วารสารศึกษาศาสตร์ · 2012-02-10 ·...

วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

Journal of Education Naresuan University ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2554

ผจดพมพ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

สานกงานกองบรรณาธการ สานกงานเลขานการ คณะศกษาศาสตร

ทปรกษาบรรณาธการ รองศาสตราจารย ดร. สมบต นพรก

รองศาสตราจารย ดร. ฉนทนา จนทรบรรจง

รองศาสตราจารย ดร. สาราญ มแจง

รองศาสตราจารย ดร. วทยา จนทรศลา

Honored Editorial Advisory Board Journal of Education, Naresuan

University

Prof. Jennifer C. Greene University of Illinois at Urbana

Champaign, USA

Prof. Peter W. Hewson University of Wisconsin Madison, USA

Prof. Hosung So California State University, USA

Prof. Dr. Myunghee Ju Kang Ewha Womans University, Korea

Dr. Ian M. Ling Victoria University, Australia

บรรณาธการ ดร. อมรรตน วฒนาธร

กองบรรณาธการ ศาสตราจารยกตตคณ ดร.นงลกษณ วรชชย

ศาสตราจารยพเศษ ดร.กาญจนา เงารงษ

ศาสตราจารย ดร.อจฉรา ชวพนธ

ศาสตราจารย ดร.ชยยงค พรหมวงศ

รองศาสตราจารย ดร.สาล ทองธว

รองศาสตราจารยเทยมจนทร พานชยผลนไชย

รองศาสตราจารย ดร.ประจกษ สายแสง

ผชวยศาสตราจารย ดร.อษา พดเกต

ผชวยศาสตราจารย ดร.รจโรจน แกวอไร

ดร.อนชา กอนพวง

บรรณาธการจดการ นางสาวองคณา แทนออมทอง

ผชวยบรรณาธการจดการ นางปราณ ศรวฒน

นางวนทนา มาเตยง

นางสาวธนยชนก ปานทะโชต

บรรณาธการฝายศลป นายสนาม เอกวลย

ผชวยบรรณาธการฝายศลป นายนพกร สทธาพนธ

นางสาวหนงฤทย แกวดวงเลก

กาหนดการเผยแพร 3 ฉบบ ตอป

การเผยแพร เผยแพรไปยงสานกหอสมด / หองสมดคณะตางๆ ในมหาวทยาลย

นเรศวร คณะศกษาศาสตร / ครศาสตร ของมหาวทยาลยอนๆ ทวประเทศ ผเขยน

บทความ และเกบรกษาไวเปนสาเนาเอกสาร

ขอมลการตดตอ กองบรรณาธการวารสารศกษาศาสตร คณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000

โทร. 0 5596 2423 โทรสาร 0 5596 2402

๏ บทความว จยทกเรอง จะได รบการตรวจความถกตองทางวชาการ โดย

ผทรงคณวฒทไดรบการแตงตงจากมหาวทยาลยนเรศวร

๏ ขอความและบทความในวารสารศกษาศาสตร เปนแนวคดของผเขยน มใชความ

คดเหนของคณะผจดทา และไมใชความรบผดชอบของคณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร

๏ กองบรรณาธการไมสงวนสทธในการคดลอก แตใหอางองแสดงทมา

บทบรรณาธการ EDITOR’S LETTER

สวสดคะ วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

ฉบบนเปนฉบบท 2 ของป 2554 สาหรบฉบบนทานผอานจะ

ไดรบสาระด ๆ จากรายงานพเศษเรอง “การศกษาภาคสนาม

และภมภาคศกษา ณ กรงโตเกยว ประเทศญปน” ของ คณะ

นสตปรญญาเอก รนปการศกษา 2552 หลกสตร กศ.ด.

(บรหารการศกษา) และ ปร.ด. (การศกษา) เพอศกษาดงานการ

บรหารและจดการศกษาของโรงเรยนสาธตประถมศกษาแหง

มหาวทยาลยสตรโชวะ (Showa Women‘s University) ซงตงอยท

เลขท 1-7 ถนนไทชโด เขตเซตะกะยะ กรงโตเกยว สาหรบ

Highlight ของวารสารฉบบนมการรวบรวมบทความวจยไวให

อานเชนเคย

หวงวาทานผอานจะไดรบสาระความร อยางเตมอม

ในวารสารศกษาศาสตรของเราเชนเคยนะคะ

อมรรตน วฒนาธร

บรรณาธการ

สารบญ

หนา

บทความวจย

๏ การวจยและพฒนาหลกสตรทองถนตามแนวเศรษฐกจพอเพยงดวย 1

การจดการความร : กรณศกษาการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวย

หอมทองหมท 3 บานวงวน ตาบลทาโพธ อาเภอเมองพษณโลก จงหวด

พษณโลก

THE DEVELOPMENT OF A LOCAL CURRICULUM ON SUFFICIENCY ECONOMY

THROUGH KNOWLEDGE MANAGEMENT: A CASE STUDY OF AN INCREASE IN

GOLDEN BANANA PRODUCTIVITY IN VILLAGE 3 OF BAN WANGWON VILLAGE,

TAMBON TAPO, MUANG DISTRICT OF PHITSANULOK PROVINCE

สาราญ มแจง และคณะ

๏ วทยาลยสงฆพทธชนราช : กาวยางแหงความคาดหวงและความเปนไป 15

BUDDHACHINNARAT SANGA COLLEGE : PACE OF EXPECTATION AND POSSIBILITY

รตนะ บวสนธ และคณะ

๏ แนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน 31

THE APPROACH OF THE SYNTHESIS OF NEEDS ASSESSMENT WORKS

สบน ยระรช

๏ การวจยเพอประเมนผลการดาเนนงานของศนยพฒนาการเรยน 55

การสอนภาษาองกฤษในประเทศไทย

A PERFORMANCE EVALUATION OF ENGLISH RESOURCE AND INSTRUCTION

CENTRES IN THAILAND

อารรกษ มแจง และคณะ

๏ ผลกระทบของนโยบายรฐบาลตอการปลกฝงจตสาธารณะและ 73

ความรบผดชอบตอสงคมของนกเรยนในระดบการศกษาภาคบงคบ

IMPACTS OF GOVERNMENT POLICIES ON THE CULTIVATION OF CIVIC-MINDEDNESS

AND SOCIAL RESPONSIBILITY IN COMPULSORY SCHOOL STUDENTS

ฉนทนา จนทรบรรจง และคณะ

สารบญ (ตอ)

หนา

๏ การวจยและพฒนาหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม 93

แนวคดกรอบอตลกษณเพอเสรมสรางความสามารถในการคดอยาง

มวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคมของนกศกษา

ปรญญาบณฑต

RESEARCH AND DEVELOPMENT OF A CONFLICT RESOLUTION COURSE

CURRICULUM BASED ON IDENTITY FRAME APPROACH TO ENHANCE CRITICAL

THINKING ABILITY IN SOCIAL CONFLICT RESOLUTION OF UNDERGRADUATE

STUDENTS

วเชยร ธารงโสตถสกล และคณะ

บทความเชงวชาการ

๏ การเรยนรดวยการสรางโลกเสมอนผสานโลกจรง 119

AUGMENTED REALITY TECHNOLOGY FOR LEARNING ววฒน มสวรรณ

๏ การฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาโดยใชกจกรรม 129

แบบพสอนนอง

PRACTICE OF EDUCATIONAL RESEARCH AND DEVELOPMENT ACQUISITION BY

STUDENTS TEACHING STUDENTS ACTIVITY

สภาณ เสงศร

บทความปรทศน

๏ ทนทางปญญากบการพฒนาเดกไทย 139

INTELLECTUAL CAPITAL FOR THAI STUDENTS DEVELOPMENT

มาราศร มโชค และอมรรตน วฒนาธร

สารบญ (ตอ)

หนา

บทพนจหนงสอ

๏ AN INTRODUCTION TO QUALITATIVE RESEARCH 149 วรนทร บญยง

รายงานพเศษ

๏ การศกษาภาคสนามและภมภาคศกษา ณ กรงโตเกยว ประเทศญปน 153

FIELD STUDIES AND REGIONAL STUDIES IN TOKYO, JAPAN

คณะนสตปรญญาเอก หลกสตร กศ.ด. (บรหารการศกษา)

และ ปร.ด. (การศกษา)

ภาคผนวก

๏ ใบบอกรบเปนสมาชก


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย : การวจยและพฒนาหลกสตรทองถนตามแนวการวจยและพฒนาหลกสตรทองถนตามแนว

เศรษฐกจพอเพยงดวยการเศรษฐกจพอเพยงดวยการจดการความร จดการความร :: กรณศกษาการเพมกรณศกษาการเพม

ปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทองหมท ปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทองหมท 33 บานวงวนบานวงวน

ตาบลทาโพตาบลทาโพธธ อาเภอเมองพษณโลกอาเภอเมองพษณโลก จงหวดพษณโลกจงหวดพษณโลก

สาราญ มแจง1 สรนภา กจเกอกล2 ชานาญ ปาณาวงษ3

สายทตย ยะฟ4 สพจน ดวงเนตร5 เสาวภา ปญจอรยะกล6

วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร บทความวจย

การวจยและพฒนาหลกสตรทองถนตามแนวเศรษฐกจพอเพยงดวยการจดการ

ความร : กรณศกษาการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทองหมท 3

บานวงวน ตาบลทาโพธ อาเภอเมองพษณโลก จงหวดพษณโลก

THE DEVELOPMENT OF A LOCAL CURRICULUM ON SUFFICIENCY ECONOMY

THROUGH KNOWLEDGE MANAGEMENT: A CASE STUDY OF AN INCREASE IN

GOLDEN BANANA PRODUCTIVITY IN VILLAGE 3 OF BAN WANGWON VILLAGE,

TAMBON TAPO, MUANG DISTRICT OF PHITSANULOK PROVINCE

บทคดยอ

การวจยและพฒนาหลกสตรทองถนตามแนวเศรษฐกจพอเพยงดวยการจดการความร :

กรณศกษาการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทองหมท 3 บานวงวน ตาบลทาโพธ อาเภอ

เมอง จงหวดพษณโลก มวตถประสงคเพอศกษาบรบทและองคความรของปราชญชาวบาน จดการ

ความรของภมปญญาทองถนในการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง ตามแนวทาง

เศรษฐกจพอเพยง และพฒนาหลกสตรทองถน เรอง การเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง

ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ดาเนนการวจยในลกษณะการวจยเชงคณภาพ (Qualitative

Research) ดวยการศกษาเอกสารควบคกบการวจยภาคสนาม

ผลการศกษาบรบท พบวา พนทสวนใหญเปนพนทราบลม ดนมลกษณะเปนดนตะกอนททบ

ถมมทงดนรวน ดนรวนเหนยวปนทรายแปงจนถงดนเหนยว เหมาะสาหรบการประกอบอาชพทา

การเกษตร ซงชาวบานวงวนมการปลกกลวยหอมทองสบทอดมาเปนเวลาชานาน และมปราชญ

1 รองศาสตราจารย ดร. ประจาสาขาวชาวจยและวดผลการศกษา ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 2 ดร. ประจาสาขาวชาหลกสตรและการสอน ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 3 อาจารยประจาสาขาวชาวจยและวดผลการศกษา ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 4, 5, 6 นสตระดบดษฎบณฑต สาขาวชาวจยและวดผลการศกษา ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร



เศรษฐกจพอเพยงดวยการจดการความร เศรษฐกจพอเพยงดวยการจดการความร :: กรณศกษาการเพมกรณศกษาการเพม





2

ชาวบานทมความรเรองการปลกกลวยหอมทองอยางแทจรง จานวน 13 คน มพนทปลกกลวยหอม

ทองเฉลย 1.79 ไร โดยมองคความรในการเพมปรมาณ ผลผลตการปลกกลวยหอมทอง อาทเชน การ

เตรยมหนอพนธเพอปลกใหตดยอดทเปนหนอจากตนแมในชวงทหนอมลกษณะหนอใบแคบหรอหนอ

ใบดาบ การเตรยมดนใหไถพรวนกลบดนลกประมาณ 30 เซนตเมตร แลวตากแดดทงไว 7–10 วน ใส

ปยคอกหรอปยหมกในอตรา 1–2 กโลกรมตอตารางเมตร แลวพรวนกลบ การวางแนวการปลกจะวาง

แนวเหนอ-ใต ใชระยะปลก 2.50 X 2.50 เมตร = 500 ตน/ไร การเตรยมหลมปลก ขดหลมใหมขนาด

ความลกXกวางXยาว ประมาณ 45 – 50 เซนตเมตร วธการปลกตงตนหนอพนธในหลมใหตรงและลก

30 เซนตเมตร โดยหนรอยแผลทเกดจากการแยกหนอออกจากตนแมไวในทศทางเดยวกนทกหลม

เพอสะดวกในการเกบเครอ การใชความรภมปญญาทองถนไดนามารวบรวมและจดทาเปนหนงสอ

เลมเลกเพอใหความรกบชาวบาน สาหรบการพฒนาหลกสตรทองถน พบวา องคประกอบของ

หลกสตรทองถน ประกอบดวย เหตผลและความจาเปน จดมงหมาย โครงสรางหลกสตร เนอหา

หนวยการเรยนร ผลการเรยนรทคาดหวง เวลาทใชในการจดกจกรรมแนวการจดการเรยนร สอและ

แหลงเรยนร และการวดและประเมนผล เอกสารประกอบหลกสตร ไดแก แผนการจดการเรยนร

จานวน 11 แผน 16 ชวโมง การประเมนความเหมาะสมของหลกสตรทองถนในภาพรวมมความ

เหมาะสมในระดบมาก จากการสมภาษณครผสอนหลงการทดลองใชหลกสตรทองถน พบวา ครทก

คนเหนวาหลกสตรทองถนมความเหมาะสมเปนอยางมาก และนกเรยนทเรยนดวยหลกสตรทองถน

โดยรวมมความพงพอใจอยในระดบมาก

คาหลก : หลกสตรทองถน, เศรษฐกจพอเพยง, การจดการความร, การเพมปรมาณผลผลต, กลวย

หอมทอง

Abstract

The development of a local curriculum on sufficiency economy through knowledge

management: A case study of an increase in golden banana productivity in village 3 of Ban

Wagwon, Tambon Tapo, Muang District of Phitanulok Province aimed at studying the planting

context, the knowledge body of knowledgeable villagers,the knowledge management of local

wisdom in increasing golden banana productivity based on sufficiency economy, and developing








3

a local curriculum on an increase of golden banana productivity based on sufficiency economy.

The research employed qualitative methods including document analysis and field study. The

research results revealed that the bananas in this area are mostly grown on low land with

different types of soil : silt, loam, silty clay loam and clay. The bananas planting in Ban Wangwon

village has been passed down for ages. Thirteen villagers are found to possess the knowledge of

growing golden bananas and each utilizes the average land of 1.79 rai for the planting. The

knowledge to increase golden banana productivity could be detailed as follows : In selecting the

planting materials, suckers are cut from the banana plant. These suckers should have small,

sword-like leaves. In preparing the planting site, the land is ploughed at the depth of 30 cm and

left for about 7-10 days. Compost or well composted manure are added to the soil at the

proportion of 1-2 kg per square meters before it is raked and filled. The planting is done in the

2.50m X 2.50m plot of land, resulting in 500 banana trees per rai. The holes of 45-50 cm

wide, 45-50 long, and 45-50 deep are dug in line. In planting the banana tree, the sucker is

put into the hole of 30cm deep, with the cut surface turning to the same direction for the ease

of harvesting. This local wisdom is written into a booklet and distributed to other villagers for

knowledge sharing. The developed local curriculum contains rationales, objectives, curriculum

structure, learning units, expected outcomes, time for conducting activities, instructional methods,

materials and learning sources, measurement and evaluation. The supplementary curriculum

materials are 11 lesson plans for 16 hours of teaching. The developed curriculum was rated for

its appropriateness by the experts, and it was found to be appropriate at a high level. After the

implementation, the data from the interview with the teachers who used the curriculum revealed

that the curriculum was highly appropriate, and the students were highly satisfied with the

curriculum.

Key word : Local Curriculum, Sufficient Economy, Knowledge Management, Increase in

Productivity, Golden Banana








4

ความเปนมา/ปญหาในการวจย

ปจจบนการปลกกลวยหอมทอง สามารถปลกไดบางพนทของประเทศเทานน เพราะกลวย

หอมทอง จะชอบอากาศรอนชน แตไมชอบดนนาทวมขง ชอบบรเวณทมสภาพดนฟาอากาศคงท ดนท

จะปลกกลวยหอมทองเปนดนรวน มอนทรยวตถสง จงหวดพษณโลก ถอเปนจงหวดทมพนทเหมาะแก

การปลกกลวยหอมทอง โดยพนททมการปลกกลวยหอมทองทมชอเสยง คอ หมท 3 บานวงวน ตาบล

ทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก มการรวมกลมผปลกกลวยหอมทองขน เพอสงขายออกสตลาด

ตางประเทศและภายในประเทศ ผปลกไดนาเอาแนวทางเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการปลก เพอเปน

การเพมปรมาณผลผลตกลวยหอมทอง ฉะนนการพฒนาทถกตองควรมาจากคนในทองถน โดยเนน

การนาภมปญญาทองถนและองคความรเดมทมอย มาใชในการพฒนา ถาสามารถนาเอาองคความร

ทมอยแลวมาเปนฐานรากในการปรบปรงขนใช ซงความรเหลานไดมาจากคนในทองถนทสงสมมานาน

และผานการพสจนแลววาเหมาะสมกบสภาพธรรมชาตและสงคมทองถน เปนความรทครอบครวและ

ชมชนมระบบในการถายทอดเรยนร เพอคงไวซงความยงยนในชมชน

ดงนนเพอเปนการสบสานและเกบรกษาภมปญญาเกยวกบการปลกกลวยหอมทอง และ

จดการความรเกยวกบการปลกกลวยหอมทอง คณะผวจยจงสนใจทจะทาการวจยและพฒนา

หลกสตรทองถนตามแนวเศรษฐกจพอเพยงดวยการจดการความร : กรณศกษาการเพมปรมาณ

ผลผลตการปลกกลวยหอมทอง หมท 3 บานวงวน ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก

เพอใหเกดการพฒนาและพงพาตนเองอยางยงยนตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ตลอดจนเพอเปน

การจดการความร ภมปญญาทองถน และพฒนาหลกสตรทองถนอนจะเกดประโยชนตอชนรนหลง

สบไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาบรบทและองคความรของปราชญชาวบาน ในการเพมปรมาณผลผลตการปลก

กลวยหอมทอง

2. เพอจดการความรของภมปญญาทองถน ในการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอม

ทอง ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง








5

3. เพอพฒนาหลกสตรทองถน เรอง การเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง ตาม

แนวทางเศรษฐกจพอเพยง

วธดาเนนการวจย

การวจยนใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยประยกตใชขนตอนการ

ดาเนนงานของสภางค จนทวานช (2533, หนา 25) และรตนะ บวสนธ (2551, หนา 27) โดยกาหนด

วธดาเนนการวจย เปน 8 ขนตอน คอ

1. การเลอกสนามวจยทใชในการศกษา พจารณาเลอกพนททใชในการจดการความรของภม

ปญญาทองถน ในการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ใช

ชมชนหมท 3 บานวงวน ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ซงเปนชมชนททมปรากฏการณ

ตรงกบสงทตองการศกษา มความสะดวกในดานการคมนาคมตดตอสอสาร เปนสนามวจยทสามารถ

ทาการวจยไดเสรจตามเวลา และสามารถเขาไปศกษาไดเปนระยะ สวนการพฒนาหลกสตร ใช

โรงเรยนชมชน 1 วดสะกดนามน ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ซงเปนโรงเรยนในระดบ

การศกษาขนพนฐาน ทอยในชมชนบานวงวน หมท 3 ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก

2. การเตรยมตวเขาสนามวจย ไดศกษาเอกสารสงพมพ บทความ และวารสารเกยวกบ การ

ปลกกลวยหอมทอง พรอมกบเตรยมอปกรณทจาเปนในการปฏบตงานภาคสนาม ไดแก สมดบนทก

การสงเกต กลองถายรป เทปบนทกเสยงขนาดเลก วดโอ แลวตดตอกลมผปลกกลวยหอมทอง หมท

3 บานวงวน ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก เพอขอความอนเคราะหในการเขาสนามวจย

และเกบรวบรวมขอมล

3. การเขาสนามวจย เขาพบกลมปลกกลวยหอมทอง โดยเปดเผยสถานภาพและบทบาท ท

แทจรง (Overt Role) เพอชแจงวตถประสงคและเปาหมายของการเขาไปดาเนนการวจย

4. การดาเนนการเกบรวบรวมขอมล ศกษาสภาพบรบทชมชน โดยการสงเกต สมภาษณ

จากคนในชมชน ศกษาการจดการความร เรอง การเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง ตาม

แนวเศรษฐกจพอเพยง ตามกระบวนการ ดงน การกาหนดหวขอความร การคนหาความร การ

สงเคราะหความร การจดเกบความร การแลกเปลยนเรยนรสการกระจายความรและการแบงปน








6

และการใชความร สวนการพฒนาหลกสตรทองถน ใชการประเมนหลกสตรจากผเชยวชาญ และ

สอบถามความคดเหนจากครผสอนและนกเรยน

5. การกาหนดแหลงขอมลทเปนเอกสารสงพมพจากหนงสอ/เอกสาร เวบไซต แหลงขอมลท

เปนบคคลจากกลมปลกกลวยหอมทองหมท 3 บานวงวน ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก

และบคคลทเกยวของ ผเชยวชาญในการประเมนหลกสตรทองถน จานวน 5 คน โดยมคณสมบตเปน

อาจารยผสอนดานหลกสตรและการสอนในระดบอดมศกษา ครทสอนตามหลกสตรทองถน โรงเรยน

ชมชน 1 วดสะกดนามน ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก จานวน 5 คน และนกเรยนท

ไดรบการจดการเรยนรตามหลกสตรทองถน ชวงชนท 2 และ 3 โรงเรยนชมชน 1 วดสะกดนามน

ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก จานวน 166 คน

6. เครองมอและวธการเกบรวบรวมขอมล ไดแก กลองถายรป เทปบนทกเสยงขนาดเลก

แบบสมภาษณปราชญทองถน แบบประเมนหลกสตรทองถน แบบสมภาษณความคดเหนของ

ครผสอน ตอการจดการเรยนรตามหลกสตรทองถน และแบบสอบถามความพงพอใจของนกเรยนตอ

การเรยนตามหลกสตรทองถน

7. การวเคราะหขอมล การวเคราะหเชงปรมาณ ใชสถตรอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน การวเคราะหเชงคณภาพ ใชวธการพรรณนา วเคราะหเนอหา และการสรปอปนย

8. การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล นาเสนอตามลาดบประเดนทศกษา โดยเสนอผลการ

เกบรวบรวมขอมล สรปพรรณนาประกอบภาพ และยกคาพดขอความของบคคลสาคญประกอบ การ

บรรยาย

ผลการวจย/ขอคนพบ

1. ผลการศกษาบรบทชมชน บานวงวน หมท 3 ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก

พบวา ลกษณะภมประเทศเปนพนทราบลม เกดจากการตกตะกอนหรอการทบถมของตะกอนจาก

แมนานาน มคนดนธรรมชาตบรเวณสองฟากลานานาน ถดจากคนดนธรรมชาตบรเวณชายฝงแมนา

ออกไปจะเปนทราบนาทวม ดนมลกษณะเปนดนตะกอนททบถมมทงดนรวน ดนรวนปนทรายแปง ดน

รวนเหนยวปนทรายแปง จนถงดนเหนยว เหมาะสาหรบการประกอบอาชพทาการเกษตร เนองจากม

อนทรยวตถตาง ๆ ทแมนาพดพามาทบถมกน และมนาใตดนทอดมสมบรณ มพนททาการเกษตร








7

จานวน 717 ไร 3 งาน โดยทาสวนผลไม จานวน 84 ไร 3 งาน 29 ครวเรอน โดยองคความรในการ

เพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทองของภมปญญาทองถน ไดแก การเตรยมหนอพนธเพอ

ปลก ใหตดยอดตนกลวยหอมทองทเปนหนอจากตนแมใหสงจากระดบพนดนประมาณ 1 เมตร หรอ

ในชวงทหนอมลกษณะหนอใบแคบหรอหนอใบดาบ การเตรยมดนใหทาการไถพรวนกลบดนลก

ประมาณ 30 เซนตเมตร พลกกลบดนบนลงลางแลวตากแดดทงไว 7–10 วน ใสปยคอกหรอปยหมก

ในอตรา 1–2 กโลกรมตอตารางเมตร แลวพรวนกลบ วางแนวเปนแนวเหนอ-ใต ระยะการปลกใช

ระยะ 2.50 X 2.50 เมตร = 500 ตน/ไร การเตรยมหลมปลกใชขนาดลก 45 – 50 เซนตเมตร กวาง

45 – 50 เซนตเมตร และยาว 45 – 50 เซนตเมตร วธการปลก ตงตนพนธในหลมใหตรง กลบดนผสม

โดยรอบใหแนน โดยใหหนอพนธลก 30 เซนตเมตร หนรอยแผลทเกดจากการแยกหนอออกจากตน

แมไวในทศทางเดยวกนทกหลม ซงกลวยจะแทงปลออกมาในทศทางตรงกนขามกบเหงาของหนอ

กลวยทไมไดเกดแผล เวลาปลกจงหนทศทางทเครอจะออกจากลาตนหลบทศทางของแสง และการให

กลวยหนไปในทศเดยวกนเพอความสะดวกในการเกบเครอและการดแลรกษา การใหปยจะใหปย

อนทรยประเภทปยหมกหรอปยคอก อตราการใสปย 3 – 5 กโลกรมตอตนตอครง โดยใสปยหลงปลก

1 สปดาห และครงท 2 ใสปยหลงจากครงท 1 ประมาณ 6 เดอน หรอขณะทตนกลวยใกลจะออกปล

การกาจดวชพชใชวธถากถางหรอปลกพชคลมดน หลงจากปลกประมาณ 1 เดอน ใชจอบพนโคน

ปองกนการโคนลมของกลวย และทาใหหนอใหมแขงแรง หลงจากปลกกลวยไปแลวประมาณ 5 – 6

เดอน ใหบงคบการเกดหนอตามประมาณ 2 หนอ ดวยการปาดหนอ โดยใหหนอท 1 และหนอท 2

อายหางกนประมาณ 4 เดอน ตดแตงใบใหเหลออยตนละ 6 – 8 ใบ ทาการคายนทนทหลงตดปล ทา

การตดปลออกหลงจากปลบานตอไปจากหวตนเตา อก 2 ชน การปองกนโรคและแมลงโดยตด

ทาลายตนทเปนโรคดวยการเผาทง เกบเกยวผลผลต หลงจากตดปล ประมาณ 90 วน โดยเกบเกยว

ในตอนเชา วธการชาแหละกลวยออกเปนหว ๆ โดยใหปลายผลของกลวยชลงดน และทาการปาดโดย

หนปลายมดเขาหาตว และหมนเครอกลวยไปเรอย ๆ จากนนเอาหวกลวยแชนาในอางทนท

2. การจดการความรของภมปญญาทองถน ในการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอม

ทอง พบวา กาหนดหวขอความรจากกลมเกษตรกรผปลกกลวยหอมทองทมความสนใจ และให

ความสาคญกบการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง และการนาแนวเศรษฐกจพอเพยงมา

ประยกตใช เพอเปนประโยชนตอคนสวนใหญและเยาวชนรนหลง ซงเปนความหวงของคนในชมชนท








8

ตองการจะใหการปลกกลวยหอมทองเปนอาชพของคนในชมชน เยาวชนไดเรยนร ฝกหด และม

ความสามารถในการปลกกลวยหอมทองเพอใหไดผลผลตเพมมากขน การคนหาความรไดจาก

เกษตรกรทปลกกลวยหอมทอง หรอเรยกวาปราชญชาวบานทมความรก ใฝร ใฝเรยน ตงใจคนควาหา

ความร และมความอดทนทจะฝกตนเองเพอใหไดมาซงความร เปนปราชญชาวบานตวอยางทได

เรยนรจากการปฏบต มประสบการณจรง และทาการปลกกลวยหอมทองมาเปนระยะเวลานาน

สงเคราะหความรจากการปฏบตจรงและจากการบอกเลาใหฟงของพอแม จดเกบความรในรป

เอกสารสงพมพ แลกเปลยนเรยนร กระจายความร และแบงปนความรโดยการรวมกลมคนทมอาชพ

เดยวกนเพอแลกเปลยนเรยนรกน และใชตวแทนกลมทมความสามารถเปนวทยากรในการใหความร

แกเกษตรกรทวไป องคความร เรอง การเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทองตามแนว

เศรษฐกจพอเพยง ไดรวบรวมและจดทาเปนหนงสอเรยนเลมเลก ประกอบดวย การเตรยมพนธหรอ

วธการคดเลอกเพอใหไดหนอพนธทด การเตรยมดนใหเหมาะสมกบการปลกกลวยหอมทอง การ

เลอกใชเครองมอวสด อปกรณใหเหมาะสมวธการปลกทถกตอง วธการใหนาใหปยทถกวธ การดแล

รกษาอยางถกวธ และการปองกนและกาจดโรค

3. การพฒนาหลกสตรทองถน เรอง การเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง กลม

สาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย พบวา องคประกอบของหลกสตรทองถน ประกอบดวย

เหตผลและ ความจาเปน จดมงหมาย โครงสรางหลกสตร เนอหา หนวยการเรยนร ผลการเรยนรท

คาดหวง เวลาทใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอน แนวการจดการเรยนร สอและแหลงเรยนร

และการวดและประเมนผล เอกสารประกอบหลกสตร ไดแก แผนการจดการเรยนร เรอง การเพม

ปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย จานวน 11

แผน 16 ชวโมง ผลการประเมนความเหมาะสมของหลกสตรทองถน จากผเชยวชาญ 5 คน โดยรวมม

ความเหมาะสมในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานจดมงหมายของหลกสตร ดาน

มาตรฐานการเรยนร ดานโครงสรางของหลกสตร ดานเวลาเรยน และดานสอและแหลงการเรยนร ม

ความเหมาะสมในระดบมากทสด สวนดานอน ๆ มความเหมาะสมในระดบมาก จากการสมภาษณ

ความคดเหนของครผสอนหลงการทดลองใชหลกสตรทองถน พบวา ครทกคนเหนวาหลกสตรทองถน

มความเหมาะสมเปนอยางมาก จดมงหมายของหลกสตรมความชดเจน สามารถนาไปปฏบตไดจรง

และใชความรจากภมปญญาทองถนมากาหนดจดมงหมายของหลกสตร เนอหาตามหลกสตร








9

สอดคลองกบสภาพทองถน และมความเปนไปไดสง ทหลกสตรจะบรรลจดมงหมาย เนองจากเนอหา

ครอบคลมตงแตการวางแผนการปลก การดาเนนการปลก และการจดการผลต กระบวนการจดการ

เรยนรตามแผนการจดการเรยนรเปนไปตามลาดบขน เวลาทใชเหมาะสมทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต

กจกรรมเหมาะสมกบวยและความสนใจของนกเรยน สอมความเหมาะสมกบเนอหาในหลกสตร

เหมาะสมกบวย ทาใหนกเรยนมความสนใจ และสอมความเหมาะสมกบสภาพของชมชน บรเวณและ

สถานทในการปฏบตงานมความเหมาะสม และสภาพของชมชนเออ ตอการใชหลกสตรทองถน การ

วดและประเมนตามหลกสตรทองถนมความสอดคลองกบจดมงหมายของหลกสตร เนนกระบวนการ

และวดผลจากผลการปฏบตงาน มากกวา การทดสอบนกเรยนทเรยนดวยหลกสตรทองถน โดยรวมม

ความพงพอใจอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดานมความพงพอใจในระดบมากในทกดาน

อภปรายผล

จากผลการวจย มประเดนทคนพบทสามารถนามาอภปรายผล ดงน

1. การจดการความรของภมปญญาทองถน ในการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอม

ทอง มการกาหนดหวขอความรจากกลมเกษตรกรผปลกกลวยหอมทองทมความสนใจและให

ความสาคญกบการเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง คนหาความรจากเกษตรกรทปลก

กลวยหอมทอง เปนปราชญชาวบานตวอยางทไดเรยนรจากการปฏบตมประสบการณจรง และทาการ

ปลกกลวยหอมทองมาเปนระยะเวลานาน สงเคราะหความรจากการปฏบตจรงและการบอกเลาใหฟง

ของพอแม จดเกบความรในรปเอกสารสงพมพ แลกเปลยนเรยนร กระจายความร และแบงปนความร

โดยการรวมกลมคนทมอาชพเดยวกนเพอแลกเปลยนเรยนรกน องคความร เรอง การปลกกลวยหอม

ทอง ไดรวบรวมและจดทาเปนหนงสอเรยนเลมเลก ประกอบดวย การเตรยมพนธหรอวธการคดเลอก

เพอใหไดหนอพนธทด การเตรยมดนใหเหมาะสมกบการปลกกลวยหอมทอง การเลอกใชเครองมอ

วสด อปกรณใหเหมาะสมวธการปลกทถกตอง วธการใหนาใหปยทถกวธ การดแลรกษาอยางถกวธ

และการปองกนและกาจดโรค ซงสอดคลองกบผลการวจยของ ประพนธ เกยรตเผา (2552, หนา

173) ทพฒนารปแบบการจดการความรเกยวกบภมปญญาทองถนของสถานศกษาขนพนฐาน พบวา

กระบวนการจดการความรประกอบดวย 8 กจกรรม ไดแก การกาหนดหวขอความร การคนหา

ความร การวางแผนพฒนาความร การสกดความร การจดเกบความร การใชความร และการวด








10

ความร เงอนไขความสาเรจ ไดแก การนา ผปฏบตทเปนเลศ ประสบความสาเรจจนเปนทยอมรบของ

บคคลทวไปมาเปนแบบในการศกษาและคนหาปจจยทเปนตวชวดความสาเรจ และการศกษาคนควา

ของ พทกษ พทธกจ และคณะ (2549, หนา 80 – 86) ทศกษาการจดการความร ภมปญญาดานการ

เพาะปลกลางสาด ตาบลนานกกก อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ พบวา การจดการความรภม

ปญญาตงแตอดตจนถงปจจบนไมมการจดเกบขอมลความรโดยคนในพนทเองเลย สวนใหญมกจะ

เปนบคคลภายนอกทเขาไปแสวงหาความร แลวจดเกบโดยการจดบนทกไว รปแบบการจดการความร

สวนใหญจะเปนเรองของการบอกเลาของอดตครโรงเรยนนานกกก และเกษตรกรผนาในตาบลนาน

กกกเลาเปนตานาน เรองเลาขาน การสงเกต แตปจจบนไดมสถานการศกษาเขามาทาวจย แลวทา

เปนเอกสาร สวนใหญจะเปนเรองของวธการเพาะปลกหรอการจดทาสวนผลไม และเรองของการแปร

รปผลผลตเปนสวนใหญ การประยกตใชความรและภมปญญาระหวางเกาและใหม มตงแตวธการ

เพาะปลก จนถงการจดการเกบเกยว การดแลรกษา และการตลาด ลกษณะการสบทอดองคความรม

แนวโนมนอยลง เนองจากผททาการเกษตรสวนลางสาดในปจจบนเปนผสงอาย ดงนน สงททาไดคอ

การจดเกบความรในรปแบบอน เพอองคความรจะไดไมหายไป ทงนอาจเนองมาจาก ชมชนบานวงวน

มผนาหมบานทใหความสนใจกบการปลกกลวยหอมทอง และการนาหลกเศรษฐกจพอเพยงมาใชใน

ชมชน ทาใหการจดการความรประสบผลสาเรจ ซงสอดคลองกบ วจารณ พานช (2550, หนา 18) ท

ไดใหความเหนวา การจดการความรเปนเครองมอเพอบรรลเปาหมายอยางนอย 4 ประการ ไปพรอม

ๆ กน ไดแก บรรลเปาหมายของงาน บรรลเปาหมายของคน บรรลเปาหมายการพฒนาองคกรไปเปน

องคกรแหงการเรยนร และบรรลความเปนชมชน

2. การพฒนาหลกสตรทองถน เรอง การเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง กลม

สาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ทพบวา โดยรวมหลกสตรทองถนมความเหมาะสมใน

ระดบมาก ครทนาหลกสตรไปใชเหนวาหลกสตรทองถนมความเหมาะสมเปนอยางมาก จดมงหมาย

ของหลกสตรมความชดเจน สามารถนาไปปฏบตไดจรง และใชความรจากภมปญญาทองถนมา

กาหนดจดมงหมายของหลกสตร เนอหาตามหลกสตรสอดคลองกบสภาพทองถน แผนการจดการ

เรยนรเปนไปตามลาดบขน เวลาทใชเหมาะสมทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต กจกรรมเหมาะสมกบวย

และความสนใจของนกเรยน สอมความเหมาะสมกบเนอหาในหลกสตรเหมาะสมกบวย สถานทในการ

ปฏบตงานมความเหมาะสม และสภาพของชมชนเออตอการใชหลกสตรทองถน การวดและประเมน








11

ตามหลกสตรทองถนมความสอดคลองกบจดมงหมายของหลกสตร เนนกระบวนการ และวดผลจาก

ผลการปฏบตงานมากกวาการทดสอบ และนกเรยนทเรยนดวยหลกสตรทองถน โดยรวมมความพง

พอใจอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดานมความพงพอใจในระดบมากในทกดาน ซงสอดคลอง

กบผลการศกษาของ รฐศาสตร สขสวสด (2550, บทคดยอ) ทพฒนาหลกสตรทองถนเพอถายทอด

ภมปญญาชาวบาน เรอง ประเพณลากพระ ชนประถมศกษาปท 3 โรงเรยนบานบางดาน สงกด

สานกงานเขตพนทการศกษาสงขลา เขต 1 พบวา หลกสตรมองคประกอบเหมาะสมและสอดคลอง

ทกประเดนทจะนาไปใชในการจดการเรยนร คร ผบรหารสถานศกษา ปราชญชาวบานและนกเรยน ม

ความคดเหนตอหลกสตรทองถนอยในระดบมากและมากทสด งานศกษาคนควาของ เฉลมรตน เชาว

โชต และคณะ (2551, บทคดยอ) ทพฒนาหลกสตรทองถน เรอง การออกแบบผลตภณฑจากผาใย

กลวย กลมสาระการเรยนรการงานอาชพ และเทคโนโลย สาหรบนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 3

พบวา หลกสตรมความเหมาะสมอยในระดบมาก การประเมนความพงพอใจของนกเรยนทเรยนโดย

ใชหลกสตรทองถน พบวา โดยภาพรวมมความพงพอใจอยในระดบมาก ทงนอาจเนองมาจาก

หลกสตรทองถน เรอง การเพมปรมาณผลผลตกลวยหอมทอง กลมสาระการเรยนรการงานอาชพ

และเทคโนโลย ทพฒนาขนไดผานกระบวนการและขนตอนในการจดทาอยางเปนระบบ จงทาให

หลกสตรทจดขนมประเดนตาง ๆ ทสาคญครบตามหลกการพฒนาหลกสตร และไดนาหลกสตรกลม

สาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ชวงชนท 2 และ 3 มาปรบ เพม ขยาย และสราง

หลกสตรยอยในระดบทองถน ซงหลกสตรทองถนทไดมความสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พทธศกราช 2542 ทเปดโอกาสใหสถานศกษานาเอาภมปญญาทองถนมามสวนรวมในการ

จดกจกรรมทางการศกษา

3. การประเมนความพงพอใจของนกเรยนตอการจดการเรยนรดวยหลกสตรทองถน เรอง

การเพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย

พบวา โดยรวม นกเรยนมความพงพอใจอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา มความพง

พอใจในระดบมาก ในทกดาน และเมอพจารณาเปนรายขอ พบวา มความพงพอใจอยในระดบมาก

ทสด มาก และปานกลาง ทงนอาจเนองมาจาก การปลกกลวยหอมทองเปนเรองทใกลตวนกเรยน

เหมาะสมกบสภาพทองถน นกเรยน สามารถนาไปใชในชวตประจาวนได และกจกรรมการเรยนรยง

ชวยใหนกเรยน มสวนรวมในการสรางความร สนกกบการเรยน มสวนรวมในการชนชมภมปญญา








12

ทองถนในชมชนของตนเอง สาหรบความพงพอใจตอสอการเรยนรทมคณภาพและเพยงพอ นกเรยนม

ความพงพอใจอยในระดบนอย ทงนอาจเนองมาจาก สอการเรยนรตามหลกสตรทองถน เรอง การ

เพมปรมาณผลผลตการปลกกลวยหอมทอง ทเปนของจรง เชน วสด เครองมอและอปกรณการปลก

กลวยหอมทอง มจานวนจากด ไมเพยงพอตอจานวนนกเรยน ซงในการจดกจกรรมการเรยนรตาม

แผนการจดการเรยนรท 4 – 6 ทมการปฏบตจรงในแปลงเกษตรของโรงเรยน นกเรยนชวงชนท 3 ทก

คนตองมาปฏบตงานไปพรอม ๆ กน ทาใหเครองมอและอปกรณตาง ๆ เชน จอบ เสยม มด ฯลฯ ท

โรงเรยนมอยไมเพยงพอกบจานวนนกเรยน จงทาใหนกเรยนมความพงพอใจในระดบนอย ซง

สอดคลองกบคาใหสมภาษณของครผสอนถงปญหาในการนาหลกสตรทองถนไปใชทวา “...เมอถง

ชวงการลงมอปฏบตงาน อปกรณไมพอ นกเรยนเลนหยอกลอกน ครดแลไมทวถง...”

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะในการนาไปใช

1.1 สาหรบชมชน

1.1.1 ควรมการสบทอดภมปญญาทองถน เรองการปลกกลวยหอมทองไวใหกบรนลก

รนหลาน เพอไมใหเกดการสญหายไปพรอมกบผทมความรท เ รมมอายมากขน และควรมการ

แลกเปลยนเรยนรระหวางเกษตรกร หนวยงานราชการทมหนาทในการสงเสรมสถาบนการศกษา

องคกรของเกษตรกร สหกรณ และผนาชมชนตาง ๆ เพอหาชองทางในการหาตลาดจาหนายกลวย

หอมทอง ใหมการแพรขยายมากขน

1.1.2 ภมปญญาทองถนหรอปราชญชาวบานทถายทอดความร ควรเปนผทมความร

ความเขาใจ มประสบการณเกยวกบการปลกกลวยหอมทองในชมชนของตน และควรเปนผทมเทคนค

ทหลากหลายในการจดการความร

1.2 สาหรบสถานศกษา

1.2.1 ผบรหารสถานศกษาและครผสอนควรใหความสาคญกบองคความรทเปน

เอกลกษณในทองถน โดยการประสานงานกบชมชนในการเชญวทยากร ปราชญชาวบาน และ

ประชาชน ไดเขามามสวนรวมในกระบวนการถายทอดความรใหกบผเรยน ตงแตขนตอนการจดทา








13

หลกสตรจนถงการวดและประเมนผล รวมถงการสนบสนนการจดสรรงบประมาณตามความ

เหมาะสม

1.2.2 ในการจดกจกรรมการเรยนร ครผสอนควรจดเตรยมสอ อปกรณใหมคณภาพ

และเพยงพอกบจานวนนกเรยน โดยเฉพาะสอทเปนของจรง เพอใหการปฏบตงานมประสทธภาพ

สงสด ทงนสถานศกษาควรจดงบประมาณสนบสนนสอ อปกรณอยางเพยงพอ

2. ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป

2.1 ในการถายทอดภมปญญาทองถน ควรเพมชองทางในการถายทอดท

หลากหลายและเขาถงไดทกระดบ

2.2 ควรมการทาวจยตอยอดในเชงของการจดการผลผลตเพอเพมมลคาทเกดขน

จากการปลกกลวยหอมทอง

2.3 ควรมการศกษาภมปญญาทองถนในเรองอน ๆ และจดเกบเปนองคความรเพอ

ถายทอดสคนรนหลงในลาดบตอไป








14

บรรณานกรม

เฉลมรตน เชาวโชต. (2551). การพฒนาหลกสตรทองถน เรอง การออกแบบผลตภณฑจากผา

ใยกลวย กลมการงานและพนฐานอาชพและเทคโนโลย สาหรบนกเรยนชน

มธยมศกษาปท 3. สารนพนธ กศ.ม. สาขาหลกสตรและการสอน. พษณโลก :

มหาวทยาลยนเรศวร

ประพนธ เกยรตเผา. (2552). การพฒนารปแบบการจดการความรเกยวกบภมปญญาทองถน

ของสถานศกษาขนพนฐาน. ปรญญาศลปศาสตรดษฎบณฑต สาขาพฒนาสงคม.

พษณโลก : มหาวทยาลยนเรศวร.

พทกษ พทธกจ และคณะ. (2549). การศกษาการจดการความรภมปญญาดานการเพาะปลก

ลางสาด ตาบลนานกกก อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ. ปรญญาศลปศาสตรมหา

บณฑต สาขาวชาสงคม. พษณโลก : มหาวทยาลยนเรศวร.

รฐศาสตร สขสวสด. (2550). การพฒนาหลกสตรทองถนเพอถายทอดภมปญญาชาวบาน

เรอง ประเพณลากพระ ชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนบานบางดาน สงกดสานกงาน

เขตพนทการศกษาสงขลา เขต 1. ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาหลกสตรและการ

สอน. สงขลา : มหาวทยาลยทกษณ.

รตนะ บวสนธ. (2551). วจยเชงคณภาพทางการศกษา. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : คาสมย.

วจารณ พานช. (2548). การจดการความรฉบบนกปฏบต. กรงเทพฯ : สขภาพใจ.

สภางค จนทวานช. (2533). วธการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย : วทยาลยสงฆพทธชนราช วทยาลยสงฆพทธชนราช :: กาวยางแหกาวยางแหงง

ความคาดหวงและความเปนไปความคาดหวงและความเปนไป

รตนะ บวสนธ1 สรศกด อาจวชย2 นพรตน พมไม3

แล ขาสข4 สวรรณ ปนออน5 ทองเหลอ แยมศร6


วทยาลยสงฆพทธชนราช : กาวยางแหงความคาดหวงและความเปนไป

BUDDHACHINNARAT SANGA COLLEGE : PACE OF EXPECTATION

AND POSSIBILITY

บทคดยอ

การวจยเรอง วทยาลยสงฆพทธชนราช : กาวยางแหงความคาดหวงและความเปนไป ม

วตถประสงคเพอ 1) เพอศกษาววฒนาการของวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถงปจจบนและใน

อนาคต 2) เพอศกษาบทบาทของวทยาลยสงฆพทธชนราชทมตอชมชน สงคม จากอดตถงปจจบน

และในอนาคต 3) เพอศกษาความคาดหวงของชมชน สงคม โดยรอบทมตอวทยาลยสงฆพทธชนราช

จากอดตถงปจจบนและในอนาคต และ 4) เพอศกษาความคาดหวงการดาเนนกจการวทยาลยสงฆ

พทธชนราชจากอดตถงปจจบนและในอนาคตทมตอชมชน โดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research Methodology) มกลมผใหขอมลเปนผบรหาร อาจารย เจาหนาท และชมชน

และศษยเกา จานวน 16 คน โดยศกษาใน 2 สมย ไดแก 1) สมยหองเรยนคณะพทธศาสตรมหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย และ 2) สมยวทยาลยสงฆพทธชนราชมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เครองมอใน

การเกบรวบรวมขอมล ไดแก ผวจยซงเปนผศกษาปรากฏการณในภาคสนามและใชเทคนคการ

สมภาษณและสนทนากลม และวเคราะหขอมลดวยวธการวเคราะหเนอหาและการวเคราะหแบบ

อปนย ผลการวจยพบวา วทยาลยสงฆพทธชนราชมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยเปนสถาบนทางการ

1รองศาสตราจารย ดร., อาจารยประจาสาขาวจยและประเมนผลการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 2นสตระดบดษฎบณฑต สาขาวจยและประเมนผลการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 3นสตระดบดษฎบณฑต สาขาการพฒนาทรพยากรมนษย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 4นสตระดบมหาบณฑต สาขาวจยและประเมนผลการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 5นสตระดบมหาบณฑต สาขาวจยและประเมนผลการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 6นสตระดบมหาบณฑต สาขาวจยและประเมนผลการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย บทความวจย :: วทยาลยสงฆพทธชนราช วทยาลยสงฆพทธชนราช :: กาวยางแหงกาวยางแหง

ความความคาดหวงและความเปนไปคาดหวงและความเปนไป

รตนะ บวสนธรตนะ บวสนธ และคณะ และคณะ


16

ศกษาทอยภายใตสงกดมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยโดยเรมจากการเปนหองเรยนคณะพทธศาสตร

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลยและไดรบการยกฐานะเปนวทยาลยสงฆพทธชนราชมหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย วตถประสงคในการกอตงเพอเปนการขยายโอกาสทางการศกษาแกพระภกษ -

สามเณรในเขตภาคเหนอตอนลางใหไดรบการศกษาในระดบอดมศกษา นบตงแตกอนการจดตงเปน

หองเรยนคณะพทธศาสตรจนกระทงเปนวทยาลยสงฆพทธชนราชมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยใน

ปจจบนวทยาลยสงฆมการจดการศกษาแบงเปน 3 ระดบการศกษา ประกอบไปดวย ระดบปรญญา

ตร ระดบประกาศนยบตรบณฑต และระดบปรญญาโท โดยมพนธกจทสาคญ ดงน 1) ดานการผลต

บณฑต 2) ดานการวจย 3) ดานการบรการวชาการ 4) ดานการทานบารงศลปะและวฒนธรรม ใน

ดานบทบาทของวทยาลยสงฆพทธชนราชมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยตงแตอดตจนถงปจจบน ทม

ตอชมชน สงคมนนมบทบาทสาคญในการจดการศกษาเปนศนยกลางการศกษาพระพทธศาสนา

บรณาการใหเขากบศาสตรสมยใหม พฒนาจตใจคนในสงคม เพอทจะผลตบณฑตใหมความเปนเลศ

ทางวชาการดานพระพทธศาสนา สามารถประยกตเขากบศาสตรสาขาตาง ๆ มปฏปทานาเลอมใส ม

ความเปนผนาทางจตและปญญา มความคดรเรมสรางสรรค มโลกทศนกวางไกลสามารถกาวทนการ

เปลยนแปลงของโลก มศรทธาทจะอทศตนเพอพระพทธศาสนา มคณธรรมจรยธรรม และเสยสละ

เพอสวนรวม

บทบาทของชมชน สงคมโดยรอบทมตอวทยาลยสงฆพทธชนราช แรกเรมชมชนไดเขามาม

สวนสงเสรมในการกอสรางในลกษณะของการเชาบชาเหรยญตาง ๆ และการบรจาค ตอมาเมอชมชน

ไดเลงเหนความมงมนของวทยาลยสงฆทเนนการผลตบณฑตทงพระและฆราวาสทมคณภาพออกไปส

ชมชน สงคม จงทาใหชมชน สงคม ไดเขามามบทบาทตาง ๆ กบวทยาลยสงฆมากขน เชน การบรจาค

การสงบตรหลานเขาเรยน การเสยสละกาลงแรงกาย เปนตน ในอนาคตของวทยาลยสงฆพทธชนราช

ในฐานะผใหบรการทางการศกษามความคาดหวงทจะผลตบณฑตใหเปนไปตามพนธกจของวทยาลย

สงฆใหเกดประสทธภาพ ดานงานวจยและการพฒนาบคลากรมเปาหมายเพอสรางองคความรควบค

ไปกบกระบวนการเรยนการสอนเนนการนาเอาองคความรในพระไตรปฎกมาพฒนาเปนกรอบแนวคด

ในการวจยรวมกบศาสตรอนๆ เพอนาไปประยกตใชในการแกปญหาดานศลธรรมและจรยธรรมของ

สงคม ดานบรการวชาการแกสงคมใหการสนบสนนกจกรรมของคณะสงฆ ดวยการสรางความร

ความเขาใจในหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา สรางจตสานกดานคณธรรม จรยธรรมแกประชาชน

โดยผานกลไกการฝกอบรม ประชมและสมมนาเพอพฒนาพระสงฆและบคลากรทางศาสนาใหม






17

ศกยภาพ ดานการทานบารงศลปะและวฒนธรรมสงเสรมและพฒนาแหลงการเรยนรดานการทาน

บารงศลปะและวฒนธรรม โดยเฉพาะวฒนธรรมทมรากฐานมาจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

ใหเออตอการศกษาคนควา เพอสรางจตสานกและความภาคภมในความเปนไทย สนบสนนใหมการ

นาภมปญญาทองถนมาใชเปนรากฐานของการพฒนาอยางมดลยภาพ ตลอดจนความรวมมอกบ

หนวยงานทรบผดชอบดานทานบารงศลปวฒนธรรมเพอจดแหลงขอมลดานทรพยสนมรดกทาง

วฒนธรรมของธรรมชาตเพอการศกษาคนควาประจาถน

Abstract

The research off Buddhachinnarat Sanga College: pace of expectation and possibility.

Purposes: 1) To study the evolution of the College of Buddhist Buddhachinnarat from past to

present and future 2) To study the role of Buddhachinnarat Sanga College towards community

social from past to present and future 3) To study the expectation of the society and community

colleges around the monks to Buddhachinnarat from past to present and future, and 4) to study

the expected operation Buddhachinnarat Sanga College from past to present and future of the

community. Using Qualitative Research Methods (Qualitative Research Methodology) with

information providers as executive officers and teachers, community and alumni of 16 people

were studied in the second period 1) class period of Buddhachinnarat Sanga College

Mahachulalongkornrajavidyalaya University, and 2)Contemporary Buddhachinnarat Sanga

College Mahachulalongkornrajavidyalaya University. Tool to collect data were the researcher in

the field of phenomena and techniques of interviewing and discussion groups. And then data

analysis methods are content analysis and inductive analysis. The results of this research showed

that Buddhachinnarat Sanga College Mahachulalongkornrajavidyalaya University is the institution

subordinate to Mahachulalongkornrajavidyalaya University. It was starting from a small class

room of Buddhachinnarat Sanga College Mahachulalongkornrajavidyalaya University and has

been promoted to be a Buddhachinnarat Sanga College Mahachulalongkornrajavidyalaya

University. The purpose of this colledge is to expanding educational opportunities for monks -

novice in the northern Lower to have higher education. Since the establishment of the first class






18

room of the College until Buddhachinnarat Sanga College Mahachulalongkornrajavidyalaya

University, this colleges are divided into three levels of education includes bachelors degree,

Graduate Certificate level and master's degrees. The main mission: 1) to produce graduates 2)

research 3) the academic technical services 4) to fostering the arts and culture. The role of

Buddhachinnarat Sanga College Mahachulalongkornrajavidyalaya University from past to present

with the community. Is in the area of education as the center of Buddhist studies integrated with

modern science to the mental development in society. To produce graduates with academic

excellence in Buddhism Graduates can be applied to various fields of science admirable behavior.

Strong leadership, mental health and intelligence. Are creative. A wide perspective. Nouveau can

change the world. Are believed to be dedicated to Buddhism Virtue ethics And dedication to

public.

The role of the community and society which surrounding towards Buddhachinnarat

Sanga College. At the beginning the community take part of construction promote in the area a

Buddha image medal for worship and donation. After that when the community recognizes the

commitment of the College that dedicated to produce high quality graduates both monks and lay

a quality issue for the community and society which turning society into a different role with

more monastic colleges, such as donations, to send their children to study in this school and the

strength sacrifice etc.

In the future, a Buddhachinnarat Sanga College as an education academy providers are

expected to produce graduates according to the mission of the College of Buddhist efficiency.

The research and development aimed at building knowledge together with the learning process

focused on bringing knowledge to the development of Buddhist Scriptures in the framework of

collaborative research with other disciplines. To be applied to solve the moral and ethical society.

Social services to support academic activities of the ministry by creating knowledge.

Understanding of the doctrine in Buddhism, Moral awareness to the public through the

mechanism of training, meetings and seminars to develop the priests and religious personnel to

potential. Fostering the arts and cultural promotion and development of learning and fostering the






19

arts and culture particular cultural roots in the teachings of Buddhism. To facilitate education and

research. To create awareness and pride in being Thai. Encourage local wisdom used as a

foundation for developing a balance and cooperation with conservative agencies which

responsible for fostering cultural resource to provide some information of natural assets to the

local study.

บทนา

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เปนสถาบนอดมศกษาทสมเดจพระบรมบพตร

พระราชสมภารเจา พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาจฬาลงกรณ พระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาล

ท 5 ไดทรงสถาปนาขน ไดดาเนนการตามพระราชปณธานและปฏบตภารกจทสาคญ ในการผลต

บณฑตทางดานพระพทธศาสนา การวจย การบรการวชาการแกสงคมและการทานบารง

ศลปวฒนธรรม มายาวนานกวา 1 ศตวรรษ ตงแตพทธศกราช 2432 ทรงสถาปนา “มหาธาต

วทยาลย” ขนทวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎและมการใชคาวา “วทยาลย” เปนสถานศกษา

พระไตรปฎกและวชาชนสงสาหรบพระภกษ สามเณรและคฤหสถทวไป และปพทธศกราช 2490 เปด

หลกสตรปรญญาตร คณะพทธศาสตรบณฑต เปนคณะแรก ลาดบตอมาเปด คณะครศาสตร คณะ

มนษยสงเคราะหศาสตร และในปพทธศกราช 2512 มหาเถรสมาคมออกคาสงเรองการศกษา

มหาวทยาลยสงฆ และเรองสภาการศกษาของคณะสงฆ สงผลใหมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ม

สถานะเปนสถาบนการศกษาของคณะสงฆไทยโดยสมบรณ จนกระทงพทธศกราช 2521 ขยายการ

จดการศกษาระดบอดมศกษาไปสภมภาคตางๆ โดยไดจดตงวทยาเขตแหงแรก ทจงหวดหนองคาย

และขยายไปยงจงหวดอนๆทมความพรอมดานบคลากร งบประมาณ อาคารสถานท ปจจบนมวทยา

เขต วทยาลยสงฆ หองเรยน หนวยวทยบรการ ดงนคอ วทยาเขต 10 แหงวทยาลยสงฆ 5 แหง

หองเรยน 9 แหงและหนวยวทยบรการ 4 แหง (รายงาน มจร. ประจาป 2550)

วทยาลยสงฆพทธชนราช ตงอยวดพระศรรตนมหาธาตวรมหาวหาร ตาบลในเมอง อาเภอ

เมอง จงหวดพษณโลก ตงแตวนท 7 เมษายน พ.ศ.2548 เปนตนมา มฐานะเปนนตบคคล โดยม

วตถประสงค เพอใหการศกษา วจย สงเสรมและใหบรการทางวชาการพระพทธศาสนาแกพระภกษ

สามารเณรและคฤหสถ รวมทงทะนบารงศลปวฒนธรรม ดงนนการมความรความเขาใจในประวต

ความเปนมาของมหาวทยาลยเพอใหเกดความเขาใจในรากเหงาแหงความคดของบคคล กลมบคคล






20

ในสถาบนการศกษาแหงนและระบบความสมพนธของสภาพการณความเปลยนแปลงอนสบ

เนองมาจากการพฒนาดานตาง ๆ ในแตละยคสมย ตลอดจนปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนในแตละ

ยคสมยทมแนวโนมในการพฒนาองคการ ทสาคญบทบาทระหวางวทยาลยสงฆกบชมชน สงคม

โดยรอบ มผลกระทบของการกอตงวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถงปจจบนและในอนาคตในดาน

สงคม และ วฒนธรรม เศรษฐกจ และสงแวดลอม เนองจากพลวตหรอความเปลยนแปลงทเกดขนใน

ชวงเวลาตาง ๆ ลวนมความสาคญกบการจดการศกษาของวทยาลยสงฆทงสน เดมมฐานะเปน

โครงการขยายหองเรยนคณะพทธศาสตร มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ไดรบอนมต เมอวนท 12

กมภาพนธ พ.ศ. 2541 เปดการเรยนการสอนหลกสตรพทธศาสตรบณฑต สาขาวชาปรชญา เปนรน

แรก จนถงป 2548 ไดมมตยกฐานะหองเรยนคณะพทธศาสตร ขนเปนวทยาลยสงฆพทธสงฆ

วตถประสงคการวจย

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาถงววฒนาการของวทยาลยสงฆพทธชนราช จงหวด

พษณโลกตงแตอดตจนถงปจจบนและในอนาคต โดยมวตถประสงคเฉพาะดงน

1. เพอศกษาววฒนาการของวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถงปจจบนและในอนาคต

2. เพอศกษาบทบาทของวทยาลยสงฆพทธชนราชทมตอชมชน สงคม จากอดตถงปจจบน

และในอนาคต

3. เพอศกษาความคาดหวงของชมชน สงคม ทมตอวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถง

ปจจบนและในอนาคต

4. เพอศกษาความคาดหวงในการดาเนนกจการของวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถง

ปจจบนและในอนาคต

ขอบเขตของการวจย

ในการศกษาครงนเปนการศกษาดวยระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research

Methodology) แบบการศกษารายกรณประวตองคกร (Historical Organization Case Studies) โดย

กาหนดขอบเขตในการวจยดงน

1. ขอบเขตดานระยะเวลาทศกษา






21

ระยะเวลาทใชในการศกษาครงน เรมตงแต เดอนสงหาคม พ.ศ. 2552 ถงเดอน

กมภาพนธ 2553

2. ขอบเขตดานเนอหา ผวจยไดกาหนดประเดนทจะศกษา 4 ประเดนดงน

2.1 ววฒนาการของวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตจนถงปจจบนและแนวโนมใน

อนาคตโดยแยกศกษาเปน

2.1.1 หองเรยนคณะพทธศาสตร

- เรมกอตง

- ความเปนปกแผน

- การขยายองคการ

2.1.2 วทยาลยสงฆพทธชนราช

- เรมกอตง

- ความเปนปกแผน

- การขยายองคการ

- แนวโนมในการพฒนาองคการในอนาคต

2.2 บทบาทของวทยาลยสงฆทมตอชมชน สงคม จากอดตถงปจจบนและในอนาคต

2.2.1 ในทศนะผบรหาร อาจารย บคลากร นสต และชมชน

2.2.2 ในทศนะของหนวยงาน องคการทเกยวของ

2.3 บทบาทของชมชน สงคม โดยรอบทมตอวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถงปจจบน

และในอนาคต

2.3.1 ในทศนะผบรหาร อาจารย บคลากร นสต และชมชน

2.3.2 ในทศนะของหนวยงาน องคการทเกยวของ

2.4 ความคาดหวงของวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถงปจจบนและในอนาคตในดาน

สงคม และ วฒนธรรม เศรษฐกจ และสงแวดลอม ตามทศนะของ

2.4.1 ผบรหาร อาจารย บคลากร นสต และชมชน

2.4.2 หนวยงาน องคการทเกยวของ






22

สรป

1. ววฒนาการของวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถงปจจบน

วทยาลยสงฆพทธชนราช มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เดมมฐานะเปน

โครงการขยายหองเรยนคณะพทธศาสตร ตงอยทวดพระศรรตนมหาธาตวรมหาวหาร ตาบลในเมอง

อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ไดรบการอนมตจากสภามหาวทยาลย เมอวนท 12 กมภาพนธ พ.ศ.

2541 โดยมวตถประสงค ดงน

1) มงพฒนาสถาบน บคลากรใหสามารถปฏบตภารกจหลกทงในดานการผลตบณฑต

การพฒนาวชาการ การวจย การบรการวชาการแกชมชน และการสงเสรมพระพทธศาสนา ทาน

บารงศลปวฒนธรรมและอนรกษสงแวดลอม เพอนาสถาบนพระพทธศาสนา สงคมและประเทศไปส

ทศทางทพงประสงค

2) มงพฒนาทรพยากรมนษยใหเปนทรพยากรทมคณภาพของคณะสงฆและประเทศชาต

ตอไป

3) มงพฒนาสถาบนใหเปนศนยการศกษา คนควา วจย ใหเกดความเปนเลศทางวชาการ

ดานพระพทธศาสนา และสามารถนาไปประยกตใชใหเปนประโยชน และสอดคลองกบการ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลยเพอสงเสรมใหเกดการศกษาวจยพทธธรรมเพอ

นาไปประยกตใชแกปญหาตางๆ ของสงคม

4) ม งพฒนาคณภาพของนสตและบคลากรในมหาวทยาลย ให เปนผมความร

ความสามารถ มคณธรรม จรยธรรม และมความรบผดชอบตอตนเอง สถาบน พระพทธศาสนา และ

สงคมโดยสวนรวม

5) มงพฒนาสถาบนการศกษาสงฆใหเปนศนยกลางวชาการทางพระพทธศาสนาและ

ศลปวฒนธรรม

6) มงสนองนโยบายของรฐบาลในการกระจายโอกาสการศกษาของประเทศใหทวถง

ในปแรกทเปดการเรยนการสอนไดรบอนมตใหเปดหลกสตรพทธศาสตรบณฑต สาขาวชาปรชญา ม

นสตรนแรกจานวน 27 รป

พ.ศ. 2544 เปดหลกสตรพทธศาสตรบณฑต สาขาวชาภาษาองกฤษ มนสตเขาศกษา

จานวน 17 รป






23

พ.ศ. 2546 เปดหลกสตรพทธศาสตรบณฑต สาขาวชาจรยศกษา มนสตเขาศกษา จานวน

32 รป

จนกระทงในป พ.ศ. 2548 สภามหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เมอวนท 7

เมษายน พ.ศ. 2548 ทประชมมมตยกฐานะหองเรยนคณะพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย วดพระศรรตนมหาธาตวรมหาวหาร อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ขนเปนวทยาลยใน

นามวทยาลยสงฆพทธชนราช มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และไดมขอกาหนด

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เรอง การจดตงวทยาลยสงฆพทธชนราช พทธศกราช

2548 โดยใหตราขอ กาหนดไว ดงน

“ใหจดตงวทยาลยสงฆพทธชนราช โดยยกฐานะหองเรยนคณะพทธศาสตร มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วดพระศรรตนมหาธาตวรมหาวหาร อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก ขน

เปนวทยาลยสงฆพทธชนราช ตงแตวนท 7 เมษายน พ.ศ. 2548 เปนตนไป” มฐานะเปนนตบคคล โดย

มวตถประสงค เพอใหการศกษา วจย สงเสรมและใหบรการทางวชาการพระพทธศาสนาแกพระภกษ

สามเณรและคฤหสถ รวมทงทะนบารงศลปวฒนธรรม มการประกาศในราชกจจานเบกษา หนา 60

เลม 122 ตอนท 44 ง ลงวนท 7 มถนายน 2548” ซงมวตถประสงค ดงน

1) เพอพฒนาทรพยากรบคคลทางพระพทธศาสนาในทองถน ใหมคณธรรมจรยธรรม ม

ความรความสามารถ และมศกยภาพในการบรหารกจการคณะสงฆและสงคมโดยสวนรวม

2) เพอขยายโอกาสใหพระสงฆาธการ ครสอนพระปรยตธรรม และพระภกษสามเณรท

สนองงานคณะสงฆในทองถนไดศกษาวชาการดานพระพทธศาสนาในระดบอดมศกษา

3) เพอผลตบณฑตทมความร ความสามารถดานพระพทธศาสนา

4) เพอเปนแหลงบรการวชาการดานพทธศาสนา ทานบารงศลปวฒนธรรม

5) เพอเปนแหลงศกษาคนควาวจยทางพระพทธศาสนาระดบสง

พ.ศ. 2549 สภามหาวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยเปดหลกสตรพทธ

ศาสตรบณฑต สาขาวชารฐศาสตร มนสตเขาศกษา จานวน 23 รป และสาขาวชาการจดการเชงพทธ

มนสตเขาศกษา จานวน 53 รป

พ.ศ. 2550 เปดหลกสตรพทธศาสตรบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา (สาหรบคฤหสถ) ม

นสตเขาศกษา จานวน 93 รป/คน






24

พ.ศ. 2549 เปดหนวยวทยบรการจงหวดตาก ณ วดทานา อาเภอเมอง จงหวดตาก และหนวยวทย

บรการจงหวดอตรดตถ ณ วดหมอนไม อาเภอเมอง จงหวดอตรดตถ

พ.ศ. 2550 เปดศนยการศกษาจงหวดสโขทย ณ วดไทยชมพล อาเภอเมอง จงหวดสโขทย

ปจจบนวทยาลยสงฆพทธชนราช มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เปดการเรยน

การสอนในระดบตาง ๆ ดงน

ระดบปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต มทงหมด 7 สาขาวชา ดงน

1. สาขาปรชญา (บรรพชต)

2. สาขาพระพทธศาสนา (คฤหสถ)

3. สาขาภาษาองกฤษ (บรรพชต, คฤหสถ)

4. สาขาจรยศกษา (บรรพชต)

5. สาขารฐศาสตร (บรรพชต, คฤหสถ)

6. สาขาการจดการเชงพทธ (บรรพชต)

7. สาขาสงคมศกษา (บรรพชต)

ระดบประกาศนยบตร ม 2 สาขา ดงน

1. ประกาศนยบตรบรหารกจการคณะสงฆ (บรรพชต)

2. ประกาศนยบตรบณฑต วชาชพคร (บรรพชต, คฤหสถ)

ระดบปรญญาโท ม 1 สาขา คอ สาขาวชาพระพทธศาสนา

2. บทบาทของวทยาลยสงฆพทธชนราชทมตอชมชน สงคม จากอดตถงปจจบน

จากอดตจนถงปจจบนเปนเวลา 13 ป ทวทยาลยสงฆพทธชนราชไดเปดใหบรการแกชมชน

สงคม ซงในแตละชวงของการดาเนนกจการนนวทยาลยสงฆพทธชนราชมงมนทจะสงเสรม

พระพทธศาสนาและบรการวชาการแกสงคมตามปณธานของวทยาลย ดวยการปรบปรงกจกรรม

ตาง ๆ ใหประสานสอดคลองเออตอการสงเสรมสนบสนนกจการคณะสงฆ สรางความร ความเขาใจ

หลกคาสอนทางพระพทธศาสนา สรางจตสานกดานคณธรรมจรยธรรมแกประชาชน จดประชม

สมมนา และฝกอบรม เพอพฒนาพระสงฆและบคลากรทางศาสนา ใหมศกยภาพในการธารงรกษา

เผยแผหลกคาสอน และเปนแกนหลกในการพฒนาจตใจในวงกวาง






25

บทบาทของหองเรยนคณะพทธศาสตรมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยทมตอชมชน สงคม ม

บทบาททสาคญในดานการจดการศกษา ดานการเผยแพรความรทางวชาการ ดานการพฒนาชมชน

และดานการกระจายโอกาสทางการศกษา โดยมการดาเนนกจการทเปนรปธรรมในหลายกจกรรม/

โครงการเพอรองรบกบความตองการของชมชนในเขตบรการภาคเหนอตอนลาง สงทเปนเครองยนยน

ไดวาหองเรยนคณะพทธศาสตรประสบผลสาเรจเปนอยางด คอการทมการเปดสาขาวชาเอกเพมเตม

เรอย ๆ และจานวนนสตทจบการศกษาในแตละป

บทบาทของวทยาลยสงฆพทธชนราชมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยทมตอชมชน สงคม ดวย

ความมงมนทจะทาวทยาลยสงฆพทธชนราชเปนแหลงศนยรวมทางดานวชาการ และเปนแหลง

เผยแพรความรทงแกพระสงฆและคฤหสถ เพอทจะผลตกาลงคนทมคณภาพออกสสงคม ซงเปน

นโยบายของวทยาลยทยดถอปฏบตมาอยางตอเนองตงแตเมอครงทเปนหองเรยนคณะพทธศาสตร

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลยจนกระทงไดรบการยกฐานะขนเปนวทยาลยสงฆพทธชนราชมหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย ปจจบนวทยาลยสงฆมบทบาทอยางมากในการจดการศกษาและการบรการ

วชาการแกสงคม โดยเปนความประสงคของพระธรรมเสนานวตร (เจาอาวาสวดใหญ) ทตองการให

ทกคนในชมชนโดยรอบไดรบการศกษาในระดบทสงขนทกคนโดยไมเสยคาใชจายเพยงแตคนทเขามา

เรยนจะเรยนเฉพาะเสาร-อาทตย สวนในวนจนทรถงศกรกใหทาการเกษตรในพนทของวทยาลยสงฆ

เชน ปลกขาว ปลกพชผกตาง ๆ ปลกไมผลตาง ๆ โดยทวทยาลยสงฆจะเปนผทนาผลผลตทไดไปขาย

เพอนาเงนทไดมาเปนคาใชจายใหกบคนในชมชนทเขามาเรยน นอกจากนวทยาลยฯ ยงไดเปด

หลกสตรทหลากหลายเพมขนทกปเพอเปนทางเลอกและเปนการขยายโอกาสทางการศกษาใหแก

สงคม ไดแก หลกสตรระดบปรญญาตร 7 สาชาวชา หลกสตรระดบปรญญาโท 1 สาขาวชา และ

หลกสตรระดบประกาศนยบตร 2 สาขาวชา ดานการพฒนาชมชน ดานการกระจายโอกาสทาง

การศกษา และการบารงศลปวฒนธรรม เปนทพงของสงคมอยางมคณภาพตอไป นอกจากนน

วทยาลยยงไดจดกจกรรม/โครงการตาง ๆ เพอใหบรการแกสงคม สรางความรความเขาใจในหลกคา

สอนทางพระพทธศาสนาสรางจตสานกทางคณธรรมจรยธรรมแกประชาชน เชน โครงการบรรพชา

และอบรมเยาวชนภาคฤดรอน โครงการอบรมภาษาองกฤษ กจกรรมการจดรายการวทยของพระคร

สรรตนานวตร(รายการเสยงธรรมจากวดใหญ) โครงการศนยพฒนาจต โครงการอบรมเชงปฏบตการ

พระสอนศลธรรมในโรงเรยน เปนตน






26

3. บทบาทของชมชน สงคม โดยรอบทมตอวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถง

ปจจบน

บทบาทของชมชน สงคม โดยรอบทมตอหองเรยนคณะพทธศาสตรนนนบวาชมชนไดมสวน

รวมในการดาเนนกจกรรมของหองเรยนคณะพทธศาสตร แตบทบาททชมชน สงคมมตอหองเรยน

คณะพทธศาสตรนนยงไมเดนชด และยงไมเปนรปธรรม เนองจากความเปนสถาบนทมขนาดเลก

ดงนน บทบาทในการบกเบกและพฒนาจงเปนบทบาทของบคลากรกบพระนสตทอยภายใน

หองเรยนคณะพทธศาสตรเทานน ในสวนของบทบาทชมชน สงคม โดยรอบทมตอวทยาลยสงฆยงคง

เหมอนเดมกบสมยทเปนหองเรยนคณะพทธศาสตร หรออาจจะนอยกวาเพราะวทยาลยสงฆฯ ตงอย

หางชมชน แตเมอเปนวทยาลยสงฆฯ แลวกมการขยายตวเพมมากขน บคลากรมมากขนและมความ

เปนปกแผนมากขน จงทาใหชมชน สงคม ไดเขามามบทบาทตาง ๆ กบวทยาลยสงฆฯ มากขนเชนกน

มการประสานความรวมมอกบหนวยงานตาง ๆ เปนแหลงเรยนรใหกบบคลากร และนสต และตอไป

ในอนาคตทกภาคสวน ไมวาจะเปนภาครฐ หรอภารเอกชนการแลกเปลยนความร ประสบการณใน

การปฏบตงานจะมในระดบทมากขน

4. การดาเนนกจการของวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตถงปจจบนตามความ

คาดหวงของการกอตง

ในการดาเนนกจการของวทยาลยสงฆพทธชนราชจากอดตจนถงปจจบนไดมการดาเนนการ

ตามพนธกจโดยใหความสาคญทกดาน คอ

งานกจการนสต วทยาลยสงฆพทธชนราช มการสารวจความตองการจาเปนและจดสง

อานวยความสะดวกสบายทเออตอการจดการเรยนรของนสต มการจดตงอาจารยทปรกษาทก

สาขาวชา เพอใหบรการใหคาปรกษาแกนสตในเรองตางๆ มการบรการใหขอมลทเปนประโยชนแก

ศษยเกาอยางตอเนองตลอดจนมโครงการเพอพฒนาประสบการณวชาชพแกศษยเกาเปนประจาอย

เสมอ และมการสงเสรมกจกรรมนสตในทกประเภททแสดงใหเหนถงคณลกษณะบณฑตทพงประสงค

งานบรการวชาการดานศาสนา วทยาลยสงฆพทธชนราช มกจกรรม โครงการการเผยแผ

พระพทธศาสนา และบรการวชาการ ทตอบสนองความตองการ พฒนาและเสรมสรางสนตภาพ และ

ความรวมมอขององคกรทางพระพทธศาสนาและองคกรอน ๆ ในระดบทองถน ระดบชาต เพอ






27

เสรมสรางคณธรรม จรยธรรม สนตสข และสรางความสมานฉนทใหสงคมเขมแขง เพอความมนคง

ของประเทศชาต และพระพทธศาสนาตามพนธกจของวทยาลย ตลอดจนสงเสรมบทบาทใหนสตและ

บคลากรประจาใหบรการวชาการดานศาสนาและวฒนธรรมเพอใหเปนไปตามปณธาน พนธกจของ

วทยาลยสงฆในการพฒนาสงคม ประเทศชาตและพระพทธศาสนา

การทานบารงศลปวฒนธรรม วทยาลยสงฆพทธชนราชมการกาหนดกจกรรมหรอ

โครงการดานการทานบารงศลปวฒนธรรมทสอดคลองกบแผนงานของวทยาลยสงฆพทธชนราช และ

มการดาเนนกจกรรม โครงการอยางตอเนอง นสตทกคนใหความสนใจเขารวมกจกรรมททางวทยาลย

จดให

งานวจย วทยาลยสงฆพทธชนราช มผลงานอาจารย ดานงานวจยจดวาอยในระดบนอย แต

ถงอยางนนวทยาลยกพยายามพฒนาโดยการจดโครงการตางๆ เพอสงเสรมใหคณาจารยมความร

ความสามารถ เชน โครงการอบรมวจยทางสงคมศาสตร เปนตน

5. อนาคตของวทยาลยสงฆพทธชนราชในฐานะผบรการการศกษา

ดานการผลตบณฑต

เพอผลตบณฑตใหมความเปนเลศทางวชาการดานพระพทธศาสนา สามารถประยกตเขากบ

ศาสตรสาขาตางๆ มปฏปทานาเลอมใส ใฝรใฝคด มความเปนผนาทางจตใจและปญญา มความคด

รเรมสรางสรรค มโลกทศนกวางไกล สามารถกาวทนการเปลยนแปลงของโลก มศรทธาทจะอทศตน

เพอพระพทธศาสนา มคณธรรมจรยธรรมและเสยสละเพอสวนรวม

ดานงานวจยและการพฒนาบคลากร

เปาหมายเพอสรางองคความรควบคไปกบกระบวนการเรยนการสอนเนนการนาเอาองค

ความรในพระไตรปฎกมาพฒนาเปนกรอบแนวคดในการวจยรวมกบศาสตรอนๆเพอนาไปประยกตใช

ในการแกปญหาดานศลธรรมและจรยธรรมของสงคม

ดานบรการวชาการแกสงคม

การสนบสนนกจกรรมของคณะสงฆ ดวยการสรางความร ความเขาใจในหลกคาสอนทาง

พระพทธศาสนา สรางจตสานกดานคณธรรม จรยธรรมแกประชาชน โดยผานกลไกการฝกอบรม

ประชมและสมมนาเพอพฒนาพระสงฆและบคลากรทางศาสนาใหมศกยภาพ






28

ดานการทานบารงศลปะและวฒนธรรม

การสงเสรมและพฒนาแหลงการเรยนรดานการทานบารงศลปะและวฒนธรรม โดยเฉพาะ

วฒนธรรมทมรากฐานมาจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ใหเออตอการศกษาคนควา เพอสราง

จตสานกและความภาคภมในความเปนไทย สนบสนนใหมการนาภมปญญาทองถนมาใชเปนรากฐาน

ของการพฒนาอยางมดลยภาพ ตลอดจนความรวมมอกบหนวยงานทรบผดชอบดานทานบารง

ศลปวฒนธรรมเพอจดแหลงขอมลดานทรพยสนมรดกทางวฒนธรรมของธรรมชาตเพอการศกษา

คนควาประจาถน


1. ขอเสนอแนะทวไป

1.1 วทยาลยสงฆควรทจะเปดหลกสตรระยะสน ๆ สาหรบพระสงฆระดบเจาอาวาสเพอใช

เปนหลกปฏบตในการอบรมแกผทเขามาบวชในพระพทธศาสนาในระยะเวลาทแตกตางกนใหมความร

นาไปประยกตใชในชวตประจาวน

1.2 วทยาลยสงฆควรกาหนดทศทางในการวจยเกยวกบการประยกตหลกธรรมเพอ

แกปญหาของสงคม และมการใหทนอดหนนการทาวจย การผลตตาราทมความเดนทางพทธศาสนา

ปรชญาทตรงตามพระไตรปฏก

1.3 ควรปรบปรงสวสดการและคาตอบแทนแกบคลากรใหเหมาะสม โดยยดมาตรฐานตาม

สานกงานขาราชการพลเรอน

2. ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

2.1 จากภาพการดาเนนงานตงแตอดตจนถงปจจบนและอนาคตวทยาลยสงฆพทธชนราช

ทงในสวนทคาดวาจะเปนและในสวนทตองการใหเปนนน สามารถนาไปใชเปนแนวทางในการพฒนา

วทยาลยสงฆพทธชนราชใหมความเจรญกาวหนาเปนวทยาลยสงฆชนนาในเขตภาคเหนอตอนลาง

2.2 ปญหาอปสรรคและความตองการของผมสวนเกยวของ นบเปนขอมลสาคญสาหรบ

ผบรหารวทยาลยสงฆในการกาหนดนโยบายและแผนยทธศาสตรของวทยาลยสงฆพทธชนราช

2.3 ควรลดชองวางระหวางวทยาลยสงฆกบชมชน และควรเนนการมความรวมมอตอกน

แลกเปลยนเรยนรซงกนและกนอยางเปนรปธรรมและควรมการพฒนาไปอยางตอเนอง






29

3. ขอเสนอแนะในการศกษาวจยครงตอไป

3.1 ควรมการศกษารปแบบการพฒนาสมรรถนะของบคลากร ของวทยาลยสงฆพทธชนราช

เพอพฒนาสองคกรแหงการเรยนร

3.2 ควรมการศกษาความความคดเหนและความตองการของผมสวนเกยวของตอการ

พฒนาวทยาลยสงฆ

เอกสารอางอง

วทยาลยสงฆพทธชนราช. (2552).ทระลกพธเปดปาย อาคารหลวงพอพระพทธชนราช1.

พษณโลก.


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย : แนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานประเมนแนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานประเมน

ความตองการจาเปนความตองการจาเปน

สบน ยระรช 1


แนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน

THE APPROACH OF THE SYNTHESIS OF NEEDS ASSESSMENT WORKS

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอนาเสนอแนวคดและอธบายขนตอนของการสงเคราะหงาน

ประเมนความตองการจาเปน โดยทการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนเปนการวจย

รปแบบหนงทอยบนฐานของการใชขอมลทตยภม และเปนการสงเคราะหงานประเมนความตองการ

จาเปนในเชงปรมาณและเชงคณภาพททาในหวขอเดยวกน โดยมจดมงหมายเพอหาขอสรปหรอขอ

คนพบใหม แตไมไดมงตดสนคณคาของงานประเมน สาหรบวธการสงเคราะหงานประเมนความ

ตองการจาเปนอยบนรากฐานของการสงเคราะหงานวจยเชงปรมาณดวยการวเคราะหอภมาน และ

การสงเคราะหงานวจยเชงคณภาพดวยการอภมานเชงชาตพนธวรรณนา และการออกแบบการวจย

แบบผสมโดยใชเทคนคการวเคราะหเนอหามาชวยอธบาย เปรยบเทยบ และแปลความหมายของ

ขอมล จดเดนของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนในบทความน มงไปทการศกษา

ความตองการจาเปนในระดบองคกรทเกดจากการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนใน

ระดบหนวยงานยอยแลวไดขอสรปหรอขอคนพบใหมทชดเจน นอกจากน การสงเคราะหงานประเมน

ความตองการจาเปนนเปนเครองมอทหนวยงานตนสงกดหรอสถานศกษาสามารถนามาประยกตใช

เพอชวยสงเสรมและปรบปรงคณภาพการจดการศกษาของสถานศกษาได สาหรบกระบวนการ

สงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนมจานวน 6 ขนตอน ไดแก (1) การระบปญหาและประเภท

ของเอกสาร (2) การรวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของ (3) การประเมนขอมลและสารสนเทศ

(4) การวเคราะหขอมล (5) การเขยนรายงาน และ (6) การนาขอคนพบไปใชประโยชน

คาสาคญ : 1. การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน 2.ความตองการจาเปน 3. การ

วเคราะหอภมาน 4. การอภมานเชงชาตพนธวรรณนา 5. คณภาพของสถานศกษา

1ดร., อาจารยประจาบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรปทม (บางเขน)






32

Abstract

The objective of this article is to propose the approach and explain the steps of the

synthesis of needs assessment works. The synthesis of needs assessment works is a kind of

research that is based on the use of secondary data and is the synthesis of both qualitative and

quantitative needs assessment works studying the same or similar problem area. The goal of the

synthesis of needs assessment works is to find the conclusion or new findings, but not to judge

the value of needs assessment works. The synthesis of needs assessment works is also based on

the concepts of meta-analysis and meta-ethnography, including mixed-methods research

design by applying content analysis to explain, compare and interpret data. The highlight of the

synthesis of needs assessment works aims at studying the needs at an organizational level

coming from the syntheses of needs assessment works conducted in several sub-organizations,

then the clear conclusion or new finding is indentified. In addition, the synthesis of needs

assessment works is a tool which can be utilized by a primary organization or education

institution to support and improve the quality of the education institution. The synthesis of needs

assessment works comprises six steps; (1) the formulation of problems and the types of

documents, (2) the collection of relevant documents, (3) the evaluation of collected data and

information, (4) the analysis of data, (5) the report writing, and (6) the utilization of the findings.

Key words : 1. The Synthesis of Needs Assessment Works. 2. Needs 3. Meta-Analysis

4. Meta-Ethnography 5. The Quality of Education Institutions

ความเปนมาและแนวคดของการประเมนความตองการจาเปน

แนวคดเกยวกบความตองการจาเปน (Needs) มพฒนาการมายาวนานกวา 70 ป นบตงแต

Bode ไดเขยนบทความทชอวา “The Concepts of Needs” และไดรบการตพมพในหนงสอเรอง

“Progressive Education at the Crossroads” ในป ค.ศ. 1938 ซงถอไดวาแนวคดเรองความตองการ

จาเปนเกดขนเปนครงแรกในโลก (อางถงใน สวมล วองวาณช, 2550) จากทเคยเปนแค “ความ

ตองการจาเปนตามความรสก (Felt needs)” ปจจบนการประเมนความตองการจาเปนมกระบวนการ






33

ทเปนระบบและมระเบยบวธทหลากหลายจนเรยกไดวาเปนการวจยเชงประเมนประเภทหนง สวมล

วองวาณช (2550) ไดอธบายไววา พฒนาการของการประเมนความตองการจาเปนแบงออกเปน 3

ยค ไดแก ยคท 1 การประเมนความตองการจาเปนเพอการกาหนดเปาหมายทพงประสงค (Needs

assessment for goal setting) อยในชวงระหวางป ค.ศ. 1930-1960 นกวชาการทสาคญ คอ Tyler

และ Bode ยคท 2 การประเมนความตองการจาเปนเพอการวางแผนงาน (Needs assessment for

planning) อยในชวงระหวางป ค.ศ. 1961-1970 นกวชาการทสาคญ คอ Stufflebeam (1968 อางถง

ใน Worthen & Sanders, 1973) ซงเสนอโมเดลการประเมนแบบ CIPP (Context-Input-Process-

Product) และ Alkin (1969) ทไดเสนอโมเดลการประเมนแบบ CSE (Center for the Study of

Evaluation) และยคท 3 การประเมนความตองการจาเปนเพอการวางแผนและการนาแผนไปสการ

ปฏบต (Needs assessment for planning and implementing) อยในชวงระหวางป ค.ศ. 1971-ปจจบน

นกวชาการทสาคญ คอ Kaufman (1972 อางถงใน Kaufman & English, 1981) ซงไดเสนอแนวคดเชง

ระบบ (System approach) ทนามาใชเปนโมเดลในการประเมน

คาวา “ความตองการจาเปน (Needs)” มผใหนยามไวอยางหลากหลาย สวมล วองวาณช

(2550) ไดแบงนยามของความตองการจาเปนออกเปน 2 มมมอง คอ มมมองดานจตวทยาและ

มมมองดานการประเมน ในมมมองดานจตวทยา Maslow ไดเสนอทฤษฎลาดบขนของความตองการ

จาเปน (Maslow’s Hierachy of Needs) ไวในป ค.ศ. 1943 ในบทความทชอวา A Theory of Human

Motivation (Maslow, 1943) โดยแบงความตองการจาเปนออกเปน 5 ระดบ ไดแก ระดบท 1 ความ

ตองการจาเปนทางกายภาพ (Physiological needs) ระดบท 2 ความตองการจาเปนดานความ

ปลอดภย (Safety needs) ระดบท 3 ความตองการจาเปนดานความรกและการเปนเจาของ (Love

and belonging needs) ระดบท 4 ความตองการจาเปนดานการเหนคณคาในตนเอง (Esteem needs)

และระดบท 5 ความตองการจาเปนในการบรรลศกยภาพของตนเอง (Self-actuallization needs) โดย

สวมล วองวาณช (2550) ไดกลาวไววา ความตองการจาเปน 4 ระดบแรก จดอยในประเภทความ

ตองการจาเปนบกพรอง (Deficit needs) หมายความวา หากยงไมไดรบการตอบสนอง ความตองการ

จาเปนกจะยงคงอยในสภาวะทบกพรองหรอขาดแคลน สาหรบมมมองดานการประเมน แบงออกเปน

2 กลม คอ มมมองในมตดานความแตกตาง (Discrepancy) และมมมองในมตดานประโยชนทไดรบ

(Benefit) สาหรบมมมองในมตดานความแตกตาง Kaufman & English (1981) กลาวไววา ความ

ตองการจาเปน หมายถง ความขดแยงระหวางสงทเปนอยในปจจบนกบสงทปรารถนาจะใหเกดขนใน






34

อนาคต สวน Witkin (1984) กลาวไววา ความตองการจาเปน หมายถง ความแตกตางระหวางสภาพท

เปนอย (What is) กบสภาพทควรจะเปน (What should be) สวนมมมองในมตดานประโยชนทไดรบ

Scriven (1991) กลาววา ความตองการจาเปนไมควรกาหนดในลกษณะของความแตกตาง เพราะ

ความตองการจาเปนบางอยางไมตองกาหนดสภาพทควรจะเปน เชน อาหาร นา เปนตน ดงนน

มมมองของ Scriven จงเนนการกาหนดความตองการจาเปนทกอใหเกดประโยชนหรอทาใหเกดความ

พงพอใจ (Satisfaction) จะเหนไดวา ความตองการจาเปนมหลายความหมาย สวมล วองวาณช

(2550) ไดจาแนกนยามของความตองการจาเปนไว 2 แบบ คอ แบบท 1 นยามตามโมเดลความ

แตกตาง (Discrepancy model) และแบบท 2 นยามตามโมเดลการแกปญหา (Solution model) สาหรบ

ความตองการจาเปนทนาเสนอในบทความนครอบคลมนยามทง 2 แบบ

สาหรบนยามของคาวา “การประเมนความตองการจาเปน (Needs assessment)” มผให

ความหมายไวอยางหลากหลาย Kafman (1982 อางถงใน สวมล วองวาณช, 2550) กลาวไววา การ

ประเมนความตองการจาเปน หมายถง การวเคราะหอยางเปนระบบเพอแสดงความแตกตางระหวาง

ผลทเกดขนในปจจบนและผลลพธทพงปรารถนา การจดเรยงลาดบความสาคญ และการเลอกความ

ตองการจาเปนมาแกไข สวน Witkin (1984) กลาวไววา การประเมนความตองการจาเปน หมายถง

กระบวนการทเปนระบบทนามาใชเพอกาหนดความแตกตางระหวางสภาพทเปนอยกบสภาพทมงหวง

โดยเนนความแตกตางของผลลพธ (Outcome gaps) และนามาจดเรยงลาดบ และเลอกความตองการ

จาเปนมาแกไข ซงสอดคลองกบนยามของ Kaufman, Rojas & Mayer (1993) ในขณะท Reviere,

Berkowitz, Carter & Ferguson (1996) กลาวไววา การประเมนความตองการจาเปน หมายถง

กระบวนการททาอยางเปนระบบเพอคนหาสารสนเทศมาใชในการตดสนใจ นอกจากน Witkin &

Altschuld (1995) ไดอธบายเพมเตมเกยวกบกระบวนการประเมนความตองการจาเปนไววา การ

ประเมนความตองการจาเปนม 3 ขนตอน ไดแก (1) การวางแผนการดาเนนงาน (2) การสารวจและ

วเคราะหขอมลเพอกาหนดความตองการจาเปน และ (3) การใชประโยชนจากความตองการจาเปน

สาหรบนยามของการประเมนความตองการจาเปนทนาเสนอในบทความน หมายถง กระบวนการของ

การวเคราะหชองวางหรอความแตกตาง (Gap/discrepancy analysis) ระหวางสภาพทเปนอยใน

ปจจบน และสภาพทควรจะเปน และมการจดลาดบความสาคญของความตองการจาเปนวา ความ

ตองการจาเปนอะไรสาคญกอนหลง เพอนาผลมาใชประโยชนในการวางแผนกจกรรมทจะเกดขนใน

อนาคต






35

เทคนคการประเมนความตองการจาเปนและการทาวจยประเมนความตองการจาเปนนยม

นามาใชเพอการพฒนาและปรบปรงแผนการดาเนนงานของหนวยงานหรอองคกร และผลของการ

ประเมนความตองการจาเปนยงใหขอมลและสารสนเทศทเปนประโยชนตอการตดสนใจเชงนโยบาย

ของผบรหาร และการกาหนดเปาหมายของโครงการหรอกจกรรม (Issac & Michael, 1985) ปจจบน

จานวนผลงานวจยประเมนความตองการจาเปนมปรมาณเพมมากขนเมอเทยบกบอดต จากการเขาไป

สบคนรายชอและแจงนบผลงานวจยและวทยานพนธในชวง 3 ปยอนหลง (พ.ศ. 2550-2552) โดยใช

คาคนวา “ความตองการจาเปน” จากฐานขอมลวจยจานวน 5 แหลง ไดแก (1) ศนยบรรณสารสนเทศ

ทางการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (http://lib.edu.chula.ac.th) (2) หองสมด

งานวจย ของสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (http://www.riclib.nrct.go.th) (3) ฐานขอมล

วทยานพนธ ไทยออนไลน ของส านกงานพฒนาวทยาศาสต รและ เทคโนโลย แห งชาต

(http://thesis.stks.or.th) (4) ฐานขอมล ThaiLIS Digital Collection ของสานกงานบรหารเทคโนโลย

สารสนเทศเพอพฒนาการศกษา สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (http://tdc.thailis.or.th) และ

(5) ฐานขอมล ThaiLIS Union Catalog (http://uc.thailis.or.th) พบวา รายงานการวจยประเมนความ

ตองการจาเปนเกดขนทกป แตไมไดมแนวโนมเพมมากขน และพบวาไมมรายชอผลงานวจยประเมน

ความตองการจาเปนในฐานขอมล 2 แหลงในชวงระหวางป พ.ศ. 2550-2552 ไดแก ฐานขอมล

วทยานพนธไทยออนไลน และฐานขอมล ThaiLIS Union Catalog

แนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน

การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน (The synthesis of needs assessment

works) ทนาเสนอในบทความน มนยแตกตางไปจากแนวคดของการประเมนความตองการจาเปนแบบ

อภมาน หรอการประเมนอภมานงานประเมนความตองการจาเปน โดยภาษาองกฤษใชคาวา “Meta-

needs assessment” และคาวา “อภมาน” ดงกลาวเทยบเคยงมาจากคาวา “การประเมนอภมาน

(Meta-evaluation)” ซงหมายถง การประเมนซอนการประเมนหรอการประเมนงานประเมน (ศรชย

กาญจนวาส, 2537) ขณะทคาวา “อภมาน” ในบรบทของการวเคราะหอภมาน (Meta-analysis) ท

นาเสนอโดย Grass ในป 1976 (อางถงใน นงลกษณ วรชชย, 2542) ใหความสาคญกบวธการ

วเคราะหและสงเคราะหงานวจยในเชงปรมาณททาในปญหาวจยเดยวกน โดยมจดมงหมายเพอหา

ขอสรปหรอขอคนพบใหม แตไมไดตดสนคณคาของงานวจยหรองานประเมน ดงนน แนวคดของการ






36

สงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนทนาเสนอในบทความนจงอยบนรากฐานของการวเคราะห

อภมาน ไมใชการประเมนอภมาน

สาหรบแนวคดของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนในประเทศไทย พบวา ยง

ไมมหนวยงานหรอองคกรใดทนาแนวคดดงกลาวไปประยกตใชเพอการวางแผนและตดสนใจเชง

นโยบาย แตมการกลาวถงแนวคดเกยวกบการประเมนอภมานงานวจยประเมนความตองการจาเปน

(Meta evaluation of needs assessment research) ไวในหนงสอของ สวมล วองวาณช (2550) ทเสนอ

มมมองวา การวจยประเมนความตองการจาเปนมลกษณะเหมอนการวจยประเมนผลทวไป และการ

ประเมนคณภาพของการวจยประเมนความตองการจาเปนสามารถนาเกณฑการประเมนคณภาพ

งานวจยมาตรวจสอบคณภาพของการดาเนนงานวจยได สวนในตางประเทศ ไดมการใชคาวา “Meta-

needs assessment” ในบทความของ Prof. Dr. John Gaber แหง Department of Sociology and Public

Policy Program, University of Arkansas โดยใชชอบทความวา Meta-needs assessment และไดรบ

การตพมพในวารสาร Evaluation and Program Planning ใน ป ค.ศ. 2000 โดย Gaber ไดกลาวไววา

Meta-needs assessment หมายถง เทคนคการทบทวนเอกสารและงานวจยเชงปรมาณและเชง

คณภาพทเกยวของกบความตองการจาเปนในเรองเดยวกน ซงมลกษณะทแตกตางจากการทบทวน

เอกสารและงานวจยโดยทวไป (Literature review) เนองการการทบทวนเอกสารและงานวจยสวน

ใหญทาใหทราบบรบท (Context) หรอกรอบแนวคดทเกยวของกบหวขอวจยทตองการศกษา ในขณะท

เอกสารและงานวจยทนามาวเคราะหและสงเคราะหดวยเทคนค Meta-needs assessment เปน

เอกสารทใหขอมลและสารสนเทศดานการประเมน จากบทความดงกลาว Gaber ไดนาเสนอตวอยาง

ของการนาแนวคดเรอง Meta-needs assessment ไปสการปฏบตจรง อยางไรกตาม ผเขยนมความ

คดเหนวา แนวคดของ Gaber เกยวกบการประเมนอภมานไมใชการประเมนอภมานในความหมายของ

คาวา “การประเมนงานประเมน” แตเปนความหมายของคาวา “การสงเคราะหงานประเมน”

มากกวา โดยผลงานวจยของ Gaber ไดนาแนวคดของการวเคราะหอภมานและการวจยแบบผสม

(Mixed-methods research) มาประยกตใช ซงแนวคดทง 2 แนวคดดงกลาวเปนแนวคดทมงหา

คาตอบในเชงวจย ไมใชคาตอบในเชงประเมนทตองมการตดสนคณคาของงาน (Value judgement)

ในขณะทผลการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนจะทาใหไดขอสรปหรอขอคนพบใหมจาก

สารสนเทศเดม แตไมไดมจดมงหมายเพอการตดสนคณคาเหมอนกบการประเมนอภมาน






37

กระบวนการและวธการของ Gaber เปนตวอยางทดของการนาแนวคดเกยวกบการ

สงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนไปประยกตใชใหเกดประโยชนตอหนวยงานหรอองคกร

โดยเฉพาะอยางยงผลของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ทาใหหนวยงานหรอ

องคกรไดขอสรปหรอขอคนพบใหมทสามารถนาไปใชเพอแกไขปญหาหรอปรบปรงการดาเนนงาน

บางอยางตอไปได สาหรบองคกรท Gaber นาแนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานประเมนความ

ตองการจาเปนไปประยกตใช คอ กรมประชาสงเคราะห (Department of Social Service) ในมลรฐเนบ

ราสกา (Nebraska) ประเทศสหรฐอเมรกา เนองจากพบปญหาวา องคกรทใหบรการดานทรพยากร

มนษย (Human service agencies) สวนใหญไดรบการจดสรรเงนทนจากรฐบาล (State/Federal

Funding) และจะไดรบทนอยางตอเนองกตอเมอมการประเมนความตองการจาเปนอยางสมาเสมอ

โดยเฉพาะองคกรทไดรบทนแบบเปนกอน (Community Service Block Grant: CSBG) ทมเงอนไขใหทก

องคกรทาแผนเชงปฏบตการของชมชน (Community Action Plan) และทาการประเมนความตองการ

จาเปนของชมชน (Community needs assessment) จากเงอนไขดงกลาว ทาใหคณะผบรหารของกรม

ประชาสงเคราะห มแนวทางในการดาเนนการอย 2 ทางเลอก คอ (1) ผลกดนใหทกองคกรทาการ

ประเมนความตองการจาเปนเพอใหไดรบทนอดหนนจากรฐบาลอยางตอเนอง หรอ (2) ใหทกองคกร

ใชทรพยากรและงบประมาณอยางจากดในการประเมนความตองการจาเปน ซงมความเปนไปไดวา

อาจทาอยางไมมคณภาพ หรอขอมลขาดความนาเชอถอและไมเพยงพอตอการนาไปใชประโยชน

สาหรบวธการแกปญหาทคณะผบรหารของกรมประชาสงเคราะหในมลรฐเนบราสกาไดเลอกใช คอ

การใชวธการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ซงชวยใหองคกรไดสารสนเทศและขอ

คนพบใหมในการวางแผนและการตดสนใจเชงนโยบายตอไป

สาหรบสาเหตทตองมการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน Mowbray, Bybee,

Collins & Levine (1998) กลาวไววา หนวยงานหรอองคกรภาครฐบางแหงอาจขาดงบประมาณในการ

ประเมนความตองการจาเปนทมคณภาพ ในขณะทการประเมนความตองการจาเปนเปนสงท

หลกเลยงไมได เพราะมผลตอการไดรบทนสนบสนน และการประเมนความตองการจาเปนทม

คณภาพและไดมาตรฐานอาจจะตองมคาใชจายสงเพราะตองเกบรวบรวมขอมลทครอบคลมและลม

ลก และอาจตองอาศยความเชยวชาญดานการวจยและความรในเชงเทคนคหลายรปแบบ เชน การใช

เทคนคกระบวนการกลม การสารวจ การสมภาษณ การสงเกต เปนตน ดงนน การสงเคราะหงาน






38

ประเมนความตองการจาเปน จงเปนอกทางเลอกหนงสาหรบหนวยงานหรอองคกรทมขอจากดเรอง

ระยะเวลา ทรพยากร และงบประมาณ (Gaber, 2000)

แนวคดและวธการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ยงไมคอยเปนทรจกอยาง

แพรหลายในกลมนกวจยทางสงคมศาสตร และในประเทศไทย พบวา ยงไมมการนาแนวคดนไปใชใน

การทาวจย Gaber (2000) กลาวไววา แนวคดและวธการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน

สามารถประยกตมาจากแนวคด 2 แนวคด คอ (1) การวเคราะหอภมาน (Meta-analysis) และ (2)

การออกแบบการวจยแบบผสมทเนนการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation mixed-

methods research design) สาหรบการวเคราะหอภมาน เปนวธการทนามาใชเพอวเคราะหเนอหาท

แตกตางกนของผลงานวจยทนามาศกษาโดยอาศยเทคนคทางสถต (Hoyle, 1993) และเปนการบรณา

การเชงสถตของผลการวจยทศกษาในหวขอเดยวกน โดยทคาสถตในการวเคราะหอภมานเชงปรมาณ

จะใหชดของตวเลขชดหนงทบรรยายและสรปผลขอคนพบของงานวจยเชงปรมาณทหลากหลาย

(Mullen, 1989) นอกจากน Farley & Lehmann (1986) ไดอธบายเพมเตมไววา การวเคราะหอภมาน

เปนวธการใชขอมลหรอสารสนเทศทมอยใหเกดประโยชนและมประสทธภาพสงสดเพออธบายและ

สรปขอคนพบทไดจากการวจย และวธวทยาของการวเคราะหอภมานกยงสามารถนามาประยกตใชได

กบงานทเกยวของกบการสงเคราะหเอกสาร อยางไรกตาม ผเขยนมความเหนเพมเตมวา การ

วเคราะหอภมานเปนเทคนคการสงเคราะหทใหความสาคญเฉพาะงานวจยเชงปรมาณ แตในความ

เปนจรง ความตองการจาเปนอาจไดมาจากการวเคราะหขอมลทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ

ดงนน แนวคดของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน นอกจากจะนาแนวคดเกยวกบการ

วเคราะหอภมานทใหความสาคญเฉพาะงานวจยเชงปรมาณมาประยกตใชแลว ผวจยยงสามารถนา

แนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานวจยเชงคณภาพดวยการอภมานเชงชาตพนธวรรณนา (Meta-

ethnography) มาประยกตใชรวมดวย (บบผา เมฆศรทองคา, 2551) ดงนน แนวคดของการสงเคราะห

งานประเมนความตองการจาเปนทนาเสนอในบทความน จงหมายถง การสงเคราะหงานประเมน

ความตองการจาเปนทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพทเกยวของกบความตองการจาเปนในเรอง

เดยวกน สาหรบแนวคดของการออกแบบการวจยแบบผสมทเนนการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา

หมายถง วธการวจยทนามาใชเพอวเคราะห เปรยบเทยบ และอธบายชดของขอมลทหลากหลาย

(Muliple data sets) ในเชงปรมาณและเชงคณภาพทใหขอมลในเรองเดยวกน






39

การศกษาของ Gaber (2000) เปนตวอยางของการนาแนวคดเกยวกบการสงเคราะหงาน

ประเมนความตองการจาเปนมาประยกตใชในการทาวจยทางสงคมศาสตร โดยเรมจากการกาหนด

คาถามว จยว า “ขอมลหรอสารสนเทศท เก ยวของกบความตองการจ า เ ปนของการท า

ประชาสงเคราะหของกรมประชาสงเคราะหในมลรฐเนบราสกา (The Nebraska Department of Social

Services: NDSS) ในชวง 10 ปทผานมามอะไรบาง?” นอกจากน การศกษาเอกสารและงานวจยทให

ขอมลและสารสนเทศเกยวกบความตองการจาเปนของการทาประชาสงเคราะห Gaber ยงไดนา

เทคนคการสมตวอยางแบบสโนวบอลประยกต (Modified snowball sampling) มาใชดวย เพอจดทา

รายชอเจาหนาทจากหนวยประชาสงเคราะหตางๆ ทสามารถใหขอมลเพมเตมได สาหรบการศกษา

ความตองการจาเปนเกยวกบการทาประชาสงเคราะหในชวง 10 ปทผานมาของกรมประชาสงเคราะห

ในมลรฐเนบราสกา Gaber ไดนาบทคดยอ (Abstract) ทไดมาจากเอกสารและงานวจยจานวน 74

เรองมาวเคราะห สงเคราะห และจดระบบโดยใชเกณฑ 7 ขอ และใชเทคนคการวเคราะหเนอหา

(Content analysis) เพอสรปเปนขอคนพบใหม สาหรบเกณฑสรปผลการศกษาเอกสารการประเมน

ความตองการจาเปน แสดงในตารางท 1

ตารางท 1 เกณฑสรปผลการศกษาเอกสารการประเมนความตองการจาเปน (Gaber,

2000)

จากผลการศกษาของ Gaber ความตองการจาเปนของการทาประชาสงเคราะห มาจากการ

ใชเทคนคการวเคราะหเนอหาเพอระบความตองการจาเปน (Needs identification) และนามาจด

เรยงลาดบตามความสาคญโดยอาศยหลกการรวมกนของขอมล (Convergence) นอกจากน ในชวง

ของการวเคราะหและสงเคราะหเอกสารและงานวจย ไดมการเกบขอมลเพมเตมโดยใชกระบวนการ






40

กลม (Focus group) กลมละประมาณ 3 คน เพอศกษาขอมลทเกยวของเพมเตม สาหรบการจด

เรยงลาดบความสาคญของความตองการจาเปน (Needs prioritization) มเกณฑประเมน 2 ขอ คอ (1)

ตดสนจากจานวนเลมเอกสาร รายงานและผลงานวจยทมการระบความตองการจาเปนของการทา

ประชาสงเคราะห วามจานวนกเรอง (Vote counting) และ (2) การเปรยบเทยบความตองการจาเปน

ของการทาประชาสงเคราะหกบขนาดของประชากรทรบบรการ (Service population) โดยพจารณาวา

ถาเปนความตองการจาเปนทสงผลกบคนจานวนมากกนาจะมความสาคญมากกวาความตองการ

จาเปนทสงผลกบคนกลมเลก

สาหรบขนตอนของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ทใชชดขอมลทงในเชง

ปรมาณและเชงคณภาพ มลกษณะคลายกบการวเคราะหอภมานซงมอย 4 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1

การระบปญหา (Problem formulation) ขนตอนท 2 การรวบรวมเอกสารทเกยวของ (To gather the

relevant documents) ขนตอนท 3 การประเมนขอมลทเกบรวบรวมมาได (The evaluation of collected

data) และขนตอนท 4 การวเคราะหขอมล (The analysis of data) (Cook, 1992; Corday, 1990) สวน

นงลกษณ วรชชย (2542) กลาวไววา การสงเคราะหงานวจยดวยการวเคราะหอภมานเปนการวจย

รปแบบหนง ดงนน การวเคราะหอภมานจงมหลกการและวธดาเนนการเปนแบบเดยวกบหลกการ

และวธดาเนนการวจยโดยทวไป แตอาจมรายละเอยดบางประการทแตกตางกน การศกษาหลกการ

และวธการวเคราะหอภมานจงอาศยหลกการและวธดาเนนการวจยโดยทวไปเปนฐาน ในหนงสอทชอ

วา การวเคราะหอภมาน (Meta-analysis) ของ นงลกษณ วรชชย ทตพมพในป พ.ศ. 2542 ไดเสนอ

ขนตอนของการสงเคราะหงานวจยดวยการวเคราะหอภมานไวจานวน 5 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1

การกาหนดปญหาวจยและวตถประสงคการวจย ขนตอนท 2 การศกษาเอกสารทเกยวของกบการ

วจย ขนตอนท 3 การรวบรวมขอมล ขนตอนท 4 การวเคราะหขอมล และขนตอนท 5 การสรปและ

นาเสนอรายงาน สวนกระบวนการของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนทเสนอใน

บทความของ Gaber (2000) ประกอบดวย ขนตอนท 1 การกาหนดปญหาวจย ขนตอนท 2 การเกบ

รวบรวมเอกสารหรอรายงานประเมนความตองการจาเปน ขนตอนท 3 การวเคราะหขอมล ขนตอนท

5 การเขยนรายงาน และขนตอนท 6 การนาไปใชประโยชนและการสรปอางอง (Generalization) จาก

แนวคดของ นงลกษณ วรชชย (2542), Corday (1990), Cook (1992) และ Gaber (2000) ผเขยนได

นามาใชเปนแนวทางในการกาหนดขนตอนของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนจานวน

6 ขนตอน ดงแสดงในแผนภาพท 1






41

แผนภาพท 1 ขนตอนการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน

ขนตอนท 1 การระบปญหาและประเภทของเอกสาร

การระบปญหา (Problem formulation) เปนขนตอนแรกของการวเคราะหอภมาน การระบ

เอกสารหรองานวจยทจะนามาวเคราะหและสงเคราะห จะตองพจาณาวามขอมลหรอสารสนเทศท

เกยวของกบปญหาวจยหรอไม เชน หนวยประชาสงเคราะหแหงหนงตองการขอมลหรอสารสนเทศ

เกยวกบปญหาการไรทอยอาศยในชนบท (Rural homelessness) ดงนน แหลงขอมลทควรนามา

พจารณา คอ หนวยงานภาครฐทอยในระดบทองถน เขตพนท และมลรฐ (State, regional and local

government agencies) ซงคาดวาจะมขอมลเกยวกบการใหบรการทางดานสขภาพ ประชาสงเคราะห

และครอบครว ทเกยวของกบปญหาการไรทอยอาศยในชนบททงทางตรงและทางออม โดยทรายงาน

(Reports) และแผน (Plans) ทถกตพมพโดยหนวยประชาสงเคราะหดงกลาวจะเปนฐานขอมลทสาคญ

เปนตน Rosenthal (1991) ไดอธบายไววา เอกสารทจะนามาใชเพอการวเคราะหอภมานมอย 4

ประเภท ไดแก (1) หนงสอ (2) วารสาร/หนงสอพมพ (3) งานวจย/วทยานพนธระดบปรญญาโทและ

เอก และ (4) รายงานเชงเทคนคตางๆ

ขนตอนท 2 การรวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของ

การรวบรวมเอกสารและงานวจยทครอบคลมประเดนปญหาหรอความตองการจาเปนท

ตองการศกษา อาจดาเนนการไดยาก ขนอยกบปญหาวจยทกาหนด เพราะมความเปนไปไดวา อาจม

เอกสารหรองานวจยทเกยวของจานวนมากทสามารถสบคนไดตามหวขอหรอปญหาวจยนน ดงนน






42

จะตองมการจากดขอบเขตของเอกสารหรองานวจยทตองการศกษา เชน อาจกาหนดใหมเกณฑใน

การคดเลอกเอกสารหรองานวจยไววา ควรเปนเอกสารหรองานวจยทใหขอมลหรอสารสนเทศ

เฉพาะทจาเปนและเกยวของกบความตองการจาเปนทตองการศกษาเทานน เปนตน

ขนตอนท 3 การประเมนขอมลและสารสนเทศ

การประเมนขอมลและสารสนเทศทพบในเอกสารหรองานวจยแตละชนทเกบรวบรวมมาได

เพอตดสนวา ความตองการจาเปนเบองตน (Primary needs) มอะไรบาง จะตองทาดวยความ

ระมดระวง และการประเมนขอมลและสารสนเทศอาจทาไดโดยใชเทคนคการวเคราะหเนอหาและนา

ขอมลมาจดระบบเพอหาขอสรปเกยวกบความตองการจาเปนเบองตนทคนพบ (Carney, 1972)

อยางไรกตาม การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน เปนการทบทวนเอกสารหรองานวจยท

ครอบคลมเกยวกบขอสรปหรอผลประเมนความตองการจาเปนทหลากหลาย ซงขอมลและ

สารสนเทศทศกษามลกษณะเปนขอมลทตยภม การวเคราะหอภมานทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ

จะชวยใหมองเหนทศทางทชดเจนวา ความตองการจาเปนจากเอกสารและงานวจยทมอยคออะไร

(Hunter & Schmidt, 1990)

ขนตอนท 4 การวเคราะหขอมล

เปนการเปรยบเทยบขอคนพบ (Findings) จากเอกสารและงานวจยตางๆ ทรวบรวมมาได

โดยการใชเทคนคทางสถต คอ การวเคราะหอภมาน เขามาชวยในการสรปผลและแปลความหมาย

โดยทวไปเทคนคทนยมนามาใช คอ (1) การอธบายความ (Narrative procedure) และ (2) การนบ

จานวน (Vote counting) เพอใหไดความตองการจาเปนเบองตน (Hunter & Schmidt, 1990) การ

วเคราะหอภมานทนามาใชในการประเมนความตองการจาเปนแบบอภมาน ไดนาเทคนคทง 2 แบบมา

ใชรวมกนเพอใหเกดความเขาใจแบบองครวม (Holistic understanding) โดยทเทคนคการอธบายความ

เปนการวเคราะหขอมลในเชงคณภาพจากเอกสารหรองานวจยทรวบรวมมาได สวนเทคนคการนบ

จานวนเปนการวเคราะหขอมลในเชงปรมาณเพอเรยงลาดบขอคนพบทได หรอความตองการจาเปนท

ตองการศกษา

จะเหนไดวา การวเคราะหขอมลและการสรปขอคนพบดวยวธการ สงเคราะหงานประเมน

ความตองการจาเปนตองอาศยระเบยบวธการวจยแบบผสม โดยการนาวธการวเคราะหในเชงปรมาณ






43

และเชงคณภาพมาใชรวมกน เชน การสารวจ (Survey) การวจยภาคสนาม (Field research) เปนตน

เพอตรวจสอบปรากฏการณทเกดขน (Gaber, 1993) ตลอดจนนามาใชเพอชวยอธบายความหมาย

และสรปผลเปนขอคนพบ (Denzin, 1989; Bryman, 1992; Greene & McClintock, 1985) อาจกลาว

ไดวา การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน มลกษณะเปนงานวจยประเภทหนงทนาเทคนค

การวเคราะหอภมานมาประยกตใชเพอวเคราะหขอมล บางครงเรยกวา การวจยดวยการวเคราะหอภ

มานระหวางวธการ 2 แบบ (Between-method meta-analysis research) (Gaber & Gaber, 1997)

กลาวคอ เปนการวจยทยอมใหมการวเคราะหชดของขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพในครงเดยว

ซงนาไปสการสรางความเขาใจปญหาแบบองครวม มากกวาทจะใชวธการเดยวในการทาวจย (Singe

method research)

สาหรบเอกสารและงานวจยทไดมาจากการวจยแบบผสมจะถกนามาวเคราะหหา

ความสมพนธระหวางขอมล สาหรบเทคนคการแปลความหมายขอมลจากการวจยแบบผสมม 2 แบบ

คอ (1) การวเคราะหความรวมกนของขอมล (Convergence) และ (2) การแปลความหมายขอมลใหม

(Initiation) สาหรบวธการวเคราะหความรวมกนของขอมล เปนการหาจดทรวมกนอยมากทสด

(Common) จากขอคนพบทไดจากเอกสารและงานวจยตางๆ ซงวธการนนาไปสการกาหนดความ

ตองการจาเปนเบองตนทมความตรง (Validity) และความเชอถอได (Credibility) และเมอพบวาขอ

คนพบใดไมสามารถหาจดรวมกนได จาเปนตองมการแปลความหมายขอมลใหมโดยการใหคาอธบาย

(Rossman & Wison, 1985) อยางไรกตาม ถาขอมลมความหลากหลาย ทางเลอกทนกวจยสามารถทา

ได คอ การประมาณคาความเปนไปได หรอการประยกตใช Bracketing model ทมการระบขอบเขต

จากคาตาสด (Lowest value) ไปสคาสงสด (Highest value) จากชดของคาประมาณทงหมด

(Reichardt & Gollob, 1987) แสดงใหเหนวา คาทไดมาจากเอกสารและงานวจยทหลากหลายกอาจ

ไมไดมาบรรจบกนทคาตอบเดยว (Single answer) แตเปนขอบเขต (Range) ของคาประมาณทเปนไป

ได (Mark & Shotland, 1987) ซงแนวคดเรอง Bracketing model ยอมใหนกวจยสามารถขยายขอบเขต

ของความตองการจาเปนทตองการศกษาไดมากขน

ขนตอนท 5 การเขยนรายงานการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน

รายงานการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนมองคประกอบเหมอนกบการเขยน

รายงานการวจยโดยทวไป แตมลกษณะเปนรายงานการวจยเชงประเมนผล (Evaluation research)






44

โดยสงทมงประเมน คอ เอกสารและงานวจยตางๆ ทเกยวของกบความตองการจาเปนทผวจย

ตองการศกษา สวนขอคนพบทไดจากการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนม 2 ประเดน

คอ (1) ความตองการจาเปนในเรองใดเรองหนง ซงการระบความตองการจาเปนใชวธการอธบาย

ความ (Narrative procedure) และ (2) ลาดบความสาคญของความตองการจาเปนทระบได ซงการ

จดลาดบความสาคญของความตองการจาเปนใชวธการแจงนบจานวน (Vote counting)

ขนตอนท 6 การนาขอคนพบไปใชประโยชน

วตถประสงคสาคญของการประเมนความตองการจาเปน คอ การนาขอคนพบไปใช

ประโยชนเพอการพฒนาและปรบปรงแผน ตลอดจนเปนขอมลและสารสนเทศทสาคญใหกบผบรหาร

ในการตดสนใจเชงนโยบายและวางแผนการพฒนาตอไป ดงนน บทสรปสาหรบผบรหารในรายงาน

การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน จะตองเขยนอธบายใหชดเจนวา ขอคนพบทไดจาก

การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ผบรหารสามารถนาไปใชประโยชนไดอยางไรและ

ดวยวธการใด สาหรบแนวคดของการนาผลการประเมนไปใชประโยชน สามารถหาอานไดจากหนงสอ

ของ Patton (1997) ทชอวา “Utilization-focused evaluation” ซงเปนหนงสอทนาเสนอแนวคดและให

ขอมลอยางละเอยดเกยวกบการประเมนแบบเนนการนาไปใชประโยชน นอกจากน ยงมนกวชาการอก

หลายทานทนาเสนอแนวคดเรองการใชประโยชนจากผลการประเมนทสามารถอางองและศกษา

เพมเตมได เชน Borgatta (1996), Weiss (1972), Weiss & Bucuvalas (1980), Cook & Pollard (1977)

และ Alkin (1975, 1984) เปนตน

กรอบแนวคดและแนวทางในการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน

การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนทผเขยนนาเสนอในบทความนมจดเดนอยท

ระดบของความตองการจาเปนทมงศกษา โดยความตองการจาเปนทนามาศกษาจะตองเปนความ

ตองการจาเปนในระดบองคกรทเกดจากการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนในระดบ

หนวยงานยอยแลวไดขอสรป สารสนเทศ หรอขอคนพบใหมทชดเจน ทเปนประโยชนตอการพฒนา

องคกร หรอเปนประโยชนตอผบรหารในการตดสนใจ การวางแผน และกาหนดนโยบาย สาหรบการ

แบงประเภทขององคกรและหนวยงานยอย ผเขยนขอนาเสนอตวอยางในบรบทของการจดการศกษา

ซงอาจจาแนกออกไดเปน 2 แบบ คอ แบบท 1 องคกร คอ สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา






45

และหนวยงานยอย คอ สถาบนอดมศกษาทงของรฐและเอกชน และแบบท 2 องคกร คอ

สถาบนอดมศกษาแหงหน ง และหนวยงานยอย คอ คณะ วทยาลย สานก ทอยภายใต

สถาบนอดมศกษานน

คาวา “องคกร (Organization)” มผกาหนดนยามไวหลากหลาย เชน ธงชย สนตวงษ และชย

ยศ สนตวงษ (2537) ไดใหความหมายไววา องคกรหรอองคการ หมายถง รปแบบของการทางานของ

มนษยทมลกษณะการทางานเปนกลม มการประสานงานกนตลอดเวลา มการกาหนดทศทาง มการ

จดระเบยบวธทางาน และตดตามวดผลสาเรจของงานททาอยเสมอ สวน สมยศ นาวการ (2543) และ

พยอม วงศสารศร (2552) ใหความหมายตรงกน คอ องคกรเปนกลมบคคลททางานรวมกนภายใต

โครงสรางทกาหนดเพอการบรรลเปาหมายของกลม ในขณะท Gibson และคณะ (1994) กลาวไววา

องคกรเปนหนวยทมการประสานงานกน โดยประกอบดวยบคคลตงแต 2 คนขนไปมาทางานรวมกน

เพอใหบรรลจดมงหมายรวมกน จากนยามทกลาวมาสรปไดวา องคกร หมายถง กลมคนทรวมตวกน

ตงแต 2 คนขนไป มการกาหนดเปาหมายรวมกน และทากจกรรมตามแนวทางหรอวธการทไดกาหนด

ไวอยางชดเจนเพอใหบรรลเปาหมาย

สาหรบกรอบแนวคดและแนวทางในการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ผเขยน

ขอนาเสนอในบรบทของการจดการศกษา โดยมงศกษาความตองการจาเปนในองคกรทเปนหนวยงาน

ตนสงกด สาหรบคาวา “หนวยงานตนสงกด” ถาเปนระดบการศกษาขนพนฐาน หนวยงานตนสงกด

ของโรงเรยนเอกชน คอ สานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน และหนวยงานตนสงกดของ

โรงเรยนของรฐ คอ สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน สวนระดบอดมศกษา หนวยงาน

ตนสงกดของสถาบนอดมศกษาของรฐและเอกชน คอ สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา สวน

คาวา “สถานศกษา” ในบทความนอางถงความหมายในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.

2542 และทแกไข (เพมเตม) ฉบบท 2 พ.ศ. 2545 ซงใหความหมายของ “สถานศกษา” ไววา “สถาน

พฒนาเดกปฐมวย โรงเรยน ศนยการเรยน วทยาลย สถาบน มหาวทยาลย หนวยงานการศกษา หรอ

หนวยงานอนของรฐหรอของเอกชน ทมอานาจหนาทหรอมวตถประสงคในการจดการศกษา”

การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนในระดบหนวยงานตนสงกด ทผเขยน

นาเสนอเพอเปนตวอยางในบทความน มวตถประสงคเพอสงเสรมและปรบปรงกจกรรมการทาประกน

คณภาพภายในของสถานศกษา ไมวาจะเปนระดบการศกษาขนพนฐานหรอระดบอดมศกษา และเพอ

ตอบสนองตอระบบการสงเสรมการประกนคณภาพการศกษาของหนวยงานตนสงกด สาหรบ






46

ตวอยางระบบการสงเสรมการประกนคณภาพการศกษาของสานกงานเขตพนทการศกษา สามารถ

หาอานไดจากบทความวจยของ สมเดช สแสง และฉนทนา จนทรบรรจง (2550) อยางไรกตาม ใน

ทศนะของผเขยน การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ยงเปนเครองมอทผบรหาร

สถานศกษาสามารถนามาประยกตใชเพอชวยยกระดบคณภาพการจดการศกษาของสถานศกษาได

ดวย ซงสอดคลองกบ “กลยทธคนหาความตองการ” ทเสนอโดย สมบต นพรก และคณะ (2551) ซง

เปนแนวทางหนงทนามาใชเพอยกระดบคณภาพการศกษา

การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน มกระบวนการทเปนระบบ มขนตอนการ

ดาเนนงานชดเจน และมแนวคดทสามารถนามาประยกตใชไดโดยการลงทนไมมากนก การประยกต

แนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนมาใชในระดบหนวยงานตนสงกด

สามารถทาไดตามขนตอน 6 ขนตอนทไดนาเสนอไปแลว ประกอบดวย (1) การระบปญหาและ

ประเภทของเอกสาร (2) การรวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของ (3) การประเมนขอมลและ

สารสนเทศ (4) การวเคราะหขอมล (5) การเขยนรายงาน และ (6) การนาขอคนพบไปใชประโยชน

สาหรบตวอยางของกรอบแนวคดในการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ผเขยนนาเสนอ

ไวในแผนภาพท 2

แผนภาพท 2 กรอบแนวคดในการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน






47

จากกรอบแนวคดทนาเสนอในแผนภาพท 2 ผเขยนขอนาเสนอตวอยางของการประยกตใช

แนวคดเกยวกบการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนในระดบหนวยงานตนสงกด โดยได

กาหนดสถานการณเพอเปนแนวทาง ดงน

จากสถานการณดงกลาว สถาบนอดมศกษาเอกชนกลม ข แตละแหงจะตองทาการประเมน

ความตองการจาเปนเพอนาผลการวเคราะหมาใชเปนแนวทางในการจดทาแผนปฏบตการประจาป

(Annual action plan) และกาหนดคาเปาหมาย ในขณะทหนวยงานตนสงกด คอ สานกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษาตองการขอมลวา สถาบนอดมศกษากลม ข แตละแหงมแนวคดในการ

กาหนดคาเปาหมาย อยางไร สาหรบตวบงชทงเชงปรมาณและเชงคณภาพในแผนเชงปฏบตการ

ประจาป นอกจากน หากเปนการวจยประเมนความตองการจาเปนทตองเกบขอมลจากกลมตวอยาง

จานวนมาก และตองการขอมลทครอบคลมรอบดาน อาจจะตองใชระยะเวลานานในการเกบรวบรวม

ขอมลและรายงานผล และมความเปนไปไดวา สถาบนอดมศกษาเอกชนกลม ข มระยะเวลาและ

งบประมาณในการดาเนนการไมเทากน โดยเฉพาะอยางยงการเลอกใชวธการวจยประเมนความ

ตองการจาเปนแบบสมบรณ (Complete needs assessment) ทประกอบดวย การระบความตองการ

จาเปน (Needs identification) การวเคราะหสาเหตของความตองการจาเปน (Needs analysis) การ

จดลาดบความสาคญความตองการจาเปน (Priority setting) และการกาหนดทางเลอกเพอแกไข

ปญหา (Needs solution) อาจไมสามารถทาไดในระยะเวลาทกาหนดเนองจากมกระบวนการหลาย

ขนตอน ทางเลอกทผวจยสามารถทาได คอ การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน สาหรบ

ตวอยางแสดงในตารางท 4






48

ตารางท 4 ตวอยางการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนในระดบหนวยงานตนสงกด ขนตอนท แนวคด/วธการ

1. การระบปญหา

และประเภทของ

เอกสาร/งานวจย

(1) การระบปญหา

- สถาบนอดมศกษาเอกชนกลม ข ไมมแนวทางในการจดทาแผนปฏบตการประจาป และการ

กาหนดคาเปาหมายทเหมาะสมในแตละตวบงช

- สถาบนอดมศกษาเอกชนกลม ข ขาดงบประมาณและมระยะเวลาทจากดในการทาวจยประเมนความ

ตองการจาเปนในเชงลก (In-dept needs assessment)

(2) ประเภทของเอกสารทนามาวเคราะหและสงเคราะห

- เกบรวบรวมเอกสารและผลงานวจยยอนหลง 3 ป เพอใหไดขอมลทครอบคลมและทราบแนวโนมของ

ความตองการจาเปนทเกยวของกบตวบงชตามแผนปฏบตการประจาป

3. การประเมน

ขอมลและ

สารสนเทศ

(1) เทคนคการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) ของเอกสารทรวบรวมมาไดเพอหาความตองการ

จาเปนเบองตน (Primary needs)

(2) จดระบบขอมล (เชงปรมาณและเชงคณภาพ) เพอหาขอสรปเกยวกบความตองการจาเปนเบองตนท

คนพบ

(3) การกาหนดเกณฑในการสรปขอมลจากเอกสารและงานวจยทสงเคราะหไดใหครอบคลมตาม

ขอบเขตทตองการศกษา เชน

เกณฑ ขอมลทตองการ

(1) กจกรรม/โครงการ รายชอกจกรรม/โครงการตามเปาหมายของแผนปฏบตการประจาป

ของสถาบนอดมศกษาเอกชนกลม ข

(2) ตวบงช ตวบงชความสาเรจของกจกรรม/โครงการ และตวบงชตามแผนปฏบต

การประจาป

(3) คาเปาหมาย และ

วธการ/แนวทางการ

กาหนดคาเปาหมาย

คาเปาหมาย (เชงปรมาณ/เชงคณภาพ) และแนวคด แนวทาง หรอ

วธการกาหนดคาเปาหมายสาหรบแตละตวบงชในแผนปฏบตการ

ประจาป

(4) ผรบผดชอบ รายชอผรบผดชอบหลกหรอหวหนาโครงการ

(5) รายละเอยด รายละเอยดของกจกรรม/โครงการ ประกอบดวย

(1) หลกการและเหตผล (2) วตถประสงค (3) รปแบบของกจกรรม

(4) ประโยชนทคาดวาจะไดรบ (5) การวดและประเมนผล (6)

ทรพยากรทใช (7) กรอบระยะเวลาดาเนนงาน และ (8) งบประมาณ

(6) ผลทไดรบ สรปผลการดาเนนงานตามตวบงชความสาเรจของแผนปฏบตการ

ประจาป






49

ขนตอนท แนวคด/วธการ

4. การวเคราะห

ขอมล

(1) แนวคดการวเคราะหขอมล คอ การเปรยบเทยบขอคนพบจากเอกสารทรวบรวมมาได โดยการ

ประยกตแนวคดเกยวกบการสงเคราะหเชงปรมาณดวยการวเคราะหอภมาน (Meta-analysis) และการ

สงเคราะหเชงคณภาพดวยการอภมานเชงชาตพนธวรรณนา (Meta-ethnography) เขามาชวยในการ

สรปผลและแปลความหมาย

(2) เทคนคการวเคราะหขอมล 2 วธ ไดแก การอธบายความ (Narrative procedure) และการแจงนบ

จานวน (Vote counting) โดยนามาใชรวมกน

5. การเขยนรายงาน องคประกอบของรปเลมรายงานการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน มลกษณะเหมอนกบ

รายงานการวจยเชงประเมนผลโดยทวไป

6. การนาขอคนพบ

ไปใชประโยชน

(1) สถาบนอดมศกษากลม ข สามารถกาหนดคาเปาหมาย (Goal) ไดอยางเหมาะสมสาหรบตวบงช (เชง

ปรมาณ/เชงคณภาพ) ในแผนเชงปฏบตการประจาป

(2) นาขอมลไปใชปรบปรงแผนในการจดกจกรรม/โครงการทเปนความตองการจาเปน (Needs) ตาม

แผน และชวยสนบสนนการตดสนใจเชงนโยบายดานคณภาพของคณะผบรหาร

บทสรปและขอเสนอแนะ

การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนการวจยรปแบบหนงทอยบนฐานของการใช

ขอมลทตยภม (Secondary Data) โดยใหความสาคญกบวธการสงเคราะหงานประเมนความตองการ

จาเปนทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพททาในหวขอเดยวกน หรอเอกสารนนใหขอมลทเกยวของกบ

ความตองการจาเปนทมงศกษา โดยมจดมงหมายเพอหาขอสรปหรอขอคนพบใหม แตไมไดตดสน

คณคาของงานประเมน (Value judgement) ดงนน แนวคดของการสงเคราะหงานประเมนความ

ตองการจาเปนทนาเสนอในบทความนจงอยบนรากฐานของการสงเคราะหงานวจยเชงปรมาณดวย

การวเคราะหอภมาน (Meta-analysis) และการสงเคราะหงานวจยเชงคณภาพดวยการอภมานเชง

ชาตพนธวรรณนา (Meta-ethnography) ไมใชการประเมนอภมาน (Meta-evaluation) และการ

ประยกตใชวธการออกแบบการวจยแบบผสม (Mixed-methods research) โดยใชเทคนคการวเคราะห

เนอหามาชวยอธบาย เปรยบเทยบ และแปลความหมายของขอมล สาหรบจดเดนของการสงเคราะห

งานประเมนความตองการจาเปนตามนยทนาเสนอในบทความน อยทการมงศกษาความตองการ

จาเปนในระดบองคกรทเกดจากการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนในระดบหนวยงาน






50

ยอยแลวไดขอสรปหรอขอคนพบใหมทชดเจน เพอนาไปใชเปนสารสนเทศในการตดสนใจ วางแผน

กาหนดนโยบายของผบรหารในการพฒนาองคกรตอไป

การสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน มกระบวนการทเปนระบบและมขนตอน

ชดเจน สาหรบขนตอนของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนมลกษณะคลายกบ

วธดาเนนการวจยโดยทวไปแตอาจมรายละเอยดบางประการทแตกตางกน ในบทความนผเขยนได

กาหนดขนตอนของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนไวจานวน 6 ขนตอน ไดแก (1)

การระบปญหาและประเภทของเอกสาร (2) การรวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของ (3) การ

ประเมนขอมลและสารสนเทศ (4) การวเคราะหขอมล (5) การเขยนรายงาน และ (6) การนาขอคนพบ

ไปใชประโยชน

นอกจากน แนวคดและขนตอนของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปนสามารถ

นามาประยกตใชเพอการพฒนาและปรบปรงคณภาพของสถานศกษาได แตการนาแนวคดและ

ขนตอนดงกลาวไปประยกตใช มประเดนทควรพจารณา ดงน

(1) ปญหาทพบในประเทศไทย คอ จานวนงานวจยประเมนความตองการจาเปนททาในเรอง

เดยวกนหรอปญหาวจยเดยวกนมจานวนไมมากนก ดงนน การออกแบบการสงเคราะหงานประเมน

ความตองการจาเปน ควรมลกษณะเปนการวจยแบบผสมระหวางวธการในเชงปรมาณและเชง

คณภาพ โดยเฉพาะการผสมผสานระหวางการสงเคราะหงานวจยเชงประมาณและการสงเคราะห

งานวจยเชงคณภาพ สาหรบแนวคดเกยวกบการทาวจยแบบผสมสามารถหาอานไดจากหนงสอของ

Creswell & Plano Clark (2007) ทชอวา “Designing and Conducting Mixed Methods Research”

สวนตวอยางงานวจยทมการประยกตใชการวจยแบบผสม สามารถหาอานไดจากหนงสอรวม

บทความเรอง “Advanced in Mixed Methods Research” ของสานกพมพ Sage (Berg, 2008)

(2) แนวคดและขนตอนของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน ยงไมคอยเปนท

นยมและมจานวนผนาไปประยกตใชคอนขางนอย ดงนน เมอตดสนใจทจะสงเคราะหงานประเมน

ความตองการจาเปน ผวจยควรเกบรวบรวมขอมลเกยวกบปญหาและอปสรรคทเกดขนระหวาง

ดาเนนการวจยดวย เพอนามาวเคราะหและหาแนวทางหรอวธการจดการกบปญหาตอไป

(3) การสรปอางอง (Generalization) ขอสรปหรอขอคนพบทไดจากสงเคราะหงานประเมน

ความตองการจาเปน มขอควรระวง คอ ในองคกร/หนวยงานบางแหงอาจมขอมลหรอจานวนรายงาน

การวจยประเมนความตองการจาเปนททาในเรองเดยวกนนอยมาก ไมเหมาะทจะนามาสงเคราะห






51

ดงนน แนวคดและขนตอนของการสงเคราะหงานประเมนความตองการจาเปน จงนาไปใชไดเฉพาะ

องคกร/หนวยงานทมจานวนเอกสารและงานวจยมากพอ และผลของการสงเคราะหงานประเมน

ความตองการจาเปน มคณคาเพยงพอทจะนาไปใชประโยชน


กระทรวงศกษาธการ. (2542). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไข

(เพมเตม) ฉบบท 2 พ.ศ. 2545. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.

ธงชย สนตวงษ และชยยศ สนตวงษ. (2537). พฤตกรรมบคคลในองคการ. (พมพครงท 4).

กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช.

นงลกษณ วรชชย. (2542). การวเคราะหอภมาน. กรงเทพฯ. สานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

บบผา เมฆศรทองคา. (2551). การวจยชาตพนธวรรณนาอภมาน: การสงเคราะหงานวจยเชงคณภาพ

(META-ETHNOGRAPHY: Qualitative Research Synthesis). BU Academic Review,

7 (1), 59-65.

พยอม วงศสารศร.(2552).องคการและการจดการ. พมพครงท 7. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏ

สวนดสต.

สมเดช สแสง และฉนทนา จนทรบรรจง. (2550). การพฒนาระบบสงเสรมการประกนคณภาพ

การศกษาของสานกงานเขตพนทการศกษา. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร.

ปท 9 ฉบบท 1 (มกราคม-เมษายน), หนา 1-20.

สมบต นพรก และคณะ. (2551). กลยทธการยกระดบคณภาพการศกษาโดยเครอขายการวจยใน

ภาคเหนอตอนลาง. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. ปท 11 ฉบบท 1

(มกราคม-เมษายน), หนา 1-20.

สมยศ นาวการ. (2536). การบรหาร. กรงเทพฯ: ดอกหญา.

สวมล วองวาณช. (2550). การวจยประเมนความตองการจาเปน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.






52

ศรชย กาญจนวาส. (2537). ทฤษฎการประเมน. กรงเทพฯ. สานกพมพแหงจฬาลงกรณ


Alkin, M. C. (1969). Evaluation theory development. Evaluation Comment, 2, 2-7.

Alkin, M.C. (1975). Evaluation: Who needs it? Who cares?. Studies in Educational Evaluation,

1 (3), 201-12.

Alkin, M.C. (1984). Factors Common to High-Utilization Evaluations. Evaluation

Productivity Project. Los Angeles: Center for the Study of Evaluation, University of

California.

Berg, M. M. (2008). Advances in Mixed Methods Research: Theories and Applications.

London: Sage.

Borgatta, E.F. (1996). Research Problems in evaluation of health service demonstrations.

Minank Memorial Fund Quarterly, 44, 182-96.

Bryman, A. (1992). Quantity and quality in social research. London: Routledge.

Carney, T. (1972). Content analysis. Winnipeg: University of Manitoba Press.

Cook, T. (1992). Meta-analysis for explanation. New York: Sage.

Cook, T.D. & Pollard, W.E. (1977). Guidelines: How to recognize and avoid some common

problems of mis-utilization of evaluation research findings. Evaluation, 4, 161-64.

Corday, D. (1990). An assessment from the policy perspective. In: K. Wachter, & M. Strat,

The future of meta-analysis, pp. 99-120. New York: Sage.

Creswell, J.W., & Plano Clark, V.L. (2007). Designing and conducting mixed methods

research. Thousand Oaks: Sage.

Denzin, N. (1989). The research act. 3rd ed. Englewood Cliffs, NY: Prentice Hall.

Farley, J. & Lehmann, D. (1986). Meta-analysis in marketing. Lexington, MA: Lexington

Books.

Gaber, J. (2000). Meta-needs assessment. Evaluation and Program Planning, 23, 139-147.






53

Gaber, J. & Gaber, S.L. (1997). Utilizing mixed-method research designs in planning. Journal

of Planning Education and Research, 17 (2), 95-104.

Gibson, N., Keighery, B., Keighery, G., Burbidge, A and Lyons, M. (1994). A floristic survey of

the Southern Swan Coastal Plain. Unpublished report for the Australian Heritage

Commission prepared by the Department of Conservation and Land Management and

the Conservation Council of Western Australia (Inc.).

Grass, G.V. (1976). Primary, secondary and meta-analysis of research, Educational

Researcher, 5, 3-8.

Greene, J. & McClintock, C. (1985). Triangulation in evaluation: design and analysis issues.

Evaluation Review, 9 (5), 523-545.

Hoyle, R. (1993). On the relation between data and theory. American Psychologist, 48 (10),

1094-1096.

Hunter, J. & Schmidt, F. (1990). Methods of meta-analysis. Newbury Park, NJ: Sage.

Issac, S. & Michael, W.B. (1985). Handbook in research and evaluation. San Diego, CA:

EdITS publishers.

Kaufman, R. & English, F.W. (1981). Needs assessment: Concepts and application.

Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications.

Kaufman, R., Rojas, A.M., & Mayer, H. (1993). Needs assessment: A user’s guide.

Englewood Cliffs, NJ: Educational Technology Publications.

Maslow, A.H. (1943). A Theory of Human Motivation. Psychological Review, 50(4), 370-

396.

Mark, M. & Shotland, L. (1987). Alternative methods for the use of multiple methods. In: M.

Mark, & L. Shotland, Multiple methods in program evaluation. Jossey-Bass Inc.

Mowbray, C., Bybee, D., Collins, M., & Levine, P. (1998). Optimizing evaluation quality and

utility under resource constraints. Evaluation and Program Planning, 21, 59-71.

http://psychclassics.yorku.ca/Maslow/motivation.htm






54

Mullen, B. (1989). Advanced basic meta-analysis. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum

Associates.

Patton, M. Q. (1997). Utilization-focused evaluation: the new century text. 3rd ed.

California: Sage Publications.

Reichardt, C. & Gollob, H. (1987). Taking uncertainty into account when estimating effects. In:

M. Mark, & L. Shotland, Multiple methods in program evaluation. Jossey-Bass

Inc.

Reviere, R., Berkowitz, S., Carter, C.C. & Ferguson, C.G. (1996). Needs assessment: A

creative and practical guide for social scientists. Washington, D.C.: Taylor &

Francis.

Rosenthal, R. (1991). Meta-analysis procedures for social research. Newbury Park, NJ:

Sage.

Rossman, G. & Wison, B. (1985). Numbers and words: combining quantitative and qualitative

methods in a single-large scale evaluation. Evaluation Review, 9 (5), 627-643.

Scriven, M. (1991). Evaluation thesaurus. Newbury Park: Sage.

Stufflebeam, D.L. (1968). Evaluation as enlightenment for decision-making. Columbus,

Ohio: Evaluation Center, Ohio State University.

Weiss, C.H. 1972. Utilizatoin of evaluation: Toward comparative study. In C.H. Weiss (Ed.),

Evaluating Action Programs. Boston: Allyn & Bacon.

Weiss, C.H. & Bucuvalas, M. 1980. Truth tests and utility tests: Decision makers’ frame of

reference for social science research. American Sociologicl Review, 45, 302-13.

Witkin, B. & Alshuld, J. (1995). Planning and conducting needs assessments: A practical

guide. Thousand Oaks, CA: Sage.

Worthen, B.R. & Sanders, J.R. (1973). Educational evaluation: Theory and practice. Ohio:

Charles A. Jones Publishing Company.


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย : การวจยเพอประเมนผลการดาเนนงานของศการวจยเพอประเมนผลการดาเนนงานของศนยนย

พฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษในประเทศไทยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษในประเทศไทย

อารรกษ มแจง1 ดษฎ รงรตนกล2

นนทวน ชมตนต 3 อภชย รงเรอง4


การวจยเพอประเมนผลการดาเนนงานของศนยพฒนาการเรยนการสอน

ภาษาองกฤษในประเทศไทย

A PERFORMANCE EVALUATION OF ENGLISH RESOURCE AND

INSTRUCTION CENTRES IN THAILAND

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเพอประเมนผลการดาเนนงานของศนยพฒนาการเรยนการสอน

ภาษาองกฤษในประเทศไทย ใชวธการประเมนแบบผสมผสาน โดยประยกตแนวคดของการประเมนตนเอง

การประเมนองวตถประสงค การประเมนเชงระบบและการประเมนตามสภาพจรงเขาดวยกน มการเกบ

รวบรวมขอมลทงในเชงปรมาณ และเชงคณภาพ ขนตอนการประเมนประกอบดวย 1) การประเมนผลการ

ดาเนนงานของศนย ERIC จานวน 192 แหงทวประเทศ ดวยการใชแบบสอบถามเพอประเมนผลการ

ดาเนนงานของศนยใน 4 ดานคอ ดานความพรอมของปจจยนาเขา ดานการดาเนนงานตามวตถประสงค

ดานผลผลต ดานปญหาและอปสรรคทพบในการดาเนนงาน 2) การประเมนผลการดาเนนงานในเชงลก

และผลกระทบจากการดาเนนงานของศนย ERIC ทมตอครผสอนภาษาองกฤษ นกเรยน บคลากรท

เกยวของ โดยการสมภาษณผใหบรการ และผรบบรการจากศนย ERIC ทดาเนนการอยในแตละภมภาค

และกรงเทพมหานคร จานวน 11 ศนย 3) การประเมนผลเพอกาหนดรปแบบการดาเนนงานทเหมาะสม

โดยการจดสนทนากลมยอยกบผทมสวนเกยวของในการใหบรการ และผรบบรการจากศนย ERIC ใน 5

ภมภาคและกรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา

1 ผชวยศาสตราจารย ดร., อาจารยภาควชาภาษาตะวนตก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 2 ผชวยศาสตราจารย ดร., อาจารยภาควชาภาษาตะวนตก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 3 ผชวยศาสตราจารย, อาจารยภาควชาภาษาตะวนตก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 4 ดร., อาจารยภาควชาภาษาตะวนตก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย : การวจยเพอประเมนผลการดาเนนงานของศนยการวจยเพอประเมนผลการดาเนนงานของศนย

พฒนาการเรยนการสอนภาษาองกพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษในประเทศไทยฤษในประเทศไทย



56

1) ผลการดาเนนงานของศนย ERIC ในภาพรวม มความเหมาะสมอยในระดบปานกลาง เมอแยก

เปนรายดานพบวา ผลการประเมนดานปจจยนาเขามความเหมาะสมอยในระดบปานกลาง ดานผลการ

ดาเนนงานตามวตถประสงคมความเหมาะสมอยในระดบนอย ดานผลผลตมความเหมาะสมอยในระดบ

มาก สวนดานปญหาและอปสรรคในการดาเนนงานพบวา ศนยมปญหาเกยวกบบคลากร การดาเนนงาน

และงบประมาณ งานวจยเรองนไดรบทนสนบสนนการทาวจยจากสถาบนภาษาองกฤษ สานกงาน

คณะกรรมการ การศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ นอกจากนยงสามารถแบงกลมศนย ERIC ทม

ผลประเมนการดาเนนงานอยในระดบใกลเคยงกนออกเปน 4 กลมคอ กลมท 1 มผลการดาเนนงานอยใน

ระดบดมาก จานวน 13 ศนย กลมท 2 มผลการดาเนนงานอยในระดบด จานวน 88 ศนย กลมท 3 มผล

การดาเนนงานอยในระดบปานกลาง จานวน 44 ศนย และกลมท 4 มผลการดาเนนงานอยในระดบควร

ปรบปรง จานวน 5 ศนย 2) ผลการประเมนในเชงลกพบปญหาการขาดความพรอมของศนยดานปจจย

นาเขาในประเดนของสถานท บคลากร วสดอปกรณ งบประมาณ ความรวมมอจากบคลากรและหนวยงาน

ทเกยวของ โดยเงอนไขทจะนาไปสความสาเรจในการดาเนนงานของศนยคอ ความพรอมของโรงเรยนทตง

ศนยทงสถานท บคลากร วสดอปกรณ การสนบสนนของผบรหาร ความรวมมอของครในหมวดวชา

ภาษาองกฤษ ศกยภาพ บคลกภาพและ มนษยสมพนธของผจดการศนย ระบบการประสานงานทด

ระหวางศนยกบสานกงานเขตพนท ความรวมมอของโรงเรยนและครทอยในเขตพนทบรการ และการ

สนบสนนงบประมาณจากสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน สวนผลกระทบจากการ

ดาเนนงานของศนย ERIC คอครไดรบการพฒนาตนเองในดานภาษา ไดรบความรในการจดการเรยนการ

สอนมากขน สวนนกเรยน และบคคลภายนอกยงไดรบการบรการในวงจากดเนองจากขาดงบประมาณ

สนบสนน 3) รปแบบการดาเนนงานทเหมาะสมของศนย ERIC ดานรปแบบการบรหารจดการ ศนยควรม

การจดโครงสรางขององคกรและระบบการบรหารจดการทเหมาะสมซงอาจแตกตางกนไปตามบรบทของ

แตละศนย ดานบทบาทของหนวยงานทเกยวของ แตละหนวยงานควรมบทบาทหนาททชดเจน และปฏบต

ตามหนาททไดรบมอบหมาย ดานปจจยสนบสนน ศนยควรไดรบการสนบสนนในดานตางๆ อาท

งบประมาณ บคลากร นโยบาย เพอใหการดาเนนงานของศนยเปนไปอยางมประสทธภาพ






57

Abstract

This study was aimed to evaluate the performance of ERICs in Thailand by using a mixed

method of self evaluation, objective evaluation, system evaluation, and authentic evaluation. The method

was employed to collect both quantitative and qualitative data with 3 phases as follows:1) To obtain data

on the overall performance, questionnaires were distributed to 192 ERICs to evaluate their performance

in 4 areas including input factors, objective-based performance, output factors, and performance

obstacles; 2) To gather more data, in-depth group interviews with ERIC staff and clientele in 11 regional

and Bangkok ERICs were conducted with the purpose to evaluate the centres’ performance and their

consequences 3) To propose an appropriate working model as well as possible solutions, focus group

technique with ERIC stakeholders in 5 regions and Bangkok was held. The findings of the study were as

follows: 1) Overall, the performance of ERICs in Thailand was rated at a moderate level. Regarding the

details of each area, it was found that the input factors were rated at a medium level, objective-based

performance, a low level, and outputs, a high level. As for obstacles, it was found that the centres had

problems in personnel, working processes, and budget. The findings also revealed that the ERICs which

were rated to have relatively the same level could be divided into 4 groups: highest performance group

(13 ERICs), high performance group (88 ERICs), moderate performance group (44 ERICs), and to be

improved group (5 ERICs). 2) Most ERICs lack availability of input factors, namely, centre space,

personnel, materials, budget, and cooperation of personnel and related organizations. Factors affecting

the success of the centres were: resources availability including school space, personnel and materials,

supports from school administrators, English teachers’ cooperation, ERIC managers’ potential, personality

and good human relationship, a good cooperative system between ERICs and the office of the

educational areas, cooperation of schools and teachers in the areas, supports of budget from the Office

of Basic Education. As for the consequences, it was found that ERICs play an important role in improving

teachers’ language skills, and their teaching knowledge; however, students and people in the

community do not get much service due to the lack of budget. 3) The proposed ERIC working model

concerns with the appropriate administrative structure which can be varied depending on the context of






58

each centre, the roles of the related organizations that should be clearly specified and strictly followed,

and the support factors, e.g. budget, personnel, and policy in order that the centre can work efficiently.

บทนา

ในยคปจจบนการตดตอสอสารระหวางประเทศหรอชาตตางๆ เปนไปโดยเสร มภาวะของ

โลกานวตร (Globalization) และภมภาคนวตร (Regionalization) โดยทวไป ทาให เกดลกษณะของ

“โลกไรพรมแดน” ทควบคไปกบการเตบโตอยางรวดเรวของระบบสารสนเทศ ความรเกยว กบภาษา

โดยเฉพาะภาษาองกฤษจงเปนสงสาคญทจะชวยใหผคนสามารถเขาถงขอมลสาร สนเทศตางๆได ดวย

เหตผลดงกลาวจงจาเปนทประเทศไทยตองพฒนาบคลากรใหมความร ความสามารถในการใช

ภาษาองกฤษเพอทจะเขาใจและเลอกรบสารสนเทศทมประโยชน นาไปใชในการพฒนาการเรยนร และการ

ประกอบอาชพอนจะเปนประโยชนในการพฒนาประเทศสบไป ดงนนกระทรวงศกษาธการจงไดบรรจวชา

ภาษาองกฤษเขาไวในหลกสตร โดยใหมการจดการเรยนการสอนทงในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา

ซงตลอดเวลาทผานมากระทรวงศกษาธการไดใหความสนบสนนสงเสรมการเรยนการสอนวชา

ภาษาองกฤษมาโดยตลอด มการจดตงหนวยงานขนมาดแล สงเสรมและพฒนาการเรยนการสอน

ภาษาองกฤษโดยเฉพาะ ในชวงป พ.ศ. 2527-2535 กรมสามญศกษาไดดาเนนโครงการขยายผลการ

พฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษ ในชอภาษาองกฤษวา Project for the Improvement of Secondary

English Teaching (PISET) เพอปรบปรงคณภาพการเรยนการสอนภาษาองกฤษในระดบมธยมศกษา โดย

ไดรบความรวมมอชวยเหลอดานผเชยวชาญภาษาองกฤษ และทนฝกอบรมครจากรฐบาลองกฤษ

เปาหมายหลกของโครงการคอ จดตงศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษโดยใชชอภาษาองกฤษวา

English Resource and Instruction Centre ซงเปนทรจกกนในนามศนย ERIC ขน ทงในสวนกลางและสวน

ภมภาค โดยจดตงศนยในโรงเรยนมธยมศกษาทมความพรอมตามเกณฑทหนวยศกษานเทศก กรมสามญ

ศกษากาหนด

จากการปรบโครงสรางกระทรวงศกษาธการใหมตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.

2542 การบรหารงานของศนย ERIC และการดาเนนงานตามบทบาทภารกจจงมการปรบ เปลยนให

เหมาะสม สอดคลองกบบรบททเปลยนไป โดยสานกงานเขตพนทการศกษาทาหนาทรบผดชอบ ดแลและ

ประสานงานกบศนย ERIC พรอมทงไดมการปรบวตถประสงคการดาเนนงาน และบทบาทหนาทศนย ERIC






59

ใหครอบคลมการพฒนาการจดการเรยนการสอนภาษาองกฤษทงในระดบมธยมศกษาและประถมศกษา

โดยกาหนดวตถประสงคดงน (สถาบนภาษาองกฤษ, 2550)

1. เพอเปนแหลงรวบรวม พฒนา ผลต จดหา ใหบรการและเผยแพรสอการเรยนรภาษา องกฤษ

ทงสอสงพมพ สอมลตมเดย (Multimedia) รวมทงใหคาแนะนาดานเทคนคในการใช และการบารงรกษา

2. เพอพฒนาครผสอนภาษาองกฤษใหมความร ความสามารถในการใชทกษะภาษา องกฤษ

และจดการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพ

3. เพอพฒนาศกยภาพนกเรยนในการใชภาษาองกฤษเพอการสอสาร และเปนเครองมอในการ

แสวงหาความรไดดวยตนเอง

4. เพอสงเสรมและสนบสนนการดาเนนงานของศนยเครอขายพฒนาการเรยนการสอน

ภาษาองกฤษระดบอาเภอ

โดยในปจจบนมศนย ERIC ทงสน จานวน 192 ศนยทวประเทศ (สถาบนภาษาองกฤษ, 2553)

กระจายอยครบทกเขตพนทการศกษา ซงจากการดาเนนงานของศนย ERIC ตลอดชวงระยะเวลาทผานมา

นน ยงขาดการประเมนผลการดาเนนงานทเปนรปธรรมในภาพรวมทงประเทศ ประโยชนของการประเมน

นอกจากจะชวยบงชถงประสทธภาพและประสทธผลหรอความคมคาขององคกรแลว ยงชวยใหแกไข

ปรบปรงการดาเนนงานขององคกรใหชดเจน ตรงเปาและลดปญหาในการปฏบตซงจะเปนผลดตอการ

ดาเนนงานขององคกรอกดวย (ไพศาล หวงพานช, 2537) เพอใหการประเมนผลการดาเนนงานของศนย

ERIC สะทอนใหเหนสภาพทแทจรง ครอบ คลมการดาเนนงานในทกดาน และครอบคลมกลมผมสวนได

สวนเสยในการดาเนนงานทกกลม รปแบบของการประเมนในครงนจงองแนวคดของการประเมนแบบ

ผสมผสาน โดยมการใชแนวคดของการประเมนแบบองวตถประสงคผสมผสานกบแนวคดของการประเมน

เชงระบบ การประเมนตนเอง และการประเมนตามสภาพจรงในการประเมนผลการดาเนนงานในดานตางๆ

ของศนยวา มความเหมาะสมหรอไม และอยในระดบใด มเงอนไขอะไรทสงผลตอความสาเรจหรอความ

ลมเหลวในการดาเนนงานของศนย รวมถงผลหรอผลกระทบตางๆทเกดจากการดาเนนงานของศนย ม

การศกษาขอมลในเชงลกจากผทเกยวของกบการดาเนนงานศนยทงในฐานะของผใหบรการ และ

ผรบบรการเพอนาขอมลมาสงเคราะหและกาหนดเปนรปแบบการดาเนนงานทเหมาะสมของศนย ERIC ผล

การประเมนดงกลาวนอกจากจะไดขอมลเกยวกบการดาเนนงานของศนยในปจจบนแลว ยงทาใหสามารถ

สรางหรอปรบปรงรปแบบการดาเนนงานของศนยพฒนา การเรยนการสอนภาษาองกฤษในประเทศไทยให






60

มความเหมาะสม และสามารถตอบสนองตอวตถประสงค หรอเปาหมายของการดาเนนงานไดมากขนอก

ดวย


การวจยครงน เปนการวจยเพอประเมนผลการดาเนนงานของศนยพฒนาการเรยนการสอน

ภาษาองกฤษในประเทศไทย โดยมวตถประสงคยอยดงน

1. เพอประเมนผลการดาเนนงานในดานตางๆของศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษใน

ประเทศไทยวามความเหมาะสมหรอไม และในระดบใด

2. เพอประเมนความพรอมของปจจยนาเขา และเงอนไขทมผลตอความสาเรจในการดาเนนงาน

ของศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษในประเทศไทย

3. เพอศกษาผลและผลกระทบจากการดาเนนงานของศนยพฒนาการเรยนการสอน

ภาษาองกฤษในประเทศไทยทมตอครผสอนภาษาองกฤษ นกเรยน บคลากรทเกยวของ ตลอดจนโรงเรยน

และหนวยงานตางๆ ทเปนเครอขายของศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษ

4. เพอนาเสนอรปแบบการดาเนนงานของศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษในประเทศ

ไทยทเหมาะสมเพอเปนแนวทางในการบรหารจดการ และดาเนนงานศนยทงในสวนของผรบผดชอบในการ

ดาเนนงานศนย และหนวยงานเกยวของในระดบตางๆตอไป

วธการศกษา

แหลงขอมลและผใหขอมล

การดาเนนการในแตละขนตอนของการวจยมดงน

ขนตอนท 1 ขนตอนนเปนการประเมนผลการดาเนนงานของศนย ERIC จานวน 192 แหงท

ดาเนนการอยในประเทศไทย โดยการสงแบบประเมนทคณะผวจยสรางขนโดยอาศยแนว คดของการ

ประเมนตนเอง การประเมนโดยองวตถประสงคกบการประเมนเชงระบบ ทงในสวนของปจจยนาเขา (Input)

การดาเนนงาน (Process) และผลลพธของการดาเนนงาน (Output) มาประกอบกน เพอใหผทมสวน

เกยวของกบการดาเนนงานของศนย ERIC ไดแก ผจดการศนย บคลากรททางานศนย และศกษานเทศก

ของสานกงานเขตพนท (สพท.) ทรบผดชอบจานวนศนยละ 5 คน ดาเนนการประเมนตนเองโดยสะทอนผล






61

การดาเนนงานของศนย ERIC ทตนเขาไปเกยวของในฐานะของผใหบรการ ซงในขนตอนนมงประเมน 1)

ความพรอมของปจจยนาเขา 2) การดาเนนงานตามวตถประสงคของการจดตงศนย 3) ผลลพธจากการ

ดาเนนงานศนย และ 4) ปญหาและอปสรรคในการดาเนนงานศนย

ขนตอนท 2 ขนตอนนเปนการประเมนผลการดาเนนงานของศนย ERIC ในเชงลกเพอตรวจสอบ

ผลการประเมนในขนตอนท 1 และศกษาผลและผลกระทบจากการดาเนนงานของศนย ERIC ทมตอคร

นกเรยน บคลากรทเกยวของ ตลอดจนโรงเรยนและหนวยงานตางๆ ทเปนเครอ ขายในเขตพนทรบผดชอบ

ของศนย โดยคณะผวจยดาเนนการสมกลมตวอยางอยางงายจากศนย ERIC ทดาเนนการอยในเขตพนท

การศกษาตามภมภาคตางๆ ของประเทศไทยซงแบงเปน 5 ภมภาคไดแก ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคตะวนออก และภาคใต มาภมภาคละ 2 ศนย รวม 10 ศนย และกรงเทพมหานคร

อก 1 ศนย รวมทงสน 11 ศนย แลวดาเนน การประเมนตามสภาพจรงโดยคณะผวจยเดนทางไปเกบขอมล

แตละศนยดวยตนเอง โดยการพจารณาจากบรบททดาเนนงานอยรวมถงการเกบขอมลจากการสมภาษณ

ในเชงลกจากผมสวนไดสวนเสยกบการดาเนนงานศนย ไดแก ผจดการศนย บคลากรททางานศนย คร

และนกเรยนทใชบรการจากศนย ศกษานเทศกของสพท. ทรบผดชอบ โดยมงประเมน 1) ความพรอมของ

ปจจยนาเขา และเงอนไขทมผลตอความสาเรจ 2) การดาเนนงานตามวตถประสงค 3) ผลและผล กระทบ

จากการดาเนนงานของศนย และ 4) รปแบบการดาเนนงานศนย ERIC ทเหมาะสม

ขนตอนท 3 ขนตอนนเปนการประเมนผลเพอกาหนดรปแบบการดาเนนงานทเหมาะสมโดยเกบ

รวบรวมขอมลจากผมสวนเกยวของกบการดาเนนงานของศนยซงประกอบดวย 1) กลมผทเกยวของกบ

การดาเนนงานของศนย ERIC ในฐานะผใหบรการ และ 2) กลมผทเกยวของกบการใชหรอรบประโยชนจาก

การดาเนนงานของศนยในฐานะผรบบรการ คณะผวจยดาเนนการเลอกกลมตวอยางดวยวธการเลอกแบบ

เจาะจง (Purposive selection) จากศนย ERIC ทดาเนนการอยตามเขตพนทการศกษาตางๆโดยการจด

สนทนากลม (Focus group) กบผเกยวของทงสองกลมตามภมภาคตางๆ จานวน 5 ครง และ

กรงเทพมหานครอก 1 ครง รวม 6 ครง กาหนดผเขา รวมครงละ 30 คน รวมมกลมตวอยางในขนตอนน

180 คน จากนนจงดาเนนการเกบรวบรวมขอมลเพอนามากาหนดรปแบบในการบรหารจดการ และ

ดาเนนงานศนยทงในสวนของผรบ ผดชอบในการดาเนนงานศนย และหนวยงานทเกยวของในระดบตางๆ

ตอไป






62

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

1. แบบสอบถามการประเมนผลการดาเนนงานของศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษา องกฤษ

สาหรบผจดการศนย ศกษานเทศก และบคลากรททางานศนยประเมนการทางานของศนย แบบสอบถาม

แบงเปน 3 ตอน คอ ตอนท 1 สอบถามขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม มลกษณะเปนแบบตรวจสอบ

รายการ และแบบปลายเปด ตอนท 2 เปนการประเมนผลการดาเนน งานศนยดานความพรอมของปจจย

นาเขา ดานการดาเนนงานตามวตถประสงคของการจดตงศนย และดานผลผลต ลกษณะเปนแบบ

ตรวจสอบรายการ ตอนท 3 เปนการสอบถามปญหาและอปสรรคทพบในการดาเนนงาน ลกษณะเปนแบบ

ปลายเปด

2. แบบบนทกขอมลจากการศกษาสภาพจรง ลกษณะเปนแบบบนทกปลายเปด สาหรบผวจยใช

บนทกสภาพความพรอมดานปจจยนาเขาของศนยจากการเดนทางไปประเมนศนยตามสภาพจรง ประเดน

ในการบนทกประกอบดวยความพรอมของโรงเรยน ความเหมาะสมของสถานทตงศนย สภาพการจดศนย

ความพรอมของวสดอปกรณ ความเหมาะสมของหนงสอ/สอทจดบรการ การจดการเกยวกบขอมลของ

ศนย เปนตน

3. แบบสมภาษณ ผวจยใชแบบสมภาษณนประกอบในการประเมนศนยตามสภาพจรงกลมผให

สมภาษณคอ ผจดการศนย บคลากรททางานศนย ศกษานเทศก และคร-นกเรยนผรบบรการจากศนย

ประเดนในการสมภาษณประกอบดวยการบรหารจดการศนย ปญหาและอปสรรคในการดาเนนงาน ผล

และผลกระทบจากการดาเนนงานของศนย และรปแบบการดาเนน งานทเหมาะสม

4. การสนทนากลม เปนเครองมอทผวจยใชในการเกบขอมลเชงลก โดยผวจยกาหนดประเดน

สาหรบใชเปนแนวทางในการสนทนากบกลมผใหบรการ และผรบบรการจากศนย ERIC เพอหาขอสรปของ

รปแบบการดาเนนงานทเหมาะสม ปญหา/อปสรรค/ขอขดของ และแนวทางในการแกไขปญหา

การเกบรวบรวมขอมล

การเกบรวบรวมแบบสอบถาม

คณะผวจยเดนทางไปพบผจดการศนย ERIC จานวน 192 ศนยทวประเทศในการประชม ประจาป

ของศนย โดยชแจงวตถประสงคของการวจย และรายละเอยดตางๆดวยตนเอง พรอมทงขอความ

อนเคราะหผจดการศนยเปนผแจก รวบรวมแบบสอบถามและสงกลบทางไปรษณย ไดรบแบบสอบถามคน

150 ศนย คดเปนรอยละ 78.94 ของจานวนทงหมด มผตอบแบบสอบถาม จานวน 669 คน






63

การศกษาตามสภาพจรงและการสมภาษณ

คณะผวจยเดนทางไปยงศนย ERIC ทตงอยตามภมภาคตางๆรวมทงกรงเทพมหานคร จานวน 11

ศนย โดยคดเลอกมาจากศนยทมผลการประเมนตนเองในระดบตางกน เพอประเมนตามสภาพจรง และขอ

สมภาษณผใหบรการ ซงประกอบดวยผจดการศนย บคลากรททางานศนย ศกษานเทศก และผรบบรการ

ซงประกอบดวยคร-นกเรยนผรบบรการจากศนย

การสนทนากลม

คณะผวจยเดนทางไปยงศนย ERIC ตามภมภาคตางๆรวม 5 ภมภาคและกรงเทพมหานคร เพอ

จดสนทนากลม จานวน 6 ครงโดยในแตละครงผเขารวมสนทนาประกอบดวยกลม ผใหบรการ จานวน 15

คน และกลมผรบบรการ จานวน 15 คน รวม 30 คน

การวเคราะหขอมล

1. ขอมลเชงปรมาณจากแบบสอบถามการประเมนผลการดาเนนงานของศนยพฒนาการเรยน

การสอนภาษาองกฤษมการตรวจใหคะแนนและการแปลความหมายดงน

1.1. ตอนท 1 สอบถามขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ลกษณะเปนแบบตรวจสอบรายการ

วเคราะหโดยการหาคารอยละ

1.2 ตอนท 2 ประเมนผลการดาเนนงานตามวตถประสงคของการจดตงศนย ลกษณะเปนแบบ

ตรวจสอบรายการ เกณฑการใหคะแนนขนอยกบการปฏบตทแทจรงของศนย เชน การประเมนผลการ

ดาเนนงานดานสอ

ขอคาถาม: สอทจดไวบรการมความทนสมย นาสนใจ

มาก ปานกลาง นอย

ขอคาถาม: จานวนของสอทจดไวบรการภายในศนย

มาก ปานกลาง นอย

ศนยใดประเมนวามากจะได 3 คะแนน ปานกลาง 2 คะแนน นอย 1 คะแนน ตามลาดบ ทงน

คะแนนในแตละขอคาถามจะแตกตางกนตามเกณฑประเมนทกาหนดไวในแตละขอ

สถตทใชในการวเคราะหไดแก คาความถ คารอยละ และการหาคาเฉลย จากนนจงแบงกลม

ศนย ERIC ทมผลประเมนการดาเนนงานตามการประเมนตนเองใกลเคยงกนออกเปน 4 กลมดงน

เกณฑในการแยกผลการดาเนนงานของศนย ERIC (จากคะแนนเตม 230 คะแนน)






64

กลมท 1 มคะแนนเฉลยจากการประเมนตนเอง 133.51-162.00 คะแนน จดเปนกลมทมผล

การดาเนนงานในระดบดมาก

กลมท 2 มคะแนนเฉลยจากการประเมนตนเอง 105.01-133.50 คะแนนจดเปนกลมทมผลการ

ดาเนนงานในระดบด


ดาเนนงานในระดบปานกลาง


ดาเนนงานในระดบควรปรบปรง

สาหรบเกณฑในการประเมนผลการดาเนนงานของศนยกาหนดไวดงน

80-100 เหมาะสมมากทสด

70-79 เหมาะสมมาก

60-69 เหมาะสมปานกลาง

50-59 เหมาะสมนอย

ตากวา 50 ควรปรบปรง

2. ขอมลเชงคณภาพจากแบบสอบถามการประเมนผลการดาเนนงานของศนยในสวนทเปน

ปลายเปด แบบบนทกขอมลจากการศกษาสภาพจรง การสมภาษณ และการสนทนากลม ใชการวเคราะห

เนอหา การจดรายการ จดกลมของประเดนทสอดคลองกนหรอแตกตางกน และสรางขอสรป

ผลการศกษา

1. ผลการดาเนนงานของศนย ERIC จากการประเมนตนเองเกยวกบผลการดาเนนงาน ใน

ภาพรวมพบวา มความเหมาะสมอยในระดบปานกลาง เมอแยกเปนรายดาน พบวา ผลการประเมนดาน

ปจจยนาเขามความเหมาะสมอยในระดบปานกลาง ดานผลการดาเนนงานตามวตถประสงคซง

ประกอบดวยการบรการสอการเรยนการสอน การพฒนาคร การพฒนานกเรยน การสงเสรมและ

สนบสนนการดาเนนงานของศนยเครอขายระดบอาเภอมความเหมาะสมอยในระดบนอย ดานผลผลตม

ความเหมาะสมในระดบมาก ดานปญหาและอปสรรคในการดาเนนงานพบวา ศนยมปญหาเกยวกบ

บคลากร การดาเนนงาน และงบประมาณ นอกจากนยงสามารถแบงกลมศนย ERIC ทมผลการประเมน

การดาเนนงานอยในระดบใกลเคยงกนออกเปน 4 กลมคอ กลมท 1 มผลการดาเนนงานอยในระดบดมาก






65

จานวน 13 ศนย กลมท 2 มผลการดาเนนงานอยในระดบด จานวน 88 ศนย กลมท 3 มผลการดาเนนงาน

อยในระดบปานกลาง จานวน 44 ศนย และกลมท 4 มผลการดาเนนงานอยในระดบควรปรบปรง จานวน

5 ศนย

2. ผลการประเมนตามสภาพจรงและการสมภาษณในเชงลกพบวาศนย ERIC สวนใหญมปญหา

การขาดความพรอมดานปจจยนาเขาในประเดนของสถานท บคลากร วสดอปกรณ งบประมาณ ความ

รวมมอจากบคลากรและหนวยงานทเกยวของ โดยเงอนไขทจะนาไปสความ สาเรจในการดาเนนงานของ

ศนยคอ ความพรอมของโรงเรยนทตงศนยทงสถานท บคลากร วสดอปกรณ การสนบสนนของผบรหาร

ความรวมมอของครในหมวดวชาภาษาองกฤษ ศกยภาพ บคลกภาพและมนษยสมพนธของผจดการศนย

ระบบการประสานงานทดระหวางศนยกบสานก งานเขตพนท ตลอดจนความชดเจนในบทบาทหนาทของ

แตละฝาย ความรวมมอของโรงเรยนและครทอยในเขตพนทบรการ และการสนบสนนงบประมาณจาก

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

3. ผลกระทบจากการดาเนนงานของศนย ERIC ทมตอครผสอนภาษาองกฤษในภาพรวมคอ คร

ไดรบการกระตนใหพฒนาตนเองทางดานภาษา และวธสอนมากขน ทาใหครไดพบปะ แลกเปลยนความร

ความคดซงกนและกน สวนผลทเกดกบนกเรยนคอ นกเรยนทเขารวมกจกรรมหรอใชบรการจากศนยม

โอกาสไดฝกฝนภาษามากขน และผลทเกดกบบคคลภายนอกคอ ผทเขามารบบรการจากศนยไดพฒนา

ภาษาองกฤษ และทาใหศนย ERIC เปนทรจกของบคคลทวไปมากขน อยางไรกตามผลการดาเนนงานของ

ศนย ERIC โดยเฉพาะทเกดกบนกเรยนและบคคลภายนอกยงเกดขนในวงจากดเนองจากการขาดแคลน

งบประมาณ

4. รปแบบการดาเนนงานทเหมาะสมของศนย ERIC ดานรปแบบการบรหารจดการ ศนยควรม

การจดโครงสรางขององคกร และระบบการบรหารจดการภายในทเหมาะสมซงอาจแตกตางกนไปตาม

บรบทของแตละศนย ขณะเดยวกนควรมการกาหนดภาระหนาทของบคลากรททางานศนยอยางชดเจน

เพอแบงเบางานของผจดการศนย ดานบทบาทของหนวยงานทเกยวของ แตละหนวยงานควรมบทบาท

หนาททชดเจน และปฏบตตามหนาททไดรบมอบหมาย โดยสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

กาหนดใหสถาบนภาษาทาหนาทเปนผกาหนดนโยบาย ประสานงาน อานวยความสะดวก จดระบบดแลให

ขวญและกาลงใจแกบคลากรผททางานศนย ดานปจจยสนบสนน ศนยควรไดรบการสนบสนนในดาน

ตางๆ อาท สนบสนนการดาเนนงานโดยการจดหาผเชยวชาญชาวตางประเทศ จดสรรงบประมาณอยาง






66

เพยงพอเพอใหศนยสามารถดาเนนงานไดอยางมประสทธภาพบรรลวตถประสงคของการจดตงศนย และ

กาหนดนโยบายการดาเนนงานทชดเจนเพอใหการดาเนนงานของศนยเปนไปอยางมประสทธภาพ

การอภปรายผล จากผลการวจยสามารถนามาอภปรายไดพอสงเขปดงน

1. จากผลการประเมนตนเองทพบวา การดาเนนงานของศนย ERIC ในภาพรวมมความเหมาะสม

อยในระดบปานกลาง เมอแยกพจารณาเปนรายดานพบวา ผลการประเมนดานปจจยนาเขามความ

เหมาะสมอยในระดบปานกลาง ดานการดาเนนงานตามวตถประสงคมความเหมาะสมอยในระดบนอย

สวนดานผลผลตมความเหมาะสมในระดบมาก และสามารถแบงกลมศนย ERIC ทมผลประเมนการ

ดาเนนงานอยในระดบใกลเคยงกนออกเปน 4 กลมคอ กลมทมผลการดาเนนงานอยในระดบดมาก ระดบ

ด ระดบปานกลาง และระดบควรปรบปรง ผลการวจยดงกลาวสามารถนามาอภปรายตามประเดนตางๆ

ไดดงน

1.1 ดานความพรอมของปจจยนาเขาทพบวา ในภาพรวมมความเหมาะสมอยในระดบปาน

กลาง ทงนอาจเนองมาจากการทศนยแตละศนยมความแตกตางกนในเรองความพรอมของทรพยากร

กลาวคอศนย ERIC ทตงอยในโรงเรยนประจาจงหวดขนาดใหญมกจะเปนศนยทคอนขางมความพรอมดาน

ทรพยากรแทบทกดาน ทงอาคารสถานท บคลากร วสดอปกรณตางๆ งบประมาณสนบสนนจากทาง

โรงเรยน และหนวยงานภายนอก ศนยในลกษณะนมไมถงครงหนงของจานวนศนยทงหมด และในทาง

ตรงกนขามศนย ERIC สวนใหญตงอยในโรงเรยนประจาอาเภอทเมอเทยบกบศนยใหญแลวจะเหนวาขาด

ความพรอมในหลายๆดาน นอกจากนแลวศนย ERIC แตละศนยยงไดรบการจดตงขนในระยะเวลาท

แตกตางกน โดยสวนใหญแลวศนยทเปดดาเนนงานมาเปนระยะเวลาพอสมควรจะมความพรอมมากกวา

ศนยทเพงไดรบการจดตง ดงนนจงอาจสรปไดวาความพรอมของโรงเรยนทตงศนย และระยะเวลาทศนย

ไดรบการจดตงเปนตวแปรสาคญในดานความพรอมของปจจยนาเขา

1.2 การทผลประเมนดานการดาเนนงานตามวตถประสงค ซงประกอบดวยการบรการสอการ

เรยนการสอน การพฒนาคร การพฒนานกเรยน การสงเสรมและสนบสนนการดาเนนงานของศนย

เครอขายระดบอาเภอมความเหมาะสมอยในระดบนอย ทงทในความเปนจรงครภาษาองกฤษมความ

ตองการใหศนยดาเนนการตามภารกจเหลานในระดบมาก (มาโนชญ มนศลป, 2536) สาเหตประการแรก

อาจเนองมาจากการทแตละปศนยไดรบงบประมาณสนบสนนการเนนงานในแตละดานไมเพยงพอ ซง

สงผลใหศนยไมสามารถจดซอสอ หนงสอ วสดอปกรณทมความทนสมย ไมสามารถจดกจกรรมไดตาม






67

แนวทางทกาหนดไว หรอไมสามารถจดกจกรรมทจะสนองตอบตอความตองการของผรบบรการได

นอกเหนอจากการจดกจกรรมตามทไดรบมอบ หมายจากสถาบนภาษา ประการทสองอาจมสาเหตมา

จากบคลากร โดยศนยสวนใหญเปนศนยใหมทตงขนในระยะเวลาไมนานนกและตงอยในโรงเรยนประจา

อาเภอ ดงนนนอกจากบคลากรจะมจานวนนอยแลว บคลากรเหลานจงอาจขาดความพรอมและ

ประสบการณในการทางาน ซงทาใหศนยไมสามารถจดกจกรรมตางๆไดอยางสมบรณ และประการ

สดทายอาจเกดจากทาเลทตงของศนยทอยหางไกล ทาใหครและนกเรยนจากโรงเรยนอนๆไมสามารถเขา

ใชบรการจากศนยในวน เวลาทกาหนดได จงทาใหการบรการจากดเฉพาะคร นกเรยนทอยในโรงเรยนท

เปนทตงศนยเทานน สาเหตเหลานจงสงผลใหการประเมนศนยดานการดาเนนงานมความเหมาะสมอยใน

ระดบนอย

1.3 ดานผลผลตทพบวา มความเหมาะสมอยในระดบมากนน อาจเนองมาจากขอคาถามใน

การประเมนครงน เปนการประเมนการดาเนนงานโดยองจากกจกรรม/โครงการทสถาบนภาษาองกฤษ

กาหนดใหศนยจดและมงบประมาณรองรบเทานน เชน ประเมนตามจานวนกจกรรมทไดรบมอบหมาย

หรอประเมนจากจานวนผเขารวมกจกรรมตามทสถาบนภาษาองกฤษกาหนด ซงศนยสามารถทาตามท

กาหนดไวได จงทาใหผลการประเมนตนเองของศนยอยในระดบมาก

1.4 ผลการประเมนทสามารถแบงศนยทมผลการดาเนนงานอยในระดบใกลเคยงกนออกเปน 4

กลมคอ กลมท 1 มผลการดาเนนงานอยในระดบดมาก จานวน 13 ศนย กลมท 2 มผลการดาเนนงานอย

ในระดบด จานวน 88 ศนย กลมท 3 มผลการดาเนนงานอยในระดบปานกลาง จานวน 44 ศนย และกลม

ท 4 มผลการดาเนนงานอยในระดบควรปรบปรง จานวน 5 ศนย ขอคนพบนเปนผลสบเนองมาจากการท

แตละศนยมความพรอมแตกตางกน โดยจะสงเกตไดวาศนยทตงอยในโรงเรยนประจาจงหวด และเปน

ศนยทกอตงมาแลวในระยะเวลาพอสมควร มกจะมความพรอมสง โดยเกนกวาครงของศนยในกลมท 1 ซง

มผลการประเมนในระดบดมาก และเกอบครงของศนยในกลมท 2 ซงมผลการประเมนอยในระดบดตงอย

ในโรงเรยนดงกลาว ในขณะทกลม 3 ซงมผลการประเมนอยในระดบปานกลาง สวนใหญเปนศนยทตงใน

ในโรงเรยนประจาอาเภอ สวนกลมทมผลการประเมนในระดบควรปรบปรง บางศนยไดรบการจดตงใน

ระยะเวลาไมนานนกจงขาดความพรอมในหลายๆดาน บางศนยแมเปนโรงเรยนขนาดใหญและดาเนนงาน

มาเปนเวลาหลายปแตประสบปญหาในการบรหารจดการภายในศนยจงทาใหผลการประเมนออกมาใน

ลกษณะดงกลาว






68

2. ผลประเมนความพรอมดานปจจยนาเขาของศนย ERIC จากการศกษาสภาพจรง และจากการ

สมภาษณในเชงลก พบปญหาการขาดความพรอมในประเดนของสถานท บคลากร วสดอปกรณ

งบประมาณ ความรวมมอจากบคลากรภายในศนย และหนวยงานทเกยวของ อยางไรกตามปญหาเหลาน

จะแตกตางกนไปในแตละศนย โดยเงอนไขทจะนาไปสความสาเรจในการดาเนนงานของศนยคอ ความ

พรอมของโรงเรยนทงสถานท บคลากร วสดอปกรณ การสนบสนนของผบรหาร ความรวมมอของครใน

หมวดวชาภาษาองกฤษ ศกยภาพ บคลกภาพและมนษยสมพนธของผจดการศนย ระบบการประสานงาน

ทดระหวางศนยกบสานกงานเขตพนท ตลอดจนความชดเจนในบทบาทหนาทของแตละฝาย ความรวมมอ

ของโรงเรยนและครทอยในเขตพนทบรการ และการสนบสนนงบประมาณจากสานกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน ขอคนพบดงกลาวสอดคลองกบผลการวจยของ สรวรรณ แปนนรนทร (2535) ท

พบวาศนย ERIC สวนใหญประสบปญหาในดานนโยบายไมชดเจน ขอมล บคลากร และงบประมาณในการ

ดาเนนงานมไมเพยงพอ นอกจากนแลวยงสอดคลองกบผลการวจยของ พชร โพธประสาท (2537) ท

กลาวถงปจจยทเออตอความสาเรจของศนย ERIC 5 ประการ คอ 1) บคลากรทมความ สามารถ 2) การ

จดการทมระบบชดเจน 3) สถานทมความเหมาะสม มวสดอปกรณเพยงพอ 4) การไดรบการสนบสนน

ดานการเงน 5) ความชวยเหลอจากหนวยงานทเชยวชาญดานภาษา ซงจากการลงเกบขอมลตามสภาพ

จรงของคณะผวจยกพบเชนเดยวกนวา ความพรอมของปจจยตางๆเหลานเปนสวนสาคญอยางยงทจะทา

ใหการดาเนนงานของศนยเปนไปอยางมประสทธภาพ

3. ผลกระทบจากการดาเนนงานของศนย ERIC พบวา สงผลในดานดตอครผสอนภาษาองกฤษ

นกเรยน และบคคลภายนอกทเขามารบบรการจากศนย ทงนเพราะวตถประสงคของการจดตงศนยคอ

เพอพฒนา และบรการคร นกเรยนในเขตพนทบรการ สวนบคคลภายนอกทไดรบประโยชนนนแมจะไมใช

วตถประสงคหลกของการจดตงศนย แตกเปนการแสดงใหเหนถงศกยภาพของบคลากรภายในศนยซงก

ถอเปนสงดเชนเดยวกน ขอคนพบดงกลาวขางตนกเปนไปในทานองเดยวกบขอคนพบของ มศลป ชนภกด

(2551) ทพบเชนเดยวกนวา คร นกเรยน และประชาชนทวไปไดรบผลดจากการดาเนนงานของศนย ERIC

อยางไรกตามผลกระทบจากการดาเนนงานของศนยในดานนยงเกดขนในวงแคบเนองจากขอจากดในดาน

งบประมาณ

4. รปแบบการดาเนนงานทเหมาะสมของศนย ERIC ดานรปแบบการบรหารจดการ ศนยควรม

การจดโครงสรางขององคกรและระบบการบรหารจดการภายในทเหมาะสมซงอาจแตก ตางกนไปตาม

บรบทของแตละศนย ควรมการแบงแยกงานออกเปนฝาย พรอมทงระบขอบขายหนาทอยางชดเจน






69

ขณะเดยวกนบคลากรแตละฝายกควรปฏบตงานตามหนาททไดรบมอบหมายเพอแบงเบาภาระของ

ผจดการศนย ดานบทบาทของหนวยงานทเกยวของ แตละหนวยงานควรมบทบาทหนาททชดเจน และ

ปฏบตตามบทบาทหนาททไดรบมอบหมาย โดยทสานกงานคณะ กรรมการการศกษาขนพนฐานกาหนดให

สถาบนภาษาทาหนาทเปนผกาหนดนโยบาย ประสาน งาน อานวยความสะดวก จดระบบดแลใหขวญและ

กาลงใจแกบคลากรผททางานศนย ดานปจจยสนบสนน ศนยควรไดรบการสนบสนนในดานตางๆอาท

สนบสนนการดาเนนงานโดยการจดหาผเชยวชาญชาวตางประเทศ จดสรรงบประมาณอยางเพยงพอ

กาหนดแนวนโยบายการดาเนนงานทชดเจนในแตละป และกาหนดจานวนรวมถงประเภทของกจกรรมท

เหมาะสม ขอเสนอดงกลาวเปนผลมาจากการลงไปประเมนตามสภาพจรงผสมผสานกบขอมลจากการ

สนทนากลมกบทงผใหบรการ และผรบบรการตามศนยทตงอยตามภมภาคตางๆของประเทศ รปแบบ

ดงกลาวจงนาทจะชวยใหการทางานของศนยเปนไปอยางมประสทธภาพมากยงขน

ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

ขอเสนอแนะสาหรบสถาบนภาษาองกฤษ

ในการดาเนนงานศนย ERIC ใหบรรลตามวตถประสงคทตงไว คณะผวจยขอเสนอแนะแนวทาง

ในการพฒนาการดาเนนงานดงน

1. การจดสรรงบประมาณ สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานควรจดงบ ประมาณ

สนบสนนในการจดกจกรรมอยางเพยงพอ ซงอาจมความแตกตางกนตามความพรอมและศกยภาพของแต

ละศนย โดยจดสรรทงในรปแบบของงบประจา เพอจดซอสอ วสดอปกรณตางๆ จดสรรงบตอเนอง

สาหรบกจกรรมบางกจรรม เชน การอบรมบางหลกสตรทเปนประโยชนกบคร นกเรยน โดยเฉพาะอยางยง

สาหรบการอบรมเนอหาทางภาษาใหกบครประถมทไมไดจบวชาเอกภาษาองกฤษ และจดสรรงบพเศษเพอ

การปรบปรงสถานทสาหรบศนยทขาดความพรอม เพอจดจางเจาหนาทประจาศนย และจดจางวทยากร

ชาวตางประเทศมาประจาศนย นอกจากนควรมระบบการตดตามดานงบประมาณ การประสานงานกบ

สานกงานเขตพนทเพอเรงรดการดาเนนงาน และอานวยความสะดวกในการเบกจายใหกบศนย และใน

ขณะเดยวกนกใหสานก งานเขตพนทควบคมดแลการใชจายงบประมาณของศนยใหเปนไปตาม

วตถประสงค

2. การจดซอ จดหาและพฒนาสอ นอกจากจดงบประมาณเปนประจาทกปแลว ควรใหอสระ

ศนยในการจดซอไดทงหนงสอ วสด ครภณฑตางๆ และมระยะในการดาเนนกจกรรมนานพอสมควร






70

นอกจากนสถาบนภาษาควรเปนศนยกลางในการจดทาสอสาเรจรปบางประเภท เชน บทเรยนสาเรจรป

โปรแกรมการสอนภาษาองกฤษสาหรบครประถม และเผยแพรไปยงโรงเรยนตางๆ

3. การสนบสนนดานบคลากร สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานควรใหการ

สนบสนนแกศนยดงน

3.1 จดหาวทยากรชาวตางประเทศ โดยจดใหมวทยากรชาวตางประเทศประจาศนย ซงอาจ

เปนในลกษณะประจาตามภมภาค หรอประจาในแตละจงหวดแลวศนยแตละศนยเขยนโครงการ/กจกรรม

เพอใหวทยากรสบเปลยนหมนเวยนเขารวมกจกรรม

3.2 พฒนาศกยภาพ สรางขวญและกาลงใจในการปฏบตงานใหกบบคลากรททางานศนย

การฝกอบรมตางๆทสถาบนภาษาจดใหกบศนยบางหลกสตรควรเปดกวาง โดยใหโอกาสศนยในการ

คดเลอกบคลากรเขารบการอบรม หรอไมควรจากดจานวนทนอยเกนไปเพอสรางการมสวนรวมใหกบ

บคลากร และเปดโอกาสใหบคลากรศนยไดพฒนาตนเองอยางทวถง

ในกรณทเปนการฝกอบรมตางประเทศกไมควรมขอจากดดานอายเพอเปนขวญและกาลงใจใหกบ

บคลากรทแมจะสงวยแตกเสยสละทางานหนกใหกบศนยมาโดยตลอด มการมอบโล ประกาศเกยรตคณ

ใหกบบคลากรททาคณประโยชนกบศนย โดยใหศนย ERIC แตละศนยเปนผเสนอรายชอมายงสถาบน

ภาษา

4. การกาหนดนโยบายทชดเจน สถาบนภาษาองกฤษควรจดประชมเพอชแจงนโยบายในการ

ดาเนนงานศนยใหกบหนวยงานทเกยวของตางๆทงผจดการศนย ผบรหารของโรงเรยนทตงศนย และ

ผอานวยการสานกงานเขตพนท โดยอาจจดประชมทกป หรอทกสองป เพอททกฝายจะไดเกดความเขาใจ

ทตรงกน และทราบถงแนวทางในการปฏบตงานของแตละ ฝาย ซงจะชวยใหเกดความรวมมอ ประสาน

สมพนธในการทางานตอไป นอกจากนแลวสถาบนควรกาหนดนโยบายทจะทาใหครภาษาองกฤษตระหนก

ถงความสาคญของศนย โดยอาจกาหนด ใหครแตละคนเขารวมกจกรรรมกบศนยอยางนอยปละ1 ครง

5. การจดกจกรรม สถาบนภาษาองกฤษควรจดทาแผนปฏบตงานประจาป และแจงใหทกศนย

ทราบเพอศนยจะไดแจงใหหนวยงานทเกยวของตางๆทราบตอไป โดยศนยจะไดมเวลาในการเตรยมงาน

สามารถวางแผนการทางานไดลวงหนา นอกจากนชวงเวลาในการทากจกรรมควรปรบใหเหมาะสม โดยจด

กจกรรมเฉลยตลอดป ไมควรเรงทาในชวงใดชวงหนง สาหรบราย ละเอยดของกจกรรมควรประกอบดวย

5.1 กจกรรมสาหรบคร กจกรรมฝกอบรมทจดควรแยกระดบครประถมและครมธยม

ความถในการจดอบรมทเหมาะสมคอภาคเรยนละ 2 ครง (ประถม 1 มธยม 1) หวขอกจกรรมการฝกอบรม






71

ควรผสมผสานระหวางการดาเนนการตามนโยบายของกระทรวงศกษาธการ กบการเปดโอกาสใหศนยได

จดกจกรรมทสอดคลองกบความตองการของครในพนท วทยากรในการฝกอบรมควรมความหลากหลาย

และคดเลอกผทมความเชยวชาญในดานนนๆ อยางแทจรง ซงสถาบนภาษาควรใหการสนบสนนขอมล

สารสนเทศเกยวกบรายชอของวทยากรทมความเชยวชาญในดานตางๆ สาหรบศนยใชในการตดตอ

5.2 กจกรรมสาหรบนกเรยน ควรจดกจกรรมคายนกเรยนปละ1 ครงโดยเพมจานวนและ

ระดบชนของนกเรยนทเขารวม ในสวนของการแขงขนทกษะควรจดใหมความหลาก หลายเชนเดม แต

ปรบเปลยนกจกรรมบางกจกรรมใหสอดคลองกบความสามารถของนกเรยน เชน impromptu speech ทไม

นาจะเหมาะสมกบนกเรยนระดบประถม นอกจากนบางโรงเรยน

ไมทราบวธการในการฝกนกเรยน หลกเกณฑในการตดสนใหคะแนน ทางสถาบนภาษาควรจดทา VCD

การแขงขนทกษะ ตวอยางการฝก พรอมทงหลกเกณฑการตดสน เผยแพรใหกบโรงเรยนไดทราบอยาง

ทวถง

6. การประสานงานระหวางสถาบนภาษา ศนย และสานกงานเขตพนท เพอใหการตดตอ

ประสานงานเปนไปดวยความรวดเรว สถาบนภาษาควรเพมชองทางการรบขอมล โดยนอกจากจะจดสง

เอกสารใหสานกงานเขตพนทแลว ควรจดสงใหกบศนยโดยตรงดวย เพอลดระยะเวลาในการดาเนนการ

ดานเอกสาร และศนยสามารถดาเนนงานไดอยางรวดเรว

ขอเสนอแนะสาหรบศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษ

1. ศนยควรมการประชาสมพนธขอบขายงาน การบรการของศนย และแนะนาคณะกรรมการ

ดาเนนงานศนยใหเปนทรจกของโรงเรยนและครในพนทมากขน โดยจดประชา สมพนธหลายๆชองทาง ซง

จะทาใหศนยเปนทรจก ทาใหเกดความสะดวกในการตดตอประสาน งาน เกดความรวมมอระหวาง

บคลากร และหนวยงานตางๆมากยงขน

2. ศนยควรปรบรปแบบการทางานใหมการกระจายงานในกลมของคณะกรรมการดาเนนงาน

มากยงขน โดยแบงคณะกรรมการดาเนนงานออกเปนฝายตางๆ พรอมมขอบขายงานอยางชดเจน เพอลด

ภาระของผจดการศนย และเพมการมสวนรวมของบคลากรโดยการจดประชมคณะกรรมการ มการวาง

แผนการทางานรวมกน ซงจะทาใหเกดความรก ความสามคคในคณะทางาน และนาไปสความสาเรจใน

การทางานตอไป






72

3. ศนยควรจดทาขอมลสารสนเทศตางๆเกยวกบศนยใหเปนปจจบน เชน ขอมลเกยว กบครใน

เขตพนท ความตองการ ความสนใจในกจกรรมตางๆของคร รปแบบและลกษณะของกจกรรม ซงหากศนย

สามารถจดกจกรรมใหตรงกบความตองการและความสนใจของครไดกจะเปนวธหนงทจะดงใหครเขารวม

กจกรรมกบศนยมากขน นอกจากนศนยควรนาผลของการสารวจ การประเมนมาใชในการวางแผน

พฒนาการดาเนนงานของศนยตอไป


พชร โพธประสาท .2537.ปจจยทเออตอความสาเรจของศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษ

โรงเรยนสตรนนทบร วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยเชยงใหม

ไพศาล หวงพานช. 2537. ความรเบองตนเกยวกบการประเมนโครงการ เทคนคการประเมน

โครงการ. เอกสารประกอบการอบรม 15-26 สงหาคม 2537 สานกทดสอบทางการศกษา

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. อดสาเนา

มาโนชญ มนศลป .2536. การประเมนความตองการและความคดเหนของครตอการดาเนนงานของ

ศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษเขตการศกษา 9 จงหวดขอนแกน. วทยานพนธ

ศกษาศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน

มศลป ชนภกด. 2551. การพฒนาการดาเนนงานของศนย ERIC โรงเรยนผดงนาร. (ออนไลน) สบคน

เมอ 20 กมภาพนธ 2553 จาก www.203.155.220.118/intfo/Plan/[lanUp/p-7.pdf.

สถาบนภาษาองกฤษ สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. 2550. คมอการดาเนนงานศนย

พฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษ. กรงเทพฯ:บรษท วเนน จากด

สถาบนภาษาองกฤษ. 2553.เลขาศนย ERIC. (ออนไลน) สบคนเมอ 15 มนาคม 2553 จาก

http://www.englishobec.net/

สรวรรณ แปนนรนทร.2535. การศกษาการจดศนยพฒนาการเรยนการสอนภาษาองกฤษใน

โรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. วทยานพนธ

ครศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

http://www.englishobec.net/


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย : ผลกระทบของนโยบายรฐบาลตอการปลกฝงผลกระทบของนโยบายรฐบาลตอการปลกฝง

จตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมของนกเรยนในจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมของนกเรยนใน

ระดบการศกษาภาคบงคบระดบการศกษาภาคบงคบ

ฉนทนา จนทรบรรจง1 จตราภรณ ใยศลป2

สภาภรณ กตรชดานนท3


ผลกระทบของนโยบายรฐบาลตอการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอ

สงคมของนกเรยนในระดบการศกษาภาคบงคบ

IMPACTS OF GOVERNMENT POLICIES ON THE CULTIVATION OF CIVIC-

MINDEDNESS AND SOCIAL RESPONSIBILITY IN COMPULSORY SCHOOL STUDENTS

บทคดยอ

งานวจยน มวตถประสงค 1) เพอศกษานโยบายรฐบาลระหวางป พ.ศ. 2540-2551 เกยวกบ

การปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมของนกเรยนในระดบการศกษาภาคบงคบ 2)

เพอศกษาสภาพและผลการดาเนนงานตามนโยบาย 3) เพอศกษาผลกระทบของนโยบาย 4) เพอ

เปรยบเทยบกบกรณของประเทศญปน และเสนอแนะแนวทางการประยกตใช ระเบยบวธวจย เปน

แบบผสม (Mixed Methods) ผลการวจยพบวา 1) นโยบายของรฐบาลไทยไมตอเนองกน และไมชดเจน

แตนโยบายในกฎหมายการศกษาและหลกสตรไดกาหนดเรองจตสาธารณะไวชดเจน เพยงแตยงไมชด

เรองความรบผดชอบตอสงคม 2) การดาเนนงานตามนโยบาย ตามความคดเหนของคร 380 คน

พบวา อยในระดบมาก แตผลการทดสอบความร ทกษะ และเจตคตของนกเรยน 2,330 คน พบวา ม

คาเฉลย รอยละ 58.96 3) ผลกระทบของนโยบายตอการบรหารสถานศกษามทงบวกและลบ ความ

พงพอใจตอพฤตกรรมของนกเรยน ซงสารวจจากผบรหารสถานศกษา 247 คน และคร 328 คน

พบวา โดยรวมอยในระดบมาก 4) การศกษานโยบายของประเทศญปน เปรยบเทยบกบประเทศไทย

พบวา นโยบายของญปนชดเจนกวา หลกสตรเหมาะสมกบพฒนาการของเดกมากกวา ตาราเรยน

และระบบควบคมคณภาพตาราเรยนดกวา ผทรงคณวฒ 31 ทาน จงเสนอการปรบปรงนโยบาย

เกยวกบการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม สาหรบนกเรยนระดบการศกษาภาค

บงคบของไทย 7 ประการ 1) การกาหนดจดมงหมายดานจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม

1 รองศาสตราจารย ดร., อาจารยประจาภาควชาบรหารและพฒนาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 2 ดร., ผอานวยการโรงเรยนวทยานกลนาร จงหวดเพชรบรณ 3 ดร., ศกษานเทศกเชยวชาญสานกงานเขตพนทการศกษาเชยงใหม เขต 2







74

ในมาตรา 7 ของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต 2) การกาหนดจดมงหมายดานความเปนพลเมอง

ในพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ 3) การจดตงคณะกรรมการวจยและอนมตตาราเรยนสาหรบ

การศกษาภาคบงคบทเชยวชาญ 4) การปรบปรงหลกสตรแกนกลางระดบประถมศกษา กลมสาระ

การเรยนรสงคมศกษา 5) การปรบโครงสรางและนยามของกจกรรมพฒนาผเรยน 6) การกาหนดให

ครและผบรหารสถานศกษามจตสาธารณะและรบผดชอบตอสงคม 7) การกาหนดใหสถานศกษาทา

แผนปฏบตการประจาป ทสนองนโยบายของทงหนวยงานทางการศกษาและหนวยงานอน เพอขจด

ความซาซอน

คาสาคญ : นโยบายการศกษา จตสาธารณะ ความรบผดชอบตอสงคม การศกษาภาคบงคบ

Abstract

This research aimed at 1) analyzing the public policies related to the cultivation of civic-

mindedness and social responsibility in compulsory school students in Thailand during 1997-

2008; 2) identifying the state of policy implementation and its outcomes; 3) clarifying the policy

impacts; and 4) comparing with the case of Japan and proposing for improvement of the policies

related to civic education of Thailand. The research methodology was based on mixed methods.

The findings were: 1) the government policy statements on the issues of the cultivation

of civic-mindedness and social responsibility of compulsory school pupils were not clear enough

and could not be implemented continuously. Though the legal statements and national curriculum

stated clearly on the cultivation of civic-mindedness, but not on the social responsibility; 2) the

policy implementation as viewed by 380 teachers was at high level, but the test result from

2,330 students was averagely only at 58.96 per cent; 3) the policy impacts to school

management were both positive and negative, and the school principals and teachers highly

satisfied with the civic-mindedness and social responsibility of students completing compulsory

schools; 4) the comparison with the case of Japan revealed that Japan had clearer policies on

the two issues, the national curricula were more suitable to children’s stages of development,

better textbooks and textbook authorization system, thus the 31 experts proposed that 7 points







75

of policy should be improved; 1) stating about civic-mindedness and social responsibility in

Article 7 of the National Education Act, 2) stating about citizenship education in the Compulsory

Education Act, 3) establishing the expert-based committee for research and authorization of

compulsory school textbooks, 4) revising the primary education curriculum in the area of Social

Studies, 5) restructuring and redefining the Student Development Activity, 6) requiring that

teachers and school administrators be equipped with civic-mindedness and social responsibility,

and 7) requiring that each school considers all policies concerned when designing its annual

school plan, in order to avoid overlapping.

Key words : educational policies, civic-mindedness, social responsibility, compulsory education

บทนา

นโยบายรฐบาล หรอ นโยบายสาธารณะ (Public Policy) เปนแนวทางอยางกวาง ๆ ทรฐบาล

ตดสนใจกาหนดขน เพอแกปญหาของสงคมในดานตาง ๆ มความสาคญอยางยงตอการบรหารของรฐ

ชวยใหผบรหารงานภาครฐทราบวาจะทาอะไร อยางไร และชวยใหหนวยงานทรบผดชอบเขาใจภารกจ

และทศทางการดาเนนงานอยางชดเจน สามารถบรรลเปาหมายในการปฏบตงานไดอยางถกตอง ม

เหตมผล คงเสนคงวา ตอเนอง ประหยดเวลา แสดงความรบผดชอบทตรวจสอบได ลดการ

วพากษวจารณวาการบรหารไมมหลก และทาใหเกดความเขาใจอนดระหวางผเกยวของ (ศภชย ยาวะ

ประภาษ. 2533 : 3; กลธน ธนาพงศธร. 2535; ประชม รอดประเสรฐ. 2545 : 16; วโรจน สารรตนะ

2546 : 18) นโยบายรฐบาลในดานการ ศกษา อาจอยในรปของนโยบายทรฐบาลแถลงตอรฐสภา อย

ในบางมาตราของรฐธรรมนญ และอยในพระราชบญญตการศกษา หรออยในหลกสตรระดบชาต

การศกษาภาคบงคบ (Compulsory Education) เปนการศกษาทกาหนดโดยกฎหมายให

ผปกครองสงเดกเขาเรยนในระบบโรงเรยนตามระยะเวลาทรฐเหนวาเหมาะสม การจดการศกษาภาค

บงคบ ไดรบอทธพลจากแนวคดเรองการศกษาเพอปวงชน (universal education) ของ จอหน เอมอส

คอเมนอส (John Amos Comenius) และเรองสทธทางการศกษา (Right to Education) ในประกาศของ

องคการสหประชาชาตดานสทธมนษยชน ชอ The International Covenant on Economic, Social, and

Cultural Rights เมอวนท 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948 (Brickman. 1994; Welch, Jr. 1994) การศกษาภาค







76

บงคบในประเทศไทย เรมมาตงแตป พ.ศ. 2464 ปจจบนเปนไปตามความในพระราชบญญตการศกษา

ภาคบงคบ พทธศกราช 2545 ซงกาหนดใหผปกครองสงเดกทมอายยางเขาปทเจดเขาเรยนใน

โรงเรยนทรฐจดหรออนญาตใหจด จนกระทงเดกมอายยางเขาปทสบหก หรอจบชนมธยมศกษาปท 3

ตามหลกสตรทกระทรวงศกษาธการกาหนด

จตสาธารณะ (Civic-Mindedness) หมายถง คานยมทางสงคม หรอจรยธรรมสงคม ซง

ประกอบดวยความรสกเปนสวนหนงของสงคม ความมงมนทจะทาสงทสงคมเหนวาดงาม ความเตม

ใจทจะทาประโยชนเพอชมชน ความมจตสานกทางการเมอง ความเตมใจทจะแสดงบทบาทพลเมองด

อยางจรงจงและขยนขนแขง ความเอาใจใสตอสวสดภาพของผอนเหมอนกบเอาใจใสตนเอง หลกเลยง

การใชหรอกระทาทเสยหายตอสงทใชประโยชนรวมกนของกลม ถอเปนหนาททจะมสวนรวมในการ

ดแลรกษาของสวนรวม เคารพในสทธในการใชสงของของสวนรวม ในสหรฐอเมรกามกใชวา “การม

สวนรวมตอสงคม” (Social Engagement หรอ Civic and Social Engagement ยอวา CSE)

(Bertelsmann Foundation, 2003; อไรวรรณ คมวงษ, 2551. กระทรวงศกษาธการ. 2551)

ความรบผดชอบตอสงคม (Social Responsibility) คอ การแสดงออกถงความมจตสาธารณะ

เชน การดแลรกษาสาธารณสมบตและสงของทใชรวมกนของโรงเรยน ชมชน สงคม การไมละเมด

สทธของผอนในการใชสาธารณสมบต การเคารพกฎหมาย การแกปญหาความขดแยงดวยสนตวธ

การมสวนรวมในการตดสนใจทางการเมองระดบทองถนและระดบชาต การอนรกษศลปะและ

วฒนธรรมของทองถน การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน มความสมพนธกบจต

สาธารณะอยางแยกกนไมออก สวนกลมวจยนโยบาย เบอรเทลสแมนน (Bertelsmann Foundation,

Bertelsmann Group for Policy Research, 2003 : 26) ใหความหมายวา “จตสาธารณะ เปนความ

รบผดชอบตอสงคมอยางหนง”

ความรบผดชอบตอสงคม ไดรบการเอาใจใสมากขนในภาคอตสาหกรรม เนองจากองคการ

ระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน (International Organization for Standard-ization หรอ ISO) ได

เสนอใหกาหนดมาตรฐานระหวางประเทศเรองความรบผดชอบตอสงคม เรยกวา ISO 26000 ตงแต

พ.ศ. 2548 และสถาบนคนนแหงเอเชยไดจดทามาตรฐานสากลวาดวยความรบผดชอบตอสงคมเสนอ

ตอกระทรวงอตสาหกรรมของประเทศไทยดวย (สถาบน คนนแหงเอเชย, 2550)

การวจยเกยวกบจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมของประเทศไทย ในระดบ

การศกษาภาคบงคบยงมนอยมากโดยเฉพาะในการวจยเชงนโยบาย ซงควรทาการวจยทงเชงกวาง







77

เชงลก และเชงเปรยบเทยบกบตางประเทศ เพอสะทอนปญหาและแสวงหาแนวทางในการปรบปรง

นโยบายของประเทศไทย หวหนาโครงการวจยน ไดเคยทาการศกษาเกยวกบ นโยบายและสภาพการ

จดการศกษาเพอความเปนพลเมองดของญปนเปรยบเทยบกบประเทศไทย และพบวามความ

คลายคลงและแตกตางทนาสนใจ และมประเดนทควรศกษาเชงลกอกหลายประการ (ฉนทนา

จนทรบรรจง. 2548 และ 2549) ดวยเหตผลดงกลาว คณะผวจยจงทาการวจยเรองน โดยไดรบ

ทนอดหนนการวจย จากสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประเภทกลมเรองท 3 (การปฏรป

การศกษา) ประจาป 2551 จานวน 300,000 บาท ระยะเวลาทาการวจย 1 ป ตงแต 30 กนยายน

2551 ถง 30 กนยายน 2552


1. เพอศกษานโยบายรฐบาลเกยวกบการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม

ของนกเรยนในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาตอนตน

2. เพอศกษาสภาพการดาเนนงานตามนโยบายรฐบาลเกยวกบการปลกฝงจตสาธารณะ

และความรบผดชอบตอสงคม ในโรงเรยนทจดการศกษาภาคบงคบจาแนกตามทตงโรงเรยน และ

ประเภทของโรงเรยน

3. เพอศกษาผลกระทบของนโยบายรฐบาลทมตอการปลกฝงจตสาธารณะและความ

รบผดชอบตอสงคม ตามความคดเหนของผบรหารสถานศกษาและคร

4. เพอศกษาแนวทางการปลกฝงจตสาธารณะ และความรบผดชอบตอสงคม ของนกเรยน

ในระดบการศกษาภาคบงคบของญปน และนาเสนอแนวทางการประยกตใชในประเทศไทยตามความ

คดเหนของผทรงคณวฒ

ระเบยบวธและขอบเขตของการวจย

การวจยครงน ใชระเบยบวธแบบผสม (Mixed Methods) มขอบเขตและวธดาเนนการโดย

สรป คอ

1. การศกษานโยบายของรฐบาลไทย ระหวางป พ.ศ. 2544 ถง พ.ศ. 2551 นโยบายใน

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (2540 และ 2550) นโยบายในพระราชบญญตการศกษา







78

แหงชาต พทธศกราช 2542 และแกไขเพมเตม นโยบายในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

2544 และเอกสารประกอบหลกสตร และนโยบายในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551 เฉพาะสวนทเกยวกบการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม ของ

นกเรยนในระดบการศกษาภาคบงคบ

2. การศกษาสภาพการดาเนนงานตามนโยบาย โดยสารวจความคดเหนของครผสอน ใน

โรงเรยนทจดการศกษาภาคบงคบ ในปการศกษา 2551 เกยวกบวธการดาเนนงานและผลการปลกฝง

จตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม โดยใชแบบสอบถามประมาณคา 5 ระดบทคณะผวจย

สรางขน ไดคาตอบจากคร 380 คน

3. การศกษาผลกระทบของนโยบายรฐบาลทมตอการปลกฝงจตสาธารณะ และความ

รบผดชอบตอสงคม ในสวนของผลกระทบตอการบรหารสถานศกษา ไดจากการสารวจขอมลเชงลก

ในโรงเรยนมธยมศกษา 5 แหง และโรงเรยนขยายโอกาส 5 แหง ใน 5 ภมภาค ยกเวนภาคใต และ

สารวจความพงพอใจของผบรหารสถานศกษาและคร ทมตอผทจะจบชนมธยมศกษาปท 3 ในป

การศกษา 2551 ไดคาตอบจากผบรหารสถานศกษาและคร 577 คน

4. การศกษานโยบายและแนวทางการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม

ของนกเรยนในระดบการศกษาภาคบงคบของประเทศญปน ไดจากการศกษาเอกสารเชงนโยบายท

เผยแพรโดยกระทรวงศกษาธการของประเทศญปนและการสมภาษณผใหขอมลหลกในประเทศญปน

การนาเสนอแนวทางการประยกตใชประสบการณของประเทศญปนในประเทศไทย เปนการศกษา

จากความคดเหนของผทรงคณวฒ โดยการประชมระดมความคดและกรณทเขาประชมไมไดใหจดสง

ความคดเหนทางไปรษณย มผทรงคณวฒรวมประชม และสงความคดเหน รวม 31 คน

ขอคนพบ

1. นโยบายการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมของนกเรยนระดบ

การศกษาภาคบงคบในประเทศไทย

1.1 นโยบายของรฐบาลไทย ระหวางป พ.ศ. 2544 ถง พ.ศ. 2551

รฐบาล พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร สมยท 1 ตองการใหมวนย แตสมยท 2 ตองการใหรกชาต

เอออาทร รกสนต และซาบซงคณคาศลปะ สมยพลเอก สรยทธ จลานนท ตองการสมานฉนท สนต

วธ เศรษฐกจพอเพยง และวถชวตประชาธปไตย นายสมคร สนทรเวช และนายอภสทธ เวชชาชวะ ไม







79

ระบชดวาตองการคณลกษณะใดโดยเฉพาะ นายสมชาย วงศสวสด ตองการใหมจตสานกความเปน

ไทยดวย

วธดาเนนการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม ระบไวคอนขางเปน

รปธรรมในสมยรฐบาล พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร เนนกจกรรมดานศลปะและวฒนธรรม และบทบาท

ครอบครว ในสมยท 2 เนนกจกรรมลกเสอเนตรนาร รฐบาลพลเอกสรยทธ จลานนท เนนวธการใช

คณธรรมเปนฐานของกระบวนการเรยนร การบรณาการ และการมสวนรวมของทกภาคสวน นาย

สมชาย วงศสวสด ตองการสรางจตสานกความเปนไทยโดยใชวชาภาษาไทยและประวตศาสตร นาย

อภสทธ เวชชาชวะ เนนวธการปรบปรงกฎหมาย การพฒนาหลกสตร พฒนาคร พฒนาเนอหาสาระ

ใชคณธรรมเปนฐาน การบรณาการ การมสวนรวมของทกภาคสวน การปรบปรงหลกสตรวชาแกน

และวชาประวตศาสตร และการปรบปรงระบบรบเขามหาวทยาลย แตไมไดระบชดถงวธการปลกฝง

คานยมทางสงคม

1.2 นโยบายตามรฐธรรมนญ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต และหลกสตรระดบชาต

ในชวงกอนป พ.ศ. 2550 ไมใชคาวา “จตสาธารณะ” แตมการใชคาอนๆ ทแปลความไดวา

เปนคณลกษณะยอยของจตสาธารณะ ในรฐธรรมนญทงฉบบป พ.ศ. 2540 และ 2550 แตใน

รฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2550 มแนวนโยบายใหปลกฝงจตสานกของความเปนไทย และใหคานงถง

ประโยชนสวนรวม แตในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2544 จดหมายหลกสตร ขอ 5 กาหนด

วาใหมจตสาธารณะทมงทาประโยชนและสรางสงทดงามในสงคม

ในชวงป พ.ศ. 2540 ถง พ.ศ. 2551 ยงไมบญญตศพทคาวา “ความรบผดชอบ ตอสงคม”

แตใชคาอนๆ ทแปลความไดวาเปนความรบผดชอบตอสงคม เชน รจกรกษาและสงเสรมสทธ หนาท

เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย รจกรกษาผลประโยชน

สวนรวม อนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนตน

1.3 นโยบายในกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ตามหลกสตรการศกษาขน

พนฐาน พทธศกราช 2544

ภายใตหวขอเรองคณภาพผจบระดบประถมศกษา พบวา มตวบงชคณภาพดานจต

สาธารณะ 18 ตวบงช และดานความรบผดชอบตอสงคม 8 ตวบงช และเรองคณภาพผจบระดบ

มธยมศกษาตอนตน มตวบงชคณภาพดานจตสาธารณะ เพมจากผจบระดบประถม ศกษา 4 ตวบงช







80

รวม 22 ตวบงช และมตวบงชคณภาพดานความรบผดชอบตอสงคม เพมจากผจบระดบประถมศกษา

อก 2 ตวบงช รวม 10 ตวบงช

1.4 นโยบายในหลกสตร ดานแนวทางการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอ

สงคม ในกลมสาระการเรยนร

หลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 กาหนดแนวทางการปลกฝงจต

สาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมไวในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม

โดยมหลกการ ขอบขายและลาดบประสบการณ พฤตกรรมทพงประสงคสาหรบคร วธการทจะให

นกเรยนมสวนรวม และขอบขายของวชาจรยศกษาและศาสนศกษา สรปไดดงน

1) หลกการจดการเรยนรกลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม 5 ประการ

คอ มความหมาย บรณาการ พฒนาคานยมและจรยธรรม ทาทาย และเนนการปฏบต

2) ขอบขายและลาดบประสบการณการเรยนรของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา

และวฒนธรรม คอ ใหขยายประสบการณ โดยเนนการสารวจ การเรยนรดวยตนเอง การพฒนา

แนวคดดวยตนเอง การมสวนรวมในการตดสนใจ และการเปรยบเทยบกบสภาพสงคมอน เรมจาก

เรองใกลตวและเรองในทองถนทอาศยอย แลวคอย ๆ ไกลตวออก ไปเรอย ๆ จนถงตางประเทศใน

โลกตะวนออก

3) พฤตกรรมทพงประสงคสาหรบครทเกยวของกบการปลกฝงจตสาธารณะและ

ความรบผดชอบตอสงคมของนกเรยน ม 10 ประการ คอ 1) มมนษยสมพนธกบผเรยน 2)พฒนาความ

เปนวชาชพในตน 3) ปฏบตตนเปนแบบอยางทด 4) ปรบปรงหลกสตรในรายวชาทรบผดชอบอยเสมอ

5) ใหผเรยนมสวนรวมวางแผนการเรยนร 6) ใชหลกจตวทยาในการออกแบบการเรยนร 7) จด

บรรยากาศใหเออตอการเรยนร 8) สงเสรมการเคารพกฎ กตกา ความรวมมอและพฤตกรรมท

เหมาะสมเมอทางานรวมกบผอน 9) จดสงอานวยความสะดวกใหการเรยนการสอนดาเนนไปดวยด

และ 10) เชอมโยงสงทเรยนกบประสบการณชวตผเรยน

4) วธการทจะใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนร 10 วธ คอ 1) ใชวธเรยนวธสอนท

หลากหลาย 2) เนนการพฒนาแนวคดเชอมโยงกบสงทเคยรและตรวจสอบความเขาใจบอย ๆ 3)

สงเสรมใหคนควาดวยตนเองและใหแลกเปลยนเรยนรระหวางผเรยน 4) ใหจดระบบความคด โดยใช

กราฟฟก ภาพ แผนภม ฯลฯ 5) สงเสรมใหใชเทคโนโลยเปนเครองมอการเรยนร 6) ใชคาถามและ

วธการตาง ๆ ในการสบเสาะคนหาความร 7) ใหมโอกาสทากจกรรมรวมกน 8) ปรบ สอการเรยนให







81

สอดคลองกบความตองการของผเรยน 9) ใหลงมอปฏบตและทาสงทไดเรยนใน สถานการณชวตจรง

10) ประเมนผลโดยใหผเรยนไดแสดงใหเหนวารและทาได

5) กาหนดขอบขายเนอหาวชาจรยศกษาและศาสนศกษา โดยจาแนกกลมจรยธรรม

เปน 3 กลม ไดแก จรยธรรมบคคล จรยธรรมสงคม และจรยธรรมสงแวดลอม

1.5 การปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมในกจกรรมพฒนาผเรยน ไมได

ระบชดในวตถประสงคของกจกรรมพฒนาผเรยน แตบรณาการอยในกจกรรมหลก คอ

1) ในประเภทกจกรรมแนะแนว สามารถใชกจกรรมแนะแนวทง 4 กลมกจกรรม เพอ

ปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมไดตามโอกาสทเหมาะสม

2) ในกจกรรมนกเรยน คอ เนนเรองจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมมาก

ใชกจกรรมลกเสอ-เนตรนาร กจกรรม ยวกาชาด กจกรรมผบาเพญประโยชน กจกรรมตามความ

ถนดความสนใจของผเรยน

2. สภาพและผลการดาเนนงานตามนโยบาย

2.1 สภาพการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมในกลมสาระการเรยนร

สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม โดยภาพรวมอยในระดบมาก แตเมอพจารณาในรายละเอยด

พบวา อยในระดบปานกลาง 2 เรอง คอ การฝกใหนกเรยนจดระบบความคดเกยวกบจตสาธารณะ

และความรบผดชอบตอสงคมโดยใชกราฟฟก แผนภม ฯลฯ และการใหนกเรยนรายงานผลของการ

อาสาสมครชวยเหลอผพการ คนชรา ผเจบปวยในโรงพยาบาล ฯลฯ ซงอยในระดบปานกลางทงใน

โรงเรยนขยายโอกาส และในโรงเรยนมธยมศกษา

การปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมผานกจกรรมพฒนาผเรยน พบวา

อยในระดบมาก ทงในภาพรวมและรายขอ ทกขอ คาเฉลยสงสด 2 อนดบแรก คอ การจดกจกรรม

ลกเสอ-เนตรนาร หรอกจกรรมผบาเพญประโยชนเพอฝกจตสาธารณะ และการจดกจกรรมลกเสอ-

เนตรนาร หรอกจกรรมผบาเพญประโยชนเพอฝกความรบผดชอบตอสงคม ซงอยในระดบมากทงใน

โรงเรยนขยายโอกาส และในโรงเรยนมธยมศกษา

2.2 ผลการทดสอบความร ทกษะ และเจตคตของนกเรยนดานจตสาธารณะและความ

รบผดชอบตอสงคม คอ ในภาพรวม มความร ทกษะ เจตคตดานจตสาธารณะและความรบผดชอบ

ตอสงคม เฉลยรอยละ 58.96 (14.74 จาก 25 คะแนน) โดยนกเรยนโรงเรยนมธยมศกษาในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ไดคะแนนเฉลยสงสด (รอยละ 85.60 หรอ 21.40 คะแนน) และนกเรยน







82

โรงเรยนขยายโอกาสในภาคกลาง มคะแนนเฉลยตาสด (เฉลยรอยละ 46.44 หรอ 11.61 คะแนน)

คะแนนเฉลยของนกเรยนในโรงเรยนทตางประเภทกน แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ

0.00 และนกเรยนทอยในภมภาคตางกน มคะแนนแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ 0.00

โดยนกเรยนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มคะแนนสงกวาภาคอน ๆ ดงแสดงในตารางท 1-4

ตารางท 1 ผลการทดสอบความร ทกษะ เจตคตคตดานจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม

จาแนกตามประเภทโรงเรยนและทตงโรงเรยน

ตารางท 2 ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนจาแนกตามประเภทโรงเรยน







83

ตารางท 3 คา Levene’s Test และคาความแปรปรวนทางเดยว (ANOVA) ระหวางกลมและภายใน

กลม จาแนกตามทตงของโรงเรยน

ตารางท 4 การเปรยบเทยบความแตกตางจาแนกตามทตงโรงเรยน โดยวธการของ Scheffe’







84

3. ผลกระทบของนโยบายทมตอการปลกฝงจตสาธารณะ และความรบผดชอบตอสงคมของ

นกเรยนในระดบการศกษาภาคบงคบของประเทศไทย

3.1 ผลกระทบตอการบรหารโรงเรยน เชงบวก คอ ทงโรงเรยนมธยมศกษาและโรงเรยน

ขยายโอกาส มการบรณาการความรในชมชนหรอทองถนเขาไปในหลกสตรของแตละสถานศกษา ม

การจดสอนสาระเพมเตมเกยวกบทองถน บางโรงเรยนมกจกรรมจตอาสารวมกบนกพฒนาสงคม

ทกโรงเรยนใชหนงสอเรยนทหลากหลายขน บางโรงเรยนครจดทาตาราเรยนดวย โดยโรงเรยนขยาย

โอกาส ไดรบผลกระทบเชงบวกทชดเจนมาก นโยบายของกระทรวงอนบางกระทรวง ชวยเสรมการ

เรยนการสอนของโรงเรยนไดด โรงเรยนขยายโอกาสในกรงเทพมหานคร ทเปนกรณศกษาได

บรณาการกลมสาระสงคมศกษาฯ กบวชาภาษาไทยในชนประถมศกษาปท 1-2 ใชสอการสอนท

ทนสมย มศนยปฏบตการการเรยนรในโรงเรยนและแหลงเรยนรในชมชนจานวนมาก ใชหนงสอเรยนท

หลากหลาย มตาราทครผลต

ผลกระทบเชงลบตอการบรหารโรงเรยน คอ ยงยากในระยะประมาณ 1-2 ปแรก ทตอง

พฒนาหลกสตรสถานศกษาเอง แตละโรงเรยนสอนไมตรงกน เลอกตารายาก ทาใหครบางคนสอน

เนนไมเทากน สงผลใหนกเรยนยายขามโรงเรยนไดลาบากผลกระทบจากนโยบายรฐมนตร

กระทรวงศกษาธการ และสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน คอ เปลยนนโยบายบอย ทา

ใหยงยากตอการวางแผนและกากบตดตาม ผนานโยบายมาปฏบตระดบเขตพนทการศกษา ไมจรงใจ

ไมใหความสาคญกบเรองน ขาดคนทมความเขาใจเรองจตสาธารณะ ผลกระทบจากนโยบายของ

หนวยงานอน คอ มนโยบายเฉพาะกจคอนขางบอย แตไมมงบประมาณสนบสนน นกเรยนถกดงไป

รวมกจกรรมมากเกนไป ครตองสอนซอมเสรมมาก การประเมนผลตามสภาพจรงทาไมได โรงเรยนไม

มอสระในการดาเนนงาน

3.2 ผลกระทบตอความพงพอใจของผบรหารสถานศกษาและคร โดยภาพรวม มความพง

พอใจในระดบมากตอพฤตกรรมจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมของเดกทจะจบการศกษา

ภาคบงคบ แตเมอพจารณาในรายละเอยด พบวา มความพงพอใจในระดบปานกลาง 9 เรอง คอ

1) ความรเกยวกบสภาพและปญหาเศรษฐกจไทยและกระตอรอรนทจะมสวนชวยแกไขปญหา

2) ความรเรองประวตความเปนมาของผคนในแหลมสวรรณภม 3) ความเขาใจวาความขดแยงทาง

การเมอง เปนเรองปกตของสงคมประชาธปไตย 4) ความเขาใจความ หมายและความสาคญของจต

สาธารณะอยางถกตอง 5) ความรเกยวกบรปญหาสงแวดลอมโลกและกระตอรอรนทจะชวยแกไข







85

ปญหา 6) ความสนใจใฝรประวตศาสตรของทองถนทตนอาศยอย 7) ความรเรองประวตศาสตรชาต

ไทย และความสนใจคนควาเพมเตม 8) การรจกใชสาธารณสมบตอยางประหยด และทะนถนอม

9) การรจกประเทศเพอนบาน และสามารถเปรยบเทยบกบภาคทตนอาศยอย เมอทดสอบความ

แตกตางของคาเฉลย ตามประเภทสถานศกษา พบวา แตกตางกนอยางมนยสาคญ ทระดบ 0.00

4. นโยบายและแนวทางการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมของนกเรยน

ในระดบการศกษาภาคบงคบในประเทศญปน และแนวทางการประยกตใช

4.1 นโยบายในรฐธรรมนญ บญญตเรองสทธในการไดรบการศกษาอยางเทาเทยมกน

ตามความสามารถ และตามทกฎหมายกาหนด การศกษาภาคบงคบตองเปนการใหเปลา นโยบาย

การปฏรปการศกษาภาคบงคบ (2004) มประเดนเรอง การเสรมความแขงแกรงของการศกษาภาค

บงคบในฐานะเปนยทธศาสตรของ ชาต และ ใหทบทวนหลกสตร ใหผเรยนมแรงจงใจใฝเรยนรมากขน

มนสยทดในการคนควาหาความร กาหนดจดประสงคการเรยนรทชดเจนสาหรบแตละวชา ในสวนท

เกยวกบการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม ใชคาวา “ปลกฝงจตใจทสมบรณใน

รางกายทแขงแรง” นโยบายในกฎหมายแมบทการศกษาฉบบปรบปรง (2006) มาตรา 2 วาดวย

จดมงหมายของการศกษา ขอ (3) (4) และ (5) ระบชดเจนเรองการปลกฝงความยตธรรม ความ

รบผดชอบ ความรกบานเกด ความรวมมอกบชมชน มจตสาธารณะ เตมใจทจะมสวนรวมสรางสรรค

สงคม มจตอาสาทจะพฒนาสงตาง ๆ เหลาน ตระหนกถงความสาคญของธรรมชาต มจตอาสาทจะ

อนรกษสงแวดลอม เคารพวฒนธรรมและประเพณดงเดม รกประเทศชาต ใหการยอมรบนบถอ

ประเทศอน และมจตอาสาทจะสรางสนตภาพและการพฒนา ความเจรญใหกบสงคมโลก นโยบายใน

กฎหมายการศกษาในระบบโรงเรยน ปรบปรงแกไข (2007) หมวด 2 มาตรา 21 ขอ (1) (2) (3) และ

(4) ใหจดการศกษาในระบบโรงเรยนเพอเอออานวยใหจดกจกรรมทางสงคมทงภายในและภายนอก

สถานศกษา ใหมจตสาธารณะและเตมใจทจะมสวนรวมสรางสรรคสงคม และมจตสานกทจะพฒนา

สงทกลาวมานใหดยงขน มจตสานกทจะดแลรกษาชวตอนรกษธรรมชาต และอนรกษสงแวดลอม

สอนใหรจกสภาพปจจบนและประวตศาสตรของประเทศและถนกาเนด ปลกฝงความเขาใจทถกตอง

และเคารพวฒนธรรมประเพณดงเดม รกชาตและถนกาเนด เขาใจและยอมรบนบถอประเทศอน

และมจตมงมนทจะสรางสนตสขและพฒนาความเจรญใหแกโลก สวน นโยบายตามหลกสตรใหม

ระดบประถมศกษา (2008) ใหจดหลกสตรทโครงสรางเปนแบบผสมของรายวชา กบไมใชรายวชา

ในชนประถมศกษาปท 1-2 ม 6 วชา ชนประถมศกษาปท 3-4 ม 7 วชา ชนประถมศกษาปท 5-6 ม 8







86

วชา จานวนคาบของชนประถมศกษาปท 1-2 นอยกวาชนประถมศกษาปท 3-4 และ 5-6 มกจกรรม

ทไมใชรายวชา ไดแก จรยศกษา กจกรรมพเศษ กจกรรมภาษาตางประเทศ ชวโมงการเรยนรอยาง

อสระ ไมสอนสงคมศกษาและวทยาศาสตรในชนประถมศกษาปท 1-2 แตใชวชาบรณาการชอ “การ

ดารงชวต” กจกรรมชมรม ถอเปนกจกรรมพเศษประเภทหนง เรมจดใหทากจกรรมชมรมตงแตชน

ประถมศกษา ปท 4 1 แนวการจดการเรยนการสอนสงคมศกษา คอ เรมจากภมศาสตรในทองถน

และปญหาสงแวดลอมในชมชน โดยเนนการสารวจ แลวเ รมเรยนประวตศาสตรชาตในชน

ประถมศกษาปท 6 เทอมท 1 ตามดวยหนาทพลเมอง และเศรษฐศาสตรในเทอมท 2 นโยบายตาม

หลกสตรใหม ระดบมธยมศกษาตอนตน ใหจดหลกสตรเปน 3 ระดบชน เวลาเรยนปละ 1,015 คาบ

เทากน 1 คาบ เทากบ 50 นาท โครงสรางหลกสตร เปนแบบผสมของรายวชา กบไมใชรายวชา ม 9

วชา กบกจกรรมคลายกบในระดบประถมศกษา ยกเวน ไมมกจกรรมชมรม และกจกรรม

ภาษาตางประเทศ (ภาษาตางประเทศกลายเปนวชาบงคบเรยน) กลมวชาสงคมศกษาม 3 วชา คอ

ภมศาสตร ประวตศาสตร และหนาทพลเมอง โดยภมศาสตร ประวตศาสตรเปนพนฐานของหนาท

พลเมอง เนอหาเศรษฐศาสตรอยในวชาหนาทพลเมอง นโยบายเรองระบบอนมตตาราเรยน อยใน

กฎหมายการศกษาในระบบโรงเรยน กาหนดใหตาราเรยนประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน และ

มธยมศกษาตอนปลาย ตองไดรบการอนมตจากกระทรวงการศกษาหรอจดพมพและเปนลขสทธของ

กระทรวง เพอประกนความเทาเทยมกนของโอกาสในการไดรบการศกษา และปรบปรงมาตรฐาน

การศกษาของทงประเทศ มสภาอนมตและวจยตารา และมการเปดโอกาสใหสาธารณชนสามารถ

ตรวจสอบได ผลการวเคราะหตาราเรยนสงคมศกษา ชนประถมศกษาปท 3 - 6 พบวา มเนอหาซง

เนนกระบวนการสารวจสงแวดลอมของโรงเรยน ชมชน ทองถนแลวขยายกวางออกไปสจงหวด

ภาคภมศาสตรของประเทศใกลเคยง แลวจงเขาสประวตศาสตรของประเทศญปน และหนาทของ

พลเมอง มขอด คอ ใชภาษางาย ๆ รปแบบการพมพและการนาเสนอเนอหานาสนใจมาก มโครงสราง

ของคณะกรรมการจดทาตาราเรยนทเหมาะสม เพราะประกอบดวยผทรงคณวฒจานวนมาก และ

หลากหลาย

4.2 ความคดเหนของผทรงคณวฒในงานวจยน ดานการประยกตใชประสบการณของ

ประเทศญปน คอ

4.2.1 การประยกตใชในการปรบปรงนโยบายระดบกฎหมายการศกษา







87

ขอเสนอท 1 ควรเพมจดมงหมายดาน “จตสาธารณะ” และ “ความรบผดชอบตอ

สงคม” ในมาตรา 7 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

ขอเสนอท 2 ควรเพมจดมงหมายการศกษาภาคบงคบในดานความเปนพลเมองด

ของชมชน ทองถน ประเทศชาต และสงคมโลก มจตสาธารณะและมความรบผดชอบตอสงคม ใน

พระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ โดยคานงถงอนสญญาของประชาคมอาเซยนดวย

ขอเสนอท 3 ควรกาหนดในพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ วา “รฐจะประกน

ความเสมอภาคในการรบการศกษาทคณภาพเทาเทยมกน โดยใหมคณะกรรมการผทรงคณวฒ

เฉพาะสาขา และสาขาทเกยวของ เพอดาเนนการการวจย พฒนา และตรวจทานตาราเรยนในระดบ

การศกษาภาคบงคบอยางเปนระบบ เพอใหมคณภาพตามหลกวชาการ”

4.2.2 การประยกตใชในการปรบปรงนโยบายระดบหลกสตร

ขอเสนอท 4 ควรปรบปรงหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธ-ศกราช

2551 ใหเหมาะสมยงขน เชน ปรบสาระการเรยนรในชนประถมศกษาตอนตนใหนอยลง แตเพมเวลา

สาหรบการปลกฝงคณธรรมทางสงคมใหเดกกลมนมากขน ปรบเนอหาและสาระในกลมสาระการ

เรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ใหเหมาะสมมากขน ใหการเรยนรเนนการปฏบตในชมชน

และทองถนมากขน และใหเรยนรประวตศาสตรทองถนมากขนในระดบประถมศกษา

ขอเสนอท 5 ควรปรบโครงสรางของกจกรรมพฒนาผเรยนใหเหมาะสมมากขน และ

นยามความหมายใหชดเจน เพอไมใหเกดความซาซอนระหวางกจกรรมลกษณะตาง ๆ (เชน

กจกรรมชมรม กบกจกรรมลกเสอ และกจกรรมเพอสงคมและสาธารณประโยชน

4.2.3 การปรบปรงนโยบายในระดบกระทรวงและกรม

ขอเสนอท 6 ควรกาหนดเปนนโยบายทจะพฒนาครและผบรหารสถานศกษาทกคน

ใหมจตสาธารณะและมความรบผดชอบตอสงคม รวมทงใหมความรความสามารถในการปลกฝงจต

สาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมใหกบนกเรยนอยางถกวธ

ขอเสนอท 7 ควรกาหนดเปนนโยบายใหสถานศกษาบรหารหลกสตรโดยจดทา

แผนการเรยนการสอนทนานโยบายของหนวยงานอนมาประกอบการพจารณาเพอการรวมมอกบ

ทองถน อนจะชวยเสรมสรางความมจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมของเดก โดยถอวา







88

เปนสวนหนงของหลกสตร มการวดและประเมนผลอยางเปนระบบ และไมใหเกดความซาซอนหรอ

เสยเวลาเรยนและเวลาทางานของคร

การอภปรายผล

1. เกยวกบนโยบายของรฐบาลไทย กฎหมายการศกษา และหลกสตรระดบชาต

นโยบายของรฐบาลไทยมความไมตอเนอง เพราะความไมมนคงของการเมอง แตผลการวจย

พบวา รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทงสองฉบบ (พ.ศ . 2540 และ พ .ศ. 2550) และ

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต บญญตเกยวกบการศกษาซงเปนหนาทของพลเมองไวไมคอย

ชดเจน คอ กลาวอยางออมคอม เมอเปรยบเทยบกบกฎหมายแมบทการศกษาของประเทศญปนฉบบ

ปรบปรง เมอ ป ค.ศ. 2006 จะเหนวา ญปนระบอยางตรงไปตรงมามากกวา แมจะถกวพากษวจารณ

คอนขางรนแรงจากฝายทเกรงวาจะนาไปสการใชการศกษาเพอสรางชาตนยมแบบสดขวเหมอน

สมยกอนสงครามโลกครงทสองกตาม

การทหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ไมไดกาหนดชด ถงเรอง

จตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม แตหลกสตรแกนกลาง พทธศกราช 2551 กาหนดใหจต

สาธารณะเปนคณลกษณะทพงประสงคอยางหนง แตยงไมกลาวถงความรบผดชอบตอสงคมอยางชด

แจง ในขณะทวตถประสงคของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ฯ และกจกรรมพฒนาผเรยนแฝง

ความตองการใหเกดจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมอยดวย โดยใชคาอนจงสะทอนถง

ความไมชดเจนเทาทควรในการกาหนดวตถประสงคของหลกสตร

2. การดาเนนงานตามนโยบาย ซงพบวา ครดาเนนงานในระดบปานกลาง 2 เรอง คอ การ

ฝกใหนกเรยนจดระบบความคดเกยวกบจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคมโดยใชกราฟฟก

แผนภม และการใหนกเรยนรายงานผลของการอาสาสมครชวยเหลอผพการ คนชรา ผเจบปวยใน

โรงพยาบาล ทงในภาพรวม ในโรงเรยนขยายโอกาส และในโรงเรยนมธยมศกษานน เปนสงทสะทอน

ใหเหนวา ครยงไมมทกษะทดพอในการสอนสงคมศกษาดวยวธการท เนนการลงมอปฏบตใน

สถานการณจรงของสงคม เมอสารวจเกยวกบใชกจกรรมพฒนาผเรยน กพบวา เนนกจกรรมลกเสอ

เนตรนาร และยวกาชาด ทงในภาพรวมในโรงเรยนมธยมศกษา และในโรงเรยนขยายโอกาส ไมวาจะ

เปนการสรางจตสาธารณะ หรอสรางความรบผดชอบตอสงคม นาจะเปนเพราะกจกรรมเหลานอยกบ

โรงเรยนในประเทศไทยมาตงแต สมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว หรอเกอบเกาสบป







89

ทาใหครมความเคยชน และสามารถจดกจกรรมไดโดยไมลาบาก แมแตในโรงเรยนขยายโอกาส แต

อาจจะสะทอนวา ยงไมคอยมการใชกจกรรมอน ๆ ทหลากหลาย เพอปลกฝงจตสาธารณะและความ

รบผดชอบตอสงคม จงอาจจะเปนสาเหตหน งท ทาใหมการเพม “กจกรรมเพอสงคมและ

สาธารณประโยชน” ในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

ผลของการดาเนนงาน ททดสอบความร ทกษะ และเจตคตของนกเรยนดานจตสาธารณะ

และความรบผดชอบตอสงคม พบวามคะแนนเฉลยเกนครงเพยงเลกนอย แตมคาเฉลยสงมากใน

โรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอนน อาจจะเปนเพราะการทดสอบในงานวจยน ม

ขอจากด คอ ไมสามารถกระจายกลมเปาหมายโดยการสมแบบแบงชนได และวธการทดสอบไม

สามารถควบคมไดดวยตนเอง ตองอาศยการทดสอบโดยครทใหความรวมมอ เนองจากมเวลาจากด

มาก ชวงเวลาททาการทดสอบใกลกบเวลาสอบปลายปของนกเรยน ขอสงเกต คอ โรงเรยนทนกเรยน

ไดคะแนนสงมาก มความเขมแขงในการจดการเรยนการสอนกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และ

วฒนธรรม และมกจกรรมจตสาธารณะ มกลมนกเรยนจตอาสาททางานรวมกบองคกรภาคเอกชน

จงอาจจะเปนสาเหตททาใหคะแนนสงกวาโรงเรยนมธยมศกษาอน ๆ อก 4 แหง และสงกวาโรงเรยน

ขยายโอกาสมาก

3. ผลกระทบของนโยบาย ซงพบวา มทงผลกระทบเชงบวก และเชงลบ มเรองนายนด คอ

โรงเรยนไดนาความรเกยวกบทองถนมาบรณาการในหลกสตร และจดการเรยนรหลากหลายมากขน

ปญหาทเหลอ คอ การเปลยนแปลงนโยบายบอยเกนไป ทาใหโรงเรยนบางระดบมปญหาเกยวกบการ

ปรบแผนการดาเนนงาน สวนผลกระทบในดานความพงพอใจของผบรหารและคร เกยวกบพฤตกรรม

นกเรยนทจะจบการศกษาภาคบงคบ มระดบปานกลาง 9 เรอง นน เปนเรองทฝายนโยบายตองเรงรด

และหาวธการทดกวาเพอการน คอ การเพมพนความร เกยวกบสภาพและปญหาเศรษฐกจ ความร

เกยวกบประวตความเปนมาของผคนในแหลมสวรรณภม ความเขาใจเรองความขดแยงทางการเมอง

ในสงคมประชาธปไตย ความเขาใจความหมายและความสาคญของจตสาธารณะ ความรเกยวกบ

ปญหาสงแวดลอมโลก ความรเกยวกบประวตศาสตรชาตไทย ความรเกยวกบประเทศเพอนบาน

และการปลกฝงความกระตอรอรนทจะชวยแกไขปญหาเศรษฐกจ ความกระตอรอรนทจะชวยแกไข

ปญหา สงแวดลอมโลก ความสนใจประวตศาสตรทองถน ความสนใจทจะคนควาประวตศาสตรชาต

ไทย การใชสาธารณสมบตอยางประหยด ทะนถนอม และความสามารถในการเปรยบเทยบประเทศ

ใกลเคยงกบภาคทตนอาศย







90

4. การคนพบวานโยบายและแนวทางการปลกฝงจตสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม

ในระดบการศกษาภาคบงคบ ของประเทศญปนกบประเทศไทย มความแตกตางกนนน เพราะมภม

หลงแตกตางกน แตขอสงเกต คอ ญปนปรบปรงกฎหมายการศกษาใหสอดคลองกบการเปลยนแปลง

สยคโลกาภวตน หลงจากใชกฎหมายนมานานกวา 50 ป และมการระบไวอยางชดเจนเกยวกบจต

สาธารณะและความรบผดชอบ นอกจากน โครงสรางหลกสตรในระดบประถมศกษายงให

ความสาคญกบพฒนาการของเดกประถมศกษาปท 1-2 มากกวา จงเปนสงทนกพฒนาหลกสตรของ

ประเทศไทยควรนามาพจารณาใหมากขน เพราะการพฒนาใหเกดความคด ความรสก และคานยม

ทางสงคม จะไดผลดมากกวาหากเรมตนตงแตเยาววย

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ทสนบสนน

งบประมาณเพอการวจยครงน

เอกสารอางองเอกสารอางอง

กระทรวงศกษาธการ. (2551). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

กลธน ธนาพงศธร. (2535). การกาหนดนโยบายและการวางแผนทางการบรหาร. พมพ

ครงท 2. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ฉนทนา จนทรบรรจง. (2548). “การศกษาเพอความเปนพลเมองดของญปนยคโลกาภวตน”.

ใน วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. ปท 7 ฉบบท 1. มกราคม –

มถนายน 2548. หนา 1 - 16.

ฉนทนา จนทรบรรจง. (2549). “การศกษาเปรยบเทยบการจดการศกษาเพอความเปน

พลเมองดของประเทศญปนกบประเทศไทย : สภาพปจจบนและการคาดการณ

สาหรบอนาคต”.ใน วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร (ฉบบพเศษ)

รวบรวมผลงานวจยทางศกษาศาสตร โครงการสปดาหวชาการ : การประชม

นาเสนอผลงานวจยทางศกษาศาสตร ปการศกษา 2549. พษณโลก : คณะ

ศกษาศาสตร 2549. หนา 1 - 11.







91

ฉนทนา จนทรบรรจง. (2549) . “นโยบายและสภาพการจดการศกษาเพอความเปนพลเมองด

ของญปน : การศกษาเปรยบเทยบกบประเทศไทย”. ใน ทรายแกว ทพากร . ญปน

ศกษา. กรงเทพ : สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย. มนาคม 2549.

หนา 75-91.

ประชม รอดประเสรฐ. (2545). นโยบายและการวางแผน : หลกการและทฤษฎ. พมพ

ครงท 7. กรงเทพฯ : เนตกลการพมพ.

วชาการ, กรม. กระทรวงศกษาธการ. (2545). หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

2544. กรงเทพฯ : โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (ร.ส.พ.).

วโรจน สารรตนะ. (2546). การบรหารการศกษา นโยบายและยทธศาสตร. กรงเทพฯ : โรงพมพ

ทพยวสทธ.

ศภชย ยาวะประภาษ. (2533). นโยบายสาธารณะ. กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณ


สถาบนคนนแหงเอเชย. (2550). รางมาตรฐานสากลวาดวยความรบผดชอบตอสงคม

เสนอตอสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม.

Working Draft 3, ISO/WD 2000. กนยายน 2550.

อไรวรรณ คมวงษ. (2551). จตสาธารณะของเดกปฐมวยทไดรบการจดกจกรรมเสรม

ประสบการณ. ปรญญานพนธการศกษามหาบณฑต (การศกษาปฐมวย).

กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

Bertelsmann Foundation, Bertelsmann Group for Policy Research (eds.). (2003).

Civic-Mindedness - Participation in Modern Society. Gutersoh. in

http://www.bertelsmann-foundation.de/publications. accessed 26/12/2008.

Brickman, William. (1994). “Education Around the World’. in Encyclopedia

Americana. International Edition. Volume 9. Danbury, Connecticut : Grolier

Incorporated. pp.657-666.

Welsh, Claud E., Jr. (1994). “Book Review : The Gulf Conflict 1990-1991 : Diplomacy and War

in the New World Order”. in Armed Forces and Society. 1994. 20 : 319-321.

http://www/


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย : การวจยและพฒนาหลกสตรรายวชาการแกปญหา

ความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณเพอเสรมสรางความสามารถ

ในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยง

ในสงคมของนกศกษาปรญญาบณฑต

วเชยร ธารงโสตถสกล 1 สาล ทองธว 2 วารรตน แกวอไร 3


การวจยและพฒนาหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณเพอเสรมสรางความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการ

แกปญหาความขดแยงในสงคมของนกศกษาปรญญาบณฑต

RESEARCH AND DEVELOPMENT OF A CONFLICT RESOLUTION COURSE

CURRICULUM BASED ON IDENTITY FRAME APPROACH TO ENHANCE CRITICAL

THINKING ABILITY IN SOCIAL CONFLICT RESOLUTION OF

UNDERGRADUATE STUDENTS

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอ 1) พฒนาหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณเพอเสรมสรางความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหา

ความขดแยงในสงคมของนกศกษาปรญญาบณฑต และ 2) ประเมนคณภาพของหลกสตรรายวชาการ

แกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณทพฒนาขน การวจยนเปนการวจยเชงพฒนา การ

ดาเนนการพฒนาพฒนาหลกสตรรายวชาประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1 การวเคราะห

ขอมลพนฐานเพอการสรางหลกสตรรายวชาวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบ

อตลกษณ ขนตอนท 2 การสรางหลกสตรรายวชาและเอกสารประกอบหลกสตรรายวชา ขนตอนท 3

การประเมนคณภาพหลกสตรรายวชา แบงเปนการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาโดย

ผทรงคณวฒ และการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาโดยการนาไปทดลองใชกบนสตระดบ

ปรญญาบณฑต ชนปท 3 คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร จานวน 20 คน เปนระยะเวลาใน

การทดลอง 16 สปดาห เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบวดความสามารถในการคดอยางม

วจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม

______________________________________________ 1 นสตระดบดษฎบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2 รองศาสตราจารย ดร., อาจารยทปรกษา ภาควชาหลกสตร การสอนและเทคโนโลยทางการศกษา คณะครศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย 3 รองศาสตราจารย ดร., อาจารยทปรกษารวม ภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2554 บทความวจย บทความวจย :: การวจยและพฒนาหลกสตรรายวชาการแกปญหา






94

ผลการวจยสรปไดดงน

1. เนอหาของหลกสตรรายวชาแบงออกเปน 6 หนวยการเรยนร คอ หนวยการเรยนรท 1

ความขดแยง เวลา 4 ชวโมง หนวยการเรยนรท 2 ความรนแรง เวลา 3 ชวโมง หนวยการเรยนรท 3

อตลกษณ เวลา 4 ชวโมง หนวยการเรยนรท 4 วาทกรรม เวลา 2 ชวโมง หนวยการเรยนรท 5 การ

แกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ เวลา 3 ชวโมง และหนวยการเรยนรท 6 การฝก

ปฏบตตามกระบวนการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ เวลา 32 ชวโมง

กระบวนการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ ประกอบดวย 6 ขนตอน ไดแก การ

ระบปญหาความขดแยงในสงคมกรณความรนแรงของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง การวเคราะห

ตนเองตามกรอบอตลกษณของกลมตนเอง การแสดงจดยนของตนเกยวกบประเดนความขดแยง การ

คนหาสาเหตและทมาของความขดแยงและแสดงเหตผลของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง การ

เปลยนกรอบวเคราะหตามกรอบอตลกษณของกลมอน และการสรปจดยนของตน

2. การประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาโดยผทรงคณวฒ พบวา คณภาพหลกสตรราย

วชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณในภาพรวมอยในระดบด และการประเมน

คณภาพหลกสตรรายวชาโดยการนาไปทดลองใช พบวา และการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชา

โดยการนาไปทดลองใช พบวา นสตกลมทดลองทใชหลกสตรรายวชามคะแนนความสามารถในการ

คดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคมสงกวาเกณฑทกาหนดคอ สงกวารอย

ละ 60

คาสาคญ : การวจยและพฒนาหลกสตรรายวชา, การแกปญหาความขดแยง, กรอบอตลกษณ, การ

คดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม

Abstract

The objectives of this research were to 1) develop the conflict resolution course

curriculum based on identity frame approach to enhance critical thinking ability in social conflict

resolution of undergraduate students; 2) evaluate the quality of conflict resolution course

curriculum based on identity frame approach. This study was research and development (R&D).








95

The three steps of the conflict resolution course curriculum were: 1) Analyzing basic data for the

construction of course curriculum 2) Constructing course curriculum and supplementary materials;

outlining course curriculum; and 3) evaluating the course curriculum. The quality evaluation of

the conflict resolution course curriculum was assessed by the experts while the quality evaluation

of the conflict resolution course curriculum implementation was experimented to 20 third year

students at Faculty of Education, Naresuan University. The duration of this experiment was 16

weeks. The research instruments for collecting data was the critical thinking ability in social

conflict resolution evaluation form. The results of research as follows;

1. The content of conflict resolution course curriculum based on identity frame approach.

It was composed of 6 learning units; 1) The first one: Conflict, a 4-hour learning unit, the second

one: Violence, a 3-hour learning unit, the third one: Identity, a 3-hour learning unit, the forth

one: Discourse, a 4-hour learning unit, the fifth one: Social Conflict Resolution based on identity

frame approach, were imposed in students by mean of shared learning among peer group and

the practices discipline learning in Social Conflict Resolution based on identity frame approach

was trained in the process of Social Conflict Resolution based on identity frame approach within

6 steps; Identifying the conflict, Stating the standpoint and rational, Collecting supporting data of

the same group, Reframing data from the opposite group, Announcing the student’s standpoint.

2. The experts have evaluated the course curriculum and agreed that the quality of the

course curriculum was at geed level while the quality evaluation of the course curriculum

implementation was experimented and it was found that the average score of critical thinking

ability in social conflict resolution of the students learning through the developed course

curriculum was higher than 60 percent which was the criterion score.

Key word : Research and development of course curriculum, Conflict resolution, Identity frame,

Critical thinking in social conflict resolution








96

ปญหาความขดแยงและความจาเปนของหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณ

ความขดแยงทางการเมองอยางรนแรงระหวางกลมคนเสอสตาง ๆ ในป 2552 และ 2553 ท

สงคมไทยกาลงเผชญอย เปนความขดแยงชนดถงตาย (Deadly Conflict) (ชยวฒน สถาอานนท,

2553) ความขดแยงทลกลามกอใหเกดความรนแรงครงนนบวาทาทายความสามารถและสตปญญา

ของผคนในสงคมไทยวาจะจดการแกไขหรอหาทางออกจากความขดแยงชนดถงตายนไดหรอไม

เมอไร และอยางไร เนองจากความขดแยงทางการเมองครงน ไดสรางบาดแผลของสงคมอนเกดจาก

ความแตกตางและความขดแยงระหวางกลมตาง ๆ ในสงคมทความรนแรง ไดขยายตวออกไป

กวางขวางอยางไมเคยปรากฏมากอน และคาถามทดงกองอยในสงคมไทยในเวลาน คอ เกดอะไร

ขนกบสงคมไทย จะเขาใจปญหาทเกดขนไดอยางไร รฐ ภาคราชการ และประชาชนควรตองทา

อยางไรเพอจดการแกไขความขดแยงชนดถงตายใหสนสดลง การตอบคาถามนคงขนอยกบวาจะเขา

ใจความรนแรงทเกดขนในสงคมไทยในป 2552 และ 2553 เปนตนมานไดอยางไร และแนนอนวา

ความขดแยงทางการเมองทเกดขนครงนเปนเรองทซบซอนและเกยวของกบปจจยตาง ๆ มากมาย

โดยเฉพาะอดมการณทางการเมองทแตกตางกน ปจจยดานภมภาคนยม ความแตกตางระหวางเมอง

กบชนบท ปจจยดานตวบคคลทเปนสญลกษณของแตละฝาย และการใชสอมวลชนในการโฆษณา

ชวนเชอและปลกระดมมวลชน (สมเกยรต ตงกจวานชย, 2553) จงไมใชเรองงายทจะใชชดความคด

หรอศาสตรใดศาสตรหนงอธบายความเปนจรงไดครอบคลมในสาระสาคญหรอวเคราะหใหเหนภาพ

ปรากฏการณไดครบถวนทกมตของความเปนจรง ดงนน การศกษาปรากฏการณความขดแยงทาง

การเมองทมความซบซอนเชนนจงตองอาศยความรในลกษณะสหศาสตร (Transdisciplinary) มา

อธบายปรากฏการณดงกลาว

หากเราใชกรอบ “มายาการแหงอตลกษณ” ของ ชยวฒน สถาอานนท (2549) มาวเคราะห

ปญหาความขดแยงทางการเมองชนดถงตายทเกดขน จะทาใหเหนภาพปรากฏการณทชดเจนขน

กลาวคอ กลมทขดแยงกนทงสองกลมตางกใช “อตลกษณ” ของคนไทย โดยเฉพาะอดมการณทาง

การเมองทแตกตางกน ปจจยดานภมภาคนยม ความแตกตางระหวางเมองกบชนบท ปจจยดานตว

บคคลทเปนสญลกษณของแตละฝาย เปนเครองมอในการแบงแยกออกเปนกลม แลวปลกฝงใหคนทา








97

อะไรคลาย ๆ กน เชน สวมเสอสเดยวกน มสญลกษณเดยวกน จนเกดความรสกเปนพวกเดยวกน ท

สาคญคอการปลกฝงอดมการณจนเชอวาตนกาลงทาสงทมคณคาสงสง (เชนพทกษชาต ศาสน

กษตรย หรอเพอประชาธปไตยและสงคมเสมอภาค) ดงนนจงพรอมทจะตายเพอกลมได ยงมการ

สรางภาพวาอกฝายเปนศตรทมงหมายทาลายลางกลมตน หรอเปนปฏปกษกบอดมการณอนสงสง

ของตน กงายทจะเกดความกลว โกรธ เกลยดฝายนน จนพรอมทจะลงมอหรอเรยกรองใหมการ

ทาลายลางฝายนน ถงตอนนน เหตผล วจารณญาณ กไมทางานแลวเพราะถกความกลว โกรธ

เกลยดครอบงา แมจะมใครสงสย ไมเหนดวย แตกไมกลาทดทานเพราะกลวเปนแกะดาในกลม หรอ

กลวถกขมขคกคามจากผภกดตอกลม (พระไพศาล วสาโล, 2553) และทสาคญในยคโลกาภวตน

ความเปนกลมนนไมจาเปนตองเกดกบคนทมาชมนมอยในสถานทเดยวกน แมอยคนละทกสามารถม

สวนรวมไดผานการสอสารทมประสทธภาพทงอนเตอรเนต โทรทศน เคเบลทว หรอวทยชมชน

รวมถงสอสงพมพ ความขดแยงแตกแยกครงนจงเปนการตอสผานสนามการสอสาร ทงในเชงการทา

สงครามขาวสาร และใชสอเปนผทาสงครามขาวสารในลกษณะสงครามตวแทน และการสอสารเพอ

การจงใจใหคนเชอศรทธา (เสนย คาสข, 2553) สอดรบกบผลการศกษาของ องเดร (Virginie Andre,

2010) ทชใหเหนวาผคนสวนใหญรจกโลกทางสงคมของตนผานความรชนสองทไดมาจากสอมวลชน

แตทวาเพยงการแยกตนเองออกจากผอนดวยมายาการแหงอตลกษณนนยงเปนเหตผล

ขออางรองรบไมเพยงพอทจะใชความรนแรงยงมปจจยอนทมสวนเสรมสรางความรนแรง ปจจยดง

กลาวคอ การแยกประเภทเทยม (Pseudospeciation) กลาวคอ ในขณะทอตลกษณเพยงชใหเหนวา คน

กลมหนงแตกตางจากผคนกลมอนอยางไร และปดกนโอกาสทจะมการตดตอสอสารกนเพอให “เอา

ใจเขามาใสใจเรา”ความแตกตางดงกลาวเพยงชใหเหนถงความไมเหมอนกบกลมเราเทานน แตการ

จาแนกประเภทเทยมนนเกดจากการทมนษยคดเอาวาตนเทานนเปนมนษยประเภททแทจรง และคด

วากลมอนทงหมดหรอบางกลมไมใชมนษย แตเปนอะไรบางอยางทตากวามนษย โดยใชเงอนไขทาง

อาณาเขต วฒนธรรมและการเมอง กลาวอกอยางหนงกคอ ในขณะท “ประเภทมนษย” เปน

ขอเทจจรงทางชววทยา มนษยไดแปรกลมทางวฒนธรรม ภมศาสตร เศรษฐกจ หรอกระทงรปกาย

ภายนอกใหเปนประเภทเทยมโดยมความสาคญระดบเดยวกบประเภทความเปนมนษยทแท เมอ

“เรา” เหนวา”คนอน” ไมใชคนเหมอนเรา การทจะใชความรนแรงกบเขากกลายเปนเรองไมยาก

ทงอตลกษณและการแยกประเภทเทยมกคอ การใหความสาคญกบอตตา (self) โดยเฉพาะในระดบ








98

สวนรวมนนเอง ยงความรสกรกชอบยดมนใน “อตตา” อนเปน “เอก” นมมากเทาใด โอกาสทจะ

ทาลายผอนทแตกตางจากตนดวยความรนแรงกมมากตามไปดวย บางทปญหาอาจจะอยทวาระบบ

สงคมไดทาใหมนษยเกดอคต เหนสงลวงเปนความจรง และคนในสงคมกไมกลาตรวจสอบ “สงเทจ”

เหลาน เพราะสวนใหญกตกอยใตมายาการดวยกน หนทางแกทางหนงทระบบการศกษาอาจชวยไดก

คอ การใหการศกษาชนดทจะไมใหคนยดถออคตเปนเจาเรอน ใหการศกษาชนดวพากษ (critical)

เพยงพอทจะชวยใหคนแยกแกนออกจากกระพได และใหการศกษาชนดทออนโยนตอความเปนมนษย

ทงของตนเองและของเพอนมนษย (ชยวฒน สถาอานนท, 2549)

หลกสตรรายวชานจงไดนาแนวคด “กรอบอตลกษณ” (Identity Frame) ซงเปนโครงสราง

ทางความคดตอเรองใดเรองหนงของ ความเหนของบคคลนนตอเรองนน โดยทตกอยภายใตอทธพล

กระบวนทศน ความเชอ และแนวการกระทาของกลมทบคคลนนมปฏสมพนธหรอสงกดอย มาใชเปน

กระบวนการเรยนรหลกในหลกสตรรายวชา “การแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบ

อตลกษณ” ซงเปนวธการแกปญหาทเนนการระบปญหาความขดแยงในสงคมทกาลงเกดขนใน

ปจจบน ทมาของความขดแยง ศกษาขอมล ภมหลง ความเชอ คานยม ผลประโยชนของผนาแตละ

กลมทขดแยงกน การอภปรายถงสาเหตและทมาของความขดแยงและแสดงเหตผลของแตละกลม

คนหาสาเหต ภมหลงของผนากลมทขดแยงกน และแสดงจดยนเกยวกบประเดนอภปราย วเคราะห

ตนเองตามกรอบอตลกษณกลมของตน วาทาไมตนเองจงเขาไปมปฏสมพนธกบกลม เขาไปเมอใด

และเกยวของกบกลมในประเดนอะไร ผลประโยชน อานาจ คานยม ความเชอ หรอเปนไปตามกลม

แลวเปลยนไปวเคราะหตามกรอบอตลกษณของกลมอน เพอเปลยนมมมองวาบคคลอนหรอกลมอนท

ขดแยงกนมขอมลอะไรมมมองหรอความเหน คานยม ความเชออะไร รวมทงการปรบตวในการ

สอสารกบบคคลอน ทายทสดใหผเรยนสรปจดยนของตน ความทาทายของหลกสตรรายวชานคอการ

ใชความรในลกษณะสหศาสตร (Transdisciplinary) ทงสงคมศาสตร มนษยศาสตร รฐศาสตร

เศรษฐศาสตร และศกษาศาสตรมาอธบายปรากฏการณความขดแยงทปรากฏอยดวยการวเคราะห

ปญหาความขดแยงทางการเมองดวยกรอบแนวคดของแตละศาสตรอยางสมพนธและเชอมโยงกน ทา

ใหเขาใจปญหาเฉพาะดานในรายละเอยด ควบคไปกบการเขาใจภาพใหญอยางเปนระบบองครวม

เปรยบดงไดเหนตนไมสาคญแตละตนและไดเหนผนปาทงปา และนาไปสแนวทางในการแกปญหาใน

ทสด และแนนอนวาหลกสตรรายวชานยอมมใชคาตอบทสมบรณทสดของการแกปญหาความขดแยง








99

ชนดถงตายครงน แตผพฒนาหลกสตรรายวชานกมงหวงวาคงสามารถเปน “หลกสตรทางเลอก”

(สาล ทองธว, 2551) ในการเสนอหนทางในการอยรวมกนอยางสนตใหแกสงคมไทยไดอกทางหนง

คาถามในการวจย

1. ความรเรองใดบางทนสตนกศกษาระดบปรญญาบณฑตควรไดเรยนรเพอนาไปใชในการ

แกปญหาความขดแยงในสงคม

2. หลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณมลกษณะ

อยางไร

3. การจดประสบการณการเรยนรตามหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณชวยทาใหนสตนกศกษาระดบปรญญาบณฑตมความสามารถในการคดอยาง

มวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคมไดหรอไม อยางไร

วตถประสงคของการวจย การวจยครงน มวตถประสงคดงน

1. เพอพฒนาหลกสตรรายวชาหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณเพอเสรมสรางความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความ

ขดแยงในสงคมของนสตระดบปรญญาบณฑต

2. เพอตรวจสอบคณภาพของหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณเพอเสรมสรางความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความ

ขดแยงในสงคมของนสตระดบปรญญาบณฑต

นยามศพทเฉพาะ

กรอบอตลกษณ หมายถง โครงสรางทางความคดตอเรองใดเรองหนงของ ความเหนของ

บคคลนนตอเรองนน โดยทตกอยภายใตอทธพล กระบวนทศน ความเชอ และแนวการกระทาของ

กลมทบคคลนนมปฏสมพนธหรอสงกดอย

การแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ หมายถง การแกปญหาความ

ขดแยงในสงคมทเนนการวเคราะหตนเองกรอบอตลกษณของกลมตนเอง และเปลยนกรอบวเคราะห








100

ตามกรอบอตลกษณของกลมอน ซงมขนตอน ดงน ขนท 1 การระบปญหาความขดแยงในสงคมกรณ

ความรนแรงของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง ขนท 2 การวเคราะหตนเองตามกรอบอตลกษณของ

กลมตนเอง ขนท 3 การแสดงจดยนของตนเกยวกบประเดนความขดแยง ขนท 4 การคนหาสาเหต

และทมาของความขดแยงและแสดงเหตผลของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง ขนท 5 การเปลยน

กรอบวเคราะหตามกรอบอตลกษณของกลมอน และขนท 6 การสรปจดยนของตน

ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม

หมายถง ความสามารถในการทาความเขาใจปญหาความขดแยงในสงคมกรณความรนแรงของกลม

คนเสอเหลองและเสอแดง และเสนอวธการแกปญหาโดยอางองความรและประสบการณทไดจาก

หนวยการเรยนรของหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ แบง

ออกเปน 5 ขน ดงน ขนท 1 การระบปญหาความขดแยงในสงคมกรณความรนแรงของกลมคนเสอ

เหลองและเสอแดง ขนท 2 การระบสาเหตของปญหาความขดแยงในสงคมกรณความรนแรงของกลม

คนเสอเหลองและเสอแดง ขนท 3 การเสนอวธการแกปญหาความขดแยงในสงคมกรณความรนแรง

ของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง ขนท 4 การลงขอสรปวธแกปญหาความขดแยงในสงคมกรณ

ความรนแรงของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง และขนท 5 การตรวจสอบผลวธแกปญหาความ

ขดแยงในสงคมกรณความรนแรงของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง

นกศกษาปรญญาบณฑต หมายถง นสตนกศกษาระดบปรญญาตรในมหาวทยาลยของรฐ

ในระบบปด

วธดาเนนการวจย

การวจยนไดดาเนนการตามลกษณะของกระบวนการวจยและพฒนา (Research &

Development) การดาเนนการวจยแบงเปน 3 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การวเคราะหขอมลพนฐานเพอการสรางหลกสตรรายวชาวชาการ

แกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ

1.1 ศกษาเอกสาร ตารา และงานวจยเกยวกบทฤษฎและแนวคดเกยวกบหลกสตร เพอ

นามาใชเปนพนฐานในการกาหนดองคประกอบ และแนวทางในการพฒนาหลกสตรรายวชา ทฤษฎ

และแนวคดเกยวกบหลกสตร เพอนามาใชเปนพนฐานในการกาหนดองคประกอบและแนวทางในการ








101

พฒนาหลกสตรรายวชา ทฤษฎและแนวคดการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยง

ในสงคม แลวนาขอมลพนฐานมาวเคราะหและสงเคราะห สรางเปนความหมายของการคดอยางม

วจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม สรางกระบวนการคดอยางมวจารณญาณในการ

แกปญหาความขดแยงในสงคม ลกษณะของบคคลทมการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหา

ความขดแยงในสงคม การวดและประเมนความสามารถดานการคดอยางมวจารณญาณในการ

แกปญหาความขดแยงในสงคม เพอนามาใชในการกาหนดองคประกอบของหลกสตรรายวชา การ

พฒนาความสามารถดานการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม รวมทง

การกาหนดแนวทางในการประเมนคณภาพของหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณทพฒนาขน แนวคดเกยวกบกรอบอตลกษณ กรอบอตลกษณกบการ

แกปญหาความขดแยง การวเคราะหกรอบและการเปลยนกรอบ: เครองมอในการจดการความ

ขดแยง เพอนามาใชในการกาหนดเปนนยามความหมาย แนวคดทวไป กระบวนการ รวมทงแนวการ

จดการเรยนรเพอการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ ทจะนามาใชในการพฒนา

ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม

1.2 ศกษาปรากฏการณความขดแยงชนดถงตายทปรากฏในบรบททางสงคมระดบประเทศ

และทปรากฏในบรบทของผเรยน เพอทาความเขาใจปรากฏการณความขดแยงและความรนแรงทาง

การเมองในสงคมไทย และศกษาผลกระทบจากความขดแยงและความรนแรงทางการเมอง และความ

ตองการและความสนใจของผเรยนเกยวกบหลกสตรและการเรยนการสอนเกยวกบความขดแยงและ

ความรนแรงทางการเมอง แลวสรปสาระสาคญเพอนามาใชเปนแนวทางพนฐานในการสรางหลกสตร

รายวชาใหสอดคลองกบบรบททางสงคมและความตองการของผเรยน

ขนตอนท 2 การสรางสรางหลกสตรรายวชา

2.1 รางหลกสตรรายวชาเปนการนาขอมลพนฐานจากการศกษาในขนตอนท 1 มาวเคราะห

สงเคราะห แลวกาหนดและจดองคประกอบดานตาง ๆ ของหลกสตรรายวชาใหมความสอดคลอง

สมพนธ และสงเสรมซงกนและกน ไดเปนหลกสตรรายวชา โดยองคประกอบของหลกสตรรายวชาท

สรางขน ประกอบดวย ทฤษฎ/แนวคดพนฐาน หลกการ จดมงหมาย คาอธบายรายวชา เนอหา

กจกรรมการเรยนร การวดและประเมนผล และสอการเรยนร/แหลงการเรยนร








102

2.2 จดทาเอกสารประกอบหลกสตรรายวชา คอ แผนการจดการเรยนรซงเปนเอกสารท

เขยนขนเพอใชเปนแนวทางในการจดการเรยนร รวมทงเอกสารประกอบการสอน และสอการเรยนร

ขนตอนท 3 การประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณ

ขนท 1 การประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณโดยผทรงคณวฒ

1.1 สรางเครองมอประเมนคณภาพหลกสตรรายและเอกสารประกอบหลกสตรรายวชา คอ

แบบประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงทสรางขน เพอใหผทรงคณวฒ

จานวน 3 ทาน ซงประกอบดวยผทรงคณวฒดานหลกสตรและการสอน ดานการพฒนาการคด และ

ดานความขดแยง ประเมนความสอดคลองภายในหลกสตรรายวชา

1.2 นาหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณและแบบ

ประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงทสรางขนไปใหผทรงคณวฒดาน

หลกสตรและการสอน ดานการพฒนาการคด และดานความขดแยงประเมนคณภาพหลกสตร

รายวชา วเคราะหขอมล และปรบปรงแกไขหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณกอนนาไปทดลองนารองหลกสตรรายวชาเพอพจารณาความเปนไปได

1.3 ทดลองนารองหลกสตรรายวชาเพอพจารณาความเปนไปได โดยนาหลกสตรรายวชา

และเอกสารประกอบหลกสตรรายวชาทไดผานการประเมนคณภาพจากผทรงคณวฒแลวไปทดลอง

ใชในสภาพการเรยนการสอนจรงกบนสตคณะศกษาศาสตร คณะมนษยศาสตร คณะวทยาการ

จดการและสารสนเทศศาสตร คณะวทยาศาสตร และคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

ชนปท 3 และชนปท 4 จานวน 12 คน เปนนสตทลงทะเบยนศกษาในรายวชา “ประเดนพเศษทาง

การศกษา” ภาคการศกษาฤดรอน ปการศกษา 2553 เพอตรวจสอบความเปนไปไดของหลกสตร

รายวชาและเอกสารประกอบหลกสตรรายวชา

1.4 แกไขปรบปรงหลกสตรรายวชาและเอกสารประกอบหลกสตรรายวชา โดยนาผลทได

จากการทดลองนารองเพอพจารณาความเปนไปไดมาพจารณาและใชเปนแนวทางในการปรบปรง

แกไขทงหลกสตรรายวชาและเอกสารประกอบหลกสตรรายวชา เพอใหเกดประสทธภาพในการ

นาไปใชจรงใหมากทสด








103

ขนท 2 การประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณโดยการนาไปทดลองใช

2.1 สรางเครองมอทใชในเครองมอทใชในการทดลอง จานวน 2 ชนด ไดแก หนวยการเรยนร

และแผนการจดการเรยนร โดยจดทาหนวยการเรยนร 6 หนวยการเรยนร เพอใชจดการเรยนการ

สอนเปนเวลา 16 สปดาห สอนสปดาหละ 3 ชวโมง ในเวลา 1 ภาคเรยน ออกแบบแนวการจด

กจกรรมการเรยนรหนวยการเรยนรตามแนวคดการจดการเรยนร และออกแบบกจกรรมการเรยนร

จากการลงมอลงมอแกปญหาความขดแยงในระหวางกลมผเรยน กจกรรมการเรยนรของหนวยการ

เรยนร 6 การฝกปฏบตแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ นาหนวยการเรยนรทสราง

ขน ไปใหผทรงคณวฒดานหลกสตรและการสอน ดานการพฒนาการคด และดานความขดแยง

จานวน 3 ทาน พจารณาและใหขอเสนอแนะ และปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ

แลวนาหนวยการเรยนรทผานการปรบปรงแกไขไปใชจดทาแผนการจดการเรยนรเพอใชสอนเปนเวลา

16 สปดาห โดยสอนสปดาหละ 3 ชวโมง ในเวลา 1 ภาคเรยน พรอมทงเอกสารประกอบการสอน

และสอการเรยนร การวดและประเมนผล แลวนาไปใหอาจารยทปรกษาเหนชอบ และตรวจสอบความ

เหมาะสม สาหรบนาไปทดลองสอนในชนเรยน แลวปรบปรงตามคาแนะนาของอาจารยทปรกษา กอน

นาไปทดลองใชกบนสตระดบปรญญาบณฑต ชนปท 3 คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

2.2 สรางเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล จานวน 4 ฉบบ ไดแก แบบวดความสามารถ

ในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม แบบทดสอบความรความเขาใจ

เนอหาในหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ แบบวดเจตคตตอ

การฝกแกปญหาความขดแยงในสงคมตามแนวคดกรอบอตลกษณ และแบบสอบถามเพอการ

วเคราะหอตลกษณของตนเอง และประเมนประสทธภาพของเครองมอ โดยนาไปใหผทรงคณวฒ

จานวน 3 ทาน ตรวจสอบความตรงตามเนอหา ความถกตองของภาษา ความเหมาะสมของ

สถานการณ เกณฑการใหคะแนน แลวนามาปรบปรงแกไขตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒใหม

ความสมบรณยงขน กอนนาไปทดลองใช

2.3 ทดลองใชหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณกบ

กลมเปาหมายซงเปนนสตนกศกษาระดบปรญญาบณฑต ชนปท 3 คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย

นเรศวร จานวน 20 คน ในภาคการศกษาตนปการศกษา 2553 ทลงทะเบยนเรยนรายวชา “ประเดน








104

พเศษทางการศกษา” ซงผวจยเปนผสอนในรายวชาน เปนเวลา 16 สปดาห ๆ ละ 3 ชวโมง รวม 48

ชวโมง

2.4 วเคราะหขอมลจากการทดลองใชหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณ โดยพจารณาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหา

ความขดแยงในสงคมกอนและหลงเรยน

2.5 นาผลการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณโดยการทดลองใชมาปรบปรบแกไขใหมคณภาพดยงขน

สรปผลการวจย

1. เอกลกษณของหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอต

ลกษณ

ผลการวจยครงนไดหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ

เพอเสรมสรางความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคมของ

นสตนกศกษาระดบปรญญาบณฑต ซงมลกษณะทเปนเอกลกษณดงน หลกสตรรายวชาการ

แกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณฉบบนเปนหลกสตรรายวชาทสรางโดยการสลาย

กรอบทเปนลกษณะเฉพาะของแตละศาสตร ไดแก จตวทยาการศกษา สงคมวทยา และรฐศาสตร

แลวบรณาการศาสตรตาง ๆ เขาเปนเนอเดยวกน (Transdisciplinary Curriculum) โดยมงใหผเรยนม

ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคมหลกสตรรายวชาน

มแนวคดพนฐานมาจากแนวคดกรอบอตลกษณ ซงเปนแนวคดทกลาวถงโครงสรางทางความคดตอ

เรองใดเรองหนงของ ความเหนของบคคลนนตอเรองนน โดยทตกอยภายใตอทธพล กระบวนทศน

ความเชอ และแนวการกระทาของกลมทบคคลนนมปฏสมพนธหรอสงกดอย หลกสตรรายวชานเนน

การประยกตแนวคดกรอบอตลกษณพฒนาเปนการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบ

อตลกษณ ทเนนการวเคราะหตนเองตามกรอบอตลกษณของกลมตนเอง และวเคราะหตนเองตาม

กรอบอตลกษณของกลมอน การจดกจกรรมการเรยนรในหลกสตรรายวชานมงเนนการเรยนรจาก

การลงมอแกปญหาความขดแยงในระหวางกลมผเรยน โดยมหลกการสาคญในการจดกจกรรมการ

เรยนรคอ มงใหผเรยนคนหาอตลกษณของตนเองและลงมอแกปญหาความขดแยง องคประกอบของ








105

หลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ ประกอบดวย ทฤษฎ/แนวคด

พนฐาน หลกการ จดมงหมาย คาอธบายรายวชา เนอหา แนวการจดกจกรรมการเรยนร แนวการวด

และประเมนผล และสอการเรยนร/แหลงการ

1.1 ความรทนสตนกศกษาระดบปรญญาบณฑตควรไดเรยนรเพอนาไปใชในการ

แกปญหาความขดแยงในสงคม ความรทจาเปนสาหรบนสตนกศกษาระดบปรญญาบณฑตควรได

เรยนรเพอนาไปใชในการแกปญหาความขดแยงในสงคม สรปไดเปน 2 องคความร คอ

1.1.1 ความรทจาเปนสาหรบทาความเขาใจปญหาความขดแยงในสงคมกรณความ

รนแรงของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง ประกอบดวยความรเกยวกบเรองดงน 1) ความรเกยวกบ

ความขดแยงในเรองของความหมายและประเภทของความขดแยง สาเหตของความขดแยง กรอบการ

วเคราะหความขดแยง และวธแกปญหาความขดแยง 2) ความรเกยวกบความรนแรงทวาดวย

ความหมายของความรนแรงประเภทของความรนแรง มายาคตของความรนแรง และความสมพนธ

ระหวางความขดแยงกบความรนแรง 3) ความรเกยวกบอตลกษณทวาดวยความหมายของอตลกษณ

ประเภทของอตลกษณ และความรนแรงกบมายาการแหงอตลกษณ 4) ความรเกยวกบวาทกรรมทวา

ดวยความหมายของวาทกรรมและความสมพนธระหวางอตลกษณ วาทกรรม และความรนแรง และ

5) ความรเกยวกบการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ ทวาดวยความหมายของ

กรอบอตลกษณ และขนตอนของการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ

1.1.2 การลงมอแกปญหาความขดแยงตามขนตอนของการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณ ซงประกอบดวยขนตอน ดงน 1) การระบปญหาความขดแยงในสงคมกรณ

ความรนแรงระหวางกลมคนเสอเหลองและเสอแดง 2) การวเคราะหตนเองตามกรอบอตลกษณของ

กลมตนเอง 3) การแสดงจดยนของตนเกยวกบประเดนความขดแยง 4) การคนหาสาเหตและทมาของ

ความขดแยงและแสดงเหตผลของกลมคนเสอเหลองและเสอแดง 5) การเปลยนกรอบวเคราะหตาม

กรอบอตลกษณของกลมอน และ6) การสรปจดยนของตน

2. ผลการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณ

2.1 ผลการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณโดยผทรงคณวฒ ผวจยจดใหมการวพากษหลกสตรรายวชาการแกปญหา








106

ความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ โดยผทรงคณวฒ จานวน 3 ทาน ซงประกอบดวย

ผทรงคณวฒดานหลกสตรและการสอน ดานการพฒนาการคด และดานความขดแยง เพอตรวจสอบ

และประเมนความถกตองของเนอหา ความสอดคลองขององคประกอบหลกสตรรายวชาการ

แกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ ผทรงคณวฒทกทานมความเหนวาหลกสตร

รายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณมคณภาพและความเหมาะสมด ผวจย

นาขอมลทไดจากการวพากษเอกสารหลกสตรรายวชาและเอกสารประกอบหลกสตรรายวชาจาก

ผทรงคณวฒ มาปรบปรงแกไขหลกสตรกอนนาไปทดลองนารองหลกสตรรายวชาเพอพจารณาความ

เปนไปได

2.2 ผลการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตาม

แนวคดกรอบอตลกษณโดยการนาไปทดลองใช การทดลองใชหลกสตรรายวชาการแกปญหา

ความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ พบวา คาเฉลยรอยละของคะแนนความสามารถในการคด

อยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคมหลงการทดลองใชหลกสตรรายวชาการ

แกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ คดเปนรอยละ 74.12 ซงสงกวาเกณฑ 60 ท

กาหนดไวอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 คาเฉลยรอยละของคะแนนดานความรความเขาใจใน

หลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณหลงการทดลองใชหลกสตร

รายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ คดเปนรอยละ 76.35 ซงสงกวา

เกณฑ 60ทกาหนดไวอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 และคาเฉลยรอยละของคะแนนเจตคตตอ

การฝกแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณหลงการทดลองใชหลกสตรรายวชาการ

แกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ คดเปนรอยละ 79.75 ซงสงกวาเกณฑ 60อยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ .05

อภปรายผลการวจย

จากการวจยและพฒนาหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบ

อตลกษณ มประเดนทควรนามาอภปราย 2 ประเดน ดงน


กรอบอตลกษณโดยผทรงคณวฒ








107

ผลการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอต

ลกษณโดยผทรงคณวฒ พบวา ในภาพรวมหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณมความเหมาะสมด อาจเนองมาจาก หลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยง

ตามแนวคดกรอบอตลกษณ ไดพฒนาขนอยางเปนระบบ เรมตนจากการระบทฤษฎและแนวคด

พนฐาน โดยเฉพาะแนวคดกรอบอตลกษณทเปนแนวคดสาคญในการกาหนดองคประกอบของ

หลกสตรรายวชา ไดแกหลกการ จดมงหมาย เนอหา คาอธบายรายวชา แนวการจดกจกรรมการ

เรยนร แนวการวดและประเมนผลการเรยนร สอการเรยนร/แหลงเรยนร ทกองคประกอบของ

หลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณจงมความสอดคลองและ

สนบสนนซงกนและกน สอดคลองกบผลการวจยของ ชยพร กระตายทอง (2552) ทไดพฒนารายวชา

เพมเตมภาษาไทยแบบองมาตรฐานดวยกระบวนการออกแบบยอนกลบเพอเสรมสรางความสามารถ

การวเคราะหและการอานเชงวเคราะหของนกเรยนมธยมศกษาตอนตน ดวยการพฒนารายวชาอยาง

เปนระบบเรมตนจากเปาหมายทตองการ ทาใหมองเหนเนอหา วธสอนและการจดกจกรรมการเรยน

การสอนซงนาไปสเปาหมาย หรอจดหมายไดด นอกจากนขอมลทนามาจดทารางหลกสตรรายวชา

วชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ ไดมาจากหลายแหลง ทาใหสามารถราง

หลกสตรรายวชาไดเหมาะสม โดยเฉพาะขอมลจากบรบททางสงคมและบรบทของผเรยน เปนการ

จดการเรยนรเนอหาทชวยใหผเรยนนาความรหรอแนวคดทเรยนในหองเรยนมาใชกบวถชวตไดจรง

เปนการเรยนรทมความหมาย ซงพบผลการวจยในแนวทางคลายกบงานวจยของสาล ทองธว และ

คณะ (2544) ทไดพฒนาหลกสตรมคคเทศกนอยงานไมแกะสลกและงานไมสาหรบหมบานหตถกรรม

ไมแกะสลกบานถวาย : กรณศกษาโรงเรยนบานตนแกว อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม ซงเนอหาไดม

การบรณาการมาจากหลายกลมประสบการณในหลกสตรประถมศกษา ทพฒนาหลกสตรโดยความ

รวมมอกนอยางเขมขนและเทาเทยมกนระหวางชาวบานกบครในโรงเรยนบานตนแกว รวมถง

หนวยงานของรฐและเอกชนในระดบทองถน โดยมผวจยซงเปนคนนอกชมชนจากสวนกลางใหการ

สนบสนนเพอใหมการประกนคณภาพทางวชาการในระดบทนาเชอถอ เปนการเปดกวางใหชาวบานได

มสวนรวมในการกาหนดทงเรองเนอหา การจดการเรยนการสอนและทศทางการพฒนาชมชน จงเปน

การพฒนาหลกสตรและการเรยนการสอนทตอบสนองตอปญหาและความตองการของชมชนและ

ผเรยนอยางแทจรง และพบผลทานองเดยวกนกบผลการวจยของ อมรรตน วฒนาธร (2547) ทได








108

ศกษา การวจยแบบรวมมอทใชชมชนเปนฐานในกระบวนการพฒนาหลกสตร: กรณศกษาหลกสตร

เศรษฐศาสตรระดบประถมศกษาทบานถวาย จงหวดเชยงใหม พบวา สาระการเรยนรไดจากการ

ประสมประสานใหเกดความพอด (mediating) ของเศรษฐศาสตรสากลแนวทนนยมกบวฒนธรรมและ

ภมปญญาทองถน ซงกาหนดจากสภาพความจาเปนในทองถน ใชสงเสรมความเขาใจตนเองและวถ

ชวตในชมชนและสามารถเชอมโยงไปใชกบการประกอบอาชพได อกทงยงสอดคลองกบผลการวจย

ของ กตตมา ไกรพรพรรณ (2550) ทศกษาเรอง การพฒนาหลกสตรพฤกษศาสตรพนบานสการ

สรางจตวทยาศาสตรโดยการมสวนรวมของชมชน : กรณชมชนบานครวง อาเภอลานสกา จงหวด

นครศรธรรมราช พบวา สาระพฤกษศาสตรพนบานในหลกสตรทไดจากงานวจยนมความสอดคลอง

กบชวตประจาวนและภมหลงของผเรยน จากการอาศยอยในชมชน ผเรยนจงมประสบการณ ความร

ความเขาใจเรองพรรณไมในชมชนในระดบหนง ดงนนเมอเรยนตามสาระในหลกสตรพฤกษศาสตร

พนบาน ผเรยนสามารถนาความรเดมมาผสมผสานกบความรใหมทเปนวทยาศาสตรสากลและ

ความรในทองถนทนกเรยนยงไมเคยรมากอนได จงทาใหนกเรยนมความรความเขาใจในสาระ

พฤกษศาสตรพนบานไดด


กรอบอตลกษณโดยการนาไปทดลองใช

ผลการประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอต

ลกษณโดยการนาไปทดลองใช โดยพจารณาจากความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการ

แกปญหาความขดแยงในสงคมของผเรยน ดงน

ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม ผลการ

ประเมนคณภาพหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณทพฒนาขน

พบวา ผเรยนทกคนมคะแนนความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความ

ขดแยงในสงคมหลงการทดลองใชหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบ

อตลกษณ คดเปนรอยละ 74.12 ซงสงกวาเกณฑ 60 ทกาหนดไวอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ

.05 ซงผลของการวจยเปนไปตามสมมตฐานของการวจย ทงนอธบายไดวา กจกรรมการเรยนรทจด

ขนทงความรและการลงมอแกปญหาความขดแยงนนสงผลตอความสามารถในการคดอยางม

วจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม การเรยนรเนอหาเกยวกบความขดแยง ความ








109

รนแรง อตลกษณ และวาทกรรม โดยเฉพาะอยางยงความรเกยวกบอตลกษณชวยใหผเรยนเขาใจการ

มและการดารงอยของอตลกษณททบซอนอยอยางหลากหลายในบคคล ผเรยนจงเกดความเขาใจและ

ยอมรบความแตกตางของอตลกษณของผ อนกบตนเอง ดวยเหตนเมอผเรยนเขาสการเรยนใน

ภาคปฏบตฝกแกปญหาความขดแยงตามขนตอนของการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบ

อตลกษณ ซงประกอบดวยขนตอนระบปญหา วเคราะหอตลกษณของตนเอง แสดงจดยน วเคราะห

สาเหต วเคราะหอตลกษณผอน และสรปจดยน ทาใหผเรยนปฏบตตามกจกรรมไดดวยความเขาใจ

เตมใจ และจรงใจ โดยเฉพาะการวเคราะหอตลกษณของตนเอง การแสดงจดยน การวเคราะหอต

ลกษณผอน และการสรปจดยน กจกรรมเหลานลวนเปนกจกรรมทยากยงทจะปฏบตไดหากผปฏบต

ขาดความเขาใจตนเอง เขาใจผอนและขาดการยอมรบและเคารพความแตกตางของกนและกน ดวย

เหตนแมวาผเรยนจะมความแตกตางของอตลกษณ แตการไดเรยนรในเนอหาของหลกสตรราย

วชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณชวยใหผเรยนกาวขามพนจากอตลกษณซง

เปนกบดกความรนแรงทสาคญ สวนความรในการฝกปฏบตลงมอแกปญหาความขดแยงนน ตอง

อาศยความรทไดเรยนรจากหลกสตรรายวชามาชวยในการแกปญหาความขดแยงในทกขนตอนของ

การแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณ กลาวคอ ขนตอนระบปญหา ในขนตอนน

ผเรยนตองอาศยความรเกยวกบความขดแยง ความรนแรง และอตลกษณ เพอระบใหไดวาปญหา

ความขดแยงกรณความรนแรงของกลมคนเสอเหลองและเสอแดงนนคออะไร และผเรยนตองระบให

ไดวา ปญหาความขดแยงกรณความรนแรงของกลมคนเสอเหลองและเสอแดงนนเปนความขดแยง

ประเภทความคด ความเชอ คานยม เปนความขดแยงภายในตวบคคล การทผเรยนระบไดดงกลาว จะ

ชวยใหมองเหนวธการแกปญหา นนคอ หากเปนความขดแยงประเภทความคด ความเชอ คานยม เปน

ความขดแยงภายใน กตองแกปญหาทตวบคคลโดยการปรบความคด ความเชอ คานยม ขนตอนการ

วเคราะหอตลกษณของตนเอง ในขนตอนน ผเรยนตองอาศยความรเกยวกบความขดแยง ความ

รนแรง และอตลกษณดวยเชนกน เพราะการวเคราะหอตลกษณของตนเองคอ การแยกแยะวาทาไม

ตนเองจงเขาไปมปฏสมพนธกบกลม เขาไปเมอใด และเกยวของกบกลมในประเดนอะไร ผลประโยชน

อานาจ คานยม ความเชอ หรอการเปนไปตามกลม ขนแสดงจดยน ขนตอนนผเรยนตองอาศยความร

เกยวกบความขดแยง ความรนแรง และอตลกษณอยางยงเพราะบคคลทจะกลาแสดงจดยนทชดเจน

ตองมความกลา มความเชอมนในตนเองในขณะเดยวกนกตองมความเขาใจผอน ยอมรบและเคารพ








110

ความแตกตางของผอน ขนวเคราะหสาเหต ปญหาความขดแยงกรณความรนแรงของกลมคนเสอ

เหลองและเสอแดง อาจกลาวไดวา เปนขนตอนทยากทสดในการแกปญหา เนองจากความขดแยงทาง

การเมองทเกดขนครงนเปนเรองทซบซอนและเกยวของกบปจจยตาง ๆ มากมาย โดยเฉพาะ

อดมการณทางการเมองทแตกตางกน ปจจยดานภมภาคนยม ความแตกตางระหวางเมองกบชนบท

ปจจยดานตวบคคลทเปนสญลกษณของแตละฝาย และการใชสอมวลชนในการโฆษณาชวนเชอและ

ปลกระดมมวลชน (สมเกยรต ตงกจวานชย, 2553) จงไมใชเรองงายทจะใชชดความคดหรอศาสตรใด

ศาสตรหนงอธบายความเปนจรงไดครอบคลมในสาระสาคญหรอวเคราะหใหเหนภาพปรากฏการณ

ไดครบถวนทกมตของความเปนจรง ดวยเหตดงกลาว ในขนตอนนผเรยนตองอาศยความรเกยวกบ

ความขดแยง ความรนแรง วาทกรรม และอตลกษณ และตองเปนความรในลกษณะสหศาสตร

(Interdisciplinary) มาอธบายปรากฏการณดงกลาว ขนวเคราะหอตลกษณผ อน การวเคราะห

กรอบอตลกษณของกลมอนวาบคคลอนหรอกลมอนทขดแยงกนมขอมล ขอเทจจรง มมมองหรอ

ความเหน คานยม ความเชอ อะไรทเหมอนหรอแตกตางจากกรอบอตลกษณของกลมตนเองจะทาให

ผเรยนไดฝกพจารณาขอมลและเหตผลอยางรอบดาน โดยทงสองฝายจะปรกษาหารอถงเหตผลของ

ความขดแยง และทงสองฝายจะตองนาเหตผลมาอธบายใหอกฝายรบทราบโดยการเจรจากน และ

ผสอนจะใหผเรยนทราบขอเทจจรงหรอกฎหมายทเกยวของกบประเดนทขดแยงกน ในขนตอนนนบวา

มความสาคญอยางยงทจะเปนจดบงชวาผเรยนจะแกปญหาความขดแยงกรณความรนแรงของกลม

คนเสอเหลองและเสอแดงไดหรอไม ผวจยจะไดอภปรายในขนนดงน

ปญหาแรกทเกดขนเมอมประเดนขดแยงกคอ ความไมชดเจนของคาทใชหรอปรากฏอยใน

ประเดนขดแยง จงตองมการทาความเขาใจเรองการกาหนดนยามของคาทปรากฏในประเดนความ

ขดแยงใหชดเจน ซงในกรณจากการฝกในการวจย คาทไมชดเจนในปญหาความขดแยงจาก

สถานการณปญหาเรอง “การจดตงรฐบาลอภสทธ เปนประชาธปไตยหรอไม” คอคาวา

“ประชาธปไตย” ปญหาทตามมาคอ ปญหาการใหคานยม การใหคานยมหมายถงการระบสงของ

การกระทาหรอความคดวาดหรอไมด ถกหรอผด เหมาะสมหรอไมเหมาะสม เชน คานยมเสยงขาง

มาก แตปญหาทเกดขนในประเดนความขดแยงของกลมคนเสอแดงและเสอเหลอง คอ คานยมหลก

ไมไดตางกนเลย เชน คานยมยอมรบความแตกตางหลากหลาย คานยมเสยงขางมาก ฯลฯ ซงคานยม

หลกทางประชาธปไตยไมตางกน แตทตางคอมมมองหรอทศนะทางการเมองทแตละสเผชญหนา เชน








111

การมองภาพรวมวาประเทศไทยเปนประชาธปไตยหรอไม จะมความแตกตางเพราะรากฐานการ

สนบสนน เชน คนเสอเหลองในสมยทยงสนบสนนประชาธปตยมองวาเปนประชาธปไตย ในขณะทใน

สมยอดตนายกฯ สมคร สนทรเวชมองวาไมเปน กลบกน ในฝงของเสอแดงมองวายคอภสทธไมเปน

แตในยคอดตนายกฯ สมครเปนประชาธปไตย ซงทาใหตดสนใจไดอยางลาบากวามมมองหรอทศนะใด

เหมาะสมกวากน การตดสนมมมองหรอทศนะทขดแยงกนจงควรเอาคานยม หรอมมมองหรอทศนะ

ทงสองมาประนประนอมกน หรอทงคานยม หรอมมมองหรอทศนะเสย เมอมคานยม หรอมมมอง

หรอทศนะทขดแยงกน แนวทางทเหมาะสมทสดคอ การประนประนอมคานยม หรอมมมองหรอทศนะ

เขาดวยกน แนวทางการประนประนอมทเปนไปไดม 2 แนวทางคอ การละทงคานยม หรอมมมองหรอ

ทศนะทมเหตผลออนกวา เมอเทยบกบความเหมาะสมสอดคลองกบกรอบจรยธรรมตามกฎหมายของ

สงคมในขณะเกดความขดแยง เมอละทงคานยม หรอมมมองหรอทศนะใดแลว คานยม หรอมมมอง

หรอทศนะนนกควรนามาเปนขอมลใสไวในคานยม หรอมมมองหรอทศนะทางเลอกไวดวย เชน ถา

เลอกคานยม หรอมมมองหรอทศนะ “ประชาธปไตยคอความเสมอภาคคอการเลอกตง” แลว ตอง

เปดกวางให “ประชาธปไตยทมคณธรรม”ไวดวย และอกแนวทางหนงคอ การบรณาการคานยม หรอ

มมมองหรอทศนะเขาดวยกน คอนาคานยม หรอมมมองหรอทศนะทถกตองทงสองมาผสมผสานกน

ใหเปนคานยม หรอมมมองหรอทศนะใหมทมลกษณะสาคญของคานยม หรอมมมองหรอทศนะทง

สองอยดวย เปนทางออกทประนประนอมและไมเกดการขดแยงระหวางคานยม หรอมมมองหรอ

ทศนะเดมทงสอง เชน คานยม หรอมมมองหรอทศนะ “ประชาธปไตยคอความเสมอภาคคอการ

เลอกตง” กบ คานยม หรอมมมองหรอทศนะ “ประชาธปไตยทมคณธรรม” อาจบรณาการเปน

คานยม หรอมมมองหรอทศนะใหม เปน “ประชาธปไตยคอความเสมอภาคคอการเลอกตงทม

คณธรรม” ดวยเหตน การสมดลคานยม หรอมมมองหรอทศนะจงเปนจดยนทางเลอกทเปนทางออก

และจากผลการวจยจงพบวา ผเรยนจะเลอกทง 2 แนวทางคอ การละทงคานยม หรอมมมองหรอ

ทศนะทมเหตผลออนกวา และการบรณาการคานยม หรอมมมองหรอทศนะเขาดวยกน โดยผเรยน

เลอกแนวทางการบรณาการคานยม หรอมมมองหรอทศนะเขาดวยกนมากกวา และขนสรปจดยน ใน

การแกปญหาความขดแยงนน คนทมความสามารถเจรจา และประนประนอมไดตองมความสามารถ

วเคราะหประเดนตาง ๆ ไดอยางชาญฉลาด และกาหนดจดยนของตนเองไดอยางชดเจน โดยจดยนนน

ตองอยบนพนฐานความยตธรรม และเคารพศกดศรของผ อน ซงเปนคานยมพนฐานของสงคม








112

ประชาธปไตย ซงการเปนพลเมองดนน คนในสงคมตองมความสามารถในการตดสนปญหาทขดแยง

กนไดอยางยตธรรมและเหมาะสม ตวอยางเชน ผพพากษาตองทาหนาทตดสนคดความ จงตองฟง

ขอมลจากพยานหลกฐานทปรากฏ และความเหนของคคด วเคราะหสถานการณทางกฎหมายของ

เหตการณ ชงนาหนกเหตผล และปรบขอเทจจรงของเหตการณทเกดขนเพอเปรยบเทยบกบตวบท

กฎหมาย จากนนจงพพากษาคดลงไป ดงนนวธการของผพพากษาดงกลาว จงถอเปนบทบาทหนง

ของผเรยนในสงคมปจจบนและสงคมอนาคต ผเรยนจงควรตองมวจารณญาณ สามารถวเคราะห

สามารถคดวเคราะหประเดนตาง ๆ ทเปนปญหาความขดแยงในสงคมโดยเฉพาะกรณความรนแรง

ของกลมคนเสอเหลองและเสอแดงในปจจบน และกาหนดจดยนของตนเองได จากผลการวจย เมอ

ผเรยนทงสองฝายรบทราบเหตผล และมการซกถามถงผลดและผลเสยทจะเกดขนกบสงคมทจะ

ตามมาภายหลงการตดสนใจ และไดรบขอเทจจรงหรอกฎหมายทผเรยนสบคนและผสอนชวยสรป จง

นามาสการทบทวนการตดสนใจดวยการสรปจดยนไดอยางชดเจนในทสด และพบวา การแสดงจดยน

ในตอนแรกนน ผเรยนจะแสดงจดยนอยางชดเจนวาเหนดวยกบกลมสใด แตเมอผานการเรยนตาม

ขนตอนจนถงการสรปจดยน กลบพบวา ผเรยนทกคนไมเหนดวยกบทงกลมสแดงและสเหลอง และ

พยายามทจะหาทางออกดวยการบรณาการความคด ความเชอ คานยมทตรงกนของทงสองฝาย แลว

ใชเปนความคด ความเชอ คานยมเพอการอยรวมกนอยางปกตสขตอไปซงกจกรรมการเรยนรแบบน

สอดคลองกบผลการวจยของ ศรพร วรยะบญชา (2544) ไดทาการวจยเรอง การพฒนาเชาวน

ปญญาเชงปฏบตดานกฎหมายของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายโดยใชรปแบบการฝกทกษะการ

แกปญหาความขดแยงทางสงคมตามแนวคดคอนสตรคตวสต ทพบวา รปแบบการฝกทกษะการ

แกปญหาความขดแยงทางสงคมตามแนวคดคอนสตรคตวสต มงเนนการแสดงจดยนและการสมดล

คานยมนน มความเหมาะสมตอการพฒนาเชาวนปญญาเชงปฏบตดานกฎหมาย และสามารถเพม

ประสทธผลการเรยนรของนกเรยนได สอดคลองกบผลการศกษาวจยของนฤมล เอนกวทย (2552) ท

พฒนาหลกสตรจตตปญญาศกษาสาหรบนกศกษาพยาบาล พบวา กจกรรมการแลกเปลยนเรยนร

รวมกนในกลมทาใหผเรยนไดขอมลในมมมองใหมทจะนาไปบรณาการกบประสบการณของตนเองได

มากขน และเรยนรทจะยอมรบความแตกตางของแตละบคคลดวย และสอดคลองกบแนวคดของ

ชยวฒน สถาอานนท (2549) ทกลาววา หนทางแกความรนแรงทางหนงทระบบการศกษาอาจชวยได

กคอ การใหการศกษาชนดทจะไมใหคนยดถออคตเปนเจาเรอน ใหการศกษาชนดวพากษ (critical)








113

เพยงพอทจะชวยใหคนแยกแกนออกจากกระพได และใหการศกษาชนดทออนโยนตอความเปนมนษย

ทงของตนเองและของเพอนมนษย

สาหรบกระบวนการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณนน สอดคลองกบ

งานวจยของสลาภรณ บวสาย และกาน จนทรพรหมมา (2552) ทศกษาการแกปญหาความขดแยงใน

ลมนาปากพนง พบวา การคลคลายปญหาความขดแยงระหวางฝายตางๆ ในลมนาปากพนงมลกษณะ

เปน “กระบวนการปฏสมพนธ” ระหวางปจจยตวแปรทสาคญ 3 ตว คอ ตวแปรท 1 ความจรง/ความร

ทครบถวนรอบดาน การเหนขอมลทสะทอนสภาพความเปนจรงทรอบดานและความรทครบถวนเปน

เครองมอสาคญทชวยในการคลคลายปญหาความขดแยง ตวแปรท 2 กลไกจดการคณคา/เปาหมาย

รวม การทางานของทมประสาน (โดยไมรตว) ไดเขาไปจดการกบระบบคณคาททาใหทกฝายเหน

เปาหมายรวมกน มงหวงความเปนอยทผาสกของประชาชนดวยเจตนาดเหมอนกน ทาใหทาทและการ

เปดใจรบฟงขอมลความเหน คาวจารณ ขอถกเถยงระหวางกนและกนเปนไปอยางสรางสรรคมากขน

และตวแปรท 3 เวทแลกเปลยนถกเถยงทสรางสรรค เกดขนในรปของเวทพจารณาขอเสนอโครงการ

และเวทรายงานความกาวหนา ถอวาเปน การเปดพนททางสงคม (social space) ใหผมสวนไดสวนเสย

ทกฝายเขามาทางานบนขอมลขอคนพบจากงานวจย และมการแลกเปลยนถกเถยงหารอระหวางคนท

มมมมองหลากหลายบนขอมลทม เวทเชนนเปนเครองมอสาคญทนาไปสการสรางขอสรปตอความ

จรงทครบถวนรอบดาน จนในทสดสามารถคลคลายปญหาความเดอดรอนและความขดแยงทเกดขน

ได และมผลการวจยในทานองเดยวกบกบผลการวจยของ วารรตน แกวอไร (2541) ทไดศกษาผลการ

ใชรปแบบการสอนสาหรบวชาวธสอนทวไปแบบเนนกรณตวอยาง เพอสงเสรมความสามารถของ

นกศกษาครดานการคดวเคราะหแบบตอบโตในศาสตรทางการสอน พบวา คาเฉลยคะแนน

ความสามารถของนกศกษาครดานการคดวเคราะหแบบตอบโตในศาสตรทางการสอนหลงเรยนของ

นกศกษาครกลมทดลองสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงขนตอนของการ

คดวเคราะหแบบตอบโตในศาสตรทางการสอน นนประกอบดวย 5 ขนตอนดงน การตระหนกใน

ปญหา การใชปฏกรยาตอบโตแนวการแกปญหาทเสนอโดยแหลงขอมลอน ๆ เพอคนหากระบวนการ

ทางปญญาของตนเองหาแนวทางทเปนไปไดในการแกปญหา การใหขอเสนอแนะและเหตผลไดวา

ทาไมจงใชวธนในการแกปญหา การทบทวนความคดและเหตผลทไดใหไวในขนตอนท 2 อกครง








114

เปรยบเทยบกบเหตผลของคนอน ๆ เพอใหไดวธแกปญหาทมความเหมาะสมกบสถานการณทจะ

นาไปใช และการประเมนผลถงแนวทางทเปนไปไดในการนาไปใชใหเกดผลดทสด

จากกระบวนการของการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณแสดงใหเหนถง

ความสมพนธของการคดแกปญหาและการคดอยางมวจารณญาณทไดกลาวมา สรปไดวา การคด

อยางมวจารณญาณและการคดแกปญหาตางมความสมพนธกนคอ การคดทงสองประเภทสามารถ

ใชรวมกนในการคนหาคาตอบของปญหา โดยการคดอยางมวจารณญาณเนนทการตรวจสอบความ

ถกตอง ความนาเชอถอของขอมลตาง ๆ ทปรากฏในปญหาโดยอาศยหลกเหตผล ไมวาจะเปนขอมลท

บรรยายสภาพปญหา ขอสนนษฐาน ขอโตแยง รวมถงทางออกของปญหา ชวยใหสามารถแกปญหา

ไดอยางมประสทธภาพ สวนการคดแกปญหาเปนการคดทแคบกวา และตองอาศยการคดอยางม

วจารณญาณจงไดคาตอบของปญหาทดทสด จากการวจยนจะเหนไดวา ทกขนตอนของการ

แกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณนนตองใชการคดแกปญหาและการคดอยางม

วจารณญาณรวมกน

นอกจากนปจจยสาคญประการหนงทสงผลใหหลกสตรรายวชานมผลตอความสามารถใน

การคดอยางมวจารณญาณในการแกปญหาความขดแยงในสงคม คอ ปจจยดานการจดการเรยนร

จากการจดกระบวนการเรยนรเนอหาดวยกระบวนการจดการความร พบวาผเรยนมความรความ

เขาใจในเนอหาของหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคดกรอบอตลกษณมากขน

มความกระตอรอรนในการเรยนร สอดคลองกบแนวคดของเฮนเดอรสน (องคณา ออนธาน, 2552

อางองจาก Henderson, 1996) ทกลาววา การเรยนรจะเกดขนไดดกตอเมอผเรยนไดมโอกาสไดรบ

ขอมลประสบการณใหม ๆ เขามา และมโอกาสไดใชกระบวนการทางสตปญญาของตนในการ

กลนกรองขอมล ทาความเขาใจขอมล เชอมโยงความรใหมกบความรเดม และสรางความหมายขอมล

ความรดวยตวเอง กระบวนการสรางสรรคความรนจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทมความหมายตอ

ตนเอง อนจะสงผลใหเกดความรความเขาใจและเกดความคงทนของความรนน และพบผลการวจยใน

ทานองเดยวกนกบงานวจยของ องคณา ออนธาน (2552) ทพบวา นสตมความสามารถในการเปนผ

อานวยความสะดวกในการเรยนรสงขนหลงจากทดลองใชรปแบบการเรยนการสอนเพอเสรมสราง

ความสามารถในการเปนผอานวยความสะดวกในการเรยนรโดยองแนวคดการจดการความรสาหรบ

นสตคร ขนตอนของกระบวนการการจดการเรยนการสอนทพฒนาขนทาใหผเรยนเกดความรความ








115

เขาใจเกยวกบการเปนผอานวยความสะดวกในการเรยนรอยางเปนรปธรรม การทผเรยนไดกาหนดสง

ทตองเรยนรทาใหผเรยนมจดมงหมายในการพฒนาตนเองอยางชดเจน รวาตนเองรและยงไมรสง

ใดบาง เมอยงขาดความรในเรองใดกสามารถทจะแสวงหาความรทตนยงขาดอยมาเตมเตมไดอยาง

สมบรณ


การวจยครงนผวจยมขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช และขอเสนแนะในการทาวจย

ครงตอไปดงตอไปน

1. ขอเสนอแนะในการนาหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณไปใช

ผสอนทจะนาหลกสตรรายวชานไปใชจดการเรยนรใหผเรยน ควรศกษาแนวคดทเปนเนอหา

ของหลกสตรรายวชาทงภาควทยาการและภาคปฏบตการใหเขาใจอยางถองแท เนองจาก

ปรากฏการณความขดแยงทางการเมองอยางรนแรงชนดถงตายทเกดขนนยงไมเคยปรากฏมากอนใน

ประวตศาสตรการเมองไทย จงทาใหสงคมไทยไรซงความรและวธการแกปญหา อยางไรกตาม

สามารถนาหลกสตรรายวชานไปใชกบกลมเปาหมายอน ๆ ได โดยปรบกจกรรมการเรยนรให

เหมาะสมกบความตองการและความสามารถของผสอนและผเรยน สงทสาคญทสด ผนาหลกสตร

รายวชานไปใชตองคานงถงหวใจของหลกสตรรายวชาการแกปญหาความขดแยงตามแนวคด

กรอบอตลกษณอยทการไดมโอกาสฟง “ความแตกตาง” ดานทศนคต เหตผล จดยนทหลากหลาย

การเขาใจ เทาทน และเผชญหนากบความขดแยงอยางมสต เขาใจการมและการดารงอยของ

อตลกษณทหลากหลายทงของตนเองและผอน และสาคญทสดตองรเทาทนกาวขามพนไปจาก

สงครามการโฆษณาชวนเชอทใชอตลกษณทมอยอยางหลากหลายเปนเครองมอนาไปสความรนแรง

2. ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป ผวจยขอสรปงานวจยทนาสนใจ ดงน

2.1 การทาวจยเพอสรางเสรม ปลกฝง คณลกษณะ “การยอมรบความแตกตาง”

“การเคารพความคดเหน” “การเปดใจรบฟง” โดยเฉพาะในกลมเปาหมายทเปนเดกและเยาวชนซงถอ

วาเปน “ไมออน” และควรมงพฒนาใหเกดคณลกษณจนกลายเปนวฒนธรรมประจาชาต การพฒนา








116

พลเมองในแงน จะเปนการสรางภมคมกน การปองกน ความขดแยงในทกรปแบบทสงคมไทยจะตอง

เผชญตอไปและมแนวโนมวาจะเปนความขดแยงทรนแรงและครอบคลมทกปรมณฑลของสงคมไทย

2.2 การทาวจยทสงเสรมใหมการปฏสมพนธระหวางกลมทมอตลกษณตางกน เพอใหไดม

โอกาสรวบรวมขอมลอยางรอบดานทงขอมลของฝายตนเองและฝายตรงขาม และไดทาความเขาใจ

กบทมา มมมอง และการกระทาของฝายตรงขาม


กตตมา ไกรพรพรรณ. (2550). การพฒนาหลกสตรพฤกษศาสตรพนบานสการสรางจต

วทยาศาสตรโดยการมสวรวมของชมชน: กรณชมชนบานครวง อาเภอลานสกา

จงหวดนครศรธรรมราช. วทยานพนธ ค.ด., จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

ชยพร กระตายทอง. (2552). การพฒนารายวชาเพมเตมภาษาไทยแบบองมาตรฐานดวย

กระบวนการออกแบบยอนกลบเพอเสรมสรางความสามารถการวเคราะหและการ

อานเชงวเคราะห. วทยานพนธ ค.ด., จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

ชยวฒน สถาอานนท. (2549). อาวธมชวต?. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ฟาเดยวกน.

_________. (2553). “…หมบาน...ไมสงบ” : ภาพความรนแรงภาคใตในมตชาต, นานาชาต และ

อนาคต. กรงเทพฯ : ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน).

_________ . (2553). ความขดแยงซอน/หาสงคมไทย. กรงเทพฯ : มตชน.

นฤมล เอนกวทย. (2552). การพฒนาหลกสตรจตตปญญาศกษาสาหรบนกศกษาพยาบาล.

วทยานพนธ ศษ.ด.,ขอนแกน, มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

วารรตน แกวอไร. (2541). การพฒนารปแบบการสอนสาหรบวชาวธสอนทวไปแบบเนนกรณ

ตวอยาง เพอสงเสรมความสามารถของนกศกษาครดานการคดวเคราะหแบบตอบโต

ในศาสตรทางการสอน. วทยานพนธ ค.ด., จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

สมเกยรต ตงกจวานชย. (2553). ความเหลอมลาทางเศรษฐกจกบประชาธปไตย.

กรงเทพฯ : ท คว พ.








117

สาล ทองธว. (2545). หลกและแนวปฏบตในการพฒนาหลกสตรสถานศกษา : กรณวชา

วทยาศาสตรระดบสถานศกษา. กรงเทพฯ : ศนยตาราและเอกสารทางวชาการ

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

_________ . (2551). ววฒนาการทฤษฎหลกสตรและกรอบแนวคดในการพฒนานวตกรรมหลกสตร

ทางเลอก. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร, 10(3), 91-124.

_________ . (2553). หลกและแนวปฏบตในการพฒนาหลกสตรสถานศกษา : กรณวชา

วทยาศาสตรระดบสถานศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

_________ . (2544). การพฒนาหลกสตรมคคเทศกนอยงานไมแกะสลกและงานไมสาหรบ

หมบานหตถกรรมไมแกะสลกบานถวาย : กรณศกษาโรงเรยนบานตนแกว อาเภอ

หางดง จงหวดเชยงใหม. กรงเทพฯ : สานกงานกองทนสนบสนนการวจย.

สลาภรณ บวสาย และกาน จนทรพรหมมา. (2552). ลมนาปากพนง จากความขดแยงสความ

สมานฉนท. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

อมรรตน วฒนาธร. (2547). การวจยแบบรวมมอทใชชมชนเปนฐานในกระบวนการพฒนา

หลกสตร : กรณศกษาหลกสตรเศรษฐศาสตรระดบประถมศกษาทบานถวาย จงหวด

เชยงใหม. วทยานพนธ ค.ด., จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ.

องคณา ออนธาน. (2552). การพฒนารปแบบการเรยนการสอนเพอเสรมสรางความสามารถใน

การเปนผอานวยความสะดวกในการเรยนรโดยองแนวคดการจดการความรสาหรบ

นสตคร. วทยานพนธ กศ.ด.,พษณโลก, มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก.


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2554 บทความเชงวชาการ : การเรยนรดวยการสรางโลกการเรยนรดวยการสรางโลก

เสมอนผสเสมอนผสานโลกจรงานโลกจรง

ววฒน มสวรรณ 1

วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร บทความเชงวชาการ

การเรยนรดวยการสรางโลกเสมอนผสานโลกจรง

AUGMENTED REALITY TECHNOLOGY FOR LEARNING

บทคดยอ

การนาเทคโนโลยโลกเสมอนผสานโลกจรง (Augmented Reality) มาจดการเรยนร เปนมต

ใหมทางดานสอการศกษา ผเรยนมความสนใจใฝเรยนร อยากรอยากเหน เรยนรสงใหม สราง

ประสบการณทแปลกใหม และมสวนรวมในการเรยนรไดเพมมากขน สรางผลตผลทมความหมายกบ

ตนเอง เกดปฏสมพนธเชอมโยงเขาสหองเรยน นาเอาประสบการณเขาสสถานการณจรงทผสมผสาน

กบสถานการณเสมอนจรง ไดเรยนรเรองทสอดคลองกบความสามารถและความตองการของตนเอง

เปนชมชนทเนนการเรยนรจากบรบทของสงคมทเปนจรง เกดการเรยนรจากกนและกนทสงเกตได

สรางความรและประสบการณไดโดยตรง เกดการเรยนรดวยสงคมหรอการรวมกนเรยนร

Abstract

The adoption of Augmented Reality to learning is new dimension in the educational

materials. Students have eagerness to acquire knowledge, to be inquisitive, learning new

activities, create a new experience, participation in learning has increased, create knowledge

that are meaningful to themselves, interactive in classroom by real world experience combined

with realistic situations. Students enables constructivism and experiential learning and enables

social or collaborative learning.

1 ดร., อาจารยภาควชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร



เสมอเสมอนผสานโลกจรงนผสานโลกจรง

ววฒน มสวรรณ


120

บทนา

ปจจบนความกาวหนาในระบบเทคโนโลยสารสนเทศทมประสทธภาพ และเตบโตอยาง

รวดเรว โดยเฉพาะเทคโนโลยคอมพวเตอร และระบบโทรคมนาคม รวมทงระบบมวลชนทม

การปรบเปลยนไปตามความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศ ทสามารถเขาถงหรอเชอมตอระบบ

เพอใชงานเครอขายระดบโลกอยางอนเทอรเนต ในประเทศทเจรญแลวผคนจะนยมใช

โทรศพทเคลอนทเปนหลกในการเขาถงสงทพวกเขาตองการในอนเทอรเนต การออกแบบโครงสราง

สถาปตยกรรมทางอนเทอรเนตยคใหมจงตองมความเหมาะสม เพอใหการรบสงขอมลระหวางกน

เปนไปไดอยางรวดเรวมากยงขน ซงยอมจะสงผลตอสงคมในหลากหลายระบบ โดยเฉพาะระบบ

การศกษาเทคโนโลยสารสนเทศ ชวยใหการออกแบบ พฒนา และการใชนวตกรรมการศกษา

กลายเปนเครองมอการเรยนรทสาคญ มการจดชนเรยนจากการเลอกวชาเรยนตามความสนใจของ

นกเรยนเพมมากขน โดยนกเรยนสวนใหญจะตองมสวนรวม โดยเฉพาะอยางยงการนาเทคโนโลยใน

รปแบบหองเรยนเสมอนจรง (Virtual Classes) มาใชในการเรยนการสอน ทาใหตอบสนองตอการ

เรยนรของผเรยน มการจบกลมกนทางอนเทอรเนตเพอแบงปนสงทสนใจรวมกน รวมทงแบงปนความ

ชานาญ และทกษะความสามารถตางๆ รวมกน เมอเทคโนโลยสารสนเทศกาวหนามากขน รปแบบ

การเรยนรแบบเสมอนจรงกปรบเปลยนไปไปหลากหลายรปแบบโดยเฉพาะทเรยกกวา เทคโนโลยโลก

เสมอนผสานโลกจรง (Augmented Reality Technology)

ความหมาย

เทคโนโลยโลกเสมอนผสานโลกจรงไมใชสงใหม แตเปนเทคโนโลยทชวยเพมศกยภาพการ

เรยนร ชวยลดรอยตอของการปฏสมพนธระหวางโลกจรงกบโลกเสมอน นกการศกษาไดพยายาม

ศกษาวจยคนหาประเดนเกยวกบเทคโนโลยนเพอใหใหไดคณลกษณะ องคประกอบ และวธการท

เหมาะสม และดทสดในการประยกตใหเขากบสภาพแวดลอมการเรยนร โดยการนาเทคโนโลยความ

เปนจรงเสมอน (Virtual Reality) ผสมเขากบเทคโนโลยภาพ เพอทาใหเหนภาพสามมตในหนาจอ โดย

ทมองคประกอบของสงแวดลอมจรง ผสมผสานกบภาพเสมอนจรง เปนลกษณะการผสมผสานใน

สภาพแวดลอมเสมอนจรง (Virtual Environments : VE) มการโตตอบแบบเรยลไทม ชวยใหผเรยนได

ควบคม (Keep Control) การเหนโลกจรงรอบๆ ตวเอง ผเรยนมอสระในการมองเหนสงทเรยนร






121

สามารถเลอนไปรอบๆ ดทมองเหนได สงผลหรอมอทธพลซงกนและกนระหวางอารมณและการ

เรยนร

โดยทวไปมนษยเราเรยนรผานประสาทสมผสทงหา ทางตา ทางห ทางจมก ทางกายสมผส

ทางลน และสมผส ซงในยคแหงโลกเสมอนผสานโลก จะตอบสนองตอประสาทการรบรทางตาและ

ทางห ดวยการแสดงผลผานจอภาพ และอปกรณสรางเสยง และรวมถงความหลากหลายของ

สวนประกอบหรออปกรณอนๆ บางอยางของโลกแหงความจรง เชน พนท ระยะทาง ลกษณะทาง

กายภาพวตถจรง เงอนไขหรอขอกาหนดของสภาพแวดลอมจรง โดยสามารถนาขอมลสงประมวลผล

และสามารถผสมผสานกบวตถแบบดจตอลได สภาพแวดลอมในความเปนจรงเสมอนสวนมากจะเปน

เรองเกยวกบการมองเหน แสดงทงบนจอคอมพวเตอร หรออปกรณแสดงผลสามมต ซงการจาลอง

ภาพบางอยาง ยงสามารถนาเสนอขอมลสารสนเทศทหลากหลายตอบสนองตอระบบประสาทสมผส

ดวย เชน เสยงจากลาโพงหรอหฟง การตอบสนองตอแรงปอนกลบ โดยผใชสามารถโตตอบกบ

สงแวดลอมเสมอน ไดทงการใชอปกรณนาเขามาตรฐาน เชน แปนพมพ หรอ เมาส แขนควบคม คน

บงคบหลายทศทาง เปนตน

บทบาทของเทคโนโลยโลกเสมอนผสานโลกจรง

เทคโนโลยโลกเสมอนผสานโลกจรงในปจจบนไดเขามบทบาทใหหลายดาน ดงน

1. ดานการเกมและความบนเทง โลกเสมอนผสานโลกจรงสามารถนามาใชเพอเสรมสราง

การเลนเกมและความบนเทง โดยเฉพาะเกมทมรปแบบเลนตามบทบาท หรอ เกมอารพจ (Role-

playing game: RPG) ซงในอนาคตสามารถนาไปรวมกบระบบโลกเสมอนผสานโลกจรงเพอใหผเลนม

ความรเสมอนอยในสภาพแวดลอมจรง ผเลนเกดความรสกเปนสวนหนงในเกมและความบนเทง

รปแบบตางๆ ไดอยางเสมอนจรง รบรไดวาเปนสวนหนงหรอเปนตวละครในเกม สาหรบดานความ

บนเทง ระบบความจรงเสมอนผสานกบโลกจรงสนบสนนการนาเสนอสนคา การแสดงละคร การ

โตตอบ ขององคกรธรกจ

2. ดานการศกษา โลกเสมอนผสานโลกจรง สามารถนามาประยกตใชรวมกบเทคโนโลย

อนๆ ทเกยวของในการศกษา ใหขอมลสาระทดานการศกษากบผเรยนไดทนท ผเรยนไดสมผส






122

ประสบการณใหมในมตทเสมอนจรง ผเรยนเกดกระบวนการรวมกนเรยนร รปแบบการเรยนร

ปรบเปลยนเปนโลกเสมอนผสานโลกจรงมากขน เขาใจลกซงในสงทตองการเรยนร

3. การรกษาความปลอดภยและการปองกนประเทศ การนาเทคโนโลยโลกเสมอนผสาน

โลกจรงมาใชงานดานการทหาร โดยเฉพาะอยางยง Office of Naval Research and Defense

Advanced Research Projects Agency หรอ DARPA ประเทศสหรฐอเมรกา เปนกลมผบกเบกระบบ

โลกเสมอนผสานโลกจรง นามาใชในการฝกใหกบทหาร ใหเกดการเรยนรเกยวกบสภาพแวดลอมของ

พนท ขอมลตางๆ ในพนทรบ สามารถนามาใชฝกการเคลอนไหวของกองกาลงและวางแผนการ

เคลอนกาลงของทหารในฝายเดยวกนและศตรในพนทสงครามเสมอนจรง และโลกเสมอนผสานโลก

จรง ยงมบทบาทสาคญในการบงคบใชกฎหมายและหนวยงานขาวกรอง ระบบจะชวยใหเจาหนาท

ตารวจ สามารถสรางมมมองทสมบรณ ในรายละเอยดเก ยวกบขอมลพน ทลาดตระเวน

4. ทางการแพทย ระบบโลกเสมอนผสานโลกจรงสามารถนามาใชทางดานศลยแพทยทาง

ระบบประสาทสมผสการรบร สงผลใหการดาเนนการการผาตดทมความเสยงเกดขนนอยลงไดและม

ประสทธภาพมากขน ระบบโลกเสมอนผสานโลกจรงยงสามารถใชรวมกบอปกรณทางการแพทยอน

ๆ เชน เครอง X - ray หรอ MRI เพอใหแพทยไดวนจฉยทางการแพทยหรอการตดสนใจสมบรณมาก

ขน นอกจากนทางดานสขภาพจต ความจรงเสมอนผสานกบโลกจรงเปนเครองสาคญในดาน

สขภาพจต ทสามารถชวยใหผปวยสามารถเอาชนะสถานการณททาทาย ทเปนอปสรรคทางการรบร

และเรยนรของผปวย เชน การกลวความสง การสนทนาในทสาธารณะ ความสมพนธกบเพศตรงขาม

เปนตน

5. ทางดานธรกจ สามารถนาเทคโนโลยโลกเสมอนผสานโลกจรงมาใชในงานทเกยวกบงาน

อาคารและสงกอสรางอนๆ เปนประโยชนตอการบรหารจดการโครงการกอสราง การเกบขอมล

ภาคสนามโดยเฉพาะทมงานสารวจทางธรณวทยาสามารถทางานผานระบบโลกเสมอนผสานโลกจรง

ได ซงระบบจะสามารถนาภาพความจรงเสมอนผสานกบโลกจรงทได ทบซอนกนระหวางวตถเสมอน

จรงของงานกอสรางหรอวสดตางๆ ทตองการออกแบบและตรวจสอบความถกตองทแนนอนกบภาพ

จรงทเกดขนของพนทกอสราง ชวยใหวางแผนการตดสนใจกอสรางไดอยางเหมาะสม






123

บรบทในทางการเรยนร

จากบทบาทของเทคโนโลยโลกเสมอนผสานโลกจรงดงทไดกลาว เมอนามาใชในการเรยนร

โดยอาศยพฒนาการของเทคโนโลยโลกเสมอนผสานโลกจรงสามารถนามาใชกบการเรยนการสอน

แบบปกตแบบเผชญหนา ในลกษณะรวมกนเรยนรในหองเรยนหรอหองเรยนระยะไกล ผเรยนจะไดใช

กระบวนการคด การใชภาษาพด ภาษาทาทาง หรอการสอสารอนๆ นามาใชในการเรยนร ทงน

เนองจากโลกเสมอนผสานโลกจรง มศกยภาพการนาเสนอเนอหาทไดเปรยบกวาการใชสอแบบเดม

และเปดโอกาสใหสามารถใชการรปแบบการสอสารทหลากหลายและเปนธรรมชาตมากขน ดวยการ

เรยนรทเพมพนทการเรยนรทางกายภาพในรปแบบสามมตของผเรยนรวมกนและสรางรปแบบการ

ตอบสนองและปฏสมพนธทแปลกใหมรวมกนได โดยเทคโนโลยโลกเสมอนผสานโลกจรงมขอดดงน

1. ลดขอจากดในเรองของรอยตอระหวางสภาพแวดลอมจรงและเสมอนได

2. ความสามารถในการยกระดบความเปนโลกแหงความจรงได

3. รวมกนเรยนรไดแบบเผชญหนากนไดทงในหองเรยนเดยวกนและไดจากระยะไกล

4. การแสดงตวตนของผเรยนทมตวตนไดมากขน

5. สามารถเปลยนแปลงการสงผานสารสนเทศ และการตอบสนองระหวางโลกแหงความ

เปนจรงกบโลกเสมอนไดอยางด

มลแกรม (Milgram, P., Kishino, F. A, 1994) ไดอธบายรปแบบของการผสานโลกเสมอนกบ

โลกจรงวา สภาพแวดลอมจรงท คนเคยกนในการใชอนเตอรเฟซของเครองคอมพวเตอร และ

สภาพแวดลอมเสมอนจรง เมอนาสภาพแวดลอมทงสองมาเชอมโยงกนและปรบสภาพแวดลอมให

สามารถเขาหากนไดอยางตอเนอง เปลยนแปลงการสงผานขอมลระหวางโลกแหงความเปนจรงกบ

โลกเสมอนกอใหเกดเปนโลกเสมอนผสานโลกจรง ทเรยกวา Mixed Reality (MR) ดงภาพประกอบ






124

Mixed Reality (MR)

Real Environment

Augmented Reality (AR)

Augmented Virtuality (VR)

Virtual Environment

MiReality – Virtuality (RV) Continuum

(Milgram, P., Kishino, F. A, 1994)

Mixed Reality (MR) มคณลกษณะเฉพาะททาใหเหมาะกบการเรยนรในบรบทใหมๆ ไดดงน

1. การสรางความรและประสบการณไดโดยตรง ไดรบประสบการณใหมจากการเรยนร

ผเรยนเกดความเปนอสระในการเรยนร รบรประสบการณไดอยางอสระ ผเรยนมสวนรวม ในการ

สรางผลตผลทมความหมายกบผเรยนเอง เกดปฏสมพนธ เชอมโยงเอาประสบการณและเขาไปอยใน

สถานการณจรงทผสมผสานกบสถานการณเสมอนจรง เปดโอกาสใหมทางเลอกทในการเรยนรท

หลากหลาย มการแลกเปลยนความรประสบการณของผเรยนในหองหรอสงคม มการแสดงผลงาน

และอภปรายรวมกน

2. การเรยนรดวยสงคมหรอการรวมกนเรยนร ในสภาพแวดลอมทผเรยนหลากหลาย

แตกตางกนไป การใช Mixed Reality (MR) จะชวยใหผเรยนรจกเรยนรดวยตนเองและผอน ไดเรยน

เรองทสอดคลองกบความสามารถและความตองการของตนเอง เกดชมชนไดพบปะพดคย เนนการ

เรยนรทเกดจากบรบทการเขาสงคม เกดการเรยนรจากกนและกนทสงเกตได เลยนแบบ และการเปน

แมแบบ (Modeling) ทถกตอง ผ เรยนลงมอปฏบตกจกรรมเปนกลมยอย มสมาชกกลม ทม

ความสามารถทแตกตางกน เพอเสรมสรางสมรรถภาพการเรยนรของแตละคน สนบสนนใหมการ

ชวยเหลอซงกนและกน จนบรรลตามเปาหมายทวางไว

3. การแสดงตน การใช Mixed Reality (MR) ผเรยนไดรบรความรสกของตนเองในโลก

เสมอนจรงเปนสงทชวยใหผเรยนเกดแรงจงใจเพมมากขน






125

องคประกอบในการจดการเรยนร

สาหรบการจดการเรยนรดวยการสรางโลกเสมอนผสานโลกจรง นอกจากมคณลกษณะ

ดงกลาวแลว องคประกอบสาคญในการจดการเรยนรดวยการสรางโลกเสมอนผสานโลกจรง เพอให

ผเรยนไดปรบตวเขากบความตองการของผเรยนสอดคลองกบเนอหาบทเรยน โดยไดรบการสนบสนน

ดวยการกาหนดบทบาทของครผสอนและกระบวนการเรยนร ทประกอบดวย

1. บทบาทคร ครทาหนาทออกแบบ พฒนากจกรรมการเรยนรทงหมดและอธบายขนตอน

ตางๆ ทเกยวของกบการเรยน ครดาเนนการอยางเปนขนตอน หากเปนไปไดควรดาเนนการออกแบบ

พฒนากจกรรมกอนทจะจดการรจรงของผเรยน และสลบกลบไปมาระหวางการเรยนร โดยตอง

สะทอนใหเหนถงความหลากหลายในการสรางองคความร ครจะสอนหนงคนหรอหลายๆ คนกได

2. การสอนแบบปกต ควรการจดการเรยนรโดยออกแบบและพฒนาทเรยกวา “played”

เปนพนทในการทากจกรรม มบรเวณใหผเรยนไดศกษา คนควาทงแบบเดยว และแบบกลม รวมกบ

การใหคาอธบายของครผสอน และเนนใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองตามกระบวนหรอเนอหาทได

กาหนดไวกอนหนา ตลอดจนใหผเรยนไดทาซาๆ โดยไดรบคาแนะนาจากครผสอน

3. การสอนแบบอตโนมต ในสวนนเปนการใหผเรยนไดดาเนนการหรอจดการเรยนรไดดวย

ตนเอง ศกษา โดยไดรบฟงคาอธบายทบนทกไวลวงหนาของตามขนตอน สรางกระบวนการแสวงหา

คาตอบ ใหคาแนะนากนเองของผเรยน มการบนทกการสนทนา การพดคย หรอการใชกระบวนคด

อยางเปนระบบ ทสงผลผเรยนเกดความเขาใจในโครงสรางความรของตอนเอง และควรสงเสรมหรอ

กระตนใหผเรยนไดมการทาซาๆ อกครงไดดวยตนเองอยางตอเนอง

4. การทดสอบและประเมน เมอผเรยนดาเนนการสรางองคความรดวยตนเอง ตงแตเรมตน

จนจบ ในขนสดทายควรมการตรวจสอบผลการเรยนร และทาการบนทกผลการทดสอบตางๆ ทได

หรอการเกบขอมลจากการสงเกตของผสอนและการประเมนตนเองของผเรยน

นอกจากนการจดการเรยนรกบการสรางโลกเสมอนผสานโลกจรง สามารถนามาประยกต

ใหสามารถใชรวมกบเทคโนโลยอนๆ ทเกยวของไดอกมากมาย โดยเฉพาะเทคโนโลยเครอขายไร หรอ

อนเทอรเนตไรสาย ในระบบตามมาตรฐาน WiFi สามารถเขาสแหลงการเรยนทหลากหลาย ใหขอมล

สาระทดานการศกษากบผเรยนไดทนท ผเรยนไดสมผสประสบการณใหมในมตทเสมอนจรง ผเรยน

เกดกระบวนการรวมกนเรยนร ผเรยนสามารถใชในการเรยนรและทากจกรรมไดในลกษณะทเปน

กจกรรมนนทนาการแบบพาโนรามา 360 องศา เชน ในเหตการณประวตศาสตรของสถานทสาคญ






126

ตางๆ ทแสดงภาพซอนทบระหวางภาพสถานทจรงกบภาพบนโลกจรงของผเรยนเปนพนหลง และ

ผเรยนยงสามารถใชระบบโลกเสมอนผสานโลกจรงสรางความเขาใจลกซง ในสงทตองการเรยนร

เกยวกบการกอตวของเมฆและโครงสรางของจกรวาลและกาแลกซหรอเนอหาอนๆ อกมากมาย

หองสมดเสมอนจรงเปนอกแนวทางหนงในการพฒนาและนาเทคโนโลยการสรางโลกเสมอน

ผสานโลกจรงมาชวยใหผใชสามารถคนหาขอมลไดเสมอนอยในหองสมดจรงๆ สามารถใชวสดสอ

ตางๆ ได สามารถรบรไดทงภาพ เสยง และการปฏสมพนธ ความจรงเสมอนผสานกบโลกจรง จะเปน

มตใหมในการในการสรางอนเตอรปฏสมพนธของมนษยกบคอมพวเตอร ทจะมมากขนเปนไปไดวา

คอมพวเตอรอาจอยทใดกไดในภาพแวดลอมของจรงของคนเรา ผนงหองนงเลน ประต หนาตาง

สนามหญาหลงบาน หรออนๆ กลายเปนสภาพแวดลอมทเชอมโยงไปยงเครอขายอนเทอรเนต หรอ

การทางานดานคอมพวเตอรตางของผใชงาน

สรป

ในบรรดาเทคโนโลย มอยกลมหนงของเทคโนโลยทนาสนใจและสามารถเขาถงไดกคอ การ

ผสมผสานระหวางสภาพแวดลอมทเปนจรงกบเทคโนโลยเสมอนจรง เปนประสบการณใหมทเกดขน

ไดจรงจากการผสมผสานโลกเสมอนจรงกบโลกจรง จะตอบสนองตอการเรยนร และรวมถงความ

หลากหลายของสวนประกอบหรออปกรณอนๆ บางอยางของโลกแหงความจรง เชน พนท ระยะทาง

ลกษณะทางกายภาพวตถจรง เงอนไขหรอขอกาหนดของสภาพแวดลอมจรง โดยสามารถนาขอมลสง

ประมวลผลและสามารถผสมผสานกบวตถแบบดจตอลได ชวยเพมศกยภาพการเรยนร การคนควา

หาความรของผเรยน เกดปฏสมพนธกบโลกเสมอนผสานโลกจรงทชวยลดรอยตอของการปฏสมพนธ

ระหวางโลกจรงกบโลกเสมอน นกการศกษาควรศกษาวจยคนหาประเดนเกยวกบเทคโนโลยนเพอให

คณลกษณะหรอวธการทเหมาะสมและดทสดในการประยกตใชกบสภาพแวดลอมการเรยนรท

แตกตางกนไป ตองมกระบวนการทสะทอนการรบรของผเรยนอยางรอบคอบ โดยคานงถงผลท

กอใหเกดประโยชนและเสรมสรางการเรยนรอยางมประสทธภาพ






127


Jacobson, L. (1993a).Welcome to the Virtualworld. In: Richard Swadley (Ed.). On the cutting

edge of technology (69–79). Carmel, IN: Sams.

Kort, B., Reilly, R., and Picard, R.W. An Affective Model of Interplay Between Emotions

and Learning:Reengineering Educational Pedagogy—Building a Learning

Companion. In Proceedings of ICALT-2001, 2001. URL:

http://affect.media.mit.edu/AC_research/lc/icalt.pdf

Milgram, P., Kishino, F. A, (1994) "Taxonomy of Mixed Reality Visual Displays." IECE Trans. on

Information and Systems (Special Issue on Networked Reality), vol. E77-D, no. 12,

pp.1321-1329 .

Wei Liu, Adrian David Cheok Charissa Lim Mei-Ling, Yin-Leng Theng. Mixed Reality

Classroom - Learning from Entertainment

http://www.tech-faq.com/augmented-reality.html

http://www.naturalnews.com/001333.html

http://precadet26.org/msgboard/MsgView.php?page=134&msgid=1078626


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2554 บทความเชงวชาการ : การฝกทกษะการวจยและพฒนา

ทางการศกษาโดยใชกจกรรมแบบพสอนนอง

สภาณ เสงศร 1


การฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาโดยใชกจกรรมแบบพสอนนอง

PRACTICE OF EDUCATIONAL RESEARCH AND DEVELOPMENT ACQUISITION BY

STUDENTS TEACHING STUDENTS ACTIVITY

บทคดยอ

การวจยและพฒนานวตกรรมทางการศกษาเปนสมรรถนะหลกทสาคญตามมาตรฐานการ

ปฏบตงานของบณฑตสาขาเทคโนโลยและสอสารการศกษา ผลจากการสมมนาวชาชพเทคโนโลยและ

สอสารการศกษา ของภาควชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย

นเรศวร และผลการสารวจปญหาและความตองการพฒนาตนเองของนสต ปการศกษาท 2553 พบ

ปญหาหลายประการทสงผลกระทบตอสมรรถนะดงกลาวของนสต และนสตสวนใหญอยากใหจด

กจกรรมเพอฝกทกษะการวจยและพฒนานวตกรรมทางการศกษาอยางหลากหลาย และแลกเปลยน

กจกรรมการเรยนกบนสตรนพเพอขอคาแนะนาชวยเหลอเพมเตมจากอาจารยทปรกษา หรอผสอน

บทความนจงนาเสนอผลการฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาโดยใชกจกรรมแบบพสอน

นอง

Abstract

The research and development on educational innovation is a main competency about

performance standard of Educational Technology and Communication graduates. The result of

Seminar on Educational Technology and Communication Profession, Faculty of Education, Naresuan

University and the survey of problem and need of self -development of students in 2010 academic

year found many factors affected students' competency and most of students needed activities for

practicing the skill of educational research and development and exchanging learning activities with

seniors for asking problems or counseling besides the instructor's advices. This article presents the

result of a practice of educational research and development acquisition by elder teach

younger activity.

1 ผชวยศาสตราจารย, อาจารยภาควชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร






130

ศาสตรดานเทคโนโลยและสอสารการศกษา/เทคโนโลยการศกษา

สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา/เทคโนโลยและสอสารการศกษา เปนศาสตรทประยกต

วชาการตางๆ มาจดการเรยนการสอนใหผ เรยนสามารถเรยนรตามวตถประสงคไดอยางม

ประสทธภาพ ประสทธผล โดยการนาคา “เทคโนโลย” ซงมความหมายวาเปนศาสตรแหงวธการ ซง

ไมไดมความหมายวาเปนศาสตรแหงเครองมอเพยงอยางเดยว แตรวมถงวสดและวธการ เมอนามาใช

กบ “การศกษา” จงเปนคาใหมทมความหมายวา การประยกตเครองมอ วสด และวธการไปสงเสรม

ประสทธภาพการเรยนร รวมถงการจดสภาพแวดลอมใหมเพอการเรยนร (1, 2) “สอสาร” เปน

กระบวนการถายทอดขอมลขาวสารจากผสงไปยงผรบ โดยอาศยสอหรอชองทางตางๆ ใหเกดความ

เขาใจและเปนแบบปฏสมพนธ (3, 4)

เทคโนโลยและสอสารการศกษา เปนศาสตรเฉพาะ โดยมองคประกอบของศาสตร /

วทยาการ คอ 1) ศพทเฉพาะศาสตร 2) เนอหาสาระ/องคความร และ 3) การศกษาวจย (5) ซงวาดวย

การถายทอดสาระระหวางผรบและผสง ซงหมายถง การประยกตเอาเทคนค วธการ แนวความคด

อปกรณ และเครองมอใหมๆ มาใชเพอแกปญหาการศกษา ทงในดานปรมาณและดานการปรบปรง

คณภาพของการเรยนการสอน (1)

วชาชพเทคโนโลยการศกษา/เทคโนโลยและสอสารการศกษาในประเทศไทย มการเรยน

การสอน ตงแตระดบปรญญาตรจนถงปรญญาเอก ซงอาจมชอเรยกแตกตางกนตามทแตละสถาบน

กาหนด ซงไมวาชอจะแตกตางกนอยางไร เนอหาของวชาการ กเปนเนอหาเดยวกน ตามขอบขายและ

มาตรฐานวชาชพ โดยมจดเนนตางกนตามสภาพแวดลอมและการเปลยนแปลงของนโยบายเทานน

มาตรฐานปฏบตงานเทคโนโลยการศกษา/เทคโนโลยและสอสารการศกษา 1) ระดบปรญญา

ตรจะเนนการเปนนกเทคโนโลยปฏบตการ ผผลตสอการศกษาและใหบรการสอการศกษา 2) ระดบ

ปรญญาโทจะเนนการออกแบบ การจดโปรแกรม และ 3) ระดบปรญญาเอกเนนการพฒนา (5)

ปญหาและความตองการดาน “การวจยและพฒนานวตกรรมการศกษา”

การวจยและพฒนานวตกรรมการศกษา เปนสมรรถนะหลกทสาคญตามมาตรฐาน

ปฏบตงานของผเรยนสาขาเทคโนโลยการศกษา/เทคโนโลยและสอสารการศกษา ซงจากกจกรรมการ

เรยนรายวชาสมมนาของนสตปรญญาโทสาขาวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา ปการศกษา






131

2553 และจากการสารวจปญหาการจดทาการศกษาคนควาดวยตนเองและวทยานพนธของนสต

ระดบปรญญาโท พบปญหาและความตองการพฒนาตนเอง เรอง การวจยและพฒนาการศกษา โดย

ระบปญหาตามลาดบ ดงน (6) 1) ยาก 2) ไมมประสบการณดานการวจย 3) ไมมความมนใจในตนเอง

ทจะดาเนนการ 4) ไมมเวลา (ทางาน/อยไกล/เลนเกม) 5) ขาดการตดตออาจารยทปรกษาเปน

เวลานาน 6) งานไมตอเนอง และ 7) อน ๆ เชน ไมมพนฐานดานการศกษา เปนตน

นอกจากนนนสตไดระบความตองการตามลาดบ คอ 1) จดอบรมเพมเตมตามตองการ

2) อยากมผใหคาแนะนาเพมเตมหรอแหลงเรยนรมากขน 3) มแบบฝกหรอใบงานเปนขนตอน 4) ม

รายวชาการวจยและพฒนานวตกรรมการศกษาขนสง 5) เพมเวลาเรยนมากขน และ 6) อน ๆ เชน ม

กรณศกษาใหทดลองศกษาดวยตนเอง หรอ ฝกใหคาปรกษา และมศนยใหคาปรกษา เปนตน

เมอผสอนสมภาษณนสตปรญญาโทสาขาวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษาอยางเจาะลก

พบวา นสตมความตองการพฒนาตนเองดานการวจยและพฒนาการศกษา เพอนาความรไปใชจดทา

วทยานพนธ/การศกษาคนควาดวยตนเอง และจะทาใหสาเรจการศกษาตามระยะเวลาทหลกสตร ฯ

กาหนดตอไป

การวจยและพฒนาทางการศกษา (Educational Research and Development : R&D)

การวจยและพฒนาทางการศกษา เปนการพฒนาการศกษาโดยใชพนฐานการวจย เปนกล

ยทธหรอวธการสาคญวธหนงทนยมใชในการปรบปรงเปลยนแปลงหรอพฒนาการศกษา โดยเนน

หลกเหตผลและตรรกวทยา เปาหมายหลก คอ ใชเปนกระบวนการในการพฒนาและตรวจสอบ

คณภาพของผลผลตทางการศกษา (Education Product) ซงหมายถง วสดทางการศกษา เชน หนงสอ

รายการวทยโทรทศนศกษา บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน หนงสออเลกทรอนกส คอรสแวร ฯลฯ (7)

การวจยและพฒนาทางการศกษา มความสาคญตอการศกษา เนองจากเปนกระบวนการ

ของการพฒนา การทดสอบภาคสนามและวเคราะห ขอมลทใชจากการทดสอบ ถงแมวาการพฒนา

ผลผลตทางการศกษา หรอสอการเรยนการสอนจะประกอบดวยการวจยพนฐานและการวจย

ประยกต เพอจดประสงคพนฐานในการคนพบสงใหม ขณะทการวจยและพฒนาทางการศกษา คอ

การนาความรทไดจากการศกษาวจยไปพฒนาสอใหสามารถใชได ดงนน การวจยและพฒนาทาง

การศกษา จงเปนตวเชอมระหวางการวจยทางการศกษาและแบบฝกทางการศกษา ซงทาใหการ

สอสารศกษาสมบรณยงขน (8)






132

เมอนกการศกษาพบปญหาในการเรยนการสอนและเกดตระหนกในปญหาจงคดคนรปแบบสอหรอ

รปแบบการพฒนา ซงกคอ “นวตกรรม” โดยมเหตผล หลกการ หรอทฤษฎรองรบนวตกรรม

การศกษา จงใชกระบวนการวจยและพฒนาทางการศกษา ซงตองบรณาการศาสตรวทยาการของ

สาขาวชาเทคโนโลยการศกษา/เทคโนโลยและสอสารการศกษา

จากความสาคญของมาตรฐานวชาชพ และปญหาดานทกษะการวจยและพฒนาทาง

การศกษาของนสต โดยนสตตองการเรยนรรวมกนกบรนพ เพอน ๆ และมผสอนใหกรณศกษานน

ผสอนจงจดกจกรรมใหนสตปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก จานวน 35 คน มโอกาส

รวมกลมกนเพอถกหรออภปรายปญหาเกยวกบการวจยและพฒนาทางการศกษาและนาไปส

การศกษาคนควา วจยและแกไขปญหารวมกนอยางมเหตผล รวมถงใชประสบการณทมอยเพอ

ประโยชนรวมกน โดยมผสอนเขารวมสมมนา อานวยความสะดวก จดทาใบกจกรรม และควบคม

เวลาตามทกาหนด

ผลการสงเกตพฤตกรรมการมสวนรวมของนสตทกระดบ พบวา บรรยากาศมความเปน

วชาการ และความเปนกนเองผสมผสานกน

ดงนน เพอฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาของนสตเพมเตม ผสอนจงออกแบบ

กจกรรมแบบพสอนนอง และทดลองใชกจกรรมแบบพชวยนอง เพอฝกทกษะการวจยและพฒนา

ทางการศกษา โดยใชกลมแบบอาสาสมครตอไป

กจกรรมแบบพสอนนอง (9)

การจดการเรยนการสอนแบบพสอนนอง ใชหลกการตามทฤษฎการเรยนรอยางมสวนรวม

เพอชวยเหลอผ เรยนทมความสามารถในการเรยนรแตกตางกน ใหสามารถเรยนรไดอยางม

ประสทธภาพยงขน ซงสามารถใชไดทงการสอนซอมเสรมและการสอนเนอหาความรใหม

บทบาทและขนตอนการดาเนนงานของผสอนในกจกรรมตองศกษา 1) ปญหาและจาแนก

ลกษณะ 2) จดทาสอการเรยนแบบฝก ใบงาน แบบบนทกการเรยน 3) กาหนดลาดบการเรยนรหรอ

ลาดบของงานทปฏบต และกาหนดเวลา 4) คอยบรการชแจงกาหนดการแตละชวง และ 5) แนะนาให

ความรในบางเรองหรอบางชวง






133

บทบาทของพ (ผสอน) ตองมความเสยสละเวลา ตงใจชวยเหลอประสานงานกบผสอน บนทกผลการ

เรยนและรายงาน ทงตอผสอนและนอง (ผเรยน) ทสาคญคอไมตาหนนอง (ผเรยน) ทยงไมเขาใจหรอ

ออน

บทบาทของนอง (ผเรยน) ตองตรงตอเวลา ตงใจปฏบตและเรยนรจนกวาจะผานเกณฑ ไม

แสดงกรยาตอตานหรอตาหนผสอน และมนาใจชวยจดเกบเอกสาร แบบฝก และพนทใชงาน

การฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาโดยใชกจกรรมแบบพสอนนอง

จากทกลาวมาแลว ในรายวชาสมมนาทางเทคโนโลยและสอสารการศกษา ภาคเรยนท 1

ปการศกษา 2553 ผสอนจงจดการเรยนการสอนแบบสมมนา เพอฝกทกษะการวจยและพฒนา

ทางการศกษา สาหรบนสตสาขาวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา โดยใชกจกรรมแบบพสอนนอง

ซงมวตถประสงคเพอพฒนาทกษะการวจยและพฒนาการศกษาของนสตดวยกจกรรมแบบพสอน

นอง และทดลองในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2553 กบนสตสาขาวชาเทคโนโลยและสอสาร

การศกษา ระดบปรญญาเอก 2 คน** ระดบปรญญาโท 6 คน* และระดบปรญญาตร 9 คน** ซง

สมครใจเขารวมกจกรรม (* นสตซงเรยนรายวชาสมมนา/** นสตซงสนใจและอาสาสมครเขารวม

กจกรรม)

เครองมอทใชในการศกษาและรวบรวมขอมล ประกอบดวย 1) กจกรรมแบบพสอนนอง

2) ใบกจกรรม 3) กรณศกษา 4) แบบประเมนกจกรรม (แบบปลายเปด)

ผวจยไดแบงขนตอนการดาเนนงานทสาคญออกเปน 3 ขนตอนหลก คอ

ขนตอนท 1 การสรางกจกรรมและจดทาแผนกจกรรมแบบพสอนนอง เพอฝกทกษะการวจย

และพฒนาทางการศกษา

ขนตอนท 2 การใชกจกรรมแบบพสอนนอง เพอฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษา

ขนตอนท 3 การประเมนผลทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษา






134

ขนตอนท 1 การสรางกจกรรมและจดทาแผนกจกรรมแบบพสอนนอง เพอฝกทกษะ

การวจยและพฒนาทางการศกษา ผวจยไดดาเนนการ ดงน

1) สอบถามนสตเกยวกบประเดนหรอเรองทตองการฝกทกษะการวจยและพฒนาทาง

การศกษา

2) วเคราะหเนอหาทนสตตองการ

3) จดทากจกรรมแบบพสอนนองทเกยวของ

4) กาหนดบทบาทของพ นอง และอาจารย

5) จดทาแผนกจกรรมแบบพสอนนอง เพอฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษา

6) จดทาคมอ / ใบงาน / คาถาม / กรณศกษา / ตารางวเคราะหประกอบกจกรรมฯ

ขนตอนท 2 การใชกจกรรมแบบพสอนนอง เพอฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษา

1) จดทาโครงการสมมนาฯ (2 วน)

2) ประชมนสตทสมครใจ รวมกจกรรมเพอชแจงและกาหนดบทบาท (ภาพท 1)

3) ดาเนนกจกรรมตามแผนฯ โดยใชคมอ ใบงาน คาถาม กรณศกษา และตารางวเคราะห

โดยจดกลมพสอนนอง (ภาพท 2) และตงวงสนทนา (ภาพท 3) เพอฝกทกษะการวจยและพฒนาทาง

การศกษา

4) สรปผลการฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษา โดยใชตารางว เคราะห

กระบวนการวจยและพฒนาทางการศกษา

ภาพท 1 แสดงบทบาทของสมาชก ภาพท 2 แสดงการจดกลมพสอนนอง






135

ขนตอนท 3 การประเมนผลทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษา

1) นสตปรญญาเอก (บทบาทพ) แจกแบบประเมนผลทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษา

และกรณศกษา (ผลงาน/รายงาน) ใหนสตปรญญาโท (บทบาทนอง) ศกษา เพอสรปในแบบประเมน

2) นสตปรญญาโท (บทบาทพ) อธบายกรณศกษาพรอมวเคราะหจดเดนและจดทควรพฒนา

ใหนสตปรญญาตร (บทบาทนอง)

3) จากขอ 2 นสตปรญญาเอกสงเกตและใหคาแนะนาซกถามฯ (บทบาทอาจารย)

4) ประชมเพอสรปประเมนผล

5) ตดตามประเมนผล โดยใชสถานการณจรงหรอกรณศกษาของแตละคน จากโครงราง

การศกษาคนควาดวยตนเอง / วทยานพนธ และสรางชองทางตดตอสอสาร เชน e-mail โทรศพท

Face book ฯลฯ พรอมนดหมายเพอพบปะกนตอไป

ผลการฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาโดยใชกจกรรมแบบพสอนนอง คอ

1. การจดกจกรรมการเรยนแบบพสอนนอง เกยวกบการวจยและพฒนาทางการศกษา

จากแบบสอบถามปลายเปดและการสมภาษณ พบวา นสตมความพงพอใจตอกจกรรมนระดบมาก

ทสด (n=9) มาก (n=3) ทงดานบรรยากาศ (n=7) กระบวนการฝกฝนทกษะการวจยและพฒนา (n=7)

โดยระบวาควรสรางบรรยากาศ สถานการณหรอกรณศกษา เพอใหนสตไดฝกทกษะการวจยและ

พฒนาทางการศกษาทหลากหลาย (n=9) และควรจดทกภาคเรยนรวมกบรายวชาอน (n=6)

2. การพฒนาทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาของนสตดวยกจกรรมแบบพสอนนอง

นน ผวจยศกษาโดยใชแบบประเมนตนเองและแบบสอบถามปลายเปด ซงนสตระบวากจกรรมน

สามารถชวยใหนสตมความร เขาใจกระบวนการมากขน (n=9) และมนใจวาสามารถนาไปประยกตใช

ในการเรยน การทางาน การศกษาคนควาดวยตนเอง / วทยานพนธ (n=9) กจกรรมแบบพสอนนอง

ชวยสรางเสรมใหหาความรเพมเตม เพอนามาใชในการใหคาปรกษา (n=6) ขณะเดยวกนมบางสวนท

ระบวายงไมมนใจวาพจะแนะนาไดถกตองในบางหวขอ (n=2)

การจดการเรยนการสอนแบบพสอนนองใชหลกการตามทฤษฎการเรยนรอยางมสวนรวม

สามารถสรางเสรมความสามคคในกลมวชาชพและพฒนาการสรางมนษยสมพนธ จงทาใหนสตมนใจ

ในตนเอง อกทงชวยแกปญหาการซอมเสรมใหกบนสตดานการวจยและพฒนาทางการศกษา และ






136

กระตนใหเกดความอยากร เพอนาไปใชกบงานการศกษาคนควาดวยตนเองหรอวทยานพนธหรอการ

งานของนสตตอไป

บทบาททถกกาหนดใหนสตแสดงทงบทบาทพ และบทบาทนอง ชวยใหเกดความสมพนธทด

ไววางใจกนและกน กลาซกถาม เคารพในบทบาทซงสอดคลองกบวฒนธรรมไทย และตอยอด

การประสานความชวยเหลอ ตอบขอซกถาม การตดตามประเมนผลดวยเทคโนโลยการสอสาร ทาให

นสตพงพอใจ และสามารถฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาไดเปนอยางด เนองจากเขาใจ

แนวคดและความรสก เพราะผานประสบการณนมากอน จงอยากใหผสอนจดกจกรรมลกษณะน

อกตอไป ซงสอดคลองกบแนวคดการเรยนทเนนผเรยนเปนสาคญ

ขอเสนอแนะ คอ ผสอนควรจดกจกรรมแบบพสอนนอง เพอฝกทกษะการวจยและพฒนา

การศกษา โดยบรณาการกบรายวชาอนๆ และควรเพมชองทางการตดตอสอสารในรปแบบ Social

Network และเปดกวางใหนสตอนๆ ทไมไดรวมกจกรรมไดเขามามโอกาสศกษาจากชองทางนน

ทสาคญ คอ การฝกทกษะการวจยและพฒนาทางการศกษาตองเนนกรณศกษา

สถานการณจาลอง สถานการณจรง ประกอบการเรยน เพอฝกการคดและทกษะ รวมทงควรสราง

ความมนใจในตนเองใหกบผเรยนดานความรและทกษะ






137


ชยยงค พรหมวงศ. (2545). มตท 3 ทางการศกษา : สานฝนสความจรง. กรงเทพมหานคร :

โรงพมพ บ. เอส.อาร.พรนตง แมสโปรดกส จากด. (1)

ชยยงค พรหมวงศ. (2548). มาตรฐานทางเทคโนโลยการศกษา. เอกสารประกอบการบรรยาย ณ

ภาควชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร วนท 10

ธนวาคม 2548. (5)

นคม ทาแดง. (2533). การพฒนาสอการสอนระดบบณฑตศกษาในระบบการสอนทางไกล.

วารสารสโขทยธรรมาธราช. 3 (กนยายน – ธนวาคม 2533). 20-27. (3)

พฤทธ ศรบรรณพทกษ. (2531). การวจยและพฒนาทางการศกษา. รวมบทความทเกยวกบ

การวจยทางการศกษา เลม 2. 11(4) : 21.25. (เมษายน – พฤษภาคม, 2531). (8)

วสนต อตศพท. (2544). ทศทางใหมของนวตกรรมทางเทคโนโลยทางการศกษา : กระบวน

ทศนใหมของนกเทคโนโลยการศกษาและการเตรยมครแหงอนาคต. เอกสาร

ประกอบการสมมนาโสตฯ- เทคโนสมพนธครงท 16, มหาวทยาลยเชยงใหม. (2)

สภาณ เสงศร. (2553). การสอบถามปญหาและความตองการพฒนาตนเองของนสตสาขาวชา

เทคโนโลยและสอสารการศกษา. ภาควชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา

คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. (6)

เสนห จยโต. (2548). การบรหารนวตกรรมใหม. นนทบร. สานกวชาการ

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (4)

Borg, M.D. and Gall, J.P. (1996). Educational research : An introduction (6th ed.). New York :

Longman Publishers. (7)

http://www.mygristbrain.com (9)

http://www.mygristbrain.com/


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2554 บทความปรทศน : ทนทางปญญากบการพฒนาเดกไทย

มาราศร มโชค 1 อมรรตน วฒนาธร 2

วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร บทความปรทศน

ทนทางปญญากบการพฒนาเดกไทย

INTELLECTUAL CAPITAL FOR THAI STUDENTS DEVELOPMENT

บทคดยอ

ทนทางปญญาเปนความสามารถทมในตวบคคล สามารถเรยนรจากตนเองและคนอน

นาไปใชใหเกดประโยชนตอชวต และปฏบตงานในองคการได การทาความเขาใจกบความหมายและ

ความสาคญ ตลอดจนผลทเกดจากการพฒนาทนทางปญญาทนาเสนอในบทความผานนกวชาการ

และนกการศกษาในบทความฉบบน จะสะทอนใหเหนความจาเปนทจะตองมการพฒนาทนทาง

ปญญาใหกบผเรยนในสถาบนการศกษาทกระดบโดยเนนการจดการเรยนการสอนใหมกระบวนการ

คด การทางานอยางเปนระบบ การปฏบตงาน และการทางานเปนทม ผสมผสานกบศาสตรสาขาวชา

และรายวชาทเรยน ซงจะสงผลตอการพฒนาผเรยนเอง ตลอดจนสงคมประเทศชาตตอไป

Abstract

Intellectual Capital refers to individual competence that could be learned from the self

and others and then applied to use in life and work. The meaning and importance of Intellectual

Capital and the results obtained from Intellectual Capital Development presented by the

academic experts or educators in this article reflect the necessity of Intellectual Capital

Development at every level of education. On the focuses of Thinking Skill, Systematic Working,

Work Practice and Team Working integrated with the course works learned in educational

institutions, Intellectual Capital would bring about personal and national development

1 นสตระดบดษฎบณฑต สาขาวชาหลกสตรและการสอน คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 2 ดร., อาจารยประจาภาควชาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร





บทความปรทศน 140

เกรนนา

สงคมไทยปจจบนกาวเขาสการเปนสงคมทอาศยความรเปนตวขบเคลอนการพฒนาทาง

เศรษฐกจและสงคมหรอทเรยกกนวา “สงคมฐานความร (knowledge-based society)” ซงแตกตาง

จากสงคมในรอบหลายทศวรรษทผานมา ในสงคมฐานความรความสามารถในการแขงขนจาเปนตอง

เรยนรทจะจดการกบทนทางปญญาทมอย โดยเฉพาะอยางยงทนมนษย โดยทกองคการตองทมเท

ความสามารถในการสรรหาคนเกง คนด รกษาไวใหคงอยในองคการ การจดการทนทางปญญาจะ

ชวยใหองคการสามารถใชสนทรพยทมอยใหเกดประโยชนสงสด ในชวงเวลาทเหมาะสม และใหเกด

การเพมพนคณคาและมลคาใหกบองคการของตนไดมากทสด (Kaplan and Norton, 2009)

อยางไรกตามสถาบนการศกษากลบตนตวในการบรหารจดการ โดยเฉพาะกบกจกรรมการ

จดการความรทเปนการใชขอมลและสารสนเทศในการตดสนใจ การลงทนในเทคโนโลยตางๆ เพอ

ปรบปรงการไหลเวยนของขอมลและการใหความสาคญกบการประเมนและระบบการประกนคณภาพ

สถาบนการศกษาจงตองทบทวนกจกรรมและการดาเนนการตางๆ วาตอบสนองความตองการของ

ผเรยนและสงผลตอการพฒนาผเรยนใหเกดผลสงสดหรอไม ปญหาทผบรหารสถานศกษาพบคอ การ

ทมขอมลทวมทนแตนามาใชประโยชนไดนอย ขาดขอมลทแสดงใหเหนถงการกาวทนความ

เปลยนแปลงทงในดานมาตรฐานการศกษา หลกสตร และวธการเรยนการสอน ทงๆทมการรายงาน

ผลการพฒนาทเกดขนในเชงคณภาพ เพอตอบสนองความคาดหวงของสงคมทเปลยนไปในทางท

ตองการเหนผลลพธของการศกษาวาไดมการปรบปรงใหกาวหนาขนเพยงใด ทผานมาสถานศกษา

หลายแหงไดทมเทงบประมาณไปกบการจดหาอปกรณเทคโนโลยสารสนเทศ ละเลยแหลงความรท

สาคญทอยในตวผปฏบตงานซงกคอ ทนทางปญญาของแตละคนนนเอง (ดนย เทยนพฒ, 2550)

อะไรคอ ทนทางปญญา (Intellectual Capital - IC)

ปจจบนมความพยายามทจะใหคาจากดความทชดเจนเกยวกบ ทนทางปญญา (Intellectual

Capital) หรอ IC และใชทนทางปญญาเพอสรางความเขาใจในเรองการสรางคณคาและการเชอมตอ

กบการพฒนา เพอใหเกดความยงยนในระยะยาวภายในองคการ รวมทงการสรางวสาหกจ

ฐานความร (Knowledge-intensive Enterprise) เปนพนฐาน ทนทางปญญา เปนสงทมองไมเหนและม

การเปลยนแปลงโดยธรรมชาต มความหมายเหมอนกบทรพยสนทางปญญา (Intellectual Assets)






ทรพยสนทไมมตวตน (Intangible Assets) หรอทรพยสนความร (Knowledge Assets) (Guthrie, 2001)

เอดวนสน (Edvinsson) (1997) ไดใหคาจากดความเกยวกบทนทางปญญาวา หมายถง เนอหาทาง

ปญญาและทางความคด คอ ความร ขาวสาร ทรพยสนทางปญญาและประสบการณ อนเปนอานาจ

ทคดอานออกมาจากสมอง ซงเปนเรองยากทจะใหนยามและยงยากมากขนเมอจะนามาใชอยางม

ประสทธภาพ แตถาใครเขาใจและสามารถนาใชไดแลว เขาผนนจะถอวาเปนผชนะ นอกจากน

ศาสตราจารย ดร.จระ หงสลดารมภ (2549) ไดกลาวไววา “ทนทางปญญา หมายถง ความสามารถ

ในการคดเปน วเคราะหเปน และการนาไปสรางมลคาเพม บคคลทจบปรญญา มทนมนษย (Human

Capital) ใชวาจะมทนทางปญญาเสมอไป คนทมการศกษาไมสง แตสามารถมทนทางปญญาได ถา

รจกการแสวงหาความรอยางตอเนอง และสามารถทจะนาความรและประสบการณทไดรบมาสราง

มลคาเพมได ”

เราจะมวธการสรางทนทางปญญาไดหรอไม อยางไร

หากบคคลใดไมมทนทางปญญา (Intellectual Capital) กสามารถสรางได โดยใชวธการตางๆ

ตามทฤษฎของ เดวด เอ ดาวน (David A. Gavin) การสรางทนทางปญญา ประกอบดวย

1) การแกปญหาอยางเปนระบบ (Systematic Problem Solving)

2) การทดลองใชวธการใหมๆ (Experimentation with New Approaches)

3) การเรยนรจากประสบการณของตนและเรองในอดต (Learning from Their Own

Experience and Past History)

4) การเรยนรจากประสบการณและวธการทดทสดของผอน (Learning from Experience and

Best Practices of Others)

5) การถายทอดความรอยางรวดเรวและมประสทธภาพ (Transferring Knowledge Quickly

and Efficiently)

จากวธการสรางทนทางปญญา ทง 5 ประการขางตนนน พบวา สามารถเรยนรจาก

ประสบการณของตนเองหรอผอน การเรยนรจากประสบการณของผอนนน สามารถเรยนรไดทงจาก

สงทดทสด หรอเรยนรจากสงทผดพลาด ทาใหผเรยนสามารถแบงแยกไดวา อะไรคอสงทถก อะไรคอ

สงทผด จะไดไมเกดการทาซาในสงทผด การสรางทนทางปญญา (Intellectual Capital) ใหไดประสบ






ผลสาเรจจะตองดาเนนการแบบองครวมไปสภาพยอย มองในภาพกวาง ครบวงจร ตรงประเดน และ

เปนความจรง มฉะนนจะทาใหการคด การวเคราะหผดทาง ไมกอใหเกดมลคาเพม บคคลมทนทาง

ปญญา จะตองประกอบดวยความรทนามาใชสราง โดยการสรางนนจะตองใหเหมาะสมกบความร

ความสามารถทบคคลนนมอย อาจใชอปกรณ เครองมอตางๆ เปนเครองชวยดวยกได และเพอใหเกด

การกระตนอยากร จะตองเสรมดวยแรงจงใจ

ทนทางปญญามแนวทางการพฒนาไดอยางไร

ทนทางปญญา มประโยชนในทกระดบของสงคม ตงแต บคคล ครอบครว ไปจนถง

ประเทศชาต และ สงคมโลก เพราะทนทางปญญา นจะนาไปใชในการจดการองคความรตางๆในทก

ระดบ จนกอใหเกดชมชนแหงการเรยนร เพอความยงยน โดยทนทางปญญาเปนองคประกอบทสาคญ

ในการพฒนาทรพยากรมนษย เพราะเปนทนประเภทททาใหรจกการคดเปน วเคราะหเปน สามารถ

นาไปบรหารจดการไดอยางมประสทธภาพ ประสทธผล เพอการเพมคณคา

ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540-2544) กลาววาคนเปน

ศนยกลางของการพฒนา การพฒนาคนใหมความรเรมสรางสรรคจะทาใหสามารถเรยนรไดตลอด

ชวต รเทาทนโลกเพอพรอมรบการเปลยนแปลงและสามารถสงสมทนทางปญญา (Intellectual Capital

Accumulates) เชนเดยวกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549) และ

สบเนองตอมาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) มงพฒนา

สงคมสสงคมอยเยนเปนสขรวมกน ขยายกรอบแนวคดของทนทางปญญาผานกระบวนการเรยนรของ

คน ซงความรเกยวกบทนทางปญญาเปนเครองมอสาคญในการสรางประโยชนแกประเทศชาต

(คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2549) และถงแมวาในแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาตไดกาหนดแนวคดเกยวกบทนทางปญญา แตระบบการศกษาของประเทศไทยทผานมา

เปนวฒนธรรมการรบ (Receiving Culture) จากดอยแตรปแบบของการรบและบรโภคเทานน ในยคท

ทนทางปญญามความสาคญตอการนาความรมาใชใหเกดประโยชนในเชงเศรษฐกจอยางเชนปจจบน

คนไทยจงจาเปนตองสรางทนทางปญญาเพอสรางสรรคนวตกรรมจากฐานความคดทเปนไทย โดย

การเปลยนจากวฒนธรรมการรบ (Receiving Culture) มาเปนวฒนธรรมของการสราง (Producing

Culture) จากฐานความรหรอทนทางปญญา (ไพฑรย สนลารตน และคณะ, 2549)






อยางไรกตามในการพจารณาการพฒนาทนทางปญญานน จาเปนตองมความเขาใจและ

ขยายขอบเขตของการศกษาสภาพทนทางปญญา เพอทจะสามารถพฒนาทนทางปญญาไดอยาง

ถกตองและเหมาะสม เนองจากในแตละบรบทขององคการตางมทนทางปญญาทแตกตางกนออกไป

(ดนย เทยนพฒ, 2547; อนงคนาฎ ศรวหค และอรณ อนทรไพโรจน, 2548; Edvinsson, 1997 และ

Islam, N., Krairit, D. and Swasdio, U., 2004) จากการศกษาแนวคดทนทางปญญาในประเทศไทย

พบวา ทนทางปญญาจากดการศกษาอยในภาคธรกจเทานน ในภาคการศกษายงขาดความชดเจนใน

การศกษาและพฒนาทนทางปญญา ซงถอเปนสงสาคญอนเปนฐานในการวางแผนพฒนาและสราง

ความเขมแขงทางปญญา พฒนาศกยภาพและขดความสามารถของประเทศใหสงขน

กระนนกตามจากผลการวจยของ แพทยหญงจนทรเพญ ชประภาวรรณ (2547) พบวา

เดกไทยมระดบสตปญญาอยในระดบตาอยางนาตกใจ สงสาคญทเราตองรบแกไขอยางเรงดวนกคอ

ตองเพมทนทางปญญาใหเดกไทย โดยตองมการปรบกระบวนทศน (Paradigm) ดงตอไปน

1) กระบวนทศนท 1 ตองมงสสงคมบรณาการ (บรณาการ = รวมกน)

2) กระบวนทศนท 2 แหลงเรยนร

3) กระบวนทศนท 3 ตองใหเดกไทยรจกและสามารถใชสารสนเทศไดทวโลก

4) กระบวนทศนท 4 อยาใหการคนสารสนเทศมขอจากดเรองเวลา

5) กระบวนทศนท 5 ตองเนน End User โดยใชสารสนเทศและคนพบจบดวยตนเองใหได

ซงการปรบกระบวนทศนนคอ การจดการความรอยางเปนระบบใหกบเดก หมายถง การ

รวบรวม การจดระบบ การจดเกบ และการเขาถงขอมลเพอสรางความร เทคโนโลยสารสนเทศเปน

เครองมอทสาคญและเพมพลงในการจดการความร การจดการความรเกยวของกบการแบงปน

ความร (Knowledge Sharing) การจดการความรจาเปนอยางยงทตองการผมความสามารถในการจด

การศกษา ตความ และประยกตความรในการสรางนวตกรรม เพราะการสรางนวตกรรม (Innovation)

จะทาใหเกดความรใหม (New Knowledge) เพมขนอกดวย และถาเราจดการความรไดเปนอยางด

เทากบเรามตนทนทางปญญาใหกบเดกเปนอยางดเชนกน ผมความสามารถและมบทบาทในการเพม

ทนทางปญญาใหเดกทกคนจาเปนตองมหนาทตองรวมมอกนขจดอปสรรคสงทเปนภยทางสมองและ

มอมเมาเดก






จะจดการศกษาอยางไรจงสามารถสรางทนทางปญญาได

กระบวนการจดการเรยนรจะตองปลกฝงนสยรกการเรยนรตลอดชวต (lifelong learning)

แกผเรยนในระบบการศกษาตงแตขนอนบาลศกษาจนถงอดมศกษา ใหความสาคญกบกระบวนการ

เรยนรทมผเรยนเปนศนยกลาง โดยมงพฒนาผเรยนใหเปนบคคลแหงการเรยนร มการจดกจกรรม

การเรยนรทสงเสรมผเรยนใหพฒนารปแบบความคดทเออตอการพฒนาทมงาน สามารถแสวงหา

วสยทศนรวมในการสรางประสบการณ การเรยนร มกระบวนการเรยนรในลกษณะทมการทางานเปน

ทม จนผเรยนสามารถจดการความคดเปนระบบ สงเสรมใหมการพฒนาสถานศกษาเปนองคกรแหง

การเรยนร (learning organization) พารณ อศรเสนา ณ อยธยา (2548) นอกจากน วจตร ศรสอาน

(2547) มแนวความคดวา ในยคสงคมฐานความรตามกระบวนทศนใหม ความรและผใชความร

(knowledge and knowledge workers) คอ ปจจยสาคญของการพฒนาระบบเศรษฐกจฐานความรซง

เปนระบบเศรษฐกจทอาศยการผลต การแพรกระจาย (dissemination) และการใชความรจะเปนตว

ขบเคลอนหลกใหเกดการเตบโตทางเศรษฐกจ การพฒนาเศรษฐกจ ฐานความรจะตองอาศย

นวตกรรมและการเปลยนแปลงทางเทคโนโลย การพฒนาทรพยากรมนษย การพฒนาเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสารและสภาพแวดลอมทางสงคมธรกจ องคประกอบทงหมดทกลาวถงนสวน

ใหญจะมผลมาจากกระบวนการเรยนการสอน การวจยและการพฒนา และการจดการความรครบ

วงจรทเกดขนในหนวยงานทางการศกษา โดยเฉพาะขนอดมศกษาซงจะเปนปจจยเสรมสรางและ

เอออานวยใหสงคมไทยกาวไปสสงคมฐานความร

เพราะเหตใดจงจาเปนตองบมเพาะทนทางปญญาในเดกไทย

ทนทางปญญา เปนสนทรพยทมคา ทอยในตวบคคล สมควรไดรบการกระตนเรงใหมการใช

ใหมการแลกเปลยน ใหมการสงตอไปยงผอน จงควรคนหา พฒนา และเกบเกยวใหมาใชประโยชนตอ

การพฒนาประเทศ และชวตความเปนอยของผคนทงนเนองจาก

ประการแรกทนทางปญญายงใชยงเพม จงสมควรไดรบการกระตนเรงเราใหมการใช ใหม

การแลกเปลยน มการสงตอไปยงผอนในรปของการบอกกลาว พดคย ทงทเปนรปแบบทางการและไม

เปนทางการ เนองจากการบรหารทนทางปญญาคอการ “แสวงหา สรางสรรค เกบเกยวไดมาและสง






ตอ” การบมเพาะทนทางปญญา เพอการพฒนา รอการสรางและสงสม และการนามาใชใหเปน

ประโยชนตอการใชชวตอยางมคณภาพ

ประการทสอง ทนทางปญญาเปนผลผลตหรอผลงานทเกดจากฝกมอและมนสมองของคน

ทกคนในสงคม ไมจากดหรอจาเปนตองเปนผลงานของนกประดษฐหรออจฉรยะในอดตผยงใหญ

เทานน จะตองไดรบการสงเสรมพฒนาใหเปนความสามารถของประชาชนทกคนทกระดบในสงคม ให

เปน “ผเดนทางแสวงหาความร” หรอ Knowledge Navigator ทเดนทางมงไปในอนาคตเพอการคนพบ

บกเบก พฒนา รอการสรางและสงสม และการนามาใชใหเปนประโยชนตอการใชชวตอยางมคณภาพ

แลวจะกระตนครใหสรางทนทางปญญาใหเกดในตวเดกไดอยางไร

นกการศกษาไทยไดแสดงความเหนทเกยวของกบการพฒนาทนทางปญญาอยางนาสนใจวา

การสรางทนทางปญญา คอ การดงเอาความสามารถทมอยในคนทกคนมาผนวกกบความรในการ

เขาถงขอมล ขาวสาร และสรางเครอขายความร เชอมโยงความรอยางบรณาการ แตทนทางปญญา

มองไมเหนดวยตาเปลา ดงนนเราตองทาความเขาใจและเรยนรกระบวนการรวบรวมทนทางปญญา

กระตนใหคนไทยตนตวในการพฒนาทนทางปญญา เพอนากลบมาสรางประโยชนใหกบแผนดนไทย

(วรากรณ สามโกเศศ, 2552)

นอกจากนปจจยทจะนาประเทศและสงคมสความสาเรจคอ “คน” อยาคดแตรอใหคนเกงมา

ชวยแกปญหา คนทกคนตางมทนทางปญญาอยในตว เพยงไมกลว หรอถอมตววาเปนคนไมเกง ไมร

ถาเราใชความสามารถเทาทมชวยกนคนละไมละมอ กจะแกปญหาตางๆ ได ทนทางปญญาคอคน กบ

ระบบการเรยนร ดงนนตองสรางกระบวนการเรยนรทเขมแขง ทาใหเดกรวมถงประชาชนทวไปเรยนร

วธสะสมความเกง ความสามารถและอดแนนจนกลายเปนความร และสงทนกคดตองมคอ ความ

เพยร ขวนขวายหาและสะสมความรไปเรอยๆ คนเราไมเกงโดยฉบพลน แตตองเรยนรอยางตอเนอง

นกคดหลายคนในโลกไมประสบความสาเรจ สรางนวตกรรมใหมๆ ใหเกดขนในชวงชวตของเขาแต

ความคดของเขาไดรบการถายทอดสคนรนหลง และกลายเปนตนกาเนดของสงประดษฐทมคณคาตอ

โลกอยางมหาศาล ทนทางปญญาไมจาเปนตองสรางนวตกรรมทสรางสรรค เปนสงประดษฐทสราง

มลคา แตอยากใหมองเชงอนาคตใหมากขน วาปญหา หรอความตองการในอนาคตคออะไร และคด

คาตอบรอไวลวงหนา เพราะคนทคดกอนจะพบความสาเรจกอนคนอน (มณวรรณ ฉตรอทย, 2551)






อาจกลาวสรปไดวา ทนทางปญญาคอการนาศกยภาพภายในบคคลมาพฒนาและสงเสรม

ดวยความคดอยางเปนระบบ ซงเมองไทยกมความคด แตเปนความคดฟงซานขาดระบบ ดงนนเรา

ตองเรมสอนตงแตเดกใหคดเปน โดยสรางกระบวนการคดอยางเปนระบบ สอนใหคดเปนภาพ เพอ

สรปเรองไวในสมองได สรางหลกการทเชอมโยงกบวสยทศน ใหเกดการเรยนรขณะปฏบต และเรยนร

อยางเปนทมผสมผสานศาสตรแขนงตาง ๆ รวมกนแบบองครวม ตลอดจนพฒนาจตสานกและใช

ประโยชนจากจตใตสานก ใชปญญาแคระดบขอมลและสารสนเทศรวบรวมขอมลไดมากกวาคนอน

แลวนาไปถายทอด เปนความรเกา แตเราตองสอนใหเดกคดสรางความร ขอมลใหมไดเอง (ไกรฤทธ

บญยเกยรต, 2550)

บทวเคราะหสรป

ทนทางปญญาเปนความสามารถทมอยในตวบคคล และจดเปนทรพยสนทมคาตอองคการ

ซงสามารถเพมมลคาใหกบองคการเองไดหากใหความสาคญและนาไปใชประโยชน ประการสาคญ

คอ ทนทางปญญาสามารถสรางและพฒนาใหเกดขนไดจากการเรยนรของบคคลโดยเรยนรจาก

ตวเองและผอน ดงนนการปลกฝงหรอบมเพาะทนทางปญญาใหกบเยาวชนจงกลายเปนประเดน

สาคญของงานดานการศกษา ในการเตรยมคนเขาสสงคมฐานความรในปจจบนอยางรเทาทน อยางไร

กตามดวย “วฒนธรรมการรบ” ของสงคมไทย ทาใหความพยายามในการพฒนาทนทางปญญาใน

สถาบนการศกษาอาจมขอจากดอย จงจาเปนทสถาบนการศกษาซงเปนกลไกหลกของรฐในการ

พฒนาคน ตองใหความสาคญและดาเนนการในเรองนอยางจรงจงและตอเนอง โดยเนนใหการศกษา

ในลกษณะของการบรณาการ “ทกษะการเรยนรตลอดชวต” อนไดแก การศกษาอยางเปนระบบ การ

เรยนจากประสบการณ การเรยนจากการปฏบตงานและการทางานเปนทม ผสมผสานกบศาสตร

สาขาวชาในทกรายวชาทเรยน โดยจดอยางเปนกระบวนการและเปนระบบในทกระดบการศกษา

ดวยวธน “ทนทางปญญา” ของผเรยนจะไดรบการพฒนาอยางเกดผล สงผลตอบคลกภาพ

ของผเรยนใหเปนผรเทาทนสงคมทเปลยนแปลงอยางรวดเรวจะสงผลตอการสรางคนคณภาพและ

สงคมคณภาพใหกบประเทศชาตตอไป







เกลา ทองขาว. (2552). สงคมฐานความร. [ออนไลน]. แหลงขอมล

http://www.trang.psu.ac.th/learning2teach/index.php.

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, สานกงาน. (2544). แผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 – 2549). กรงเทพมหานคร : สานกงาน

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, สานกงาน. (2549). แผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 – 2554). กรงเทพมหานคร : สานกงาน

คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

คลงสมองของชาต, สถาบน. (2552). แผนพฒนาอดมศกษาระยะยาว ฉบบท 2 (พ.ศ. 2551 –

2565). [ออนไลน]. แหลงขอมล http://www.knit.or.th/muatest/muafiles/HEPlan-Final.pdf

จนทรเพญ ชประภาวรรณ.(2547). เดกไทยมระดบสตปญญาอยในระดบตา. [ออนไลน].

แหลงขอมล http://www.dmh.go.th/sty_libnews/news/view.asp?id=179

จระ หงสลดารมภ. (2549 ). ทนทาง ปญญา (Intellectual Capital). [ออนไลน]. แหลงขอมล

http://guru.thaibizcenter.com/articledetail.asp?kid=7781

ดนย เทยนพฒ. (2550). ความเกงใน “ทนทางปญญา” ไทยไมมทยนในเวทโลก. [ออนไลน].

แหลงขอมล http://www.mfa.go.th/jtepa/achives/article_067.html

ประกอบ คปรตน. 20 เมษายน 2541. ปฏรปการศกษาไทย โดยเนนทนปญญาใหมาก. มตชน: 6

ไพฑรย สนลารตน. (2549). สตตศลา : หลกเจดประการสาหรบการเปลยนผานการศกษาเขาส

ยคเศรษฐกจฐานความร. กรงเทพมหานคร : สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

มณวรรณ ฉตรอทย. (2551). แนวคดและหลกการบรหารคนเพอผลงาน. [ออนไลน]. แหลงขอมล

http://161.200.139.232/library/crma/browse_result_crma.asp?upper=3060&lower=3060

&pag

http://www.trang.psu.ac.th/learning2teach/index.php

http://www.dmh.go.th/sty_libnews/news/view.asp?id=179

http://guru.thaibizcenter.com/articledetail.asp?kid=7781

http://www.mfa.go.th/jtepa/achives/article_067.html

http://161.200.139.232/library/crma/browse_result_crma.asp?upper=3060&lower=3060&pag

http://161.200.139.232/library/crma/browse_result_crma.asp?upper=3060&lower=3060&pag






วรากรณ สามโกเศศ. (2552). เสรมสรางทนทางปญญาเพอพฒนาการศกษา. [ออนไลน].

แหลงขอมล http://www.dailynews.co.th/web/html/popup_news/Default.aspx?Newsid=

128801&NewsType=1&Template=1

วจตร ศรสอาน. (2547). ระบบวจยของประเทศ ระบบสมองของประเทศ. กรงเทพมหานคร :

มลนธสาธารณสขแหงชาต.

สนนทา เสถยรมาศ. (2551). ทนทางปญญา (Intellectual Capital). [ออนไลน]. แหลงขอมล

http://cms.sme.go.th/cms/c/journal_articles/view_article_content?article_id=02-TIPS-

131109&article_version=1.0

อนงคนาฏ ศรวหค และอรณ อนทรไพโรจน. (2552). ทนทางปญญา (Intellectual Capital).

[ออนไลน].แหลงขอมล http://pirun.ku.ac.th/fsciang/km4sme/library/IC-KM/Thai/IC-

journal1.doc

Edvinsson, L. (1997). Developing intellectual capital at Skandia. Long Range Planing 30(3):

266.

Guthrie, J. (2001). The management, measurement and the reporting of intellectual capital.

Journal of Intellectual capital 2 (1): 27 -41.

http://www.dailynews.co.th/web/html/popup_news/Default.aspx?Newsid=%20128801&NewsType=1&Template=1

http://www.dailynews.co.th/web/html/popup_news/Default.aspx?Newsid=%20128801&NewsType=1&Template=1

http://cms.sme.go.th/cms/c/journal_articles/view_article_content?article_id=02-TIPS-

http://pirun.ku.ac.th/fsciang/km4sme/library/IC-KM/Thai/IC-


ปท 13 ฉบบท 2 พฤษภาคม – สงหาคม 2554 บทพนจหนงสอ : Book review : An Introduction to

Qualitative Research

วรนทร บญยง 1

วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร บทพนจหนงสอ

AN INTRODUCTION TO QUALITATIVE RESEARCH

ผแตง : Uwe Flick

สานกพมพ : SAGE Publications Ltd, California

ปทพมพ : 2009, พมพครงท 4, จานวน 528 หนา

“Why use qualitative research? Is there a special need for such an approach in the

current situation? Qualitative research is of specific relevance to the social relations, due to the

fact of the pluralization of life worlds. Key expressions for these pluralization are the new

obscurity, the growing individualization of ways of living and biographical patterns, and the

dissolution of old social inequalities into the new diversity of milieus, subcultures, lifestyles, and

ways of living.” (P.12)

มคาถามมากมายสาหรบงานวจยเชงคณภาพในปจจบน อาทเชน มความจาเปนหรอไมท

ตองใชงานวจยเชงคณภาพในสถานการณปจจบน ซงปจจบนงานวจยเชงคณภาพเปนเรองททาทายม

ความสาคญในการศกษาเรองเฉพาะเจาะจงทมความสมพนธกบวถชวตของผคนในสงคม งานวจยเชง

คณภาพนนเปนขอเทจจรงในดานความคด ความรสก ทาใหเกดความเขาใจความหมายและแรงผลก

ดนในแบบแผนความคด พฤตกรรม และวถชวตของผในแบบใหม ซงองคความรดานการวจยเชง

คณภาพทาใหเกดมมมองในมตทเหนความเปนไปทงหมด รวมทงการทาความเขาใจในเรองทลกลบ

ซบซอน ดงนนการวจยเชงคณภาพจงเปนเครองมอทสาคญในการสรางองคความรทางสงคมและการ

แกไขปญหาทเฉพาะเจาะจงสงทผเขยนมแนวคดในการถายทอดในการวจยเชงคณภาพประกอบดวย

2 สวน คอ สวนแรกเปนชดความร ไดแก ความรพนฐานของการวจยเชงคณภาพ ประกอบดวยบทนา

แนวคดทฤษฎทเกยวของ และการนาไปใชสาหรบการวจยเชงคณภาพในดานสงคมศาสตร ซงเปน

ประโยชนสาหรบนกศกษาทงระดบปรญญาตร และระดบบณฑตศกษา (ปรญญาโท/เอก) รวมทงผท

1 ดร., อาจารยประจาภาควชาบรหารและพฒนาการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร




วรนทร บญยง


150

เกยวของทวไป สวนทสองเปนประสบการณการวจยเชงคณภาพในภาคสนามประกอบดวย

ขอเสนอแนะ และวธการในการเครองมอในการเกบขอมลทมความตรง (Validity) กบ Generalization

คอการนาไปใชจรงและการแกไขปญหาในหนวยงานอยางเหมาะสม อกทงยงเปนแนวทางในการเขยน

งานวจยเชงคณภาพแกผอานเพอสรางองคความรทสาคญสการเปนวจยเชงคณภาพทเปนมออาชพ

เนอหาในหนงสอนนประกอบดวย 8 สวนโดยมทงหมด 33 บท โดยแตละบทจะประกอบดวย

วตถประสงค องคความร ทเกยวของกบวตถประสงค สรปประเดนหลกทนาสนใจ กรณศกษา

ประสบการณภาคสนาม แบบฝกหด และแหลงคนควา/เอกสารอางอง โดยมเนอหาทแสดงใหเหนถง

กระบวนการของการทาวจยเชงคณภาพดงน

Part 1: Framework ผเขยนไดนาเสนอกลาวถงภาพรวมเพอใหผอานเกดความเขาใจหลก

พนฐาน กรอบแนวคดในการทาวจยเชงคณภาพ ไดแก ความสาคญ ประวตความเปนมาของการวจย

เชงคณภาพ การระบถงกระบวนทศน (Paradigm) ของวธการแสวงหาความร 2 วธทแตกตางกนท

สาคญคอ วธแบบอนมาน (Deductive) เปนวธการทเหมาะสมในการศกษาปรากฏการณทางดาน

กายภาพ (Physical Phenomena) เพอตรวจสอบตอกยาความรดงเดม ขอเทจจรงหรอทฤษฎทมมา

กอนแลวซงสวนใหญเปนการวจยเชงปรมาณ และวธอปมาน (Inductive) ทเกดจากรวบรวม

ขอเทจจรงยอยแลวจงสรปรวมไปหาสวนใหญ ซงเปนการศกษาปรากฏการณทเกดขนในสงคม

(Social Phenomena) โดยใชในการศกษาวจยเชงคณภาพเปนสวนใหญ ผเขยนไดระบรายละเอยด

ความแตกตางของการวจยเชงคณภาพและเชงปรมาณ รวมถงความเชอมโยงของการวจยทงสอง

ประเภทดงกลาว อกทงไดนาเสนอความเปนมา ประเภท/ความแตกตางของการวจยของการวจยเชง

คณภาพ ในประเทศสหรฐอเมรกา และยโรป ขอคานงถงหลกจรยธรรมของการวจยเชงคณภาพ

แนวทางปฏบตพนฐานของการวจยเชงคณภาพ ไดแก การขอความยนยอม การรกษาความลบ และ

การคานงถงผลกระทบของผใหขอมล

Part 2: From Theory to Text ในสวนน ผเขยนไดอธบายหลกการใชวรรณกรรม การ

วางแผนสาหรบการระบวาอะไรเปนองคความรทมอยแลว และองคความรอะไรบางทตองแสวงหา

เพมเตม รวมถงการเสนอแนะแหลงองคความรตางๆ การอธบายปรชญาและแนวคดทฤษฎทม

อทธพลตอการวจยเชงคณภาพ คตนยมแนวการสราง/การตความในความหมาย ของอตวสยหรอวตถ

วสย (Subjective or Objective) รวมถงความแตกตางระหวางธรรมชาตของความจรง กบความร

ความสมพนธเชงเหตผลในสงคม






151

Part 3: Research Design เปนการอธบายถงการออกแบบการวจยเชงคณภาพซงเปน

การวางแผนเกยวกบสงทตองทาในงานวจยซงเปนผลของกระบวนทศนและแนวคดทฤษฎรวมทง

ตรรกะ (Logic) ของการวจย ทตองใชใหเหมาะกบบคคล สถานท และเหตการณเพอบรรลจดมงหมาย

การวจยทตงไว โดยนารปแบบการวจยเชงคณภาพในลกษณะของ Circular model of Process and

Theory (p. 95) การออกแบบคาถามในการวจยซงเปนสงทสาคญทาใหงานวจยเชงคณภาพมความ

ชดเจนในสงทศกษา รวมถงแนะนาการใชรปแบบคาถามการวจยประเภทตางๆ การเลอกสนามในการ

วจย และการเขาถงสนามวจย ขอเสนอในการเลอกผใหขอมลและแหลงขอมลประเภทตางๆ เพอสราง

และทดสอบคาอธบายเชงทฤษฎ

Part 4: Verbal Data เปนการอธบายวธการเกบขอมล ในรปแบบคาพด 3 ลกษณะ คอ

การสมภาษณ (Interviews) การเลาเรอง (Narratives) และการสนทนากลม (Focus groups) การสรป

เทคนคการนาไปใช ขอด และจดออน รวมทงเสนอแนะแนวทาง การยกตวอยางของการรวบรวม

ขอมลประเภทตางๆ

Part 5: Observation and Mediated Data กลาวถงการเกบขอมลในแตประเภท เชนการ

สงเกตแบบมสวนรวม และไมมสวนรวม การบนทกภาคสนาม จดแขงและจดออนของวธการตางๆ

และการใชวธการอน ๆ ชวยในการเกบรวบรวมขอมล เชน แบบสารวจ แบบสอบถาม การศกษาจาก

เอกสาร รวมถงการใชอปกรณเพอชวยในการเกบรวบรวมขอมลได เชน กลองถายรป เทปบนทกเสยง

หรอวดโอเทป การจดบนทกเปนรายวน เปนตน

Part 6: From Text to Theory หลงจากใชวธการเกบรวบรวมขอมลจาการสงเกต/บนทก

ภาคสนาม การสนทนากลม การสมภาษณทเหมาะสมกบคาถามในการวจยแลวในสวนนผเขยนได

กลาวถงการจดระเบยบขอมลจากภาคสนาม ทเปนทางกายภาพ และเนอหาของขอมล ไดแก การ

ถอดเทป การจดเกบ การลงรหสขอมล การอานขอมลเพอสรางรหส ชอและนยามของรหส การ

ตรวจสอบขอมล และประเภทและขนตอนการวเคราะหขอมล รวมถงการใชโปรแกรมคอมพวเตอร

ชวยในการบนทกและการวเคราะหขอมล

Part 7: Grounded and Writing Qualitative Research ผเขยนไดกาหนดประเดนใน

การนาเสนอสวนนคอ จะสรปสงทไดจากผลการศกษาวจยเชงคณภาพ วธนาเสนอ/เผยแพร ในสวนน

ผเขยนไดใหความสาคญของ ความนาเชอถอของขอมลทงความเทยง ความตรงโดยใชการตรวจสอบ






152

แบบสามเสา (Triangulation Technique) โดยดความสอดคลองในเชงเนอหา/ทฤษฎ และบรบทของ

เรองทศกษา ทสามารถตอบคาถามการวจยไดอยางสอดคลองและครอบคลม ตรงประเดน จากนนได

นาเสนอรปแบบการเขยนผลการศกษาวจยเชงคณภาพ ในรปแบบ Grounding the Text (p. 421)

Part 8: Qualitative Research Integration and Outlook ผเขยนไดเนนยาความสาคญ

ของทฤษฎฐานราก (Grouned Theory) กบการวจยเชงคณภาพเพราะวาวธการน มประโยชนอยางยง

ในการสรางความเขาใจปรากฏการณตาง ๆ บนพนฐานของบรบท (context-based) มการบรรยาย

กระบวนการทชดเจน (process-oriented descriptions) และสามารถอธบายปรากฏการณ ทเกดขน

(explanations of the phenomenon) ในสภาพการณจรง รวมถงแนวโนมของการวจยเชงคณภาพทจะ

พฒนาบคคล องคกร และศาสตรดานตางๆในอนทจะสรางองคความรทสาคญและแกไขปญหาอยาง

เจาะจงตอไป

องคความรจากการวจยเชงคณภาพทาใหเกดมตมมมองทเหนความเปนไปทงหมด รวมทง

เขาใจ เหนปญหาเชงลกลบซบซอนทงานวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ไมม ฉะนนหนงสอ

An Introduction to Qualitative Research เขยนโดย Uwe Flick จงเปนการวางพนฐาน ความร

ความเขาใจ และทกษะของทาวจยเชงคณภาพ ทจาเปนตอนกศกษาทงระดบปรญญาตร และระดบ

บณฑตศกษา (ปรญญาโท/เอก) รวมทงผทเกยวของทวไปในการสรางผลงานทมคณคาแกองคกร

และสงคม(Adding Values and Delivering Results) จงขอแนะนาใหผทเกยวของใชแนวทางในการวจย

เชงคณภาพเพอแกไขปญหาทมความละเอยดออน และซบซอนศกษา จะทาใหเกดการแกไขปญหา

และพฒนางานไดตรงกบปญหาและกลมเปาหมายไดดยงขนอกทงผเขยนไดยกตวอยางทละเอยด

ชดเจน การสรปองคความรทเปนประเดนหลกในแตละบทไดอยางละเอยดและสามารถทาความเขาใจ

ไดงาย

ใบสมครเปนสมาชก วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

วนท……….......…..เดอน……….....………พ.ศ……......……..

เรยน กองบรรณาธการวารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ขาพเจา………………………………………….............................ขอสมครเปนสมาชกวารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร กาหนด………….........ป ตงแตปท…………….ฉบบท……..…….ถงปท….……...……..ฉบบท…...……..…. โดยโปรดจดสงวารสารไปท ..................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................... โทร...................................................... โทรสาร. ................................................... E-mail: ……………………………………………………………...…………. พรอมกนน ขาพเจาไดจดสง � ธนาณต / ตวแลกเงน มลคา………………………………บาท สงจาย ปณ. มหาวทยาลยนเรศวร ในนามของ นางสาวองคณา แทนออมทอง กองบรรณาธการวารสารศกษาศาสตร คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 � ชาระโดยเงนสด มลคา………………………บาท

ลงชอ……………............…………………….ผสมคร (……………………...........………………) หมายเหต :

1) บคคลทตองการตพมพบทความลงวารสารศกษาศาสตร อตราคาสมาชก 3 ป 1,500 บาท 2) บคคลทวไปทตองการบอกรบวารสารศกษาศาสตร อตราคาสมาชก 1 ป 150 บาท

อตราคาสมาชก 5 ป 700 บาท _______________________________________________________________________________________________________ สาหรบเจาหนาทกองบรรณาธการวารสารศกษาศาสตร สมาชกเลขท........................../........................ เรมเปนสมาชกตงแต............../......................../........................ รบวารสารศกษาศาสตร ตงแต ปท.................ฉบบท....................พ.ศ. .................................. หมดอาย................../............................/................................ ฉบบสดทาย ปท..................ฉบบท...............................พ.ศ. ...................................

นโยบายการจดพมพ

วารสารศกษาศาสตร เปนวารสารวชาการ ราย 4 เดอน (3 ฉบบ ตอป) ซงคณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย

นเรศวร จดทาขนเพอเปนการสงเสรมสนบสนนใหคณาจารย คร ผบรหารการศกษา ผบรหารสถานศกษา นสต

บณฑตศกษา และนกวชาการทวไป ไดมโอกาสเสนอผลงานทางวชาการเพอเปนการเผยแพรและแลกเปลยนความ

คดเหนในเชงวชาการในสาขาตางๆ ทางดานศกษาศาสตร มนษยศาสตร และสงคมศาสตร

ผลงานวชาการ ทรบตพมพ อาจอยในรปแบบตอไปน คอ บทความวจย บทความปรทศน บทความพเศษ

บทคดยอผลงานวชาการ และบทพนจหนงสอ นอกจากน ยงมคอลมนประจาของกองบรรณาธการเพอแจงความ

เคลอนไหวทางวชาการทเปนประโยชนแกผศกษาวจยในสาขาวชาตางๆ

ตนฉบบทพจารณาเพอตพมพเผยแพรในวารสารน จะตองไมเคยตพมพเผยแพรในวารสารใดมากอน และไม

อยระหวางการพจารณาของวารสารอน เรองทไดรบการตพมพตองผานการกลนกรองจากผทรงคณวฒในสาขาท

เกยวของ และไดรบความเหนชอบจากกองบรรณาธการ

การเตรยมตนฉบบ

ผลงานวชาการ ทรบพจารณาตพมพ ตองพมพดวยกระดาษขนาด A4 หนาเดยว อกษร Cordia New

ขนาด 16 point และมสวนประกอบดงน

1. ชอเรอง ชอผเขยน (ครบทกคน) ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

2. วฒการศกษาขนสงสด และตาแหนงทางวชาการ (ถาม) ของผเขยนครบทกคน

3. สถานทตดตอของผเขยน ครบทกคน

ทงน บทความประเภท บทความวจย และบทความปรทศน จะตองมสวนประกอบเพมเตม คอ บทคดยอ

(abstract) ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ความยาวประมาณ 250 คา และใหจดโครงสรางบทความวจย ดงน คอ บท

นา วตถประสงค วธการศกษา ผลการศกษา อภปรายผล สรปและเสนอแนะ และเอกสารอางอง กรณทมตารางหรอ

ภาพประกอบ ตองแยกจากเนอเรองหนาละรายการ รปถายอาจจะเปนภาพสหรอขาวดากได แตควรมความชดเจน

สวนภาพวาดควรวาดดวยหมกอนเดยน หรอพมพจากเครองพมพเลเซอร

การอางอง

การอางองแหลงทมาของขอมลในเนอเรอง ใหอางองในสวนเนอเรอง แบบ นาม-ป (author-date in-text

citation) โดยระบชอผแตงและปทพมพ ไวขางหนาหรอขางหลงขอความทตองการอาง และอาจระบเลขหนาของ

เอกสารทอางดวยกได และใหมการอางองสวนทายเลม (reference citation) โดยรวบรวมรายการเอกสารทงหมดท

ผเขยนใชอางอง และจดเรยงรายการตามลาดบอกษรชอผแตง

สงทผเขยนไดรบตอบแทน

กองบรรณาธการจะอภนนทนาการวารสารฉบบทผลงานของผเขยนไดรบการตพมพ ทานละ 2 ฉบบ พรอม

กบสาเนาพมพ (reprints) เรองละ 20 ชด ในกรณทมผเขยนรวม จะมอบใหผเขยนทมชออนดบแรก ผทรงคณวฒท

ไดรบเชญจากกองบรรณาธการใหเขยนบทความพเศษ หรอบทความปรทศน เพอนาเสนอแนวคดใหมหรอองคความร

ใหมจะไดรบคาตอบแทน เรองละ 1,000 บาท

การบอกรบเปนสมาชก

คาสมาชกสาหรบบคคลทตองการตพมพบทความลงวารสาร อตราคาสมาชก 3 ป 1,500 บาท สวนบคคลทวไป

ทตองการบอกรบวารสาร อตราคาสมาชกระยะ 1 ป 150 บาท และคาสมาชกระยะ 5 ป 700 บาท ขายปลก ฉบบละ 80

บาท ตดตอบอกรบเปนสมาชกไดทกองบรรณาธการวารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ตาบลทาโพธ อาเภอเมอง

จงหวดพษณโลก 65000 โทร. 0-5596-2423 หรอดาวนโหลดใบสมครไดท

http://www.edu.nu.ac.th/2005/Jurnal/index.htm

วารสารศึกษาศาสตร์ · 2012-02-10 ·...

Documents