa zarar verdiğini ortaya koyan bağımsız araştırmaların üzerine gölge düşürmek üzere bilimsel danışmanlar tuttukları,

1990’lı yıllarda, tütün sektörünün danışmanları gizlice Dünya Sağlık Örgütü’nün Uluslararası Kanser Araştırmaları Kurumu’na sızarak, ikinci el sigara dumanı ile sağlık arasındaki ilişkilere dair bulguları etkilemeye çalıştıkları saptanmıştır.

Algı Yönetimi

Dumansız ortam yasaları gündeme geldiğinde, tütün şirketleri ve onların taraftarları bu yasaların çocuklardan işletmelere, işçilerden siyasetçilere kadar herkes için feci etkileri olacağı tahmininde bulunurlar.

Bu tahminler hiçbir objektif kanıta dayanmamaktadır.

Tütün şirketleri gönüllü bazda uygulanan düzenlemeler, havalandırma sistemleri ve sigara içilmeyen alanlar gibi etkisiz alternatifler önererek, dikkatleri sigara dumansız ortam yasalarından uzaklaştırmaya çalışmaktadırlar.

1984 Philip Morris dökümanları:

Nikki Hauser Türkiye’ye gelir. Tarım ve Sağlık Bakanı ile görüşür, Dışişleri ilişkileri ile temas eder, Cenevre daimi temsilcisi ilegörüşme ayarlar.

Kanıtlar

Philip Morris dökümanları:

Nikki Hauser Cenevre’de tütün üreticisi gelişmekte olan ülkeler,Türkiye dahil hepsine tütün için birleşme çağrısı yapar.

Kanıtlar

Ocak 1991 Sigara kanunu Turgut Özal tarafından veto edilir.Gerekçe: Ticaret özgürlüğüne aykırılıkGerekçe mektubu daha sonra Arjantin ve Mısır Cumhurbaşkanlarının aynı yasayı veto etmesi için kullanılır

Philip Morris dökümanları 1994 bütçesi:“Sabancı’yı rahmetli Özal’la iyi ilişkileri olduğu için tutmuştuk. Şimdi odaklanmış hükümet ilişkilerimiz Sabancı’dan iyi”

Kanıtlar

1992 Philip Morris:Reklam Yasağı Önerisi:

Philsa reklam yasağı içeren kanunununçıkmaması için eylem planı yapar.Cahit Düzel Adalet Komisyonu başkanını ziyaret edecektir.

Kanıtlar

Philip Morris Tekel Sigaraları arasındaki fiyat farkını % 30 oranında tutmak için plan yapar.

Kanıtlar

Avrupa’da“Bağımsız”BilimselAraştırma Desteği

Kanıtlar

Neden Bilim Desteği ?

İyi ve değerlibilimin desteklenmesi“Sorumlu” bir endüstrinindoğal seçimi

Bilim camiası İle teması sürdürmekve böyleliklegerektiğinde uzmangörüşü almak

Kanıtlar

Philip MorrisBilim desteği ya direktYa da indirektüreticilerbirliği aracılığıylaoluyor.

Kanıtlar

İSVİÇRE

1964-1992 ARASI8 ÜNİVERSİTEDESTEĞİ257 MAKALE BASIMI

Kanıtlar

Komşu ülkeye sigara fabrikası kurma > kaçakçılığı artırma

Kaçakçılığı önlemek üzere > Hükümeti fabrika kurmaya ikna etmeHalkı ürününe alıştırma

Reklam kampanyası yapma

Tekel ve hükümetten bağımsızlık kazanma

Tekel dediklerini yaptırma > Yabancı sigara üretimini artırma

Tekeli zarara uğratma > Tekelin özelleştirilmesi için baskı yapma

TEKEL SATILIR

Sonuç

Sonuç

Sonuç itibariyle sigara karşıtı önemli yasalar çıkmış olsa da, büyük sigara şirketleri Tekel’i satın alarak; dünyanın 7. en büyük pazarına tamamen egemen olmuşlardır.

Bu sayede, kendi sigara markalarını pazara sunarak tüketiciye yerli üretim sigara ikileminden çıkardılar.

Türün üreticilerinin üzerindeki devlet elinin çekilmesini ve fiyatların belirlenmesini tamamen kendi tekellerine aldılar.

Ve günün sonunda ; Türkiye pazarında satış arttırma hedeflerini gerçekleştirdiler.

Değerlendirme

Peki…

Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun, iktidar ve muhalefet açıkça desteklerken, neden özelleştirmeden 2 yıl önce komisyona geldi ve 2008’e kadar bekletildi?

Bu kanun, neden Tekel’in satışının sadece 1 ay öncesinde çıkartıldı?

Bu kanunun asıl uygulama maddeleri, neden 18 aylık bir süreden sonra hayata geçirildi.

Bize göre neden şu…

Bu kanunun çıkartılmasını 2 yıldır dev sigara şirketleri ( bahsettiğimiz yöntemlerle) engelledi. Çünkü uygulanması halinde alınacak mesafe ile pazar payları önemli ölçüde azalacaktı.

2 yıl sonra çıkartıldı, çünkü bu kanunu gerekçe göstererek Tekel’e daha ucuz fiyat vereceklerdi.

Değerlendirme

Özelleştirmeden alınan paraların yatırımlara gitmediği rakamlarla ortada iken, asla bir daha yerine koyamayacağımız TEKEL gibi bir kurumu yabancılara satmak Türk tütüncülüğüne ve Ulusal sigara sanayine vurulan bir darbedir.

Türkiye TEKEL’in satılmasıyla birlikte uluslararası çapta tütün diye iddiasından vazgeçmiş olmaktadır.

Bir diğer önemli husus, sulama imkanı bulunmayan bu arazilerin tütün ekimiyle değerlendirilmesinin , bu bölgelerde toprak erozyonu sorununun ortaya çıkmasını engellemesiydi. O nedenle günümüz dünyasında giderek ağırlık kazanan çevre sorunları açısından tütün yetiştiriciliği önem arz etmekte yine yoksul toprakların yoksul üreticilerinin ekonomik yaşamlarını sürdürebilmeleri kırsal kalkınma hedefleri açısından da önemli katkı sağlamaktaydı. Şimdi tüm bunların yeniden gözden geçirilerek gerek tütün ekicisinin , gerekse boş kalan arazilerin durumu ele alınmalıdır.

Tütün üretimini sürdürme kararlılığında olan üreticilere pazar garantisi verilmelidir.

Bundan böyle tütün ekmekten vazgeçen çiftçinin tarlasını terk etmesini önleyecek politikalar geliştirilmelidir.

Türk tütüncülüğünün eski parlak günlerine dönmesi tütün üreticisinin desteklenmesi ile mümkündür.

 

TEŞEKKÜRLER…