fonetyka. co to... · 2013-02-26 · fonetyka projekt jest współfinansowany ze środków unii...

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

FONETYKA

Co to jest fonetyka?

Język polski

Klasa III Gim

Fonetyka


•Fonetyka (z gr. phonetikos) to dział nauki

•o języku badający i opisujący cechy dźwięków mowy, czyli głosek. Zajmuje się ona procesami powstawania samogłosek i spółgłosek, opisuje ich cechy, dokonuje klasyfikacji. Bada także inne składniki brzmieniowej warstwy wypowiedzi: akcent wyrazowy i zdaniowy oraz intonację właściwą różnym rodzajom zdań.

Fonetyka


•GŁOSKA

•I LITERA

•Co to jest głoska i co to jest litera?

Fonetyka


•GŁOSKA to najmniejsza, niepodzielna słyszalna

•i mówiona cząstka ludzkiej mowy.

Fonetyka


•W języku polskim jest znacznie więcej głosek niż liter

•w alfabecie. Dlatego zapisanie dla polszczyzny dźwięków wymagało tworzenia różnych kombinacji liter.

•Głoska może być zapisana jedną literą (d-o-m), dwiema (cz-a-p-k-a) lub trzema literami (dzi-e-c-k-o).

•Jak widać w powyższych przykładach, liczba liter i głosek w tym samym wyrazie jest często inna.

Fonetyka


Fonetyka


•UWAGA NA LITERĘ i!

•Litera i może być znakiem graficznym samogłoski (w pozycji przed spółgłoską), np. w wyrazie igła (i-g-ł-a),

•lub tylko znakiem miękkości poprzedzającej spółgłoski (w pozycji przed samogłoską), np.

•wiedza (w’-e-dz-a), niebo (n’-e-b-o).

Fonetyka


•Bez względu na pozycję w wyrazie i zawsze zmiękcza poprzedzającą je spółgłoskę, np. wiara (w’-a-r-a),

•nadzieja (n-a-dz’-e-j-a),

•miłość (m’-i-ł-o-ś-ć).

Podane wyrazy podziel na litery i głoski. Podaj ich liczbę.

•WZÓR: uzyskać – litery: u-z-y-s-k-a-ć (7), głoski: u-z-y-s-k-a-ć (7) kolor - szczoteczka –

zeszyt - chodź –

rzeczowy -

dzban –

pójść - dżokej –

szanowany -

szczęśliwa - Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Podane wyrazy podziel na sylaby. Podaj litery oznaczające samogłoski.

dziennik –

powieść –

komedia –

mit –

liryk –

ironia –


Przyjrzyj się uważnie wyrazom z poprzedniego ćwiczenia. Zaobserwuj, między jakimi głoskami znajduje się litera i wtedy, gdy jest znakiem graficznym samogłoski tworzącej sylabę. Podaj swój wniosek.

•Litera i jest znakiem graficznym samogłoski, kiedy występuje przed …, natomiast … jest tylko zmiękczeniem poprzedzającej ją spółgłoski.


W podanych wyrazach wskaż i, które tylko zmiękcza poprzedzającą je spółgłoskę.

•przerzutnia, epitet, animizacja, personifikacja, przenośnia, wykrzyknienie, powtórzenie


Podane wyrazy podziel na litery i głoski. Podaj ich liczbę.

streszczenie –

list –

przemówienie –

opis –

opowiadanie –


Podaj po trzy przykłady wyrazów, w których:

liczba głosek równa jest liczbie liter,

liczba głosek jest mniejsza niż liczba liter.


BUDOWA NARZĄDÓW MOWY. KLASYFIKACJA GŁOSEK


•Czym są narządy mowy?

•Do czego służą?


•Jama gardłowa (krtań z umieszczonymi w niej wiązadłami głosowymi), jama ustna (z językiem, podniebieniem twardym i miękkim zakończonym języczkiem, dziąsłami i zębami) oraz jama nosowa decydują o brzmieniu głosek.

•Ze względu na klasyfikację głosek wśród wymienionych narządów mowy szczególne znaczenie mają wiązadła głosowe, podniebienie miękkie i język.


•Klasyfikacja głosek

•Spółgłoski dzielimy na: ustne i nosowe, dźwięczne i bezdźwięczne, twarde i miękkie. Spółgłoski m, n, ń, r, l, ł nie mają swoich odpowiedników bezdźwięcznych.


Fonetyka


•Samogłoski dzielimy na: ustne (a, e, i, o, u, y) i nosowe (ą, ę), twarde i miękkie (miękkie jest tylko i). Wszystkie są dźwięczne.

Fonetyka


•ZASADY PISOWNI LITER ą i ę

Litery ą i ę piszemy wyłącznie w wyrazach rodzimych, czyli rdzennie polskich (z wyjątkiem wyrazu kolęda).

Fonetyka


Literę ą piszemy w końcówkach narzędnika lp. rzeczowników, które w M. lp. są zakończone na –a, np. (zapoznaję się z) głoską, literą, zasadą.

Fonetyka


W celowniku liczby mnogiej wszystkie rzeczowniki mają końcówkę –om, np. (przyglądam się) znakom, literom, zasadom.

Fonetyka


•Literę ę piszemy:

w końcówkach form B. lp. rzeczowników, które w M. lp. są zakończone na –a, np. (poznaję) głoskę, literę, zasadę,

w końcówkach form M. lp. niektórych rzeczowników rodzaju nijakiego, np. dziewczę, źrebię, pisklę,

Fonetyka


w końcówkach 1. os. lp. czasowników w czasie teraźniejszym i przyszłym prostym, np. widzę, słyszę, poznaję (wyjątki: rozumiem, wiem, umiem, śmiem).

Litery ę i ą piszemy w zakończeniach czasowników czasu przeszłego, zakończonych w bezokoliczniku na –ąć, np. przyjąć – przyjął, przyjęła, przyjęli, przyjęły.

Fonetyka


Uzupełnij zapis:

•Wiązadła głosowe drżą przy wymowie głosek …, np. …, ponieważ … .

•Natomiast przy wymowie głosek …, np. …, wiązadła głosowe są … i powietrze … .

Podane wyrazy podziel na głoski. Dokonaj klasyfikacji każdej z nich.

•WZÓR: r – spółgłoska twarda, dźwięczna, ustna.

rezydencja perfumy

labirynt świeca

widzą ucztować


Utwórz nowe wyrazy, zastępując jedną ze spółgłosek dźwięcznych jej bezdźwięcznym odpowiednikiem.

bielić –

dratwa –

głos –

wrak –

górnik –

działo -


1. Czarniecka-Rodzik Zofia „Gramatyka i stylistyka”, WSiP, Warszawa 2009

BIBLIOGRAFIA


Dziękuję za uwagę

Aniela Ignaszak


fonetyka. co to... · 2013-02-26 · fonetyka projekt jest współfinansowany ze środków unii...

Documents