ch.05 แนวทางการออกแบบบรรจุภัณฑ์ (guidelines for...
Post on 14-Apr-2017
1.293 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Chapter 5 แนวทางการออกแบบบรรจภณฑ
Guidelines for
Packaging Design
อาจารยธนภทร ธชพนธ
เนอหาในบทเรยน • หลกการออกแบบบรรจภณฑ • ขอมลเบองตน • ปจจยออกแบบกราฟฟก • ปจจยออกแบบโครงสรางทางเทคนค
วตถประสงคของบทเรยน • นกศกษามความรความเขาใจเกยวกบหลกการออกแบบบรรจภณฑ • นกศกษามความรความเขาใจเบองตนเกยวกบบรรจภณฑ • นกศกษามความรเกยวกบปจจยทใชในการออกแบบกราฟฟกบรรจภณฑ • นกศกษามความรเกยวกบปจจยทใชในการออกแบบโครงสรางทาง
เทคนค
หลกการออกแบบบรรจภณฑ • หลกการออกแบบบรรจภณฑ ประกอบดวย
1. โครงสรางบรรจภณฑ (วสด/รปทรง)
2. กราฟฟก (การออกแบบรายละเอยดบนบรรจภณฑ)
1. โครงสรางบรรจภณฑ
• ออกแบบดานเทคนค และทางกายภาพของบรรจภณฑ • เนนกระบวนการบรรจใส การรกษาคณภาพ และคณลกษณะทเหมาะสม
ตอการขนสงและกระจายสนคา
เนนดานกายภาพ การรกษาคณภาพ ค านวณหาขนาดท
เหมาะสมตอการขนสง
2. กราฟฟก • ออกแบบรายละเอยดบนบรรจภณฑ เพอสรางแรงดงดด และสอความหมายใหแก
ผบรโภค • มความสามารถในการโนมนาวใหเกดการสงซอ • การออกแบบกราฟฟก จะเนนเรองของการตกแตง รปลกษณะ วสดขนรปเปน
รปทรงทสรางความประทบใจ
วสดทใชขนรปสรางความประทบใจ เนนการตกแตง สสนดงดดใจ รปลกษณะสวยงาม ดมราคาแพง
ขอมลเบองตน ขอมลเบองตนทตองค านงถงในการออกแบบ มดงน 1. สนคา 2. ประโยชนและความตองการของผบรโภค 3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
ขอมลทง 3 ประการดงกลาว จะแสดงออกดวยตวอกษร รปภาพ รปทรงและส พรอมทงใหอตราสวนของพนทบนบรรจภณฑแตกตางกนแลวแตความส าคญ
1. สนคา
• ตองมขอมลสนคาอยางเพยงพอ เชน – คณสมบตทางกายภาพและเคม – ขนาดรปทรงปรมาตร – สวนประกอบหรอสวนผสม – คณคาทางโภชนาการ – กระบวนการผลตหรอการแปรรปอาหาร – การตรวจสอบคณภาพ – ขอแนะน าในการบรโภค
ภาพตวอยางขอมลคณคาทางโภชนาการ
2. ประโยชนและความตองการของผบรโภค
• ประโยชนและความตองการของผบรโภค ไดแก – ปรมาณทตองซอแตละครง – ปรมาณบรโภคแตละครง – การน าไปปรงรวมกบอาหารอน – โอกาสในการบรโภคหรอฤดกาลในการเลอกซอ ขอมลขางตนจะชวยใหออกแบบบรรจภณฑใหสอดคลองกบความตองการ เชน การบรรจรวบหอ การออกแบบบรรจภณฑและลวดลายใหสอดคลองกบเทศกาล การออกแบบใหเปนของก านล เปนตน สงเหลานจะชวยตอบสนองตอความตองการของผซอ และท าใหสนคาของเรามความแตกตางหรอสรางมลคาใหมากกวาคแขง
3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
• ผรบรองน หมายถง – ตวผผลต = ตราเครองหมายสนคา ชอสนคา
