Document Nederland

artikel | Zaterdag 09-10-2010 | Sectie: Overig | Pagina: M16

Fotografe Ilse Frech was vier maanden op Curaçao en Bonaire. Aanleiding is de opheffing, op zondag 10 oktober, van de Nederlandse Antillen als land. Frech fotografeerde mensen en landschappen op de eilanden. De foto's verschijnen in deze dertiende editie van Document Nederland, de jaarlijkse foto-opdracht van het Rijksmuseum en NRC Handelsblad. De tentoonstelling is te zien in de Kunsthal in Rotterdam tot 9 januari.

Ilse Frech (Amsterdam, 1972) werd bekend met haar portretten van jonge moslimvrouwen uit de Parijse Banlieues. Ze won tweemaal een eerste prijs voor inzendingen voor de 'Zilveren Camera'.

Foto-onderschrift: Links: Slavenhuisjes bij de zoutpannen op Bonaire Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.

'Vrouwen zijn dominant'

Ilse Frech over haar Document Nederland

Interview | Zaterdag 09-10-2010 | Sectie: Overig | Pagina: M32 Voor Document Nederland verbleef Ilse Frech (1972) vier maanden op de Antillen. Ze ontmoette er hartelijke en vrolijke en boze en teleurgestelde mensen. Op haar foto's heeft ze de ziel van de eilanden willen vastleggen. Hoe bent u te werk gegaan? De eerste drie weken heb ik me volledig ondergedompeld in ontmoetingen. Ik heb gesproken met een socioloog, een arts, een wetenschapper, zakenmannen, kunstenaars, een curator, filmmakers. Allemaal zonder fototoestel. Ik wilde eerst begrijpen waar ik beland was. Wat was de cultuur van dit eiland? Wat zat er onder de huid van deze mensen? Wat zocht u? oen ik deze opdracht kreeg, ben ik veel gaan lezen over de Antillen. Mijn eerste gevoel was: de orale cultuur is heel belangrijk. Ik wilde de mensen en hun verhaal als leidraad nemen. Hun ziel verbeelden. Wat is er van het verleden te zien in het heden? Met verleden doel ik niet alleen op de slavernij. De oorspronkelijke bewoners van de Antillen zijn indianen. Sommige Antillianen identificeren zich nog steeds met hen.

Toen ik eenmaal begon met fotograferen, heb ik alles weer losgelaten. Als ik fotografeer, denk ik niet na. Ik ga heel intuïtief te werk. Ik zie wel wat er op mijn pad komt. U vond vooral vrouwen? Dat is zo gelopen. Ik heb heel veel mensen aangesproken, langs de kant van de weg, op het strand, in de supermarkt. Toevallig waren dat vaak vrouwen. Ik heb ook wel mannen geïnterviewd en gefotografeerd, maar de sterke personages die ik tegenkwam, met wie ik een klik had, waren in meerderheid vrouwen. Dat past ook bij de Antilliaanse cultuur. Vrouwen zijn dominant. Zij hebben het heft in handen. En de mannen vinden dat prima. Ze laten het zo. Het landschap lijkt voor u ook een personage. Het Antilliaanse landschap is robuust. Het verleidt je. Het is een heel zintuiglijk landschap: ruig, droog, warm, zwoel. Het komt heel erg op je af. De kleuren zijn overweldigend. Alles is uitvergroot. De zon die onder gaat is enorm, veel groter dan wij hem hier in Nederland zien. Hij is heel dichtbij. U heeft ook geluidsopnames gemaakt. Iets als een staatkundige verandering, de aanleiding voor dit project, kun je niet in beeld brengen. Iemands politieke voorkeur kun je op een foto niet laten zien. Tenzij je het overdrijft, en daar had ik geen zin in. Daarom staan op mijn website ook video- en geluidsfragmenten. Je ziet de foto's, hoort hun stemmen en luistert naar hun muziek. U gaf aan uw tentoonstelling de titel Zjeitu. Dat is een woord uit het Papiamento. Het betekent: energie, kracht, pit, en ook: swingen. Dat komt allemaal terug op mijn foto's. Info: Ga voor de video- en geluidsfragmenten naar documentnederland.nrc.nlFoto-onderschrift: Zelfportret fotograaf Ilse FrechOp dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.

Tropisch Nederland

tekst Miriam Sluis

artikel | Zaterdag 09-10-2010 | Sectie: Overig | Pagina: M18 | Miriam Sluis

Op 10 oktober wordt Curaçao een nieuw land en Bonaire een 'bijzondere gemeente' van Nederland. Hoe zien de bewoners hun toekomst? 'Homo's passen niet in onze cultuur.'

Bij de snèk, een kruidenier annex openluchtcafé, hangt een lome zondagmiddagstemming. De makambas komen hier de boel overnemen, zegt bouwvakker Rudsel - en hij slaat met zijn vlakke hand op de toonbank. Makambas is het woord dat Curaçaoënaars gebruiken voor witte Nederlanders. De andere gasten van deze snèk op Banda'Bou, het Curaçaose platteland, kijken gebiologeerd naar hun bierflesjes. De lust tot een discussie over de staatkundige veranderingen is de meeste Curaçaoënaars vergaan. Stamgast Papi werpt een blik op het kleingeld in zijn zak. Gisteren was quincena, de tweewekelijkse betaaldag, maar Papi lijkt het meeste van zijn geld alweer uitgegeven te hebben. Hij balt zijn vuist naar Rudsel. Papi heeft minder problemen met Nederland. Weet je, zegt hij met een dikke tong, je kan beter door een makamba genaaid worden, dan door iemand van je eigen volk. Even leek het erop dat Curaçao op 10.10.10 het toneel van een groot feest zou zijn. Vanavond om middernacht, Antilliaanse tijd, houdt een land (Nederlandse Antillen) op te bestaan en worden twee nieuwe landen (Curaçao en Sint- Maarten) en drie 'bijzondere gemeenten' (Bonaire, Sint-Eustatius en Saba) geboren. Aruba is al sinds 1986 een autonoom land binnen het koninkrijk. Curaçao en Bonaire zijn zustereilanden met een compleet andere bestuurlijke toekomst - hoe denken hun bewoners over de op handen zijnde verandering? Bij de snèk drinken Rudsel en Papi schouder aan schouder een volgend biertje. Maar in de politieke arena gaat het er minder gemoedelijk aan toe. Een eeuwenoude tweespalt speelt weer op. De partijen zijn verdeeld langs raciale en economische lijnen, langs kolonialisme en slavernij. Bij de verkiezingen van eind augustus werd de op Nederland gerichte PAR tot de oppositiebanken veroordeeld. De criticasters van de 'rekolonisatie' kregen toen de meerderheid. De leider van de nieuwe partij MFK, zakenman-politicus Gerrit Schotte, is nu de beoogde eerste premier van het nieuwe land Curaçao, ofwel van pais Kòrsou. Gaan Rudsel en Papi vanavond naar het geboortefeest van pais Kòrsou? Papi boert. Rudsel zwijgt.Ruim 400.000 euro zou door het vorige eilandbestuur zijn uitgetrokken om de magische datum 10.10.10, in het bijzijn van Willem-Alexander en Máxima, groots te vieren. Maar Gerrit Schotte maakte daar korte metten mee: We moeten maar heel kort feesten en laat het vooral niets kosten, aldus Schotte tegen het Algemeen Dagblad. De nieuwe regering heeft de onkosten voor het feest beperkt tot 65.000 euro. Schotte: De vorige regering heeft een chaos nagelaten. Het nieuwe Curaçao bestaat volgens hem eigenlijk alleen op papier.In Willemstad heerst inderdaad een gevoel van lichtelijke wanorde. Niet alleen moeten regering en oppositie aan hun nieuwe posities wennen, ook arbeidsconflicten borrelen op. Volgens Miguel Goede, politicoloog en rector magnificus van de Universiteit van de Nederlandse Antillen, beleeft Curaçao onzekere tijden. Tijdens een verbouwing is het altijd een beetje rommelig, zegt Goede in zijn kantoor. Maar er is hier meer aan de hand. Er gebeuren twee zaken tegelijk. Én er is een politieke ommezwaai, én we gaan naar de nieuwe status toe. Veel is nog niet klaar. Mensen hebben nog geen echte houvast. Op naar Bonaire. De vlucht naar het tachtig kilometer verderop gelegen zustereiland wordt omgeroepen op de Curaçaose luchthaven Hato. Zwijgend gaan de reizigers aan boord. Voor de meesten is de korte vlucht niet spannender dan een busreis. Alleen toeristen stappen ietwat nerveus in. Wat een klein vliegtuig hè, zegt een Nederlandse vrouw tegen

haar echtgenoot. Als dat maar goed gaat. Het instappen gaat gepaard met een kleine opstopping. Acht mensen in de rij en het is meteen een chaos. Geweldig! zegt een blonde Nederlandse jongen met een roze-wit gestreept overhemd. Twintig minuten later koerst het tweemotorige turbo-propellervliegtuigje aan op hoofdstad Kralendijk. Langs de kustlijn steken hoge flats, opgetrokken in de stijl van Nederlandse architecten, sterk af tegen de oranje daken van monumentjes in de stadskern. Op Bonaire wordt de toenemende Nederlandse aanwezigheid nog sterker gevoeld dan op Curaçao. De relatief grote instroom van Europese Nederlandse ondernemers, tweedehuisbezitters, ambtenaren en pensionado's drukt een groot stempel op het kleine, stille eiland van 15.000 inwoners. Bovendien is de Nederlandse aanwezigheid op Bonaire al heel concreet: al twee jaar wordt gewerkt aan het aanpassen van het ambtenarenapparaat naar Nederlands model.Deze Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) voor Bonaire, Sint-Eustatius en Saba, geleid door Rijksvertegenwoordiger Henk Kamp, functioneert als een vooruitgeschoven post waarin alle twaalf Nederlandse ministeries samenwerken. Een groter verschil met de voorbereiding op Curaçao is amper denkbaar. Als hoofdvestiging van het RCN en middelpunt van de nieuwe 'bijzondere gemeenten' lijkt Bonaire nu de centrale rol te krijgen die Curaçao altijd binnen de Nederlandse Antillen bekleedde. Aan de Kaya Cachi Craane in het centrum van Kralendijk staat bij Watta Burger Kwekkeboom-kroket, berenhap en shoarmarol met knoflook op het menu. Op de achtergrond klinkt een lokale Nederlandstalige zender. Een Bonaireaans gezin - oma, moeder en dochter - is voor het softijs gekomen, een berenhap is aan hen niet besteed. De makambas, zegt de oma, starend naar de grond, zouden zich beter kunnen kleden. Soms lopen ze zomaar in hun zwembroek de supermarkt in, dat kan hier niet! Waldi Deira, gepensioneerd ambtenaar, is uitgesprokener. De nieuwe Nederlanders zijn arrogant, zegt hij op een terras aan de waterkant. Ze groeten niet eens. Ze knippen met de vingers en zeggen: biertje! Dat is hun manier van bestellen. Maar het heetste hangijzer in de 'bijzondere gemeenten' zijn 'de immorele wetten': legalisering van abortus, euthanasie en het homohuwelijk. Waar demissionair staatssecretaris Ank Bijleveld-Schouten (Koninkrijksrelaties, CDA) nog een overgangsregeling van vijf jaar bepleitte voor invoering van deze op de zeer christelijke eilanden uiterst gevoelige wetten, hebben de Eerste en Tweede Kamer verordonneerd dat abortus binnen een jaar en euthanasie en het homohuwelijk binnen twee jaar moeten worden geïmplementeerd. Bijleveld zegt dat we niet dezelfde sociale voorzieningen kunnen krijgen als in Nederland omdat het hier een andere cultuur is, zegt Deira strijdbaar. Maar homo's passen ook niet in onze cultuur. Nederlanders geloven niet in God, maar wij wel. Ook taxichauffeur Ricardo Cecilia zit niet op de immorele wetten te wachten. We moeten kijken wat het wordt met Nederland, maar het is wel eng, want de Tweede Kamer heeft geen idee hoe onze samenleving in elkaar zit. Schuin achter Watta Burger, in de etalage van een Nederlandse makelaar, hangen foto's van onroerend goed. Gemiddelde prijs: 500.000 dollar. Met uitschieters naar 1,3 miljoen dollar. Een Nederlands stel voor de winkelruit wijst naar een foto. Nou, ik heb mijn keuze wel gemaakt, zegt de man lachend. Gearmd lopen ze naar het nabijgelegen City Café, een

pleisterplaats voor Nederlanders op Bonaire. Voor de deur staat een flinke SUV op de stoep geparkeerd.Verderop langs de Kaya Cachi Craane in Kralendijk staat de kritische oud-student Clark Abraham. Achter hem schittert de azuurblauwe Caraïbische Zee. Voor hem ligt een groot, nieuw appartementencomplex. Hier stond Hausmann's Folly, wijst Abraham. Hausmann's Folly was een monumentaal pand dat toebehoorde aan een belangrijke Bonaireaanse familie. Ertegenover was de verzamelplek van de lokale jeugd. Enkele jaren geleden moest het statige pand plaatsmaken voor de toeristenflat. Het is een monsterlijk gebouw, zegt Abraham. Het ziet eruit zoals appartementencomplexen op Caraïbische eilanden er blijkbaar uit moeten zien: mooi voor toeristentijdschriften. Maar Bonaire heeft zijn eigen authentieke cultuur en zijn eigen authentieke uitstraling. Zo denken meer Bonaireanen erover. Door de toenemende Nederlandse invloed vragen veel eilandbewoners zich af wat er van hun cultuur overblijft.Ook op Curaçao heeft de gewijzigde band met Nederland geleid tot een vlammende identiteitsdiscussie. Beoogd minister van Onderwijs en Cultuur René Rosalia zei eind september in een toespraak dat de Afro-Curaçaose cultuur onder vuur ligt van een kracht met twee koppen, de kop van de rekolonisatie van Nederland en de kop van de middenklasse Curaçaoënaar die in Nederland heeft gestudeerd en gewoond en die de Nederlandse cultuur omarmt. Het lijkt erop dat de staatkundige vernieuwing niet de geschiedenis ingaat als dé oplossing voor de problemen binnen het koninkrijk. Daarbij belooft de combinatie van een zeer rechtse Nederlandse regering en een zeer links Curaçaos kabinet de komende jaren het nodige vuurwerk. Bij de snèk op Banda'Bou lachen Rudsel en Papi om de toekomst. Zij bestellen nog een bier.'Je kan beter door een makamba genaaid worden, dan door iemand van je eigen volk' 'De nieuwe Nederlanders knippen met de vingers en zeggen: biertje! Dat is hun manier van bestellen' De Antillen in opmerkelijke feiten 1 De Nederlandse Antillen bestaan uit meer eilandjes dan de vijf bekende: Klein Bonaire, Klein Curaçao, Green Island (bij Saba), en bij Sint Maarten: Guana Key, Hen & Chickens, Cow & Calff, Molly Beday en Pelikan Key. 2 President Hugo Chávez van Venezuela beticht de Antillen ervan Amerikaanse spionage mogelijk te maken. De eilanden horen bij Venezuela, vindt hij. 3 De Antillen telden vorig jaar 227.049 inwoners. In Nederland wonen nu 130.000 Antillianen, tegen slechts 12.000 in 1972. Bekende Nederlanders van Antilliaanse afkomst 1 George Maduro verzetsstrijder die in 1945 in Dachau is omgekomen. Als herinnering aan hun zoon stelden zijn ouders het startkapitaal voor de miniatuurstad Madurodam beschikbaar 2 Tip Marugg schrijver, overleden in 2006 3 Cola Debrot schrijver, jurist en minister, overleden in 1981 4 John Leerdam oud-Tweede Kamerlid PvdA 5 Frank Martinus Arion schrijver 6 Churandy Martina atleet, won in 2008 olympisch zilver op de 200 meter, maar werd later gediskwalificeerd omdat hij buiten de baan had gelopen 7 Carel Weeber architect 8 Tania Kross operazangeres 9 Andruw Jones honkballer in de VS, met afstand de best betaalde Nederlandse sportman van de afgelopen 10 jaar 10 Cynthia Ortega-Martijn Tweede Kamerlid ChristenUnie Bekende Nederlanders die een tweede (of derde, of vierde) huis op de Antillen hebben of hadden 1 Barry Hay zanger Golden Earring 2 Henny Huisman tv-presentator 3 Jan des Bouvrie ontwerper 4 Piet Boon ontwerper 5 Harry Muskee zanger Cuby + the Blizzards 6 Camiel Eurlings politicus CDA 7 Marianne Weber zangeres 8 Willem-Alexander kroonprins 10 Bekende Nederlanders van Antilliaanse afkomst 1. George Maduro

(verzetsstrijder die in 1945 in Dachau omgekomen. Als herinnering aan hun zoon stelden zijn ouders het startkapitaal voor de miniatuurstad Madurodam beschikbaar) 2. Tip Marugg (schrijver, overleden in 2006) 3. Cola Debrot (schrijver, jurist en minister, overleden in 1981) 4. John Leerdam (Tweede Kamerlid PvdA) 5. Frank Martinus Arion (schrijver) 6. Churandy Martina (atleet, won in 2008 olympisch zilver op de 200 meter, maar werd later gediskwalificeerd omdat hij buiten de baan had gelopen) 7. Carel Weeber (architect) 8. Tania Kross (operazangeres) 9. Andruw Jones (honkballer in de VS, met afstand de best betaalde Nederlandse sportman van de afgelopen 10 jaar) 10. Cynthia Ortega-Martijn (Tweede Kamerlid ChristenUnie) Document Nederland jr. Document Nederland jr. is een fotografieproject van het Rijksmuseum voor jongeren van dertien tot zestien jaar. Bij elke aflevering van Document Nederland kunnen jongeren hun fotografische visie op hetzelfde onderwerp geven. Dit jaar fotografeerden leerlingen van Amsterdamse en Rotterdamse scholen de Antilliaanse cultuur in Nederland. Een selectie is tegelijkertijd met 'Document Nederland: Zjeitu' te zien in de Kunsthal. Tentoonstelling De tentoonstelling 'Document Nederland: Zjeitu' met foto's van Ilse Frech is te bezoeken in de Kunsthal in Rotterdam, tot en met 9 januari 2011. Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag 10:00 - 17:00 uur, zon- en feestdagen 11:00-17:00 uur. Volgend jaar Voor Document Nederland 2011 gaat Dana Lixenberg Nederlandse burgemeesters fotograferen. Foto-onderschrift: Washington Slagbaai Nationaal Park, 55 vierkante kilometer groot, is een van de grootste attracties van Bonaire. Michel Pink (39) met haar zoon Tahier Wilson (8). De Jamaicaanse woont met drie van haar vijf kinderen in een houten huisje in Rio Canario op Curaçao. Haar man 'is er niet', zegt ze. Onbekende vrouw op het strand Grote Knip, Curaçao. Ilse Frech: Deze foto is gemaakt bij een van de vele vliegerwedstrijden op Curaçao. Voor buitenstaanders is het een lastig te begrijpen schouwspel. Verschillende groepen staan op een sportveld van mooi roodgekleurde aarde. Bij het begin van de wedstrijd worden de zelfgemaakte vliegers opgelaten. Allerlei geometrische vormen, fantasierijke kleine en enorm grote vliegers zweven daarna door de lucht. Het neerhalen van de grote vliegers leidt tot grappige taferelen. Met de hakken in de rode aarde wordt soms een hele sliert mannen door de stoffige arena meegetrokken. Die dag stond er een straffe wind, en dit meisje keek toe. Ze heet Leentje. Moeder en kind in Seru Fortuna, een achterstandswijk in Willemstad op Curaçao. Jeritza Cristina Bito (40) met haar dochter Shakira Bito (12). Ilse Frech: Dit portret is gemaakt op de verjaardag van Shakira. Jeritza woont met haar man, Maurits en hun zoon Maurits junior in Boca Sami, Curaçao. Jeritza is snoep- en decoratiekoningin, hoewel ze diabetes heeft. Ze maakt snoepgoed van zuurstokjes, koek en prachtige taarten in alle maten en kleuren, alles in thema naar de wens van de klant. Chika Balentin (76) uit Rincon op Bonaire. Ilse Frech: Ze was in haar tuin bezig, toen ik langsreed. Op de laatste foto die ik van haar maakte, houdt ze trots een grote pop vast. Net zo'n pop als ik vroeger zelf ook had. De pop was van haar kleindochter, vertelde ze. Ze hield de pop vast alsof ze haar kleindochter in haar armen had. Chaneska Dickens (22) in Batavierwijk op Curaçao. Ilse Frech: Chaneska woont samen met haar moeder, stiefvader, zus, oom en haar ' baby', Richelangelo, een jongetje van 1 jaar. Ze is een van de vele alleenstaande jonge moeders op het eiland. Onbekende vrouw in Janwé, op Curaçao. Ilse Frech: Ze stond te wachten om over te steken. Omdat het net enorm had geregend, tilde ze haar rok op. Ik zette meteen mijn auto aan de kant. Want dit mooie gebaar, zo eigen aan vrouwen, wilde ik vastleggen. Carnaval in Willemstad op Curaçao. Tiffarah Anguin (16, rechts), dochter van Michel Pink (zie pagina 21), met een vriendin in Rio Canario op Curaçao F9 - 23 F9 - 1544

Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.

Regering voor nieuw land Curaçao

artikel | Zaterdag 09-10-2010 | Sectie: Binnenland | Pagina: 03 Curaçao heeft op het laatste moment toch een nieuwe regering gekregen. Zondagochtend wordt Gerrit Schotte ingezworen als premier van het nieuwe land Curaçao, samen met zijn ministersploeg. Het motto van hun regeerakkoord is Voor een soeverein, solidair en duurzaam Curaçao. De coalitie heeft in het parlement steun van 11 van de 21 afgevaardigden.Vanavond om middernacht, Antilliaanse tijd, worden de Nederlandse Antillen als land opgeheven. Curaçao en Sint-Maarten worden autonome landen binnen het koninkrijk, zoals Aruba al sinds 1986 is. Bonaire, Sint-Eustatius en Saba worden als 'openbare lichamen' - bijzondere gemeenten - opgenomen in het Nederlandse staatsbestel. Bij het ceremoniële strijken van de Antilliaanse vlag zullen prins Willem-Alexander en prinses Máxima aanwezig zijn. Ook op Sint-Maarten treedt zondag een nieuwe regering aan. De coalitie van de Democratische Partij en de nieuwe United People's Party, al enige tijd eerder gevormd, steunt op 9 van de 15 zetels in het parlement. Aanstaand premier Sarah Wescot-Williams heeft jarenlang de eilandsdelegatie geleid bij de staatkundige onderhandelingen met Nederland.Bonaire kreeg deze week eveneens een nieuw bestuur, maar dit staat los van de staatkundige veranderingen. De regeringscoalitie van de pro-Nederlandse UPB en onafhankelijk raadslid Anthony Nicolaas kwam tot stand nadat Nicolaas het zittende bestuur enkele weken geleden voor de tweede keer in anderhalf jaar liet vallen. Sint-Eustatius en Saba vieren het einde van de Nederlandse Antillen en de nieuwe status groots. Staatssecretaris Ank Bijleveld (Koninkrijksrelaties, CDA) brengt beide eilanden zondag een afscheidsbezoek. Foto-onderschrift: De gevolmachtigd minister van de Antillen, Marcel van der Plank, kijkt toe hoe voor de laatste maal de Antilliaanse vlag wordt gestreken, gisteren in Den Haag. Op dit artikel rust auteursrecht van NRC Handelsblad BV, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur.