ดูหนังด้วยแว่นทฤษฎี : แนวคิด...

Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat UniversityVol.6 No. 1 (January - June 2011) 21

ดหนงดวยแวนทฤษฎ : แนวคดเบองตนของการวเคราะหภาพยนตรWatching Films with Theoretical Lens: A Basic Concept of Film Analysis

ก�าจร หลยยะพงศ*

บทคดยอ

บทความนมงสรปใหเหนถงกลมทฤษฎการวเคราะหภาพยนตรทใชในปจจบน

ประกอบไปดวย3กลมทฤษฎคอการวเคราะหตวบทจะใหความสนใจการวเคราะหเนอหา

และรปแบบภายในภาพยนตร การวเคราะหบรบท จะใหความสนใจบรบทแวดลอม

ภาพยนตรและการวเคราะหผรบสารจะศกษากลมผชมภาพยนตรการจ�าแนกกลมทฤษฎ

ออกเปนสามกลมนกเพอใหเหนความแตกตางของการวเคราะหภาพยนตร แตในโลก

ความเปนจรงการวเคราะหภาพยนตรยงสามารถผนวกการวเคราะหทงสามกลมทฤษฎ

เขาดวยกนได

ค�าส�าคญ : การวเคราะหตวบทการวเคราะหบรบทและการวเคราะหผรบสาร

Abstract

Thisarticleexploresthreecontemporaryfilmanalysistheories.First,atextual

approachfocusesonananalysisoffilmtextsandaninternallogicofthecinema.Second,

acontextualanalysisexaminesacontextofhowmeaningareproducedinfilms.Finally,

anaudienceanalysisinvestigatesfilmviewersandtheirinterpretationofthetexts.Despite

theirdifferentapproachestofilms,filmanalystsareabletoadoptandarticulateallthese

threetheoricalapproaches.

Keywords : textualcriticism,contextualcriticism,audiencecriticism

*นเทศศาสตรดษฎบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลย(2553)ปจจบนเปนรองศาสตราจารยประจำาสาขาวชา

นเทศศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

22 วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงรายปท 6 ฉบบท 1 (มกราคม - มถนายน 2554)

เกรนน�า : ภาพยนตรคออะไร กอนทจะกาวไปสการวเคราะหภาพยนตรจ�าเปนอยางยงทจะเขาใจลกษณะหรอ

ธรรมชาตของภาพยนตรเสยกอนวาภาพยนตรคออะไรนกวชาการดานภาพยนตรพยายาม

อธบายใหเหนสรปไดอยางนอย4ดานคอเทคโนโลยอตสาหกรรมศลปะและปฏบตการ

สงคมและวฒนธรรม

ในดานแรกเทคโนโลยจะมองภาพยนตรเปนเสมอนกบประดษฐกรรมชนใหม

ของโลกในชวงปลายศตวรรษท 19 ทคดคนขนมาเพอบนทกและฉายภาพทเคลอนไหว

จนตงชอวา “ภาพยนตร” หรอ ภาพทเคลอนไหว ซงตรงกบภาษาองกฤษทใชค �าวา

Cinematography ซงรากศพทมาจากค�าวา kinema รวมกบค�าวา graphy ซง

หมายถงเคลอนไหวและการเขยนตามล�าดบ ในยคแรกการบนทกภาพทเคลอนไหวและ

น�าออกมาฉายนนมกจะเปนภาพยนตรขนาดสนมเนอหาทเรยบงายเนนความสมจรงและ

ไรซงเสยงเชนภาพรถไฟแลนเขามาสสถานภาพคนก�าลงจามเปนตนภาพยนตรยคแรก

ไมคอยมเทคโนโลยเทาไรนกแตตอมาดวยพฒนาการของกลองและเทคโนโลยกท�าให

ภาพยนตรเรมใชภาษาหนง/ภาษาภาพยนตร เรมมเรองราว มส มเสยง และกลายเปน

ภาพยนตรดงทไดรบชมในปจจบน

ในดานทสองอตสาหกรรมเปนการพจารณาภาพยนตรถงมตดานก�าไรทไดรบ

เมอยอนกลบไปในยคแรกของการถอก�าเนดภาพยนตรพบวา ภาพยนตรถอก�าเนดขน

ในชวงของสงคมอตสาหกรรมทประชาชนเขามาท�างานในเมองภาพยนตรจงกลายเปนสอ

บนเทงทชวยผอนคลายความตงเครยดและใหหลดพนจากโลกความจรงหรอทเรยกวา

escapismนอกจากนนยงไดรบอานสงสคอผลก�าไรจากการเขาชมดวยตอมาไมนานนก

ในชวงสงครามโลกครงท 2 ภาพยนตรของสหรฐอเมรกากกลายเปนอตสาหกรรม

ขนาดใหญทท�ารายไดอยางสงทงในประเทศและตางประเทศจวบจนปจจบน

ในดานทสามศลปะในขณะทยคแรกของการถอก�าเนดภาพยนตรภาพยนตรถก

มองวาเปนเทคโนโลยชนดหนงทยงไมเปนศลปะเนองจากใชกลองบนทกภาพเคลอนไหว

เทานนไมมศลปะของการถายท�าแตอยางไรแตเมอเวลาผานไปไมนานนกผผลตภาพยนตร

และนกวชาการสาขาภาพยนตรกพยายามตอสเพอยกระดบใหภาพยนตรเปนศลปะและ

ขอคนพบทส�าคญกคอการพฒนาเทคนคทเรยกวาSovietmontageในทศวรรษท1910ซง

ใหความสนใจการตดตอภาพทกระจดกระจายจากพนทและเวลาตางๆแตกลบมารวมกน

ใหมความหมายและกลายเปนเรองราวไดหลงจากนนผผลตภาพยนตรกยงพฒนาภาษา

หนงเพมเตม เชน การใชภาพ มมกลอง การเคลอนไหวของกลอง แสง ส การจด

องคประกอบของภาพ (mise-en-scene) จนท�าใหภาพยนตรมศลปะดวยตวของมนเอง


ดงงานเขยนเรองTheArtof theMovingPictureของVachelLindsay (1915) (Turner

1999:35)และตอมากยกยองผก �ากบในฐานะศลปนผสรางสรรคภาพยนตรในชวงทศวรรษ

ท1960

ในดานทส ภาพยนตรในฐานะปฏบตการสงคมและวฒนธรรมความหมายน

ใหความสนใจกบความสมพนธของภาพยนตรกบสงคมในสองดานดานแรกภาพยนตร

ในฐานะภาพสะทอนสงคม(reflectionism)ซงหมายถงภาพยนตรจะเปนเสมอนกระจกท

สะทอนความเปนไปในสงคม ในทางกลบกน ดานทสองภาพยนตรคอการประกอบ

สรางความเปนจรง (constructionism) จะมองในมมตางไปตามส�านกมารกซสม และ

วฒนธรรมศกษา ซงมองวา แมจะไมมความจรง แตภาพยนตรกสามารถประกอบ

สรางความหมายใหมขนไดตามแตวาใครจะเปนผก �าหนดเชนภาพยนตรจะสรางภาพของ

ประเทศเพอนบานผหญง-ผชาย-เพศทสาม ใหกบผชม เปนตนแนวทางดงกลาวมองวา

ผชมจะถกครอบง�าความหมายจากภาพยนตรโดยไมรตว และหากเปนส�านกวฒนธรรม

ศกษากจะขยายความตอวา แมจะถกครอบง�าความหมายกตามแตผชมกสามารถ

ตความหมายไดตามประสบการณของตน ซงถอไดวา เปนวธคดชดใหมลาสดในการ

วเคราะหภาพยนตร

การวเคราะหภาพยนตรดวยทฤษฎ ในเบองตนไดน�าเสนอใหเหนวา ภาพยนตรคออะไรแลว ในล�าดบถดไป

จะน�าเสนอใหเหนเพมเตมวา ในการวเคราะหภาพยนตรเพอทจะเขาใจภาพยนตรจ�าเปน

อยางยงทจะตองมแนวทางหรอทฤษฎค�าวา“ทฤษฎ”หรอtheoryมาจากค�าภาษากรกทวา

theoriaทหมายถง“การมอง”“การด”

ในดานหนงทฤษฎคอไฟฉายสองความจรงนนกหมายความวาทฤษฎจะชวย

ท�าใหเรามองเหนแงมมตางๆในภาพยนตรไดชดเจนแตในอกดานหนง“การมอง”กผสม

ดวยการ “หลอกลวง” (Corrigan andWhite 2009: 459)การใชทฤษฎในการวเคราะห

ภาพยนตรจงจ�าเปนตองตระหนกวาทฤษฎไมสามารถทจะสองใหเหนความจรงทงหมด

บางทฤษฎจะสองใหเหนภาพยนตรเพยงดานหนงในขณะททฤษฎอกทฤษฎหนงกจะสอง

ใหเหนอกดานหนงปรากฏการณดงกลาวสอดคลองกบการชมภาพยนตรทผชมเองกตอง

ตระหนกวาภาพทปรากฏบนจอขาวมใชเปนภาพจรงทงหมดรวมถงเปนภาพทคดสรรและ

ตดทอนบางภาพออกผชมไมสามารถมองเหนทกแงมมทงหมดไดทฤษฎจงอาจเปนเพยง

ไฟฉายทสองใหเหนความจรงบางสวนเสยว


แตถงแมวาทฤษฎจะท�าใหเหนความเปนจรงบางสวนเสยวกตามแตทฤษฎกยง

เปนเครองมอทดยงทจะท�าใหเขาใจปรากฏการณและการวเคราะหภาพยนตรทฤษฎจง

เปรยบไดกบ“แวนตา”ทจะมองเหนภาพยนตรไดคมชดการใชทฤษฎวเคราะหภาพยนตร

ยอมตองตระหนกถงคณปการและขอจ�ากดของทฤษฎดวย

เนองจากศาสตรดานภาพยนตรผานรอนผานหนาวมาเปนระยะเวลานานมากกวา

100 ป ท�าใหในโลกของวชาการภาพยนตรจะใชทฤษฎทหลากหลายในการวเคราะห

ภาพยนตร ส�าหรบในทนจะจดกลมทฤษฎทเปนเครองมอในการวเคราะหภาพยนตร

ออกเปนสามกลมหลกดวยกนตามระดบของการวเคราะหกลมแรกกลมทฤษฎตวบทหรอ

การวเคราะหตวบท (textual criticism)จะสนใจการศกษาตวบทหรอการวเคราะหเฉพาะ

เนอหาและรปแบบภายในภาพยนตรเทานนและมกจะมองภาพยนตรในฐานะศลปะกลม

ทสองกลมทฤษฎบรบทหรอการวเคราะหบรบท(contextualcriticism)จะใหความสนใจ

บรบททแวดลอมภาพยนตรโดยขยายจากการมองแตดานตวบทสบรบททงดานการเมอง

เศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมรวมถงการมองแบบคขนานคอการศกษาตวบทและบรบท

คกนดงส�านกgenreและauteurและกลมทสามกลมทฤษฎผรบสารหรอการวเคราะห

ผรบสาร (audience criticism) จะใหความสนใจผรบสารในการรบชมภาพยนตร (อนง

ยงคงมทฤษฎอนๆ อกทผเขยนมไดน�ามารวมในทน ดวยขอจ�ากดของเวลาพนท และ

ปรมาณของทฤษฎการวเคราะหภาพยนตรทมจ�านวนมากซงจะน�าเสนอในโอกาสตอไป)

อนง การจ�าแนกออกเปนกลมทฤษฎออกเปนสามกลมนเปนการจ�าแนกตาม

แนวทางการวเคราะหภาพยนตรทนยมและการพฒนาการของทฤษฎ แตในโลก

ความเปนจรงการวเคราะหภาพยนตรไมอาจแยกใชทฤษฎแตละอนโดยเดดขาดยงสามารถ

ใชการวเคราะหทงสามกลมทฤษฎไปในครงเดยวกนไดตวอยางการวเคราะหสตรนยม

(feminism) สามารถดงแนวทางการวเคราะหตวบท คกบบรบท และผรบสารไป

ในคราวเดยวกนหรอแมกระทงการวเคราะหรปแบบนยมทอยในกลมทฤษฎตวบทกยง

เปนรากฐานของการวเคราะหภาพยนตรในกลมทฤษฎตวบทรายละเอยดของกลมทฤษฎ

แตละทฤษฎมดงตอไปน

กลมทฤษฎตวบท (การวเคราะหตวบท textual criticism) กลมทฤษฎตวบทเปนทฤษฎทถอก�าเนดขนในยคแรกภาพยนตรนบตงแตตน

ศตวรรษท 20ทฤษฎในกลมนใหความสนใจการวเคราะห “ตวบท”หรอการวเคราะห

ตวภาพยนตรรากฐานส�าคญของทฤษฎกลมนคอแนวคด“ศลปะ”โดยมองวาภาพยนตร


คอ “ศลปะ” แขนงหนงไมตางไปจากศลปะทผานมาในอดต 6 แขนง คอ เตนร�า

สถาปตยกรรมประตมากรรม จตรกรรมดนตรและวรรณกรรมแตกวาทจะกาวมาเปน

ศลปะไดนนภาพยนตรกตองพสจนคณสมบตดวยการยกระดบตนเองใหไมเพยงแตการ

ถายภาพการแสดงละครเวทแตตองพฒนาเทคนคในการเลาเรองดวยภาพและเสยงเพอให

กลายเปนเอกลกษณของภาพยนตรการวเคราะหภาพยนตรในกลมนในระยะแรกจะมงให

ความสนใจตอ “รปแบบ” (form)หรอโครงสรางภายในและการเรยงตวของโครงสราง

ดงกลาวในภาพยนตรหรอทเรยกวาFormalism เพอแสดงใหเหนถงแนวทางศลปะ

อกแบบหนงหรอกลาวอกนยหนงคอมกจะสนใจรปแบบการวเคราะหตวบทภาพยนตร

โดยไมไดสนใจบรบท

การวเคราะหรปแบบของภาพยนตรในแนวทาง Formalismในดานหนงไดรบ

อทธพลจากส�านกวรรณกรรมทสนใจปจจยภายในของภาพยนตรหรอตรรกของโครงสราง

ภายในตวบท(internal logic) เชนโครงเรองความคดตวแสดงฉากและองคประกอบ

ตางๆโดยเชอวาความหมายเกดมาจากการเรยงตวขององคประกอบดงกลาว เมอน�ามา

ประยกตเขากบภาพยนตรการวเคราะหภาพยนตรกจะกาวไปส“ภาษาหนง”ซงประกอบ

ไปดวยองคประกอบตางๆและการเรยงตวขององคประกอบนนๆเชนขนาดภาพมมกลอง

การเคลอนไหวของกลองแสงสและการตดตอเปนตน(ดงทจะกลาวโดยละเอยดในล�าดบ

ถดไป)

Giannetti(อางถงในประวทยแตงอกษร2548:98)ขยายความวาศลปะภาพยนตร

ถอก�าเนดไดเนองจากภาพยนตรไมสามารถถายทอดภาพไดเหมอนกบความเปนจรงทเรา

มองเหนทกวนผสรางภาพยนตรอาศยขอจ�ากดของสอภาพยนตรเชนลกษณะภาพทเปน

สองมตการมกรอบภาพและการจดการกบความตอเนองดานเวลาและสถานทดวยการ

สราง“ภาษาหนง”เพอสรางโลกจ�าเพาะทคลายคลงกบโลกความเปนจรง

ส�าหรบในทน“ภาษาหนง”สามารถจ�าแนกโดยสงเขปคอขนาดภาพมมกลอง

แสงเงาสกรอบภาพและการเคลอนกลอง(ประวทยแตงอกษร2551และMercado2011)

ดงน

-การก�าหนดขนาดภาพ(filmsize)มหลายระดบไดแกภาพระยะใกล(closeup)

เปนภาพในระดบอกถงใบหนาเพอเนนความรสกใกลชดหรอการเนนจดสนใจหากใกล

กวานนเชนใบหนาหรอดวงตากจะเรยกวาระยะใกลมาก(extremecloseup)ภาพระยะ

ปานกลาง (medium shot) เปนภาพระยะหวเขาถงใบหนาภาพขามหวไหล (over the

shoulder shot) เปนภาพทถายบคคลสนทนาโดยถายขามจากหวไหลบคคลคนทหนงให


เหนใบหนาของคสนทนา เพอสอความหมายของการทผชมไดเขาไปอยในเหตการณการ

สนทนาของตวละครสองคนภาพเตมตว (full shot) เพอเหนขนาดบคคล ซงในชวงแรก

ของการผลตภาพยนตรมกจะมภาพระยะนระยะเดยวและระยะไกลหรอไกลมาก (long

shot/extremelongshot)เพอเนนความยงใหญหรอการใหเหนบรรยากาศของตวละครกบ

สถานทภาพระยะดงกลาวมกจะเปนภาพเปดของภาพยนตรโดยมชอเรยกวาestablishing

shot

-การใชมมกลอง (angle) จ�าแนกเปน มมสงเพอท�าใหเหนเสมอนการมองจาก

เบองบนหรอพระผเปนเจาท�าใหวตถทถายท�ามลกษณะออนดอยมมระดบสายตาเปนการ

ถายท�าดวยการตงกลองระดบสายตาของผชมท�าใหรสกถงความเทาเทยมกนของผดตอ

เนอหาทไดชมสวนมมต�าคอทศทางตรงกนขามกบมมสงเพอฉายใหเหนความยงใหญของ

ตวละครหรอวตถ

-การเพมความลกของวตถในภาพดวยการใชแสงและเงาเพอลดความเปน

สองมตของภาพยนตรอนท�าใหเกดความสมจรง โดยเฉพาะในยคของภาพยนตรขาวด�า

สวนในดานของการใชแสงอาจจ�าแนกไดตามรปแบบการจดแสงคอ high keyหรอการ

จดแสงทเนนความสวางของแสงและเงาทสมดลย ในทางกลบกน low key เปนการ

จดแสงใหเหนเงาตดกนชดเจน ซงมกจะพบในภาพยนตรทตองการสอความหมายของ

อารมณโศกเศราตนเตนหรอภาพยนตรตระกลผสบสวนและฟลมนวร

-การใหสเพอสอความหมายและปลกอารมณความรสก เชน สแดงคอความ

รอนแรงสฟาคอความสดใสหรอในบางวฒนธรรมอาจหมายถงความทกขระทมเปนตน

อนงในยคแรกๆของการผลตภาพยนตรการใชสจะสอความหมายถงความไมจรงฉากใน

จนตนาการสวนฉากชวตประจ�าวนจะใชสขาวด�าเพราะในยคแรกมความเชอวาหากเตม

สสนใหกบภาพยนตรมากเกนไปกจะลดทอนศลปะของภาพยนตร (ไมตางไปจากเสยงท

ระยะแรกถกมองในดานลบวาท�าลายศลปะของภาพยนตร)(Turner1999:39)แตหลงจาก

การถอก�าเนดของโทรทศนภาพยนตรสกเตบโตขนเพอแขงขนกบโทรทศน

-การก�าหนดกรอบภาพมเปาหมายเพอใหผชมจองมองในจดทตองการจ�ากดวธ

การดและมมมองของผชม การตดสงทไมตองการน�าเสนอออกไป รวมถงการบงคบ

ไมใหวตถอยหนากลองมากเกนไปเพราะจะท�าใหวตถดใหญเกนจรงหรอในทางกลบกน

กอาจวางไวหนากลองเพอเนนความหมาย

-การเคลอนกลอง (cameramovement)หรอการเคลอนไหวของกลองเพอสอ

ความหมายอาท การ panหรอการเคลอนกลองจากซายไปขวาโดยกลองอยกบท เพอ


เปดเผยความหมายบางประการใหกบผชมและเสมอนสายตาของตวละครทก�าลงมองไป

ซายหรอขวาใกลเคยงกบการtiltหรอการเคลอนกลองแนวตงโดยกลองอยกบทเพยงแตจะ

ตางกนตรงทศทางแนวตงและแนวนอนนอกจากนนการเคลอนกลองยงอาจใชอปกรณคอ

dolly เพอท�าใหกลองเคลอนไปพรอมกบอปกรณดงกลาวอนไดภาพของการตดตามการ

เคลอนไหวของตวละครและหากตองการความรสกตนเตนกจะใชอปกรณเสรมคอhand

heldท�าใหไดภาพสนไหวคลายกบการวงตามตวละคร

ดงนนภาษาหนงจงท�าใหภาพยนตรมใชเปนเพยงการถายท�าสงทเหนเทานนแต

เปนการแปลงสงทเหนดวยศลปะของภาพยนตรและกลายเปนภาพเพอดงดดใหผชมรสก

ตามจนตนาการของผผลตภาพยนตร

จากภาษาหนงดงกลาวกระตนใหเกดขอสงเกตของนกวชาการดานภาพยนตรวา

ภาษาหนงนาจะมความสมพนธกบจตวทยาผชมHugoMusterburg (1916 อางถงใน

จ�าเรญลกษณธนะวงนอย2548:50-52)เปนนกปรชญาและจตวทยาชาวเยอรมนคนแรกๆ

ทชใหเหนวาภาพยนตรเปนศลปะทเกยวโยงกบจตวทยาของผชมในระยะแรกสอภาพยนตร

อาจเปนเพยงการถายภาพเคลอนไหวและดเหมอนเพยงการถายภาพละครเวท แตตอมา

ภาพยนตรกพฒนาเปนศลปะดวยการเลาเรองดวยภาพและเสยงเพอท�าใหผชมมความรสก

เขาถงอารมณความรสกทผสรางตองการ (ดงทกลาวไปแลวขางตน)ทงน ในทศนะของ

Musterburg ภาพยนตรท�าไดส�าเรจกเนองจากการค�านงถงจตวทยาของผชม กลาว

คอภาพทเหนเคลอนไหวในจอภาพยนตรนนแทจรงแลวในโลกความจรงผชมเหนภาพ

ความเคลอนไหวเพราะการเหนภาพตดตา(persistentofvision)หรอการทจตใจของมนษย

ไดสรางการมองเหนภาพตดตาทงๆทภาพจรงมไดเคลอนไหว

ยงไปกวานน ผชมเองกจะรบรเรองราวของภาพยนตรดวยจตใจ สงทเหน

ในภาพยนตรจงมใชของจรงแตเปนภาพในจตใจของมนษยทคดวาจรงดวยมตจตวทยา

ของผชมดงกลาวผสรางจงไดพฒนาเทคนคหรอภาษาหนงเพอทจะควบคมและหรอการ

โนมนาวจตใจของผชมใหรสกไดวา ภาพทเหนบนจอมลกษณะทสมจรง เชน การ

ก�าหนดการมองของผชมใหมองเฉพาะจอขาว และก�าหนดระยะภาพในขนาดใกล-ไกล

เพอท�าใหผชมตดตามในเนอหาทผผลตมงเนนมากกวาการปลอยใหผชมไดชมเองตาม

ธรรมชาตเฉกเชนละครเวทRudolfArnheimนกจตวทยาชาวเยอรมนในชวงทศวรรษท

1930 ในหนงสอFilm asArt ไดยกตวอยางใหเหนเพมเตมวาภาพของภาชนะทเหนใน

กลองจะตางไปจากการเหนดวยตาตนเอง เพราะจะมขนาดภาพและมมมองทผสราง

ก�าหนดขน


สวนส�าคญของการวเคราะหภาพยนตรดานรปแบบอกประการหนง กคอการ

ล�าดบภาพหรอตดตอภาพ (editing) เพอการเลาเรองหากยอนกลบไปในยคแรกของการ

ถอก�าเนดภาพยนตรในปลายศตวรรษท 19ภาพยนตรของLumiereฉายภาพคนงานเดน

ออกจากโรงงานในภาพยนตรเรองWorkerLeavingtheLumiereFactory(1895)เปนเพยง

การตงกลองถายภาพคนงานก�าลงเดนออกจากโรงงานของตนเทานนไมมการเลาเรองไมม

การใชภาษาหนงแตตอมาไมนานนกผลตภาพยนตรชาวฝรงเศสทชอGeorgeMeliesก

กลายเปนผเรมตนภาพยนตรทมการเลาเรองและเรมใชเทคนคการตดตอดงปรากฏใน

ภาพยนตรเรองATrip to theMoon (1902) ดวยการพฒนาการยนยอระยะเวลาและ

สถานทในภาพยนตร ซงในอดตทผานมาการบนทกภาพยนตรมกจะใชระยะเวลาจรงแต

ส�าหรบMeliesกลบใชเทคนคการตดตอภาพดวยการหยดภาพและถายภาพใหมจนท�าให

สามารถผนวกภาพแรกกบภาพทสองทแมไมไดถายท�าในเวลาและพนทเดยวกนแตเมอ

น�ามาเรยงตอกนกลบยงคงท�าใหคนดมจนตนาการวาเหตการณทงสองนนมความสมพนธ

ในเชงเวลาและพนท เชนฉากคนถอดหวการหายตวและปรากฏตวขนมาใหม เปนตน

อยางไรกดแนวทางดงกลาวกยงถกมองวานกท�าหนงยคนเปนเพยง“นกมายากล”เทานน

แตยงไมเปนศลปนเพราะยงมไดใชประโยชนจากเทคนคนเพอการเลาเรองอยางสมบรณ

ในชวงเวลาถดมาไมนานภาพยนตรเรองTheGreatTrainRobbery(1903)โดย

EdwinS.Porterกถอก�าเนดขนมาและกลายเปนหนงเรองแรกทอาจกลาวไดวาเรมมศลปะ

ของการเลาเรองทแทจรงภาพยนตรเรองดงกลาวเปนเรองราวของโจรปลนรถไฟผก �ากบ

ภาพยนตรไดใชภาษาหนงการใชภาพการจดฉากและทส�าคญกคอการตดตอภาพท�าให

สามารถยนยอเวลาและพนทจากฉากปลนรถไฟตดไปสฉากอนๆไดตอมาในปค.ศ.1915

นกท�าหนงในนามD.W.GriffithกผลตภาพยนตรเรองBirthofaNationสรางผลกระทบ

ตอผชมอยางสงโดยเฉพาะมตเชงภาพ เชนขนาดภาพ เพอสอความหมายมากกวาการใช

ภาพเตมตวอยางเดยว(fullshot)เชนภาพระยะใกลสอความหมายความใกลชดระยะไกล

เพอสอความหมายความสมพนธกบพนทท�าใหนกวชาการเรมผลตหนงสอทยนยนใหเหน

วาภาพยนตรเปนเสมอนศลปะแขนงทเจด อาทRicciottoCanudu ในหนงสอเรองThe

BirthoftheSixthArt(1911)และVachelLidsayในหนงสอเรองTheArtoftheMoving

Picture (1915)ทงสองเหนพองวาภาพยนตรเปนเสมอนศลปะแขนงทเจด (ในชวงแรก

Canuduชวาศลปะเดมมแค5แขนงคอสถาปตยกรรมประตมากรรมจตรกรรมดนตร

วรรณกรรมและภาพยนตรเปนศลปะแขนงใหมท�าใหหนงสอเลมแรกของเขาใชชอวา

ก�าเนดของศลปะแขนงทหกแตตอมาในชวงหลงจงเพมการเตนร�าเขาไปจงท�าใหภาพยนตร


กลายเปนศลปะแขนงทเจด) เปนศลปะขนสง และสงผลตอมาในการยกระดบแวดวง

ภาพยนตร(จ�าเรญลกษณธนะวงนอย2548:50และTurner1999)

