การอนุรักษ์ทรัพยากรการท่องเที่ยว

การอนรกษทรพยากรการทองเทยว

ดร. สมยศ โองเคลอบ ภาควชาการทองเทยว

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

Email: [email protected] 1 สมยศ โองเคลอบ

อตสาหกรรมทเตบโตเรว

มากๆ

การทองเทยว

2 สมยศ โองเคลอบ

การเตบโตอยางรวดเรวของอตสาหกรรมการทองเทยว

2493 20 ลานคน

2543 696 ลานคน

2545 715 ลานคน

2550 898 ลานคน

3

50 ป เพมขน 34.8 เทา 2 ป เพมขน 19 ลานคน

5 ป เพมขน 183 ลานคน

สมยศ โองเคลอบ

การเตบโตของปรมาณนกทองเทยวทวโลก

ทมา: WTO (2008) 4 สมยศ โองเคลอบ

การทองเทยวสงผลอยางไรบาง?

ดานบวก? ดานลบ?


ผลกระทบของการทองเทยว

เศรษฐกจ

สงคม

สงแวดลอม


7

ผลกระทบดานเศรษฐกจ

ผลด

• สรางรายได

• สรางงาน

ผลเสย

• ภาวะเงนเฟอ

• คาครองชพสงขน

• ภาวะพงพาการทองเทยว


8

The multiplier effect


9

ผลกระทบดานสงคมและวฒนธรรม

ผลด • สรางงาน • สรางความเจรญ • เกดการฟนฟศลปะ หตถกรรม ภมปญญา • เกดการฟนฟวฒนธรรม ประเพณ • สถาปตยกรรมไดรบการดแลรกษาและ

ฟนฟ • สถานทสวยงามไดรบการปกปอง ดแล

รกษา

ผลเสย • ความวนวาย แออด • เกดการละทงอาชพเดม • เกดการพงพาการทองเทยวมากเกนไป • ตองปรบวถชวตใหเขากบนกทองเทยว • เกดการเลยนแบบนกทองเทยว • เกดการรบเอาวฒนธรรมตางชาต • อาชญากรรม


10

Demonstration effect


11

Acculturation theory

‘MacDonaldization’

‘Coca-colaization’


12

ผลกระทบดานสงแวดลอม

ผลด • ธรรมชาตทสวยงามไดรบการปกปอง • เกดการปกปอง ดแลรกษา ทง

ธรรมชาต และสงกอสราง ทดงดดนกทองเทยว

• รายไดจากการทองเทยวสามารถน าไปใชในการดแลรกษาสงแวดลอม

ผลเสย • ขยะ • ความวนวาย แออด รถตด เสยงดง • มลภาวะทางอากาศ เสยง และอนๆ • เกดทศนอจาด • เหลานยอมสงผลตอสงมชวตอนๆ ดวย


13

ผลกระทบจะมากหรอนอย ขนอยกบอะไร?

• ปรมาณนกทองเทยว • ประเภทของนกทองเทยว • ประเภทของกจกรรมการทองเทยว • ระบบโครงสรางพนฐานทม ระบบก าจดขยะ ระบบก าจดน าเสย • อนๆ ..


ขยะบนดอยหลวงเชยงดาว สงกรานตทภเกต

ฟลมน ปารต เกาะพงน


http://www.prachatai.com/news/view.php?Category=nm&pic=25852585.jpg

15

Butler’s ‘Lifecycle models’

Involvement

Exploration

Development

Consolidation

Stagnation

Critical carrying capacity threshold

(Decline)

(Continued stagnation)

Number of visitors (Rejuvenation)

Figure: The Butler Sequence / the destination cycle of evolution Source: Butler (1980 cited in Weaver & Lawton 2002, p. 309; 1999, p. 15)


ภาวะโลกรอน


การพฒนากบการอนรกษ มกสวนทางกน


ท าไมตองอนรกษ?

