การใช้โยเกิร์ตเพื่อป้องกันอา ...118 ท...

เชยงใหมสตวแพทยสาร 2549;4(2):117-125.

ตดตอขอสำเนาบทความไดท: ทศนย อภชาตสรางกร, ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม อ.เมอง จ.เชยงใหม 50200; E-mail:[email protected]ไดรบบทความวนท 22 มนาคม 2549

บทความตนฉบบ

การใชโยเกรตเพอปองกนอาการอจจาระรวงในลกสกรดดนม

ทศนย อภชาตสรางกร,1 Tri Indrarini Wirjantoro,2 สมาล วงศรกษ,1ปยวรรณ ศภวทตพฒนา2

1ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร, 2ภาควชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหารคณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม

บทคดยอ การศกษาการใชโยเกรตเพอปองกนอาการอจจาระรวงในลกสกรดดนม โดยใชลกสกรอาย 1 วน จำนวน 139 ตว จาก 20 แม แบงโดยวธสมเปน 5 กลม ไดแก 1) ลกสกร 28 ตว เปนกลมควบคม (ไมไดรบโยเกรต) 2) ลกสกร 27 ตว ไดรบโยเกรตชนดธรรมดาทผลตในรปการคา3) ลกสกร 25 ตว ไดรบโยเกรตนมเปรยวพรอมดมทผลตในรปการคา 4) ลกสกร 29 ตว ไดรบโยเกรตทผลตโดยใชจลนทรยจากโยเกรตชนดธรรมดาทผลตในรปการคาเปนหวเชอ และ 5)ลกสกร 30 ตว ไดรบโยเกรตทผลตจากเชอจลนทรยบรสทธ ลกสกรจะถกปอนโยเกรตแตละชนดตงแตอาย 1-5 วน ในปรมาณ 5 มล./ตว วนละ 2 ครง (เชา-เยน) พบเปอรเซนตลกสกรปวยในกลมท2 และ 5 ตำกวากลมควบคมในชวงอาย 6-10, 11-15, และ 16-20 วน อยางมนยสำคญ (p<0.05)เปอรเซนตลกสกรปวยในกลมท 3 ตำกวากลมควบคมในชวงอาย 6-10 และ 16-20 วน อยางมนยสำคญ (p<0.05) แตไมแตกตางกนในชวงอาย 11-15 วน สำหรบเปอรเซนตลกสกรปวยในกลมท 4 ตำกวากลมควบคมในชวงอาย 16-20 วน อยางมนยสำคญ (p<0.05) แตไมแตกตางกนในชวงอาย 6-10 วน และสงกวาในชวงอาย 11-15 วน อยางมนยสำคญ (p<0.05) อยางไรกตามเม อเปรยบเทยบระหวางกล มควบคมและกล มท ใชโยเกรตท งหมด พบวากล มควบคมมเปอรเซนตลกสกรอจจาระรวงสงกวากลมทไดรบโยเกรตอยางมนยสำคญ (92.9 vs 61.3%;p<0.05) ดงนนจงสรปไดวาสามารถใชโยเกรตเพอปองกนอาการอจจาระรวงในลกสกรดดนมไดเชยงใหมสตวแพทยสาร 2549;4(2):117-125.

คำสำคญ: อจจาระรวง โยเกรต ลกสกรดดนม

ปญหาอจจาระรวงในลกสกรพบมากในแหลงทมการเลยงสกรแบบอตสาหกรรม โดยเฉพาะ

ฟารมทมระบบการจดการแมสกรทไมดนก กอใหเก ดความสญเสยทางเศรษฐกจอยางมาก

118 ทศนย อภชาตสรางกร และคณะ

โรคททำใหเกดอาการอจจาระรวงในลกสกร ไดแกColibacillosis, Transmissible Gastroenteri-tis, Rotavirus diarrhea, Porcine EpidemicDiarrhea และ Coccidiosis เปนตน(1) อยางไรกตามในประเทศไทยพบวาปญหาอจจาระรวงในลกสกรประมาณรอยละ 48 มสาเหตจากเชอEscherichia coli (2) โรคทเกดจากการตดเชอEscherichia coli (colibacillosis) แบงออกเปน3 กลมอาการคอ 1) เลอดเปนพษและชอก 2)ทองรวง และ 3) โรคบวมนำ ทงนขนอยกบชนดของสารพษทแบคทเรยสรางขน(2) สำหรบสายเชอททำใหเกดอาการอจจาระรวงเปนชนด Entero-toxigenic Escherichia coli (ETEC) คอจะสรางสารพษประเภทเอนเทโรทอกซน (entero-toxin) นอกจากน E. coli ยงใชโครงสรางทมลกษณะคลายขนเรยกวา พไล (pili) ซงอยบนผวของเซลลแบคทเรยเกาะจบกบผนงเซลลเยอบลำไส ทงสารพษและการทำงานของพไลจะทำใหเซลลเยอบลำไสถกทำลายและมการอกเสบทำใหการทำหนาทของลำไสเสยไป สตวแสดงอาการอจจาระรวง เกดสภาวะขาดนำ และลกสกรอาจตายได(1) ชวงอายของลกสกรทไวตอการเกดโรคไดแก 1-4 วน, 3 สปดาห และ 4-5 สปดาห(1-2 สปดาหหลงหยานม) ลกสกรไดรบเชอโดยตรงจากแมหรอจากเช อท สะสมในคอกโดยการกนเชอเขาไป นอกจากนการไดรบนำนมไมเพยงพอ หรอการเปลยนแปลงของสภาพ-แวดลอมโดยเฉพาะอณหภมและความช นกเปนสาเหตโนมนำใหลกสกรตดโรคงายขนการปองกน ปญหาอจจาระรวงในลกสกรจงเนนไปทการจดการ เชน ใหลกสกรแรกเกดไดกนนม

นำเหลองของแมเรวทสดเพอใหไดรบภมคมกนโรคดแลดานความสะอาดและแหงของคอกคลอดการใหความอบอนทเพยงพอตอลกสกร และการฉดธาตเหลกแกลกสกรเพอปองกนภาวะโลหตจาง เปนตน นอกจากนการทำวคซนทผลตจากเชอกอโรคในแมสกร กเปนทางหนงในการเพมระดบภมคมกนโรคในนมนำเหลองดวย อยางไรกตามมาตรการปองกนตางๆ ทไดกลาวมากยงไมสามารถลดอบตการณของโรคไดในระดบทนาพอใจ แนวทางในการปองกนโรคจงควรไดรบการศกษาตอไป

จากการพบวาการใหกลมสารเสรมชวนะจำพวก Lactobacillus spp. และแบคทเรยชนดอนทเปนประโยชนตอระบบทางเดนอาหารแกลกสกรสามารถลดปรมาณเชอจลชพทกอใหเกดอาการอจจาระรวงได(3,4) การทำงานของ Lac-tobacillus spp. ตอการลดปรมาณจลชพทกอใหเกดโรคในระบบทางเดนอาหารอาจเกดจากกลไกหลายประการ เชน การกระตนภมตานทานของระบบทางเดนอาหาร การลดคา pH ในลำไสจนทำใหไมเหมาะสมตอการเจรญของจลชพททำใหเกดโรค การแยงสารอาหารของ Lactobacil-lus spp. จากจลชพตวอน รวมทงการขดขวางการเกาะจบของจลชพทกอใหเกดโรคกบเซลลเยอบลำไส(4) นอกจากนยงพบวาโยเกรตซงม Lacto-bacillus spp. เปนองคประกอบหลกสามารถใชรกษาอาการอจจาระรวงในลกสกรดดนมไดซงผลจากงานวจยพบวาเปอรเซนตลกสกรหายปวยสงกวากลมทใชยาปฏชวนะ(5) ดงนนในการทดลองครงนจงมจดประสงค เพอศกษาประโยชนจากการใชโยเกรตเพอปองกนการเกดอจจาระรวง

การใชโยเกรตเพอปองกนอาการอจจาระรวงในลกสกรดดนม 119

ในลกสกรดดนมในฟารมแหงหนง ซงไดมการแยกพบเชอแบคทเรย E. coli รวมกบอาการอจจาระรวง

อปกรณและวธการสตวทดลองใชลกสกรดดนมลกผสม 3 สายพนธ (ลารจ

ไวท x แลนดเรซ x ดรอก) อาย 1 วน จำนวน 139ตว จากแม 20 ตว ทเลยง ณ ฟารมสกร ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ในโรงเรอนเปด ลกสกรถกเลยงในสภาพปกตคอใหดดนมแมในคอกคลอดซงแมถกกนใหอย แตในซองตรงกลางคอก แมสกรไดรบอาหารทผสมจากการคำนวณคณคาทางโภชนะตามความตองการของแมสกร ลกสกรแบงเปน 5กลม ไดแก 1) กลมควบคม (ไมไดรบ โยเกรต, n=28) 2) เสรมดวยโยเกรตชนดธรรมดาทผลตในรปการคา (n=27) 3) เสรมดวยโยเกรตนมเปรยวพรอมดมทผลตในรปการคา (n=25) 4)เสรมดวยโยเกรตทผลตโดยใชจลนทรยจากโยเกรตชนดธรรมดาทผลตในรปการคาเปนหวเชอ(n=29) และ 5) เสรมดวยโยเกรตทผลตจากเชอจลนทรยบรสทธ (n=30)

โยเกรตโยเกรตทใชแบงออกเปน 4 ชนดตามกลม

ทดลอง (กล ม 2-5) ชนดและปรมาณของจลนทรยในโยเกร ตมการตรวจสอบโดยวธมาตรฐานจากหองปฏบตการ ภาควชาวทยา-ศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร คณะอตสาห-กรรมเกษตร มหาวทยาลยเชยงใหม ซงไดแก

1. โยเกรตสำเรจรปชนดธรรมดาทผลตในรปการคา (ดชช) ซงมจลนทรย Lactobacillusdelbrueckii subsp. bulgaricus และ Strep-tococcus thermophilus เปนสวนประกอบ2.0X109 cfu/mL โดยมสดสวนจลนทรยสองชนดเทากน

2. โยเกรตนมเปรยวพรอมดมทผลตในรปการคา (ยาคลท ) ซงมจลนทรย Lactobacil-lus casei shirota เปนสวนประกอบ 4.4x108

cfu/mL3. โยเกรตท ผลตโดยใชจลนทรยจาก

โยเกรตชนดธรรมดาทผลตในรปการคา (ดชช)เปนหวเช อ(6) ซงมจลนทรย Lactobacillusdelbrueckii subsp. bulgaricus และ Strep-tococcus thermophilus เปนสวนประกอบ 2.3x109 cfu/mL โดยมสดสวนจลนทรยสองชนดเทากน

4. โยเก ร ตท ผล ตจากเช อจ ล นทร ย บรสทธ(6) ซงมจลนทรย Lactobacillus del-brueckii subsp. bulgaricus และ Strepto-coccus thermophilus เปนสวนประกอบ 2.1x109 cfu/mL โดยมสดสวนจลนทรยสองชนดเทากน

วธการทดลองลกสกรจะถกจดเขากลมการทดลองแบบสม

(โดยใชครอกเปนตวสม กลมละ 4 ครอก) ลกสกรในกลมควบคมจะถกเลยงตามปกตโดยไมไดรบการเสรมโยเกรต สวนสกรในกลมทดลอง 2-5 จะไดรบการปอนโยเกรตชนดตางๆ กลมละ 1 ชนดดงไดกลาวไวแลวขางตน เปนเวลา 5 วน คอ


ตงแตอาย 1-5 วน ในปรมาณ 5 มล./ตว/ครง ให2 ครง/วน (เชา-เยน)

บนทกขอมลจำนวนลกสกรทแสดงอาการอจจาระรวงในชวงอาย 1-5, 6-10, 11-15 และ16-20 วน ทำการชงนำหนกลกสกรรายตวทก 2วน โดยการเกบขอมลเรมตงแตลกสกรอาย1วนจนถง 3 สปดาห

สมเกบตวอยางอจจาระจากลกสกรในวนแรกทแสดงอาการอจจาระรวงครอกละ 1-2 ตวอยางจำนวนทงหมด 18 ตวอยาง สงตรวจทสถานชน-สตรโรคสตว คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยา-ลยเชยงใหม ต. แมเหยะ อ. เมอง จ.เชยงใหมเพอหาชนดของเชอแบคทเรยทอาจเปนสาเหตของโรคลกสกรทมอาการอจจาระรวงจะทำการรกษา โดยใชยาปฏชวนะ Enrofloxacin ชนดปอนทางปาก ขนาด 20 มก./ตว/ครง วนละ 2 ครง(เชา-เยน) โดยเรมใหยาตงแตวนแรกทแสดงอาการ (หลงการเกบตวอยางอจจาระเพอสงตรวจ) จนกระทงหายปวย

การวเคราะหขอมลทางสถตเมอสนสดการทดลอง นำขอมลทงหมดมา

วเคราะหความแปรปรวน โดยวธ one-wayanalysis of variance แลวเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยของขอมลระหวางกลม ดวยวธ Duncan’s new multiple range test โดยโปรแกรมสำเรจรป SPSS

ผลการทดลองและวจารณจากการสมเกบตวอยางอจจาระจากลกสกร

ทมอาการอจจาระรวงจำนวน 18 ตวอยาง พบเชอ

E.coli ทง 18 ตวอยาง นอกจากนยงพบเชออนๆดวย คอ Streptococcus spp., Staphylococ-cus spp., Proteus spp., Citrobacter spp.,Klebsiella pneumoniae, และ Corynebacte-rium spp. จงอาจกลาวไดวา อาการทองรวงของลกสกรในการศกษาครงนมเชอ E. coli เปนสาเหตรวมทสำคญ

ผลการศกษาการเจรญเตบโตในลกสกร แสดงในตารางท 1 พบวาวนท 2-12 หลงการใหโยเกรตลกสกรกลมทไดรบโยเกรตทผลตในรปการคา(กลมท 2) มแนวโนมวามนำหนกเฉลยเพมสงขนกวากล มอ นๆ แตไมมนยสำคญทางสถต(p>0.05) สวนวนท 14-22 หลงการให โยเกรตกลมควบคมจะมนำหนกเฉลยสงกวากลมอนๆและเมอศกษานำหนกทเพมเฉลยตอวน (aver-age daily gain, ADG) นบตงแตวนทเรมการทดลองจนสนสดการทดลอง พบกลมควบคมมADG ไมตางจากกลมท 2, 3 และ 5 แตมคา ADGสงกวา กลมท 4 อยางมนยสำคญ (p<0.05)

การทสมรรถภาพการเจรญเตบโตของลกสกรในกลมทไดรบโยเกรต (กลมท 2-5) มคาตำกวากล มควบคมอาจเกดจากวธการดำเนนการทดลอง โดยกลมท 2-5 จะมการปอนโยเกรตใหลกสกร ตงแตวนทคลอดทกวน เชา และเยนทำใหลกสกรเกดความเครยดและสงผลกระทบถงอตราการเจรญเตบโต แตกลมควบคมไมไดรบการรบกวน ดงนนในการทดลองครงตอไปจงควรจดใหมการใช placebo ในกลมควบคมเพอใหสตวทดลองไดรบการจดการทใกลเคยงกนอยางไรกตามจากรายงานอนทศกษาผลของการใชโปรไบโอตกตอการเจรญเตบโตของลกสกร


พบวา การทดลองใหลกสกรไดรบ L. acidophi-lus วนละ 108 โคโลน ตงแตแรกเกดจนกระทงหยานม (อาย 20 วน) ทำใหลกสกรมนำหนกหยานมสงกวากลมทไมไดรบรอยละ 5(7) การเสรมเชอ L. reuteri ในลกสกร 1-28 วนกอนหยานมและ 1-21 วนหลงหยานม พบวานำหนกลกสกรทอาย 28 วน และระหวางสปดาหท 3 หลงหยานมสงกวากลมควบคมทไมไดรบโปรไบโอตกและยงพบวาการให L. reuteri สามารถลด

จำนวนจชพบางตวทกอใหเกดโรคในระบบทางเดนอาหารดวย(8) นอกจากนการใชโปรไบโอตกซงม Lactobacillus spp. เปนสวนประกอบในอาหารสกรระยะอนบาล และระยะรน-ขน ทำใหสกรมอตราการเจรญเตบโตเฉลยตอวน (ADG)เพมขน และมประสทธภาพการใชอาหารดขน(9)

จำนวนลกสกรทแสดงอาการอจจจาระรวงในแตละกลมทดลองแสดงไวในตารางท 2 พบวาในชวงท 1 (วนท 1-5) ไมมลกสกรอจจาระรวงเลย


ในทกกลมและอบตการณของการเกดอจจาระรวงในลกสกรพบมากทสดในชวงอาย 11-15 วน ซงแตกตางจากชวงอนอยางมนยสำคญ (p<0.05)ชวงเวลาดงกลาวเปนระยะทภมคมกนทไดจากนมนำเหลองเรมลดลง และระบบภมคมกนโรคของตวลกสกรเองยงทำงานไดไมเตมท

และเมอเปรยบเทยบจำนวนลกสกรปวยในกลมควบคม และกลมทดลองทไดรบโยเกรตทง 4ชนดพบเปอรเซนตลกสกรปวยในกลมท 2 และ 5ตำกวากลมควบคมในชวงท 2, 3 และ 4 อยางมนยสำคญ (p<0.05) เปอรเซนตลกสกรปวยในกลมท 3 ตำกวากลมควบคมในชวงท 2 และ 4อยางมนยสำคญ (p<0.05) แตไมแตกตางกนในชวงท 3 สำหรบเปอรเซนตลกสกรปวยในกลมท4 ตำกวากลมควบคมในชวงท 4 อยางมนยสำคญ

(p<0.05) แตไมแตกตางกนในชวงท 2 และสงกวาในชวงท 3 อยางมนยสำคญ (p<0.05) นอกจากนผลการทดลองชใหเหนวาการใชโยเกรตทผลตในรปการคา และโยเกรตทผลตจากเชอจลนทรยบรสทธ ใหผลในการปองกนการเกดอจจาระรวงไดดกวาโยเกรตนมเปรยวพรอมดม และโยเกรตทผลตโดยใชโยเกรตทผลตในรปการคาเปนหวเชอทงนอาจเปนเพราะ ในโยเกรตนมเปรยวพรอมดมมจำนวนจลนทรยนอยกวาโยเกรตชนดอนในปรมาตรทเทากน สวนโยเกรตทผลตโดยใชโยเกรตทผลตทางการคาเปนหวเชออาจมคณภาพไมคงทขนอยกบคณภาพของโยเกรตทซอมาใช (ความเกา-ใหม และวธการเกบรกษา) อยางไรกตามเมอเปรยบเทยบระหวางกลมควบคมและกลมทใชโยเกรตทงหมดพบวากลมควบคมมเปอรเซนต


ลกสกรทมอาการ อจจาระรวงสงกวากลมทไดรบโยเกรตอยางมนยสำคญ (92.9 vs 61.3%; p<0.05) แมวาในชวงท 3 (วนท 10-15) เปอรเซนตการปวยจะไมแตกตางกนกตาม (ตารางท 3)

ผลของการใชโปรไบโอตกตอปญหาการเกดอจจาระรวงในสกรมผรายงานดงน การทดลองใหลกสกรกนเชอ L. acidophilus ตงแตแรกเกดจนถงอาย 2 เดอน สามารถลดจำนวนลกสกรทมปญหาอจจาระรวงไดถงรอยละ 80-90(10) นอกจากนการเสรม Lactobacillus spp. ตงแตสกรอาย 4 สปดาห เปนเวลานาน 34 วน สามารถลดจำนวน challenged Salmonella typhimu-rium ในอจจาระและตอมทอลซลได(3)

สรปผลการทดลองทงโยเกรตทผลตในรปการคา และโยเกรตท

ผลตโดยใชโยเกรตทผลตในรปการคาเปนหวเชอสามารถนำมาใชปองกนการเกดอจจาระรวงในลกสกรดดนมทพบเชอ E. coli ได โดยใหลกสกร

กนโยเกรตตงแตอาย 1-5 วน ในปรมาณ 5 มล./ตว/ครง วนละ 2 ครง พบวาอตราการแสดงอาการอจจาระรวงตำกวากลมทไมไดรบโยเกรตอยางมนยสำคญ (61.3 vs 92.9%, p<0.05)

กตตกรรมประกาศคณะผวจยขอขอบคณ สำนกงานพฒนาวทยา-

ศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) เครอขายภาคเหนอ ทสนบสนนทนวจยครงน รวมทงภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลย-เชยงใหม ทอนเคราะหสกรสำหรบการทดลอง

เอกสารอางอง1. Hogg A, Torres A. Enteric diseases (scours)

of swine. 1997. Available from:http://ianrpubs.unl.edu/animaldisease/g747.htm

2. กจจา อไรรงค. แนวทางการวนจฉย รกษา และการควบคมโรค. นครปฐม: ภาควชาศลยศาสตรคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตร-ศาสตร, 2530:239-50.

3. Baum CL, Harris DL. Effect of feeding Lacto-bacillus to pigs infected with Salmonella


typhimurium. no date. Available from : http:/www.ipic.iastate.edu/reports/00swinere-ports/asl-687 pdf (10 March 2004)

4. Letellier A, Messier S, Lessard L, Quessy A.Assessment of different treatments to reduceSalmonella in swine. In: Proceedings of the3rd International Symposium on the Epide-miology and Control of Salmonella in Pork.Washington, D.C. 1999:321-5.

5. ทศนย อภชาตสรางกร, Tri Indrarini Wirjantoro,สมาล วงศรกษ, ปยวรรณ ศภวทตพฒนา.การใชโยเกรตเพอรกษาโรคทองรวงทเกดจาก E.coli ในลกสกรดดนม. วารสารเกษตร 21:165-71.

6. Walstra P, Geurts TJ, Noomen A, Jellema A,van Bockel MAJS. Dairy Technology. New

York, Marcel Dekker, Inc., 1999:526-37.7. Premi L, Bottazzai V. Use of Lactobacilli in

control of intestinal disturbances of pigs. JDairy Sci Abstr 1975;37(266):2737.

8. Taylor L, Gill P, Bland V. Efficiency of Lacto-bacillus reuteri in pre and post weaning pig.2000. Available from: http://www.biogaia.sc/report 6.pdf. (6 March 2004)

9. Pollmann, DS. Probiotics in pig diets. In:Haresign w, Cole JA, editors. Recent Ad-vances in Animal Nutrition. London: Butter-worth, 1986:193-205.

10. Jensen H. Biological effect of feeding pigswith Lactobacillus acidophilus. J Dairy SciAbstr 1975;37(280):2906.

การใช้โยเกิร์ตเพื่อป้องกันอา ...118 ท...

Documents