3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
• สถาบนทออกตรารบรองรสชาตความอรอย ไดแก เชลลชวนชม แมชอยนางร า หมกแดง
3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
• สถาบนทรบรองมาตรฐานสนคา เชน สถาบนมาตรฐานสนคาอตสาหกรรม สถาบนอาหาร คณะกรรมการอาหารและยา
3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
• สถานบนการรบรองผบรโภคในหมมสลม ออกโดยส านกจฬาราชมนตร
3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
• สถานบนรบรองคณภาพความปลอดภยในการบรโภค ซงเปนไปตามกฏเกณฑของแตละประเทศและองคการการคาโลก
GMP คออะไร • GMP = Good Manufacturing Practice
• ความหมาย = หลกเกณฑและวธการทดในการผลตอาหาร • จดท า ขนโดยหนวยงานมาตรฐานอาหารระหวางประเทศ หรอ โคเดกซ
(CODEX) เพอใหสมาชกทวโลกใชเปนแนวทางในการปฏบตเพอความปลอดภยของผบรโภค
1. สขลกษณะของสถานทตงและอาคารผลต 2. เครองมอ เครองจกร และอปกรณ ทใชในการผลต 3. การควบคมกระบวนการผลต 4. การสขาภบาล 5. การบ ารงรกษาและการท าความสะอาด 6. บคลากร
GMP เปนเกณฑ หรอขอก าหนดพนฐานทจ าเปนในการผลตและควบคมเพอใหผผลตปฏบตตามและท าใหสามารถผลตอาหารไดอยางปลอดภยมเนอหาคลอบคลม 6 ประการ คอ
HACCP คออะไร • HACCP = Hazard Analysis Critical Control Point (แฮซเซป) • ความหมาย = การวเคราะหอนตราย จดควบคมวกฤต เปนแนวคดเกยวกบ
มาตรการปองกนอนตราย ทอาจเกดขน ในแตละขนตอนของการด าเนนกจกรรม ใด ๆ โดยมกระบวนการด าเนนงานเชงวทยาศาสตร คอ มการศกษาถงอนตราย หาทางปองกนไวลวงหนารวมท งมการควบคม และเฝาระวง เพอใหแนใจวามาตรการปองกน ทก าหนดขนนน มประสทธภาพตลอดเวลา
ทมาของการเปลยนแนวคด HACCP ใหเปนวธปฏบตในอตสาหกรรมอาหารเกดขน ตงแตป พ.ศ. 2502 โดยบรษทพลสเบอรในสหรฐอเมรกาตองการระบบงานทสามารถใช
สรางความเชอมนในความปลอดภยส าหรบการผลตอาหาร ใหแกนกบนอวกาศในโครงการ ขององคการนาซา แหงสหรฐอเมรกา
หลกการส าคญของ HACCP หลกการส าคญของ HACCP มดงน
• หลกการท 1 การวเคราะหอนตราย • หลกการท 2 การก าหนดจดควบคมวกฤต
• หลกการท 3 การก าหนดคาวกฤต ณ จดควบคมวกฤต (CCP) • หลกการท 4 ท าการเฝาระวง • หลกการท 5 ก าหนดมาตรการแกไข
• หลกการท 6 ทบทวนประสทธภาพ ของระบบ HACCP ทใชงานอย • หลกการท 7 จดท าระบบบนทก
3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
• สถานบนรบรองมาตรฐานคณภาพ ISO 9000
– ISO คอ องคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน International
Standards Organization