การทองเทยวตองอาศยทรพยากร

ทผานมามการใชทรพยากรอยางไมรคณคา

ท าใหแหลงทองเทยวเสอมโทรม

และภาวะโลกรอนท าใหทวโลกตระหนกถงความยงยน

18

“การสรางความสมดลระหวาง การพฒนากบการอนรกษ”


แหลงทองเทยว 2 ประเภท

ธรรมชาต วฒนธรรม

สมยศ โองเคลอบ 19

วธการอนรกษแหลงทองเทยว

• ขนทะเบยนโบราณสถาน

• อทยานแหงชาต

การครอบครอง

กรรมสทธโดยรฐ

• ระหวางประเทศ

• ในประเทศ ออกกฎหมาย

• ทางตรง

• ทางออม แรงจงใจ (Incentive)

• การใหขอมลขาวสาร

• การสอความหมาย

การใหความร

ปลกจตส านก

• การทองเทยวอยางยงยน

• การทองเทยวรปแบบตางๆ การจดการ


การใหความรและปลกจตส านก

การใหขอมลขาวสาร

การสอความหมาย


22

การเผยแพรขอมลขาวสารผานสอตางๆ เชน:

• หนงสอ แผนพบ แผนท

• อนเตอรเนต วทยทองถน

• ปายตางๆ

• ศนยบรการนกทองเทยว

• การพดคย


23

การสอความหมาย เชน:

• การท าเสนทางเดนศกษาธรรมชาต หรอวฒนธรรม

• การใชนกสอความหมาย หรอมคคเทศกแนะน า

• การท าคมอส าหรบศกษา

• การใชสออนๆ เชน ปาย สงพมพ


24

การสอความหมาย Interpretation

• การสอความหมายธรรมชาต Nature Interpretation

• การสอความหมายทางวฒนธรรม Culture Interpretation


25

การสอความหมาย

ใชคน

ไมใชคน


26

ใชคน

• การบรการขอมล

• การน าชม

• การสาธตและการแสดง

• Etc.


27

ไมใชคน • อปกรณโสต

• ปาย

• สงพมพ

• นทรรศการ

• ศนยผมาเยอน

• ขอมลอเลกทรอนกส

• ฯลฯ


หลกการสอความหมาย 6 ประการ (Freeman Tilden, 1985)

1. ควรโยงเขากบประสบการณ หรอหรอความสนใจของนกทองเทยว (หลกยน-ยอม)

2. ไมควรเนนเนอหาสาระทเปนขอเทจจรงมากเกนไป แตคอยๆ เผย เรองราว บนพนฐานของสาระ (หลกอยายด-เยยด)

3. การสอความหมายตองใชศลปะ (หลกแยบ-ยล)

4. การสอความหมายไมใชการสอน แตเปนการปลกเรา (หลกยว-ย)

5. การสอความหมายควรมงน าเสนอ (เรองราว) ภาพรวมมากกวาน าเสนอเพยงบางสวน (หลกอยาเยน-เยอ)

6. การสอความหมายตอเยาวชนไมควรลดความส าคญลงกวาการสอตอผใหญ แตควรใชวธการทตางกนออกไป (หลกอยาเหยยด-หยาม)


การประชมสดยอดเรองสงแวดลอม Earth Summit 1992 เปนจดผลกดนใหมการพฒนาอยางยงยน

จากกระแสการพฒนาการทองเทยว 3 ประการ กลาวคอ

ความตองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

นกทองเทยวสนใจการทองเทยวเพอ

การเรยนร

ความตองการในการพฒนาคนและใหความส าคญกบการมสวนรวม

ของชมชนทองถน


การทองเทยวอยางยงยน ความหมายอยางงาย

หมายถง รปแบบการทองเทยวทสามารถด ารงคณคา หรอประโยชนของพนทไดยาวนานไมมทสนสด (Butler, 1993)


หลกการทองเท

“เปนลกษณะของการทองเทยวทน าไปส การจดการทรพยากรทตอบสนองตอความตองการ

ทางดานเศรษฐกจ สงคม และสนทรยะ ในขณะเดยวกนกคงไวซงวฒนธรรม ระบบนเวศ

และระบบตาง ๆ ทเออตอชวต"

การทองเทยวอยางยงยน ความหมายโดยองคการทองเทยวโลก (WTO)


หลกการทองเทยวอยางยงยน

สมดล


หลกการจดการทองเทยวอยางยงยน โดย The Global Sustainable Tourism Criteria

1. วางแผนการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ

2. ด าเนนการโดยยดถอผลประโยชนสงสดทางเศรษฐกจและ สงคมแกชมชนทองถน

3. สงเสรมและสนบสนนมรดกทางวฒนธรรมใหคงอยตลอดไป

4. ลดผลกระทบทางลบทมตอสงแวดลอมและ ทรพยากรธรรมชาต”


หลกการทองเทยวอยางยงยน (Shirley Eber, 1993)

