การอนุรักษ์ทรัพยากรการท่องเที่ยว

การอนรกษทรพยากรการทองเทยว

ดร. สมยศ โองเคลอบ ภาควชาการทองเทยว

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

Email: somyot.o@cmu.ac.th 1 สมยศ โองเคลอบ

อตสาหกรรมทเตบโตเรว

มากๆ

การทองเทยว

2 สมยศ โองเคลอบ

การเตบโตอยางรวดเรวของอตสาหกรรมการทองเทยว

2493 20 ลานคน

2543 696 ลานคน

2545 715 ลานคน

2550 898 ลานคน

3

50 ป เพมขน 34.8 เทา 2 ป เพมขน 19 ลานคน

5 ป เพมขน 183 ลานคน

สมยศ โองเคลอบ

การเตบโตของปรมาณนกทองเทยวทวโลก

ทมา: WTO (2008) 4 สมยศ โองเคลอบ

การทองเทยวสงผลอยางไรบาง?

ดานบวก? ดานลบ?

5 สมยศ โองเคลอบ

ผลกระทบของการทองเทยว

เศรษฐกจ

สงคม

สงแวดลอม

6 สมยศ โองเคลอบ

7

ผลกระทบดานเศรษฐกจ

ผลด

• สรางรายได

• สรางงาน

ผลเสย

• ภาวะเงนเฟอ

• คาครองชพสงขน

• ภาวะพงพาการทองเทยว

สมยศ โองเคลอบ

8

The multiplier effect

สมยศ โองเคลอบ

9

ผลกระทบดานสงคมและวฒนธรรม

ผลด • สรางงาน • สรางความเจรญ • เกดการฟนฟศลปะ หตถกรรม ภมปญญา • เกดการฟนฟวฒนธรรม ประเพณ • สถาปตยกรรมไดรบการดแลรกษาและ

ฟนฟ • สถานทสวยงามไดรบการปกปอง ดแล

รกษา

ผลเสย • ความวนวาย แออด • เกดการละทงอาชพเดม • เกดการพงพาการทองเทยวมากเกนไป • ตองปรบวถชวตใหเขากบนกทองเทยว • เกดการเลยนแบบนกทองเทยว • เกดการรบเอาวฒนธรรมตางชาต • อาชญากรรม

สมยศ โองเคลอบ

10

Demonstration effect

สมยศ โองเคลอบ

11

Acculturation theory

‘MacDonaldization’

‘Coca-colaization’

สมยศ โองเคลอบ

12

ผลกระทบดานสงแวดลอม

ผลด • ธรรมชาตทสวยงามไดรบการปกปอง • เกดการปกปอง ดแลรกษา ทง

ธรรมชาต และสงกอสราง ทดงดดนกทองเทยว

• รายไดจากการทองเทยวสามารถน าไปใชในการดแลรกษาสงแวดลอม

ผลเสย • ขยะ • ความวนวาย แออด รถตด เสยงดง • มลภาวะทางอากาศ เสยง และอนๆ • เกดทศนอจาด • เหลานยอมสงผลตอสงมชวตอนๆ ดวย

สมยศ โองเคลอบ

13

ผลกระทบจะมากหรอนอย ขนอยกบอะไร?

• ปรมาณนกทองเทยว • ประเภทของนกทองเทยว • ประเภทของกจกรรมการทองเทยว • ระบบโครงสรางพนฐานทม ระบบก าจดขยะ ระบบก าจดน าเสย • อนๆ ..

สมยศ โองเคลอบ

ขยะบนดอยหลวงเชยงดาว สงกรานตทภเกต

ฟลมน ปารต เกาะพงน

14 สมยศ โองเคลอบ

15

Butler’s ‘Lifecycle models’

Involvement

Exploration

Development

Consolidation

Stagnation

Critical carrying capacity threshold

(Decline)

(Continued stagnation)

Number of visitors (Rejuvenation)

Figure: The Butler Sequence / the destination cycle of evolution Source: Butler (1980 cited in Weaver & Lawton 2002, p. 309; 1999, p. 15)

สมยศ โองเคลอบ

ภาวะโลกรอน

16 สมยศ โองเคลอบ

การพฒนากบการอนรกษ มกสวนทางกน

17 สมยศ โองเคลอบ

ท าไมตองอนรกษ?

