alternative economic policies in developing countries

สฤณ อาชวานนทกล

Fringer | คนชายขอบ

http://www.fringer.org/ปรบปรงจากชดสไลดทนาเสนอในงานเสวนาทางวชาการเรอง “นโยบายเศรษฐกจทางเลอกภายใตกระแสโลกาภวตนและ

อดมการณเสรนยมใหม: บทสารวจองคความร และประสบการณ”

วนท 29 พฤษภาคม 2551

จดโดย โครงการสงเสรม พฒนาและเผยแพรความรดานเศรษฐศาสตรเพอการพฒนา

ศนยศกษานโยบายเพอการพฒนา คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

และ กลมศกษาขอตกลงเขตการคาเสรภาคประชาชน (เอฟทเอ วอทช)

นโยบายเศรษฐกจทางเลอกในประเทศกาลงพฒนา

งานนเผยแพรภายใตลขสทธ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-

nc-sa) โดยผสรางอนญาตใหทาซา แจกจาย แสดง และสรางงานดดแปลงจากสวนใดสวนหนงของงานน

ไดโดยเสร แตเฉพาะในกรณทใหเครดตผสราง ไมนาไปใชในทางการคา และเผยแพรงานดดแปลงภายใต

ลขสทธเดยวกนนเทานน

2

หวขอนาเสนอ

นโยบายพฒนาในอดมคต

นโยบายพฒนาทตงอยบนความสข : กรณภฏาน

บทบาทของอสลามในการพฒนา

นโยบายประชานยมในละตนอเมรกา

นโยบายพฒนาในอดมคต

4

GDP เปนองคประกอบเดยวของ “ความสข”

ทมา: Deutsche Bank Research, 2007

5

ปญหาดานสงแวดลอม ความจาเปนของ “ทางเลอก”

ทมา: Carol King, “Will we always be more capable in the future?”;

Worldchanging.com - http://www.worldchanging.com/archives/007962.html

6

เหตใดจงควรคานงถง “ความยตธรรมทางสงคม”

การเตบโตของเศรษฐกจทม “ฐานกวาง” นนคอ เตบโตในทางทคนสวนใหญไดประโยชน ไมใชในทางทความมงคงกระจกตวอยในมอชนชนนานน เปนการเตบโตททาใหคณภาพชวตของคนดขน และเอออานวยตอกระแสประชาธปไตย ซงจะผลกดนใหคนในสงคมรจกอดทนอดกลนตอความคดเหนทแตกตาง แทนทจะทะเลาะเบาะแวงจนนาไปสความรนแรง หรอถกกดขโดยผครองอานาจ

การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจท “ด” ทมฐานกวาง จงชวยใหสงคมมระดบ “คณธรรม” สงขนกวาเดม และระดบคณธรรมทสงขนนนกจะทาใหสงคมยงยน มสนตสขและเสถยรภาพมากกวาในสงคมทความเจรญกระจกตวอยในมอคนเพยงไมกคน

7

ลกษณะของนโยบายพฒนาในอดมคต

ตงเปาหมายทการสงเสรมและดารง “ความอยดมสข” ของประชาชนในสงคม

ใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน

“การพฒนาอยางยงยน” (Sustainable Development) หมายความวา ไมใช

ทรพยากรธรรมชาตในอตราทเรวกวาความสามารถของมนษยในการผลตทรพยากร

ทดแทน และไมทงทรพยากรธรรมชาตในอตราทเรวกวาอตราทธรรมชาตจะสามารถดด

ซบมนกลบเขาไปในระบบ

ประเมนผลดและผลเสยจากการดาเนนนโยบายอยางรอบคอบ สาหรบผมสวนได

เสยแตละกลม โดยมงเนนการสงเสรมหรอธารงความอยดมสขของผดอยโอกาส

ทสดในโครงการนนๆ เปนหวใจสาคญ

มองทรพยากรทมวนหมดตางๆ รวมทงผลกระทบภายนอกวาเปน “ตนทน” ทตอง

จายหรอกาจดโดยไมใหประชาชนเปนผรบภาระ

8

ลกษณะของนโยบายพฒนาในอดมคต (ตอ)

มงเนนการพฒนา “ศกยภาพ” ของมนษย มากกวา “ระดบรายได”