การพฒนาเทคนคการเลาเรอง โดยเฉพาะการตดตอยงสบตอมาและพฒนาใน

ระดบสงโดยนกผลตภาพยนตรในแถบยโรปทไดรบการสนบสนนจากรฐ นนกคอ

สหภาพโซเวยต ซงตงสถาบนผลตนกท�าหนงชอStateFilmSchoolกไดเรยนรการผลต

ภาพยนตรของนกท�าหนงยคแรก เชนD.W.Griffith และหนงในผลผลตกคอ Sergei

Eisenstein งานของเขาใหความสนใจศลปะการเลาเรองของภาพยนตรจะมเอกลกษณ

ดวยการเรยงชอตหรอภาพทหนงกบสองสามและสมาเรยงตอกน(juxtaposition)ซงตาง

ไปจากศลปะแขนงอนๆ เชนนกดนตรจะเรยงเสยงใหเกดความหมายนกเขยนจะเรยง

ตวอกษรเปนเรองราวนกวาดภาพจะเรยงเสนและสใหกลายเปนภาพ เปนตนEisenstein

ชวาการเรยงชอต(shot)ท�าใหเกดเรองราวและท�าใหผชมเขาใจเนอหาโดยทภาพทงหมด

อาจไมมความสอดคลองหรอเกยวโยงกนใดๆ แตกลบไดความหมายใหม เชน

การเรยงภาพสภาพนภาพของผชายคนหนงภาพของอาหารภาพของคนตายและภาพของ

เดกหญงเมอน�ามาเรยงตอกนท�าใหเกดความหมายใหมทวาคนเหนอาหารแลวรสกหวและ

คดถงแมทเคยท�าอาหารใหและคดถงลกสาวของตนทงๆ ทภาพทงหมดไมเกยวเนองกน

ถายท�าคนละเวลาและสถานทแตกลบเกดความหมายได เทคนคดงกลาวเรยกวา Soviet

montage

กลาวโดยสรปการวเคราะหแนวทางFormalismจะใหความสนใจกบตวบทโดย

เนนรปแบบขององคประกอบภาพยนตรคอภาษาหนง เพอพจารณาวาผผลตภาพยนตร

ตองการสอความหมายของภาพยนตรอยางไรโดยจดเนนกคอการมองวาผผลตสามารถ

สรางสรรคความหมายไดตามทตนตองการซงจะสอดคลองกบสกลศลปะแนว

Expressionismทศลปนจะแสดงออกถงความรสกดวยการสอความหมายดวยรปทรงตางๆ

ใหมลกษณะเกนจรงและในกรณของศลปนภาพยนตรกจะใชภาษาหนงดงทกลาวไปแลว

แสดงความรสกของตนออกมาเพอการกระตนอารมณความรสกของผชม ศลปนสกลน

เตบโตอยางเดนชดในชวงหลงสงครามโลกครงท1เชนGermanExpressionismภาพยนตร

กาวหนาของฝรงเศส(TheFrenchAvant-Garde)และSovietFormalism(จ�าเรญลกษณ

ธนะวงนอย2548:65)

ในทางตรงกนขามในชวงหลงของทศวรรษท 1940 เปนตนมาโดยเฉพาะหลง

สงครามโลกครงทสองกลบเกดแนวทางการวเคราะหตวบทอกแนวทางหนงกคอRealism

ทงๆทกอนหนานนภาพยนตรแนวนก�าเนดขนยคแรกของการถอก�าเนดของภาพยนตรโดย


เฉพาะภาพยนตรของLumiere ทมกจะถายท�าฉากสถานทจรงแนวคดดงกลาววางอยบน

ฐานคตทวาภาพยนตรควรจะบนทกโลกจรงทปรากฏทวาภาพยนตรแนวFormalism

กลบมอทธพลสงจนยดพนทของการผลตภาพยนตรแทบทงหมดและเมอกลาวถงRealism

กจะถกมองวา เปนบทบาทหนาทของภาพยนตรสารคดเทานนอยางไรกดในทศวรรษท

1940 ในชวงหลงสงครามโลกครงทสองกเกดการหวนไปสแนวคดของRealism อกครง

เพราะในยคดงกลาวเรมตงค �าถามวา ศลปะทผานมามกจะมงเนนการน�าเสนอเรองราว

ประโลมโลกของคนชนสง มลกษณะไมสมจรงพรอมทงเสนอใหภาพยนตรควรจะเผย

ใหเหนชวตของผคนจรงๆหรอคนธรรมดาถายท�าในพนทจรงตดตอนอยน�าเสนออยาง

เรยบงายภาพยนตรจงจะเปนศลปะทแทจรงดงเชนในทศวรรษท1940ประเทศอตาลก

ผลตภาพยนตรแนวทางดงกลาวโดยเรยกวาItalianNeorealismหรออตาเลยนสจนยมใหม

ภาพยนตรกลมนจะมงเนนการเฝาสงเกตโดยไมมการเสรมแตงไมใชนกแสดงอาชพบนทก

ภาพในสงทเปนอย นอกจากในมตเชงศลปะแลว อกสวนหนงมาจากบรรยากาศหลง

สงครามทขาดแคลนฟลมและสภาพของสงคมทเปนจรงท�าใหผสรางภาพยนตรถายท�าใน

สงทเปนอยและมแนวโนมการวจารณสงคมอนเปนผลจากการเมองการปกครอง(กฤษดา

เกดด2548b:186-189)ภาพยนตรของอตาเลยนสจนยมใหมสงผลตอการผลตภาพยนตร

แนวสจนยมในฝรงเศสและทวโลกในระยะเวลาตอมา ในกรณไทยเชนภาพยนตรของ

หมอมเจาชาตรเฉลมยคล (เชนทองพน โคกโพธ ราษฎรเตมขน / เทพธดาโรงแรม /

คนเลยงชาง / เสยดาย)ส�าหรบประเทศฝรงเศสกลมทสนใจผลตภาพยนตรแนวสจนยม

คอกลมคลนลกใหมของฝรงเศส(TheFrenchNewWave)และในประเทศสหภาพโซเวยต

กพฒนาสภาพยนตรแนวสจสงคมนยม(socialistrealism)มงเนนการใชศลปะภาพยนตร

เพอพฒนาสงคมใหบคคลมความเทาเทยมกนมากกวาการใชเพอการคาอนจะถอเปนศลปะ

ทแท(จ�าเรญลกษณธนะวงนอย2548:71-75)

นกวชาการคนส�าคญในส�านกนกคอAndreBazinชาวฝรงเศสหนงในกลมThe

FrenchNewWaveซงผลตวารสารในปค.ศ.1951ชอCahierduCinemaเขาไมพอใจกบ

ภาพยนตรทสรางกนในยคสงครามทมพลอตเรองมากตกแตงประดบประดาอยางหรหรา

แสดงอยางไมเปนธรรมชาตและดไรซงศลปะ ในทศนะของเขาภาพยนตรควรทจะเปน

เครองมอส�ารวจและบนทกภาพความเปนจรงโดยไมมการปรงแตง (จ�าเรญลกษณ

ธนะวงนอย2548:73)หากภาพถายไดรบการแตงเตมดดแปลงกจะท�าใหผดไปและไมเกด

แรงกระตนทางจตวทยาแกผชม (บรรจงโกศลวฒน 2548: 164-165) อกทงเหนตางจาก

EisensteinในเรองSovietmontageวาภาพยนตรไมควรมการตดตอในลกษณะmontage


เพราะเปนการควบคมความคดคนดภาพยนตรไมควรจะถกแทรกแซงและควรใหผชมได

เฝาสงเกตการณในเฟรม(frame)อยางละเอยดและตความตามทตนตองการดวยเหตนสงท

Bazinสนใจจงใหความสนใจตอการจดการสงทอยในเฟรมมากกวา(Turner1999:42)

จากขอสงเกตของBazinทไมเนนการตดตอแตใหความสนใจตอเฟรมจงท�าให

เกดการใหความสนใจตอการจดองคประกอบของภาพ (mise-en-scene) ซงเปนภาษา

ฝรงเศสมาจากศาสตรการละครหมายถงการจดวางไวบนเวทแตเมอน�ามาประยกตกบ

ภาพยนตรจะหมายถงการจดภาพทเหนตอหนากลองในหนงชอต(shot)ของภาพยนตรเพอ

ทจะสอความหมายแนวทางดงกลาวจะใหความสนใจวาภายในชอตของภาพยนตรผก �ากบ

สามารถทจะสอความหมายไดโดยจดองคประกอบของภาพทงขนาดภาพตวละครแสงส

อปกรณประกอบฉากเครองแตงกายฉากฯลฯ(ประวทยแตงอกษร2551:102-104)

การมงเนนการจดองคประกอบของภาพท�าใหนกวชาการบางทานยงมองวา

Bazin กคอนกวจารณภาพยนตรทเปน Formalism หรอรปแบบนยมดวย เพราะ

ใหความสนใจรปแบบลลาความหมายในภาพยนตร(อางถงในบรรจงโกศลวฒน2548:

171)แตจดทตางกนทท�าใหBazin เปนนกวจารณในกลมRealism ทอาจพอเหนไดกคอ

แมจะมการจดองคประกอบของภาพแตกมไดมเปาหมายเพอการแสดงออกถงอารมณ

ความรสกของศลปนและการสรางภาพลวงตาแกผชมดงกลมFormalismทระบไวBazin

กลบใชการจดองคประกอบของภาพท�าเพอศลปะของการเนนความจรง(Turner1999:42)

(อยางไรกด ในปจจบนการจดองคประกอบของภาพกยงสามารถใชในกรณของการ

วเคราะหในส�านกFormalismรวมถงการใชเปนเครองมอของส�านกมารกซสมอกดวยเพยง

แตวา เปาหมายของการใชจะตางกนไป คอ ส�านก Formalism จะมงเนนศลปะการ

แสดงออกถงการสอความหมายของผก �ากบส�านกRealismจะมงเนนศลปะการสรางความ

สมจรงและส�านกMarxismจะไมสนใจเรองศลปะแตกลบพจารณาถงการถกก�าหนดความ

หมายจากสงคมและวฒนธรรมผานformของภาพยนตรทเปนพนทซกซอนอดมการณ)

โดยสรปส�านกRealism มฐานคตวาภาพยนตรนาจะเปนศลปะของความจรง

หรอความสมจรงมากกวาการแสดงออกและสรางสรรคของผก �ากบดงส�านกFormalism

ส�านกRealismมองภาพยนตรวาตองถายทอดความจรงดวยการบนทกภาพบนพนทจรง

บนทกโดยอตโนมตไมใชมมกลองตวละครกมกจะเปนตวจรงไมคอยเนนการตดตอและ

เนอหามกจะน�าเสนอชวตประจ�าวนการเมองและปญหาสงคมอยางไรกตามในชวงหลง

แนวคดดงกลาวกถกนกคดส�านกมารกซสมตงค �าถามวา ภาพยนตรตระกลสจนยมจะ

น�าเสนอความเปนจรงและสะทอนภาพของสงคม (reflection) ทเปนจรงทงหมดไดหรอ


พรอมทงน�าเสนอใหเหนในมมตรงกนขามวาภาพยนตรอาจเปนพนทของการประกอบ

สรางความจรงเสยมากกวา (รายละเอยดโปรดดหวขอถดไปของกลมทสองส�านก

มารกซสม)

กลมทฤษฎบรบท (การวเคราะหบรบท contextual criticism) ในขณะทการวเคราะหภาพยนตรในกลมแรกหรอตวบทมกจะมงเนนการ

วเคราะหเฉพาะตวบทและอยบนพนฐานของศลปะ แตส�าหรบในกลมนการวเคราะห

ภาพยนตรจะขยายไปสการวเคราะหบรบทภาพยนตร โดยอาจเปรยบไดวา เปนการ

วเคราะหปาแทนทจะวเคราะหเพยงแคตนไมตนเดยว (AndrewSarris อางถงในอญชล

ชยวรพร2548:79)การวเคราะหบรบทมกจะไดรบความนยมในหมของนกวชาการในดาน

อนๆนบตงแตชวงทศวรรษท1970ไมวาจะเปนประวตศาสตรเศรษฐกจการเมองสงคม

และวฒนธรรม อนท�าใหศาสตรดานภาพยนตรมลกษณะเปนสหวทยาการหรอการ

เชอมรอยกบศาสตรดานอนมากขนไมไดผกขาดเฉพาะนกวชาการดานภาพยนตรแตเพยง

อยางเดยว อกทงท�าใหการกอรางสรางวชาการดานภาพยนตรศกษา (Film studies)

เขมขนขน

และเนองดวยการวเคราะหบรบทมจ�านวนมาก ส�าหรบในทนจะพจารณา

ในสามดานคอ การศกษาประวตศาสตรภาพยนตรและปจจยเศรษฐกจ การศกษาการ

ประกอบสรางความหมายและอดมการณในภาพยนตรตามส�านกมารกซสมและวฒนธรรม

ศกษาและการศกษากลมภาพยนตรตามส�านกgenreและauteurรายละเอยดดงน

กลมแรกการศกษาประวตศาสตรภาพยนตร และปจจยเศรษฐกจ การศกษา

ทงสองนจะพจารณาถงบรบทดานประวตศาสตร และปจจยดานเศรษฐกจทสงผลตอ

ภาพยนตร

ในขณะทดานแรกมกจะเปนกลมนกประวตศาสตรภาพยนตร ซงจะสนใจการ

เปลยนแปลงของประวตศาสตรสงคม รวมถงประวตศาสตรของการพฒนาการดาน

เทคโนโลยภาพยนตรจะมผลตอเนอหาและรปแบบในภาพยนตรตวอยางเชนงานศกษา

เรอง“ประวตศาสตรภาพยนตรไทย”ของโดมสขวงศ(2533)แสดงใหเหนการก�าเนดของ

ภาพยนตรไทยอนน�าเขามาจากตางประเทศและแพรกระจายในหมคนชนสงหลงจากนน

จงเขาสประชาชนทวไปโดยภาพยนตรไทยเรองแรกกคอ “นางสาวสวรรณ” (2466) ซง

ผลตโดยชาวตางชาตคอHenryA.MacRaeตอจากนนภาพยนตรไทยทผลตโดยคนไทย

กก�าเนดขนในปพ.ศ.2470โดยพนองสกลวสวตคอ“โชคสองชน”ภาพยนตรของไทยก


เรมพฒนาจากสอไรเสยงสสอมเสยงและกลายเปนอตสาหกรรมในยคตอมาในทศวรรษท

2500พรอมๆกบการถอก�าเนดของยคดาราคขวญมตร-เพชราภาพยนตรไทยตองปรบตว

อกครงหลงการเสยชวตของมตรในพ.ศ.2513สยคของภาพยนตรสะทอนสงคมและเมอ

กาวสชวงทศวรรษท 2520ภาพยนตรไทยขยายตวขนทงภาพยนตรสะทอนสงคมและ

ภาพยนตรแนวตลาดสวนหนงมาจากผลของก�าแพงภาษจนกระทงในชวงทศวรรษท2530

ภาพยนตรไทยกลบเรมประสบปญหาวกฤตอนมาจากการเปลยนแปลงของสภาพเศรษฐกจ

และการรกคบของภาพยนตรตางประเทศภาพยนตรทอยรอดไดกคอภาพยนตรตลกผและ

วยรนทวาในทศวรรษท2540ภาพยนตรไทยกกลบมารอฟนไดอกครงจนไดรบการยกยอง

จากนานาชาตเชนภาพยนตรเรอง“สตวประหลาด”(TropicalMalady)(ก�าจรหลยยะพงศ

และสมสขหนวมาน2552)ในทศวรรษท2550จกรวาลนลธ�ารงค(2553)กเผยใหเหน

การเตบโตของภาพยนตรไทยทงการไดรบการยอมรบในเวทนานาชาตมากขน สวนใน

เวทไทยหนงตลาดยงคงไดรบความนยมแตกยงตองฟนฝากบวกฤตการเมองในประเทศ

การสนบสนนและการฉดรงจากภาครฐไทยทงดานการใหรางวลการใหทนและพระราช

บญญตภาพยนตรและวดทศนพ.ศ.2551

สวนดานทสองปจจยดานเศรษฐกจนกวชาการทศกษามกจะเปนนกวชาการใน

กลมเศรษฐศาสตรและเศรษฐศาสตรการเมอง(politicaleconomy)โดยจะใหความสนใจวา

มตเชงเศรษฐกจจะเปนตวแปรหลกทสงผลกระทบตอกระบวนการภาพยนตร4ระดบคอ

การผลต (production)การแพรกระจายและการฉาย (distribution and exhibition)การ

สงเสรมการขาย(promotion)และการบรโภคภาพยนตร(consumption)ภาพยนตรทผลต

ในทศนะของนกวชาการกลมนพจารณาวา สอภาพยนตรมความเกยวโยงกบผลก�าไรและ

สงผลตอกระบวนการภาพยนตรโดยตรงหากภาพยนตรเรองใดทคาดการณวาจะไมไดรบ

ผลก�าไรกจะไมไดรบการผลตโดยปรยาย ยงไปกวาน นภาพยนตรกเรมกลายเปน

อตสาหกรรมขนาดใหญ ในบางกรณบรษทบางแหงกรวบรวมกจการ (conglomerate)

โดยเฉพาะในระดบการผลตการแพรกระจายและการฉายภาพยนตรอนสงผลตอการผกขาด

ธรกจผผลตรายยอยหรอผผลตหนาใหมจงมโอกาสนอยทจะกาวสการเปนผผลตภาพยนตร

หากผลตไดกไมสามารถหาโรงฉายไดเชนกนหรอบางคนกไมมแมแตงบประมาณการผลต

และหลงการผลต จงตองเรมหางบประมาณจากตางประเทศ (สนธยาทรพยเยน และ

ทฑะเดชวชรธานนทร2553และสามารถจนทรสรย2551)

นอกจากนน อตสาหกรรมภาพยนตรบางประเทศกพฒนาสอตสาหกรรม

ขนาดใหญโดยเฉพาะอตสาหกรรมภาพยนตรสหรฐอเมรกาหรอในนามของฮอลลวดและ


ทส�าคญคอแพรกระจายสโลกทสามหรอเรยกวา จกรวรรดนยมสอ (media imperialism)

อนท�าใหผคนในโลกทสามตองบรโภคภาพยนตรฮอลลวด พรอมทงสงผลตอเนองให

อตสาหกรรมในประเทศตนตองพงทะลายลง

และเนองจากสอภาพยนตรของฮอลลวดแฝงไปดวยกลนอายของอดมการณของ

สหรฐฯ จงยอมสงผลตอการครอบง�าวธคดของคนโลกทสามอกดวย เชนความเชอเรอง

ความฝนของคนอเมรกนชาวอเมรกนเปนวรบรษและลทธการบรโภค เปนตน (สนใจ

โปรดดบญรกษบญญะเขตมาลา2552a)

กลมทสองการศกษาการประกอบสรางความหมายและอดมการณในภาพยนตร

การศกษาบรบทในกลมยอยนเดนตามแนวคดของส�านกมารกซสม(Marxism)โดยเฉพาะ

กลม Screen Theory ของประเทศองกฤษนบตงแตทศวรรษท 1970 ซงสนใจมตเชง

อดมการณ อนมรากฐานจากนกวชาการชาวฝรงเศสทชอ Louis Althusser ทมองวา

อดมการณเปนกรอบการรบรของมนษย อดมการณดงกลาวแฝงอยในภาษาและฝงลกลง

ในจตใตส�านกของผคนโดยไมรตว(กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน2551:214-

215)

ในดานแรก อดมการณแฝงอยในโครงสรางภาษา Althusser ไดรบอทธพลจาก

ClaudeLevi-Straussนกวชาการดานมานษยวทยาทสนใจโครงสรางภาษาของการเลาเรอง

ในต�านานตามแนวทางของสญวทยา(Semiology)(รายละเอยดจะกลาวถงในล�าดบถดไป)

ขอสรปของเขากคอ เรองเลาทงหมดมไดเกดขนลอยๆตามธรรมชาต แตมโครงสราง

บางอยางก�าหนดมระบบระเบยบโดยเรองเลาวางอยบนความสมพนธแบบคตรงกนขาม

(binaryoppositions)เชนในเรองเลาตองมพระเอก-ผรายนางเอก-นางมารความด-ความชว

และคตรงกนขามกจะสรางเปนเรองเลาเชนนางเอกผแสนดกวาจะพบรกตองตอสกบยกษ

และนางมารทงนความสมพนธในลกษณะคแยงนจะถกท�าใหดเหมอนเปนเรองธรรมชาต

แตในความเปนจรงมกฎเกณฑบางอยางก�าหนดอยแลว (กาญจนาแกวเทพและสมสข

หนวมาน2551:215)

Althusser ยงพฒนาแนวคดดงกลาวโดยยกระดบวา ระบบโครงสรางนยงม

จดเดนคอการสรางเกณฑตดสนคณคาในคแยงนนดวยวา “อะไรดกวาอะไร” “อะไร

ควรมองและอะไรควรมองขาม” และนถอเปนกลยทธของการท�างานของอดมการณ

(แยกขวและก�าหนดคณคา)และฝงลงในตวเราอยางไมรตวอนสงผลตอการมองโลกหรอ

การตดสนโลกเชนการมองวาความดยอมชนะความชวพระเอกยอมดกวายกษหรอผราย

ในทศนะของนกวชาการกลมScreentheoryทเดนตามAlthusserภาพยนตรกเปนหนงใน


เรองเลาและเปนชดภาษาหนงจงยอมเปนแหลงผลตและเผยแพรอดมการณใหเรามองโลก/

ตดสนโลก (รวมถงไมมองและมองขามบางสงบางอยาง) ไดอยางดและแนบเนยนการ

วเคราะหภาพยนตรในส�านกนจงตงค �าถามวาภาพยนตรจะสราง/ตอกย �าอดมการณอะไร

ใหกบผชมเชนการสรางอดมการณความรกชาตรกตางเพศผวขาวเหนอกวาเปนตน

ในดานทสองอดมการณฝงลกลงในจตใตส�านกAlthusserประยกตแนวคดของ

ส�านกจตวเคราะหของ JacquesLacan ทใหความสนใจระบบสญญะในจตใตส�านกวา ม

ระบบระเบยบเปนเสมอนโครงสรางคลายๆกบภาษาไมไดกระจดกระจายเมอจตใตส�านก

มระบบมนษยจงสามารถหยบยกสญญะทเหนเชนทปรากฏในภาพยนตรเขาสจตใตส�านก

ของผชมไดโดยไมรตว(Turner1999,Thompson2007และกาญจนาแกวเทพและสมสข

หนวมาน2551:214)ยงไปกวานนเมอยอนกลบไปถงแนวคดดานแรกกจะพบวาสงคมก

พยายามจะกรอบหรอควบคมจตใตส�านกของมนษยดวยการก�าหนดความหมายผานสอ

ตางๆเชนอดมการณความรกชาตความเกลยดประเทศเพอนบานสตรผออนแอและอนๆ

อนท�าใหผชมไดกลายเปน “ตวตน” (subject) ทสงคมตองการดงแนวคด interpellation

ของAlthusser

ส�านกคดนมองตางไปจากส�านกศลปะหรอการมองรปแบบภาพยนตรเฉกเชน

ในกลมแรก (การวเคราะหตวบท) ทผานมาทใหความสนใจศลปะการน�าเสนอและสอ

อารมณความรสกในภาพยนตร เนองจากส�านกนวางอยบนแนวคดของส�านกโครงสราง

นยมแนวสญวทยา(Semiology)ของนกภาษาศาสตรนามเฟอรดนนเดอโซซร(Ferdinand

de Saussure) ในตนศตวรรษท 20 และนกวชาการดานภาพยนตรChristianMetz ใน

ทศวรรษท 1960กน�ามาประยกตในการศกษาไวยากรณหนง โดยมองวาภาพยนตรเปน

ระบบภาษาหนงเปนรหส(code)เฉพาะทมกฎเกณฑทสรางขนมไดเปนเรองธรรมชาตแต

เปนเรองของสงคมและวฒนธรรมเปนผก �าหนด(Thompson2007:511)

Saussure(อางถงในกาญจนาแกวเทพ2547และกาญจนาแกวเทพและสมสข

หนวมาน2551)ใหความสนใจศกษาสญญะ(sign)ซงเปนหวใจของแนวทางSemiology

หรอการศกษาศาสตรแหงสญญะ(scienceofsign)ในทศนะของเขามองวาสญญะคออะไร

กไดไมวาจะเปนค�าขอความภาพเสยงแตสงทส�าคญคอ“การเปนสญญะไดกตอเมอมน

มความหมายมากไปกวาตวมนเองหรอผานกระบวนการใหความหมาย” (signification)

เชนดอกกหลาบทเราเหน ในเบองตนจะเปนเพยง signifier (ตวหมาย)หรอแคดอกไม

ธรรมดาแตจะเปนสญญะหรอsignกตอเมอมนมความหมายมากไปกวาดอกไมหรอเปน

signified(ตวหมายถงหรอแนวคดทปรากฏในจตใจ)นนกคอความรก


จดทส�าคญคอตวsignifierและsignifiedกลบมไดมความเกยวโยงแตเปนเรอง

ทสงคมและวฒนธรรมก�าหนดนนเองดงนนในทศนะของส�านกนภาพยนตรทเหนจงเปน

เรองของการใหความหมายเพอแทนสงทตองการจะสอและการแทนความหมายนนกเปน

เรองทถกก�าหนดขนและเมอท�าซ� าๆกนเขาจงกลายเปนรหส(code)หรอกฎเกณฑระยะ

แรกอาจรวามใครก�าหนดแตเมอเวลาผานไปกถกท�าใหกลายเปนเรองของสงคมวฒนธรรม

ทก�าหนดโดยเราไมตงค �าถาม รหสดงกลาวท�าใหผผลตผลตภาพยนตรไปตามรหสนน

(หาใชการผลตตามความตองการของตนเพอการแสดงออกหรอศลปะ) รวมถงผชมกจะ

ตองถอรหสชดเดยวกนเพอถอดความหมายใหตรงกน

Saussureยงใหความสนใจถงทมาของความหมายของสญญะวามไดเกดขนใน

ตวมนเองแตกลบเกดมาจากการเรยงตวของความตางหรอคตรงกนขาม(ดงทLevi-Strauss

และAlthusserน�าไปประยกตใช)เชนภาพcloseupจะมความหมายถงความใกลชดไดก

ตองเรยงคกบภาพระยะไกลหรอจะเขาใจสขาวไดกตองเปรยบเทยบกบสด�าเปนตน

นอกจากนนSaussure ยงใหความสนใจถงการจดระบบสญญะในสองดานคอ

syntagmaticและparadigmaticในดานแรกsyntagmaticคอการเรยงความสมพนธวาอะไร

จะเกดกอนหรอหลง เชนการเรยงประโยคของภาษาไทยกจะเรยงประธานกรยาและ

กรรม ท งน หากเรยงผดไปกจะเปลยนความหมายได เชน G-O-Dหากสลบทกจะ

แปรเปลยนเปนD-O-G สวนในดานทสองการสรางความหมายยงเกยวของกบชดหรอ

ตวเลอกในหมวดหมของสญญะหรอทเรยกวาparadigmaticเชนในชดของสญญะพระเอก

ในภาพยนตรกจะประกอบดวยพระเอกสภาพบรษคณชายพระเอกคนเถอนเปนตนการ

จดระบบทงสองดานยนยนใหเหนถงลกษณะของโครงสรางภาษาทมหลกและกฎเกณฑ

เฉพาะภาษามไดเกดมาจากธรรมชาตและนกวชาการส�านกSemiologyในยคหลงกเผย

ใหเหนวา การก�าหนดนจะเกยวโยงกบ “อ�านาจ” อนมาจากสงคมและวฒนธรรมเปน

ผก �าหนดวาประโยคทเหนหรอไวยากรณภาพยนตรควรเรยงอะไรกอนหลงเชนฉากตบ

ของนางเอกควรมากอนฉากจบของพระเอกแตจะไมเรยงวาพระเอกตบนางเอกและนางเอก

จบพระเอกและความหมายอะไรจะถกเลอกใหกลายเปนความหมายหลกในสงคม เชน

นางเอกใสซอจะถกเลอกน�าเสนอในภาพยนตรกระแสหลกมากกวานางเอกทมลกษณะ

นางรายเพราะทงสองกรณนตางวางอยบนอดมการณผชายเปนใหญ

ในกรณของภาพยนตร การสรางความหมายจะตางไปจากภาษาพดและ

ภาษาเขยนทเนนการเรยงล�าดบของประโยคกอนและหลงGraemeTurner (1999: 58)

เสนอวาการสรางความหมายจะมลกษณะสองแบบคอแบบแรกการเรยงshot ท1กบ


shotท2(หรอในลกษณะmontageดงส�านกFormalism)หากมเพยงshotเดยวกจะไมเกด

ความหมายเพราะความหมายจะเกดไดจากคแยงหรอการเปรยบเทยบshotท1และ2หรอ

shot ทตอกน รวมถงแบบทสอง ความหมายเกดจากการจดองคประกอบของภาพ

(mise-en-scene)รายละเอยดไดกลาวไปแลวในหวขอRealismเพยงแตวาส�านกนจะสนใจ

วาการจดองคประกอบของภาพมไดมาจากการก�าหนดของศลปนและเปนไปเพอศลปะ

แตกลบถกก�าหนดจากโครงสรางสงคมมากอนหนานแลว ในสวนนงานของChristian

Metz ซงเปนนกวชาการภาพยนตรรายแรกไดเขามาศกษาตอในงานเรองSemiology of

Cinemaวาไวยากรณของภาพยนตรจะมลกษณะอยางไรมการจดระเบยบอยางไร

Metz(อางถงในชยพฒนอครเศรณ2551:73-78)ชวาไวยากรณภาพยนตรมได

มลกษณะตรงไปตรงมาการเรยงตวของภาพยนตรถกก�าหนดจากรหส(code)หรอกฎเกณฑ

ทเกดจากการท�าซ� าๆทหลากหลายอนประกอบดวยรหสเฉพาะของภาพยนตร(cinema-

specificcode) เปนรหสเฉพาะทถกก�าหนดขนส�าหรบแวดวงภาพยนตร เชนการตดภาพ

A และB เขาคกนท�าใหผชมเขาใจวาตวละครสองตวมความสมพนธกน การทกลอง

จบภาพระยะใกลผชมกจะเรมตระหนกถงความส�าคญของภาพนนหรอภาพslowmotion

ในฉากการตายกเพอทจะเนนย �าแตส�าหรบในฉากรกกเพอจะเนนความงดงามเปนตนใน

ทศนะของMetzภาพยนตรยงประกอบดวยรหสทวไป(non-specificcode)หมายถงรหส

ทคนในสงคมเขาใจ เชนพระเอกขรถเปดประทนจะสอถงความร� ารวย และรหสยอย

(subcodes) จะขนอยกบบรบทของสงคมในแตละพนทและเวลาเปนผก �าหนด เชน

ความหมายของสในภาพยนตรของตะวนออกจะตางไปจากตะวนตกเปนตนและไมวาจะ

เปนรหสใดกตาม รหสทงหมดกฝงอยในกรอบของสงคมและวฒนธรรมเปนผก �าหนด

หาใชเปนสงทผก �ากบเปนผสรางสรรคขนตามทศนะของส�านกFormalismและRealism

ผผลตและผชมจงตองเขาใจหรอมคมอรหสทถกก�าหนดไวเพอสรางและชมภาพยนตร

ในชวงหลง ส�านก Semiology กพฒนาการอธบายเพมเตมโดยมงสมตดาน

ความหมายตามแนวคดของRolandBarthesกลาวคอความหมายทปรากฏอยมไดมแต

ความหมายเดยวแตประกอบดวยความหมายโดยตรง(denotativemeaning)และความหมาย

โดยนยหรอความหมายแฝง (connotativemeaning) เมอวเคราะหในระดบลกลงไปกจะ

พบวา ความหมายแฝงบางความหมายกลบถกหยบขนมาเปนความหมายหลกหรอ

ความหมายทมงเนนในภาพยนตรหรอเรยกวา มายาคต (myth) ซงกเนองมาจากมตเชง

อ�านาจเปนตวก�าหนดตลอดจนการท�างานภายใตการก�าหนดของอดมการณ (ideology)

บางประการ ทแมแตผผลตภาพยนตรอาจมไดตระหนกหรอตงใจก�าหนดแตกลบเปนไป

ตามสงคมและวฒนธรรมเปนผก �าหนดความหมาย และทส�าคญคอฝงลกลงในระดบ


จตใตส�านกดงทอธบายไปแลวในขางตน ตวอยางเชนภาพยนตรสวนใหญมกจะมฉาก

นางเอกดมน�าสมซงหากวเคราะหลกลงในความหมายระดบลกในเชงอดมการณกจะพบวา

การดมน�าสมเปนสญญะทสรางและตอกย �าอดมการณของอสตรผเรยบรอยซงตางไปจาก

ตวรายทมกจะดมสราหรอเบยร (ส�าหรบกรณการศกษาภาพยนตรไทยตามแนวทาง

Semiologyสามารถดไดจากประชาสวรานนท2540)

ดวยเหตนส�านกมารกซสมในกลมScreen theory เมอน�าแนวทางของส�านก

Semiology มาใช จงมองภาพยนตรเปนเสมอนพนทประกอบสรางความหมาย

(constructionism)และสรางภาพตวแทน (representation)บางประการใหกบผชมหาใช

การเปนพนทศลปะหรอการสะทอนภาพความเปนจรง(reflectionism)ของสงคม

ในระยะแรกการวเคราะหตามแนวทางส�านกมารกซสมพจารณาวาภาพยนตร

เปนพนทตอกย �าและเผยแพรอดมการณทนนยมและชนชนปกครองรวมถงในบางกรณก

ยงเผยแพรความคดหรออดมการณของฟากคอมมวนสตไดดวย ตอมาแนวคดดงกลาวก

แพรกระจายไปสการศกษาอดมการณในมตอนๆดวย เชน เชอชาตวย (วยรน)และเพศ

ทงน การศกษาการครอบง�าอดมการณผานภาพยนตรทโดดเดนมากทสดและพฒนาเปน

ส�านกทชดเจนกคอ ส�านกสตรนยม (Feminism) กบภาพยนตร ส�านกนพจารณาวา

ภาพสตรทเหนในภาพยนตรหาใชของจรงไมแตเปนการประกอบสรางความหมายมาจาก

ผผลตและสงคมแบบชายเปนใหญ(patriarchalsociety)ภาพสตรทเหนจงมลกษณะ“แม”

“เมย”และ“ผออนแอและพงพง”ยงไปกวานนนกวชาการดานภาพยนตรและสตรนยม

เชนLauraMulveyซงสวนหนงกไดรบอทธพลจากส�านกจตวเคราะหของฟรอยดยงเผย

ใหเหนดวยวาภาพยนตรมกจะผลตขนจากการ“จองมอง”ของผชาย(malegaze)ท�าให

ผหญงเปนเพยง “วตถทางเพศ” ทใหผชายไดจองมอง (ซงจะกลาวโดยละเอยดในล�าดบ

ถดไป)

อยางไรกดในชวงหลงเมอมการประกอบสรางความหมายกยอมมการ“ท�าลาย”

ความหมายเดม และเปลยนแปลงความหมายไดตวอยางเชนกรณของกระแสของการ

เรยกรองสทธสตรสงผลท�าใหเกดภาพยนตรผหญง (Women’s film) ทเนนการตอส

ความหมายของสตร โดยเนนผหญงเกง และไมยอมแพตออดมการณแบบชายเปนใหญ

(สนใจโปรดดกาญจนาแกวเทพมปป.และSmelik2007)

อนงประเดนทนาสนใจคอการตอสความหมายตออดมการณหลกยงเปนไปได

ยากในภาพยนตรกระแสหลกแมกระทงภาพยนตรทเนนการตอสความหมายของบคคลท

เปนผขดขนตออดมการณหลกในสงคมกยงมอาจตอสไดทงหมดดงปรากฏในงานของ

ขจตขวญ กจวสาละ (2553) เผยใหเหนวาภาพยนตรตระกลตอสขดขนของบคคลทแม


เปาหมายจะน�าเสนออดมการณตอตานของผขดขนแตเมอวเคราะหในเนอหาภาพยนตร

กลบพบวาการตอสกลบมหลากหลายระดบทท�าไดจนถงท�าไมไดถง5ขนในขณะทระดบ

ท�าไดกคอประเดนเรองเพศทสามตวละครมกจะตอสจนไดมาซงชยชนะระดบทควรท�า

อยางยงกคอผหญงเกงผหญงทถกขมขนและคนบาโดยในตอนจบตวละครเหลานประสบ

ความส�าเรจในการขดขนแตกยงมเงอนไขบางประการเชนหากเปนหญงเกงทตอสไดแต

กตองแลกมาดวยการไมสมหวงในรกหรอหากเปนหญงทถกขมขนกตองแลกมาดวยการ

ใหเธอตองฆาคนรายดวยตนเอง ระดบทสามหรอ ระดบทควรท�าแตจะมการก�าหนด

วธการในการตอส เชนชนชนลางชนชนกลางทตอสเพอชนชนลางและผหญงทละเมด

จารตการครองคนนกหมายถงการตอสท�าไดแตกตองอยบนวธการทสงคมยอมรบ เชน

ตอสดวยสนตวธหรอการตอสของสตรกตองยอมรบสงคมแบบชายเปนใหญหญงทด

จงตองเปนแมและเมยระดบทสคอไมควรท�ากคอโสเภณเมยนอยเมยเกบและอนธพาล

ตวละครทงหมดมกจะเปนตวละครทสงคมไมตองการและหากตวละครไมกลบตวกลบใจ

กจะจบลงดวยการขจดออกไปดวยการลงโทษและระดบสดทาย ทไมควรท�าอยางยง คอ

เสรภาพทางเพศของสตรคนตางเชอชาตศาสนาในไทยยงเปนเรองทสงคมไทยตองหาม

อยและถกขจดไปโดยสนเชง

นอกเหนอจากส�านกFeminismซงใหความสนใจการครอบง�าและการตอสของ

อดมการณในภาพยนตรแลว ยงไดผลกดนใหเกดการศกษาอดมการณในภาพยนตรใน

ส�านกอนๆอกเชน

-ทฤษฎเกยและเลสเบยน (gay and lesbian theory) จะสนใจประเดนเรอง

เพศทสามกบการตอสความหมายของคนกลมดงกลาวทฤษฎกลมนพฒนาไปสทฤษฎ

เควยร(queertheory)ซงเนนทงมตของเพศทสามและรวมถงคนทแตกตางเชนคนพการ

ผสงอายฯลฯโดยมองวาคนกลมดงกลาวเปนกลมคนทแปลกและแตกตางทพยายามตอส

เพออตลกษณของตน

-ทฤษฎภาพยนตรคนด�า(blackcinematheory)สนใจภาพยนตรคนผวสโดยมอง

วาทผานมาสงคมมกจะผลตและใหคณคาแตคนผวขาวและมองขามคนผวด�าไปแมแตใน

ภาพยนตรจงตองหนมาตอสเรยกรองใหเกดการผลตและสรางอตลกษณภาพยนตรคนด�า

-ทฤษฎภาพยนตรโลกทสาม (third film cinema) ศกษาภาพยนตรของ

โลกทสามและโลกทเคยตกเปนอาณานคม สวนทฤษฎภาพยนตรโลกทส (forth film

cinema)จะสนใจภาพยนตรของคนกลมนอยทอยในประเทศทมคนกลมใหญเชนคนจน

ทอาศยในองกฤษคนไทยในสหรฐอเมรกาเปนตน


-ภาพยนตรขามชาต(transnationalfilmstudies)จะมงเนนภาพยนตรทเกยวโยง

กบการขามพนทของผคน

ภาพยนตรท งหมดนใหความสนใจท งรปแบบและเนอหาของภาพยนตรท

ถกอดมการณกระแสหลกก�าหนดความหมายโดยเฉพาะอดมการณภาพยนตรกระแสหลก

ทมกจะมาจากโลกตะวนตกตลอดจนการตอสกบความหมายทถกก�าหนดเพอเปดพนท

อตลกษณและศกดศรของผคนอนไดรบอทธพลมาจากการเปลยนแปลงของสงคมโลกใน

ยคหลงสมยใหม

กลมทสามการศกษากลมภาพยนตร แนวทางดงกลาวตางไปจากการศกษา

ทผานมาในประเดนเรอง“ปรมาณ”ของการศกษาซงจะเนน“กลม”ภาพยนตรมไดศกษา

หรอวเคราะหเพยงภาพยนตรเรองเดยวแตจะอาศยการศกษากลมของภาพยนตร

นอกจากนนการศกษาภาพยนตรในแนวทางนยงขยายไปสการวเคราะหบรบทดวยจงท�าให

เปนการศกษาแบบคขนานทงตวบทและบรบทควบคกนทงนการศกษากลมภาพยนตรยง

สามารถจ�าแนกไดเปนการศกษาตระกลภาพยนตร (genre studies) และการศกษา

ประพนธกร (auteurtheory)หรอผก �ากบภาพยนตร

ในกลมแรก การศกษาตระกลภาพยนตร เปนการพจารณาถงกลมหนงท

ผลตมาใกลเคยงกน ซงดานหนงมาจากสตรส�าเรจของอตสาหกรรมภาพยนตรทผลตขน

เพอใหภาพยนตรขายไดในเชงพาณชย โดยไมจ�าเปนตองมผก �ากบชอดง และในอก

ดานหนงสตรดงกลาวกสรางความคาดหวงใหกบผชมวา ภาพยนตรทก�าลงจะไดชม

มรปแบบและเนอหาเชนไร เชนภาพยนตรเพลงภาพยนตรบภาพยนตรรกภาพยนตรผ

เปนตน แตถงแมจะมสตรส�าเรจหรอ conventionหรอขนบ เพอทจะดงดดผบรโภค

ผผลตกยงสามารถสรางสรรครปแบบหรอเนอหาใหมไดหรอทเรยกวา inventionหรอ

นวตกรรมเชนในภาพยนตรตระกลผไทยกพฒนาจากการวงหนผในวดสการสรางแนวทาง

ใหมคอการสบสวนหาการตายของผหรอการพฒนาของหนงรกเพศเดยวกนในตระกล

หนงรกเปนตน(สนใจรายละเอยดการศกษาตระกลภาพยนตรโปรดดก�าจรหลยยะพงศ

และสมสขหนวมาน2552)

แนวทางการวเคราะหตระกลภาพยนตรสามารถวเคราะหไดจากองคประกอบ

ภายในหรอการเลาเรองเชนตวละครโครงเรองเวลาสถานทและภาษาหนงตามแนวทาง

Formalismนอกจากนนยงสามารถวเคราะหถงอดมการณหรอความหมายทแฝงอยใน

ตระกลภาพยนตรตามแนวทางมารกซสมดงเชนภาพยนตรรกสวนใหญจะพบการเลาเรอง

ทเนนตวละครชายหญงการฝาฟนอปสรรคตางๆนบตงแตครอบครวชาตและแมกระทง


ความตาย และทงหมดนกผลตซ� าอดมการณความรกเปนสงทมเหนอสงอนใด (ก�าจร

หลยยะพงศและสมสขหนวมาน2552)

ส�าหรบการศกษาประพนธกรหรอผก �ากบภาพยนตรก�าเนดขนหลงสงครามโลก

ครงทสองเปนตนมาโดยนกวชาการชาวอเมรกนนามAndrewSarrisในทศวรรษท1960

ซงไดรบอทธพลจากนกวชาการและนกวจารณฝรงเศสกลมคลนลกใหมในชวงทศวรรษท

1950ของวารสารCahiersduCinemaโดยเฉพาะAndreBazinและFrancoisTruffaut

แนวคดดงกลาวสนใจกลมภาพยนตรของผก �ากบคนเดยวกน โดยมองวา ผก �ากบ

เปรยบเสมอน“ศลปน”ผใชกลองสรางสรรคศลปะโดยจอภาพยนตรกคอ“ผนผาใบ”ทงน

ความคดดงกลาวยนยนใหเหนวา ภาพยนตรกไมตางไปจากศลปะแขนงอนๆ จงตองม

ศลปนผรงสรรคงานหาใชเปนเพยงวฒนธรรมมวลชนเทานน ทงน ศลปนทส�านกน

ใหความสนใจเปนผก �ากบงานทงหมดกคอ“ผก �ากบภาพยนตร”นนเอง(บญรกษบญญะ

เขตมาลา2552aและb)

การวเคราะหในส�านกนจงใหความสนใจวา ผก �ากบภาพยนตรในฐานะศลปน

จะสามารถสรางสรรคความคดสภาพยนตรไดอยางไรภายใตขอจ�ากดของสอภาพยนตร

ตลอดจนขอจ�ากดของอตสาหกรรมภาพยนตร ยงไปกวานนการวเคราะหตามทฤษฎ

ประพนธกรยงสนใจการวเคราะหรปแบบและเนอหาตามสตรของผก �ากบโดยเฉพาะการ

ใหความสนใจตอจดองคประกอบภาพ(mise-en-scene)จนเปนเอกลกษณเฉพาะตวหรอท

เรยกวาmetteur-en-sceneภาพยนตรของผก �ากบคนเดยวกนจงกลายเปน“ลายเซน”หรอ

เอกลกษณของผก �ากบ ดวยเหตน นกวชาการบางทานจงจดใหการศกษาตามแนวทาง

ประพนธกรยงอยในกลมรปแบบนยม(Formalism)อกแบบหนงดวย(กฤษดาเกดด2548a:

201)ดงนนหากวเคราะหภาพยนตรของผก �ากบคนเดยวกนกจะท�าใหเหนตวตนของผก �ากบ

ทานนนในภาพยนตรดงเชนสปลเบรกฮชคอกและหมอมเจาชาตรเฉลมยคล

ในอกดานหนงการศกษาประพนธกรยงขยายการศกษาสการพฒนาความคดของ

ผก �ากบ (evolution) โดยจะวเคราะหกลมหนงของผผลตทงหมดควบคกบบรบทสงคมท

สงผลกระทบตอภาพยนตรทผลตดวย

ในชวงหลงการวเคราะหภาพยนตรในส�านกนเรมถกวจารณวาอาจมองเฉพาะ

ผก �ากบภาพยนตรบางคนและหลกเลยงการมองผก �ากบภาพยนตรอกหลายคนอนท�าใหเกด

ความล�าเอยงหรออคตในการวจารณอกทงเกดขอถกเถยงวาผก �ากบภาพยนตรจะมอทธพล

เปนศลปนในการผลตภาพยนตรคนเดยวหรอไมตลอดจนมองขามผรวมงานทานอนๆ

(สนใจแนวทางการศกษาประพนธกรโปรดดบญรกษบญญะเขตมาลา2552bและกฤษดา

เกดด2548)


กลมทฤษฎผรบสาร (การวเคราะหผรบสาร audience criticism) การศกษาภาพยนตรกลมสดทาย คอการศกษาผรบสารนกวชาการบางทาน

จดการศกษากลมนอยในกลมการศกษาบรบทแตส�าหรบในทนจะขอจ�าแนกเปนกลมท

สามเพราะนอกจากจะเปนแนวทางการศกษาทใหความส�าคญกบผรบสารแลวการศกษา

ผรบสารยงเปนหวใจของการศกษาของส�านกวฒนธรรมศกษาซงเปนส�านกททรงอทธพล

ในการศกษาภาพยนตรในยคปจจบนนบต งแตทศวรรษท 1980 เปนตนมา โดยให

ความสนใจพลงอ�านาจของผรบสารในการตอสตอรองความหมายซงตางไปจากส�านก

บรบททมกจะมองวาภาพยนตรเปนสอทผลตและตอกย �าอดมการณตามแนวทางของมารก

ซสม

แตกอนทจะน�าไปสการศกษาภาพยนตรตามแนวทางภาพยนตรศกษา มได

หมายความวาไมมการศกษาผรบสารกอนหนานน ทผานมาการศกษาผรบสารภาพยนตร

สามารถจ�าแนกไดเปนสามกลมยอยคอการศกษาพฤตกรรมการชมการศกษาจตวเคราะห

กบภาพยนตร และการศกษาการตความหมายในภาพยนตรของส�านกวฒนธรรมศกษา

รายละเอยดดงตอไปน

กลมแรกการศกษาพฤตกรรมการชมเปนการศกษาผรบสารตามแนวคดจตวทยา

และการตลาดของผผลตภาพยนตรเพอศกษาวาใครคอผชมภาพยนตรชมดวยเหตผลอะไร

ตองการชมภาพยนตรอะไร การส�ารวจดงกลาวแสดงใหเหนวา ผชมภาพยนตรมกจะม

ความตองการหลากหลายในเบองตนผชมภาพยนตรมกเปนกลมคนเมองวยรนคนท�างาน

(แตเมอมลกกจะลดการบรโภคลงทดแทนดวยการบรโภคโทรทศน) รบชมเปนกจกรรม

กลม และทส�าคญคอ มความตองการทจะหลดพนหรอหนจากโลกทสบสนวนวาย

(escapism)ภาพยนตรจงกลายเปนพนทตอบสนองความตองการของเขาเหลานนในทศนะ

ของนกวชาการกลมมารกซสมมองเปาหมายดงกลาวจะชวยท�าใหผคนโดยเฉพาะในสงคม

ทนนยมอตสาหกรรมสามารถคลายปญหาไดชวคราวและกาวไปท�างานเพอตอบสนองตอ

สงคมทนนยมอตสาหกรรมไดตอไป ในฟากของผผลตจงผลตภาพยนตรประเภทเนน

ความบนเทงความสนกสนานบแอกชนเพอดงดดผชม

ทวา ในปจจบนพฤตกรรมการรบชมภาพยนตรเรมแปรเปลยนไปและเรมเกด

กลมผชมทตดตามภาพยนตรอยางจรงจง (active audience)กลมดงกลาวสนใจอานบท

วจารณภาพยนตรกอนชม นยมการวจารณหลงจากชมภาพยนตรทงผานการพดคยการ

เขยนผานเวบไซตบางคนถงกบเขยนและสรางภาพยนตรตอนตอจากภาพยนตรทตนได

รบชมและประทบใจรวมถงการรวมพลงเพอตอสเพอภาพยนตรทตนชนชอบดงเชนกรณ

ของเครอขายคนดหนง(www.thaiaudience.wordpress.com)ทตอสการเซนเซอรภาพยนตร

เรองInsectsintheBackyardและความไมเปนธรรมของการขนคาชมภาพยนตรในชวงป


พ.ศ.2554(สนใจโปรดดBioscopeฉ.116กรกฎาคม2554:27)การรวมกลมถอเปนการ

พฒนาผชมคนธรรมดาใหกลายเปนผชมทมพลงและมใชแตเปนเพยงผบรโภคแตกลายเปน

พลเมอง(citizen)ทตระหนกถงสทธของตน

กลมทสองการศกษาจตวเคราะหกบภาพยนตร เปนการวเคราะหภาพยนตรตาม

ส�านกจตวเคราะห(psychoanalysis)ตามแนวทางของฟรอยด(SigmundFreud)และลากอง

(JacquesLacan)ซงสนใจจตวทยาทลกลงไปของมนษยในระดบunconsciousมากกวาการ

มองจตวทยาในระดบตนแบบกลมแรก

ทฤษฎจตวเคราะหเรมกาวเขามาศกษาภาพยนตรในทศวรรษท1970โดยมองวา

การวเคราะหความฝนของจตวเคราะหกไมไดตางไปจากการวเคราะหภาพทปรากฏใน

ภาพยนตร เพราะภาพยนตรเปนพนททแฝงไปดวยความคดหรอความปรารถนาบางอยาง

ทไมอาจพดไดในชวตจรง การศกษาภาพยนตรตามส�านกนจะท�าใหเหนความตองการ

อดมการณและอตลกษณของคนในสงคมทงนหวใจส�าคญของการศกษาในส�านกนจะ

สนใจการดของผชมทงในเรองอ�านาจและการสรางตวตนของมนษย(Turner1999:131)

ส�านก Feminism ถอเปนส�านกส�าคญทน�าทฤษฎของส�านกจตวเคราะหมา

ประยกตใชกบภาพยนตร โดยสนใจเรองอ�านาจการจองมองในภาพยนตรโดยเฉพาะใน

งานของLauraMulveyนกสตรนยมทศกษาภาพยนตรผมชอเสยงโดดเดนในชวงทศวรรษ

ท1980จากผลงานเรองVisualPleasureandNarrativeCinema(1988)ซงชวาภาพยนตร

เปนสอของผชาย ผหญงทปรากฏในภาพยนตรลวนแลวถกผชายจองมองหรอทเรยกวา

malegazeทงจากผก �ากบภาพยนตรผก �ากบภาพและเมอปรากฏในจอภาพกยงถกจองมอง

จากผชมทมลกษณะการมองแบบผชายไมตางกนผหญงไมอาจหลดพนจากการเปนเหยอ

ของผชายผหญงจงไมอาจน�าเสนอภาพทตนตองการแตกลายเปนภาพทคนอนอยากมอง

และเปนเพยงวตถสวนผชมกไดกลายเปนผมอ �านาจในการจองมองอยางหลงใหลหรอสข

ทไดจองมอง(scopophilia)

ในขณะทดานแรกการชมภาพยนตรเกยวโยงกบอ�านาจการควบคมแตในอกดาน

หนงส�านกนยงพจารณาถงการเลยนแบบสงทเหนในภาพยนตรตามทฤษฎของลากอง

(JacquesLacan)การชมภาพยนตรเปรยบเสมอนกบการทผชมก�าลงอยในภาวะ “mirror

stage/phase” ซงเปนขนตอนการสรางตวตนของมนษยจากการดกระจกเงาและหลงใหล

เรอนรางทไดจองมอง(narcissistic)เมอประยกตแนวคดดงกลาวกบภาพยนตรกจะพบวา

การจองมองตวละครในภาพยนตรท�าใหลมตวตนทมอยชวคราวและยอนกลบไปสการ

จองมองตนเองในกระจกผชมจงไดสรางตวตนขนมาจากตวละครทเหนในภาพยนตรดวย

การเลยนแบบและหลงใหลตวละครซงตางจากการจองมองดวยมมมองเชงอ�านาจ(Turner


1999: 133-135) เมอผชมเหนพระเอกในละครกจะมแนวโนมอยากเปนแบบตวละครใน

ภาพยนตรหรอทเรยกวากระบวนการอางองเพอสรางตนเอง (identification) (กาญจนา

แกวเทพและสมสขหนวมาน2551:620-621)

Mulvey ขยายความวา ผชมจะมองผหญงแบบเปนเหยอ ในทางตรงกนขาม

ไมวาหญงหรอชายกจะเชอมโยงหรอเลยนแบบกบตวละครพระเอกและกลายเปนพระเอก

โดยไมเชอมโยงกบการเปนเหยอเพราะมลกษณะของผน�าและถกก�าหนดจากภาษาหนงท

ผก �ากบ(ชาย)สรางขนและทงหมดนกด�าเนนไปตามสงคมแบบผชายเปนใหญทก�าหนด

ความหมายทงหมด

ท งน การท�างานของภาพยนตรในจตวเคราะหสามารถท�างานไดอยางม

ประสทธภาพกเนองจากการฉายภาพยนตรในทมดแมผชมจะดแบบรวมกลมแตกลบสราง

บรรยากาศใหรสกดคนเดยวและมอ�านาจในการจองมองตลอดจนการสรางตวตนตามสง

ทเหนบนจอได

ถงแมทฤษฎของส�านกนจะมคณปการตอการวเคราะหภาพยนตรโดยเฉพาะใน

ส�านกสตรนยมแตกถกวจารณในชวงหลงโดยเฉพาะการจองมองแบบผชายจะครอบคลม

ภาพยนตรทกเรองไดหรอไมมหรอไมทผชมบางคนสามารถหลดจากกรอบดงกลาวเชน

กลมผชมทรกเพศเดยวกนกลมคนด�ากลมคนเอเชยมภาพยนตรประเภทอนอกหรอไมท

แสดงใหเหนถงความปรารถนาและความตองการของผหญงมากกวาการมองวาผหญงเปน

เพยงเหยอ มหรอไมทเกดการสรางอตลกษณของความเปนสตรผานเสอผาหนาผมของ

ดาราทไดชม อนหมายความวา เหลาสตรไมจ�าเปนตองตกเปนเหยอของการจองมอง

อยางเดยวแตมอ�านาจในการก�าหนดตวตนไดดวยนอกจากนนผหญงจะกลายเปนคนท

“จองมอง”ไดหรอไมหรอ female gaze เชนกรณการจองมองเรอนรางดาราชายซงใน

ชวตจรงไมอาจจองมองไดรวมถงขยายไปสการจองมองของเพศทสามหรอqueer gaze

(Wojcik2007:539)

ค �าถามเหลานน�าไปสการพฒนาการศกษาผชมในกลมทสามทมองผหญงทม

อ�านาจในการอานและตความหมายภาพยนตร

กลมทสามการศกษาการตความหมายในภาพยนตร เปนหวใจของส�านก

วฒนธรรมศกษา ส�านกดงกลาวถอก�าเนดขนทประเทศองกฤษในป ค.ศ. 1964

ณมหาวทยาลย Birmingham และเรมกาวมาวเคราะหภาพยนตรในทศวรรษท 1980

หวใจหลกของส�านกนจะเนนการศกษาวฒนธรรมในชวตประจ�าวนภาพยนตรกถอเปน

หนงในวฒนธรรมในชวตประจ�าวนจงกลายเปนวตถดบทนกวชาการในกลมนให

ความสนใจแนวทางการศกษาภาพยนตรของส�านกนประกอบไปดวยสองดานคอ


ดานแรกภาพยนตรถอเปนเครอขายวฒนธรรมทผลตซ�าและสรางอดมการณ

ตางๆ ตามทศนะของมารกซสม การศกษาภาพยนตรจงตองศกษาบรบทดง

แนวทางมารกซสมในหวขอทผานมาเพอเผยใหเหนการซกซอนอดมการณในภาพยนตร

แตในอกดานหนง ส�านกวฒนธรรมศกษากใหความสนใจตอพลงอ�านาจ

ผรบสารในฐานะ active โดยมองวาแมโครงสรางจะมอ�านาจในการก�าหนดความหมาย

กตามแตในเวลาเดยวกนมนษยกยอมมความสามารถในการตอสตอรองความหมายดวย

เชนกนแนวทางการศกษาจงขยายสการพจารณาผรบสารไปพรอมกน(Willis1995และ

Wojcik2007)

การมองผรบสารทมอ�านาจในการตอรองความหมายถอเปนกาวส�าคญของ

การศกษาผรบสารของภาพยนตรซงอาจตางไปจากการศกษาทผานมาทอาจเนนการชมใน

ระดบปจเจกหรอระดบบคคลแตส�านกนจะใหความสนใจการรบชมภาพยนตรในฐานะ

กลมบคคลมากกวา และทส�าคญคอการมองวา กลมบคคลทชมภาพยนตรนนมไดถก

ครอบง�าเสมอไปแตจะตความหมายทแตกตางหลากหลายไปตามทนหรอประสบการณท

ตนเองมอย ดง ท Stuart Hal l (1980) หนงในนกวชาการส�านกนอธบายวา

การตความหมายของผรบสารมไดอยางนอยสามแบบคอการตความไปตามความหมายท

ผผลตสราง (preferredmeaning)การตความหมายตางไปจากผผลต(oppositionalmeaning)

และการตความหมายแบบตอรอง (negotiatedmeaning)หรอการยอมรบความหมายใน

ระดบหนงและตอรองความหมายในระดบหนงในทศนะดงกลาวนอกจากมองวาผรบสาร

มพลงแลวยงมองวา ความหมายมไดหลากหลายขนอยกบวา ใครจะก�าหนดหรอ

ตความหมายไดอยางไรดงตวอยางเชนการรบชมภาพยนตรเรอง“จนดารา”ซงมเนอหาท

กลาวถงปญหาทางเพศแบบชายเปนใหญของไทยผเขยนโดยทดลองใหนกศกษาในเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตรบชมพบวานกศกษาจากเวยดนามปฏเสธการรบชมภาพยนตรเรอง

ดงกลาวเพราะมองวาเปนภาพยนตรโปเปลอย ในทางกลบกนนกศกษาจากประเทศ

ฟลปปนสทภาพยนตรโปเปลอยเปนเรองปกตตลอดจนนกศกษาจากอนโดนเซยทม

ประสบการณจากเพอนบานทตกอยในสภาวะใกลเคยงกบตวละครในภาพยนตรผชมทง

สองกลมตางถอดรหสตรงกบทผผลตภาพยนตรตองการน�าเสนอวา เปนภาพยนตรทตแผ

ปญหาและประณามความชวรายของระบบปตาธปไตยของสงคมส�าหรบนกศกษาสตร

ชาวไทยเมอไดชมภาพยนตรกลบตอรองความหมายกลาวคอ ในดานหนงยอมรบวา ม

เหตการณดงกลาวจรง แตในเวลาเดยวกนนกศกษาชาวไทยกปฏเสธวา ภาพทเหนใน

ภาพยนตรไมไดเกดขนแลวในปจจบน แมแตดาราทเลนเปนตวเอกยงเปนดาราฮองกง

เพราะไมตองการใหเพอนนกศกษาตางชาตมองเธอเหมอนตวละครในภาพยนตรทตกอย

ใตอ �านาจปตาธปไตย(สนใจโปรดดก�าจรหลยยะพงศ2547)


การวเคราะหภาพยนตรดวยส�านกนมกจะใหความสนใจกลมคนทรบชม

ภาพยนตรและตความหมายในภาพยนตรวามลกษณะเชนไรโดยมกจะเจาะกลมเปาหมาย

เฉพาะและศกษาในลกษณะ ethnographic reception studiesหรอการศกษาเจาะลกใน

กลมคนเฉพาะกลมตอการดหนงเรองหนงๆ โดยในล�าดบแรกจะศกษาตวบทเพอเผย

ใหเหนอดมการณทแฝงเรนในหนงระดบตอมาจะศกษาลกษณะของกลมคนดงกลาววาคอ

ใคร มความเกยวโยงกบเนอหาในภาพยนตรอยางไรและปดทายดวยการศกษาการอาน

ความหมายของภาพยนตรทเลอก เชนกลมคนพลดถนทไดชมภาพยนตรของประเทศ

บานเกดการศกษากลมเกยหลงจากชมภาพยนตรกลมรกเพศเดยวกน เปนตนการศกษา

แนวทางนจะเผยใหเหนการอานความหมายของกลมคนดงกลาวเพอสรางอตลกษณหรอ

ตวตนของกลมยอยอนเปนพลงของบคคลทมเหนอตอการก�าหนดความหมายของสงคม

นอกเหนอจากการวเคราะหการตความหมายแลวส�านกวฒนธรรมศกษายงให

ความสนใจศกษาผชมในแบบอนๆซงยงคงมงเนนการใหความส�าคญของผรบสารในฐานะ

active อย ดงเชน การศกษากลมแฟนภาพยนตร การศกษาดารา และการศกษาการ

เชอมโยงของตวบทหรอสมพนธบท

กรณแรกการศกษากลมแฟนภาพยนตร จะมองวา ผชมกลมนเปนกลมท

กระตอรอรนและตดตามดารานอกจากนนแนวทางดงกลาวยงเรมขยายสการศกษาดารา

(star studies) โดยมองวาดารา มใชแคนกแสดงแตเปนบคคลทตองมบคลกโดดเดนทง

ในจอและนอกจอเพอดงดดแฟนภาพยนตรใหตดตามและการจางงาน

การศกษาดารายงยอนกลบไปสการศกษาอดมการณโดยเฉพาะงานของRichard

Dyer(1986อางถงในTurner1999:124-125)พบวาดาราเปนสญญะทสรางและสามารถ

เปลยนแปลงไปไดตามการเปลยนแปลงของสงคมและวฒนธรรมเชนรชารดเกยรเปลยน

ความหมายตนเองจากนกแสดงชายเซกซสนกเรยกรองเสรภาพของทเบตนอกจากนนDyer

ยงศกษาอดตดาราชอดง มารลน มอนโร และเผยใหเหนวา มอนโร คอ ผลพวงของ

วาทกรรมเสรภาพทางเพศในยคทศวรรษท 1950 ซงแสดงออกถงเสรภาพ ความเปน

ธรรมชาตและความเปนผใหญซงตรงกนขามกบอดมการณกระแสหลกยคอดตทครอบง�า

ผานสถาบนศาสนามอนโร จงสามารถเปดเผยทางเพศย วยวนและนเองทสงผลใหผชม

ชนชอบประทบใจและยกยองใหเธอกลายเปนสญลกษณทางเพศ

การศกษาการเชอมโยงของตวบทหรอสมพนธบทหรอสหบท(intertextuality)

กเปนอกหนงในแนวทางทศกษาผชมรวมถงตวบทของส�านกวฒนธรรมศกษาโดยพจารณา

วา ไมมตวบททใหมอกตอไปแลวแตตวบทจะมลกษณะเชอมโยงกบตวบทเดมในอดต


นนกหมายความวา จากเดมทพจารณาวาภาพยนตรเปนศลปะทสรางสรรคขนมาแตใน

ยคหลงสมยใหม (postmodern)กลบมองวาตวบททเหนมเงาของอดตทผานมาไมวาจะ

เปนการผลตซ� าจากตวบทเดมการผลตจากนยายสภาพยนตรการเชอมโยงจากภาพยนตร

เรองเกาหรอแมกระทงการเชอมโยงกบบรบทอนๆเชนการน�ารปแบบเนอหาจากสออนๆ

มาตดแปะ(pastiche)และสรางเปนภาพยนตรเรองใหมเฉกเชนภาพยนตรเรอง“หมานคร”

เปนตน

นอกจากนนการเชอมโยงของตวบทยงเกยวของกบผรบสารในดานของการท

ผรบสารจะเปนผเชอมโยงเรองราวจากตวบททหนงไปสตวบททสองและสามความหมาย

จงมไดหยดนงกบท (not fixed)แตจะกระจดกระจายไปตามบรบทตางๆทงในฟากของ

การผลตและฟากของการบรโภคซงผชมจะตองเขาใจบรบททหลากหลายอนจะสงผลให

ผชมสามารถเขาใจความหมายในภาพยนตรดงนนการวเคราะหภาพยนตรตามแนวทาง

การเชอมโยงนจงจะพจารณาความสมพนธของภาพยนตรเรองดงกลาวกบบรบทตางๆทง

ภาพยนตรเรองอนสออนๆสงคมและวฒนธรรมและแมแตผชมเอง(สนใจโปรดดประชา

สวรานนท2540)

บทสรป: เงอนไขการวเคราะหภาพยนตรดวยทฤษฎ

การวเคราะหภาพยนตรเปนการน�าทฤษฎมาใชเพอท�าความเขาใจภาพยนตร

สามารถจ�าแนกไดเปนการวเคราะหตวบทบรบท และผรบสาร แตอยางไรกดสงท

พงตระหนกมสามประการกคอ

ประการแรกการใชทฤษฎทสองใหเหนความจรงในภาพยนตรอาจยงไมสามารถ

สองใหเหนความจรงไดครบถวน ทฤษฎบางอนจะเนนบางจดหรอสองใหเหนเพยง

บางแงมมเทานน

ประการทสองการใชทฤษฎอาจมลกษณะผสมผสานกนกไดเชนการใชทฤษฎ

วเคราะหตวบทคกบบรบทดงเชนทฤษฎgenreและauteurเปนตนรวมถงอาจผสมกบการ

วเคราะหผรบสารไดดวยโดยเฉพาะการศกษาตามแนวทางวฒนธรรมศกษาทดานหนงจะ

ศกษาอดมการณทก�าหนดความหมายกอนและหลงจากนนจงศกษาการตความหมายของ

กลมผรบสารนอกจากนนทฤษฎส�านกมารกซสมกสามารถผสมผสานกบส�านกจตวเคราะห

เพออธบายใหเหนกลไกการครอบง�าความหมายทเจาะลกลงไปในระดบจตใตส�านก

ประการสดทายเนองจากทฤษฎดานภาพยนตรมลกษณะววฒนอยตลอดเวลาทง

ในหมของนกวชาการดานภาพยนตรตลอดจนนกวชาการดานอนๆ ทสนใจใชภาพยนตร


เปนวตถดบแหงการศกษา และแมกระทงผลกระทบจากสภาพสงคมทแปรเปลยนไป

การศกษาภาพยนตรจงยงรดหนาไปอก เชนภาพยนตรกบการเปลยนแปลงเทคโนโลย

การศกษาเครองแตงกายในภาพยนตรการแสดงเรอนราง(body)เสยงฉากการใชส�านก

Postmodernism, Postcolonialism ในการวเคราะหภาพยนตรกฎหมายและการควบคม

เปนตน(สนใจโปรดดCook2007และHillandGibson1998)

รายการอางอง

กฤษดาเกดด.(2548a).การวจารณภาพยนตรแนวประพนธกรและการวจารณภาพยนตร

แนวองบรบท ใน เอกสารการสอนชดวชาทฤษฎและการวจารณภาพยนตร

เบองตน เลม 2หนา192-263.นนทบร:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

กฤษดา เกดด.( 2548b).ทฤษฎแนวสจนยมใหม ใน เอกสารการสอนชดวชาทฤษฎและ

การวจารณภาพยนตรเบองตน เลม 1หนา 183-217.นนทบร :มหาวทยาลย

สโขทยธรรมาธราช

กาญจนาแกวเทพ.(มปป).วจารณหนงทศนะใหมกรงเทพฯ:เจนเดอรเพรส

กาญจนาแกวเทพ.(2544).ศาสตรแหงสอและวฒนธรรมศกษากรงเทพฯ:เอดสนเพรส

กาญจนาแกวเทพและสมสขหนวมาน.(2551).สายธารแหงนกคดทฤษฎเศรษฐศาสตร

การเมองกบสอสารศกษากรงเทพฯ:ภาพพมพ

ก�าจรหลยยะพงศ .(2547).หนงอษาคเนย: การศกษาภาพยนตรแนววฒนธรรมศกษา

กรงเทพฯ:ธรรมศาสตร

ก�าจรหลยยะพงศและสมสขหนวมาน.(2552).หลอน รก สบสนในหนงไทยกรงเทพฯ:

ศยาม

ขจตขวญกจวสาละ.(2553).ความหมายของการขดขนอ�านาจของสงคมผานการเลาเรองใน

ภาพยนตรระหวาง พ.ศ. 2513-2550 วทยานพนธดษฎบณฑต สาขาวชา

นเทศศาสตรคณะนเทศศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

จกรวาลนลธ�ารงค.(2553).มองอตสาหกรรมหนงไทยจากภายในสภายนอกวารสารศาสตร

(คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชนธรรมศาสตร)Vol.4.No.1(สงหาคม)

หนา89-102.


จ�าเรญลกษณ ธนะวงนอย.(2548). ทฤษฎภาพยนตรพนฐาน ทฤษฎภาพยนตร

แนวรปแบบนยม1และ2 ใน เอกสารการสอนชดวชาทฤษฎและการวจารณ

ภาพยนตรเบองตน เลม 1 หนา 45-152. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช

ชยพฒนอครเศรณ.(2551)ทฤษฎหนงอะไรวะกรงเทพฯ:ดมายเบส

ธนาวงศญาณณาเวช (นามแฝง).(2551).หนงอารตไมไดมาเพราะโชคชวย กรงเทพฯ :

ออฟเซตครเอชน

โดมสขวงศ.(2533).ประวตภาพยนตรไทยกรงเทพฯ:ครสภา

บรรจงโกศลวฒน.(2548).ทฤษฎภาพยนตรแนวสจนยม1 ใน เอกสารการสอนชดวชา

ทฤษฎและการวจารณภาพยนตรเบองตน เลม 1 หนา 153-179. นนทบร :

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

บญรกษบญญะเขตมาลา.(2552a).โรงงานแหงความฝนกรงเทพฯ:พบลคบเคอร

บญรกษบญญะเขตมาลา.(2552b).ประพนธกรภาพยนตรญปนกรงเทพฯ:พบลคบเคอร

ประวทยแตงอกษร.(2551).มาท�าหนงกนเถอะกรงเทพฯ:ก.พล

ประชาสวรานนท.(2540).แลเนอเถอหนงกรงเทพฯ:มตชน

สนธยาทรพยเยนและทฑะเดชวชรธานนทร (บรรณาธการ).( 2553).ปฏบตการหนง

ทนขามชาตกรงเทพฯ:โอเพนบค

สามารถ จนทรสรย (บรรณาธการ) .(2551).การบรหารจดการงานอตสาหกรรมศลป

วฒนธรรมกรงเทพฯ:เซเวนพรนตงกรป

อญชล ชยวราพร.(2548a). ภาพยนตรทางเลอกและทฤษฎแนวคดใหม ในเอกสาร

การสอนชดวชาทฤษฎและการวจารณภาพยนตรเบองตน เลม 2หนา257-293.

นนทบร:มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

อญชลชยวรพร.(2548b). การวจารณภาพยนตร ใน เอกสารการสอนชดวชาทฤษฎและ

การวจารณภาพยนตรเบองตน เลม 2หนา61-92.นนทบร:มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมาธราช

Cook,Pam. (editor) .(2007).The Cinema Book.Cambridge:CambridgeUniversity

Press.

Corrigan,TimothyandWhite,Patricia.(2009).The Film Experience.Boston:Bedford/

St.Martin’s.


Hill,JohnandGibson,PamelaChurch.(editors).(1998).The Oxford Guide to Film

Studies.Oxford:OxfordUniversityPress.

Jancovich,MarkandHollows,Joanne.(editors).(1995).Approaches to Popular Film.

Manchester:ManchesterUniversityPress.

Mercado,Gustavo.(2011).The Filmmaker’s Eye. Amsterdam:FocalPress.

Smelik,Anneke. (2007). Feminist FilmTheory. InThe Cinema Book.Cook, Pam

(editor)pp.491-501.Cambridge:CambridgeUniversityPress.

Thompson,John.(2007).StructuralismandItsAftermaths.InThe Cinema Book.Cook,

Pam(editor)pp.510-529.Cambridge:CambridgeUniversityPress.

Turner,Graeme.(1999).Film as Social Practice.London:Routledge.

Wojcik,PamelaRobertson.(2007).SpectatorshipandAudienceResearch.InThe Cinema

Book.Cook,Pam (editor) pp. 538-545.Cambridge:CambridgeUniversity

Press.

ดูหนังด้วยแว่นทฤษฎี : แนวคิด...

Documents