1. การอนรกษและใชทรพยากรอยางพอด ทงทเปนทรพยากรธรรมชาตสงคม และวฒนธรรม เปนสงส าคญ และเปนแนวทางการท าธรกจในระยะยาว (Using Resource Sustainably)

2. การลดการบรโภคทมากเกนจ าเปน และการลดของเสย จะเลยงการท าลายสงแวดลอมในระยะยาว และเพมคณภาพของการทองเทยว (Reducing Over - consumption and Waste)

3. การรกษาและสงเสรมความหลากหลายของธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม ทมความส าคญตอการทองเทยวในระยะยาว และชวยขยายฐานของอตสาหกรรมการทองเทยว (Maintaining Diversity)

4. การประสานการพฒนาการทองเทยวเขากบกรอบแผนการพฒนาชาต การพฒนาทองถน และการประเมนผลกระทบสงแวดลอม จะชวยขยายศกยภาพการทองเทยวในระยะยาว (Integrating Tourism into Planning)


5. การทองเทยวทรองรบกจกรรมทางเศรษฐกจของทองถน โดยพจารณาดานราคาและคณคาของสงแวดลอมไวไมเพยงแตท าใหเกดการประหยด แตยงปองกนสงแวดลอมไมใหถกท าลายอกดวย (Supporting Local Economics)

6. การมสวนรวมอยางเตมทของทองถนทเกยวของ ไมเพยงแตสรางผลตอบแทนแกประชากรและสงแวดลอมโดยรวมแตยงชวยยกระดบคณภาพการจดการการทองเทยวอกดวย (Involving Local Communities)

7. การปรกษาหารอกนอยางสม าเสมอ ระหวางผประกอบการ ประชาชนทองถน องคกรและสถาบนทเกยวของ มความจ าเปนในการทจะรวมงานไปในทศทางเดยวกน รวมทงรวมแกปญหา และลดขอขดแยงในผลประโยชนทแตกตางกน (Consulting Stakeholders and the Public)



8. การฝกอบรมบคลกร โดยสอดแทรกแนวคดและวธปฏบตในการพฒนาแบบยงยนตอบคลากรทองถนทกระดบ จะชวยยกระดบการบรการการทองเทยว (Training Staff)

9. การตลาดทจดเตรยมขอมลอยางพรอมมล จะท าใหนกทองเทยวเขาใจและเคารพในสงแวดลอมทางธรรมชาตสงคมและวฒนธรรมของแหลงทองเทยว และจะชวยยกระดบความพอใจของนกทองเทยวดวย (Marketing Tourism Responsibly)

10. การวจยและการตดตามตรวจสอบอยางมประสทธภาพ จ าเปนตอการชวยแกปญหา และเพมผลประโยชนตอแหลงทองเทยว นกทองเทยว และนกลงทน (Undertaking Research)



ท าอยางไรใหเกดความยงยน?


เลอกกจกรรมการทองเทยวทไมสรางผลเสย มการเรยนร และชวยสรางจตส านก

การทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงเกษตร

การทองเทยวเชงอนรกษ

การทองเทยวเชงวฒนธรรม

หรอกจกรรมการทองเทยวใดๆ ทไมสงผลกระทบดานลบ

ฯลฯ


เทยวพรอมกบบ าเพญประโยชน


ใหบรการดานการทองเทยว อยางรบผดชอบ


• ใหความรและปลกจตส านกดานการอนรกษ

• ทพกทเปนมตรกบสงแวดลอมและกลมกลนกบวฒนธรรมทองถน

• สนบสนนอาหารทองถน

• ใชยานพาหนะทปลอดมลพษ

• สงเสรมการละเลน การแสดงพนบาน

• ฯลฯ

บรการดานการทองเทยว


43

ก าหนดวตถประสงค

วเคราะหผใชประโยชน วเคราะหบรเวณ

สงเคราะหขอมล และก าหนดโปรแกรมในการพฒนา

พฒนาผงหลก แบบสงอ านวยความสะดวก และแบบในการตกแตงภมทศน

ด าเนนการตามแบบ

การพฒนาสงอ านวยความสะดวก


44

การวเคราะหผใชประโยชน

• ภมหลง หรอลกษณะทางสงคมประชากร

• รปแบบกจกรรมนนทนาการ หรอกจกรรมการใชประโยชน ทเกดขนจรง และทตองการ

• ความคดเหนตอพนทและการพฒนาพนท

• ความตองการสงอ านวยความสะดวกและบรการตางๆ

นกทองเทยว เจาหนาท ทองถน ผประกอบการ

สงเกต แบบสอบถาม สมภาษณ


45

การวเคราะหบรเวณ (Site Analysis)

