aĞri ve aĞrili hasta -...

AĞRI VE AĞRILI HASTA

BAKIMI

• Geçmişte sadece bazı hastalıkların bir habercisi olarak kabul düşünülen ağrı, (özellikle kronik ağrı) günümüzde başlı başına bir sendrom bir hastalık olarak kabul edilmektedir.

AĞRI

CEZA İNTİKAM

İŞKENCE

Ağrı karmaşık, ve kişisel bir olgudur.

• Ağrı; vücudun doku harabiyetine bağlı olan veya olmayan,

• Kişinin geçmiş deneyimleriyle de ilgili hoş olmayan emosyonelbir duyum,

• Davranış şeklidir.

Ağrı ile ilgilenen bir başka hemşirenin tanımı ise; ağrıyı görmek rüzgarı görmeye benzer,ancak etkilerini gözlemleyebilirsiniz.

Mc Caffery

• Ani doku hasarının açığa çıkardığı prostaglandin, seratonin, histamin, bradikinin ve p maddesi sebebiyle oluşur (konsensus 2010).

AĞRI

American Pain Society

AĞRI

Ağrı olgusu kişiden kişiye, kültürden kültüre farklılıklar gösterir.

Ağrı deneyimi; hasta için ağrının anlamı, ağrı eşiği, ağrı kavramı ve ağrıya reaksiyondan oluşmaktadır.

Bireyin ağrı yoğunluğunun farkında olmasına ağrı algısı denir.

AĞRININ ALGILANIŞI

AĞRI ALGILAMASINI

ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Kültürel farklılıklar

Cinsiyet,Yaş

Geçmiş deneyimler

Ağrı oluşturan durumların anlamı,zamanı

Olayların içgüdüsel kontrol edebilme yetisi

Nevrotik kişilik

Anksiyete ve depresyon

Dikkat

• Bireyin ağrıya karşı tutumu• Bireyin geçirmiş olduğu deneyimleri• Bireyin değer algıları (ağrı iyidir, ağrı kötüdür)• Mizaç• Bireyin dengeli/dengesiz bir emosyonel yapıya sahip

olması

AĞRI TEPKİSİNİ ETKİLETEN FAKTÖRLER

• Bireyin irade durumu ve kendini denetim altında tutabilme yeteneği

• Bireyin sinir sisteminin çeşitli serebral süreçlerinin durumu (yorgunluk, hastalıklar)

• Çevresel öğeler• Sosyal, kültürel ve ekonomik öğeler• Bireydeki kaygının varlığı ya da yokluğu

AĞRI TEPKİSİNİ ETKİLETEN FAKTÖRLER

Koagülasyon

Faktörleri

P

Hücre

Damar

Hücre

Nosiseptör

Zararlı Uyaran

Kallikreinojen Kallikrein

Bradikininojen Bradikinin

Sinir Lifi

5-HT

K+

Histamin

PGE2

Lökotrien

Deriye Uygulanan Zararlı Bir Uyaranın Yarattığı Periferik ”Nosisepsiyon”

Deri

+ +

++

+ +

+Mast

Hücresi

Trombosit

MSS

Uyarılmış

NosiseptörA

delta

lifleri

Miy

elin

siz

C lifle

ri

keskin, iyi

lokalize edilen

ağrı

Künt, yanıcı,

sızlayıcı, çok

iyi lokalize

değil

AĞRI TEORİLERİ

KAPI KONTROL TEORİSİ (KKT)

1965 yılında Melzack ve Wall

• Ağrının varlığı ve şiddeti nörolojik uyarıların

geçişine bağlıdır.

• Sinir sistemindeki kapı mekanizmaları ağrı

geçişini kontrol eder kapı açıksa uyarılar bilinç

düzeyine ulaşır ve ağrı hissedilir.

KKTKKT’ ne göre ağrı giderilmesinde,1- Ağrı uyarılarını küçük çaplı lifler taşır. • Deride çok sayıda bulunan büyük çaplı lifler

dokunma ile uyarılarak ağrı uyarılarını taşıyan liflere karşı kapıyı kaparlar.