การทองเทยวตองอาศยทรพยากร

ทผานมามการใชทรพยากรอยางไมรคณคา

ท าใหแหลงทองเทยวเสอมโทรม

และภาวะโลกรอนท าใหทวโลกตระหนกถงความยงยน

18

“การสรางความสมดลระหวาง การพฒนากบการอนรกษ”

สมยศ โองเคลอบ

แหลงทองเทยว 2 ประเภท

ธรรมชาต วฒนธรรม

สมยศ โองเคลอบ 19

วธการอนรกษแหลงทองเทยว

• ขนทะเบยนโบราณสถาน

• อทยานแหงชาต

การครอบครอง

กรรมสทธโดยรฐ

• ระหวางประเทศ

• ในประเทศ ออกกฎหมาย

• ทางตรง

• ทางออม แรงจงใจ (Incentive)

• การใหขอมลขาวสาร

• การสอความหมาย

การใหความร

ปลกจตส านก

• การทองเทยวอยางยงยน

• การทองเทยวรปแบบตางๆ การจดการ

สมยศ โองเคลอบ 20

การใหความรและปลกจตส านก

การใหขอมลขาวสาร

การสอความหมาย

สมยศ โองเคลอบ 21

22

การเผยแพรขอมลขาวสารผานสอตางๆ เชน:

• หนงสอ แผนพบ แผนท

• อนเตอรเนต วทยทองถน

• ปายตางๆ

• ศนยบรการนกทองเทยว

• การพดคย

สมยศ โองเคลอบ

23

การสอความหมาย เชน:

• การท าเสนทางเดนศกษาธรรมชาต หรอวฒนธรรม

• การใชนกสอความหมาย หรอมคคเทศกแนะน า

• การท าคมอส าหรบศกษา

• การใชสออนๆ เชน ปาย สงพมพ

สมยศ โองเคลอบ

24

การสอความหมาย Interpretation

• การสอความหมายธรรมชาต Nature Interpretation

• การสอความหมายทางวฒนธรรม Culture Interpretation

สมยศ โองเคลอบ

25

การสอความหมาย

ใชคน

ไมใชคน

สมยศ โองเคลอบ

26

ใชคน

• การบรการขอมล

• การน าชม

• การสาธตและการแสดง

• Etc.

สมยศ โองเคลอบ

27

ไมใชคน • อปกรณโสต

• ปาย

• สงพมพ

• นทรรศการ

• ศนยผมาเยอน

• ขอมลอเลกทรอนกส

• ฯลฯ

สมยศ โองเคลอบ

หลกการสอความหมาย 6 ประการ (Freeman Tilden, 1985)

1. ควรโยงเขากบประสบการณ หรอหรอความสนใจของนกทองเทยว (หลกยน-ยอม)

2. ไมควรเนนเนอหาสาระทเปนขอเทจจรงมากเกนไป แตคอยๆ เผย เรองราว บนพนฐานของสาระ (หลกอยายด-เยยด)

3. การสอความหมายตองใชศลปะ (หลกแยบ-ยล)

4. การสอความหมายไมใชการสอน แตเปนการปลกเรา (หลกยว-ย)

5. การสอความหมายควรมงน าเสนอ (เรองราว) ภาพรวมมากกวาน าเสนอเพยงบางสวน (หลกอยาเยน-เยอ)

6. การสอความหมายตอเยาวชนไมควรลดความส าคญลงกวาการสอตอผใหญ แตควรใชวธการทตางกนออกไป (หลกอยาเหยยด-หยาม)

28 สมยศ โองเคลอบ

การประชมสดยอดเรองสงแวดลอม Earth Summit 1992 เปนจดผลกดนใหมการพฒนาอยางยงยน

จากกระแสการพฒนาการทองเทยว 3 ประการ กลาวคอ

ความตองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

นกทองเทยวสนใจการทองเทยวเพอ

การเรยนร

ความตองการในการพฒนาคนและใหความส าคญกบการมสวนรวม

ของชมชนทองถน

29 สมยศ โองเคลอบ

การทองเทยวอยางยงยน ความหมายอยางงาย

หมายถง รปแบบการทองเทยวทสามารถด ารงคณคา หรอประโยชนของพนทไดยาวนานไมมทสนสด (Butler, 1993)

30 สมยศ โองเคลอบ

หลกการทองเท

“เปนลกษณะของการทองเทยวทน าไปส การจดการทรพยากรทตอบสนองตอความตองการ

ทางดานเศรษฐกจ สงคม และสนทรยะ ในขณะเดยวกนกคงไวซงวฒนธรรม ระบบนเวศ

และระบบตาง ๆ ทเออตอชวต"

การทองเทยวอยางยงยน ความหมายโดยองคการทองเทยวโลก (WTO)

31 สมยศ โองเคลอบ

หลกการทองเทยวอยางยงยน

สมดล

32 สมยศ โองเคลอบ

หลกการจดการทองเทยวอยางยงยน โดย The Global Sustainable Tourism Criteria

1. วางแผนการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ

2. ด าเนนการโดยยดถอผลประโยชนสงสดทางเศรษฐกจและ สงคมแกชมชนทองถน

3. สงเสรมและสนบสนนมรดกทางวฒนธรรมใหคงอยตลอดไป

4. ลดผลกระทบทางลบทมตอสงแวดลอมและ ทรพยากรธรรมชาต”

33 สมยศ โองเคลอบ

หลกการทองเทยวอยางยงยน (Shirley Eber, 1993)

1. การอนรกษและใชทรพยากรอยางพอด ทงทเปนทรพยากรธรรมชาตสงคม และวฒนธรรม เปนสงส าคญ และเปนแนวทางการท าธรกจในระยะยาว (Using Resource Sustainably)

2. การลดการบรโภคทมากเกนจ าเปน และการลดของเสย จะเลยงการท าลายสงแวดลอมในระยะยาว และเพมคณภาพของการทองเทยว (Reducing Over - consumption and Waste)

3. การรกษาและสงเสรมความหลากหลายของธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม ทมความส าคญตอการทองเทยวในระยะยาว และชวยขยายฐานของอตสาหกรรมการทองเทยว (Maintaining Diversity)

4. การประสานการพฒนาการทองเทยวเขากบกรอบแผนการพฒนาชาต การพฒนาทองถน และการประเมนผลกระทบสงแวดลอม จะชวยขยายศกยภาพการทองเทยวในระยะยาว (Integrating Tourism into Planning)

34 สมยศ โองเคลอบ

5. การทองเทยวทรองรบกจกรรมทางเศรษฐกจของทองถน โดยพจารณาดานราคาและคณคาของสงแวดลอมไวไมเพยงแตท าใหเกดการประหยด แตยงปองกนสงแวดลอมไมใหถกท าลายอกดวย (Supporting Local Economics)

6. การมสวนรวมอยางเตมทของทองถนทเกยวของ ไมเพยงแตสรางผลตอบแทนแกประชากรและสงแวดลอมโดยรวมแตยงชวยยกระดบคณภาพการจดการการทองเทยวอกดวย (Involving Local Communities)

7. การปรกษาหารอกนอยางสม าเสมอ ระหวางผประกอบการ ประชาชนทองถน องคกรและสถาบนทเกยวของ มความจ าเปนในการทจะรวมงานไปในทศทางเดยวกน รวมทงรวมแกปญหา และลดขอขดแยงในผลประโยชนทแตกตางกน (Consulting Stakeholders and the Public)

หลกการทองเทยวอยางยงยน (Shirley Eber, 1993)

35 สมยศ โองเคลอบ

8. การฝกอบรมบคลกร โดยสอดแทรกแนวคดและวธปฏบตในการพฒนาแบบยงยนตอบคลากรทองถนทกระดบ จะชวยยกระดบการบรการการทองเทยว (Training Staff)

9. การตลาดทจดเตรยมขอมลอยางพรอมมล จะท าใหนกทองเทยวเขาใจและเคารพในสงแวดลอมทางธรรมชาตสงคมและวฒนธรรมของแหลงทองเทยว และจะชวยยกระดบความพอใจของนกทองเทยวดวย (Marketing Tourism Responsibly)

10. การวจยและการตดตามตรวจสอบอยางมประสทธภาพ จ าเปนตอการชวยแกปญหา และเพมผลประโยชนตอแหลงทองเทยว นกทองเทยว และนกลงทน (Undertaking Research)

หลกการทองเทยวอยางยงยน (Shirley Eber, 1993)

36 สมยศ โองเคลอบ

ท าอยางไรใหเกดความยงยน?

37 สมยศ โองเคลอบ

เลอกกจกรรมการทองเทยวทไมสรางผลเสย มการเรยนร และชวยสรางจตส านก

การทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงเกษตร

การทองเทยวเชงอนรกษ

การทองเทยวเชงวฒนธรรม

หรอกจกรรมการทองเทยวใดๆ ทไมสงผลกระทบดานลบ

ฯลฯ

38 สมยศ โองเคลอบ

เทยวพรอมกบบ าเพญประโยชน

39 สมยศ โองเคลอบ

40 สมยศ โองเคลอบ

ใหบรการดานการทองเทยว อยางรบผดชอบ

41 สมยศ โองเคลอบ

• ใหความรและปลกจตส านกดานการอนรกษ

• ทพกทเปนมตรกบสงแวดลอมและกลมกลนกบวฒนธรรมทองถน

• สนบสนนอาหารทองถน

• ใชยานพาหนะทปลอดมลพษ

• สงเสรมการละเลน การแสดงพนบาน

• ฯลฯ

บรการดานการทองเทยว

42 สมยศ โองเคลอบ

43

ก าหนดวตถประสงค

วเคราะหผใชประโยชน วเคราะหบรเวณ

สงเคราะหขอมล และก าหนดโปรแกรมในการพฒนา

พฒนาผงหลก แบบสงอ านวยความสะดวก และแบบในการตกแตงภมทศน

ด าเนนการตามแบบ

การพฒนาสงอ านวยความสะดวก

สมยศ โองเคลอบ

44

การวเคราะหผใชประโยชน

• ภมหลง หรอลกษณะทางสงคมประชากร

• รปแบบกจกรรมนนทนาการ หรอกจกรรมการใชประโยชน ทเกดขนจรง และทตองการ

• ความคดเหนตอพนทและการพฒนาพนท

• ความตองการสงอ านวยความสะดวกและบรการตางๆ

นกทองเทยว เจาหนาท ทองถน ผประกอบการ

สงเกต แบบสอบถาม สมภาษณ

สมยศ โองเคลอบ

45

การวเคราะหบรเวณ (Site Analysis)

• ปจจยดานธรรมชาต

• ปจจยดานสนทรยภาพ

• ปจจยดานวฒนธรรมและการใชทดนเดม

ภมประเทศ ธรณวทยา แหลงน า/ การระบายน า พชพรรณธรรมชาต สตวปา ภมอากาศ ภยธรรมชาต

ลกษณะธรรมชาต มมมอง/ วว

ประวตศาสตรและสงทมคณคาทางวฒนธรรมการใชทดนเดม

สมยศ โองเคลอบ

โครงการคลองชองเกรชอน ฟนฟคลองประวตศาสตร เพอความสนทรยของคนเมอง

46 สมยศ โองเคลอบ

47

ขอควรค านงถงในการออกแบบสงอ านวยความสะดวก

• สงผลกระทบดานลบตอสภาพแวดลอมนอยทสด

• สรางบรรยากาศทพเศษ นาประทบใจ

• กลมกลนกบสภาพแวดลอม

• สะทอนศลปวฒนธรรมของทองถน

• จะดมากถาสงนนสามารถใหความรแกนกทองเทยวไดดวย

สมยศ โองเคลอบ

แนวปฏบตในการพฒนาทพก และสงอ านวยความสะดวก

48

‘as much as necessary as little as possible’

สมยศ โองเคลอบ

• มการจดสรรรายไดสวนหนงเขาสาธารณประโยชนของชมชน

• มมาตรการปองกนผลกระทบตอสงแวดลอม สงคมและวฒนธรรม

• มการจดการพนท; การวางผง การแบงพนทใชสอย

• มการจดการผมาเยอน; เชน มมาตรการจ ากดจ านวน จ ากดชวงเวลา การก าหนดคณสมบตของผทจะเขาชม การมกฎระเบยบส าหรบนกทองเทยว

การบรหารจดการ

49 สมยศ โองเคลอบ

• การวางผงบรเวณ

• การจดแบงเขตพนทใชสอย หรอโซนนง (Zoning)

• การพฒนาโดยค านงถงประวตศาสตรการใชทดนเดม

• การพฒนาพนทโดยค านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรม

50

ตวอยางการจดการพนท

สมยศ โองเคลอบ

• การจ ากดจ านวน หรอจ านวนคนตอกลม • การก าหนดใหจองลวงหนา • การปดบางพนททเปนเขตหวงหาม • การจ ากดระยะเวลาในการพ านก • การมตารางก าหนดการในการเยยมชม • การมสอชแจงใหนกทองเทยวทราบการปฏบตตน • การสอความหมาย เพอใหความรและปลกจตส านก • การก าหนดราคาตางๆ กน เชน ราคาส าหรบคนไทย-คนตางชาต, ราคาส าหรบนกเรยน, ราคาส าหรบเยาวชน ฯลฯ

51

ตวอยางการจดการผมาเยอน

สมยศ โองเคลอบ

รฐบาลกมนโยบายอนรกษทรพยากรการทองเทยว ดวยแนวคด 7 Greens

52 สมยศ โองเคลอบ

7 Greens

53 สมยศ โองเคลอบ

• Green Hearts: การสรางความรสกใหนกทองเทยวและชมชนมหวใจทรกและใสใจสงแวดลอม

• Green Activities: กจกรรมการทองเทยวทเหมาะสมกบพนท เปนมตรตอสงแวดลอม และความเหมาะสมของจ านวนนกทองเทยว

• Green Communities: แหลงทองเทยวชมชน ทใหความส าคญกบการจดการทองเทยวทใสใจตอสงแวดลอมและวถชวตดงเดมของชมชน

• Green Logistics: รปแบบการใหบรการดานการขนสง ทลดผลกระทบตอสงแวดลอมและเนนการเสนอขายกจกรรมการทองเทยวทใชยานพาหนะทเปนมตรตอสงแวดลอม

• Green Services: รปแบบการใหบรการของธรกจทองเทยวตางๆ ทมมาตรฐานและคณภาพทด ภายใตการค านงถงสงแวดลอม

• Green Attractions: แหลงทองเทยวทมรปแบบการบรหารจดการทด ทตระหนกถงคณคาของสงแวดลอม

• Green Plus: กจกรรมการทองเทยวทตอบแทนสสงคม ดวยความรบผดชอบตอสงแวดลอม โดยการลด ละ เลก พฤตกรรมทกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม

แนวคด 7 Greens (ททท., 2554)

54 สมยศ โองเคลอบ

55 สมยศ โองเคลอบ

ความยงยนเกดขนได ถาทกคนรวมมอกน

56 สมยศ โองเคลอบ