• ปจจยดานธรรมชาต

• ปจจยดานสนทรยภาพ

• ปจจยดานวฒนธรรมและการใชทดนเดม

ภมประเทศ ธรณวทยา แหลงน า/ การระบายน า พชพรรณธรรมชาต สตวปา ภมอากาศ ภยธรรมชาต

ลกษณะธรรมชาต มมมอง/ วว

ประวตศาสตรและสงทมคณคาทางวฒนธรรมการใชทดนเดม


โครงการคลองชองเกรชอน ฟนฟคลองประวตศาสตร เพอความสนทรยของคนเมอง


47

ขอควรค านงถงในการออกแบบสงอ านวยความสะดวก

• สงผลกระทบดานลบตอสภาพแวดลอมนอยทสด

• สรางบรรยากาศทพเศษ นาประทบใจ

• กลมกลนกบสภาพแวดลอม

• สะทอนศลปวฒนธรรมของทองถน

• จะดมากถาสงนนสามารถใหความรแกนกทองเทยวไดดวย


แนวปฏบตในการพฒนาทพก และสงอ านวยความสะดวก

48

‘as much as necessary as little as possible’


• มการจดสรรรายไดสวนหนงเขาสาธารณประโยชนของชมชน

• มมาตรการปองกนผลกระทบตอสงแวดลอม สงคมและวฒนธรรม

• มการจดการพนท; การวางผง การแบงพนทใชสอย

• มการจดการผมาเยอน; เชน มมาตรการจ ากดจ านวน จ ากดชวงเวลา การก าหนดคณสมบตของผทจะเขาชม การมกฎระเบยบส าหรบนกทองเทยว

การบรหารจดการ


• การวางผงบรเวณ

• การจดแบงเขตพนทใชสอย หรอโซนนง (Zoning)

• การพฒนาโดยค านงถงประวตศาสตรการใชทดนเดม

• การพฒนาพนทโดยค านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมและวฒนธรรม

50

ตวอยางการจดการพนท


• การจ ากดจ านวน หรอจ านวนคนตอกลม • การก าหนดใหจองลวงหนา • การปดบางพนททเปนเขตหวงหาม • การจ ากดระยะเวลาในการพ านก • การมตารางก าหนดการในการเยยมชม • การมสอชแจงใหนกทองเทยวทราบการปฏบตตน • การสอความหมาย เพอใหความรและปลกจตส านก • การก าหนดราคาตางๆ กน เชน ราคาส าหรบคนไทย-คนตางชาต, ราคาส าหรบนกเรยน, ราคาส าหรบเยาวชน ฯลฯ

51

ตวอยางการจดการผมาเยอน


รฐบาลกมนโยบายอนรกษทรพยากรการทองเทยว ดวยแนวคด 7 Greens


7 Greens


• Green Hearts: การสรางความรสกใหนกทองเทยวและชมชนมหวใจทรกและใสใจสงแวดลอม

• Green Activities: กจกรรมการทองเทยวทเหมาะสมกบพนท เปนมตรตอสงแวดลอม และความเหมาะสมของจ านวนนกทองเทยว

• Green Communities: แหลงทองเทยวชมชน ทใหความส าคญกบการจดการทองเทยวทใสใจตอสงแวดลอมและวถชวตดงเดมของชมชน

• Green Logistics: รปแบบการใหบรการดานการขนสง ทลดผลกระทบตอสงแวดลอมและเนนการเสนอขายกจกรรมการทองเทยวทใชยานพาหนะทเปนมตรตอสงแวดลอม

• Green Services: รปแบบการใหบรการของธรกจทองเทยวตางๆ ทมมาตรฐานและคณภาพทด ภายใตการค านงถงสงแวดลอม

• Green Attractions: แหลงทองเทยวทมรปแบบการบรหารจดการทด ทตระหนกถงคณคาของสงแวดลอม

• Green Plus: กจกรรมการทองเทยวทตอบแทนสสงคม ดวยความรบผดชอบตอสงแวดลอม โดยการลด ละ เลก พฤตกรรมทกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม

แนวคด 7 Greens (ททท., 2554)


ความยงยนเกดขนได ถาทกคนรวมมอกน


การอนุรักษ์ทรัพยากรการท่องเที่ยว

Environment