• Masaj, sıcak-soğuk uygulama, TENS ve akpunktur ile ağrı bu şekilde büyük liflerin uyarılmasıyla giderilmektedir.

KKT

2- Beyin sapındaki retiküler sistem duyusal

girdileri düzenler.

• Yeterli veya aşırı duyusal uyarı alınması beyin

sapında ağrı uyarıların geçişi inhibe olur ve

kapı kapanarak ağrı hissedilmez.

• Hastanın dikkatini başka yöne çekme, düşleme

gibi duyusal girdilerle ağrının giderilmesi bu

teoriyle açıklanabilir.

KKT

3- Ağrı nedenleri ve nasıl

giderileceği konusunda

hastanın doğru

bilgilendirilerek kontrol

duygusunun sağlanması ve

anksiyetenin azaltılmasıyla

ağrı giderilebilir.

ENDORFİN TEORİLERİ• Endorfin beyin ve spinal kord sinir uçlarındaki

narkotik reseptörlere tutunarak ağrı geçişini

bloke eder, uyarılar bilinç düzeyine ulaşamaz.

• Masaj, TENS, akapunktur, hafif egzersiz

endorfin salınımını

• Sürekli ağrı, tekrarlayan stres, morfin/alkolün

uzun süre kullanımı endorfin salınımını

• Hastalar hastanede ağrı çekeceklerini beklerler.

• Hatanede her yatış bir ağrı sebebi değildir.

YANILGI

GERÇEK

• Ağrı çeken hastalar daima gözlenebilen belirtiler gösterir.

• Ağrı nesneldir.

YANILGI

GERÇEK

AĞRI HAKKINDAKİ YANILGI VE GERÇEKLER

• Kronik ağrı akut ağrı gibi ciddi bir problem değildir.

• Akut ağrı bir alarm, kronik ağrı ise bir hastalıktır.

YANILGI

GERÇEK

• Hastalar ağrıları hakkında uzman değildirler, sağlık profesyonelleri uzmandır.

• Ağrıyı en iyi kişi kendi tanımlar.

YANILGI

GERÇEK


• Pleseboya yanıt veren hastalar gerçekte ağrıya sahip değildirler.

• Eğer hasta söylüyorsa ağrı vardır.

YANILGI

GERÇEK

• Hastalar analjezik veya ilaç almadan önce ağrı çektiklerini göstermek zorundadırlar.

• Hastalar çeşitli sebeplerle ağrı çektiklerini gizleyebilirler.

YANILGI

GERÇEK


1) Ağrının Süresine Göre Sınıflandırma:Akut ağrı: Başlangıcı ani ve şiddetlidir. Sıklıkla kaygı

eşlik ederKronik ağrı:6 aydan fazla süren ağrılardır. Sıklıkla

ağrıya depresyon eşlik eder. Primer ağrı nedeninin ortadan kaldırılması ağrıyı gidermek için kesin yoldur.

2) Kaynaklandığı Bölgeye Göre Sınıflandırma:Somatik ağrı: Kaslar ve kemiklerdeki zedelenmeden

kaynaklanan ağrıdır.Visseral ağrı: İç organlardan kaynaklanan ağrıdır.Sempatik ağrı: Deri ve subkutan dokuda ki

zedelenmeden kaynaklanan ağrıdır.

AĞRININ SINIFLANDIRILMASI

3)Mekanizmasına Göre Sınıflandırma:

Nosiseptif ağrı: Fizyopatolojik olayların ve süreçlerin nosiseptör adı verilen ağrı algılayıcılarının uyarmasına bağlı olarak ortaya çıkan ağrı.

• Nöropatik ağrı: Periferik sinirlerde, travma veya metabolik bir hastalık sonucunda meydana gelen ağrı.

• Deafferantasyon ağrısı: Periferik veya MSS'deki lezyonlara bağlı olarak somatosensoryal uyaranların MSS'deki iletiminin kesilmesine bağlı olarak ortaya çıkar.

• Reaktif ağrı: Vücudun çeşitli olaylara karşı bir reaksiyonu olarak, motor ve sempatik afferentlerin

• refleks aktivasyonu sonucu meydana gelen ağrı.

Psikosomatik ağrı: Hastanın psişik ya da psikososyal sorunlarını ağrı biçiminde ifade etmesidir


4) Duyu Şekillerine Göre Sınıflanması:

Sızlama şeklinde ağrıYanıcı ağrıBatıcı ağrıKolik şeklinde ağrı


ÖZELLİKLER AKUT AĞRI KRONİK AĞRI

BAŞLANGIÇ Ani Dereceli ya da ani

SÜRESİ < 3 ay > 3 ay

ŞİDDETİ Orta ya da şiddetli Orta ya da şiddetli

NEDENİ Genellikle hazırlayıcı bir durum ya da hastalık tanımlanır

Bilinmeyebilir; ağrının esas nedeni ağrıyı sürdüren mekanizmalardan farklıdır

GİDİŞİ İyileşme ortaya çıkana kadar kaybolur

Ağrı belirgin olarak kaybolmaz

FİZİKSEL VE DAVRANIŞSALBELİRTİLER

Kalp hızı Solunum hızıKan basıncıAşırı terleme, solukluk, anksiyete,,üriner retansiyon,

Fiziksel hareketlerSosyalleşmedeYorgunluk

TEDAVİNİNAMACI

Ağrı kontrol edilebilir Ağrı kontrolünde fonsiyonlerınsürdürülmesi ve kaliteli bir yaşam ön plandadır

1) AKUT VE KRONİK AĞRI ARASINDAKİ FARKLARAĞRININ SINIFLANDIRILMASI

• Yansıyan ağrı: Uyarının olduğu bölgelerden başka yerde hissedilir.

• Fantom ekstremite ağrısı: Ampute ekstremitelerdebireylerce duyulan ağrı ve rahatsızlık hissidir.

• Nörolojik ağrı: Keskin bir ya da birden fazla sinir kökü boyunca spazma benzer bir ağrıdır. Yüzde trigeminal nevralji, siyatik ağrıdır.

ÖZEL AĞRI TİPLERİ

Sistemik vasküler direnç

Myokardın o2 tüketimi

Kalp

hızı

Aritmi

Myokart iskemisi

Hipertansiyon

Kas Spazmı

Rahat öksürememe

Sekresyonları atamama

Lobüler/Lober Kollaps(atelektazi)

Enfeksiyon

PNÖMONİ

Sempatik Aktivasyon

İntestinal sekresyon Sfinkter tonüsü Düz kas tonüsü artar

Rejyonel veya sistemik opioidler bağırsak pasajını yavaşlatır

GASTRİK STAZ-PARALİTİK İLEUS

İnsizyona ya da ağrının olduğu ekstremiteye

yakın kaslarda spazm

Mevcut ağrı

Hareket kısıtlılığı-immobilizasyon

TROMBOZ

Sempatik Aktivite

Sfinkter Tonüsü

ÜRİNER RETANSİYON

STRES

Sellüler ve Humoral Fonksiyon İnhibisyonu

Güçsüzlük

hissi

Uyaranlara

Aşırı

reaksiyon

Akut psikotik

reaksiyonlar Çevreye

ilgisizlik

depresyon

anksiyete

korku

Tedavi

Edilmezse

DELİRYUM

HASTA

Ağrılı hasta, biyo-psiko-sosyal yaklaşımla değerlendirilmelidir.

AĞRILI HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Ağrının ilk başlangıç yaşı veya zamanı

Ağrının sıklığı ve atak süresi

Ağrının lokalizasyonu

Ağrının şiddeti ve karakteri

Ağrının gün içinde ortaya çıkış zamanı ve şekli

Ağrıya eşlik eden özellikler

Ağrıyı başlatan veya kötüleştiren nedenler

Ağrıyı geçiren veya hafifleten nedenler

AĞRILI HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ

• Fizyolojik Ağrı Belirtileri• Kalp hızında normalden % 15 azalma/artma• Kan basıncında normalden % 15 azalma/artma • Solunum hızında azalma/artma• Pupillalarda genişleme• İntrakranyal basınçta artma • Oksijen saturasyonunda azalma• Terleme• Bulantı kusma• Ciltte solgunluk ve kızarıklık

AĞRILI HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİFizyolojik ve Davranışsal Ağrı Belirtileri

• Davranışsal Ağrı Belirtileri• Motor Tepkiler• a. Yüz• Yüz ve alın buruşturma• Gözlerde büyüme, gözleri sıkıca kapama, kaş çatma,

dişleri kilitleme


• Davranışsal Ağrı Belirtileri• b.Vücut Hareketleri• Yerinde duramama, bükülme, kıvrılma, yumruk

sıkma, kolları savurma, bacakları savurma/tekmeleme, yerinde duramama, karyolanın kenarına vurma

• Kaslarda gerginlik


• Davranışsal Ağrı Belirtileri• Yanına gelen kişinin elini sıkma/kolunu tutma• Gözlerinden yaş gelmesi• Durumla İlgili Tepkiler• Anksiyete, uykusuzluk, hareketlilik, huzursuzluk,

mutsuzluk• Sesli Belirtiler; inleme, inilti, hıçkırarak acı acı

ağlama


AĞRININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Ağrı• Düzenli aralıklarla,• Tedavi öncesinde ve sonrasında,• Doz ve tedavi değişikliklerinde

DEĞERLENDİRİLMELİ......• Önce iyi bir anamnez• Ölçek kullanma

TEK BOYUTLU ÖLÇEKLER

Sözel kategori ölçeği• Ağrı durumunu tanımlayabileceği“Hafif, Rahatsız Edici, Şiddetli, Çok Şiddetli,

Dayanılmaz”

SAYISAL ÖLÇEKLER

• Hastanın ağrısını sayılarla açıklamasını amaçlar.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ağrı Yok Dayanılmaz Ağrı

GÖRSEL KIYASLAMA ÖLÇEĞİ (VİSUAL ANALOG SCALE–VAS)

• Çoğunlukla 10 cm

uzunluğunda, yatay

ya da dikey;

“AğrıYok” ile

başlayıp "Dayanılmaz

Ağrı" ile biten 10

cm’lik bir hattır. AĞRI YOK

DAYANILMAZ AĞRI

Burford Ağrı Termometresi

Burford ağrı termometresinde• 0-1 ağrısızlığı, 2-3 hafif, 4-5 rahatsız edici,

6-7 şiddetli, 8-9 çok şiddetli, 10 dayanılmaz

ağrı,

• Sözlü ifadelere de yer verilmiştir

• Hemşirenin ve hastanın ağrı şiddeti ve

uygulanan tedavinin etkinliğine ilişkin

yorumlarına yer verilir.

ÇOK BOYUTLU ÖLÇEKLER

• Geniş kapsamlı hazırlanmış ağrıyı tanımlayıcı

ifadelerin yer aldığı skalalardır.

1- Mc Gill Melzack Ağrı Soru Formu

• 1975 yılında Melzack

• Major 4 bölümü bulunmaktadır.

WEST HAVEN YALE ÇOK BOYUTLU AĞRI ENVANTERİ

• Psikometrik özelliği olan 52 madde ve üç

bölümden oluşur

• İlk bölümde ağrının aile, iş fonksiyonları ve

sosyal destek ile etkileşimi

• İkinci bölümde hastaların ağrı karşısında

gösterdikleri reaksiyonları

• Son bölüm de ise günlük işlerle meşgul olma

sıklığı değerlendirilir.

KISA AĞRI SORGULAMASIA)Genel aktivite

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Çok iyi Çok kötüB) Ruhsal Durum

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Çok iyi Çok kötüC) Hareketlilik

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Çok iyi Çok kötüD) Günlük İş

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Çok iyi Çok kötüE) Diğer Kişilerle İletişim

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Çok iyi Çok kötüF) Uyku

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Çok iyi Çok kötüG) Yaşama Bağlılık

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Çok iyi Çok kötü

MEMORİAL AĞRI DEĞERLENDİRME KARTI

• Ağrının varlığı, azalması ve hastanın ruhsal durumunun VAS ile değerlendirilir.

ee

n

ha

En hafif ağrı

Ağrıda

azalma yok

En şiddetli ağrı

Ağrı tamamen geçti

En İyi Ruh HaliEn Kötü ruh

hali

AĞRI YÖNETİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Hastaya “Ağrı Dindirme ve Memnuniyet Skalaları” uygulanabilir.

• Ağrının Dindirilmesi%0 -%10 -%20 -%30 -%40 -%50 -%60 - %70 -%80 -%90-%100• Ağrı hiç dinmedi Ağrı tümüyle

dindi

Memnuniyet:• Size yapılan ağrı tedavisinden ne kadar memnun oldunuz ?• 0 – 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 – 8 – 9 – 10• Hiç memnun olmadım Çok memnun oldum

AĞRININ KONTROLÜ• Ağrının Farmakolojik Yöntemlerle Kontrolü

DSÖ BASAMAK TEDAVİSİ

Nonopioid

+ Adjuvan

Zayıf opioid

Opioidler

Nonopioid Anajezikler

• En sık NSAİİ

• Hafif ve orta şiddetteki ağrıda

• Ağrı ve enflamasyonda rol alan prostaglandin

sentezinde rol alan siklooksijenaz enzimini

bloke eder.

• En sık görülen yan etkileri: Bulantı, kusma,

daire, karın ağrısı, peptik ülser alevlenmesi,

gastrik kanama

Opioid Analjezikler• Orta dereceli ve şiddetli ağrılarda,

• Etkilerini SSS ve periferik dokularda bulunan

opioid reseptörlerine bağlanarak endojen

opioid sistemini aktive ederek gösterirler.

• En sık görülen yan etkileri konstipasyon,

bulantı, kusma ve sedasyon Daha az görülenler

solunum depresyonu, konfüzyon, myoklonus,

kaşıntı ve idrar retansiyonu.

ADJUVAN ANALJEZİKLER• Ağrı dışındaki sorunları tedavi etmek üzere

kullanılır

• Sekonder analjezik veya ko-analjezik

• Doğrudan analjezik etki/kullanılan

analjeziklerin etkilerini

• Depresyon, anksiyete veya ajitasyon varsa

• En sık; antidepresanlar, antikonvülsanlar,

kortikosteroidler, anksiyolitikler,nöroleptikler

Hasta kontrolle analjezi(HKA / PCA)

Hastanın bir infüzör pompa aracılığı ile kendine istediği

zaman belirli bir kilitli kalma aralığında, önceden

belirlenenen miktarda analjezik enjekte etmesidir

İNTRAVENÖZ

EPİDURAL SUBKUTAN

PERİFEREAL SİNİR

BLOKÖRLERİ KATETERİ

AVANTAJLARI

• Erken mobilizasyon

• Plazma ilaç düzeyi sabit, iyi analjezi

• Tedaviye aktif katılım

AVANTAJLARI

• Toplam dozda

• Solunum problemlerinde

• Yatış süresi

DEZAVANTAJLARI

• Maliyet yüksekliği

• Bilgili ve deneyimli ekip personelinin azlığı

• Uygun hasta seçiminin yapılamaması

(HKA / PCA)

Yüksek dozlarda apne

Solunum depresyonu

Bilinç düzeyinde azalma

Bulantı-Kusma

Miyozis

Konstipasyon

Bradikardi

GİRİŞİMSEL AĞRI TEDAVİSİSUBKUTAN

ANALJEZİ

SPİNAL KANAL

İNTRATEKAL –

EPİDURAL

UZUN SÜRELİ ANALJEZİ

İNTRASPİNAL ANALJEZİ

EPİDURAL

BRACHIAL PLEXUS BLOĞU-Malign brakial plexopati

İMPLANTE PORT SİSTEMİ

Ağrının Non-Farmakolojik Yöntemlerle Kontrolü

a)Stimülasyon Yöntemleri• Yüzeysel Sıcak Uygulama:40-45 °C’lik bir

ısıyla deriye sıcaklık verilmesi esasına dayanır.

• Soğuk Uygulama:15 °C dolayında yüzeyel soğutma

• Deriye Mentol Uygulama: Mentol içeren maddenin lokal olarak uygulanışı

a)Stimülasyon Yöntemleri

• Masaj: Fiziksel ve mental gevşeme sağlar,

stresi azaltır,

• Transkütan Sinir Stimülasyonu

(TENS):Elektrik enerjisi elektrotlar aracılığı

ile deri yüzeyinden sinir sistemine taşınır.

b)Kognitif-Davranışsal Teknikler

• Gevşeme: Progresif Gevşeme Egzersizleri

kullanılır

• Biyofeedback:Hastanın ağrısını için

geliştirilen elektronik cihazlar kullanılır.