สงเสรม “ความยตธรรมทางสงคม” โดยรฐตองคมครองสทธมนษยชนขนพนฐาน

ของประชาชน จดบรการสาธารณปโภคขนพนฐานทไดคณภาพ ดาเนนนโยบายท

มจดมงหมายทการลดความเหลอมลาทางรายได และสงเสรมการมสวนรวม

ทางการเมองของประชาชน

สามารถรองรบความหลากหลายของแตละวฒนธรรมทองถนในทกระดบได

เพราะการใชชดนโยบายพฒนาทยดเยยดแบบ “สาเรจรป” อาจนาไปสความ

ขดแยงและความรนแรงในสงคม และดงนนจงไมอาจเรยกวาเปนระบบเศรษฐกจท

ยงยนได

9

รายไดตอหวของกลมประเทศพฒนาทยกเปนกรณศกษา

นโยบายพฒนาทตงอยบนความสข : กรณภฏาน

11

นยามและประเภทของ “ความสข”

ความสข (happiness)

เปนคณสมบตนามธรรม เปนอตตวสย (subjective) และมหลายระดบ ขนอยกบเหตปจจย

และสภาวะทางอารมณของแตละคน

อรรถประโยชน (utility)

เปนภววสย (objective) และบางประเภทสามารถวดออกมาเปนตวเลข (เชน รายได)

ความอยดมสข (wellbeing)

คอสภาวะทดารงอยตอเนองยาวนานกวา “ความสข” ซงอาจเกดขนเพยงชวครยามเทานน

และเปน “ภววสย” มากกวา “ความสข” เพราะระดบความสขทคนแตละคน “รสก” อาจมไม

เทากนถงแมวาจะอยในภาวะ “อยดมสข” ทดเทยมกน เชน คนหนงทมฐานะ ความเปนอย

เสรภาพ ฯลฯ คอนขางดอาจรสกมความสขดกบชวต ในขณะทอกคนหนงทมปจจยเหลาน

เทากนอาจรสกไมมความสขเลย เพราะมความทะเยอทะยานอยากไดใครมมากกวาคนแรก

ดงนน “ความอยดมสข” จงสามารถนาไปใชเปนสวนหนงในการกาหนดนโยบายพฒนาได

12

ขอถกเถยงของอมาตยา เซน ตอมมมองเสรนยมใหม

การม “เสรภาพทางเศรษฐกจ” เพยงมตเดยว ไมเพยงพอตอการเขาถง

หรอประเมนระดบความอยดมสข

แนวคดของอดมการณเสรนยมใหมทเชอวาทกคนสามารถแสดงออกถง

ระดบอรรถประโยชนทพวกเขาไดรบนน เปนสมมตฐานทไมถกตอง

เพราะคนยากจนมกไมสามารถแสดงความตองการและความไมพงพอใจ

ของพวกเขาออกมาได เนองจากถกสภาพสงคม วฒนธรรม หรอความเชอ

ทางศาสนากดทบเอาไว

คนทมเสรภาพทางเศรษฐกจระดบหนง อาจไมมความสขกไดเพราะขาด

คณภาพชวตทด

13

ดชนพฒนามนษย (Human Development Index)

ประกอบดวยตวชวด 3 ตวหลก ไดแก

ความยนยาวของอายประชากร สะทอนแนวโนมทประชากรจะ

สามารถใชชวตอยางมสขภาพด และสะทอนคณภาพของระบบ

สาธารณสขในประเทศ

อตราการรหนงสอและจานวนปทประชากรไดรบการศกษา สะทอน

ความสามารถในการเขาถงโอกาสตางๆ

รายไดตอหวประชากร สะทอนระดบเสรภาพทางเศรษฐกจ

14

Human Development Index ของกลมประเทศกรณศกษา

15

ดชนความสขของโลก (Happy Planet Index)