– บรษท หรอองคกรใดไดรบ ISO กหมายความวา สนคาหรอบรการขององคกรนน เขาขนมาตรฐาน เปนทยอมรบในระดบสากล
3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
• สถานบนรบรองมาตรฐานสงแวดลอม ISO 14000 ฉลากเขยว • ISO 14000 เปนระบบมาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม
มงเนนใหองคกรมการพฒนาปรบปรงสงแวดลอม อยางตอเนอง
3. ผรบรองคณภาพสนคา อาหาร
สงทชวยรบรองอน ไดแก • สเหลอง ทแสดงวาเปนอาหารเจ ซงมใหเหนทวไปในเทศกาลกนเจ • สญลกษณของกลมแมบานเกษตรกร • สญลกษณจงหวด • สญลกษณเทศกาล • สญลกษณปการทองเทยว
ปจจยการออกแบบกราฟฟก การออกแบบกราฟฟกบนบรรจภณฑ มองคประกอบตางๆ ดงน 1. รปทรง 2. ขนาด 3. ส 4. ความรสก 5. ความออน/ เขม 6. เสน 7. สญลกษณจงใจซอ
สงส าคญ การออกแบบกราฟฟกจะตองอาศย ผทมความสามารถทางดานศลป และเขาใจขอจ ากดของวสดในเรองของขนาด ส ความหนาบาง การทรงรป ขอจ ากดทางดานการพมพและคงทนของลวดลวย รวมทงระยะเวลาในการท างานแตละขนตอนของการท าตวตนแบบ เพอใหเกดความประหยด และความรวดเรวในการจดท า หรอสงท าบรรจภณฑแตละชนด
1. สภาวะตลาด
• ค านงถงตลาดทวางขาย เชน ตลาดสด/หรอวางขายในหาง • เปาหมายส าคญคอการออกแบบบรรจภณฑใหเดนดงดดสายตาและจงใจ
ใหซอ
• แนวทางการออกแบบ คอ ท าการเปรยบเทยบสนคากบคแขง (ไมใชการเปรยบเทยบเพอลอกเลยนแบบ แตเปนการเปรยบเทยบเพอหาจดเดนของสนคาเพอขาย (Unique Selling Point))
• เชน กรณทเปนสนคาประเภทใหม ผผลตตองมนใจวาในตลาดหาสนคาททดแทน หรอคลายคลงกนไดยาก ค าวาอาหาร “สด” ปจจบน
ไมถอเปนขอไดเปรยบทางการคา
2. ผซอและผบรโภคกลมเปาหมาย
• กลมเปาหมายอาจแยกตามสถานะทางสงคม การออกแบบทดจงตองทราบความตองการของกลมเปาหมาย และจะตองสรางแรงจงใจใหกลมเปาหมายเขาใจและตกลงใจซอสนคา
เพศ อาชพ
ระดบการศกษา สถานะครอบครว
เชอชาต ขนาดครอบครว
ศาสนา สถานะทางสงคม เศรษฐกจ
ยานทพกอาศย สงอ านวยความสะดวกในชวตประจ าวน
สถานะของ
ผบรโภค แยกออกไดดงน
พฤตกรรมการซอของผบรโภค พฤตกรรมการซอของผบรโภคสามารถแบงออกไดเปน 5 ประเภท คอ
1. ประเภทปากพาไป เปนกลมทไมสนใจคณคาทางโภชนาการและยหอตราสนคา แตเนนในรสชาตและความอรอย พรอมท งตองการความสะดวกและงายในการบรโภค กลมบรโภคกลมนมกเปนคนหนมสาวและเดก
พฤตกรรมการซอของผบรโภค (ตอ) 2. ประเภทสบาย ๆ เปนกลมทใหความสนใจในอาหารทบรโภคมากกวากลมแรก กลมนมกจะมอายมากกวากลมแรก พรอมทงเปนหวงสขภาพมากขน แตไมถงกบจ ากดอาหารทจะบรโภค
3. ประเภทเครง ยดมนในการรบประทานอาหารวนละ 3 มอ และละเวนจากอาหารขบเคยวตาง ๆ จะเปนกลมทใหความสนใจในอาหารทรบประทานมากขน