• Dikkati Başka Yöne Çekme:Solunum

egzersizleri, düşleme, müzik dinleme,

televizyon izleme ve konuşma

AĞRI TEDAVİSİNDE HEMŞİRELİK SÜRECİ

a) Tanılama

• Ağrının yeri, şiddeti, niteliği, başlangıç

süresi, hastanın ağrısını ifade etme sekli,

ağrıyı azaltan arttıran durumlar, sözsüz ve

otonomik ağrı yanıtları değerlendirilmeli.

b) Ağrı İle İlgili Hemşirelik Hemşirelik Tanıları:• Anksiyete ve korku,• Bas etme mekanizmalarının yetersizliği,• Fiziksel hareketlerde azalma,• Kendi kendine beslenememe,• Halsizlik, • Kendi günlük bakım ve hijyenini sağlayamama,• Konstipasyon,• Uyku bozuklugu,• Sosyal izolasyon,• Bilgi eksikligi,• Düsünme sürecinde bozulma

Hemşirelik Bakım PlanlarıHastanın bakım planını yaparken,• Hasta bir bütün olarak ele alınmalı• Hastanın korkuları tanımlanmalı, bunları

gidermek için girişimler planlanmalı• Hasta ve hasta yakınlarının bilgi eksikliği

giderilmeli• Ağrının kaynağı bulunmalı ve ağrıyı azaltmak

için masaj, sıcak-soguk uygulama, uygun pozisyon verme gibi önlemler alınmalı

• Ağrının artmasına neden olan sebepler için planlama yapılmalı

Hemşirelik Bakım Planları

• Analjeziklerin yan etkileri ya da giderilmeli

• Hasta ve hasta yakınlarının bakıma katılması

sağlanmalı

• Hasta, hasta yakınları ya da ekip üyelerinin

yanlış inançları ve nedenleri saptanmalı, yanlış

bilgiler düzeltilmeli, bu konuda eğitim verilmeli

TANI HEDEF HEMŞİRELİK FAALİYETİ

Hastanın

ağrısını

azaltmak

Masaj, sıcak, soğuk uygulama yapmak,

Ilık banyo yapmak,

Ağız bakımı vermek,

Lavman, rektal tüp uygulamak,

Yatak istirahatı uygulamak,

Havalı yatak kullanmak,

Hastaya parlak ışık ve gürültüden uzak, rahat ve sakin bir ortam

hazırlamak,

Gevşeme tekniklerini öğretmek,

Dikkati başka tarafa çekmek,

Arzu ettiği kişilerle görüşmesini sağlamak,

Hasta ile ağrıyı, nedenlerini ve diğer sorunlarını konuşmak, gerekli

açıklamaları yapmak hastayı rahatlatma yaklaşımlarındandır.

Ağrının artmasına neden olan sebepler (iştahsızlık, konstipasyon, dizüri

gibi) için planlama yapılmalı

Hastanın daha önceki ağrı deneyiminde ağrısını azaltan girişimler

sorulmalı ve buna benzer bilgiler için hastanın kayıtları incelenmeli

Hasta ve hasta yakınlarının bakıma katılması sağlanmalı

Dikkatini başka yöne çekme

Düşleme,

AĞRI KİŞİYE ÖZGÜN

OLARAK YÖNETİLMELİ

ÇOK YÖNLÜ VE SİSTEMİK

DEĞERLENDİRİLMELİ

İŞBİRLİĞİ İÇİNDE

OLUNMALI

AĞRI İLE BÖLÜNMEYEN

UYKU HEDEFLENMELİ

HER HASTANIN AĞRISININ

GİDERİLMESİNE HAKKI OLDUĞU

UNUTULMAMALI

AĞRI ÖLÇEK KULLANIMI

SAĞLANMALI

aĞri ve aĞrili hasta -...

Documents