fonetyka. co to... · 2013-02-26 · fonetyka projekt jest współfinansowany ze środków unii...

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

FONETYKA

Co to jest fonetyka?

Język polski

Klasa III Gim

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•Fonetyka (z gr. phonetikos) to dział nauki

•o języku badający i opisujący cechy dźwięków mowy, czyli głosek. Zajmuje się ona procesami powstawania samogłosek i spółgłosek, opisuje ich cechy, dokonuje klasyfikacji. Bada także inne składniki brzmieniowej warstwy wypowiedzi: akcent wyrazowy i zdaniowy oraz intonację właściwą różnym rodzajom zdań.

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•GŁOSKA

•I LITERA

•Co to jest głoska i co to jest litera?

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•GŁOSKA to najmniejsza, niepodzielna słyszalna

•i mówiona cząstka ludzkiej mowy.

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•W języku polskim jest znacznie więcej głosek niż liter

•w alfabecie. Dlatego zapisanie dla polszczyzny dźwięków wymagało tworzenia różnych kombinacji liter.

•Głoska może być zapisana jedną literą (d-o-m), dwiema (cz-a-p-k-a) lub trzema literami (dzi-e-c-k-o).

•Jak widać w powyższych przykładach, liczba liter i głosek w tym samym wyrazie jest często inna.

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•UWAGA NA LITERĘ i!

•Litera i może być znakiem graficznym samogłoski (w pozycji przed spółgłoską), np. w wyrazie igła (i-g-ł-a),

•lub tylko znakiem miękkości poprzedzającej spółgłoski (w pozycji przed samogłoską), np.

•wiedza (w’-e-dz-a), niebo (n’-e-b-o).

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•Bez względu na pozycję w wyrazie i zawsze zmiękcza poprzedzającą je spółgłoskę, np. wiara (w’-a-r-a),

•nadzieja (n-a-dz’-e-j-a),

•miłość (m’-i-ł-o-ś-ć).

Podane wyrazy podziel na litery i głoski. Podaj ich liczbę.

•WZÓR: uzyskać – litery: u-z-y-s-k-a-ć (7), głoski: u-z-y-s-k-a-ć (7) kolor - szczoteczka –

zeszyt - chodź –

rzeczowy -

dzban –

pójść - dżokej –

szanowany -

szczęśliwa - Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Podane wyrazy podziel na sylaby. Podaj litery oznaczające samogłoski.

dziennik –

powieść –

komedia –

mit –

liryk –

ironia –

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Przyjrzyj się uważnie wyrazom z poprzedniego ćwiczenia. Zaobserwuj, między jakimi głoskami znajduje się litera i wtedy, gdy jest znakiem graficznym samogłoski tworzącej sylabę. Podaj swój wniosek.

•Litera i jest znakiem graficznym samogłoski, kiedy występuje przed …, natomiast … jest tylko zmiękczeniem poprzedzającej ją spółgłoski.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

W podanych wyrazach wskaż i, które tylko zmiękcza poprzedzającą je spółgłoskę.

•przerzutnia, epitet, animizacja, personifikacja, przenośnia, wykrzyknienie, powtórzenie

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Podane wyrazy podziel na litery i głoski. Podaj ich liczbę.

streszczenie –

list –

przemówienie –

opis –

opowiadanie –

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Podaj po trzy przykłady wyrazów, w których:

liczba głosek równa jest liczbie liter,

liczba głosek jest mniejsza niż liczba liter.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

BUDOWA NARZĄDÓW MOWY. KLASYFIKACJA GŁOSEK

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•Czym są narządy mowy?

•Do czego służą?

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•Jama gardłowa (krtań z umieszczonymi w niej wiązadłami głosowymi), jama ustna (z językiem, podniebieniem twardym i miękkim zakończonym języczkiem, dziąsłami i zębami) oraz jama nosowa decydują o brzmieniu głosek.

•Ze względu na klasyfikację głosek wśród wymienionych narządów mowy szczególne znaczenie mają wiązadła głosowe, podniebienie miękkie i język.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•Klasyfikacja głosek

•Spółgłoski dzielimy na: ustne i nosowe, dźwięczne i bezdźwięczne, twarde i miękkie. Spółgłoski m, n, ń, r, l, ł nie mają swoich odpowiedników bezdźwięcznych.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•Samogłoski dzielimy na: ustne (a, e, i, o, u, y) i nosowe (ą, ę), twarde i miękkie (miękkie jest tylko i). Wszystkie są dźwięczne.

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•ZASADY PISOWNI LITER ą i ę

Litery ą i ę piszemy wyłącznie w wyrazach rodzimych, czyli rdzennie polskich (z wyjątkiem wyrazu kolęda).

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Literę ą piszemy w końcówkach narzędnika lp. rzeczowników, które w M. lp. są zakończone na –a, np. (zapoznaję się z) głoską, literą, zasadą.

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

W celowniku liczby mnogiej wszystkie rzeczowniki mają końcówkę –om, np. (przyglądam się) znakom, literom, zasadom.

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

•Literę ę piszemy:

w końcówkach form B. lp. rzeczowników, które w M. lp. są zakończone na –a, np. (poznaję) głoskę, literę, zasadę,

w końcówkach form M. lp. niektórych rzeczowników rodzaju nijakiego, np. dziewczę, źrebię, pisklę,

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

w końcówkach 1. os. lp. czasowników w czasie teraźniejszym i przyszłym prostym, np. widzę, słyszę, poznaję (wyjątki: rozumiem, wiem, umiem, śmiem).

Litery ę i ą piszemy w zakończeniach czasowników czasu przeszłego, zakończonych w bezokoliczniku na –ąć, np. przyjąć – przyjął, przyjęła, przyjęli, przyjęły.

Fonetyka

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Uzupełnij zapis:

•Wiązadła głosowe drżą przy wymowie głosek …, np. …, ponieważ … .

•Natomiast przy wymowie głosek …, np. …, wiązadła głosowe są … i powietrze … .

Podane wyrazy podziel na głoski. Dokonaj klasyfikacji każdej z nich.

•WZÓR: r – spółgłoska twarda, dźwięczna, ustna.

rezydencja perfumy

labirynt świeca

widzą ucztować

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Utwórz nowe wyrazy, zastępując jedną ze spółgłosek dźwięcznych jej bezdźwięcznym odpowiednikiem.

bielić –

dratwa –

głos –

wrak –

górnik –

działo -

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

1. Czarniecka-Rodzik Zofia „Gramatyka i stylistyka”, WSiP, Warszawa 2009

BIBLIOGRAFIA

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Dziękuję za uwagę

Aniela Ignaszak

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego