ADOLYGU GRAMADEG

Cwestiynau

Bydd TRI chwestiwn i’w ateb:

• Creu brawddegau yn cynnwys berfau, priod-ddulliau, rhagenw perthynol o flaen berf, cymalau a negyddu.

• Cywiro gwallau mewn brawddegau – bydd dau wall ymhob brawddeg.

• Cywiro ymadroddion a’u defnyddio mewn brawddegau.

Cwestiwn 1Mae’n hanfodol bwysig gyda’r cwestiwn yma eich bod yn edrych yn ofalus ar derfyniad y ferf er mwyn gweld pa berson a pha amser sydd eisiau:

cysgaigweloddcaiffdarllenem

* RHAID dysgu terfyniadau’r berfau*

Tag amser

Mae’n hanfodol bwysig defnyddio TAG AMSER yn y brawddegau y byddwch yn eu creu:

Presennol: heddiw, ar hyn o bryd, rwan

Gorffennol: ddoe, llynedd, fis diwethaf

Amherffaith: ers talwm, flynyddoedd yn ôl

Amser Amherffaith

Gysa’r amser AMHERFFAITH, mae angen rhoi tag arferiadol yn ogystal:

-wn (Roeddwn i’n arfer…) cysgwn i-et (Roeddet ti’n arfer…) cysget ti-ai (Roedd o/hi’n arfer…) cysgai o/hi-em (Roedden ni’n arfer…) cysgem ni-ech (Roeddech chi’n arfer…) cysgech chi-ent (Roedden nhw’n arfer…) cysgent hwy

cysgen nhw

Ymarfer creu

Cofiwch edrych ar derfyniad y ferf a chofiwch ddefnyddio TAG AMSER

derbynioddcerddaicaiffgwelaisgwisgemdarllenwn i

Berf amhersonol

Mae’n bwysig ein bod yn adnabod y berfau amhersonol. Y trefyniadau yw:

-ir-wyd-id

cenir – mae rhywbeth yn cael ei ganucanwyd – mae rhywbeth wedi cael ei ganucenid – roedd rhywbeth yn arfer cael ei ganu

Berf amhersonol

Wrth greu brawddeg yn defnyddio berf amhersonol, rhaid cofio NID OES GODDRYCH I FERF AMHERSONOL

Mae’n syniad da i ddefnyddio GAN yn y frawddege.e. Ddoe yn yr ysgol gwelwyd yr

ymrafael gan nifer o ddisgyblion

Y rheol ydy:

PEIDIWCH Â DILYN BERF AMHERSONOL GYDAG ENW PERSON

e.e. Sonir y bardd yn ei gerddi…

Goddrych – felly’n anghywir

Beth am greu?

cafwydcenirysgrifennidchwaraewydgweliredrychid

Negyddu cymal enwol

Mae’n fwy na thebyg y bydd gofyn i chi greu brawddeg yn NEGYDDU CYMAL.

Y gyfrinach yw CREU PRIF GYMAL SYML ar ddechrau’r frawddeg. Does dim angen brawddeg gymhleth!

Enghreifftiau

nad ydy

Clywodd Sion nad ydy o wedi llwyddo i gael lle yn y coleg ym mis Medi.

Prif gymal syml

nad oedd

Dywedodd Sion nad oedd o wedi llwyddo i gwblhau ei waith cartref.

Prif gymal syml

nad ydym

Rwyf yn siomedig nad ydym ni’n cael defnyddio ein nodiadau i ateb y cwestiwn hwn!

Prif gymal syml

Beth am greu?

nad ydw ina fyddwn ninad oedd onad ydym ninad oedden nhwnad ydy o

Brawddeg yn cynnwysCYMAL PERTHYNOL

• Mae CYMAL PERTHYNOL yn dweud mwy wrthym ni am y goddrych yn y frawddeg

e.e. Dyma’r ferch a enillodd y brif wobr

• Mae CYMAL PERTHYNOL yn cychwyn gyda’r rhagenw perthynol ‘a’ neu’r negyddol ‘na’

Sut i greu brawddeg?

Y gyfrinach yw CREU PRIF GYMAL SYML

Dywedodd y ferch a oedd yn eistedd yng nghefn y dosbarth, ei bod wedi gorffen ei gwaith.

Prif gymal syml

Dywedodd y bachgen na lwyddodd i ennill lle yn y coleg, ei fod yn hynod siomedig.

Prif gymal syml

Beth am roi cynnig arni?

a weloddna chlywodda dderbyniaisna orffennodd

Defnyddio IDIOM mewn brawddeg

Wrth lunio brawddeg gydag IDIOM neu BRIOD-DDULL, sicrhewch fod ystyr yr idiom / priod-ddull yn hollol glir.

e.e. talu’n hallt Credaf fod Cai wedi talu’n hallt am ei noson o ffolineb yn y dafarn nos Sadwrn gan fod ei wraig wedi ei adael y diwrnod canlynol!

Cwestiwn 2

Byddwch yn cael pum brawddeg i’w cywiro. Mae’n rhaid darllen y brawddegau’n ofalus er mwyn ceisio darganfod y gwallau. Gall y gwallau fod yn unrhywbeth! Dylid ceisio esbonio mor ramadegol â phosibl ac mae angen llunio tair colofn daclus er mwyn ateb y cwestiwn hwn:Gwall Cywiriad Esboniad

Pa fath o wallau?Mae’n bwysig ystyried pa fath o wallau sy’n bosibl:

• Enw• Ansoddair• Arddodiad• Rhagenw• Berf• Negyddu Cymal• Camsillafu• Cymysgu geiriau tebyg• Cyfieithu llythrennol o’r Saesneg• Mynegi perthynas …of the

Gweler taflen waith ADOLYGU

Gwall treigloGan amlaf, mae treiglad yn cael ei achosi gan y gair sy’n dod o’i flaen e.e.

fy cath > fy nghathdy trwyn > dy drwynei pen > ei benei troed > ei throed

Yr hyn sy’n bwysig felly, yw gwybod yn union pa fath o air sy’n dod o flaen y treiglad.Yma RHAGENW DIBYNNOL BLAEN yw pob enghraifft uchod. Mae’r math o dreiglad yn wahanol ar ôl bob un ohonynt.

Ydych chi’n adnabod rhain?

y yr ‘r

am, ar, at

fy, dy, ei

a neu

a / y(o flaen berf)

Y FANNOD

ARDDODIAD

RHAGENW DIBYNNOL BLAEN

CYSYLLTAIR

RHAGENW PERTHYNOL

Dyma’r dyn yr enillodd y fedal arian am Gymru.yr enillodd > a enillodd

Angen y rhagenw perthynol ‘a’ ar ddechrau’r cymal perthynol

am Gymru > i GymruAngen yr arddodiad ‘i’ yma

Mae’r merch yn cyfleu ei teimladau’n eglur.

Mae’r merch > Mae’r ferch

Enw unigol benywaidd yn treiglo’n feddal ar ôl y fannod

ei teimladau > ei theimladau

Angen teiglad llaes ar ôl y rhagenw dibynnol blaen ‘ei’ benywaidd

Cyhoeddir y bardd nifer o cyfrolau’n flynyddol.

Cyhoeddir y bardd > Cyhoedda’r bardd

Nid oes goddrych i ferf amhersonol. Angen berf bersonol person 1af presennol y ferf ‘cyhoeddi’.

nifer o cyfrolau > nifer o gyfrolau

Angen treiglad meddal ar ôl yr arddodiad ‘o’

Yn gwlad Groeg mae fy brawd yn byw.

Yn gwlad > Yng ngwlad

Angen treiglad trwynol ar ôl yr arddodiad ‘yn’

fy brawd > fy mrawd

Angen treiglad trwynol ar ôl y rhagenw dibynnol blaen ‘fy’

Cerddodd bob dydd i’r ysgol ar ben ei hun.

Cerddodd > Cerddai

Mae angen y ferf yn yr amser amherffaith er mwyn cyfleu yr arferiadol. Terfyniad y 3ydd person unigol gorffennol yw ‘–odd’

ar ben ei hun > ar ei ben ei hun

Angen y rhagenw dibynnol blaen ‘ei’ o flaen y gair ‘ben’ yn yr idiom

Bydd ei mham yn gwrthod â mynd i siopa.

ei mham > ei mam

Mae’n ymddangos yma fod ‘mam’ wedi ei dreiglo’n drwynol. Dydy’r llythyren ‘m’ ddim yn treiglo’n drwynol. Yr unig ddau dreiglad all ddigwydd ar ôl y rhagenw dibynnol blaen yw meddal neu llaes.

gwrthod â mynd > gwrthod mynd

Does dim angen yr arddodiad ‘â’ ar ôl y ferf ‘gwrthod’

Darllenodd y plant bob dydd bennod allan o’r nofel.Darllenodd > Darllenai

Angen y ferf yn yr amser amherffaith er mwyn cyfleu yr arferiadol. Terfyniad y 3ydd person unigol amherffaith yw ‘-ai’

bennod allan o’r nofel > bennod o’r nofel

Cyfeithiad llythrennol o’r Saesneg

Gwelodd ei frawd pob nos yn neuadd y pentref ers talwm.

Gwelodd > Gwelai

Angen y ferf yn yr amser amherffaith yn hytrach na’r gorffennol er mwyn cyfleu yr arferiadol

pob nos > bob nos

Angen treiglad meddal yn y cyflwr adferfol

Os ydych wedi darllen ef, yna rwyt ti’n gwybod pam fy mod yn poeni.

wedi darllen ef > wedi ei ddarllen

Angen y rhagenw dibynnol blaen ‘ei’ o flaen y ferf ‘darllen’, ac mae hyn yn achosi treiglad meddal i’r ferf

rwyt ti’n gwybod > rydych chi’n gwybod

Angen yr 2il berson lluosog y ferf yn hytrach na’r 2il unigol

Os byddai Sian yn yr ysgol yn amlach, byddai’n gallu gorffen ei waith.Os byddai > Pe byddai

Angen defnyddio ‘pe’ o flaen y ferf ar ddechrau brawddeg i gyfleu’r amodol.

ei waith > ei gwaith

Does dim treiglad meddal ar ôl y rhagenw dibynnol blaen ‘ei’ benywaidd

Pan yn cerdded i’r ysgol gwelodd Sion damwain.Pan yn cerdded > Tra’n cerdded

Rhaid dilyn y gair ‘pan’ gyda berf, ac felly angen yr adferf ‘tra’ yma

gwelodd Sion damwain > gwelodd Sion ddamwain

Gwrthrych y ferf yn treiglo’n feddal

Cwestiwn 3

Bydd angen ail ysgrifennu paragraff a fydd yn cynnwys 10 gwall, yn gywir. Bydd angen tanlinellu pob gwall a gywirir.

Pwyntiau pwysig

– Darllen y paragraff yn ofalus– Tanlinellu pob gwall– Ail ysgrifennu’r darn yn bwyllog– Tanlinellu’r hyn a fydd wedi ei

gywiro– Bydd 10 gwall i gyd

Mewn llyfrgell ym Mhontypridd y cawswn i fy mhrofiad gwaith ac roeddwn ar ben fy myd yno. Cefais fy ngofyn gan y llyfrgellydd i chwilio am i gyd o’r llyfrau ar hanes lleol. Roeddwn i yn ofn mynd i mewn i’r stordy i chwilio am y llyfrau hyn. Yn ffodus ‘rwyf yn mwynhau darllen llyfrau ar y pwnc hwn. Chwiliaswn am lyfr yn sôn am ein anthem genedlaethol gan fod Evan a James James wedi byw ym mhentref Trehopcyn ger Pontypridd. Yn y llyfr hwnnw darllennais am y tro cyntaf y tri pennill sydd bia’r anthem…

Mewn llyfrgell ym Mhontypridd y cawswn i fy mhrofiad gwaith ac roeddwn ar ben fy myd yno. Cefais fy ngofyn gan y llyfrgellydd i chwilio am i gyd o’r llyfrau ar hanes lleol. Roeddwn i yn ofn mynd i mewn i’r stordy i chwilio am y llyfrau hyn. Yn ffodus ‘rwyf yn mwynhau darllen llyfrau ar y pwnc hwn. Chwiliaswn am lyfr yn sôn am ein anthem genedlaethol gan fod Evan a James James wedi byw ym mhentref Trehopcyn ger Pontypridd. Yn y llyfr hwnnw darllennais am y tro cyntaf y tri pennill sydd bia’r anthem…

Mewn llyfrgell ym Mhontypridd y cefais i fy mhrofiad gwaith ac roeddwn wrth fy modd yno. Gofynodd y llyfrgellydd i mi chwilio am yr holl lyfrau ar hanes lleol. Roeddwn i yn ofni mynd i mewn i’r stordy i chwilio am y llyfrau hyn. Yn ffodus ‘rwyf yn mwynhau darllen llyfrau ar y pwnc hwn. Chwiliais am lyfr yn sôn am ein hanthem genedlaethol gan fod Evan a James James wedi byw ym mhentref Trehopcyn ger Pontypridd. Yn y llyfr hwnnw darllenais am y tro cyntaf y tri phennill sydd yn yr anthem…