Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019) วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)

นพนธตนฉบบ

การประเมนมลคาการกกเกบคารบอนของปาธรรมชาตและระบบวนเกษตร

แบบสวนไมผลผสมทไมถกรบกวนจากดนถลมและทมการทดแทนตามธรรมชาต

Valuation of Carbon Stock in Undisturbed Natural Forest and Mixed Fruit Tree-based Agroforestry System by Landslide and Under Natural succession

กญจนชญา เมาสว1 Kanchaya Maosew1

กณตา ธนเจรญชณภาส2 Kanita Thanacharoenchanaphas2

จรณธร บญญานภาพ2* Jaruntorn Boonyanuphap2*

1บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก 65000

The Graduate School, Naresuan University, Phitsanulok 65000 Thailand 2คณะเกษตรศาสตร ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มหาวทยาลยนเรศวร พษณโลก 65000

Faculty of Agriculture Natural Resources and Environment, Naresuan University, Phitsanulok 65000 Thailand *Corresponding author E-mail: charuntornb@nu.ac.th

รบตนฉบบ 25 กรกฎาคม 2561 รบแกไข 4 ตลาคม 2561 รบลงพมพ 16 พฤศจกายน 2561

ABSTRACT

This s tudy aimed to evaluate the carbon s tock of mixed fruit tree-based agrofores try sys tem and deciduous fores t under normal condition and natural succession at 9 years of landslide. The carbon s tock was calculated from the total amount of carbon in ecosys tems, including above-ground biomass (s tem, branch, leaf, and bamboo), below-ground biomass (tree root), and soil organic carbon. Valuation of carbon s tock was based on the carbon credit mechanism regarding the Verified Carbon Standard (VCS), which is the mos t popular international s tandards for the voluntary carbon market. The result indicated that the mixed deciduous fores t with bamboo the highes t carbon seques tration amount at 107.19 tCO2e/rai, followed by mixed deciduous fores t and mixed fruit tree-based agrofores try sys tem, 95.63 and 74.23 tCO2e/rai, respectively. Under natural succession process caused by landslide, the highes t carbon seques tration was occurred in agrofores

try sys tem, followed by mixed deciduous fores t and mixed deciduous fores t with bamboo with 61.54, 30.37 and 29.03 tCO2e/rai, respectively. Maepoon sub-district provided the carbon s tock value of 724,301,483.40 baht for within the area of 73,815.20 rai. The data can be used as guide line for fores t ecosys tem res toration in the ups tream areas for increasing the amount of carbon dioxide absorption to mitigate the problem by greenhouse gas emissions and global warming.

Keywords: Carbon stock’s Valuation, Mixed fruit tree-based agroforestry, Deciduous fores t, Natural Succession, Landslide

82 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอประเมนมลคาการกกเกบคารบอนของระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสมและ

ปาผลดใบภายใตสถานการณปกตและการทดแทนตามธรรมชาตภายหลงจากเกดดนถลมมาแลว 9 ป โดยประเมนจาก

ปรมาณของคารบอนทงหมดทกกเกบในระบบนเวศ ไดแก ปรมาณคารบอนในมวลชวภาพเหนอพนดน (สวนของ

ล�าตน กง ใบ และไผ) มวลชวภาพใตดน (รากของตนไม) และปรมาณอนทรยคารบอนในดน การประเมนมลคาของ

ปรมาณคารบอนอยบนฐานของกลไกของการซอขายคารบอนเครดตในตลาดคารบอนภาคสมครใจตามมาตรฐานตาง

ประเทศทไดรบความนยมมากทสดคอ ตลาด Verified Carbon Standard (VCS) ผลการศกษาพบวา ปาเบญจพรรณ

ผสมไผมปรมาณคารบอนไดออกไซดเทยบเทามากทสด คอ 107.19 tCO2e/ไร รองลงมาคอ ปาเบญจพรรณและระบบ

วนเกษตรแบบสวนไมผลผสม เทากบ 95.63 และ 74.23 tCO2e/ไร ตามล�าดบ ส�าหรบระบบนเวศทมการทดแทนตาม

ธรรมชาต มปรมาณคารบอนไดออกไซดเทยบเทามากทสด คอ ระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสม รองลงมา คอ

ปาเบญจพรรณ และปาเบญจพรรณผสมไผ เทากบ 61.54, 30.37 และ 29.03 tCO2e/ไร ตามล�าดบ ต�าบลแมพลมมลคา

การกกเกบคารบอนจ�านวน 724,301,483.40 บาท ในเนอททงหมด 73,815.20 ไร ขอมลทไดสามารถน�าไปใชเปน

แนวทางจดการฟนฟระบบนเวศปาไมบนพนทตนน�าในการเพมศกยภาพในการดดซบกาซคารบอนไดออกไซดเพอ

ลดปญหาการปลดปลอยกาซเรอนกระจกและภาวะโลกรอน

ค�าส�าคญ: การประเมนมลคาการกกเกบคารบอน ระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสม ปาผลดใบ การทดแทนตาม

ธรรมชาต ดนถลม

ค�าน�า

ปจจบนประเทศไทยมโครงการกลไกการ

พฒนาทสะอาดทไดรบการขนทะเบยนกบ คณะกรรมการ

บรหารกลไกการพฒนาทสะอาด (CDM EB) และไดรบ

การออกหนงสอรบรองปรมาณกาซเรอนกระจกทลด

ได (Issuance of CERs) ซงสามารถน�าคารบอนเครดต

ไปขายในตลาดคารบอนไดแลว จ�านวน 35 โครงการ

คดเปนปรมาณกาซเรอนกระจกทลดได 3,525,515 ตน

คารบอนไดออกไซดเทยบเทา อยางไรกตาม ในปจจบน

ประเทศไทยมปรมาณคารบอนเครดตทสามารถน�าออก

ไปขายในตลาดคารบอนไดเพยง 0.23% ของปรมาณ

คารบอนเครดตทสามารถน�าออกไปขายในตลาดคารบอน

ทวโลก ดงนน หนวยงานภาครฐทเกยวของจงควร

สงเสรมใหภาคเอกชนทมศกยภาพด�าเนนโครงการ

กลไกการพฒนาทสะอาดใหมากขน (Wanwisate, 2015)

ปาไมสามารถดดซบและกกเกบกาซคารบอน-

ไดออกไซดไวเปนสวนหนงของเนอไมและสวนตางๆ

ของตนไมในรปของมวลชวภาพ จากการศกษาการจดการ

ปาไมในเอเชยของ Brown (1996) พบวา มพนทสวนปา

อยถง 133 ลานเฮกตาร และปาธรรมชาตอกประมาณ 48

ลานเฮกตาร ทก�าลงรอการจดการและการขนทดแทน

ตามธรรมชาต พนทดงกลาวนคาดวามศกยภาพใน

การดดเกบ CO2 ถง 24 PgC (1 PgC = 1015 g) เมอถง

ป 2050 ส�าหรบประเทศไทยนนมพนทปาธรรมชาตซง

ครอบคลมพนทรอยละ 28 ของพนทประเทศ สามารถ

กกเกบคารบอนไดถงรอยละ 86 ของคารบอนทงหมด

ในรปของมวลชวภาพ และอกประมาณรอยละ 10 กก

เกบอยในรปมวลชวภาพของสวนปาทครอบคลมพนท

ประมาณรอยละ 8.7 ของพนททงประเทศ (Openshaw,

1997) จะเหนไดวาการปลกสรางสวนปาและการฟนฟ

พนทปาธรรมชาตทยงเหลออย สามารถเปนแหลงกกเกบ

CO2 เพอลดปญหากาซเรอนกระจกและภาวะโลกรอน

ไดทางหนง

83วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)

ศกยภาพในการกกเกบ CO2 และปรมาณ

คารบอนกกเกบของปาชนดตางๆ มความแตกตางกน

ตามลกษณะโครงสรางและชนดพนธไมทขนอยซง

แปรผนตามสภาพปจจยสงแวดลอม (Ogawa et al., 1965;

Tsutsumi et al., 1983; Negi et.al., 2003) ปจจบน

ไดมการศกษาชนดปาตางๆ เชน การกกเกบคารบอน

ในมวลชวภาพรวมของสวนปาสนสามใบ (Khamyong,

2001) ปาดบเขา (Nongnuang et.al., 2010; Khamyong

et.al., 2008) การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของ

ปาดงดบ ปาเบญจพรรณ และ ปาเตงรง (Tangtham and

Tantasirin, 1997) อยางไรกตาม หากพนทดงกลาว

เกดดนถลม ท�าใหเกดความเสยหายตอโครงสรางและ

องคประกอบตลอดจนกระบวนการและกลไกตางๆ

สงผลใหพนทการกกเกบคารบอนลดลง และตองใช

เวลายาวนานในการทดแทนตามธรรมชาต การศกษา

ครงนมวตถประสงคเพอประเมนปรมาณและมลคา

คารบอนกกเกบของระบบวนเกษตรแบบสวนไมผล

และปาธรรมชาตทไมถกรบกวนจากดนถลมและทม

การทดแทนตามธรรมชาตภายหลงจากเหตการณดนถลม

มาแลว 9 ป ในบรเวณพนทตนน�าของต�าบลแมพล อ�าเภอ

ลบแล จงหวดอตรดตถ โดยผลจากการศกษาท�าใหชมชน

ทองถนและหนวยงานทเกยวของเกดความตระหนกตอ

การสญเสยพนทในการกกเกบคารบอน อกทงยงเปน

ขอมลทส�าคญตอการสรางแนวทางจดการฟนฟระบบ

นเวศปาไมบนพนทตนน� าในการเพมศกยภาพในการ

ดดซบกาซคารบอนไดออกไซด

อปกรณและวธการพนทศกษา

การศกษาครงนด�าเนนการในพนทลมน�าสาขา

ยอยแมพรอง-แมพล ต�าบลแมพล อ�าเภอลบแล จงหวด

อตรดตถ (ละตจด 17°39′10′′ ถง 17°48′40′′ N และ

ลองจจด 99°57′10′′ ถง 100°02′10′′ E) มเนอทประมาณ

116 ตารางกโลเมตร ความสงของพนทตงแต 80-765

เมตร จากระดบทะเลปานกลาง ระดบความลาดชนของ

พนทโดยทวไปอยในชวง 40-75 องศา สภาพภมอากาศ

รอนชนแถบมรสม tropical monsoon climate : Am)

ปรมาณน�าฝนรายปเฉลย 1,641.24 มลลเมตร อณหภม

รายปเฉลย 27.4 องศาเซลเซยส อตราการระเหยเทากบ

1,601 มลลเมตรตอป และความชนสมพทธในอากาศ

โดยเฉลยรอยละ 73 (ขอมลโดยเฉลยป 2535 ถง 2559)

(Figure 1) สภาพภมประเทศโดยทวไปของพนทต�าบล

แมพลเปนเทอกเขาสงชนปกคลมไปดวยผนปาธรรมชาต

และสวนไมผลผสมแบบวนเกษตร ครอบคลมทงในทศ

ตะวนออก ทศเหนอ และทศตะวนตกบรเวณตอนบน

ของพนท ขณะทพนทบางแหงอยภายใตการทดแทน

ทางนเวศวทยาภายหลงจากเหตการณดนถลมเปน

ระยะเวลา 9 ป ซงพนทดงกลาวเกดดนถลมในเดอน

พฤษภาคม ป 2549 โดยมเนอทประมาณ 4,993.75 ไร

(Land Development Department, 2006)

84 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)

3

ธรรมชาตภายหลงจากเหตการณดนถลมมาแลว 9 ป ในบรเวณพนทตนน าของตาบลแมพล อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ 1

โดยผลจากการศกษาทาใหชมชนทองถนและหนวยงานทเกยวของเกดความตระหนกตอการสญเสยพนทในการกกเกบ2

คารบอน อกทงยงเปนขอมลทสาคญตอการสรางแนวทางจดการฟนฟระบบนเวศปาไมบนพนทตนน าในการเพมศกยภาพ3

ในการดดซบกาซคารบอนไดออกไซด 4

อปกรณและวธการ 5

พนทศกษา 6

การศกษาครงนดาเนนการในพนทลมน าแมพรอง-แมพล ตาบลแมพล อาเภอลบแล จงหวดอตรดตถ (ละตจด 7

17°39′10′′ ถง 17°48′40′′ N และลองตจด 99°57′10′′ ถง 100°02′10′′ E) มเนอทประมาณ 116 ตารางกโลเมตร ความสง8

ของพนทตงแต 80-765 เมตร จากระดบทะเลปานกลาง ระดบความลาดชนของพนทโดยทวไปอยในชวง 40-75 องศา สภาพ9

ภมอากาศรอนชนแถบมรสม (Tropical monsoon climate : Am) ปรมาณนาฝนรายปเฉลย 1,641.24 มลลเมตร อณหภมรายป10

เฉลย 27.4 องศาเซลเซยส อตราการระเหยเทากบ 1,601 มลลเมตรตอป และความชนสมพทธในอากาศโดยเฉลยรอยละ 73 11

(ขอมลโดยเฉลยป 2535 ถง 2559) (Figure 1) สภาพภมประเทศโดยทวไปของพนทตาบลแมพลเปนเทอกเขาสงชนปกคลม12

ไปดวยผนปาธรรมชาตและสวนไมผลผสมแบบวนเกษตร ครอบคลมทงในทศตะวนออก ทศเหนอ และทศตะวนตกบรเวณ13

ตอนบนของพนท ขณะทพนทบางแหงอยภายใตการทดแทนทางนเวศวทยาภายหลงจากเหตการณดนถลมเปนระยะเวลา 9 14

ป ซ งพนทดงกลาวเกดดนถลมในเดอนพฤษภาคม ป 2549 โดยมเนอทประมาณ 4,993.75 ไร (Land Development 15

Department, 2006) 16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Figure 1 The location of study area in Maepoon Sub-district, Uttaradit Province, Thailand. 32

33

Figure 1 The location of study area in Maepoon sub-district, Uttaradit province, Thailand.

การเกบรวบรวมขอมล 1. ศกษาลกษณะและโครงสรางของสงคมพช

ของระบบนเวศแหลงตนน�า

ท�าการวางแปลงศกษาสงคมพชในระบบ

นเวศ 6 ระบบ โดยใชจ�านวน 5 แปลง ตอระบบนเวศ

ซงมขนาด 40 × 40 เมตร หรอ 20 × 50 เมตร ขนอยกบ

ความเหมาะสมของสภาพพนท เนองจากพนททเกด

ดนถลมสวนใหญมลกษณะเปนรวตามแนวยาวและ

มความกวางของแนวดนถลมนอยกวา 40 เมตร และ

แปลงรปทรงสเหลยมผนผาสามารถครอบคลมหยอม

พนทของชนดพนธไมทแตกตางกนไดดทสด (Kershaw,

1964) เกบขอมลพนธพชไมยนตน (tree species) ทก

ชนดในแปลงตวอยาง โดยเลอกไมยนตนทมขนาด

ความโตเทากบหรอมากกวา 4.5 เซนตเมตร และมความสง

ทงหมดของตนไมมากกวา 1.3 เมตร (tree with height >

1.30 m. and DBH ≥ 4.5 cm) ซงวดเสนผานศนยกลาง

เพยงอก เพอใชค �านวณหามวลชวภาพของไมยนตน

ในขนตอนตอไป

2. สณฐานวทยาลกษณะหนาตดชนดนและ

การวเคราะหดนในระบบนเวศ

ก�าหนดต�าแหนงของแปลงเกบตวอยางดน

ในระบบนเวศ 6 ระบบ โดยด�าเนนการศกษาหนาตด

ชนดน (soil profile) ระบบนเวศละ 3 หลม (soil pit)

รวมทงหมด 18 หลม ขนาดของหลม 1.5 × 1.5 เมตร

จากผวดนจนถงความลก 1.5 เมตร และโดยแบงระดบ

ความลกของชนดนตามลกษณะทางสณฐานวทยาของ

แตละชวงชนดน (soil horizon) จากนนด�าเนนการเกบ

ตวอยาง 2 แบบ คอ 1) การเกบตวอยางแบบไมท�าลาย

โครงสรางดน โดยใชกระบอกเกบดนขนาด 100 ลกบาศก

เซนตเมตร จ�านวน 3 กระบอก (3 replications) เพอน�าไป

85วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)

วเคราะหหาคาความหนาแนนรวมของดนแตละชน และ

2) การเกบตวอยางแบบท�าลายโครงสรางของดน ดวย

การเกบตวอยางดนแบบตวอยางรวม น�าไปวเคราะห

ปรมาณอนทรยคารบอนในดนแตละชวงชนดน ใชวธ

การของ Page et al. (1982)

การประเมนมลคาการกกเกบคารบอน ค �านวณจากผลรวมของคารบอนทกกเกบ

ในมวลชวภาพและคารบอนทกกเกบอยในดนของ

ระบบนเวศ ไดแก 1) ปรมาณมวลชวภาพเหนอพนดน

(above-ground biomass : AGB) ประกอบดวย สวน

ของล�าตน กง ใบ และไผ 2) ปรมาณมวลชวภาพใตดน

(below-ground biomass : BGB) ไดแก รากของตนไม

และ 3) ปรมาณอนทรยคารบอนในดน (soil organic

carbon : SOC)

1. การค�านวณปรมาณมวลชวภาพของ

ไมยนตน

ค �านวณปรมาณมวลชวภาพทกกเกบอย

ในรปของเนอไมในสถานการณปกตทไมเกดดนถลม

โดยใชสมการแอลโลเมตรของปาเบญจพรรณและ

ปาเตงรงของ Ogawa et al. (1965) และสถานการณท

เคยเกดดนถลมสวนใหญเปนไมเบกน�าของปาดบแลงจง

ใชสมการแอลโลเมตรของปาดบแลงของ Tsutsumi et al.

(1983) โดยสมการแอลโลเมตรทงสองใชประเมนมวล

ชวภาพของล�าตน กง และใบของไมยนตนขนาดใหญ

ในขณะท มวลชวภาพของรากค�านวณจากสมการของ

Viriyabuncha et al. (2003) โดยมสมการตอไปน

สมการแอลโลเมตรของปาเบญจพรรณ

และปาเตงรง

WS = 0.0396 (D2H)0.9326

WB = 0.00349 (D2H)1.027

WL = (28/W

S+W

B+0.025)-1

สมการแอลโลเมตรของปาดบแลง

WS = 0.0509 (D2H)0.919

WB = 0.00893 (D2H)0.977

WL = 0.0140 (D2H)0.669

สมการแอลโลเมตรในการค�านวณมวล

ชวภาพของราก

WR = 0.0054(D2H)0.9894

โดย WS คอ มวลชวภาพสวนของล�าตน

(กโลกรม)

WB คอ มวลชวภาพสวนของกงไม

(กโลกรม)

WL

คอ มวลชวภาพสวนของใบ (กโลกรม)

WR

คอ มวลชวภาพสวนของรากไมยนตน

(กโลกรม)

D คอ เสนผานศนยกลางเพยงอกของตนไม

(เซนตเมตร)

H คอ ความสงทงหมดของตนไม (เมตร)

2. การค�านวณปรมาณมวลชวภาพของไผ

การประเมนมวลชวภาพของไผแตละชนด

พนธ ค �านวณเฉพาะมวลชวภาพในสวนทอยเหนอ

พนดนทงหมด (ซงไมรวมมวลชวภาพของรากไผ) ทงน

การประเมนมวลชวภาพของไผเฮยะไดใชสมการของ

ไผขาวหลามของ Kutintara et al. (1995) เนองจาก

ไผเฮยะไมมสมการโดยตรง ซงไผเฮยะมลกษณะคลายกบ

ไผขาวหลามทงขนาดและความสง นอกจากน ไผเกรยบ

และไผผากมนใชสมการของไผผากของ Kutintara et al.

(1995) ขณะทไผซางใชสมการของ Royampaeng (1990)

และไผไรใชสมการของ Kutintara et al. (1995) ดงน

ไผขาวหลาม AGB = 0.49522 (D2)0.8726

เมอ R2 = 0.9908

ไผผาก AGB = 0.22574 (D2)1.0214

เมอ R2 = 0.9726

ไผซาง AGB = 0.3939 (D)1.8325

เมอ R2 = 0.8948

ไผไร AGB = .24250 (D2)1.0951

เมอ R2 = 0.9343

โดย AGB คอ มวลชวภาพสวนทอยเหนอพนดน

ทงหมดของไผ (กโลกรม)

D คอ ขนาดเสนผานศนยกลางทระดบอก

(เซนตเมตร)

86 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)

3. การค�านวณปรมาณการกกเกบคารบอนใน

มวลชวภาพของไมยนตนและไผ

การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของไม

ยนตน (total tree organic carbon : TTC) และการกกเกบ

คารบอนในมวลชวภาพของไผ (organic carbon in

bamboo : BBC) สามารถค�านวณจากปรมาณความเขมขน

เฉลยของคารบอนในเนอเยอพชสวนทเปนล�าตน กง

และใบ โดยก�าหนดใหคารบอนในมวลชวภาพมคา

สดสวนคารบอน (carbon fraction: CF) เทากบรอยละ

49.9 48.7 และ 48.3 ตามล�าดบ (Tsutsumi et al., 1983)

ขณะทรากของไมยนตนและมวลชวภาพของไผ มคา

สดสวนคารบอนเทากบรอยละ 47.0 (IPCC, 2006)

4. ค�านวณปรมาณการกกเกบอนทรยคารบอน

ในดน (soil organic carbon accumulation)

การวเคราะหปรมาณอนทรยคารบอนใน

ดนแตละชวงชนดน (soil horizon) ใชวธการของ Page et

al. (1982) จากนน ค�านวณปรมาณการกกเกบคารบอน

ของทกชวงชนดนจากผวดนถงระดบความลก 150

เซนตเมตร ของระบบนเวศแตละประเภท ดงสมการน

SOCaccumulated

= n∑i=1

Soil weighti×SOC

i

Soil weighti (kg/rai)

= [ (T×BD×1.67)1,000

] ×(1-%rock fragment)

โดย

SOCaccumulated

คอ ปรมาณการกกเกบอนทรย

คารบอนจากผวดนถงระดบ

ความลก 150 เซนตเมตร

(กโลกรมตอไร)

SOCi

คอ ปรมาณอนทรยคารบอนในดน

ของชวงชนดนท i (% โดยน�า

หนก)

Soil weighti คอ น� าหนกดนในชวงชนดนท i

(กโลกรมตอไร)

T คอ ความหนาของชวงชนดนท i

(เซนตเมตร)

BD คอ Bulk density ของชวงชนดนท

i (g/cm3)

% rock fragment คอ รอยละกระจายตวและสดสวน

ทเปนหนและรากพชในชวงชน

ดนท i

5. การค�านวณปรมาณคารบอนทงหมดของ

ระบบนเวศเปนการดดซบคารบอนไดออกไซด

การดดซบคารบอนไดออกไซด (CO2

absorption) ของระบบนเวศ เปนผลรวมของปรมาณ

การกกเกบคารบอนของระบบนเวศ (ecosystem

carbon stock: EC stock) คณดวยคาสดสวนระหวาง

คารบอนไดออกไซด (CO2: มวลโมเลกล = 44) และ

คารบอน (C: มวลโมเลกล = 12) คอ 44/12 หรอ 3.66

(Community Forestry Development Sub-division,

2014) โดยมสมการ ดงน

CO2 absorbtion

= ECstock

× CO2 CF

ECstock

= TTC + BBC + SOCaccumulated

โดย CO2 absorbtion

คอ ปรมาณการดดซบคารบอน-

ไดออกไซดของระบบนเวศ

(tCO2e/ไร)

ECstock

คอ ปรมาณการกกเกบคารบอน

ของระบบนเวศ (tC/ไร)

TTC คอ ปรมาณการกกเกบคารบอน

ในมวลชวภาพของไม

ยนตน (tC/ไร)

BBC คอ ปรมาณการกกเกบคารบอน

ในมวลชวภาพของไผ (tC/

ไร)

SOCaccumulated

คอ ปรมาณการกกเกบอนทรย

คารบอนจากผวดนถงระดบ

ความลก 150 ซม. (tC/ไร)

CO2 CF คอ คาสดสวนระหวางคารบอน-

ไดออกไซดและคารบอน

หรอ 3.66

87วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)

การประเมนมลคาการกกเกบคารบอนของระบบ

นเวศ

การประเมนมลคาการกกเกบคารบอนของ

ระบบนเวศ อยบนฐานของกลไกของการซอขายคารบอน

เครดตในตลาดคารบอนภาคสมครใจตามมาตรฐานตาง

ประเทศ (Voluntary Emission Reduction Program:

VER) ไดแก ตลาด Verified Carbon Standard (VCS)

ซงเปนมาตรฐานทไดรบความนยมมากทสดในตลาด

คารบอนภาคสมครใจ โดยก�าหนดราคาเฉลยของคารบอน

เครดตใน ป 2560 เทากบ 3.9 US$/tCO2e (Hamrick and

Gallant, 2017) และก�าหนดคาธรรมเนยมการซอขาย

คารบอน เทากบ 0.1 US$/tCO2e (Thailand Greenhouse

Gas Management Organization (Public Organization),

2014) โดยอตราแลกเปลยนเงนไทย 31.4063 บาท/

ดอลลารสหรฐ (ธนาคารแหงประเทศไทย ณ วนท 30

มนาคม 2561) มลคาทงหมดของการกกเกบคารบอน

ในบรเวณพนทแหลงตนน�าของต�าบลแมพล ถกค�านวณ

จากมลคาของการกกเกบคารบอนของแตละระบบนเวศ

คณกบจ�านวนเนอทของระบบนเวศแตละประเภท ซง

ไดจากชนขอมลการใชทดนในป 2559 (GIS layers) ท

ไดจากการแปลตความดวยสายตาจากขอมลภาพถาย

ดาวเทยมไทยโชต (THEOS) และดาวเทยม GeoEye-1

ผลและวจารณ

ลกษณะและโครงสรางของสงคมพช

ระบบนเวศปาไมตามธรรมชาตบรเวณแหลง

ตนน� าของต�าบลแมพลจ�าแนกได 2 ประเภท ไดแก

ปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสมไผ โดยระบบ

นเวศปาเบญจพรรณ มองคประกอบของชนดพนธไม

ยนตนขนาดใหญ (tree species) 73 ชนด 62 สกล 42

วงศ โดยมชนดพนธทเดนและมคาดชนความส�าคญ

มาก เชน คอแลน (Nephelium hypoleucum Kurz.)

ปอหยาบ (Colona flagrocarpa Craib var. siamica Craib)

ตวขน (Cratoxylum formosum Byer) เปลาใหญ (Croton

persimilis Müll.Arg.) กางขมอด (Albizia odoratissima

Benth.) และ แดง (Xylia xylocarpa (Roxb.) Taub.) โดย

มความหนาแนนของไมยนตน 702.50 ตนตอเฮกตาร

หรอ 112.40 ตนตอไร ขนาดพนทหนาตด 70.71 ตาราง

เมตรตอเฮกตาร (11.31 ตารางเมตรตอไร) ขนาดเสน

ผานศนยกลางเฉลย 16.27 เซนตเมตร ความสงเฉลย

10.87 เมตร นอกจากนยงพบไผผาก ไผเกรยบ ไผซาง

และไผไร ขนแทรกปะปน โดยความหนาแนนของไผ

ทกชนดเทากบ 746.67 ล�าตอเฮกตาร หรอ 119.47 ล�า

ตอไร (Table 1) ระบบนเวศปาเบญจพรรณมคาดชน

ความหลากหลาย Shannon – Weiner index (H') เทากบ

3.75 ซงมคาความหลากหลายของชนดพนธไมใหญสง

กวาปาเบญจพรรณในอทยานแหงชาตเฉลมพระเกยรต

ไทยประจน จงหวดราชบร ทมความหนาแนนของไม

ยนตน 538 ตนตอเฮกตาร มคาดชนความหลากหลาย

(H') เทากบ 3.52 โดยพบไมยนตนขนาดใหญ 72 ชนด

57 สกล 22 วงศ (Phetchaburi National Parks Research

Center, 2016) นอกจากน ชนดพนธไมใหญทพบจาก

การศกษาครงนใกลเคยงกบปาเบญจพรรณในอทยาน

แหงชาตศรลานนา จงหวดเชยงใหม (60 ชนด 50 สกล

21 วงศ) (National Parks Research and Innovation

Development Center Chiang Mai Province, 2015)

แตมจ�านวนชนดพนธไมใหญมากกวาปาเบญจพรรณ

สมบรณและปาเบญจพรรณทถกใชประโยชนในพนทปา

อนรกษของนคมสหกรณฟากทา อ�าเภอฟากทา จงหวด

อตรดตถ (46 ชนด จ�านวน 27 วงศ และ 60 ชนด 29 วงศ

ตามล�าดบ) (Pongthornpruek, 2017)

ส�าหรบระบบนเวศปาเบญจพรรณผสมไผ พบ

ชนดพนธไมขนาดใหญ 64 ชนด 53 สกล 33 วงศ โดยม

ชนดพนธทเดน เชน ประด (Pterocarpus macrocarpus

Kurz) มะเกม (Canarium subulatum Guill.) สมอพเภก

(Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb.) ตะแบกเปลอก

บาง Lagerstroemia duperreana Pierre ex Gagnep.

ค �าแสด (Bixa Orellana Linn.) เปนตน นอกจากน พบ

88 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)

ไผซาง ไผไร และไผผากมน ซงความหนาแนนของ

ไผทงสามชนดเทากบ 1,603.33 ล�าตอเฮกตาร (256.53

ล�าตอไร) ความหนาแนนของไมยนตน 576.69 ตนตอ

เฮกตาร (92.27 ตนตอไร) ขนาดพนทหนาตด 13.27

ตารางเมตรตอเฮกตาร (2.12 ตารางเมตรตอไร) ขนาด

เสนผานศนยกลางเฉลย 13.86 เซนตเมตร ความสง

เฉลย 9.92 เมตร (Table 1) มคาดชนความหลากหลาย

(H') เทากบ 3.81 ซงมคาความหลากหลายสงกวาระบบ

นเวศปาเบญจพรรณ

ชนดพนธไมขนาดใหญทพบในระบบวนเกษตร

มทงหมด 16 ชนด 16 สกล 12 วงศ โดยปลกแทรก

รวมกบพรรณไมปาดงเดมในทองถน เชน ทเรยนสาย

พนธตางๆ (Durio zibethinus Murray) โดยสวนใหญปลก

ระยะ 8 × 4 เมตร (ประมาณ 25 ตน) ลางสาด (Lansium

domesticum Correa) ลองกอง (Aglaia dookkoo Griff.)

มงคด (Garcinia mangostana Linn.) และกาแฟโรบสตา

(Coffea canephora Pierre ex A.Froehner) ความหนาแนน

ของไมยนตน 383.31 ตนตอเฮกตาร (61.33 ตนตอไร)

ขนาดพนทหนาตด 10.08 ตารางเมตรตอเฮกตาร (1.61

ตารางเมตรตอไร) ขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 13.91

เซนตเมตร ความสงเฉลย 7.53 เมตร (Table 1) มคาดชน

ความหลากหลายเทากบ 1.37

ขณะทระบบนเวศทเคยเกดดนถลมในป 2549

พบวาปาเบญจพรรณมชนดพนธไมขนาดใหญทงหมด

16 ชนด 12 สกล 9 วงศ มความหนาแนนของไมยนตน

206.63 ตนตอเฮกตาร ขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 7.45

เซนตเมตร ความสงเฉลย 6.91 เมตร และมคาดชนความ

หลากหลายเทากบ 2.27 ในดานปาเบญจพรรณผสมไผ

พบชนดพนธไมใหญทงหมด 28 ชนด 20 สกล 15 วงศ

โดยมความหนาแนนของไมยนตน 576.69 ตนตอเฮกตาร

ขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 7.62 เซนตเมตร ความสง

เฉลย 6.46 เมตร และมคาดชนความหลากหลายเทากบ

2.31 และสวนวนเกษตรทเกดดนถลมพบชนดพนธไม

ใหญทงหมด 28 ชนด 24 สกล 15 วงศ โดยมความ

หนาแนนของไมยนตน 460.00 ตนตอเฮกตาร ขนาด

เสนผานศนยกลางเฉลย 11.91 เซนตเมตร ความสง

เฉลย 7.46 เมตร และมคาดชนความหลากหลายเทากบ

2.63 พบในบรเวณไหลเขาลงจนถงพนทเชงเขา ซงเปน

บรเวณทมการกกเกบมวลของวตถทเคลอนทหรอไหล

ลงมาจากพนทสนเขาและไหลเขา ท�าใหมการทดแทน

ตามธรรมชาตของพรรณไมเรวกวาปาเบญจพรรณและ

ปาเบญจพรรณผสมไผทเคยเกดดนถลม ทกระบบนเวศ

ทเคยเกดดนถลมปจจบนอยในระหวางการทดแทนทาง

นเวศวทยาระยะทมไมยนตนเบกน�าโตเรวในทองถนขน

ปกคลม ระบบวนเกษตรทเคยเกดดนถลมมการปกคลม

ของพชพนลางอยท วไป สวนใหญเปนพชลมลก หญา

และไมเลอย เชน กลวยปา ตองกง สาบเสอ หญาคา

เปนตน ขณะทไมยนตนทขนอยสวนใหญเปนไมเบก

น�าของปาดบแลง เชน ตองแตบ หรอ ปอหชางใบเลก

(Macaranga denticulata (Blume) Muell. Arg.) มะเดอ

ปลองหน (Ficus semicordata Buch.-Ham. ex Sm.)

เตาหลวง (Macaranga gigantea (Rchb. f. & Zoll.) Müll.

Arg.) และขาวสารหลวง (Maesa ramentacea (Roxb.)

A. DC.) เปนตน

89วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)

Table 1 Characteristic of tree and bamboo for each ecosystem type.

Ecosystem type

DBH (cm) Tree height (m) Tree densitydensity of bamboo

stands

Mean Max Min Mean Max Min(tree/rai)

(tree/ha)

(culm/rai)

(culm/ha)

MNSL 16.27(6.66) a 80.00 4.50 10.87(2.5) a 24.00 2.00 112.40 702.50 119.47 746.67MSSL 7.45(0.96) b 19.00 4.50 6.91(1.13) bc 13.00 3.00 33.06 206.63 16.00 100.00BNSL 13.86(5.73) ab 108.00 4.50 9.92(2.76) ab 23.00 1.50 92.27 576.69 256.53 1,603.33BSSL 7.62(0.90) b 39.00 4.50 6.46(0.76) c 18.00 3.00 83.20 520.00 24.00 150.00FNSL 13.91(3.52) ab 101.10 4.50 7.53(0.77) bc 40.00 2.00 61.33 383.31 - -FSSL 11.91(1.64) ab 105.00 4.50 7.46(0.25) bc 22.00 1.80 73.60 460.00 60.00 375.0

Notes:Parentheses indicate standard deviation; The different letters within the same column indicatestatistically significant differences (p<0.05) MNSL, Mixed deciduous forest; MSSL, Mixed deciduous forest under landslide; BNSL, Mixed deciduous forest with bamboo; BSSL, Mixed deciduous forest with bamboo under landslide; FNSL, Mixed fruit tree-based agroforestry; FSSL, Mixed fruit tree-based agroforestry under landslide

สณฐานวทยาและลกษณะหนาตดชนดน

แปลงศกษาของระบบวนเกษตรอยบรเวณ

ตอนลางของลาดดน (down slope) ขณะทต�าแหนงแปลง

ศกษาระบบนเวศปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณ

ผสมไผอยบรเวณตอนบนและตอนกลางของลาดดน

ตามล�าดบ โดยต�าแหนงของลาดดนทผนแปรตาม

ระดบความสงของภมทศนในพนท ซงสงผลตอระดบ

ความหนาของชนดนแตละชน โดยเฉพาะดนชนบน

(top soil : O and A horizon) และดนชนลางตอนบน

(upper subsoil : B horizon) ซงตามปกตจะมสดสวน

ของปรมาณหนและรากพชทกระจายตวอยในชนดน

นอยกวาชนดนลางทอยลกลงไป (Regolith : C horizon)

อนเปนชนดนทมปรมาณเปนหนหลายขนาดทสลายตว

ผพงเปนองคประกอบสวนใหญ (weathered parent

material or rock fragments) และพบวาหนาตดชนดน

ของระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสมมปรมาณหน

และปรมาณรากพชทกระจายตวอยในชนดนนอยกวา

ระบบนเวศอนๆ โดยพบวาปรมาณหนโดยเฉลยของ

ระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสมมนอยทสด รอง

ลงมา ไดแก ปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสม

ไผ โดยรายละเอยดสณฐานวทยาและลกษณะหนาตด

ชนดนของแตละแปลงศกษา (จ�านวน 18 หลม) แสดง

ในขอมลเสรม (supplementary data)

การกกเกบคารบอนของระบบนเวศแหลงตนน�า

1. ปรมาณมวลชวภาพ

ปาเบญจพรรณมปรมาณมวลชวภาพมาก

ทสด คอ 19.10 ตนตอไร รองลงมา ไดแก ปาเบญจพรรณ

ผสมไผ ระบบวนเกษตร ระบบวนเกษตรทเกดดน

ถลม และปาเบญจพรรณผสมไผทเกดดนถลม (15.31,

10.01, 6.23 และ 2.26 ตนตอไร ตามล�าดบ) ขณะท ปา

เบญจพรรณทเกดดนถลมมปรมาณมวลชวภาพของไม

ยนตนเฉลยนอยทสด (0.86 ตนตอไร) โดยรายละเอยด

แสดงใน Table 2

2. การกกเกบคารบอน (carbon stock)

2.1 การกกเกบคารบอนในดน

การกกเกบคารบอนในดนหรอปรมาณ

คารบอนอนทรยในดน (SOC) ของปาเบญจพรรณผสม

ไผมปรมาณมากทสด (21.78 ตนคารบอนตอไร) ซง

มคาต�ากวาปรมาณคารบอนในดนของปาเบญจพรรณ

ผสมไผบรเวณลมน�าแมกลอง อ�าเภอทองผาภม จงหวด

กาญจนบร (35.83 ตนตอไร) (Diloksumpun et al.,

2005) ขณะท SOC ของปาเบญจพรรณ ระบบวนเกษตร

90 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)

ระบบวนเกษตรทเกดดนถลม ปาเบญจพรรณทเกดดน

ถลม และปาเบญจพรรณผสมไผทเกดดนถลม เทากบ

16.73, 15.32, 13.73, 7.86 และ 6.806 ตนคารบอนตอ

ไร ตามล�าดบ (Table 2)

2.2 การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพ

ของไมยนตนและไผ

การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของ

ไมยนตนขนาดใหญและไผในระบบนเวศปาเบญจพรรณ

มปรมาณมากทสด (9.36 ตนคารบอนตอไร) ซงม

ปรมาณมากกวาปาเบญจพรรณในอทยานแหงชาต

เฉลมพระเกยรตไทยประจนทมปรมาณ 5.07 ตนคารบอน

ตอไร (Phetchaburi National Parks Research Center,

2016) ส�าหรบระบบนเวศปาเบญจพรรณผสมไผมปรมาณ

การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของไมใหญ 7.45 ตน

คารบอนตอไร โดยมคานอยกวาการกกเกบคารบอน

ในมวลชวภาพของไมใหญและไผในปาเบญจพรรณ

บรเวณลมน�าแมกลอง อ�าเภอทองผาภม จงหวดกาญจนบร

(19.25 ตนคารบอนตอไร) (Diloksumpun et al., 2005)

ขณะทระบบวนเกษตร ระบบวนเกษตรทเกดดนถลม ปา

เบญจพรรณผสมไผทเกดดนถลม และปาเบญจพรรณท

เกดดนถลมมการกกเกบคารบอนในมวลชวภาพ 4.93,

3.06, 1.12 และ 0.42 ตนคารบอนตอไร ตามล�าดบ (Table 2)

2.3 ปรมาณการกกเกบคารบอนในระบบ

นเวศ

การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพ

และในดน หรอ ปรมาณคารบอนทงหมด (total carbon

stock) ในระบบนเวศปาเบญจพรรณผสมไผมคา 29.23

ตนคารบอนตอไร ซงมคาต�ากวาปาเบญจพรรณผสม

ไผบรเวณลมน� าแมกลอง (56.09 ตนคารบอนตอไร)

(Diloksumpun et al., 2005) ส�าหรบปรมาณคารบอน

ทงหมดของปาเบญจพรรณในพนทศกษา (26.09 ตน

คารบอนตอไร) มคาใกลเคยงกบปรมาณการกกเกบ

คารบอนในมวลชวภาพและในดนทระดบความลก 1

เมตร ของปาเบญจพรรณจากการศกษาของ Tangtham

and Tantasirin (1997) ซงมคาเทากบ 27.68 ตนคารบอน

ตอไร อยางไรกตาม ปาดบแลงสะแกราช อ�าเภอวงน�าเขยว

จงหวดนครราชสมา มปรมาณการกกเกบคารบอน

ทงหมด 69.53 ตนคารบอนตอไร (Diloksumpun et al.,

2005) เนองจากระบบนเวศทเกดดนถลมอยในระยะการ

ทดแทนทางนเวศตามธรรมชาต จงสงผลใหการกกเกบ

คารบอนทงหมดมปรมาณนอยกวาระบบนเวศประเภท

เดยวกนทไมเกดดนถลม โดยระบบวนเกษตรทเคยเกด

ดนถลมมปรมาณการกกเกบคารบอนทงหมด 16.79

ตนคารบอนตอไร ขณะทระบบนเวศปาเบญจพรรณ

และปาเบญจพรรณผสมไผทเคยเกดดนถลมมการ

กกเกบคารบอนทงหมด 8.28 และ 7.92 ตนคารบอน

ตอไร ตามล�าดบ ทงน จากการส�ารวจภาคสนามพบวา

ดนถลมทเกดขนในปาเบญจพรรณสวนใหญพบอย

บรเวณไหลเขาตอนบนและเกดความเสยหายระดบ

รนแรง ผลจากการศกษาสณฐานวทยาของหนาตด

ชนดนและชนดพรรณไมองคประกอบของสงคมพช

แสดงใหเหนวาดนถลมระดบรนแรงสามารถท�าใหเกด

การสญเสยชนดนลกถงระดบมากกวา 60 เซนตเมตร

สงผลใหกระบวนการทดแทนของสงคมพชเปนไป

คอนขางชาและใชระยะเวลายาวนาน โดยเฉพาะการ

เจรญเตบโตของไมยนตนขนาดใหญทขนปกคลมบรเวณ

ปาเบญจพรรณทเกดดนถลม ในทางกลบกนระบบ

วนเกษตรทเคยเกดดนถลมเปนบรเวณทมการสะสม

มวลของวตถทเคลอนทหรอไหลลงมาจากพนทสนเขา

และไหลเขาเมอเกดดนถลม ท�าใหมการทดแทนตาม

ธรรมชาตของพรรณไมเรวกวาปาเบญจพรรณและ

ปาเบญจพรรณผสมไผทเคยเกดดนถลม

3. ปรมาณการดดซบคารบอนไดออกไซด

ของระบบนเวศ

ปรมาณการดดซบคารบอนไดออกไซด

ในปาเบญจพรรณผสมไผมมากทสด คอ 107.19 ตน

คารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอไร รองลงมาไดแก ปา

เบญจพรรณ ระบบวนเกษตร ระบบวนเกษตรทเกด

91วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)

ดนถลม ปาเบญจพรรณทเกดดนถลม และปาเบญจพรรณ

ผสมไผทเกดดนถลม มคาเทากบ 95.63, 74.23, 61.54,

30.37, และ 29.03 ตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอ

ไร ตามล�าดบ (Table 3)

4. มลคาการกกเกบคารบอนของระบบนเวศ

ปาเบญจพรรณผสมไผมมลคาการกกเกบ

คารบอนมากทสด คอ 12,791.93 บาทตอไร รองลงมา

ไดแก ปาเบญจพรรณ ระบบวนเกษตร ระบบวนเกษตร

ทเกดดนถลม ปาเบญจพรรณทเกดดนถลม และปา

เบญจพรรณผสมไผทเกดดนถลม โดยมมลคาเทากบ

11,412.56, 8,858.37, 7,344.46, 3,624.57 และ 3,464.51

บาทตอไร ตามล�าดบ เมอค�านวณรวมกบชนขอมล

การใชประโยชนทดนป 2559 พบวา พนทแหลงตนน�า

ของต�าบลแมพลมมลคาการกกเกบคารบอนทงหมด

724,301,483.40 บาท โดยทระบบวนเกษตรมมลคา

สงสดคอ 370,328,739.31 บาท เนองจากการใชทดน

สวนใหญเปนระบบวนเกษตรแบบสวนไมผลผสมจง

ท�าใหมมลคามากทสด รองลงมา คอ ปาเบญจพรรณผสม

ไผ ปาเบญจพรรณ ระบบวนเกษตรทเคยเกนดนถลม

ปาเบญจพรรณทเคยเกดดนถลม และ ปาเบญจพรรณ

ผสมไผทเคยเกดดนถลม ซงมคาเทากบ 205,355,027.75,

111,009,708.76, 29,696,974.48, 7,665,018.53 และ

246,014.57 บาทตอไร ตามล�าดบ (Table 3)

92 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)

Tabl

e 2

Tota

l bio

mas

s and

car

bon

stoc

ks fo

r eac

h ec

osys

tem

type

.

Ecos

ystem

ty

pe

Abov

e-gro

und

biom

ass (

ton/

rai)

Below

-gro

und

biom

ass

(Tre

e roo

t) (to

n/ra

i)

Tota

l biom

ass

(ton/

rai)

Carb

on st

ock

(ton/

rai)

SOC

Tota

l car

bon

stock

(ton

/rai)

Stem

Bran

chLe

afBa

mbo

oSt

emBr

anch

Leaf

Bam

boo

Root

Tota

l bi

omas

sca

rbon

(to

n/ra

i)

MNS

L11

.28 (5

.64) a

2.48(

1.36)

a0.4

9(0.2

5) a

2.19(

0.57)

b2.6

6(1.4

1) a

19.10

(9.69

) a5.6

3(2.8

1) a

1.21(

0.66)

a0.2

4(0.1

2) a

1.03(

0.56)

b1.2

5(0.6

6) a

9.36

16.73

(3.13

) ab

26.09

(12.0

8) ab

MSS

L0.5

2 (0.1

9) b

0.13(

0.05)

a0.0

3(0.0

1) b

0.09(

0.16)

b0.0

9(0.0

4) b

0.86(

0.15)

c0.2

6(0.1

0) b

0.07(

0.03)

b0.0

1(0.0

0) b

0.04(

0.08)

b0.0

4(0.0

2) b

0.42

7.86(

3.64)

cd8.2

8(3.5

) b

BNSL

7.65 (

8.48)

ab1.7

9(2.0

8) a

0.34(

0.38)

ab3.6

5(1.8

6) a

1.87(

2.13)

ab15

.31(1

1.83)

ab3.8

2(4.2

3) ab

0.87(

1.01)

ab0.1

6(0.1

8) ab

1.72(

0.88)

a0.8

8(1.0

0) ab

7.45

21.78

(4.62

) a29

.23(7

.98) a

BSSL

1.42 (

1.08)

b0.3

8(0.3

1) a

0.07(

0.04)

b0.1

4(0.2

4) b

0.25(

0.21)

b2.2

6(1.8

9) bc

0.71(

0.54)

b0.1

9(0.1

5) ab

0.03(

0.02)

b0.0

7(0.1

2) b

0.12(

0.10)

b1.1

26.8

0(2.7

3) d

7.92(

3.58)

b

FNSL

6.50 (

2.33)

ab1.5

9(0.7

7) a

0.29(

0.11)

ab0.0

0(0.0

0) b

1.63(

0.70)

ab10

.01(3

.89) a

bc3.2

4(1.1

6) ab

0.78(

0.37)

ab0.1

4(0.0

5) ab

0.00(

0.00)

b0.7

7(0.3

3) ab

4.93

15.32

(0.66

) b20

.24(1

.43) a

b

FSSL

3.93 (

2.98)

ab1.1

6(0.9

2) a

0.13(

0.08)

ab0.2

3(0.3

9) b

0.78(

0.63)

ab6.2

3(4.6

8) bc

1.96(

1.54)

b0.5

6(0.4

6) ab

0.06(

0.04)

b0.1

1(0.1

8) b

0.37(

0.30)

b3.0

613

.73(4

.45) b

c16

.79(6

.44) a

b

Not

es:6.25raiis1ha;P

arenthesesindicatestandarddeviation;Thedifferentletterswithinthesamecolumnindicatestatisticallysignificantdifferences

(p<0

.05)

; MN

SL, M

ixed

dec

iduo

us fo

rest

; MSS

L, M

ixed

dec

iduo

us fo

rest

und

er la

ndsl

ide;

BN

SL, M

ixed

dec

iduo

us fo

rest

with

bam

boo;

BSS

L,

Mix

ed d

ecid

uous

fore

st w

ith b

ambo

o un

der l

ands

lide;

FN

SL, M

ixed

frui

t tre

e-ba

sed

agro

fore

stry

; FS

SL, M

ixed

frui

t tre

e-ba

sed

agro

fore

stry

und

er

land

slid

e

Tabl

e 3

Car

bon

sequ

estra

tion

and

valu

atio

n of

car

bon

stoc

k fo

r eac

h ec

osys

tem

type

.

Eco

syst

em

type

CO

2 (tC

O2e

/rai

)Su

m C

O2

Are

aa (ra

i)To

tal C

O2

(tC

O2e

)Va

lue

(bah

t)Fe

e(b

aht)

Net

val

ue(b

aht)

Valu

e/ra

i(b

aht)

Tree

Bam

boo

SOC

(tC

O2e

/ra

i)M

NSL

30.

52

3.7

8 6

1.33

9

5.63

9,

726.

9893

0,16

6.28

113,

931,

016.

892,

921,

308.

1311

1,00

9,70

8.76

11,4

12.5

6M

SSL

1.3

8 0

.16

28.

83

30.

372,

114.

7464

,226

.29

7,86

6,72

9.54

201,

711.

017,

665,

018.

533,

624.

57B

NSL

21.

02

6.3

0 7

9.86

1

07.1

9 16

,053

.48

210,

759,

107.

4221

0,75

9,10

7.42

5,40

4,07

9.68

205,

355,

027.

7512

,791

.93

BSS

L 3

.83

0.2

5 2

4.95

2

9.03

71

.01

252,

488.

6425

2,48

8.64

6,47

4.07

246,

014.

573,

464.

51FN

SL 1

8.06

0.

0 5

6.17

7

4.23

41

,805

.54

3,10

3,03

7.65

380,

074,

232.

459,

745,

493.

1437

0,32

8,73

9.31

8,85

8.37

FSSL

10.

82

0.3

9 5

0.33

6

1.54

4,04

3.45

248,

835.

2130

,478

,473

.80

781,

499.

3329

,696

,974

.48

7,34

4.46

Sum

73,8

15.2

074

3,36

2,04

8.75

606,

902.

6119

,060

,565

.35

724,

301,

483.

40

Not

es:a

6.25

rai i

s 1

ha M

NSL

, Mix

ed d

ecid

uous

fore

st; M

SSL,

Mix

ed d

ecid

uous

fore

st u

nder

land

slid

e; B

NSL

, Mix

ed d

ecid

uous

fore

st w

ith b

ambo

o;

BSS

L, M

ixed

dec

iduo

us fo

rest

with

bam

boo

unde

r lan

dslid

e; F

NSL

, Mix

ed fr

uit t

ree-

base

d ag

rofo

rest

ry;

FSSL

, Mix

ed fr

uit t

ree-

base

d ag

rofo

rest

ry

unde

r lan

dslid

e

93วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)

สรป พนทตนน�าของต�าบลแมพลสวนใหญมสภาพ

เปนระบบวนเกษตร (รอยละ 56.64 ของพนทตนน�า) โดย

มระบบนเวศปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสมไผ

ปกคลมพนทบางสวนของแหลงตนน�า (รอยละ 13.18

และ 21.75 ตามล�าดบ) ขณะทบรเวณทเกดดนถลมของ

ทกระบบนเวศมเนอทรวมกนรอยละ 8.44 ของพนท

ตนน�า เบญจพรรณผสมไผมการกกเกบคารบอนทงหมด

29.23 ตนคารบอนตอไร โดยมการสะสมของปรมาณ

คารบอนในดนและในไผมากกวาระบบนเวศประเภท

อนอยางมนยส�าคญทางสถต (Table 2 และ Figure 2)

ขณะท ปาเบญจพรรณและระบบวนเกษตรมการกก

เกบคารบอนทงหมด 26.09 และ 20.24 ตนคารบอน

ตอไร ตามล�าดบ การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพ

ของล�าตน กง ใบ และรากของไมใหญพบมากทสดใน

ปาเบญจพรรณ ส�าหรบระบบนเวศภายใตการทดแทน

ทางธรรมชาต พบวา ระบบวนเกษตรทเคยเกดดนถลม

มการกกเกบคารบอนมากทสดใน 16.79 ตนคารบอน

ตอไร โดยปรมาณการกกเกบคารบอนในดนมสดสวน

มากทสด (รอยละ 81.77 ของปรมาณคารบอนทงหมด)

(Table 2 และ Figure 2) หากพนทปาเบญจพรรณและ

ปาเบญจพรรณผสมไผถกเปลยนไปเปนพนทวนเกษตร

แบบสวนไมผลผสม จะสงผลใหการกกเกบคารบอน

ทงหมดลดลง 5.85 และ 8.99 ตนคารบอนตอไร ตาม

ล�าดบ ขณะทกระบวนการทดแทนทางธรรมชาตภายหลง

จากเกดดนถลมมาแลว 9 ป สงผลใหปรมาณการ

กกเกบคารบอนทงหมดของปาเบญจพรรณผสมไผ ปา

เบญจพรรณ และระบบวนเกษตรตองมการสะสมเพม

ขนอก รอยละ 72.90 68.26 และ 17.05 ตนคารบอนตอ

ไร เพอใหมปรมาณการกกเกบคารบอนทงหมดเทยบเทา

กบระบบนเวศภายใตสถานการณปกต การกกเกบ

คารบอนทงหมดในพนทแหลงตนน�าของต�าบลแมพล

มมลคา 724,760,247.77 บาท ขณะท มลคาการกกเกบ

คารบอนทไดจากการทดแทนทางธรรมชาตภายหลง

จากเกดดนถลมมาแลว 9 ป ของทกระบบนเวศเทากบ

38,066,771.95 บาท ผลจากการศกษาครงนสามารถน�าไป

ใชเปนขอมลทส�าคญตอการสรางแนวทางจดการฟนฟ

ระบบนเวศปาไมบนพนทตนน�า เพอเพมความสามารถ

ในการกกเกบคารบอนของระบบนเวศ (ecosystem

carbon storage capacity) ตอไป

12

สรป 1

พนทตนน าของตาบลแมพลสวนใหญมสภาพเปนระบบวนเกษตร (รอยละ 56.64 ของพนทตนน า) โดยมระบบ2

นเวศปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสมไผปกคลมพนทบางสวนของแหลงตนน า (รอยละ 13.18 และ 21.75 ตามลาดบ) 3

ขณะทบรเวณทเกดดนถลมของทกระบบนเวศมเนอทรวมกนรอยละ 8.44 ของพนทตนน า เบญจพรรณผสมไผมการกกเกบ4

คารบอนทงหมด 29.23 ตนคารบอนตอไร โดยมการสะสมของปรมาณคารบอนในดนและในไผมากกวาระบบนเวศประเภท5

อนอยางมนยสาคญทางสถต (Table 2 และ Figure 2) ขณะท ปาเบญจพรรณและระบบวนเกษตรมการกกเกบคารบอน6

ทงหมด 26.09 และ 20.24 ตนคารบอนตอไร ตามลาดบ การกกเกบคารบอนในมวลชวภาพของลาตน กง ใบ และรากของไม7

ใหญพบมากทสดในปาเบญจพรรณ สาหรบระบบนเวศภายใตการทดแทนทางธรรมชาต พบวา ระบบวนเกษตรทเคยเกดดน8

ถลมมการกกเกบคารบอนมากทสดใน 16.79 ตนคารบอนตอไร โดยปรมาณการกกเกบคารบอนในดนมสดสวนมากทสด 9

(รอยละ 81.77 ของปรมาณคารบอนทงหมด) (Table 2 และ Figure 2) หากพนทปาเบญจพรรณและปาเบญจพรรณผสมไผ10

ถกเปลยนไปเปนพนทวนเกษตรแบบสวนไมผลผสม จะสงผลใหการกกเกบคารบอนท งหมดลดลง 5.85 และ 8.99 ตน11

คารบอนตอไร ตามลาดบ ขณะทกระบวนการทดแทนทางธรรมชาตภายหลงจากเกดดนถลมมาแลว 9 ป สงผลใหปรมาณ12

การกกเกบคารบอนทงหมดของปาเบญจพรรณผสมไผ ปาเบญจพรรณ และระบบวนเกษตรตองมการสะสมเพมขนอก รอย13

ละ 72.90 68.26 และ 17.05 ตนคารบอนตอไร เพอใหมปรมาณการกกเกบคารบอนทงหมดเทยบเทากบระบบนเวศภายใต14

สถานการณปกต การกกเกบคารบอนท งหมดในพนทแหลงตนน าของตาบลแมพลมมลคา 724,760,247.77 บาท ขณะท 15

มลคาการกกเกบคารบอนทไดจากการทดแทนทางธรรมชาตภายหลงจากเกดดนถลมมาแลว 9 ป ของทกระบบนเวศเทากบ 16

38,066,771.95 บาท ผลจากการศกษาครงนสามารถนาไปใชเปนขอมลทสาคญตอการสรางแนวทางจดการฟนฟระบบนเวศ17

ปาไมบนพนทตนน า เพอเพมความสามารถในการกกเกบคารบอนของระบบนเวศ (Ecosystem carbon storage capacity) 18

ตอไป 19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Figure 2 Carbon stocks and carbon proportion in the ecosystems.32 33

Notes: MNSL, Mixed deciduous forest; MSSL, Mixed deciduous forest under landslide; BNSL, Mixed 34 deciduous forest with bamboo; BSSL, Mixed deciduous forest with bamboo under landslide; FNSL, 35 Mixed fruit tree-based agroforestry; FSSL, Mixed fruit tree-based agroforestry under landslide36

Figure 2 Carbon stocks and carbon proportion in the ecosystems.Notes:MNSL,Mixeddeciduousforest;MSSL,Mixeddeciduousforestunderlandslide;BNSL,Mixed

deciduous forest with bamboo; BSSL, Mixed deciduous forest with bamboo under landslide; FNSL, Mixed fruit tree-based agroforestry; FSSL, Mixed fruit tree-based agroforestry under landslide

94 Thai J. For. 38 (1) : 81-95 (2019)

ค�านยม การวจยครงนผวจยไดรบทนอดหนนการท�า

กจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจยประเภทบณฑต

ศกษาจากส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประจ�า

ป 2560 ในการท�าวจย ขอขอบคณมา ณ ทน

REFERENCES Brown, S. 1996. Mitigation potential of carbon dioxide

emission by management of forests in Asia.

AMBIO. 25(4) : 273-278.

Community Forestry Development Sub-division, 2014.

A Guide to Monitoring Carbon Stock and

Biodiversity in Community Forestry. Royal

Forest Department, Bangkok. (in Thai)

Diloksumpun, S., T. Visaratana, S. Panuthai,, P.

Ladpala, , S. Janmahasatien, and S. Sumran,

2005. Carbon cycling in the Sakaerat dry

evergreen and the Maeklong mixed deciduous

forests. pp 77-94. The Proceedings of

Climate Change in Forestry, Potential of

Forests in Support of the Kyoto Protocol

Annual Conference. Maruay Garden Hotel,

Department of National Parks, Wildlife and

Plant Conservation, Bangkok. 4-5 August

2005. (in Thai)

Hamrick, K. and M. Gallant, 2017. Unlocking Potential:

State of the Voluntary Carbon Markets 2017.

Washington, DC: Forest Trends

IPCC. 2006. Guidelines for National Greenhouse

Gas Inventories, Prepared by the National

Greenhouse Gas Inventories Programme,

H.S. Eggleston, L. Buendia, K. Miwa, T.

Ngara, & K. Tanabe. Published, Institute

for Global Environmental Strategies. Japan

Kershaw, K. A. 1964. Quantitative and Dynamic

Ecology. Edward, London.

Khamyong, S., T. Seramethakun, and S. Pampasit, 2008.

Carbon accumulation in forest ecosystems

at Doi Inthanon, Chiang Mai province.

pp 126-13. The Proceedings of 4th Naresuan

Environmental Annual Conference, Phayao

Campus of Naresuan University, Phayao.

26-27 May 2008, (in Thai)

Khamyong, S. 2001. The Ecological Effect of

Pine Plantations (Pinus kesiya) in the

HighlandWatershed, Northern Thailand.

Faculty of Agriculture, Chiang Mai University.

Chiang Mai. (in Thai)

Kutintara, U., D. Marod, M. Takahashi, and T.

Nakashizuka, 1995. Growth and dynamics

of bamboos in a tropical seasonal forest. pp.

125-139 In, The International Workshop on

The changes of tropical forest ecosystems

by El Niño and others. National Research

Council, Kanchanaburi.

Land Development Department, 2006. A Study on the

Causes of Debris Flow Damage in Provinces

of Uttaradit, Sukhothai and Phrae Northern,

Thailand. Final Report. 179. (in Thai)

National Parks Research and Innovation Development

Center Chiang Mai Province, 2015. The

Permanent Mixed Deciduous Forest Plot

Project of Si Lanna National Park Chiangmai

Province. Research Report Vol. 12 (27).

National Park Research Division, Office

of National Park, Department of National

Parks, Wildlife and Plant Conservation,

Bangkok. (in Thai)

Negi, J. D. S., R. K. Manhas, and P.S. Chauhan. 2003.

Carbon allocation in different components of

some tree species of India: A new approach

for carbon estimation. Current Science

85(11): 1528 - 1531.

Nongnuang, S., S. Khamyong, K. Sri-ngernyuang,

and N. Anongrak, 2010. Carbon Stocks and

Nutrients in Biomass of Fragmented Hill

95วารสารวนศาสตร 38 (1) : 81-95 (2562)

Evergreen Forest on Highland Watershed at

Boa Kaew Watershed Management Station,

Chiang Mai Province. pp 131-141. Proceedings

of The 6th Naresuan Environmental Annual

Conference, Faculty of Agriculture, Natural

Resources and Environment, Naresuan

University, Phitsanulok, 1 – 2 August 2010,

(in Thai)

Ogawa, H., K. Yoda, K. Ogino, and T. Kira, 1965.

Comparative ecological studies on three main

types of forest vegetation in Thailand. II. Plant

Biomass. Nature and Life in Southeast

Asia, 4(1): 49-80.

Openshaw, K. 1997. Global warming and the role of trees:

Thailand a case study. In: Tropical Forestry in

the 21st Century Volume 2: Global Changed

in the Tropical Contexts. C. Khemnark, B.

Thaiutsa, L. Puangchit and Thammincha eds..

FORTROP’96 International Conference,

Bangkok, Thailand.

Page, A.L., R.H. Miller, and D.R. Keeney, 1982.

Methods of Soil Analysis. Part 2. Chemical

and Microbiological Properties. American

Society of Agronomy. In Soil Science Society

of America, Vol. 1159.

Phetchaburi National Parks Research Center, 2016.

The Permanent Plot in the National

Nark Project : Mixed Deciduous Forest

of Chaloem Phra Kiat Thai Prakhan

National Park Ratchaburi Province.

Research Report Vol. 13 (2). National Park

Research Division, Office of National Park,

Department of National Parks, Wildlife and

Plant Conservation, Bangkok. (in Thai)

Pongthornpruek, S. 2017. The Biodiversity and Plant

Association Structure of Mixed Deciduous

Forest in Conservative Forest of Fak Tha

Land Settlement Cooperative, Fak Tha District

Uttaradit Province. pp 340-350. Proceeding of

the 8th RSPG Researcher Club Conference

“Thai Resources : Enormous Potential

to be Seen”, Centre of Learning for the

Region, Chulalongkorn University, Saraburi,

29 November – 1 December 2017. (in Thai)

Royampaeng, S. 1990. Biomass Productivity of

Four Species of Bamboo. Department of

Silviculture, Faculty of Forestry, Kasetsart

University, Bangkok. (in Thai)

Tangtham, N. and C. Tantasirin, 1997. An assessment

of policies to reduce carbon emissions in the

Thai forestry sector with emphasis on forest

protection and reforestation for conservation,

pp. 100-121. In: C. Khemnark, B. Thaiutsa, L.

Puangchit and S. Thammincha eds. Tropical

Forestry in the 21st Century Volume 2: Global

Changes in the Tropical Contexts. Proceedings

of FORTROP’96 International Conference,

25-28 November 1996, Bangkok.

Thailand Greenhouse Gas Management Organization (Public

Organization), 2014. VCS implementation

fee: VCS Guidelines: Verification and

Verification Guide. Bangkok: P2 Design

& Print. (in Thai)

Tsutsumi, T., K. Yoda, P. Sahunalu, P. Dhanmanonda,

and B. Prachaiyo, 1983. Forest: Felling,

Burning and Regeneration, Shifting

cultivation, Tokyo University, Japan.

Viriyabuncha, C., S. Janmahasatien, and K. Peawsad,

2003. Assessment of the Potentiality of

Re-afforestation Activities in Climate

Change Mitigation. Wildlife and Plant

Conservation, Thailand.

Wanwisate, W. 2015. Carbon Credit : Business for

Relieve Global Warming. The Secretariat

of the Senate. Available source: http://library.

senate.go.th/document/Ext9395/9395436_0002.

PDF. (in Thai)