จดทาโดยสถาบนวจยอสระชอ New Economics Foundation

เปนดชนชดแรกในโลกทนาดชนวดผลกระทบทางสงแวดลอมมารวมกบดชนวด

ความอยดมสขของประชากร HPI วด “ประสทธภาพเชงนเวศ” (ecological

efficiency) ของแตละประเทศในการ “แปลงสภาพ” ทรพยากรธรรมชาตให

ประชากรมชวตทยนยาวและมความสข

HPI = ความพงพอใจในชวต x ความยนยาวของอาย

รอยเทานเวศ

16

ดชนความสขของโลก (Happy Planet Index) ป 2006

17

Rank Country Life Sat. Life Exp. Eco. Footprint HPI

1 Vanuatu 7.4 68.6 1.1 68.2

2 Colombia 7.2 72.4 1.3 67.2

3 Costa Rica 7.5 78.2 2.1 66.0

4 Dominica 7.3 75.6 1.8 64.6

5 Panama 7.2 74.8 1.8 63.5

6 Cuba 6.3 77.3 1.4 61.9

7 Honduras 7.2 67.8 1.4 61.8

8 Guatemala 7.0 67.3 1.2 61.7

9 El Salvador 6.6 70.9 1.2 61.7

10 Saint Vincent & Grenadines 7.2 71.1 1.7 61.4

11 Saint Lucia 7.0 72.4 1.6 61.3

12 Vietnam 6.1 70.5 0.8 61.2

13 Bhutan 7.6 62.9 1.3 61.1

14 Samoa (Western) 6.9 70.2 1.4 61.0

15 Sri Lanka 6.1 74.0 1.1 60.3

16 Antigua and Barbuda 7.4 73.9 2.3 59.2

17 Philippines 6.4 70.4 1.2 59.2

18 Nicaragua 6.3 69.7 1.1 59.1

19 Kyrgyzstan 6.6 66.8 1.1 59.0

20 Solomon Islands 6.9 62.3 1.0 58.9

ดชนความสขของโลก (Happy Planet Index) ป 2006 (ตอ)

18

นโยบาย “Gross National Happiness” ของภฏาน

การพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน (sustainable economic

development)

การอนรกษสงแวดลอม (conservation of the environment)

การสงเสรมวฒนธรรมประจาชาต (promotion of national culture)

ธรรมาภบาลทด (good governance)

19

ตวอยางนโยบาย GNH ทเปนรปธรรม

“การทองเทยวอยางยงยน” ควบคไปกบนโยบายอนรกษสงแวดลอม

กฎหมายสงแวดลอมระบวาตองมพนทปาไมไมตากวารอยละ 60 ของพนททงประเทศ และ

พนทสงวนไมตากวารอยละ 25

แบนอตสาหกรรมปาไม อนญาตใหคนตดไมไปสรางบานเรอนและอาคารเทานน แตตอง

ขออนญาตจากรฐและตองปลกตนไมชดเชย

มาตรการจากดจานวนนกทองเทยวทางออมดวยการเกบภาษทองเทยว

แคมเปญ “ชาตเดยว ชาตพนธเดยว” : บงคบใชชดจรยธรรมแบบจารตเกาแก

(driglam namzha), ภาษา (Dzongka), ใสชดประจาชาต และใหบานเรอนและ

อาคารทกหลงใชสถาปตยกรรมแบบดงเดม

พฒนาระบบราชการทเขมแขงและสามารถกระจายอานาจไปสทองถน

20

ปญหาและความทาทาย

ยงพงพาอนเดย (โดยเฉพาะการขายไฟฟา - รอยละ 88 ของมลคาสงออก) และเงน

ชวยเหลอจากตางประเทศในอตราสง เนองจากภาคเอกชนยงมขนาดเลกมาก

การพฒนาภาคธรกจเอกชนเปนไปอยางเชองชา และมตนทนสงกวาคาเฉลยของประเทศ

กาลงพฒนา สงผลใหแนวโนมอตราวางงานสงขนเนองจากมหนมสาวทจบการศกษาเรว

กวาตาแหนงงานในภาคเอกชน ภาครฐตองรบภาระในการจางงานคอนขางสง

การใหความสาคญตอการอนรกษสงแวดลอมในระดบสงมากอาจเพมแรงตงเครยดตอการ

พฒนาประเทศในชวงตอไป

ความพยายามทจะอนรกษอตลกษณทางวฒนธรรมอยางแขงขนกาลงสงผลกระทบเชงลบ

ตอชนกลมนอยในประเทศ โดยเฉพาะชาวเนปาลอพยพทถกกดกน

หลงจากเพงเปลยนผานระบอบการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรย

เปนประมข รฐบาลจาเปนจะตองใชเงนลงทนคอนขางมากในการจดตงและทานบารง

โครงสรางเชงสถาบนใหมๆ ทจาเปนในระบอบประชาธปไตย ไมวาจะเปนระบบราชการ

สถาบนตลาการ และองคกรอสระอนๆ

บทบาทของอสลามในการพฒนา

22

“โลกมสลม”