พฤตกรรมการซอของผบรโภค (ตอ) 4. ประเภทกลวอวน
พยายามรกษาทรวดทรง ใหความสนใจอาหารทบรโภคทกปากทกค า และยอมละเวนการบรโภคอาหารบางประเภทอยางสนเชง เพอลดปรมาณแคลอรของอาหาร
พฤตกรรมการซอของผบรโภค (ตอ) 5. ประเภทตามสมยนยม • ใหความสนใจในรายละเอยดสวนประกอบของอาหาร • รบประทานเฉพาะอาหารทผลตจากสวนผสมทางธรรมชาต
บางกตามคลนกระแสในปจจบน
สนคาจ าพวกของฝาก • การออกแบบบรรจภณฑมความส าคญมาก เพราะจะตองสราง
ภาพพจนทดใหกบตวสนคา • เพมคณคาและท าใหสนคาดมมลคาเหมาะสมแกการซอไปฝาก
• จ าเปนตองสราง มโนภาพ (Imaginary) ทดตอตวบรรจภณฑ
• นอกจากนการออกแบบควรค านงถงความสะดวกและสภาพการขนสง เปนระยะทางพอสมควรกอนถงมอผบรโภค
ภาพตวอยางสนคาจ าพวกของฝาก
3. กฎขอบงคบ • กรณของบรรจภณฑอาหาร องคการของรฐทเขามามบทบาท
ควบคมดแล คอ ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) • ส าหรบผลตภณฑอาหารทบรรจในภาชนะบรรจภณฑปดสนท จ าตอง
ขออนญาตจาก อย. พรอมหมายเลขก ากบ • ส าหรบรานคาจ าพวกซปเปอรมาเกตและหางใหญ (Modern Trade)
บนตวบรรจภณฑจะมรหสแทงทเรยกวา “บารโคด (Barcode)” เพอความสะดวกในการคดเงนและเตมสตอกของผขายปลก
• ในหางทมชอเสยงในตางประเทศบางแหงเรมมการใชระบบ RFID เขามาชวยอ านวยความสะดวกในการบรหารจดการ โดยใช microchip ตดไวทตวบรรจภณฑ
4. ชองทางการจ าหนาย
• กญแจส าคญของผลตภณฑอาหาร คออายการเกบของสนคา โดยปกต อาหารสด เชน กวยเตยว อาหารทะเล เปนตน ยอมมอายการเกบทสนเพยงไมกวน เนองจากสญเสยสภาวะคณสมบตของอาหาร
• ดวยววฒนาการของบรรจภณฑ เชน การปรบสภาวะบรรยากาศภายในบรรจภณฑ (Modified Atmosphere Packaging) พรอมกบการเลอกใชวสดบรรจภณฑทถกตอง จะสามารถชวยยดอายการเกบ และสงขายไดทวราชอาณาจกร แทนทจะขายเฉพาะทตลาดสดหรอสงขายวนตอวน
ภาพตวอยาง Modified Atmosphere Packaging (การปรบสภาวะบรรยากาศภายในบรรจภณฑ)
4. ชองทางการจ าหนาย (ตอ)
• ดงนนหากสามารถเลอกชองทางการจดจ าหนายไดมากขน โดยมการสงใหพอคาขายสง พอคาขายปลก หรอสงขายใหแกหางราน โดยวธการสงตรงไปยงศนยกระจายสนคา (DC)
• ชองทางการจดจ าหนายสามารถเรมตนไดจากการขายหนารานและตลาดสด และขยายไปถงการขายสหางใหญ
5. ผลกระทบตอสงแวดลอม • กระแสนยมการรณรงคการใชบรรจภณฑทเปนมตรกบสงแวดลอมก าลง
ไดรบความสนใจจากชมชนเมองมากขน • การออกแบบโดยใชวสดบรรจภณฑทน ากลบมาผลตใหม สามารถลด
ปรมาณขยะและก าจดไดงาย • ดงนนหากเราสามารถออกแบบบรรจภณฑทเปนมตรตอโลกได กจะ
สามารถน ามาใชเปนจดขาย เพอเปนการสงเสรมการจ าหนายไดเปนอยางด
ภาพตวอยางบรรจภณฑรกษโลก
ปจจยการออกแบบโครงสรางทางเทคนค สงทตองทราบเบองตนเกยวกบปจจยการออกแบบโครงสรางทางเทคนค มดงน
สนคาทจะขายนน คออะไร คณสมบตทางกายภาพของตวสนคา
ประเภทของบรรจภณฑ ขอจ ากดในการผลตบรรจภณฑ
เชน ขนาด รปทรง ลกษณะสนคา/ลกคา การเลอกประเภทวสดบรรจภณฑ
ทเหมาะสมตอตวสนคา
และ
ของเหลว ของแขง และกาซ
คณสมบตทางกายภาพ • โดยทวไปสนคาสามารถจ าแนกออกไดเปน 3 รปแบบ คอ ของแขง ของเหลว และ
กาซ ผลตภณฑสวนใหญจะอยในสภาพของแขงและเหลว สวนกาซนนมนอยมาก นอกจากวาจะเตมเขาไปในอาหาร เชน น าอดลมทบรรจกาซคารบอนไดออกไซด หรอกาซเฉอย ทฉดเขาไปในบรรจภณฑปรบสภาวะ
ของแขง
ของเหลว
กาซ
การววฒนาการบรรจใสผลตภณฑทเปนของแขง
1. ผลตภณฑอาหารทเปนชนเปนกอน เชน กลวยตาก
2. ผลตภณฑอาหารทรวงหลนไดงาย (Free Flowing Products) เชน ขาว กลวยฉาบ
3. ผลตภณฑทรวงหลนไดยาก (Non-Free Flowing Products) เปนผลตภณฑทฟงกระจาย และใชเวลาในการรวงหลนมาเปนกอง เชน แปงชนดตางๆ จดประสงคหลกในการแบงแยกผลตภณฑอาหารแขงออกเปน 3 ชนด คอ เครองจกรท
ใชในการบรรจส าหรบสนคาทง 3 ชนด มความแตกตางกน
ภาพตวอยางบรรจภณฑใชใสผลตภณฑทเปนของแขง
กลวยตาก ขาวสาร แปง
การววฒนาการบรรจใสผลตภณฑทเปนของแขง (ตอ)
• คณสมบตส าคญของสนคาประเภททเปนของแขงทผผลตควรทราบ คอ ความหนาแนน (Density) ของสนคา หมายความถงน าหนกตอหนวยปรมาตร ซงหาไดจากการชงน าหนกของสนคาเตมถวยตวงทรปรมาตรแนนอน จากคาความหนาแนนทไดนสามารถค านวณไดวาน าหนกสนคาทใชบรรจจะตองมปรมาตรเทาไหร ซงจะชวยใหเลอกประเภทและชนดของบรรจภณฑใหเหมาะสม
ขอจ ากดในการแปรรปบรรจภณฑ • ววฒนาการใหมทางดานบรรจภณฑมเกดขนทกวน ดงนนการเลอกวสด
และระบบบรรจภณฑ ผผลตจงควรตองค านงถงความสามารถในการคนหาวสดบรรจภณฑในทองถนและภายในประเทศ
• บรรจภณฑทเรมน ามาใชในการเชงพาณชย (การคา) มกจะมราคาคอนขางสง เนองจากการผลตยงมนอย ท าใหตนทนตอหนวยสง พรอมทงสภาวะการแขงขนทยงมไมมากพอ ดงนนเราจงควรเลอกบรรจภณฑทเหมาะสมกบสถานการณ
• ความพยายามทจะน าเอาบรรจภณฑทใชแลวกลบมาใชใหม เปนหนาทๆ ตองพจารณาในยคปจจบน เพอสอดคลองกบการรณรงคลดการใชบรรจภณฑ
ภาพสรปการพฒนาการออกแบบบรรจภณฑ
ทงทางดานกราฟฟกและเทคนค
ค าอธบายภาพสรปการพฒนาการออกแบบบรรจภณฑ ฯ
• การพฒนาในข นสดทายจะเปนการพฒนาอยางตอเ นอง เพราะ สงแวดลอมตาง ๆ จากการรวบรวมขอมล ทมอทธพลตอการออกแบบ อาจเปลยนแปลงไดอยเสมอ โดยเฉพาะอยางยงปจจยทางดานการตลาดและชองทางการจ าหนาย
• ดงนนความตองการทางดานตวสนคาและบรรจภณฑ จ าตองพฒนาใหสอดคลองกบความเปลยนแปลง โดยค านงถงปจจยทางดานการผลต และความสามารถในการแปรรปบรรจภณฑเปนเกณฑ
top related