23

“ความลาหลง” ทางเศรษฐกจของทวปตะวนออกกลาง

สดสวน GDP ตอหวในประเทศอาหรบ 8 ประเทศ (จอรแดน, อรก, ซเรย, เลบานอน,

ปาเลสไตน, อยปต, ตนเซย, โมรอกโก) ตอคาเฉลยโลก, 1820-2006

24

“เศรษฐกจในอดมคต” ตามหลกอสลาม

มนษยทกคนมหนาททางานเพอหาเลยงชพ

พระอลเลาะหเปนเจาของสดทายของสรรพสงทกอยางบนโลก

มนษยควรแสวงหาความมงคงอยางชอบธรรมไดดวยการทางานหนกและรบมรดกตกทอด

สงคมมหนาทดแลคนจนและคนดอยโอกาส : ซากต

ราคาในการทาธรกรรมตางๆ ตองเปนราคาท “ยตธรรม” หมายความวาเปนผลลพธของ

ตลาดทมการแขงขนอยางเสรจรงๆ การผกขาดและกกตนสนคานาไปสการฉวยโอกาสเอา

เปรยบผอน และดงนนจงตองถกตอตานหรอกาจด

เปาหมายของนโยบายการเงนของรฐควรอยทการรกษาเสถยรภาพของราคา

เปาหมายของนโยบายการคลงของรฐควรอยทการสรางสมดลระหวางรายได (จากการเกบ

ภาษ) และรายจาย (เพอสาธารณประโยชน) ในทางทงบประมาณไมขาดดล

25

ประสบการณการพฒนาของประเทศมสลม

“เศรษฐศาสตรอสลาม” ทตงอยบนกฎเกณฑ (normative economics) ทมมตทางอดมการณสง

เรมปรากฏเพยงเมอกลางทศวรรษ 1970 เทานน

สาเหตของความลาหลงในการพฒนาเศรษฐกจไมใชหลกอสลาม หากเปนปจจยอนๆ เชน

ความบกพรองเชงโครงสรางเชงสถาบน เชน การปกครองแบบเผดจการทหาร

ความเสอมสลายของอาณาจกรออตโตมนทงทางดานการทหารและเศรษฐกจในศตวรรษท 19

เดนสวนทางกบกระแสการปฏวตอตสาหกรรมในขณะนน

ถงแมวาหลกชารอะฮจะไมมเนอหา “ตอตาน” พฒนาการทางเศรษฐกจ นกเศรษฐศาสตรและผ

สงเกตการณจานวนไมนอยทมองวา อสลามสงผลกระทบอยางมนยสาคญตอระดบการ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศทประชากรสวนใหญเปนชาวมสลม

ขอสรปของงานวจยทวาอสลามในฐานะศาสนาสงผลกระทบนอยมากตอโครงสรางเชงสถาบน

ระบอบเศรษฐกจ หรออตราการเตบโตทางเศรษฐกจและสงคมนน ไมนาแปลกใจเนองจากหลก

คาสอนของศาสนาอนๆ กไมไดสงผลกระทบในสาระสาคญตอพฒนาการทางเศรษฐกจของ

ประเทศอนๆ เชนเดยวกน

26

อสลามไมมความสมพนธเชงสถตตอความเจรญทางเศรษฐกจ

งานวจยของ มารคส โนแลนด (Marcus Noland, 2006) แสดงใหเหนอยางชดเจน

วา ไมมความสมพนธเชงสถตทมนยยะสาคญใดๆ ระหวางความเชอทางศาสนา

กบอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ไมวาจะในระดบระหวางประเทศ (cross-

national) หรอในระดบระหวางภมภาคตางๆ ในประเทศ (subnational)

ในทางตรงกนขาม โนแลนดรายงานวา “คาสมประสทธทมความสาคญทางสถต

แทบทกตวมความสมพนธเชงบวกกบสดสวนประชากรทเปนมสลม บงชวา

อสลามสงเสรมความเจรญ ไมใชอปสรรค”

ระดบความเปนอสลาม” (ซงสะทอนในสดสวนประชากรทเปนมสลม) ของแตละ

ประเทศ ไมมความสมพนธเชงสถตใดๆ กบ “ระดบความเจรญทางเศรษฐกจ” ของ

ประเทศนนๆ

27

ชาวมสลมมองเหนความบกพรองของโครงสรางเชงสถาบน

ขอเทจจรงทวาหลกอสลามไมใชสาเหตของความลาหลงทางเศรษฐกจ มนยยะทสาคญยงตอ

การดาเนนนโยบายพฒนาในประเทศมสลม รฐบาลประเทศมสลมควรมงเนนการสงเสรม

โครงสรางเชงสถาบนตางๆ

28

ระบบการเงนอสลาม : “คขนาน” กบการเงนกระแสหลก

การทาธรกรรมการเงนแบบอสลามมมาตงแตยคแรกๆ ของอารยธรรมอสลาม

(ครสตศตวรรษท 9-14)

หลงจากทไดรบเอกราชจากประเทศเจาอาณานคม ในชวงตนทศวรรษ 1960

ประเทศมสลมหลายแหงกเรมเกดความสนใจทจะนารปแบบการเงนอสลาม

กลบมาใชใหม นาไปสการจดตงสถาบนการเงนมสลม

อปสงคทสงขนตลอดชวงทศวรรษ 1980 ทาใหระบบการเงนอสลามเตบโตขนและ

ดงดดใหธนาคารพาณชยจากโลกตะวนตกเขามาเสนอบรการดานบรหารความมง

คง รวมทงขยายตลาดไปสชาวมสลมหมมากผาน “หนาตางธนาคารอสลาม”

ระบบการเงนอสลามและตลาดทนอสลามแสดงใหเหนความยดหยนของหลกชา

รอะฮในการสนบสนนระบบการเงนและตลาดทนทนอกจากจะสามารถดารงอย

“ควบค” ไปกบระบบการเงนและตลาดทนกระแสหลกแลว ยงสามารถ “ตอยอด”

ระบบการเงนกระแสหลกในทางทเปนประโยชนตอเศรษฐกจโดยรวม

29

หลกการของระบบการเงนอสลาม

ระบบการเงนแบบอสลาม (Islamic financial system) หมายถงระบบการเงนทใหซอ

ขายผลตภณฑทางการเงนทไมขดตอหลกชารอะฮ

หลกการพนฐานทสาคญทสดคอการหาม “รบา” (ดอกเบย) และหามการควบคมราคา

และการบดเบอนราคา แตไมไดหามการเกงกาไรใดๆ ทงสน

แกนแทของระบบการเงนอสลามอยทการสงเสรมทกษะและทศนคตแบบ “ไมเสยงเกน

ตว” ของผประกอบการ การปกปองสทธในทรพยสนสวนบคคล ความโปรงใสและความ

เทาเทยมกน (level playing field) ของผเลนในระบบ ตลอดจนความศกดสทธของ

สญญาทางการเงน

แนวคดเรองการเงนอสลามเปนแนวคดทพฒนาไปเรอยๆ ตามกาลเวลาและนวตกรรม

ในโลกการเงนกระแสหลก ปจจบนแตกแขนงออกไปเปนสานกคดสแหงหลกๆ ไดแก ฮา

นาฟ (Hanafi) มาลก (Maliki) ชาเฟย (Shafei) และ ฮนบาล (Hanbali) แตละสานกคดม

การตความรายละเอยดปลกยอยในชารอะฮแตกตางกนไปตามมมมองของตน

30

ผลตภณฑทางการเงนในระบบอสลาม

การขายแบบตนทนบวกสวนตาง (cost-plus-sale) หรอทนเพอการขาย

(purchase finance) เรยกวา มราบาฮา (Murabaha)

การเชาซอ เรยกวา อจารา (Ijara)

การแบงผลกาไรจากธรกจ เรยกวา มดาราบา (Mudaraba) มลกษณะ

คลายคลงกบการลงทนแบบรวมลงทน (venture capital) ในระบบการเงน

กระแสหลก

การรวมทนทาธรกจ เรยกวา มชารกา (Musharika)

จากงานวจยพบวา ธรกรรมมชารกา และมราบาฮาของธนาคารอสลาม

สามารถใชกาหนดนโยบายการเงนของธนาคารไดคอนขางด ใชแทนทนโยบาย

ดอกเบยได (เชน อหราน)

31

ความทาทายและนโยบายทจาเปน

ถงแมสถาบนการเงนอสลามจะมความเสยงคอนขางตา แตสถานการณตลาดทไมเอออานวย

ปญหาขาดแคลนสภาพคลอง พอรตลงทน เครองมอบรหารความเสยง สนทรพยสภาพคลองสง

ตลอดจนขอจากดอนๆ ทาใหมลคาสนทรพยของสถาบนการเงนอสลามอยในระดบคอนขางคงท

และสนทรพยเหลานนสวนใหญกเปนตราสารการเงนระยะสน

ปจจบนธรกรรมการเงนแบบอสลามมกจะเสยเปรยบตราสารหนกระแสหลกในดานความคมคา

ของตนทน (cost-efficiency)

อปสรรคสาคญประการหนงทกดขวางการเตบโตของการเงนอสลามคอการขาดความเขาใจใน

สภาวะตลาดการเงนสมยใหมทเปลยนแปลงอยางรวดเรว ตลอดจนรายละเอยดของกฎเกณฑท

ตรงตามหลกชารอะฮ

การผอนคลายกฎระเบยบในภาคการเงน และการเปดใหทนไหลเวยนระหวางประเทศโดยเสร

ในหลายๆ ประเทศ ทาใหสถาบนการเงนอสลามและสถาบนการเงนกระแสหลกเรมรวมมอกน

อยางใกลชดมากขน เพอหาหนทางเพมสภาพคลองและบรหารจดการพอรตลงทน

นโยบายประชานยมในละตนอเมรกา

33

ปรชญาและเบองหลง

แนวคดประชานยมมรากฐานทางปรชญาเกยวพนกบลทธประโยชนนยม

(Utilitarianism) ของ เจเรม เบนแธม (Jeremy Bentham)

การดาเนนนโยบายเศรษฐกจแบบ “เปดเสรสดขว” ภายใตอดมการณเสรนยมใหม

ของ “ตะวนตก” ซงถก “นาเขา” มาใชอยางเรงรบและรนแรง เปนสาเหตหนงของ

การเลอกดาเนนนโยบายประชานยม

ผปกครองภายใตแนวคดประชานยมพยายามนาเสนอแนวนโยบายทมลกษณะ

เปนปฏกรยาโตกลบ (Reactionary) นโยบายเดม โดยมสาระตอตานแนวคดแบบ

“ตะวนตก” และลดรอนอานาจทางเศรษฐกจของชนชนนา (Establishment) ทงชน

ชนนาระดบทองถนและระดบชาตทมบรรษทตางชาตคอยหนนหลง

34

รปแบบและหลกการของนโยบายประชานยม

หลกการพนฐานของนโยบายประชานยม คอการระดมทรพยากรทางการคลงของรฐบาล

ทงเงนในงบประมาณและเงนนอกงบประมาณ และรายไดจากการคาขายของรฐบาล มา

ใชจายอยางเตมทในนโยบายประชานยมรปแบบตางๆ รวมทงการทาใหสถาบนการเงน

ของรฐใหเปนแหลงเงนทนในการใชจายงบประมาณไปในนโยบายประชานยม โดย

เนนหนกไปในการใชนโยบายกงการคลง

รฐบาลมกอางวาการดาเนนนโยบายประชานยมเปนไปเพอชวยเหลอคนยากจนทเปน

กลมคนสวนใหญภายในประเทศใหมสทธเสรภาพมากขน และมชวตความเปนอยดขน

นโยบายประชานยมมหลากหลายมาตรการ

มาตรการพฒนาความเปนอยของประชาชนในระดบรากหญา

มาตรการสรางสวสดการสงคม

มาตรการแกไขปญหาความยากจนและการยกหน/พกชาระหน

35

ทมาของนโยบายประชานยมในละตนอเมรกา

ในยคลาอาณานคมภมภาคละตนอเมรกาตกเปนเมองขนและถกประเทศแมขดรด

ทรพยากรไปเปนจานวนมาก หลงจากไดรบเอกราช ประเทศสวนใหญอยภายใต

ระบบสงคมนยมและเผดจการ ปกครองโดยรฐบาลทหาร เนองจากรฐบาลทหาร

ตองการแสวงหาความชอบธรรมเพอจะไดอยในอานาจนานๆ จงเรมใชนโยบาย

ประชานยม

การใชนโยบายประชานยมกอปญหามากมาย องคกรโลกบาลตางๆ จงเขามาม

บทบาทในละตนอเมรกา โดยเสนอใหดาเนนนโยบายตามฉนทมตวอชงตน ซง

เปน “ยาแรง” ทสงผลเสยตอประเทศไมนอยไปกวากน นาไปสวกฤตเศรษฐกจทว

ทงภมภาค ประชาชนไดรบความเดอดรอนกนทวหนา

หลงจากวกฤต ประเทศเรมมปฏกรยาตอตานการชกนาและนโยบายแทรกแซง

ของสหรฐอเมรกา นาไปสการดาเนนนโยบายประชานยมอกครง ซงมรปแบบ

แตกตางออกไปจากเดมในรายละเอยด

36

โครงสรางเชงสถาบนกบนโยบายประชานยม

โดยรวม การใชนโยบายประชานยมเปน “ปฏกรยา” (reactionary policies) ของประเทศละตนตอผลเสย

จากอดมการณเสรนยมใหม และการกดขแทรกแซงของบรรษทขามชาตและรฐบาลอเมรกน

ประชากรในละตนอเมรกามหลากหลายเชอชาต มภาษาและวฒนธรรมเฉพาะเปนของตนเอง และม

แนวโนมทจะตอตานตางชาต เนองจากทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณถกขดรดและแทรกแซงจาก

ตางชาตเสมอมา ทาใหการดาเนนนโยบายประชานยมสอดคลองกบความตองการของประชาชนสวน

ใหญ เออใหเกดการดาเนนนโยบายในลกษณะนอยเสมอ

รปแบบและความสาเรจของนโยบายประชานยม มกขนอยกบ

อดมการณทางการเมองทผนายดถอ เชน ประชาธปไตย สงคมนยม หรอเผดจการทหาร

ลทธความเชอทางเศรษฐกจวาเชอในลทธเสรนยมใหม หรอตอตานเสรนยมใหม

ระดบความแขงแกรงของโครงสรางเชงสถาบนในละตนอเมรกา ซงในหลายประเทศยงออนแออย

ระดบทรพยากร เชน ประเทศทมรายไดจากการขายพลงงานทราคากาลงพงสงเปนประวตการณ

(เวเนซเอลา โบลเวย และเอกวาดอร) ยอมสามารถใชเงนดาเนนนโยบายประชานยมอยาง “ยงยน”

มากกวาประเทศทไมม

37

หนสาธารณะ : หนงในขอจากดของขอบเขตประชานยม

สดสวนหนสาธารณะทอยในระดบสงของอารเจนตนาและบราซล

ประกอบกบการทไมมทรพยากรธรรมชาตอดมสมบรณเทาไรนก

ทาใหสองประเทศนมความคลองตวในการดาเนนนโยบายประชา

นยมตากวาประเทศอนๆ อยางเวเนซเอลา ชล หรอเอกวาดอร

38

รปแบบของประชานยมในละตนอเมรกา

ประชานยมแบบดงเดม มฐานเสยงสวนใหญอยทกลมสหภาพแรงงาน มนโยบาย

จดสรร กระจายและแจกจายสนคาและบรการตาง ๆ ใหกบประชาชนสวนใหญของ

ประเทศซงเปนคนจนและชนชนกลางใหเปนธรรมมากขน แตกไมไดตงใจตอตานทน

นยมเสยทเดยว นโยบายแบบนมลกษณะตองการกระจายอานาจในการบรโภคมากกวา

ตองการปฏวตระบอบเศรษฐกจ

ประชานยมเสรนยมใหม เลอกดาเนนนโยบายประชานยมควบคไปกบนโยบาย

เศรษฐกจแบบเสรนยมใหมปลอยใหกลไกตลาดเปนตวกาหนดกจกรรมทางเศรษฐกจ

และลดบทบาทของรฐลง แลวใชนโยบายเอาใจฐานเสยงทสวนใหญเปนกลมคนระดบ

ลางในเศรษฐกจนอกระบบซงจะใชเฉพาะกลมเทานน ลกษณะสาคญอกประการหนง คอ

การแยกตวเองออกจากกลมนกการเมองรนเกา หรอ กลมอานาจเกา

ประชานยมชาตนยม มนโยบายซอคนกจการของเอกชน โดยเฉพาะกจการผกขาดใน

สาธารณปโภคพนฐานทตกอยในมอบรรษทขามชาต ใหกลบมาเปนของรฐ และ

ดาเนนการปฏรปโครงสรางสถาบน

39

ผลด-ผลเสยของนโยบายประชานยมรปแบบตาง ๆ

ประชานยมแบบดงเดมสงผลใหรายไดทแทจรงและการบรโภคอยในระดบดขน อยางม

นยสาคญในชวงระยะเวลาหนง ประชาชนไดสนคาและบรการมาอปโภคบรโภคโดยไมตองแบก

รบตนทน ทาใหเศรษฐกจในระยะแรกเตบโต แตจะกอใหเกดปญหาตามมาในระยะยาว

โดยเฉพาะการบนทอนวนยทางการคลงของรฐ และวนยทางการเงนของประชาชน

ประชานยมเสรนยมใหม ทาใหเกดผลกระทบคลายคลงกบประชานยมแบบแรก ตางกนท

มผลดจากการทนกลงทนจากในและตางประเทศจะมความเชอมนทจะเขามาลงทน

ภายในประเทศ มากกวาประเทศทใชประชานยมแบบดงเดมและประชานยมชาตนยม

เมอใชนโยบายควบคกบเสรนยมใหมทเนนกลไกตลาด จะทาใหเกดประสทธภาพเพมมาก

ขน หากประเทศมโครงสรางเชงสถาบนทด

ประชานยมชาตนยม สงผลใหรายไดทแทจรงเพมขน ระบบบรการสขภาพและระบบการศกษา

มคณภาพดกวาเดม แตกสงผลใหรฐบาลมภาระในการใชจายมาก ซงอาจสงผลกระทบในระยะ

ยาวไมตางกนกบนโยบายประชานยมแบบอน ๆ นอกจากน กมขอกงขาวารฐบาลจะสามารถ

ดาเนนธรกจผกขาดไดดกวาเอกชนหรอไม

40

รปแบบของประชานยมในประเทศละตนอเมรกา

41

ขอถกเถยงเกยวกบนโยบายประชานยม

การดาเนนนโยบายประชานยมชวยแกปญหาใหกบคนยากจนไดหรอไม

การดาเนนนโยบายกระตนอปสงคระยะสนแบบเคนส (Keynes) สงผลดหรอ

ผลเสยมากกวากน

การดาเนนนโยบายประชานยมอยภายใตอดมการณสงคมนยมหรอไม

แนวนโยบายประชานยมตอตานอดมการณเสรนยมใหมจรงหรอไม

การดาเนนนโยบายประชานยม ทาใหกระบวนการพฒนาประชาธปไตยและ

ประชาสงคมตองตดขดจรงหรอไม

การดาเนนนโยบายประชานยมมเปาหมายเพอชวยเหลอคนจนจรงหรอไม

42

การปรบตวภายใตกระแสโลกาภวตน

การปรบตวตอบสนองและสนบสนนโลกาภวตน

แสดงใหเหนวาหลกการของทนนยมนนไมไดขดตอการดาเนนนโยบายประชานยมแต

อยางใด แมวาอาจมรายละเอยดปลกยอยทเฉพาะเจาะจงกวาประชานยมโดยทวไปบาง

เชน รฐบาลประชานยมเสรนยมใหมของประธานาธบด อลเบอรโต ฟจโมร แหงเปร เลอก

ทจะไมดาเนนนโยบายปฏรปทดน นโยบายกระจายรายได แตเนนสงเสรมการบรโภคของ

ประชาชน กระตนอปสงคระยะสนเพอกระตนเศรษฐกจมหภาค

การปรบตวตอบสนองและตอตานโลกาภวตนในรปแบบตาง ๆ

“เขตเศรษฐกจของประชาชน” (Bolivarian Alternative for the Americas, ALBA) ลงนาม

รวมกนระหวางโบลเวย ควบา และเวเนซเอลา

นโยบายควบคมเงนทนไหลเขา เชน อารเจนตนาในยคประธานาธบด เนสเตอร คชเนอร

โครงการ “เปโตรคารป” (Petro Caribe) ขายนามนราคาถก, “เปโตรชว” (Petro Sur)

นามนแลกลกวว, และ “เทเลซว” (Tele Sur) ผลตรายการทางเลอก