ชุดฝึกอบรมทางไกล...

1

ชดฝกอบรมทางไกล เรอง

การสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาทกษะกระบวนการ

ทางวทยาศาสตรส าหรบครวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา

ในกรงเทพและปรมณฑล

2

เอกสารประกอบโครงการวจย

เรอง การสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรส าหรบครวทยาศาสตร

ระดบมธยมศกษา ในกรงเทพและปรมณฑล

โดย ผชวยศาสตราจารย ดร. ดวงเดอน พนสวรรณ สาขาวชาศกษาศาสตร

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

กมภาพนธ 2557

3

ค าน า

ชดฝกอบรมทางไกลฉบบนจดท าขนเพอใชประกอบการวจย เรอง การสอนวทยาศาสตรเพอพฒนา

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรส าหรบครวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา ในกรงเทพและปรมณฑล ซงผ

เขารบการฝกอบรมจะไดรบการชแจง อบรม สมมนาการปฏบตกจกรรม และศกษาเอกสารชดฝกอบรมดวย

ตนเองอยางละเอยด

เอกสารฉบบนเสนอเนอหาสาระเกยวกบการสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาทกษะกระบวนการทาง

วทยาศาสตรส าหรบครวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา ในกรงเทพและปรมณฑล ประกอบดวย 3 ตอน คอ

ตอนท 1 การสอนทเนนกจกรรมปฏบตเชงวทยาศาสตร ตอนท 2 การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

ขนพนฐาน และ ตอนท 3 การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ

ผวจยหวงเปนอยางยงวา เอกสารฉบบนจะเปนประโยชนแกครวทยาศาสตรผสอนในระดบมธยมศกษา

ตอนปลายในการพฒนาการสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

ดวงเดอน พนสวรรณ

กมภาพนธ 2557

4

สารบญ

หนา

ค าน า 3

ค าชแจงการศกษาชดฝกอบรมทางไกล 6

โครงสรางเนอหา 7

แนวคด 9

จดประสงค 10

ตอนท 1 การสอนทเนนกจกรรมปฏบตเชงวทยาศาสตร 11

วธการสอนโดยใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 11

การสอนทกษะปฏบตการทางวทยาศาสตรหรอการสอนแบบทดลอง 19

การสอนทกษะการท าโครงงาน 22

การสอนแบบสบเสาะหาความร 27

กจกรรมหลงการศกษาชดฝกอบรมทางไกล ตอนท 1 32

ตอนท 2 การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 33

ทกษะการสงเกต 33

ทกษะการวด 38

ทกษะการจ าแนกประเภท 43

ทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา 50

ทกษะการใชตวเลขหรอการค านวน 59

ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล 63

ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล 70

5

สารบญ (ตอ)

หนา

ทกษะการท านายหรอการพยากรณ 73

ตอนท 3 การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ 77

ทกษะการตงสมมตฐาน 77

ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ 82

ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร 86

ทกษะการทดลอง 91

ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป 97

เอกสารอางอง 105

เฉลยกจกรรมหลงการศกษาชดฝกอบรมทางไกล ตอนท 1 ตอนท 2 และ ตอนท 3 106

6

ค าชแจงการศกษาชดฝกอบรมทางไกล

การศกษาชดฝกอบรมทางไกล เรอง การสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาทกษะกระบวนการทาง

วทยาศาสตรส าหรบครวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา ในกรงเทพและปรมณฑลฉบบน ควรใชเวลาศกษาอยาง

ตอเนอง โดยศกษาเนอหาตามล าดบ และปฏบตตามค าแนะน าตอไปน

1. อานแนวคดและจดประสงคของชดฝกอบรมทางไกลใหเขาใจ

2. ท าแบบประเมนในเอกสารการประเมนตนเองกอนการศกษาเนอหาในชดฝกอบรมทางไกล

3. ศกษาเนอหาตามล าดบ และใชเวลาในแตละเนอหาอยางเหมาะสม

4. ท ากจกรรมหลงการศกษาชดฝกอบรมทางไกลตอนท 1 ตอนท 2 และ ตอนท 3 แลวจดบนทกไว

5. ท าแบบประเมนในเอกสารการประเมนตนเองหลงการศกษาเนอหาในชดฝกอบรมทางไกล

6. น าความรทไดจากการศกษาชดฝกอบรมทางไกลไปทดลองปฏบตเพอใหเกดความรความเขาใจยงขน

7

โครงสรางเนอหา

ตอนท 1 การสอนทเนนกจกรรมปฏบตเชงวทยาศาสตร

วธการสอนโดยใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

การสอนทกษะปฏบตการทางวทยาศาสตรหรอการสอนแบบทดลอง

การสอนทกษะการท าโครงงาน

การสอนแบบสบเสาะหาความร

กจกรรมหลงการศกษาชดฝกอบรมทางไกล ตอนท 1

ตอนท 2 การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน

ทกษะการสงเกต

ทกษะการวด

ทกษะการจ าแนกประเภท

ทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา

ทกษะการใชตวเลขหรอการค านวน

ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล

ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

ทกษะการท านายหรอการพยากรณ


ตอนท 3 การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ

ทกษะการตงสมมตฐาน

ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ

8

ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร

ทกษะการทดลอง

ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป


9

แนวคด

1. การสอนทเนนกจกรรมปฏบตเชงวทยาศาสตร

การสอนทเนนกจกรรมปฏบตเชงวทยาศาสตร สามารถใชวธการสอนโดยใชทกษะ

กระบวนการทางวทยาศาสตร การสอนทกษะปฏบตการทางวทยาศาสตรหรอการสอนแบบ

ทดลอง การสอนทกษะการท าโครงงาน และการสอนแบบสบเสาะหาความร

2. การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน

การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน น าเสนอ การสอนทกษะการ

สงเกต (observing) ทกษะการวด (measuring) ทกษะการจ าแนกประเภท (classifying) ทกษะ

การใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา (using space/space and

space/time relationships) ทกษะการใชตวเลข (using number) หรอการค านวน (calculating)

ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล (manipulating and communicating data) ทกษะ

การลงความคดเหนจากขอมล (inferring) และทกษะการท านาย (predicting) หรอการพยากรณ

(forecasting)

3. การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ

การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ น าเสนอ การสอนทกษะ

การตงสมมตฐาน (formulating hypothesis) ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ (operational

defining of the variable ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร (identifying and controlling

variable) ทกษะการทดลอง (experimenting) และทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป

(interpreting data and conclusion)

10

จดประสงค

เมอศกษาแนวคดในเรองการสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

แลว ผศกษาสามารถ

1. อธบายการสอนทเนนกจกรรมปฏบตเชงวทยาศาสตรได

2. อธบายการสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐานได

3. ยกตวอยางการสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐานได

4. อธบายการสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการได

5. ยกตวอยางการสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการได

6. วเคราะหสถานการณทใชเปนกรณตวอยางในการสอนวทยาศาสตรเพอพฒนาทกษะกระบวนการ

ทางวทยาศาสตรได

11

ตอนท 1

การสอนทเนนกจกรรมปฏบตเชงวทยาศาสตร

การสอนทเนนกจกรรมปฏบตเชงวทยาศาสตร ในทนขอน าเสนอ การสอนโดยใชทกษะกระบวนการ

ทางวทยาศาสตร ทกษะปฏบตการทางวทยาศาสตรหรอการสอนแบบทดลอง ทกษะการท าโครงงาน และการ

สอนแบบสบเสาะหาความร โดยแตละวธจะเนนการน าเสนอความหมาย พฤตกรรมบงช บทบาทผเรยนและ

บทบาทผสอน เปนหลก ดงตอไปน

1. ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร (science process skills) เปนกลมของทกษะทสะทอนใหเหน

ถงพฤตกรรมของนกวทยาศาสตร มความเหมาะสมกบวทยาศาสตรหลายสาขา และเปนความสามารถท

สามารถถายโยงไปสสถานการณตางๆ ไดอยางกวางขวาง (Monhardt and Monhardt, 2006) จงมความ

จ าเปนอยางยงทตองมการสอนใหนกเรยนไดเรยนรและมทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ควบคกบการ

สอนใหนกเรยนมความรความเขาใจเนอหา หลกการ และทฤษฎทางวทยาศาสตร

สมาคมอเมรกนเพอความกาวหนาทางวทยาศาสตร (The American Association for the

Advancement of Science : AAAS, 1970) จ าแนกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ตามลกษณะความ

ยากงายของทกษะตางๆ ออกเปน 2 ประเภท ไดแก ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน (basic or

simpler science process skills) และทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ ( integrated or

more complex science process skills) ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน 8 ทกษะ ไดแก

ทกษะการสงเกต (observing) ทกษะการวด (measuring) ทกษะการจ าแนกประเภท (classifying) ทกษะ

การใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา (using space/space and space/time

relationships) ทกษะการใชตวเลข (using number) หรอการค านวน (calculating) ทกษะการจดกระท า

12

และสอความหมายขอมล (manipulating and communicating data) ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

(inferring) และทกษะการท านาย (predicting) หรอการพยากรณ (forecasting) และ ทกษะกระบวนการทาง

วทยาศาสตรขนบรณาการ 5 ทกษะ ไดแก ทกษะการตงสมมตฐาน (formulating hypothesis) ทกษะการ

ก าหนดนยามเชงปฏบตการ (operational defining of the variable) ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร

(identifying and controlling variable) ทกษะการทดลอง (experimenting) และทกษะการตความหมาย

ขอมลและลงขอสรป (interpreting data and conclusion) ซงจะไดกลาวถงทกษะตางๆ ดงตอไปน

1.1 ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน (basic or simpler science process

skills) 8 ทกษะ ไดแก

1.1.1 ทกษะการสงเกต (observing) หมายถง ความสามารถในการใชประสาทสมผสอยางใดอยาง

หนง หรอหลายอยางรวมกน ไดแก ตา ห จมก ลน และผวกาย เขาไปสมผสโดยตรงกบวตถหรอปรากฏการณ

ตางๆ โดยไมลงความเหนของผสงเกต

1.1.2 ทกษะการวด (measuring) หมายถง ความสามารถในการใชเครองมอวดหาปรมาณของสง

ตางๆ ไดอยางถกตอง ความสามารถในการเลอกใชเครองมออยางเหมาะสม และความสามารถในการอานคาท

ไดจากการวดไดถกตองรวดเรวและใกลเคยงกบความจรงพรอมทงมหนวยก ากบเสมอ

1.1.3 ทกษะการจ าแนกประเภท (classifying) หมายถง ความสามารถในการจดจ าแนกหรอ

เรยงล าดบวตถ หรอสงทอยในปรากฏการณตางๆ ออกเปนหมวดหมโดยมเกณฑในการจดจ าแนก เกณฑ

ดงกลาวอาจใช ความเหมอน ความแตกตาง หรอความสมพนธอยางใดอยางหนงกได โดยจดสงทมสมบตบาง

ประการรวมกนใหอยในกลมเดยวกน

1.1.4 ทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา (using space/space and

space/time relationships) จากการททวางบรเวณทวตถนนครอบครองอย จะมรปรางและลกษณะ

เชนเดยวกบวตถนน โดยทวไป สเปสของวตถจะม 3 มต (dimensions) ไดแก ความกวาง ความยาว ความสง

หรอความหนาของวตถ ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา หมายถง

ความสามารถในการระบความสมพนธระหวางสงตอไปน คอ 1) ความสมพนธระหวาง 2 มต กบ 3 มต 2) สงท

13

อยหนากระจกเงากบภาพทปรากฏจะเปนซายขวาของกนและกนอยางไร 3) ต าแหนงทอยของวตถหนงกบอก

วตถหนง 4) การเปลยนแปลงต าแหนงทอยของวตถกบเวลา หรอสเปสของวตถทเปลยนแปลงไปกบเวลา

1.1.5 ทกษะการใชตวเลข (using number) หรอการค านวน (calculating) หมายถง ความสามารถ

ในการบวก ลบ คณ หาร หรอจดกระท ากบตวเลขทแสดงคาปรมาณของสงใดสงหนง ซงไดจากการสงเกต การ

วด การทดลองโดยตรง หรอจากแหลงอน ตวเลขทค านวณนนตองแสดงคาปรมาณในหนวยเดยวกน ตวเลข

ใหมทไดจากการค านวณจะชวยใหสอความหมายไดตรงตามทตองการและชดเจนยงขน

1.1.6 ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล (manipulating and communicating data)

หมายถง ความสามารถในการน าขอมลทไดจากการสงเกต การวด การทดลอง และจากแหลงอนมาจดกระท า

ใหมโดยวธการตางๆ เชน การจดเรยงล าดบ การแยกประเภท หรอค านวณหาคาใหม เพอใหผอนเขาใจมากขน

อาจน าเสนอในรปของตาราง แผนภม แผนภาพ กราฟ สมการ เปนตน

1.1.7 ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (inferring) หมายถง ความสามารถในการอธบายขอมลทม

อยอยางมเหตผลโดยอาศยความรหรอประสบการณเดมมาชวย ขอมลทมอยอาจไดมาจากการสงเกต การวด

การทดลอง ค าอธบายนนไดมาจากความรหรอประสบการณเดมของผสงเกตทพยายามโยงบางสวนทเปน

ความรหรอประสบการณเดมใหมาสมพนธกบขอมลทตนเองมอย

1.1.8 ทกษะการท านาย (predicting) หรอการพยากรณ (forecasting) หมายถง ความสามารถใน

การท านายหรอคาดคะเนสงทจะเกดขนลวงหนา โดยอาศยการสงเกตปรากฏการณทเกดขนซ าๆ หรอความรท

เปนหลกการ กฎ หรอทฤษฎในเรองนนมาชวยในการท านาย การท านายอาจท าไดภายในขอบเขตขอมล

(Interpolating) และภายนอกขอบเขตขอมล (Extrapolating)

1.2 ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ 5 ทกษะ ไดแก

1.2.1 ทกษะการตงสมมตฐาน (formulating hypothesis) หมายถง ความสามารถในการให

ค าอธบายซงเปนค าตอบลวงหนากอนทจะด าเนนการทดลอง เพอตรวจสอบความถกตองเปนจรงในเรองนนๆ

ตอไป สมมตฐานเปนขอความทแสดงการคาดคะเน ซงอาจเปนค าอธบายของสงทไมสามารถตรวจสอบโดยการ

สงเกตได หรออาจเปนขอความทแสดงความสมพนธทคาดคะเนวาจะเกดขนระหวางตวแปรตนกบตวแปรตาม

14

ขอความของสมมตฐานนสรางขนโดยอาศยการสงเกตความร ประสบการณเดมเปนพนฐาน การคาดคะเน

ค าตอบทคดลวงหนานยงไมทราบ หรอยงไมเปนหลกการ กฎ หรอทฤษฎมากอน ขอความของสมมตฐานตอง

สามารถท าการตรวจสอบโดยการทดลองและแกไขเมอมความรใหมได

1.2.2 ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ (operational defining of the variable) หมายถง

ความสามารถในการก าหนดความหมายและขอบเขตของค า หรอตวแปรตางๆ ใหเขาใจตรงกน และสามารถ

สงเกตและวดได ค านยามเชงปฏบตการ เปนความหมายของค าศพทเฉพาะ เปนภาษางายๆ ชดเจน ไมก ากวม

ระบสงทสงเกตได และระบการกระท าซงอาจเปนการวด การทดสอบ การทดลองไวดวย

1.2.3 ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร (identifying and controlling variable) หมายถง การ

ชบงตวแปรตน ตวแปรตาม และตวแปรทตองควบคมในสมมตฐานหนง การควบคมตวแปรนนเปนการควบคม

สงอนๆ นอกเหนอจากตวแปรตนทจะท าใหผลการทดลองคลาดเคลอนถาหากวาไมควบคมใหเหมอนกน

1.2.4 ทกษะการทดลอง (experimenting) หมายถง กระบวนการปฏบตการเพอหาค าตอบหรอ

ทดสอบสมมตฐานทตงไว ในการทดลองจะประกอบดวยกจกรรม 3 ขนตอน คอ 1) การออกแบบการทดลอง

หมายถง การวางแผนการทดลองกอนลงมอทดลองจรง เพอก าหนดวธการด าเนนการทดลองซงเกยวกบการ

ก าหนดวธด าเนนการทดลองซงเกยวกบการก าหนดและควบคมตวแปร และวสดอปกรณทตองการใชในการ

ทดลอง 2) การปฏบตการทดลอง หมายถง การลงมอปฏบตการทดลองจรงๆ และ 3) การบนทกผลการ

ทดลอง หมายถง การจดบนทกขอมลทไดจากการทดลอง ซงอาจเปนผลของการสงเกต การวด และอนๆ

1.2.5 ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป (interpreting data and conclusion) หมายถง

ความสามารถในการบอกความหมายของขอมลทไดจดกระท า และอยในรปแบบทใชในการสอความหมายแลว

ซงอาจอยในรปตาราง กราฟ แผนภมหรอรปภาพตางๆ รวมทงความสามารถในการบอกความหมายขอมลใน

เชงสถตดวย และสามารถลงขอสรปโดยการเอาความหมายของขอมลทไดทงหมด สรปใหเหนความสมพนธของ

ขอมลทเกยวของกบตวแปรทตองการศกษาภายในขอบเขตของการทดลองนนๆ

15

รนา ภมระว (2554) ไดสรางและหาคณภาพแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยกอนการ

สรางแบบวดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรนน รนาไดระบความหมาย และก าหนดพฤตกรรมบงชวาเกด

ทกษะนนๆ ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 แสดงทกษะ ความหมาย และพฤตกรรมบงชวาเกดทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

ทกษะ ความหมาย พฤตกรรมบงชวาเกดทกษะ 1. ทกษะการสงเกต (observing)

การสงเกต หมายถง การใชประสาทสมผสอยางใดอยางหนง หรอหลายอยางรวมกนไดแก ตา ห จมก ลนและผวกาย เขาไปสมผสโดยตรงกบวตถหรอเหตการณ โดยมจดประสงคทจะหาขอมลซงเปนรายละเอยดของสงนนๆ โดยไมใสความคดเหนของผ สงเกตลงไป ขอมลทไดจากการสงเกต อาจแบงไดเปน 3 ประเภท คอ 1. ขอมลเชงคณภาพ เปนขอมล เกยวกบลกษณะและคณสมบตของสง ทสงเกตเกยวกบรปราง กลน การสมผสซงเปนลกษณะหรอ คณสมบตทยงไมสามารถระบออกมาเปนตวเลขแสดงปรมาณพรอมหนวยวดมาตรฐานได 2. ขอมลเชงปรมาณ เปนขอมลทบอก รายละเอยดเกยวกบปรมาณ 3. ขอมลเกยวกบการเปลยนแปลง

1. ชบงและบรรยายสมบตของวตถไดโดยการใชประสาทสมผสอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง 2. บรรยายสมบตเชงปรมาณของวตถไดโดยการกะประมาณ 3. บรรยายการเปลยนแปลงของสงท สงเกตได

2. ทกษะการวด (measuring)

การวด หมายถง การเลอกและการ ใชเครองมอท าการวดหาปรมาณของ สงตางๆ ออกมาเปนตวเลขทแนนอน ไดอยางเหมาะสมและถกตอง โดยม หนวยก ากบเสมอ

1. เลอกเครองมอวดไดเหมาะสมกบสงทจะวด 2. บอกเหตผลในการเลอกเครองมอวดได 3. บอกวธวดและวธใชเครองมอวดไดถกตอง

16

ทกษะ ความหมาย พฤตกรรมบงชวาเกดทกษะ 4. ท าการวดความกวาง ความยาวความสงอณหภม ปรมาตร น าหนกและอนๆ ไดถกตอง 5. ระบหนวยของตวเลขทไดจาก การวดได

3. ทกษะการค านวณ (calculating)

การค านวณ หมายถง การนบจ านวนของวตถและการน าตวเลขแสดงจ านวนทนบไดมาคดค านวณโดยการบวก ลบ คณ หาร หรอ หาคาเฉลย

1. การนบไดแก 1.1 นบจ านวนสงของไดถกตอง 1.2 ใชตวเลขแสดงจ านวนทนบได 1.3 ตดสนไดวาของในแตละกลมม จ านวนเทากนหรอตางกน 1.4 ตดสนไดวาของในกลมใดม จ านวนเทากนหรอตางกน 2. การค านวณ (บวก ลบ คณ หาร) ไดแก 2.1 บอกวธค านวณได 2.2 คดค านวณไดถกตอง 2.3 แสดงวธคดค านวณได 3. การหาคาเฉลย 3.1 บอกวธการหาคาเฉลย 3.2 หาคาเฉลย 3.3 แสดงวธการหาคาเฉลย

4. ทกษะการจ าแนก ประเภท (classifying)

การจ าแนกประเภท หมายถง การแบงพวกหรอเรยงล าดบวตถหรอสงทอยในปรากฎการณโดยมเกณฑ ความแตกตาง หรอ ความสมพนธอยางใด อยางหนงกได เกณฑทใชในการจ าแนกประเภทพจารณาจากลกษณะความเหมอนและความแตกตางหรอความสมพนธอยางใดอยางหนงกได ซงอาจเปนเกณฑทก าหนดขนเองหรอมผอนก าหนดให ถาสงทน ามาจ าแนกประเภทมลกษณะนนรวมกนกจดใหอยในพวกเดยวกน สงทไมมลกษณะ

1. เรยงล าดบหรอแบงพวกสงตางๆ จากเกณฑทผอนก าหนดใหได 2. เรยงล าดบหรอแบงพวกสงตางๆ โดย ใชเกณฑตนเองได 3. บอกเกณฑทผอนใชเรยงล าดบหรอ แบงพวกได

17

ทกษะ ความหมาย พฤตกรรมบงชวาเกดทกษะ ดงกลาวกรวมกนเปนอกพวกหนงเกณฑทใชในการจ าแนกประเภทถาเปนสงไมมชวต เกณฑทใชมกจะเปนส รปราง ขนาด ลกษณะผว วตถทใชท า ประโยชน ราคา สวนสงทมชวตมกจะใชเกณฑทมลกษณะของสงมชวต อาหาร การสบพนธ ทอยอาศย การเคลอนไหว เปนตน

5. ทกษะการใชความสมพนธ ระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา (space/space and space/time relation ships)

สเปสของวตถ หมายถง ทวางทวตถนนครองทซงจะมรปรางลกษณะเชนเดยวกบวตถนนโดยทวไปสเปส ของวตถจะม 3 มต คอ ความกวาง ความยาว และความสง -ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปส ของวตถ ไดแก ความสมพนธระหวาง 3 มต กบ 2 มต -ความสมพนธระหวางสเปสของวตถกบเวลา ไดแก ความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงต าแหนงทอยของวตถกบเวลาหรอความสมพนธระหวางสเปสของวตถทเปลยนไปกบเวลา

1. ชบงรป 2 มต จากวตถ หรอ รป 3 มตทก าหนดใหได 2. วาดรป 2 มต จากวตถหรอรป 3 มต ทก าหนดใหได 3. บอกชอของรปและรปทรงทาง เรขาคณตได 4. บอกความสมพนธระหวางรป 2 มต กบ 3 มต ได - ระบรป 3 มต ทเหนเนองจากการ หมน รป 2 มตได -เมอเหนเงา (2 มต) ของวตถสามารถ บอกรปทรงของวตถ (3 มต) ทเปน ตนก าเนดเงา -เมอเหนวตถ (3 มต) สามารถบอกเงา (2 มต) ทจะเกดขนได -บอกรปของรอยตด (2 มต) ทเกดจาก การตดวตถ (3 มต) ออกเปน 2 สวน 5. บอกต าแหนงหรอทศของวตถหนงได 6. บอกไดวาวตถหนงอยในต าแหนง หรอทศใดของอกวตถหนง 7. บอกความสมพนธของสงทอยหนา กระจกและภาพทปรากฎในกระจก วาเปนซายหรอขวาของกนและกนได 8. บอกความสมพนธระหวางการ เปลยนแปลงต าแหนงทอยของวตถ

18

ทกษะ ความหมาย พฤตกรรมบงชวาเกดทกษะ กบเวลาได 9. บอกความสมพนธระหวางการ เปลยนแปลงขนาดหรอปรมาณของสงตางๆ กบเวลาได

6. ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล (manipulating and communicating data)

การจดกระท าและสอความหมาย ขอมล หมายถงการน าขอมลทไดจากการสงเกต การวด การทดลอง และจากการแหลงอนๆ มาจดกระท าเสย ใหม โดยการหาความถเรยงล าดบ จดแยกประเภท หรอ ค านวณคา ใหม เพอใหผอนเขาใจความหมาย ของขอมลชดนนดขน โดยอาจเสนอในรปตาราง แผนภม แผนภาพ ไดอะแกรม วงจร กราฟ สมการ เขยนบรรยาย เปนตน

1. เลอกรปแบบทจะใชในการเสนอ ขอมลไดเหมาะสม 2. บอกเหตผลในการเลอกรปแบบท จะใชในการเสนอขอมลได 3. ออกแบบเสนอขอมลตามรปแบบท เลอกไวได 4. เปลยนแปลงขอมลใหมใหอยในรป ใหมทเขาใจดขน 5. บรรยายลกษณะสงใดสงหนงดวย ขอความทเหมาะสมจนสอความหมายใหผอนเขาใจได 6. บรรยายหรอวาดแผนผงแสดงต าแหนงของสถานทจนสอความหมายใหผอนเขาใจได

7. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (inferring)

การลงความคดเหนจากขอมลหมายถง การเพมความคดใหกบขอมลทไดจากการสงเกตอยางมเหตผลโดยอาศยความร

อธบายหรอสรปโดยเพมความคดเหนใหกบขอมลทไดจากการสงเกตโดยใชความรหรอประสบการณเดมมาชวย

8. การพยากรณ (forecasting)

การพยากรณ หมายถง การสรป ค าตอบลวงหนากอนจะทดลองโดยอาศยปรากฎการณเกดขนซ า ๆ หลกการ กฎ หรอทฤษฎทมอยแลวในเรองนนๆ มาชวยในการสรป การพยากรณขอมลเกยวกบตวเลข ไดแก ขอมลทเปนตาราง หรอกราฟ ท า ได 2 แบบคอการพยากรณภายในขอบเขตของขอมลทมอยกบการพยากรณภายนอกขอบเขตขอมลทมอย

การพยากรณ โดยทวไป ท านายผลทจะเกดขนจากขอมลทเปนหลกการ กฎ หรอ ทฤษฎ ทมอยได การพยากรณจากขอมลเชงปรมาณ การพยากรณ ขอมลเกยวกบตวเลข ไดแก ขอมลทเปนตารางหรอกราฟ ท าได 2 แบบ คอ การพยากรณ ภายใน ขอบเขตขอมลทมอยกบการพยากรณ ภายนอกขอบเขตขอมลทมอย

19

ทกษะ ความหมาย พฤตกรรมบงชวาเกดทกษะ 9. ทกษะการตงสมมตฐาน (formulating hypothesis)

การตงสมมตฐาน หมายถง การคดหาค าตอบลวงหนากอนจะท าการทดลอง โดยอาศยการสงเกต ความร และประสบการณเดมเปนพนฐาน ค าตอบทคดหาลวงหนานยงไมทราบหรอยงไมเปนหลกการ กฎ หรอ ทฤษฎ มากอน สมมตฐานหรอค าตอบทคดไวลวงหนามกกลาวไวเปนขอความทบอกความสมพนธระหวางตวแปรตน (ตวแปรอสระ) กบตวแปรตาม สมมตฐานทตงไวอาจถกหรอผดกได ซงจะทราบไดภายหลงการทดลองหาค าตอบเพอสนบสนนหรอคดคานสมมตฐานทตงไว

หาค าตอบลวงหนากอนจะท าการ ทดลองโดยอาศยการสงเกต ความร และประสบการณเดม

10. ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ (operational definning of the variable)

การก าหนดนยามเชงปฏบตการ หมายถง การก าหนดความหมาย และขอบเขตค าตางๆ (ทอยใน สมมตฐานทตองการทดลองใหเขาใจตรงกนและสามารถสงเกตหรอวดได)

การก าหนดความหมายและขอบเขต ค าหรอตวแปรตางๆ ใหสงเกตไดและ วดได

11. ทกษะการก าหนดและควบคมตว แปร (identifying and controlling variable)

การก าหนดตวแปร หมายถง การ ชบงตวแปรตน ตวแปรตามและตว แปรทตองควบคมในสมมตฐาน หนงๆ ตวแปรตน คอ สงทเปนสาเหตทท าใหเกดผลตางๆ หรอสงทเราตองการทดลองดวาเปนสาเหตทกอใหเกดผล เชนนนจรงหรอไม ตวแปรตาม คอ สงทเปนผลเนองมาจากตวแปรตน เมอตวแปร ตนหรอสงทเปนสาเหตเปลยนไป ตวแปรตามหรอสงทเปนผลจะเปลยนตามไปดวย ตวแปรทตองควบคม คอสงอนๆ ทนอกเหนอจากตวแปรตน ทมผลตอตวแปรตามดวย ซงจะตอง

ชบงและก าหนดตวแปรตน ตวแปรตามและตวแปรทตองการควบคมได

20

ทกษะ ความหมาย พฤตกรรมบงชวาเกดทกษะ ควบคมใหเหมอนๆ กน มเชนนนอาจท าใหผลการทดลองคลาดเคลอน การควบคมตวแปร หมายถง การ ควบคมสงอนๆ นอกเหนอจากตวแปรตนทจะท าใหผลการทดลองคลาดเคลอน ถาหากวาไมควบคม ใหเหมอนๆ กน

12. ทกษะการทดลอง (experimenting)

การทดลอง หมายถง กระบวนการ ปฏบตเพอหาค าตอบ หรอทดสอบ สมมตฐานทตงไวในการทดลองจะ ประกอบดวยกจกรรม 3 ขนตอน คอ 1. การออกแบบการทดลอง หมายถง การวางแผนการทดลอง กอนลงมอทดลองจรงเพอก าหนด 1.1 วธการทดลอง (ซงเกยวของ กบการก าหนดและควบคมตวแปร) 1.2 อปกรณและ/หรอสารเคมท จะตองใชในการทดลอง 2. การปฏบตการทดลอง หมายถง การลงมอปฏบตการทดลองจรงๆ

1. ออกแบบการทดลองโดย 1.1 ก าหนดวธการทดลองไดถกตองและเหมาะสม โดยค านงถงตวแปรตนตวแปรตามและตวแปรทตองควบคมดวย 1.2 ระบอปกรณและ/หรอสารเคม ทจะตองใชในการทดลองได 2. ปฏบตการทดลองและใชอปกรณ ไดถกตองและเหมาะสม 3. การบนทกการทดลอง หมายถง การจดบนทกขอมลทไดจากการ ทดลองซงอาจจะเปนผลการสงเกต การวด และอนๆ

13. ทกษะการตความหมายขอมล และลงขอสรป (interpreting data and conclusion)

การตความหมายขอมล หมายถง การแปลความหมาย หรอการ บรรยายลกษณะและสมบตของ ขอมลทมอย การตความหมายขอมล ในบางครงอาจตองใชทกษะอนๆ ดวย เชน ทกษะการสงเกต ทกษะการค านวณ เปนตน การลงขอสรป หมายถง การสรป ความสมพนธของขอมลทงหมด

1. แปลความหมายหรอบรรยาย ลกษณะ และสมบตของขอมลทมอย ได (การตความหมายขอมลทอาศย ทกษะการค านวณ) 2. บอกความสมพนธของขอมลทมอย

2. ทกษะปฏบตการทางวทยาศาสตร

21

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2552) ไดกลาวถง การส ารวจตรวจสอบและการ

ทดลองวาเปนรปแบบหนงของกจกรรมการเรยนรวทยาศาสตร เปนกจกรรมทฝกการคดและการปฏบต ซงชวย

ใหผเรยนเกดทกษะการคด การวเคราะหหาเหตผลอยางเปนระบบ การลงมอปฏบตทมการใชวสดอปกรณหรอ

เครองมอในการส ารวจ ตรวจสอบ และการทดลอง การรวบรวมขอมล การบนทกผล และการสรปผลทไดจาก

การท ากจกรรม

การจดการเรยนรแบบทดลอง

นวลจตต เชาวกรตพงศ และ ประจวบจตร ค าจตรส (2555) กลาววา สถานการณทเหมาะสมในการ

จดการเรยนรแบบทดลอง คอ เมอผสอนตองการใหผเรยนเกดการเรยนรโดยการไดรบรผลดวยการกระท าของ

ตนเองโดยผานกระบวนการคดและการใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร ขอคนพบทไดจะเปนขอมลทม

ความหมายส าหรบผเรยนและเปนความรทผเรยนจ าไดนาน

ในการจดการเรยนรแบบทดลอง มขนตอนส าคญ บทบาทของผสอน และพฤตกรรมของผเรยนท

ส าคญ ดงในตารางท 2

ตารางท 2 ขนตอนส าคญ บทบาทของผสอน และพฤตกรรมของผเรยนในการจดการเรยนการสอน

แบบทดลอง

ขนตอนส าคญ บทบาทของผสอน พฤตกรรมของผเรยน

1. การก าหนดปญหา น าเสนอหรอกระตนใหผเรยนก าหนด

ปญหาทตองการศกษา โดยจด

สถานการณใหผเรยนไดวางแผนส ารวจ

และคนหา ท าความเขาใจกบปญหา การ

ก าหนดจดประสงคทชดเจน และ

ออกแบบวธการหรอแนวทางในการ

แสดงพฤตกรรมการมสวนรวมในการ

ก าหนดปญหาทตองการศกษา รบร

จดประสงคของการหาค าตอบของปญหา

มสวนรวมในการออกแบบหรอรบร

วธการ/แนวทางทจะใชในการแกปญหา

22


แกปญหาอยางเหมาะสม

2. การท านายหรอการ

ตงสมมตฐาน

กระตนใหผเรยนก าหนดสมมตฐานและ

ตวแปรในการทดลองทน ามาใชเปน

แนวทางในการออกแบบการทดลอง

ก าหนดวสด อปกรณ และขนตอนการ

ปฏบต

น าเสนอสมมตฐาน บอกขนตอนการ

ทดลอง และวสด อปกรณทจะตองใชใน

การทดลอง

3. การลงมอปฏบต 3.1 จดเตรยมวสด อปกรณ และอ านวย

ความสะดวกใหผเรยนไดลงมอ

ปฏบตการทดลอง

3.2 ใหความรทจ าเปนเพอการทดลองท

ถกวธและปลอดภย

3.3 สาธต/ฝกหดการใชเครองมอ/

อปกรณบางอยางทมวธการใชงาน

โดยเฉพาะ

ลงมอปฏบตการทดลองตามขนตอน

4. การบนทกและ

น าเสนอขอมล

4.1 ใหความรเกยวกบวธการบนทกผล

และน าเสนอขอมล

4.2 กระตนใหผเรยนออกแบบตาราง

บนทกผลขอมล และวางแผนการ

น าเสนอขอมลในลกษณะตางๆ เชน การ

เขยนตาราง กราฟ แผนภม หรอการ

เขยนอธบาย

4.1 ออกแบบวธการบนทกและน าเสนอ

ขอมล

4.2 ด าเนนการจดบนทกและน าเสนอ

ขอมล

23


5. การแปล

ความหมาย การ

ประเมน และการลง

ขอสรป

ใชค าถามน าชวยใหผเรยนแปล

ความหมาย ประเมน และลงขอสรปผล

จากการทดลอง

เสนอผลการแปลความหมาย ประเมน

และลงขอสรป เปนความรทเกดจาก

ความเขาใจของตนเอง

ในขนตอนของการจดการเรยนรแบบทดลอง ผ เรยนมโอกาสไดใชทกษะ กระบวนการทาง

วทยาศาสตรเปนเครองมอในการคนพบความรดวยตนเองภายใตการใหความชวยเหลอและอ านวยความ

สะดวกของผสอน

เทคนคส าคญทใชในการจดการเรยนรแบบทดลอง ไดแก 1) เทคนคการใชค าถาม เพอกระตนให

ผเรยนก าหนดปญหาทตองการศกษา การใชค าถามน าเพอใหผเรยนสรปความรจากผลการทดลอง 2) เทคนค

การน ากลม เพออภปรายและชวยใหผเรยนมสวนรวมในการอภปราย 3) เทคนคการใชเครองมอ/อปกรณ

วทยาศาสตรทถกตอง ในขณะทสาธตหรอใหความรแกผเรยน ในการท าการทดลอง 4) เทคนคการสงเกต เกบ

ขอมล และประเมนความสามารถในการแสดงทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของผเรยน

3. ทกษะการท าโครงงาน

การจดการเรยนรแบบโครงงาน (project-based learning) เปนการจดการเรยนรทเหมาสมกบ

ธรรมชาตของการจดการเรยนรในวชาวทยาศาสตร เพราะผเรยนจะมโอกาสไดใชทกษะกระบวนการทาง

วทยาศาสตรในการแกปญหา และคนพบขอมลความรตามความสนใจของตนเอง และยงไดใชการบรณาการ

ความร และทกษะกระบวนการในวชาอนๆ น ามาใชรวมกนในการท างาน

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2552) ไดใหความหมายของโครงงาน

วทยาศาสตรวาเปนกจกรรมทสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาการเรยนรไดอยางครอบคลมทงความร ทกษะ

กระบวนการ และเจตคต ในการท าโครงงานวทยาศาสตร ผเรยนจะไดใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและ

24

จตวทยาศาสตรในการสบเสาะหาความร ท าใหไดฝกทกษะทางสตปญญา ทกษะการศกษาดวยตนเอง ทกษะ

การท างานเปนทม และทกษะการสบคนแหลงความร ความรทผเรยนไดรบจะเรมตนมาจากความสงสยอยากร

ของผเรยนเอง และความพยายามทจะศกษาหาค าตอบโดยการประมวลความร ขอมล ขาวสาร เพอทจะน าไป

วางแผนส าหรบการแกปญหากอนการลงมอท า แลวจงด าเนนการตามแผนทก าหนด และเขยนรายงาน

ผลส าเรจทท าได พรอมทงมการเสนอหรอการจดแสดงผลงานทสอสารความรใหผอนเขาใจดวย ทงนผเรยนม

โอกาสเลอกทจะท าโครงงานประเภทส ารวจ โครงงานประเภททดลอง โครงงานประเภทการพฒนาหรอการ

ประดษฐ หรอโครงงานประเภทการสรางทฤษฎหรอการอธบาย ตามความสนใจและความถนดของผเรยน

ตวอยางโครงงานประเภทส ารวจ

1.การส ารวจประชากรและชนดของสงตาง ๆ สตว พช แร ฯลฯ ในบรเวณโรงเรยน…...

2. การส ารวจพฤตกรรมดานตาง ๆ ของนกเอยงหงอน

3. การศกษาส ารวจมลพษของอากาศในเขต…..

4. การส ารวจคณภาพของน าบรเวณตาง ๆ ในคลองแสนแสบ

5. การส ารวจฝนทต าแหนงตาง ๆ ในบรเวณโรงเรยน

ตวอยางโครงงานประเภททดลอง

1. ผลของสารละลายทมตอการชะลอการเหยวของดอกกหลาบ

2. แสงสทมผลตอการเจรญเตบโตของปลาหางนกยง

3. การเปรยบเทยบผงซกฟอกทใชท าความสะอาด

4. การใชธาตคารบอนในการดดซบกลนคาว

5. การศกษาเปรยบเทยบการใชพชน าชนดตาง ๆ ในการบ าบดน าเสย

ตวอยางโครงงานการพฒนาหรอการประดษฐ

1. เครองควบคมการรดน าโดยอาศยหลกของคาน

2. เครองสบน าพลงงานแสงอาทตย

3. เครองดกจบแมลงวน

25

4. เครองดกมอดในถงขาวสาร

5. เครองกรองอากาศ

ตวอยางโครงงานประเภทการสรางทฤษฎหรอการอธบาย

1. ทฤษฎสมพนธภาพของอลเบอรต ไอนสไตน

2. สงคมหลงยคนวเคลยร

3. กฎเกยวกบการแกวงของลกตมนาฬกา ของกาลเลโอ

4. ทฤษฎดวงดาว

ในการจดการเรยนรแบบโครงงาน นอกจากผเรยนจะไดท ากจกรรมดงกลาวแลว ผเรยนยงไดเรยนร

จากโครงงานวทยาศาสตรในรปของการวเคราะหโครงงานวทยาศาสตรท ผ อนท าไวแลว และจากการท า

โครงงานวทยาศาสตรดวยตนเอง ซงจะกอใหเกดประโยชนและคณคาตอผเรยน ดงน 1) ผเรยนไดแสดง

สมรรถภาพทางวทยาศาสตร เชน ความรความสามารถในการคดวเคราะห การคดรเรมสรางสรรค การ

แกปญหา การใหเหตผล การเชอมโยงความร และการสอสารและการสอความหมาย 2) ผเรยนไดท างานเปน

กลมแบบรวมมอรวมใจทจะท าใหผเรยนไดฝกทกษะทางสงคม ท าใหเกดวสยทศน และจตวทยาศาสตร 3)

ผเรยนไดเรยนรแบบบรณาการ โดยการน าสาระการเรยนรตางกลมสาระมาใชในแนวทางทสงเสรมกน เชน

วทยาศาสตร คณตศาสตร สงคมศกษา ภาษาไทย สขศกษา ศลปะ การงานอาชพและเทคโนโลย รวมทง

ภาษาตางประเทศ

สถานการณทเหมาะสมในการจดการเรยนรแบบโครงงาน คอ เมอผสอนตองการเปดโอกาสใหผเรยน

ไดน าความรและทกษะทไดเรยนรจากวชาตางๆ มาใชเปนเครองมอในการแสวงหาค าตอบ เพอเพมพนความร

และตอบสนองความใฝรของผเรยน โดยทผเรยนควรจะมความรพนฐานเกยวกบเรองทสนใจ และมความใฝร

เปนจดเรมตน

ในการจดการเรยนรแบบโครงงาน มขนตอนส าคญ บทบาทของผสอน และพฤตกรรมของผเรยนท

ส าคญ ดงแสดงในตารางท 3

26

ตารางท 3 ขนตอนส าคญ บทบาทของผสอน และพฤตกรรมของผเรยนในการจดการเรยนรแบบ

โครงงาน


1. ศกษาความหมายและ

ประเภทของโครงงาน

ใหความรเกยวกบความหมายและ

ประเภทของโครงงาน พรอมน าเสนอ

ตวอยางโครงงานแตละประเภท ดวย

วธการทนาสนใจ และเหมาะสมกบ

ผเรยน

1. บอก/อธบายความหมายของ

โครงงาน ลกษณะเฉพาะของโครงงาน

แตละประเภท

2. แสดงการแยกแยะโครงงานแตละ

ประเภทได

2. ส ารวจเรองทจะท า


2.1 ใหแนวคดในการส ารวจหวขอเรอง

2.2 ใหผเรยนศกษาตวอยางและหวขอ

ปญหาทท าโครงงาน

2.3 ใหผเรยนฝกคดชอโครงงาน

2.4 ใหผเรยนน าเสนอชอโครงงาน

2.5 ใหผเรยนศกษาบทคดยอของ

โครงงานประเภทตางๆ

2.1 บอกเลาขอมลทไดจากการส ารวจ

เรองทจะท าโครงงาน

2.2 เสนอชอเรองหลายๆ ชอท

สามารถท าเปนโครงงานได

2.3 บอกขอมลทไดจากการศกษา

บทคดยอโครงงาน

3. วเคราะหโครงงาน 3.1 เสนอแบบวเคราะหและอธบาย

วธใชแบบวเคราะหโครงงาน

3.2 ใหผเรยนศกษาตวอยางการ

วเคราะหโครงงาน

3.3 ใหผเรยนวเคราะหโครงงาน

ประเภทตางๆ

บอกรายการสวนประกอบและ

ความสมพนธเชอมโยงภายใน


4. ระบปญหา/เรองทจะท า 4.1 ใหความรเกยวกบหลกการ ระบปญหา/เรองทจะท าโครงงานตาม

27


โครงงาน พจารณาหวขอโครงงาน

4.2 ใหผเรยนศกษา คนควาบทความ/

วารสาร/ขอมลจากแหลงขอมลใน

ชมชน

4.3 ใหผเรยนระบปญหา/เรองทจะท า


ความสนใจ

5. ศกษาเอกสารหรอ

แหลงขอมลอนๆ เกยวกบ


ใหความรเกยวกบการศกษาเอกสารท

เกยวของกบเรองทตองการท าโครงงาน

และการเขยนเอกสารอางอง

5.1 รวบรวมขอมลทเกยวของกบเรอง

ทจะท าโครงงาน

5.2 เขยนรายการเอกสารอางองได

ถกตองตามหลกวชาการ

6. ออกแบบการทดลอง/วาง

แผนการด าเนนการท า


ใหผเรยนรวมกนออกแบบการทดลอง

และวางแผนการด าเนนการท า


น าเสนอแผนการทดลอง/แผนการ

ด าเนนการท าโครงงาน

7. เขยนเคาโครงของ


7.1 ใหความรเกยวกบการเขยนเคา

โครงของโครงงาน

7.2 อธบายรายละเอยดในแตละ

ขนตอนของการเขยนเคาโครงของ


7.3 ใหผเรยนลงมอปฏบตการเขยนเคา

โครงของโครงงาน

เขยนเคาโครงของโครงงานได

8. ลงมอท าโครงงาน 8.1 ใหผเรยนลงมอท าโครงงานตาม แสดงการปฏบตการตามแผนของ

28


แผนทเสนอไว และใหผเรยนบนทกผล

การท างานของตนเอง

8.2 รวบรวมขอมลจากการสงเกตการ

ท างานของผเรยน

โครงงานทเสนอไว

9. เขยนรายงานโครงงาน 9.1 ใหความรเกยวกบการเขยน

รายงานโครงงาน

9.2 ใหผเรยนแตละกลมรวมกนเขยน

รายงาน

เขยนรายงานโครงงานไดสอดคลอง

กบขอมลและเรองทท าและถกตอง

ตามหลกการเขยนรายงาน

10. เสนอผลงานและจด

แสดงผลงานโครงงาน

10.1 ใหความรเกยวกบการจดการ

แสดงผลงานโครงงาน

10.2 ใหผเรยนออกแบบการจด

แสดงผลงานโครงงานโดยก าหนดการ

วางหวขอตางๆ รวมทงขอความทใชใน

การเสนอผลงาน

จดนทรรศการแสดงผลงานของ


11. อภปรายผลการเรยนร

จากการท าโครงงาน

11.1 ใหผเรยนสรปสงทไดเรยนรและ

ประโยชนจากการท าโครงงาน

11.2 ใหผเรยนบอกความรสกของ

ตนเองเกยวกบคณคาของการท า


11.1 สรปความรทไดจากการท า

โครงงานไดตรงประเดน

11.2 บอกคณคาทไดจากการท า


29

นวลจตต เชาวกรตพงศ และ ประจวบจตร ค าจตรส (2555) กลาววา การจดการเรยนรแบบโครงงาน

มเทคนคทส าคญ คอ 1) เทคนคการบรรยายน าเสนอความรประกอบสอ เพอใหผเรยนเกดความเขาใจ

ความหมายของโครงงาน การจ าแนกประเภทของโครงงาน การวเคราะหโครงงาน การเขยนเคาโครงและการ

รายงานการท าโครงงาน รวมทงการจดท านทรรศการเพอแสดงผลงาน 2) เทคนคการจดหาและใชสอ

ประกอบการสอนทนาสนใจ 3) เทคนคการกระตนและการเสรมแรง เพอใหผเรยนน าเสนอเรองทตองการท า

เปนโครงงาน และด าเนนการท าโครงงานจนส าเรจ 4) เทคนคการสงเกตและเกบขอมลพฤตกรรมการปฏบต

ของผเรยนขณะเรยนและด าเนนการท าโครงงาน เพอการวดและประเมนผลการเรยนรดานทกษะ กระบวนการ

และจตวทยาศาสตรของผเรยน

4. กระบวนการสบเสาะหาความร

การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (inquiry method) เปนการจดการเรยนรทมพนฐานทาง

จตวทยา 3 ประการ คอ 1) การเรยนรวทยาศาสตร ผเรยนจะเรยนรไดดยงขนเมอผเรยนไดเกยวของโดยตรง

กบการคนหาความรนนๆ มากกวาการบอกใหนกเรยนร 2) การเรยนรจะเกดไดดทสดเมอสถานการณแวดลอม

ในการเรยนรนนยวยใหผเรยนอยากเรยน และผสอนตองจดกจกรรมทจะน าไปสความส าเรจในการคนควา

ทดลอง และ 3) วธการน าเสนอของผสอนจะตองสงเสรมใหผเรยนรจกคด มความคดสรางสรรค ใหโอกาส

ผเรยนไดใชความคดของตนเองไดมากทสด แนวคดทกลาวถง 3 ประการ นนสอดคลองกบหลกการจดการ

เรยนรแบบสรรคสรางความร/สรางองคความร (constructivism) ซงเปนฐานความคดทส าคญและไดสะทอน

ออกมาในความหมาย สถานการทเหมาะสมในการใช ขนตอนทส าคญ บทบาทผ สอน และพฤตกรรมผเรยน

และเทคนคการสอนทส าคญ ดงน

การจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรเปนวธการทผสอนใชในการชวยใหผเรยนเกดการเรยนรดวย

ตนเอง โดยการใชค าถามกระตนใหผเรยนคดแกปญหาอยางมระบบระเบยบ ผเรยนจะไดความรจากการคด

สบสวนสอบสวน และไดเรยนรกระบวนการแกปญหาไปดวยพรอมๆ กน

30

สถานการณทเหมาะสมในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร คอ ใชเมอผสอนตองการใหผเรยน

ไดฝกการคดอยางเปนระบบตามขนตอนของการแกปญหาจนเกดเปนทกษะการแกปญหา และไดท าความ

เขาใจความสมพนธของขอมลทเกยวของจนเกดเปนความรเรองใดเรองหนงไดดวยตนเอง เนอหาทจะสอน

จะตองสามารถตงเปนประเดนปญหาได

เนองจากการมพนฐานความคดของทฤษฎการสรรคสรางองคความร กจกรรมในการจดการเรยนร

แบบสบเสาะหาความรจงมลกษณะเดนใหผเรยนไดท าการส ารวจตรวจสอบ ไดเชอมโยงความรเดมและการ

แสวงหาความรใหม นกการศกษากลม BSCS (biological science curriculum study) ไดน าวธการ

จดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรมาใชในการพฒนาหลกสตรวชาวทยาศาสตร โดยเสนอขนตอนในการ

จดการเรยนรเปน 5 ขนตอน เรยกวา การจดการเรยนรแบบ inquiry cycle หรอ 5Es ไดแก Engage,

Explore, Explain, Elaborate และ Evaluate ซงขนตอนส าคญ บทบาทผสอน และพฤตกรรมผเรยน แสดง

ในตารางท 4

ตารางท 4 ขนตอนส าคญ บทบาทผสอน และพฤตกรรมผเรยนในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหา

ความร


1. การสรางความสนใจ

(Engage)

จดกจกรรม/สรางสถานการณเพอ

กระตน ยวยใหผเรยนเกดความอยากร

อยากเหน กระตนใหผเรยนตงค าถาม

ลกษณะกจกรรมทท าไดคอ การ

ทดลอง/การน าเสนอขอมลทนาสงสย/

การสาธต/การน าเสนอขาว/

สถานการณ/เหตการณทนาสงสย

ตงค าถาม/ก าหนดประเดนปญหาทจะ

ศกษา

31


2. การส ารวจและคนหา

(Explore)

อ านวยความสะดวก/ใหค าแนะน า

สงเสรมใหผเรยนไดตงสมมตฐานและ

ท าการทดลอง/สบคน และรวบรวม

ขอมลเพอส ารวจตรวจสอบสมมตฐาน

ทตงไว

2.1 ส ารวจขอมลทเกยวของกบปญหา

2.2 ตงสมมตฐาน

2.3 ทดลอง/สบคนขอมลดวยวธการ

ตางๆ เพอตรวจสอบสมมตฐาน

3. การอธบายและลง

ขอสรป (Explain)

สงเสรมใหผเรยนน าขอมลมาวเคราะห

แนะน าวธการจดกระท าขอมลในรป

ของตาราง กราฟ แผนภาพ เปนตน ใช

ค าถามกระตนใหผเรยนแสดงแนวโนม/

แสดงความสมพนธของขอมล ตง

ค าถามน าทางใหผเรยนไดสรปผลและ

อภปรายผลการทดลองอยางมเหตผล

กระตนใหผเรยนตรวจสอบความ

สอดคลองของผลการทดลองกบ

สมมตฐาน

สรางองคความรใหมของตนเองโดย

การอธบายความคดของตนเองพรอม

แสดงหลกฐานประกอบค าอธบาย

แสดงผลการตรวจสอบผลการทดลอง

วาสอดคลองกบสมมตฐานทตงไว

หรอไม

4. การขยายความร

(Elaborate)

จดสถานการณเพอกระตนและอ านวย

ความสะดวกใหผเรยนไดตรวจสอบ/

เพมเตมความสมบรณ/ขยายกรอบ

ความคดของความรทสรางขนใหมโดย

1) ตงประเดนใหผเรยนอภปรายแสดง

ความคดเหนเพมเตมเกยวกบความร

แสดงการตรวจสอบ/เพมเตมความ

สมบรณ/ขยายกรอบความคดของ

ความรทสรางขนใหมโดย

1) อธบาย/แสดงความคดเหนเพมเตม

เกยวกบความรใหมทน าเสนอไว

2) ตอบค าถาม/ขยายความ/ให

32


ใหมทผเรยนน าเสนอไว

2) ซกถามใหผเรยนเกดความชดเจน

หรอกระจางในความร/ขอคนพบท

ผเรยนไดน าเสนอไว

3) ตงค าถาม/ประเดนใหผเรยนได

เชอมโยงความรใหมทสรางขนกบ

ความรเดม

ตวอยางเพมเตมในเรองของความร/

ขอคนพบทไดน าเสนอไว

3) แสดงการเชอมโยงความรใหมท

สรางขนกบความรเดมทมอยดวย

วธการตางๆ เชน เสนอเปน

แบบจ าลองหรอแผนผงความร

4) น าเสนอวธการและขอมลทได

ท าการคนควาเพมเตมตามประเดนท

สนใจ

5. การประเมนผล

(Evaluate)

จดสถานการณเพอกระตนใหผเรยนได

ประเมนจดเดน จดดอยใน

กระบวนการแสวงหาความรของตนเอง

โดย

1) ใหผเรยนตรวจสอบความรของ

ตนเองกบผเรยนคนอนๆ

2) ใหผเรยนพดถงวธการเสาะแสวงหา

ความรของตนเอง

3) ใหผเรยนน าความรหรอแบบจ าลอง

หรอแผนผงความรไปอธบายหรอ

ประยกตกบเหตการณอนๆ

แสดงการประเมน ตรวจสอบการ

ประยกตความรทสรางขน และเรมตน

ความสนใจในการเสาะแสวงหาความร

ในเรองใหม โดย

1) ตอบค าถามปลายเปดโดยใชการ

สงเกต หลกฐาน และค าอธบาย

2) พดอธบายวธการเสาะแสวงหา

ความรของตนเอง

3) แสดงออกถงความรความเขาใจ

เกยวกบความคดรวบยอดหรอทกษะ

ทไดเรยนร

4) ประเมนความกาวหนาหรอความร

33


ของตนเอง

5) ถามค าถามทเกยวของเพอสงเสรม

ใหมการส ารวจตรวจสอบตอไป

จากขนตอนส าคญของการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร การน าวธการจดการเรยนรแบบนไป

ใช ผสอนจะตองจดกจกรรมใหเหมาะสมกบความรความสามารถของผเรยน และตองระมดระวงไมรบเรง

ปฏบตกจกรรมในสวนทเปนบทบาทของผเรยน เชน เมอน าเสนอขอมล/เหตการณทชวนสงสยใหผเรยนดแลว

ตองรอทจะใหผเรยนเสนอค าถาม ขอสงสย ดวยตวของผเรยนเอง

นอกจากการน าเสนอขนตอนทส าคญ 5 ขน (5Es) ในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร ยงม

การน าเสนอขนตอนยอยๆ ในขนตอนของ 5Es เพมอก 2 ขน รวมเปน 7 ขน (7Es) ดงแสดงในแผนภาพ

ตอไปน

34

ภาพท 1 การขยายขนตอนการจดการเรยนรแบบ 5Es เปน 7Es

อารเธอร ไอเซนคราฟท (Arthur Eisenkraft, 2003) ไดเสนอการขยายขนตอนการจดการเรยนรแบบ

สบเสาะหาความรโดยใชรปแบบ 5Es เปน 7Es รปแบบการจดการเรยนรแบบ 7Es เนนทการถายโยงการ

เรยนร (transfer of learning) และความส าคญของการคนหาความรเดมของผเรยนกอนทจะท าความเขาใจ

กบเรองทเรยนใหม (eliciting prior understanding)

ขนตอนทเพมมาเปนขนตอนแรกกอนขนตอนการสรางความสนใจ (Engage) คอ ขนตอนการคนหา

ความรเดม (Elicit) ซงเปนการสกดหรอคนหาความรเดมของผเรยนกอนน าไปสการเรยนร และเขาใจเรองทจะ

เรยนใหม การคนหาความรเดมของผเรยนเปนสงจ าเปนทผสอนจะตองท าเพอใหรวาผเรยนมความรเดม

อะไรบางกอนทจะมการสรางองคความรใหม โดยผสอนอาจจะใชค าถามใหผเรยนแสดงความคดเหน เชน ใน

การสอนเกยวกบเรองเขมขดนรภย ผสอนอาจจะเรมตนโดยใชค าถามเกยวกบการออกแบบเขมขดนรภย

35

ส าหรบรถยนตแขงทใชความเรวสงวาแตกตางจากการออกแบบเขมขดนรภยส าหรบรถยนตนงธรรมดาอยางไร

โดยทค าตอบทไดไมจ าเปนตองน าไปสขอสรป อกขนตอนหนงของรปแบบ 7Es ทเพมมาเปนขนตอนทเพมเตม

ขนตอนการขยายความร (Elaborate) คอ ขนตอนการขยายความรใหกวางขวางขน (Extend) เพอผสอนจะได

ตระหนกถงความส าคญของการใหผเรยนไดฝกฝนการถายโยงการเรยนรซงเปนเรองจ าเปนทผสอนจะตอง

แนใจวาผเรยนสามารถน าความรไปประยกตในบรบทใหมไดจรงๆ โดยไมจ ากดขอบเขตเพยงการขยายความร

งายๆ เชน ในการสอนเกยวกบเรองเขมขดนรภย ผสอนทาทายผเรยนใหส ารวจและคนหาวาถงลมนรภยท างาน

อยางไร และเปรยบเทยบความแตกตางของถงลมนรภยและเขมขดนรภย ซงค าถามทเปนไปได คอ ถงลม

นรภยถกกระตนไดอยางไร ท าไมถงลมนรภยไมพองตวออกมาเนองจากการเกดอบตเหตเพยงเลกนอย แต ถง

ลมนรภยพองตวออกมาเมอรถชนตนไมอยางแรง เปนตน

เทคนคส าคญในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร ไดแก 1) เทคนคการกระตนใหผเรยนเกด

ปญหา/ขอสงสย เพอใหผเรยนตงค าถาม/ก าหนดปญหาทจะศกษาได ผสอนจะตองใชความสามารถในการจด

สถานการณทนาสงสย/จดหาและน าเสนอขอมลทขาดความสมบรณหรอมประเดนทชวนสงสย และใชค าถาม

ชวยกระตนใหเกดความสงสย โดยทผสอนไมรบรอนตงขอสงสยใหผเรยนเสยเอง 2) เทคนคการเสรมแรง

ในขณะทผเรยนก าลงด าเนนการสบคนขอมล/ด าเนนการทดลองเพอหาค าตอบขอสงสยของตนเอง ผสอนตอง

ใหก าลงใจผเรยนวาผเรยนสามารถท าได และ 3) เทคนคการน าอภปราย เพอชวยใหผเรยนวเคราะหขอมลทได

จากการสบคน/ทดลองทจะน าไปสการสรปขอมลส าหรบใชในการอธบายค าตอบทคนพบ


1. จงระบขนตอนส าคญในการจดการเรยนการสอนแบบทดลอง

2. สถานการณอยางไรทเหมาะสมในการจดการเรยนรแบบโครงงาน

3. จงระบขนตอนส าคญในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es)

37

ตอนท 2

การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน

ในเรองการสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนพนฐาน ขอน าเสนอการสอนทกษะการ

สงเกต (observing) ทกษะการวด (measuring) ทกษะการจ าแนกประเภท (classifying) ทกษะการใช

ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา (using space/space and space/time

relationships) ทกษะการใชตวเลข (using number) หรอการค านวน (calculating) ทกษะการจดกระท า

และสอความหมายขอมล (manipulating and communicating data) ทกษะการลงความคดเหนจาก

ขอมล (inferring) และทกษะการท านาย (predicting) หรอการพยากรณ (forecasting) โดยการบอก

ความหมายของแตละทกษะโดยสงเขป พรอมทงเสนอตวอยางการสอนทประกอบดวย สถานการณและ

ค าถาม รวมทงขอสงเกตในการสอนแตละทกษะ ดงรายละเอยดตอไปน

1. ทกษะการสงเกต (observing)

1.1 ความหมายของทกษะการสงเกต ทกษะการสงเกต คอ ความสามารถในการใชประสาท

สมผสอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง (ประสาทสมผสประกอบดวย ตา ห จมก ลน และผวกาย) เพอ

หาขอมล หรอรายละเอยดของสงตางๆ โดยไมเพมความคดเหนสวนตวลงไป

1.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการสงเกต

คร : (ถอกระดาษไวในมอ 1 แผน) แลวถามนกเรยนวา สงทครถออย มลกษณะอยางไร

นกเรยน 1 : เปนรปสเหลยม ครบ (…นกเรยนหาค าตอบโดยใชประสาทสมผสทางตา…)

คร : ดมาก นอกจากเปนรปสเหลยมแลว ของสงนยงมลกษณะอยางไรอก

นกเรยน 2 : เปนแผนสขาว คะ (…นกเรยนหาค าตอบโดยใชประสาทสมผสทางตา…)

คร : ดมาก นกเรยนคนอนอยากเพมเตมอะไรอกไหมคะ

นกเรยน 3 : ผมขอจบกระดาษไดไหมครบ

คร : ไดเลยคะ

38

นกเรยน 3 : (ใชมอจบกระดาษ) ผวเรยบ ครบ (…นกเรยนหาค าตอบโดยใชประสาทสมผสทาง

ผวกาย…)

นกเรยน 3 : ขอเพมเตมอกครบ คอ เมอใชมอจบแลว มเสยงดงกรอบแกรบดวยครบ (…นกเรยนหา

ค าตอบโดยใชประสาทสมผสทางห…)

คร : ดมาก เปนสเหลยม ผวเรยบ เมอจบมเสยงดงกรอบแกรบ นกเรยนคนอนอยากเพมเตม

อะไรอก ไหมคะ

นกเรยน 4 : ผมขอดมหนอยครบ

คร : ไดเลยคะ

นกเรยน 4 : มกลนดวยครบ (…นกเรยนหาค าตอบโดยใชประสาทสมผสทางจมก…)

หมายเหต นกเรยนหาค าตอบโดยยงขาดการใชประสาทสมผสทางลน หรอ การชมรส ซงตอง

ไดรบอนญาตจากคร เนองจากตวอยางทน ามาใหนกเรยนฝกสงเกตนนตองไมมอนตราย และตอง

สะอาด นกเรยนจงจะชมรสได ดงนน ครอาจจะใชตวอยางเปนของกนได เชน ขนม ผก หรอ ผลไม มา

ใหนกเรยนสงเกต กจะท าใหนกเรยนไดฝกใชประสาทสมผสครบทกดาน

ดงนน จากตวอยาง จงสรปไดวา ค าถามทครใหนกเรยนตอบโดยตองใชประสาทสมผส จงเปน

ค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต

ลองดอกตวอยางหนง

คร : (แจกถวย 2 ใบ ใหนกเรยน 2 คน นกเรยนไดถวยคนละ 2 ใบ) ถวยทครแจกให มลกษณะอยางไร

นกเรยน 1 : ถวยใบหนงหนกกวาอกใบหนง และ ถวยใบหนงเปนพลาสตกแตอกใบหนงเปนแกว

นกเรยน 2 : เมอใชนวดดถวยทงสองใบมเสยงดงตางกน และ ขอบถวยทงดานบนและดานลางตางกน

ค าตอบของนกเรยน 1 เปนค าตอบทไมใชการสงเกตเพราะ หากใชเพยงตา ห จมก ลน และผว

กาย อยางใดอยางหนงหรอหลายอยางสมผสถวยโดยตรง นกเรยน 1 จะไมสามารถทราบวาถวยทงสอง

เปนถวยชนดใด หากแตค าตอบของนกเรยน 1 ตองผานขนตอนอยางนอย 2 ขนตอน คอ 1) การใช

ประสาทสมผส เพอบอกลกษณะของถวยแกวและถวยพลาสตก และ 2) การน าความรเดมหรอ

ประสบการณเดม เกยวกบลกษณะของถวยทไดรบแจก แลวลงความเหนวา ถวยใบหนงเปนถวยแกว

39

และถวยอกใบหนงเปนถวยพลาสตก นกเรยน 1 จงตอบหรอสรปโดยไมใชเพยงประสาทสมผสเทานน

แตไดเพมความคดเหนสวนตวลงไปดวย ค าตอบของนกเรยน 1 จงไมใชการสงเกต

1.2.1 ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการสงเกตและค าถามทไมน าไปสทกษะการสงเกต

ค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต

1. นกเรยนไดชวยกนสรางบานจ าลอง ครถามวา บานจ าลองทนกเรยนไดชวยกนสรางม

ลกษณะอยางไร (… เพราะครมงหมายใหนกเรยนหาค าตอบโดยใชประสาทสมผสสงเกต

บานจ าลองทนกเรยนไดชวยกนสรางขน…)

2. ครถอผลเงาะไวในมอ แลวถามนกเรยนวา นกเรยนตอบครสวา สงทครถออยในมอม

ลกษณะอยางไร (…เพราะครมงหมายใหนกเรยนหาค าตอบโดยใชประสาทสมผสสงทครถอ

อยในมอ…)

3. ครถอกระดาษทมภาพปลาจ านวนมาก และบอกนกเรยนวา ครจะใหนกเรยนดภาพ 10

วนาท นกเรยนจะตองรบดภาพและกะประมาณจ านวนปลาใหใกลเคยงความจรงทสด คร

ปดภาพ แลวถามนกเรยนวา ภาพทนกเรยนไดดมปลากตว (…เพราะนกเรยนตองใชตาด

ภาพแลวกะประมาณจ านวนออกมา…)

ค าถามทไมน าไปสทกษะการสงเกต

1. ครถอตนผกกระสงไวในมอ แลวถามนกเรยนวา ถาครแชตนไมนไวในน าสแดง นกเรยนคด

วาจะเกดอะไรขน (…เพราะครมจดมงหมายทไมไดใหนกเรยนใชประสาทสมผส สมผส

สงของในขณะนน แตใหนกเรยนคาดคะเนเหตการณทจะเกดขนในอนาคต…)

2. ครบอกใหนกเรยนนกถงผลเงาะ แลวใหนกเรยนตอบวา ผลเงาะมลกษณะอยางไร (…เพราะ

ครไมมผลเงาะใหนกเรยนสงเกต นกเรยนตองทบทวนลกษณะผลเงาะจากประสบการณ

เดม ไมไดใชประสาทสมผส จงเปนเพยงการทบทวนความจ า…)

40

3. ครถอภาพปลาตะเพยน แลวถามนกเรยนวา ปลาทเหนในภาพเปนปลาอะไร (…เพราะ

นกเรยนตองใชตาดภาพปลา และใชประสบการณเดมซงตองรจกปลาตะเพยนมากอน แลว

จงสรปวาปลาในภาพเปนปลาตะเพยน ค าถามนเปนค าถามทนกเรยนตองใชประสาทสมผส

รวมกบประสบการณเดมจงจะตอบได หากไมมประสบการณเดมจะตอบไดเพยงวาม

ลกษณะอยางไร เชน บอกส ได แตไมอาจตอบไดวาเปนปลาอะไร…)

จงสรปไดวา ค าถามทนกเรยนตองตอบโดยมไดใชเพยงประสาทสมผส ไมจดเปนค าถามท

น าไปสทกษะการสงเกต

ค าถามทมงหมายใหนกเรยนบรรยายลกษณะของวตถทเปลยนแปลงไป กเปนค าถามทน าไปส

การสงเกต เพราะนกเรยนตองใชประสาทสมผสสงเกตลกษณะของวตถทเปลยนแปลงไป เชน ครวาง

ขวดทครอบดวยลกโปงทยงไมเปาลมลงในอางน ารอน แลวถามนกเรยนวา ขณะนลกโปงตางไปจากเดม

อยางไร กเปนค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต เพราะนกเรยนตองใชประสาทสมผส โดยอาจจะเปน

ทางตาหรอผวกาย ในการตอบค าถามวาขณะนลกโปงตางไปจากเดมอยางไร

การใหนกเรยนดวตถหรอภาพ แลวถามค าถามทตองการใหนกเรยนกะประมาณขนาด หรอ กะ

ประมาณจ านวน กจดเปนค าถามทน าไปสทกษะการสงเกตดวย เพราะนกเรยนตองใชตาดแลวกะ

ประมาณ เชน ครถามนกเรยนขณะอยในหองเรยนวา หองนกวางประมาณกเมตร เปนค าถามทน าไปส

ทกษะการสงเกต เพราะมงใหนกเรยนกะประมาณความกวางของหองเรยน

ครผสอนอาจจะออกแบบการสอนทกษะการสงเกตโดยใหนกเรยนท ากจกรรมตางๆ เชน ให

นกเรยนท ากจกรรมการทดลอง โดยใหนกเรยนไปทตนชบาในโรงเรยน มองหากงชบา ขนาดเทาๆ กน

มา 2 กง กงหนงตดใบออกใหหมด อกกงหนงไมตดใบออก น าถงครอบกงชบาทงสอง รดยางทปากถง

ทงสอง เมอเวลาผานไป 30 นาท ครสามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการสงเกตได ดงน

1. กงชบาทงสองกงขณะเรมตนมลกษณะอยางไร

2. เมอตดใบชบาออกจากกงชบากงหนงแลว กงชบาทงสองกงมลกษณะตางกนอยางไร

41

3. เมอครอบกงชบาดวยถงพลาสตกใส 30 นาท แลว เกดการเปลยนแปลงอะไรขน

สรป ลกษณะค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต คอ ตองเปนค าถามทมงใหนกเรยนตอบค าถาม

โดยใชประสาทสมผส โดยนกเรยนอาจตอบค าถามโดยใชประสาทสมผสเพยงอยางเดยวหรอหลาย

อยางกได และมงใหนกเรยนสงเกตเหตการหรอสงของทมอยในขณะนน แตไมเปนค าถามทใหนกเรยน

ตอบโดยการเพมความคดเหนสวนตวลงไปหรอไมเปนค าถามทใหนกเรยนตอบโดยใชประสบการณเกา

มาอธบาย

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการสงเกต

จงตอบวาค าถามแตละขอตอไปนน าไปสทกษะการสงเกตหรอไมน าไปสทกษะการสงเกตเพราะเหตใด

1. ครเผาผงชรส แลวถามนกเรยนวา ลกษณะผงชรสขณะนตางจากเมอกอนเผาอยางไร

2. ครใหนกเรยนนกถงชาง แลวถามค าถามวาชางกนอะไรเปนอาหาร

3. ครถามวา ถาครใสน าตาลทราย 1 ชอน ลงในแกวน าน จะเกดผลอยางไร

4. ครถามนกเรยนวาโตะนกเรยนกวางกเซนตเมตร

5. ครถามนกเรยนวาถาใสน าในแกว 2 ใบ ใหมระดบน าตางกน เมอเอาแทงแกวไปเคาะแกวน าทง

สองจะมเสยงตางกนหรอไม

ตอบกจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการสงเกต

1. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

3. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

4. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

5. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

42

2. ทกษะการวด (measuring)

2.1 ความหมายของทกษะการวด นกเรยนทมทกษะการวด คอ นกเรยนทแสดงพฤตกรรม

เกยวกบการวด ซงไดแก การเลอกเครองมอวด การบอกเหตผลในการเลอกเครองมอวด การอธบาย

วธวด และการใชเครองมอวด ซงสงทวดอาจเปนความกวาง ความยาว ความสง ความหนา ปรมาตร

เวลา และอณหภม เปนตน

2.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการวด

คร : ถามนกเรยนวา ถาจะวดความยาวของดนสอ นกเรยนจะใชไมบรรทด หรอไม

เมตรหรอสายวด (…ค าถามของครคนนมงหมายใหนกเรยนเลอกเครองมอวด…)

นกเรยน 1 : ตอบวา ไมบรรทด

คร : ท าไมถงเลอกไมบรรทดวดความยาวของดนสอ (…ค าถามของครผสอนมงหมายให

นกเรยน 1. บอกเหตผลในการเลอกเครองมอวด…)

คร : นกเรยน 1. ใชไมบรรทดวดความยาวของดนสอไดเทาไร (…ค าถามของครมงหมาย

ใหผเรยนใชเครองมอวด…)

คร : ถามนกเรยนวา ถาจะวดความยาวถวฝกยาว นกเรยนจะใชไมเมตรหรอสายวด

(…ค าถามของครมงหมายใหนกเรยนเลอกเครองมอวด…)

นกเรยน : ตอบวา สายวด

คร : เหตใดนกเรยนจงเลอกใชสายวด วดความยาวของฝกถวฝกยาว (…ค าถามของครมง

หมายใหนกเรยนบอกเหตผลในการเลอกเครองมอวด…)

นกเรยน : …

คร : ถามนกเรยนวา ถวฝกยาวฝกนยาวเทาไร (…ค าถามของครมงหมายใหนกเรยนใช

เครองมอวด…)

นกเรยน : …

คร : ถามนกเรยนวา ถวฝกยาวของนกเรยนกบของเพอน ของใครยาวกวากน นกเรยนจะท า

อยางไร” ((…ค าถามของครมงหมายใหนกเรยนบอกวธวด)

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการวด

1. ค าถามทมงหมายใหนกเรยนเลอกเครองมอวด

(1) หากอยากรวาสมกบแอปเปลอยางไหนหนกกวากน จะตองใชอปกรณอะไร

43

(2) หากอยากรวาไขสงเทาไร จะตองใชเครองมออะไรวด

(3) จะตองใชเครองมออะไรวดเสนรอบวงขอบชาม

(4) จะใชอะไรวดความยาวของกระดานด า

(5) จะใชเครองมออะไรวดความหนาของขอบโตะ

2. ค าถามทมงหมายใหนกเรยนบอกเหตผลในการเลอกเครองมอวด

(1) เหตใดจงเลอกใชเทอรมอมเตอรวดไข

(2) ท าไมจงเลอกใชสายวด วดเสนรอบวงขอบชาม

(3) เหตใดจงใชไมเมตรวดความกวางของหองเรยน

(4) เพราะอะไร จงเลอกใชไมเมตรวดความยาวของกระดานด า

(5) ท าไมจงเลอกใชไมบรรทดวดความหนาของขอบโตะ

3. ค าถามทมงหมายใหนกเรยนใชเครองมอวด

(1) อณหภมในรางกายของผเรยนเปนเทาไร

(2) เสนรอบวงขอบชามเปนเทาไร

(3) กระดานด ายาวเทาไร

(4) ขอบโตะหนาเทาไร

4. ค าถามทมงหมายใหนกเรยนอธบายวธวด

(1) ถานกเรยนอยากรวาตนเองหนกเทาไร จะตองท าอยางไร (เมอมตาชงอยตรงหนา)

นกเรยนตอบวา “ถอดรองเทา ขนยนบนตาชง แลวอานคาจากเขมช”

(2) นกจะใชสายวด วดเสนรอบวงขอบชามอยางไร

(3) นกเรยนจะท าอยางไรจงจะทราบความยาวของกระดานด า

(4) ถาจะใชไมบรรทดวดความหนาของขอบโตะ จะท าอยางไร

44

(5) นกเรยนจะใชเทอรมอมเตอรวดไขไดอยางไร

ค าถามตางๆ ทไดน าเสนอมาแลว ลวนเปนค าถามทมงหมายใหนกเรยนแสดงพฤตกรรม

เกยวกบการวด ซงไดแก การเลอกเครองมอวด การบอกเหตผลในการเลอกเครองมอวด การอธบาย

วธวด และการใชเครองมอวด

ค าถามในหวขอท 1-4 จงเปนค าถามทน าไปสทกษะการวดทงสน โดยสงทวดอาจจะเปนความ

กวาง ความยาว ความสง ความหนา ปรมาตร เวลา อณหภม เปนตน

ศกษาจากสถานการณเพมเตม ดงน

สมมตวาครจะสอนใหนกเรยนหาปรมาตรของน าในแกว ครสามารถตงค าถามเพอน าไปสทกษะ

การวดใหสอดคลองกบความมงหมายตางๆ ตอไปน

1. มงหมายใหนกเรยนเลอกเครองมอวด

- นกเรยนจะใชเครองมออะไรหาปรมาตรของน าในแกวน

2. มงหมายใหนกเรยนบอกเหตผลในการเลอกเครองมอวด

- ท าไมนกเรยนจงเลอกใชกระบอกตวง

- ถาไมใชกระบอกตวง นกเรยนจะใชบกเกอรไดหรอไม เพราะเหตใด

3. มงหมายใหนกเรยนอธบายวธวด

- นกเรยนจะใชกระบอกตวงหาปรมาตรของน าในแกวไดอยางไร

4. มงหมายใหนกเรยนใชเครองมอวด

- น าในแกวนมปรมาตรเทาไร

สมมตวาครจะใหนกเรยนหาความสงของตนคะนาทปลกไวในแปลง ครสามารถตงค าถามท

น าไปสทกษะการวด ใหสอดคลองกบความมงหมายตางๆ ตอไปน

1. มงหมายใหนกเรยนเลอกเครองมอวด

45

ถาอยากทราบความสงของตนคะนา นกเรยนจะใชเครองมออะไรวด

2. มงหมายใหนกเรยนบอกเหตผลในการเลอกเครองมอวด

ท าไมนกเรยนจงเลอกใชไมบรรทดวดความสงของตนคะนา

3. มงหมายใหนกเรยนอธบายวธวด

ถานกเรยนจะใชไมบรรทดวดความสงของตนคะนา นกเรยนจะท าอยางไร

4. มงหมายใหนกเรยนใชเครองมอวด

ตนคะนาของนกเรยนสงเทาไร

เมอครผสอนเขาใจวธการถามเพอน าไปสทกษะการวดไดดแลว สงทครผสอนจะลมไมไดคอ

เมอนกเรยนบอกผลการวดแลว บอกตวเลขถกตองแลว ตองเนนใหนกเรยนบอกหนวยการวดใหถกตอง

ดวย จงจะเปนค าตอบทสมบรณ เชน ใบไมมความยาว 5 เซนตเมตร เปนตน

นอกจากน ในการวดสงใด ควรใหนกเรยนวดหลายๆ ครง แลวหาคาเฉลย เพอใหไดคาท

ใกลเคยงความจรงมากทสด

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการวด

1. ใหท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการวด และท าเครองหมาย × หนาค าถามทไม

น าไปสทกษะการวด

…….ถานกเรยนอยากทราบอณหภมของอากาศขณะน นกเรยนจะเลอกใชเครองมออะไรบาง

…….เทอรมอมเตอรทครแจกให ของกลมไหนแตกหกบาง

…….ท าอยางไรจงจะทราบอณหภมของอากาศ

…….หาค าตอบซ วาอณหภมของอากาศขณะนเทาไร

46

……คาอณหภมทไดมหนวยเปนอะไร

……สของของเหลวในบกเกอรเขมหรอจางกวาสของของเหลวในหลอดทดลอง

……นกเรยนจะหาปรมาตรของของเหลวในแกวทครแจกใหไดอยางไร

2. สมมตวา ครจะใหนกเรยนหาความยาวเสนรอบวงของเหรยญสบบาท ทานจะตงค าถามทน าไปส

ทกษะการวดอยางไรบาง………………………………………………………………………………………………………………..

3. ใหอานค าถามในตาราง แลวท าเครองหมาย √ ในชองททานเหนวาถกตอง

ค าถาม

น า ไ ป ส ท ก ษ ะ

การสงเกต

น าไปสทกษะ

การวด

ไ ม น า ไ ป ส

ท ก ษ ะก า ร

สง เกตและ


วด

ใบไมทนกเรยนไดรบแจกมสอะไร

นกเรยนจะเลอกใชเครองมออะไรวดความยาวของ

ใบไมทไดรบแจก

ใบไมทนกเรยนไดรบแจกมกลนหรอไม

นกเรยนคดวาใบไมทนกเรยนไดรบแจกคอใบอะไร

นกเรยนจะใชไมบรรทดวดความยาวของใบไมน

อยางไร

ใบไมทนกเรยนไดรบแจกมความยาวเทาไร

47

3. ทกษะการจ าแนกประเภท (classifying)

3.1 ความหมายของทกษะการจ าแนกประเภท ค าถามทน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท

เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยน 1) แบงพวกสงของโดยใชเกณฑทตนเองก าหนดหรอใชเกณฑทผอน

ก าหนด 2) เรยงล าดบสงของโดยใชเกณฑทตนเองก าหนดหรอใชเกณฑทผอนก าหนด และ 3) บอก

เกณฑทใชในการแบงพวกสงของหรอเรยงล าดบสงของทผอนท าไว

หรออาจกลาววา ค าถามทน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท มงหมายใหนกเรยนแบงพวกหรอ

เรยงล าดบสงของโดยมเกณฑและสามารถบอกเกณฑได โดยเกณฑทใชในการแบงพวกหรอเรยงล าดบ

อาจะเปนส รปราง ขนาด ประโยชน และสมบตอนๆ หากเปนสงมชวต เกณฑทใชอาจะเปนอาหาร ทอย

การสบพนธ และอนๆ เปนตน

3.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการจ าแนกประเภท

สมมตวาครก าลงสอนนกเรยน โดยท ากจกรรม ดงน

ครแจกผลไม 6 ชนด ไดแก ละมด มะมวง พทรา มะนาว ฝรง และสม ชนดละ 1 ผล ใหนกเรยนทกกลม

ครสามารถตงค าถามทน าไปสการจ าแนกประเภทไดดงน

- นกเรยนจะแบงผลไมนตามจ านวนเมลดไดอยางไร

- ถานกเรยนไมแบงผลไมนตามจ านวนเมลด จะแบงผลไมนเปนพวกๆ ไดอยางไรอก

- นกเรยนเรยงล าดบผลไมนโดยใชอะไรเปนเกณฑ

- นกเรยนคดวา ครแบงผลไมนออกเปน 2 พวก โดยใชอะไรเปนเกณฑ

- นกเรยนจะเรยงล าดบผลไมนโดยใชขนาดเปนเกณฑไดอยางไร

48

จากบตรภาพแผนพบสนคาตอไปน


- จากภาพ ครใชอะไรเปนเกณฑในการแบงพวกสงของ (เพอใหนกเรยนบอกเกณฑในการแบงพวกสงท

เหนในภาพ ซงทานไดแบงพวกไวแลว)

- จากภาพครใชอะไรเปนเกณฑในการเรยงล าดบสงของ (เพอใหนกเรยนบอกเกณฑในการเรยงล าดบ

สงของ)

- ใหนกเรยนลองแบงของในภาพออกเปนของกนและของใช (เพอใหนกเรยนแบงพวกสงของโดยใชเกณฑท

ครก าหนดให)

- ใหนกเรยนลองแบงของในภาพออกเปนกลมๆ (เพอใหนกเรยนแบงพวกสงของโดยใชเกณฑของนกเรยน

เอง)

49


- ใบไม 2 กลม ทครแบงไว ครใชเกณฑอะไรในการแบง (เปนการถามทมงหมายใหนกเรยนบอกเกณฑใน

การแบงพวกสงของทครแบงไวแลว)

- หากนกเรยนลองแบงโดยใชเสนในเปนเกณฑบาง นกเรยนจะแบงไดอยางไร (เปนค าถามทมงหมายให

นกเรยนแบงพวกสงของโดยใชเกณฑทครก าหนดให)

- ใหนกเรยนลองเอาใบไมมาวางเรยงล าดบจากใบทสนทสดไปยงใบทยาวทสดจะเรยงไดอยางไร (เปน

ค าถามทมงหมายใหนกเรยนเรยงล าดบสงของโดยใชเกณฑทครก าหนดให)

- ใหนกเรยนเรยงล าดบใหมโดยใหตงเกณฑเอง นกเรยนจะเรยงอยางไร (เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยน

เรยงล าดบสงของโดยใชเกณฑของนกเรยนเอง)

ครสามารถตงค าถาม/ค าสงทน าไปสการจ าแนกประเภทไดดงน - ครไดเรยงล าดบรปทรงไวอยางไร (ค าถามนมงหมายใหนกเรยนบอกเกณฑทครใชในการเรยงล าดบ

รปทรง)

- ใหนกเรยนเรยงล าดบกระดาษสทแจก โดยเรยงจากวงกลมเลกไปหาวงกลมใหญ (มงหมายใหนกเรยน

เรงล าดบสงของโดยใชเกณฑทครก าหนดให)

50

สถานการณ มสงของหลายอยางอยบนโตะ ครสามารถใชค าถาม/ค าสงใหนกเรยนฝกทกษะการจ าแนกประเภท ดงน

- ใหนกเรยนแบงสงของบนโตะเปน 2 พวก โดยใหพวกหนงเปนโลหะ และอกพวกหนงไมใชโลหะ นกเรยน

จะแบงไดอยางไร (เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยนแบงพวกสงของโดยใชเกณฑของคร (ผอน))

- ใหนกเรยนแบงสงของบนโตะใหมโดยใชเกณฑของนกเรยนเองบาง นกเรยนจะแบงไดอยางไร (เปน

ค าถามทมงหมายใหนกเรยนแบงพวกสงของโดยใชเกณฑของนกเรยนเอง)

สถานการณ ครใหชอโรค อหวาตกโรค ไขเลอดออก โรคฟน โรคบด โรคตาแดง โรคหวด โรคกระเพาะอาหาร และ

โรคหวใจ ครสามารถใชค าถาม/ค าสงใหนกเรยนฝกทกษะการจ าแนกประเภท ดงน

- ใหนกเรยนแบงโรคตางๆ ออกเปน 2 พวก โดยใหพวกหนงเปนโรคตดตอได อกพวกหนงเปนโรคตดตอ

ไมได นกเรยนจะแบงอยางไร (เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยนแบงพวกสงของโดยใชเกณฑของคร

(ผอน))

- ครแบงโรคไวเปน 2 พวก แลวถามนกเรยนวา ทครแบงเปน 2 พวกไวตามทนกเรยนเหนน ครใชเกณฑ

อะไร (เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยนเกณฑในการแบงพวกหรอประเภทซงคร (ผอน) เปนผแบงไว

แลว)

นอกจากน ครสามารถเขยนค าถามทน าไปสทกษะการจ าแนกประเภทใหสอดคลองกบจดมงหมาย

ไดดงตวอยางตอไปน

- ถาครมผลไมซงม ส ขนาด และรปราง ตางกน 15 ชนด (สามารถถามใหนกเรยนแบงพวก

สงของโดยใชเกณฑทครก าหนดให เชน นกเรยนจะแบงผลไมโดยใชสเปนเกณฑไดอยางไร หรอ

ถามใหนกเรยนแบงพวกสงของโดยใชเกณฑของนกเรยนเอง เชน ถาไมใชสเปนเกณฑ นกเรยน

จะแบงเมลดผลไมไดอยางไรอกบาง)

- ผลไมบนโตะทแบงไวเปน 3 กลม แลวเขยนปายก ากบไววา กลมท 1 ผลกลม กลมท 2 ผลยาว

กลมท 3 ผลรปไข (สามารถถามใหนกเรยนบอกเกณฑในการแบงพวกสงของทครแบงไวแลว

โดยถามวา “นกเรยนคดวาครแบงผลไมเปนกลมๆ โดยใชเกณฑอะไร”)

51

ตวอยางค าถามและความมงหมายในการถามเพอน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท

ค าถาม ความมงหมาย

จากภาพสตวทไดรบแจก กลมสตวทอยทางดานซายมอ

ของภาพตางจากกลมสตวทอยทางดานขวาอยางไร

ใหนกเรยนบอกเกณฑในการแบงพวกสตวทผอนแบงพวก

ไวแลว

ถาจะแบงสตวเหลานนเปนพวกๆ พวกหนงเปนสตวปา

อกพวกหนงเปนสตวเลยง นกเรยนจะแบงไดอยางไร

ใหนกเรยนแบงพวกสตวโดยใชเกณฑทผอนก าหนดให

คราวนลองใหแบงใหม ไมแบงตามเกณฑทครให แตให

นกเรยนแบงเอง นกเรยนจะแบงไดอยางไร

ใหนกเรยนแบงพวกสตวโดยใชเกณฑทตวเองก าหนดขน

ถาจะเรยงล าดบสตวทอยทางดานซายมอตามขนาดล าตว

จากเลกสดไปหาใหญสด จะเรยงไดอยางไร

ใหนกเรยนเรยงล าดบสตวโดยใชเกณฑทผอนก าหนดให

กลมสตวทางซายทเรยงไวเดมในภาพนน เรยงโดยใช

เกณฑอะไร

ใหนกเรยนบอกเกณฑในการเรยงล าดบสตว ทผอน

เรยงล าดบไวแลว

ถาใหนกเรยนเรงล าดบสตวในภาพโดยใชเกณฑอน

นกเรยนจะเรยงล าดบไดอยางไร ลองเรยงดซ

ใหนกเรยนเรยงล าดบสตวโดยใชเกณฑของนกเรยนเอง

ตวอยางค าถามทน าไปสและไมน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท

ค าถาม น าไปสทกษะ

การจ าแนก

ไมน าไปสทกษะ

การจ าแนก

มอาหาร 4 อยาง คอ ขาว ไขตม ปลาททอด และผกคะนาลวก ถาจะแบงเปน

2 กลม วามาจากพชหรอสตว อาหารอะไรบางจะอยในกลมเดยวกน

√

ขาว กบ ผกคะนา ไดมาจากพชหรอสตว √

ถาไมแบงอาหารทง 4 อยางตามแหลงทมา จะแบงไดอยางไรอกบาง √

กลม 4 ลองดของกลม 3 แลวบอกครซวา กลม 3 แบงอาหารเปนกลมโดยใช

เกณฑอะไร

√

ในบรรดาอาหารทง 4 อยาง อาหารชนดใดใหคารโบไฮเดรตมากทสด √

ถาใหนกเรยนแบงพวกผลไมในภาพออกเปน 2 พวก โดยใชรสเปนเกณฑ

นกเรยนจะแบงไดอยางไร

√

ถาไมแบงโดยใชรสเปนเกณฑ จะแบงไดอยางไรอก √

52

โดยสรป ค าถามทน าไปสทกษะการจ าแนกประเภทมงหมายใหนกเรยนแสดงพฤตกรรมตอไปน

1. แบงพวกสงของ โดยใชเกณฑทตนเองก าหนดขน หรอใชเกณฑทผอนก าหนดให

2. เรยงล าดบสงของ โดยใชเกณฑทตนเองก าหนดขน หรอใชเกณฑทผอนก าหนดให

3. บอกเกณฑ ในการแบงพวกสงของทผอนจ าแนกไวแลว หรอในการเรยงล าดบสงของทผอน

เรยงล าดบไวแลว

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการจ าแนกประเภท

1. ใหท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท และท าเครองหมาย × หนา

ค าถามทไมน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท

……นกเรยนจะแบงบตรภาพสตวเปน 2 พวกตามลกษณะทอยอาศยไดอยางไร ลองแบงซ

……ถาไมแบงตามลกษณะทอยอาศย จะแบงรปสตวเปนพวกๆ ไดอยางไรอก ลองท าดซ

……ทนกเรยนตอบวาดอกไมทไดรบแจกนนมสแดง สของแตละดอกมความเขมเทากนหรอไม

……เมอสของแตละดอกมความเขมไมเทากน นกเรยนจะเรยงล าดบดอกไมทไดรบแจกใหตาม

ความเขมของสจางมากทสดไปยงนอยทสดไดอยางไร

……นกเรยน ก คะ คณคดวา นกเรยน ข เรยงล าดบดอกไมอยางไร

……ถาไมเรยงล าดบตามส จะเรยงล าดบดวยวธอนไดอยางไรอก

53

2. ใหจบคค าถามและความมงหมายในการฝกทกษะการจ าแนกประเภท โดยเตมตวเลขความมงหมาย

ในคอลมนทางขวามอหนาขอความทเปนค าถามในคอลมนทางซายมอ

ค าถาม

…... นกเรยนคดวาครแบงกระดมโดยใชอะไรเปนเกณฑ

…...ถานกเรยนจะแบงกระดมตามลกษณะของขอบ

กระดม จะแบงไดอยางไร

…...ถานกเรยนลองแบงกระดมเองบางใหตางจากทคร

แบงไวแลว นกเรยนจะแบงไดอยางไร และใชเกณฑอะไร

…...นกเรยนลองเรยงล าดบใบไมจากใบทสนทสดไปยง

ไปทยาวทสดดซ จะเรยงไดอยางไร

…...นกเรยนคดวาครเรยงล าดบกระดาษวงกลมนไวโดย

ใชเกณฑอะไร

…...นกเรยนลองเรยงล าดบใบไมนเองบาง นกเรยนจะ

เรยงล าดบไดอยางไร

ความมงหมาย

1. เรยงล าดบสงของโดยใชเกณฑทครก าหนดให

2. เรยงล าดบสงของโดยใชเกณฑของนกเรยนเอง

3. บอกเกณฑทครใชในการเรยงล าดบสงของ

4. บอกเกณฑในการแบงพวกสงของทครแบงไว

แลว

5. แบงพวกสงของโดยใชเกณฑของนกเรยนเอง

6. แบงพวกสงของโดยใชเกณฑทครก าหนด

54

4. ทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา (using space/space and

space/time relationships)

4.1 ความหมายของค าวาสเปส สเปส (space) หมายถง ทวาง หรอ อวกาศ ดงนน สเปสของ

วตถ หมายถง ทวางทวตถครอบครอง หรอกนเนอท จงท าใหทวางทวตถใดๆ ครอบครอง มรปราง

เหมอนวตถนนๆ

วตถทมเพยงความกวาง ความยาว และมความหนาหรอความสงนอยมาก เชน กระดาษ

จดเปนวตถทมสเปส 2 มต สวนวตถทมทงความกวาง ความยาว และมความหนาหรอความสง เชน

กลองใสของ จดเปนวตถทมสเปส 3 มต

ค าถามทน าไปสทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปส เปนค าถามทมงหมายให

นกเรยนใชความสามารถทเกยวของกบเรองสเปสของวตถ ไดแก ค าถามทมงหมายใหนกเรยนแสดง

พฤตกรรม ตอไปน

1. บอกจ านวนมตของวตถทพบเหนได

2. ชบงรป 2 มต และวตถ 3 มต ได

3. บอกชอของรปและรปทรงทางเรขาคณตได

4. วาดรป 2 มต จากวตถ 3 มต ได

5. บอกความสมพนธระหวางรป 2 มต กบวตถ 3 มต ได ซงแบงเปน

5.1 บอกรป 3 มต ทเหนเนองจากการหมนรป 2 มต

5.2 บอกรปทรงของวตถ (3 มต) ทเปนตนก าเนดของเงา เมอเหนเงา (2 มต) ของวตถ

5.3 บอกเงา (2 มต) ของวตถทจะเกดขน เมอเหนวตถ (3 มต)

5.4 บอกรป (2 มต) ทเกดจากรอยตด เมอตดวตถ (3 มต) ออกเปน 2 สวน

6. บอกต าแหนงหรอทศของวตถได

55

7. บอกความสมพนธของสงทอยหนากระจกเงาและภาพทปรากฏในกระจกได

ตวอยางการฝกความสามารถตางๆ

1. ตวอยางการฝกความสามารถในการบอกจ านวนมตของวตถทพบเหน

ค าถาม : วตถตอไปนมสเปสเปน 2 มต หรอ 3 มต

โปรดตอบโดยใสเครองหมาย √ ลงในชองทเหมาะสม

ท วตถ สเปส

2 มต 3 มต

1

2

3

4

5

6

รปปนเทพสนตภาพ

ภาพเขยนบนแผนกระดาษ

กลองใสอาหาร

ผาส าหรบตดเสอ

แกวน า

กระจกเงา

√

√

√

√

√

√

ค าถาม : รปทรงเรขาคณตตอไปนมสเปสเปน 2 มต หรอ 3 มต


รป 2 มต 3 มต

√

√

√

56

นอกจากนครผสอนสามารถฝกความสามารถในการบอกจ านวนมตของวตถทพบเหนไดโดย

การถอสงของใหนกเรยนสงเกตแลวใหนกเรยนบอกจ านวนมตของสงทนกเรยนไดสงเกต เชน ครถอ

กลอง หรอ ดนสอ แลวถามนกเรยนวาสงทครถออยมกมต เปนตน

2. ตวอยางการฝกความสามารถชบงรป 2 มต และวตถ 3 มต

เชน ครจดสถานการณใหบนโตะมสงของหลายชนด เชน ดนสอ กลองกระดาษ กระดาษ

ภาพถาย ขวดน า แกวน า และ ผลไม เปนตน แลวครใชค าถามวา บนโตะนมของชนใดบางทม 3 มต

หรอถามวาบนโตะนมของชนใดบางทม 2 มต

3. ตวอยางการฝกความสามารถในการบอกชอของรปและรปทรงทางเรขาคณต

ค าถาม : รปและรปทรงตอไปนมชอทางเรขาคณตวาอยางไร

รป ชอ

รปสเหลยมผนผา

รปทรงกระบอก

รปปรซมฐานสเหลยม

นอกจากนครผสอนสามารถฝกความสามารถในการบอกชอของรปทรงทางเรขาคณตไดโดย

การถอสงของใหนกเรยนสงเกตแลวใหนกเรยนบอกชอของรปทรงทางเรขาคณตของสงทนกเรยนได

สงเกต เชน ครถอกลอง หรอลกบอล แลวถามนกเรยนวาสงทครถออยมชอของรปทรงทางเรขาคณต

วาอยางไร เปนตน

4. ตวอยางการฝกความสามารถในการวาดรป 2 มต จากวตถ 3 มต

เชน ครใหนกเรยนลงมอวาดรปแจกนลงในกระดาษวาดเขยน กเปนการมงหมายใหนกเรยนวาด

รปแจกนของจรงซงม 3 มต ลงในกระดาษ ซงรปวาดทนกเรยนวาดม 2 มต

57

5. ตวอยางการฝกความสามารถในการบอกความสมพนธระหวางรป 2 มต กบวตถ 3 มต

แบงเปน

5.1 ตวอยางการฝกความสามารถในการบอกรป 3 มต ทเหนเนองจากการหมนรป 2 มต

ค าถาม : เมอหมนรป 2 มตตางๆ รอบแกนไมใหเรวทสดเทาทจะท าได ทานคดวาจะเหนรป 3 มต อะไร


ท รป 2 มตทหมน รปทรง 3 มตทเหน

รปไข รปลกบาศก รปทรง

กระบอก

รปปรซม

ฐานสามเหลยม

รปทรง

กลม

รปกรวย

1

√

2

√

3

√

นอกจากนครผสอนสามารถฝกความสามารถในการบอกรป 3 มต ทเหนเนองจากการหมนรป

2 มต ได เชน ใชค าถามถามนกเรยนวา ถาครหมนแผนกระดาษสามเหลยมรอบแกนไมอยางเรว จะเหน

เปนรปสามมตอะไร เปนตน

5.2 ตวอยางการฝกความสามารถในการบอกรปทรงของวตถ (3 มต) ทเปนตนก าเนดของ

เงา เมอเหนเงา (2 มต) ของวตถ

ครผสอนอาจจะจดสถานการณใหมฉากกระดาษ 2 ฉาก วางท ามม 90 องศา ซงกนและกน

แลวใหมวตถ 3 มต อยางใดอยางหนงอยระหวางฉากทงสอง แลวสองไฟ 2 ดวง ไปทวตถทางหลงฉาก

ท าใหเกดเงาบนฉาก เหนเปนภาพ 2 ภาพ แลวจงถามนกเรยนวา เงาทเกดขนในภาพนาจะเปนเงาของ

วตถ 3 มต ชนดใด

58

5.3 บอกเงา (2 มต) ของวตถทจะเกดขน เมอเหนวตถ (3 มต)

ครผสอนอาจจะจดสถานการณใหมฉากกระดาษ 2 ฉาก วางท ามม 90 องศา ซงกนและกน

แลวใหนกเรยนเหนวตถ 3 มต อยางใดอยางหนงอยระหวางฉากทงสอง ถามนกเรยนวา ถาสองไฟ 2

ดวง ผานวตถใหปรากฏเงา จะท าใหเกดเงาแบบใดบนฉาก

นอกจากน ครอาจจะใหนกเรยนท าแบบฝกหด ดงตวอยางตอไปน

ค าถาม รปทรงสามมตตางๆ ใหเงาเปน 2 มตอยางไรไดบาง

โปรดตอบโดยใส √ ในชองทเหมาะสม

เงา 2 (มต)

รปทรง 3 มต

1. รปกรวย √ - - - √

2. รปสเหลยมลกบาศก - - √ - -

3. รปทรงกระบอก √ - - √ -

4. รปไข √ √ - - -

โดยสรป ค าถามทมงหมายใหนกเรยนบอกเงาวตถเมอเหนรปทรงวตถ เปนค าถามทน าไปส

ทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบสเปส

5.4 บอกรป (2 มต) ทเกดจากรอยตด เมอตดวตถ (3 มต) ออกเปน 2 สวน

ตวอยางการฝกความสามารถในการบอกรปทเกดจากรอยตด เมอตดวตถเปน 2 สวน

ค าถาม ถาตดรปทรงกระบอกตามแนวดงภาพ (หรอของจรง) จะเกดรอยตดเปนรปใด

59

ก. วงกลม

ข. วงร

ค. สเหลยม

6. ตวอยางการฝกความสามารถในการบอกต าแหนงหรอทศของวตถได

ครอาจจะถามวา โรงเรยนเราอยทางทศใด และวดอยทางทศใดของโรงเรยน หรอ ใหนกเรยนด

แผนท ดงภาพ แลวถามนกเรยนวา

1. จงหวดรอยเอดตงอยทางทศใดของจงหวดสรนทร

2. จงหวดสกลนครตงอยทางทศใดของจงหวดอดรธาน

3. จงหวดใดตงอยทศเหนอสด

หรอ ใหนกเรยนพจารณาต าแหนงและทศทางของสงของตางๆ ทวางอยบนโตะ แลวใชค าถามท

มงหมายใหนกเรยนตอบค าถามทเกยวกบเรองของ ซาย ขวา หนา หลง บน และ ลาง ซงเปนการบอก

ต าแหนงของวตถ

หรอ อาจจะสงใหนกเรยนเดนตามค าสงกได เชน เดนไปขางหนา 3 กาว ท าขวาหน แลวเดนไป

ทางขวา 5 กาว เปนตน

เหนอ

60

7. ตวอยางการฝกความสามารถในการบอกความสมพนธของสงทอยหนากระจกเงาและภาพ

ทปรากฏในกระจกได

ครอาจใหนกเรยนมองภาพซงเปนภาพในกระจกแลวถามนกเรยน ดงน

ชายซงยนอยหนากระจกเงา ก าลงโกนหนวดทแกมขางใด

(เฉลย ชายซงยนอยหนากระจกเงา ก าลงโกนหนวดทแกมขางขวา)

หรอใหนกเรยนดแผนกระดาษทเขยนค าตางๆ (บตรค า) แลวถามวาหากน าไปสองหนากระจก

เงาจะเหนภาพอยางไร ใหนกเรยนออกมาตอบโดยการเขยนทกระดาน

นอกจากน ค าถามทมงหมายใหนกเรยนกะสเปสของสงของเทยบกบภาชนะทใส เชน “ให

นกเรยนกะวาจะใสลกปดลงไปในกลองนไดกลก จงจะเตมกลอง และปดฝาไดพอด”

61

หรอ “จะยกโตะตวนออกไปนอกหอง โดยผานทางประตนไดหรอไม” กจดเปนค าถามทมง

หมายใหนกเรยนเปรยบเทยบสเปสของวตถ หรอสงของ 2 อยาง จดเปนค าถามทน าไปสทกษะการหา

ความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสดวย

ค าถามทน าไปสทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบเวลา เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยน

บอกความสมพนธระหวางทวางทวตถครอบครองทกบเวลา ไดแก การบอกความสมพนธระหวางสง

ตอไปน

1. การเปลยนต าแหนงทอยของสงตางๆ กบเวลา

2. การเปลยนขนาดหรอปรมาณของสงตางๆกบเวลา

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการหาความสมพนธระหวางสเปสกบเวลา ไดแก

ใหนกเรยนรบรสถานการณ เชน “บานของสมใจอยหางจากโรงเรยน 500 เมตร บานของสมชายอยหางจาก

โรงเรยน 550 เมตร ถาสมใจและสมชายออกเดนทางจากบานพรอมกนเวลา 7.00 น. แลวเดนตรงมาโรงเรยน ปรากฎ

วา ทงคเดนมาถงโรงเรยนเวลา 7.20 น. พรอมกน แลวถามวานกเรยนคดวาใครเดนเรวกวากน” (การเปลยนต าแหนง

ทอยของสมชายและสมใจกบเวลา)

หรอ ถาวางกอนน าแขงทงไวในจานบนโตะนนานเขา ขนาดของกอนน าแขงจะเปนอยางไร (การเปลยนขนาด

หรอปรมาณของกอนน าแขงกบเวลา)

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา

1. ค าถามตอไปน น าไปสทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา หรอไม

……ถาครตดดนน ามนกอนนตามแนวทมดกดอย จะเกดรอยตดเปนรปรางอยางไร

……ถาน าดนน ามนกอนนไปวางกลางแดด จะเกดผลอยางไร

……ถาฉายไฟมาทดนน ามนกอนนใหเงาตกบนฉาก จะเกดเงาเปนรปอะไร

……เงาทเหนตรงกบททายไวหรอไม

……หญงสาวใสตมหขางซาย ถาไปยนหนากระจกเงา จะเหนภาพหญงสาวใสตมหขางใด

62

……ถาปนแกนไมดงภาพ อยางรวดเรว จะเหนกระดาษทตดแกนไมเปนรปทรงใด

……จะแบงสงของบนโตะเปน 2 กลม ตามรปราง จะแบงไดอยางไร ลองท าซ

……ดซวา สมชายเขยนหนงสอดวยมอขางใด

……เงาทเหนบนฉากน มากจากการใชไฟฉายสองผานวตถรปทรงใด

……ในมอสมหญงมสมดกเลม

……จากภาพทเหนดวงอาทตยก าลงขน นกเรยนคดวาบานอยทางทศใดของวด

……จากภาพ สมหญงยนอยทางซายหรอขวามอของครสมชาย

2. โปรดใสตวเลขหนาความมงหมายของค าถามทางขวามอใสหนาค าถามทางซายมอทมความสมพนธ

กน

3. จงยกตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา มา

4 ตวอยาง

(1)………………………………………………………………………………………………………………………………………………

(2) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

(3) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

(4) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ค าถาม

……ถาหนขนมปงปงชนนตามขวาง จะเกดรอยตดเปน

รปรางอยางไร

……ถาหมนแผนกระดาษนรอบแกนไมอยางเรว จะ

เหนเปนรป 3 มต อะไร

……เงาทเหนบนจอเปนเงาของวตถทมรปรางอยางไร

……ถาฉายไฟไปทของสงน แลวใหเงาไปตกบนจอ จะ

ปรากฏเงาเปนรปรางอยางไร

ความมงหมายของค าถาม

มงหมายใหนกเรยน

1. ระบรป 3 มต ทเหนเนองจากการหมนรป 2 มต

2. บอกรปทรงของวตถเมอเหนเงาของวตถ

3. บอกเงาของวตถเมอเหนรปทรงของวตถ

4. บอกรป 2 มต ทเกดจากการตดวตถ 3 มต เปน 2

สวน

63

5. ทกษะการใชตวเลข (using number) หรอการค านวน (calculating)

5.1 ความหมายของทกษะการใชตวเลขหรอทกษะการค านวณ ค าถามทน าไปสทกษะการ

ค านวณ เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยนแสดงพฤตกรรมอยางใดอยางหนงเกยวกบเรองตอไปน

1. การนบ ไดแก

1.1 นบจ านวน

1.2 ใชตวเลขแสดงจ านวนทนบได

1.3 ตดสนวาสงของในแตละกลมมจ านวนเทากนหรอตางกน

1.4 ตดสนวาของในกลมใดมจ านวนเทากนหรอตางกน

2. การค านวณ ไดแก

2.1 บอกวธค านวณ

2.2 คดค านวณ

2.3 แสดงวธคดค านวณ

5.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะ

สมมตวาครก าลงสอนนกเรยน โดยมกจกรรม ดงน แจกผลไมใหทกกลม กลมละ 3 ชนด ไดแก ลนจ เงาะ

ล าไย โดยแบงใหแตละกลมไดรบผลไมแตละชนดเทากนบาง ไมเทากนบาง ครสามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการ

ค านวณ ตวอยางเชน

- แตละกลมไดรบผลไมชนดละเทาไร

- แตละกลมมผลไมทงหมดเทาไร

- ท าอยางไรจงจะทราบวาทงชนมผลไมแตละชนดจ านวนเทาไร

- นกเรยนทราบไดอยางไรวาล าไยมทงหมด 45 ผล

- กลม 1 มลนจมากวา กลม 3 เทาไร

สมมตวาครใหนกเรยนมองภาพตอไปน ครสามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการค านวณ ตวอยางเชน

- รปสามเหลยมมกรป หรอ

- รปวงกลมมกรป หรอ

- รปใดบางทมจ านวนเทากน

64

จากตวอยางค าถามขางตน หากนกเรยนใชเพยงตาพจารณาภาพ แตนบไมเปน นกเรยนจะตอบ

ค าถามไมได แตการตอบค าถามทง 3 ค าถามน ตองมาจากการใชประสาทสมผส แลวน ามาจดกระท า

ใหเกดคาใหม ในทนคอ การนบ

สถานการณอนๆ กสามารถฝกทกษะการใชตวเลขใหแกนกเรยนได ดงตวอยางตอไปน

ครใหนกเรยนดแผนทจงหวดสงขลาซงแสดงเขตอ าเภอตางๆ ไว แลวถามนกเรยนวา จากแผนท นกเรยนคด

วาจงหวดสงขลามกอ าเภอ (มงหมายใหนกเรยนนบจ านวนอ าเภอ โดยสงเกตอาณาเขตทแสดงอยในแผนท)

ครใหนกเรยนมองภาพเรขาคณตตางๆ แลวถามวา

- รปทระบายสทบมกรป (มงหมายใหนกเรยนนบรปทระบายสทบ)

- จากภาพทเหนมรปอะไรบางทมจ านวนเทากน (มงหมายใหนกเรยนนบแลวตดสนวาของสงใดมจ านวนเทากน

หรอตางกน ไมใชเพยงแคนบอยางเดยว)

- จากภาพทเหนจ านวนรปทอยในแถวบนกบแถวลางเทากนหรอไม (มงหมายใหนกเรยนนบแลวตดสนวาของ

สงใดมจ านวนเทากน หรอตางกน ไมใชเพยงแคนบอยางเดยว)

- จากภาพทเหน มรปตางๆ รวมกนเปนกรป (ค าถามนนกเรยนบางคนอาจจะหาค าตอบโดยการนบ แต

นกเรยนบางคนอาจจะหาค าตอบโดยการบวก)

ครใหสถานการณวา หากนกเรยนตองไปซอนมผงเลยงทารก แลวพบวาราคานมผงส าหรบเลยงทารกยหอ

หนง ขนาด 600 กรม ราคา 340 บาท ขนาด 1,200 กรม ราคา 650 บาท ขนาด 2,400 กรม ราคา 1,160 บาท แลว

ถามนกเรยนวา

- นกเรยนควรเลอกซอนมผงขนาดใด จงจะไดจ านวนกรมของนมผงตอเงน 1 บาท มากทสด (มงหมายให

นกเรยนตองคดค านวณโดยการหารเพอเปรยบเทยบ) แลวสามารถถามตอไดอกวา

- ไหน ลองแสดงวธคดหาค าตอบดงกลาวใหเพอนดซวา ค าตอบดงกลาวไดมาอยางไร (ค าถามนมงหมายให

นกเรยนแสดงวธคดค านวณ)

ครใหสถานการณวา สมหญงหนก 42 กโลกรม ถาสมศรหนกเปน 2 เทา ของสมสวย แลวถามนกเรยนวา

- นกเรยนคดวา สมศรหนกเทาไร (มงหมายใหนกเรยนคดค านวณโดยการคณหรอบวก)

หรอ ใหขอมลน าหนกหรอสวนสงของนกเรยนทงชน แลวถามนกเรยนวา

- ถาจะหาน าหนกหรอสวนสงเฉลยของนกเรยนทงชนจะท าอยางไร (มงหมายใหนกเรยนบอกวธคดค านวณ

คาเฉลยน าหนกหรอสวนสง) แลวครสามารถถามตอไดวา

- คาเฉลยน าหนกหรอสวนสงของนกเรยนทงชนเปนเทาไร (มงหมายใหนกเรยนคดค านวณคาเฉลยน าหนกหรอ

สวนสงของนกเรยนทงชน) และครสามารถถามตอไดวา

- ใหนกเรยนสก 1 คน ออกมาแสดงวธคดบนกระดานใหเพอนด (มงหมายใหนกเรยนแสดงวธคดค านวณ

คาเฉลยน าหนกหรอสวนสงของนกเรยนทงชน ซงเปนการใหนกเรยนตองเอาน าหนกหรอสวนสงมาบวกกน

แลวหารดวยจ านวนนกเรยนทงชน)

65

สถานการณอนๆ เพมเตมทสามารถใชฝกทกษะการใชตวเลขใหแกนกเรยนได มดงตวอยางตอไปน

ครแจกลกปดใหนกเรยนซงแบงเปน 5 กลม แตละกลมไดรบลกปดสแดง เหลอง เขยว และสขาว จ านวนไมเทากน

ครสามารถตงค าถามทมงหมายใหนกเรยนแสดงทกษะการใชตวเลขหรอทกษะการค านวณ ไดดงตอไปน

1. นบจ านวน

- กลมท 1 ไดรบลกปดสแดงกเมด

2. ใชตวเลขแสดงจ านวนทนบ

- จะเขยนตวเลขบนกระดานแสดงจ านวนทนบไดอยางไร

3. บอกวธค านวณ

- ถาอยากรวากลมท 1 ไดลกปดสขาวมากกวากลมท 2 จะท าอยางไร

- ถาอยากรวาทง 5 กลม ไดรบลกปดสเหลองไปจากครรวมทงหมดเทาไร จะท าอยางไร

4. คดค านวณ

- กลม 4 ไดลกปดสเขยวมากกวากลม 3 เทาไร

5. แสดงวธคดค านวณ

- เลข 25 ไดมาอยางไร แสดงวธคดบนกระดานซ

ครใหนกเรยน 5 กลมเพาะเมลดถว ในกระปองทรายเมอ 5 วนทแลว กลมละ 15 เมลด ขณะนเมลดถวเจรญเตบโต

แลว โดยทแตละกระปองมจ านวนตนถว ทงเทาและไมเทากน ครสามารถตงค าถามทมงหมายใหนกเรยนแสดงทกษะ

การใชตวเลขหรอทกษะการค านวณ ไดดงตอไปน


- แตละกลมมตนถวงอกขนมากตน

2. ใชตวเลขแสดงจ านวนทนบ

- เขยนจ านวนตนถวเปนตวเลขไดอยางไร


- ถาอยากรวาตนถวทง 5 กลม งอกมาทงหมดกตน จะท าอยางไร

- ถาอยากรวาจ านวนเมลดถวทไมงอกในแตละกระปองจะท าอยางไร

4. คดค านวณ

- ตนถวทง 5 กลม งอกมาทงหมดกตน

- จ านวนเมลดถวทไมงอกของทง 5 กลม มทงหมดกเมลด

5. แสดงวธคดค านวณ

- ตวเลข 13 ไดมาอยางไร แสดงวธคดใหดซ

6. บอกวธการหาคาเฉลย

- ถาอยากรวาเมลดถวเจรญเปนตนถวโดยเฉลยกระปองละกตน จะมวธคดอยางไร

7. หาคาเฉลย

- เมลดถวเจรญเปนตนถวโดยเฉลยกระปองละกตน

8. แสดงวธการหาคาเฉลย

- คาเฉลย 13 ทได ไดมาอยางไร แสดงวธคดใหดซ

66

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการค านวณ เชน

1. ไก 5 ตว มกขา

2. หาสบเกา เขยนไดอยางไร

3. ถาจะหาคาเฉลยอายของสมาชกในครอบครวของนกเรยนจะตองท าอยางไร

4. หาคาเฉลยอายของสมาชกในครอบครวของนกเรยนไดเทาไร

5. พอเกด ในป พ.ศ. 2497 ขณะน ป พ.ศ. 2557 พอมอายกป

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการใชตวเลขหรอทกษะการค านวณ

สถานการณ ครแจกถวฝกยาวใหนกเรยนทง 5 กลม กลมละ 1 ฝก จงจบคค าถามในคอลมนซายมอกบ

ความมงหมายในคอลมนขวามอ


…… ถวฝกยาวทครแจกใหมกเมลด 1. ตดสนวาสงของในแตละกลมมจ านวน

เทากนหรอตางกน

…… เขยนจ านวนเมลดถวฝกยาวฝกทนกเรยนนบ

บนกระดานไดอยางไร

2. ตดสนวาของในกลมใดมจ านวนเทากน

…… ถวฝกยาวแตละฝกมจ านวนเมลดเทากน

หรอไม


…… ถวฝกยาวของกลมใดบางทมเมลดเทากน 4. ใชตวเลขแสดงจ านวนทนบได

…… ถาอยากทราบวา ถวฝกยาวทง 5 ฝกนมก

เมลด จะตองท าอยางไร


67

6. ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล (manipulating and communicating data)

6.1 ความหมายของทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล

(1) ขอมลทไดจากการสงเกต การวด การทดลอง และอนๆ โดยตรง ซงบนทกไวอยางไมเปน

ระบบ และยงไมไดเปลยนแปลงใหอยในรปทเขาใจไดดขน จดเปนขอมลดบ

(2) ขอมลทเปลยนแปลงมาจากขอ (1) โดยเปลยนแปลงหรอจดท าใหอยในรปทเขาใจไดดขน

แลว จดเปนขอมลทจดกระท าแลว

6.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการจดกระท าและสอ

ความหมายขอมล

จะเหนวาขอมลชดท 1 เปนขอมลดบ สวนขอมลชดท 2 เปนขอมลทจดกระท าแลว ดวยวธจดล าดบ จะเหนได

วาเบอรรองเทาสลบทจากเดม ซงท าใหสามารถเขาใจไดดขน ซงครผสอนสามารถตงค าถามได ดงน

- จากขอมลทม จะเขยนใหอยในรปทเขาใจงายขนไดอยางไร

- จะเขยนเบอรรองเทาทนกเรยน ป.4 –ป.6 ใส ใหเขาใจงายขนไดอยางไร

นกเรยน ป.4 ใสรองเทาเบอร 35 36 และ

37นกเรยน ป.5 ใสรองเทาเบอร 38 37

และ 36นกเรยน ป.6 ใสรองเทาเบอร 37

38 และ 39

ขอมลชดท 1

นกเรยน ป.4 ใสรองเทาเบอร 35 36 37 -

นกเรยน ป.5 ใสรองเทาเบอร - 36 37 38 -

นกเรยน ป.6 ใสรองเทาเบอร - - 37 38 39


68

ขอมลชดท 1 เปนขอมลดบ

ขอมลชดท 2 เปนขอมลทจดกระท าแลวดวยวธการหาความถและจดล าดบ

หากครตองการใหนกเรยนจดกระท าขอมลดบเปนขอมลใหมดวยวธการหาความถและจดล าดบ ครสามารถ

ตงค าถามได ดงตวอยางตอไปน

- นกเรยนจะท าอยางไร ขอมลนจงจะเขาใจงายขน

- นกเรยนจะเปลยนแปลงรปแบบการเขยนขอมลเปนอยางไรด จงจะเขาใจไดดขน (และหาค าตอบเกยวกบ

ขอมลไดรวดเรว

ขอมลชดท 1 เปนขอมลดบ สวนขอมลชดท 2 เปนขอมลทจดกระท าแลวดวยวธแยกประเภท คอ แยกสตวท

หากนเปนฝงประเภทหนง และสตวทหากนตามล าพงประเภทหนง

ถาครตองการใหนกเรยนจดกระท าขอมลดบใหเปนขอมลใหมดวยวธแยกประเภท ครอาจถามนกเรยนวา

“เราจะเขยนใหมอยางไรดจงจะเขาใจไดดขนวามสตวอะไรบางทหากนเปนฝง และมสตวอะไรบางทหากนตามล าพง”

ความสงของนกเรยน ชน ม.3 จ านวน 35 คน (ซ.ม.)

160 157 158 159 156 159 160

159 156 152 153 157 159 155

155 156 157 159 158 155 156

157 156 155 154 158 153 159

158 157 150 155 156 158 157


ความสงของนกเรยน ชน ม.3 จ านวน 35 คน

ความสง (ซ.ม.) จ านวน (คน)

152 1

153 2

154 1

155 5

156 6

157 6

158 5

159 4

160 2


นกหากนเปนฝง

งหากนตามล าพง

ปลาหากนเปนฝง

คางคกหากนตามล าพง

แกะหากนเปนฝง

จงจกหากนตามล าพง

มาลายหากนเปนฝง

ตะขาบหากนตามล าพง


สตวทหากนเปนฝงม นก ปลา แกะ มาลาย

สตวทหากนตามล าพงม ง คางคก จงจก


69

การจดกระท ากบขอมลดบ นอกจากจะท าโดยวธการเรยงล าดบ หาความถ แยกประเภท และ

ค านวณหาคาใหมแลว ยงอาจใชวธอนๆ ไดอกมากมาย เชน การจดขอมลใหอยในรปตาราง แผนภม

แผนผง กราฟ วงจร และอนๆ

ประเภทของสตว อาหาร

ปลา แมลง หนอน เมลดพช ขาวเปลอก

นก

กบ

ไก

การเปลยนแปลงหรอจดกระท าขอมลชดท 1 ใหอยในรปของขอมลชดท 2 จดวาเปนการท าตาราง

นกกน ปลา แมลง หนอน และเมลดพช

กบกน แมลง หนอน

ไกกน ขาวเปลอก หนอน และเมลดพช

ระยะไข

ระยะลกน า

ระยะตวโมง

ยงตวเตมวย

การเปลยนแปลงหรอจดกระท ากบขอมลชดท 1 ใหอยในรปของขอมลชดท 2 จดวาเปนการท าวงจร

70

จะเหนไดวาเราสามารถเปลยนแปลงหรอจดกระท ากบขอมลดบใหอยในลกษณะใหมดวย

วธการตางๆกนได เพอจะใหผอานสามารถเขาใจหรอสอความหมายไดงายขน

นอกเหนอจากความสามารถในการจดกระท ากบขอมลดบเพอใหเขาใจและสอความหมายได

งายขนแลว ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมลยงครอบคลมถงความสามารถในการอธบาย

สงตางๆ ซงรวมทงลกษณะวตถ การเปลยนแปลงของเหตการณ หรอความคด ใหผอนเขาใจไดงายและ

ชดเจนดวย

เชน การบรรยายลกษณะของสตวตางๆ ซงตองใชทกษะการสงเกต สงเกตสงทจะบรรยาย แลว

รวบรวมค าพดใหกระทดรด และครอบคลมสงทจะบรรยาย เพอใหผอนเขาใจและมองเหนภาพลกษณ

ในสงทบรรยายไดชดเจน จงจดเปนทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล

หรอ เมอมขอมลดงน

คร : จากความสงและน าหนกของนกเรยน 3 คน บนกระดานน นกเรยนคดวาเราควรจะเปลยนแปลงเปนรปแบบ

ใดจงจะเขาใจงายขน (มงหมายใหนกเรยนเลอกรปแบบทจะใชในการเสนอขอมล)

นกเรยน : ตอบวา ตาราง

คร : ท าไมนกเรยนจงเลอกทจะท าเปนแบบตาราง (มงหมายใหนกเรยนบอกเหตผลในการเลอกรปแบบทจะใช

ในการเสนอขอมล)

คร : ถาเราจะเขยนใหมเปนแบบตาราง ลกษณะตารางควรเปนอยางไร มชองอะไร ตรงไหนบาง (มงหมายให

นกเรยนออกแบบการเสนอขอมลตามรปแบบทเลอกไว)

คร : ขอใหนกเรยนท าตารางแสดงสวนสงและน าหนกของนกเรยนบนกระดานโดยใชรปแบบตารางทวาดไว

(มงหมายใหนกเรยนเปลยนแปลงขอมลใหอยในรปใหมทเขาใจไดดขน ในทนคอลงมอท าตารางแสดง

สวนสงและน าหนก)

สมชาย สง 156 เซนตเมตร

สมชาย หนก 45 กโลกรม

สมหญง สง 148 เซนตเมตร

สมหญง หนก 42 กโลกรม

มนา สง 150 เซนตเมตร

มนา หนก 43 กโลกรม

71

คร : จากขอมลบนกระดานน เราควรจะเปลยนแปลงเปนรปแบบใดจงจะเขาใจงายขน (มงหมายใหนกเรยนเลอก

รปแบบทจะใชในการเสนอขอมล)

นกเรยน : ท าเปนวงจรครบ

คร : ท าไมจงคดวาควรเปลยนเปนรปวงจร (มงหมายใหนกเรยนบอกเหตผลในการเลอกรปแบบทจะใชในการ

เสนอขอมล)

คร : นกเรยนลองใชขอมลบนกระดานท าเปนรปวงจรซ จะท าออกมาไดอยางไร (มงหมายใหนกเรยน

เปลยนแปลงขอมลใหอยในรปใหมทเขาใจไดดขน ในทนคอลงมอท าวงจรชวตยง)

คร : ความสงของนกเรยนทงหมดน เราควรเปลยนใหเปนรปแบบใดจงจะเขาใจไดงายกวา (มงหมายใหนกเรยน

เลอกรปแบบทจะใชในการเสนอขอมล)

นกเรยน : เปลยนเปนแผนภมแทง

คร : ถาจะเปลยนเปนรปแผนภมแทง นกเรยนคดวาความสงควรอยในแนวแกนใด และจ านวนนกเรยนควรอยใน

แนวแกนใด (มงหมายใหนกเรยนออกแบบการเสนอขอมลตามรปแบบทเลอกไว)

นกเรยน : ความสงอยในแนวแกนตง จ านวนนกเรยนอยในแนวแกนนอน

ความสงของนกเรยน ชน ม.3 จ านวน 35 คน (ซ.ม.)

160 157 158 159 156 159 160

159 156 152 153 157 159 155

155 156 157 159 158 155 156

157 156 155 154 158 153 159

158 157 150 155 156 158 157

72

หรอ ครใหนกเรยนดภาพนกหลายๆตวทมลกษณะตางกน แลวถามนกเรยนวา ใหนกเรยนลองบรรยาย

ลกษณะนกมา 1 ตว โดยไมตองบอกวาตวไหน โดยใชขอความกะทดรดและเหมาะสมจนสอความหมายใหเพอนๆและ

ครเขาใจไดวานกเรยนหมายถงนกตวไหน นกเรยนจะบรรยายวาอยางไร (มงหมายใหนกเรยนสงเกตลกษณะของนกตว

หนง แลวบรรยายลกษณะดวยขอความทเหมาะสม กระทดรดจนสอความหมายใหผอนเขาใจได)

หรอ ใหกระดาษและดนสอกบนกเรยน แลวสงวา ใหนกเรยนขดเขยนอยางไรกไดบนกระดาษเพอใหเพอนไป

บานของนกเรยนไดถก (มงหมายใหนกเรยนเขยนแผนทแสดงต าแหนงของสถานท คอ บาน เพอใหผอนสามารถเขาใจ

ต าแหนงของบานของนกเรยนแลวสามารถไปทบานของนกเรยนไดถกตอง)

กลาวโดยสรป คอ ค าถามทน าไปสทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล เปนค าถามทมง

หมายใหนกเรยนแสดงพฤตกรรมตอไปน

1. เลอกรปแบบทจะใชในการเสนอขอมลใหเหมาะสม

2. บอกเหตผลในการเลอกรปแบบทจะใชในการเสนอขอมล

3. ออกแบบการเสนอขอมลตามรปแบบทเลอกไว

4. เปลยนแปลงรปแบบขอมลใหเขาใจยงขน โดยวธเรยงล าดบ หาความถ แยกประเภท

ค านวณหาคาใหม เพอใหอยในรปตาราง แผนภม แผนผง แผนภาพ วงจร กราฟ สมการ

5. บรรยายลกษณะของสงใดสงหนงดวยขอความทเหมาะสมกระทดรดจนสอความหมายใหผอน

เขาใจได

6. บรรยายหรอวาดแผนผงแสดงต าแหนงของสถานทจนสอความหมายใหผอนเขาใจได

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล

1. ใหท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล และท า

เครองหมาย × หนาค าถามทไมน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท ไดดงน

……นกเรยนคดวา จะบนทกปรมาณยางพาราของประเทศไทยทสงออกไปขายยงตางประเทศ ใน

ป พ.ศ. 2555, 2556, และ 2557 ในรปแบบใดจงจะเขาใจงาย

……นกเรยนคนท 1 ตอบวา บนทกในรปตาราง เพราะเหตใดจงคดเชนนน

73

……หากจะบนทกผลในรปตาราง ตารางควรมลกษณะอยางไร มชองอะไรบาง

……นกเรยนไดรบแจกหลอดทดลองไปกลมละกอน

……ครใหนกเรยนดภาพภาพหนง แลวใหนกเรยนบรรยายลกษณะของสงของในภาพโดยใช

ขอความทกะทดรด ซงเพอฟงแลวสามารถบอกไดวาภาพนเปนภาพอะไร นกเรยนจะ

บรรยายภาพไดอยางไร

……ถาไมบนทกปรมาณยางพาราของประเทศไทยทสงออกไปขายยงตางประเทศในรปแบบ

ตาราง จะบนทกในรปแบบใดไดอก

……นกเรยนคดวาปลาทเหนในภาพเปนปลาน าจดหรอปลาน าเคม

2. ในการจดการเรยนการสอนเกยวกบเรองการเจรญเตบโตของพชทานจะตงค าถามทน าไปสทกษะ

การจดกระท าและสอความหมายขอมลไดอยางไรบาง

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

74

7. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล (inferring)

7.1 ความหมายของทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

การลงความคดเหนจากขอมล เปนการใชประสาทสมผสสมผสสงของหรอเหตการณใหได

ขอมลอยางหนงแลว แลวเพมความคดเหนสวนตวลงไปใหกบขอมลนน

อาจเขยนใหเขาใจงายขนได ดงน

ประสาทสมผส + ความคดเหนสวนตว = การลงความคดเหนจากขอมล

โดย ความคดเหนสวนตวทเพมลงไป ตองอาศยทง ความรเดม ประสบการณเดม และเหตผล

ซงการสงเกตวตถหรอประสบการณเดม แลวเพมความคดเหนสวนตวซงอาศยความร เดม

ประสบการณเดม และเหตผล นน มโอกาสผดพลาดได แตโอกาสผดพลาดมกจะมนอย เชน

คร : ภาพตนไมทนกเรยนเหนน มลกษณะอยางไรบาง

นกเรยน 1 : ไมมใบครบ

นกเรยน 2 : เปนตนไมยนตนตายคะ (เปนค าตอบทมการลงความคดเหนจากขอมล)

นกเรยน 3 : เปนตนไมในฤดใบไมรวงคะ (เปนค าตอบทมการลงความคดเหนจากขอมล)

75

การฝกใหนกเรยนฝกการใชประสาทสมผสสงเกตสงของ หรอปรากฏการณ ใหไดขอมล แลวลง

ความคดเหนบอยๆ จะท าใหนกเรยนเกดความสามารถ หรอทกษะในการลงความคดเหนจากขอมลมาก

ขน หรออาจกลาวไดวา ความสามารถในการลงความคดเหจากขอมล คอ ทกษะ ในการลงความ

คดเหนจากขอมล

ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล เปนความสามารถในการอธบายหรอสรปเกนขอมลทได

จากการสงเกตโดยตรง โดยเพมความคดเหนสวนตวทมเหตผลลงไปดวย

การเพมความคดเหนสวนตวทมเหตผลอาศย ความรเดม ประสบการณเดม และขอมล

การลงความคดเหนจากขอมลในทน เปนการลงความคดเหนเกยวกบสงของ หรอเหตการณท

เกดขนแลว มไดเปนการลงความคดเหนเกยวกบสงของหรอเหตการณทจะเกดขนในอนาคต

หากเปนการลงความคดเหนเกยวกบสงของหรอเหตการณทจะเกดขนในอนาคต จดเปนการ

ท านาย ซงยงมรายละเอยดตอไป

ดงนน ค าถามทน าไปสทกษะการลงความคดเหนจากขอมล เปนค าถามทเมอถามแลว นกเรยน

จะตองตอบโดยมการสรปหรออธบายเกนจากขอมลทไดจากการสงเกตโดยตรง ซงนกเรยนจะตองเพม

ความคดเหนสวนตวลงไป โดยความคดเหนสวนตวทเพมลงไป ไดจากการใชความรเดม ประสบการณ

เดม และขอมลประกอบ

7.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

ครสามารถถามตามตวอยางตอไปน เพอใหนกเรยนไดฝกใชทกษะในการลงความคดเหนจากขอมล เชน

- นกเรยนคดวาใบไมทอยในมอครมาจากตนไมทอยในวงศใด

- นกเรยนคดวาผลกของสารในจานกระเบอง เปนผลกของสารใด

- บกเกอรแตกเพราะเหตใด

- ท าไมเมอวางเนอทงไว 3 วน แลว เนอทเหนจงเนา

76

นกเรยนคดวาปลาเกลอนชายหาดเพราะอะไร

น าในอาวนเปนน าเสยหรอน าด

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

ใหท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการลงความคดเหนจากขอมลและท าเครองหมาย ×

หนาค าถามทไมน าไปสทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

……นอกจากผาสแดง เนอบาง และมกลนน ามนกาดแลว ยงมลกษณะอยางไรอก

……นกเรยนคดวาผาทครแจกให เปนผาชนดใด

……ถาครน าผานลงจมในน า นกเรยนคดวาสจะตกหรอไม

……นกเรยนคดวาผาผนนเปนผาราคาแพงหรอราคาถก

……ทนกเรยนบอกวาผานมกลนน ามนกาดนน นกเรยนคดวาเปนเพราะเหตใด

……เมอรความกวางและความยาวของผาผนนแลว หาค าตอบซวา ผาผนนมพนทเทาไร

……จากภาพ สนขและแมวเปนมตรกนหรอไม

77

8. ทกษะการท านาย (predicting) หรอการพยากรณ (forecasting)

8.1 ความหมายของทกษะการท านายหรอการพยากรณ

การพยากรณหมายถง การท านายผล เหตการณ หรอสงทจะเกดขน โดยอาศยขอมล ความสมพนธ

ระหวางขอมล หลกการ กฎ ทมอยเปนแนวทาง

ตวอยางของการพยากรณ

- พช ก เปนพชน า ดงนน ถาน าพช ก ไปปลกในกระถางบนดน กจะพยากรณไดวา พช ก จะตองตาย - ปลาทเปนปลาทะเล ถาน าปลาทมาเลยงในน าจด จะเกดผลอยางไร - พชตองการแสงสวางในกระบวนการสงเคราะหดวยแสง ถาน ากระถางกหลาบมาวางในหองมด 1 เดอน จะเกดผล

อยางไร - เมอเมฆเปนแผนสคล า ลอยต า ตอมาจะมฝนตก ถาวนนเมฆเปนแผนสคล า ลอยต า …

ตารางแสดงปรมาณน านมททารกอายตางๆ ดม ทารกอาย (เดอน) ปรมาณน านมตอมอ (ออนซ) แรกเกด 1 2 2 4 3 6 4

จากตาราง จะพยากรณไดวา เดกอาย 3 เดอน จะดมนมครงละเทาไร

จากการเลยงไฮดราของนกเรยนกลมหนง นบจ านวนไฮดราในอางทเลยงไดดงน สปดาหท จ านวน 1 2 2 4 3 8 4 16

ถาเลยงไฮดรานาน 5 สปดาห จะนบจ านวนไฮดราไดกตว (32 ตว) ความสมพนธระหวางขอมลอะไรทใชเปนแนวทางในการพยากรณ (ทกๆ 1 สปดาห จ านวนไฮดราเพมขนเปน 2 เทา)

78

กลาวโดยสรป คอ ค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณ เปนค าถามทมงหมายใหผเรยนท านายผล

เหตการณ สงทจะเกดขน โดยอาศย ขอมล ความสมพนธระหว างขอมล หลกการ กฎ ทฤษฎ ทมอยเปน

แนวทาง

สรปไดวา ทกษะการพยากรณ เปนความสามารถในการท านาย โดยอาศยขอมล ความสมพนธระหวาง

ขอมล หลกการ กฎ ทฤษฎ ทมอยเปนแนวทาง น าไปสทกษะการพยากรณ

ชนดของการพยากรณ

การพยากรณ อาจแบงไดเปน 2 ชนด คอ

1. การพยากรณภายในขอบเขตของขอมลทมอย

2. การพยากรณภายนอกขอบเขตของขอมลทมอย

ขอมลเกยวกบน าหนกของเดกชาย เมออายตางๆ มดงน อาย (เดอน) น าหนก (กโลกรม) 1 3 5

4.0 5.5 7.0

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณภายในขอบเขตของขอมล ไดแก - เมอเดกชาย อาย 4 เดอน เดกชายจะมน าหนกเทาไร หรอ - ตอนทเดกชายหนก 4.75 กโลกรม เดกชายมอายกเดอน

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณภายนอกขอบเขตของขอมล ไดแก - เมอเดกชาย อาย 6 เดอน เดกชายจะมน าหนกเทาไร หรอ - ตอนทเดกชายอาย 7, 8 หรอ 9 เดอน เดกชายจะมน าหนกเทาไร

8.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการพยากรณ

จากกราฟ การละลายของน าตาลทอณหภมตางๆ

79

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณภายในขอบเขตขอมล และค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณภายนอกขอบเขตขอมล

- ถาอณหภม 26.5 องศาเซลเซยส น าตาลจะละลายกกรม - ถาอณหภม 42.0 องศาเซลเซยส น าตาลจะละลายกกรม - ถาอณหภม 50 องศาเซลเซยส น าตาลจะละลายกกรม - ถาจะใหน าตาลละลาย 12 กรม ตองใหอณหภมเปนเทาไร - ถาจะใหน าตาลละลาย 24 กรม ตองใหอณหภมเปนเทาไร - ถาจะใหน าตาลละลาย 32 กรม ตองใหอณหภมเปนเทาไร - ถาจะใหน าตาลละลาย 34 กรม ตองใหอณหภมเปนเทาไร

ขอมลเกยวกบสวนสงของเดกชาย เมออายตางๆ มดงน อาย (เดอน) สวนสง (เซนตเมตร) 1 3 5

53 58 63

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณภายในขอบเขตของขอมล ไดแก - เมอเดกชาย อาย 4 เดอน เดกชายจะมสวนสงเทาไร

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณภายนอกขอบเขตของขอมล ไดแก - เมอเดกชาย อาย 6 เดอน เดกชายจะมสวนสงเทาไร

ทงน การพยากรณภายในขอบเขตของขอมลใหความเชอมนมากกวา เชน

ผลการวดอณหภมอากาศ ณ เวลา ตางๆ เปนดงน เวลาทวด อณหภม (องศาเซลเซยส) 7.00 9.00 11.00

25 28 31

0

10

20

30

40

50

0 10 20 30 40

อณหภ

ม (องศ

าเซล

เซยส

)

ปรมาณน าตาลทละลายได (กรม)

80

13.00 34 จากตาราง จะพยากรณ (ภายในขอบเขตของขอมล) ไดวา เมอเวลา 12.00 น. ควรวดอณหภมไดประมาณ 32.5

องศาเซลเซยส (ซงในความเปนจรงอณหภมอาจไมเทากบ 32.5 องศาเซลเซยส แตกจะอยระหวาง 31-34 องศาเซลเซยส ซงกลาวไดวาพยากรณผดพลาดไปเลกนอย เนองจากมขอบเขตใหท านาย)

จากตารางเดม จะพยากรณ (ภายนอกขอบเขตของขอมล) ไดวา เมอเวลา 17.00 น. ควรวดอณหภมไดประมาณ 40 องศาเซลเซยส (ซงอาจจะไมใกลเคยงกบความเปนจรง เนองจาก ในชวงแรกของวนอากาศจะมอณหภมสงขนเรอยๆ จนถงเวลาประมาณ 14.00-15.00 น. จากนนอากาศจะมอณหภมลดลงเรอยๆ ดงนน เมอเวลา 17.00 น. อากาศจงไมนาจะมอณหภม 40 องศาเซลเซยส ตามทไดพยากรณไว เนองจากอาศยความสมพนธระหวางขอมลทพบวา อณหภมเพมขน 3 องศา ทกๆ 2 ชวโมง) แตอาจมคาเพยงประมาณ 30 องศาเซลเซยส

ดงนน อาจกลาวไดวา การพยากรณภายนอกขอบเขตขอมล ไมมขอบเขตในการท านายดงเชนการ

พยากรณภายในขอบเขตของขอมล จงมโอกาสผดพลาดไดมากกวา

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการพยากรณ

ใหท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณและท าเครองหมาย × หนาค าถามทไม

น าไปสทกษะการพยากรณ

……เมอปลกพชนาน 4 สปดาห พชสงเทาไร

……พชสง 7.5 เซนตเมตร เมอปลกนานเทาไร

……เมอปลกพชนาน 7 สปดาห พชสงเทาไร

……พชสง 12 เซนตเมตร เมอปลกนานเทาไร

……ขณะนเมอวางถงพลาสตกบนเปลวเทยน ถงพลาสตกถกเผาไหม นกเรยนคดวาหากใสน าใน

ถงพลาสตกแลววางบนเปลวเทยน ถงพลาสตกจะถกเผาไหมหรอไม

82

ตอนท 3

การสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ

ในเรองการสอนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรขนบรณาการ ขอน าเสนอการสอนทกษะ

การตงสมมตฐาน (formulating hypothesis) ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ (operational

defining of the variable ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร (identifying and controlling variable)

ทกษะการทดลอง (experimenting) และทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป ( interpreting data

and conclusion) โดยการบอกความหมายของแตละทกษะโดยสงเขป พรอมทงเสนอตวอยางการสอนท

ประกอบดวย สถานการณและค าถาม รวมทงขอสงเกตในการสอนแตละทกษะ ดงรายละเอยดตอไปน

1. ทกษะการตงสมมตฐาน (formulating hypothesis)

1.1 ความหมายของทกษะการตงสมมตฐาน

การท านายผลลวงหนาโดยมหรอทราบความสมพนธระหวางขอมลเกยวกบสงทท านาย

เรยกวา การพยากรณ

แต การท านายผลลวงหนาโดยไมมหรอไมทราบความสมพนธระหวางขอมลเกยวกบสงท

ท านาย เรยกวา การตงสมมตฐาน

เชน มขอมลวา นาย ก เคยรบประทานกงมาแลว 5 ครง และทกครงหลงจากรบประทานกง

แลวเขาจะเปนผนคน ตวอยางค าถามทน าไปสการตงสมมตฐาน คอ ถาใหนาย ก รบประทานป จะ

เกดผลอยางไร

หรอ มขอมลดงในตาราง จากการทดลองละลายสาร ก ในน ากลน 50 ลกบาศกเซนตเมตร ท

อณหภมตางๆ ไดผลดงน

83

อณหภมของน ากลน (องศาเซลเซยส) ประมาณสาร ก ทละลายได (กรม)

60 23

70 31

80 39

90 47

ค าถามทน าไปสทกษะการตงสมมตฐาน คอ ค าถามวา ถาใชน าประปาแทนน ากลน จะไดผล

การทดลองเชนเดยวกบขอมลในตารางหรอไม

ในขณะทค าถามตางๆ เชน ถาอณหภมเปน 100 50 65 องศาเซลเซยส สาร ก จะละลายได

กกรม ลวนเปนค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณ เนองจากการตอบค าถามเหลานตองร

ความสมพนธระหวางขอมลในตารางกอน ในทน คอ ความสมพนธทวา “เมออณหภมเพมขน 10 องศา

เซลเซยส สาร ก จะละลายไดมากขนอก 8 กรม” สวนความสมพนธระหวางขอมลในตารางทมอยไม

สามารถน ามาเปนแนวทางในการท านายเพอตอบค าถามเกยวกบน าประปาไดโดยตรง เพราะ

ความสมพนธทมอยเปนสถานการณเกยวกบการละลายของสาร ก ในน ากลน แตค าถามตองการให

ตอบเกยวกบการละลายของสาร ก ในน าประปา

ดงนน ค าถามทน าไปสทกษะการตงสมมตฐาน เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยนท านายผล

(เหตการณ) โดยไมทราบ (ไมม) ความสมพนธระหวางขอมลหรอกฎ หรอทฤษฎ หรอหลกการ เกยวกบ

สงทท านาย

ค าถาม นกเรยนคดวา ถาครเตมน าลงในหลอดทใสดางทบทมน ดางทบทมจะละลายน าหรอไม

นอาจจะเปนไดทงทกษะการพยากรณและการตงสมมตฐาน ขนอยกบวา ผตอบเคยทราบความสมพนธ

ระหวางขอมล หรอกฎ หรอทฤษฎ หรอหลกการเกยวกบการละลายของดางทบทมในน ามากอนหรอไม

84

ถาผตอบเคยเหนหรอเคยทราบมากอนจดเปนการพยากรณ ถาผตอบไมเคยเหนหรอไมเคยทราบมา

กอนจดเปนการตงสมมตฐาน

ค าถาม นกเรยนคดวา ปทะเลตวนจะสามารถด ารงชวตอยในน าจดทใสเกลอและสารเคมอนๆ

ใหมสวนประกอบและความเขมขนเหมอนน าทะเลไดหรอไม กเชนกน

เดกชาย ก ทดลองกลงเหรยญบาทบนแผนไมทวางเอยงพาดกลองอยจากจดเดม 5 ครง เขา

พบวา เหรยญกลงไปไดไกลเฉลย 10 เมตร นกเรยนคดวา ถาเดกชาย ก จะกลงเหรยญบาทเปนครงท

6 เหรยญจะกลงไปไดไกลประมาณกเมตร (ตอบวา ประมาณ 10 เมตร) ซงค าตอบนไดมาโดย การ

ท านายผลลวงหนา โดยมหรอทราบความสมพนธระหวางขอมลเกยวกบสงทท านาย ซงหากเปลยนมา

ถามการกลงเหรญ 10 บาท กจะเปนเพยงการท านายผลลวงหนา โดยไมทราบขอมลหรอความสมพนธ

เกยวกบการกลงเหรยญ 10 บาท โดยตรง

1.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการตงสมมตฐาน

กอนทจะใหนกเรยนแตละกลมทดลองปลกตนไม 3 ตน โดยใชดนตางชนดกน เพอศกษาการเจรญเตบโต

สามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการตงสมมตฐานได เชน

- ตนไมทปลกในดนชนดใดจะเจรญเตบโตไดดทสด

- ดนชนดใดเหมาะแกการเจรญเตบโตของตนไม

กอนทครจะใหนกเรยนแตละกลมท าการทดลองเลยงไก โดยใหอาหารตางกน 2 ชนด คอ ร า และ

ขาวเปลอก เพอศกษาการเจรญเตบโตของไก สามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการตงสมมตฐานได เชน

- ถาจะเลยงไก ควรจะใหกนอะไรเปนอาหาร ไกจงจะเจรญเตบโตไดดทสด

- ระหวางขาวเปลอกกบร า อาหารชนดใดเหมาะกบการเลยงไก

กอนทครจะใหนกเรยนแตละกลมทดลองปลอยลกบอลลงสพนจากทสง 10 20 30 เซนตเมตร เพอศกษา

ระยะความสงทลกบอลกระดอนขนในแตละครง สามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการตงสมมตฐานได เชน

- จะตองปลอยลกบอลทความสงเทาไร ลกบอลจงจะกระดอนไดสงทสด

- ระยะความสงทปลอยลกบอลมผลตอการกระดอนขนของลกบอลอยางไร

85

ตวอยางค าถาม ทน าไปสทกษะการตงสมมตฐาน (√) และ ตวอยางค าถามทไมน าไปสทกษะการ

ตงสมมตฐาน (×)

…×… นกเรยนรมาแลววา โลหะน าไฟฟาได ดงนน ถาครจะใชแผนสงกะสแตะสายไฟทงสองปลาย นกเรยน

คดวาหลอดไฟจะสวางหรอไม

…√… นกเรยนไดทดลองแลววาเมอหยดน ามะนาวลงบนหนปนจะเกดฟองแกส ถาครจะใหนกเรยนหยดน า

มะนาวลงบนหนชนดอนนกเรยนคดวาจะเกดฟองแกสหรอไม

…√… เมอไมมนกเรยนคนใดเคยเลยงไกโดยใหหนอนเปนอาหาร ครจงจะใหนกเรยนเลยงไกกลมละ 2 ตว ตว

หนงใหกนขาว ตวหนงใหกนหนอน แลวจะดผลเมอเวลาผานไป 1 เดอน แตตอนนใหตอบมากอนวา ไกท

เลยงดวยขาวจะโตเรวกวาหรอชากวาไกทเลยงดวยหนอน

…√… นกเรยนคดวา ถาน าลกโปงทเปาจนพองแลวแชในลงน าแขงไวสก 5 นาท จะเกดผลอยางไร

…×… จากผลการทดลอง หลงแชลกโปงในลงน าแขงนาน 5 นาท เกดการเปลยนแปลงอยางไร (เพราะเปน

การถามผลทไดจากการทดลอง ไมใชถามใหท านายผล)

…√… ถานกเรยนใหไกกนขาวเปลอกอยางเดยวนาน 3 เดอน นกเรยนคดวาจะเกดผลอยางไร

…√… นกเรยนคดวาถาเตมแอลกอฮอลลงในหลอดทดลองทใสดางทบทมน ดางทบทมจะละลายหรอไม

(นกเรยนไมเคยทราบมากอน)

…×… ถาครจะใหนกเรยนทดลองใชมอปดจมกและปากไมใหอากาศเขาสปอดนาน 5 นาท นกเรยนคดวาจะ

ท าไดหรอไม (นกเรยนเคยชนกบเรองน) (เพราะแมจะเปนการถามใหท านายผล แตนกเรยนกเคยได

ทราบความสมพนธระหวางขอมลเกยวกบสงทท านายมากอนแลว)

สมมตวา ครตองการใหนกเรยนมองผานกลองจลทรรศนโดยใหลมตาทง 2 ขาง โดยการใหนกเรยนลองลม

ตาทง 2 ขาง มองผานกลองจลทรรศน และปดตาขางหนงแลวมองผานกลองจลทรรศน เพอน าไปสความเขาใจทวา

เมอมองผานกลองจลทรรศนโดยลมตาทง 2 ขาง จะเหนภาพไดดกวาเมอ ปดตาขางหนงแลวมองผานกลองจลทรรศน

ครควรจะตงค าถามทน าไปสการตงสมมตฐานวา "นกเรยนคดวา ถาจะมองภาพผานกลองจลทรรศนใหชด โดยการลม

ตาทง 2 ขาง กบการปดตาขางหนง อยางไหนจะมองเหนภาพผานกลองจลทรรศนไดดกวา"

กอนทจะใหนกเรยนท าการทดลองเพาะเมลดถว ครสามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการตงสมมตฐานได

เชน “ถาไมมน า นกเรยนคดวาเมลดจะงอกหรอไม” หรอ “ถามน าแตไมมแสงสวาง นกเรยนคดวาเมลดจะงอกหรอไม”

ครก าลงจะใหนกเรยนทดลองใชแมเหลก 2 แทง หนขวทเหมอนกนเขาหากน และขวทตางกนเขาหากน เพอ

น าไปสความรทวา แมเหลกขวเหมอนกนจะผลกกน และขวตางกนจะดดกน ครสามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการ

ตงสมมตฐาน เชน

- เมอหนขวเหนอเขาหาขวใต นกเรยนคดวาจะเกดผลอยางไร

- เมอหนขวเหนอเขาหาขวเหนอ นกเรยนคดวาจะเกดผลอยางไร

- เมอหนขวเหมอนกนเขาหากน นกเรยนคดวาจะเกดผลอยางไร

- เมอหนขวตางกนเขาหากน นกเรยนคดวาจะเกดผลอยางไร

86

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการตงสมมตฐาน

ใหท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการตงสมมตฐานและท าเครองหมาย × หนา

ค าถามทไมน าไปสทกษะการตงสมมตฐาน

…… จากผลการทดลอง เมอนกเรยนอมขาวไวนานๆ แลวรสกอยางไร

…… เมออมขาวไวนานๆ เหตใดจงรสกหวาน (นกเรยนไมเคยเรยนรมากอนวาเปนเพราะเหตใด)

…… นกเรยนเคยตากผาดวยกนทกคน เมอตากผาในทรมกบตากผากลางแดด ตากทไหนจะแหง

เรวกวากน

…… นกเรยนคดวาเมอฟอกมอดวยสบในน าแปงจะเกดฟองมากขนหรอนอยลง หรอคงเดม

(นกเรยนยงไมเคยท า)

…… นกเรยนคดวา เมอหยดสารละลายไอโอดนลงในน าแปงจะเกดผลอยางไร (นกเรยนยงไม

เคยรมากอน)

…… ในน าทเตมแกวน นกเรยนคดวาจะใสลวดเสยบกระดาษไดกอน น าจงจะลน

…… นกเรยนรแลววา เมอสารละลายไอโอดนผสมกบน าแปงจะเกดสน าเงน ดงนน เมอนกเรยน

หยดสารละลายไอโอดนลงในของเหลวชนดนแลวเกดสน าเงน แสดงวาของเหลาวชนดนม

แปงหรอไม

87

2. ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ (operational defining of the variable)

2.1 ความหมายของทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ

ในการทดลองเพอตรวจสอบสมมตฐานทตงขน อาจมค าถามหรอขอความในสมมตฐาน ทม

ความหมายไดหลายอยาง ท าใหเขาใจไมตรงกน และอาจสงเกตหรอวด หรอตรวจสอบไดยาก จงตองม

การก าหนดนยามเชงปฏบตการของค าหรอขอความ เพอใหเขาใจไดตรงกน และสามารถสงเกต หรอวด

หรอตรวจสอบไดงาย

ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ เปนการก าหนดความหมาย และขอบเขตของค าหรอ

ขอความ เพอจดประสงค ดงน

(1) ใหเปนทเขาใจตรงกน

(2) สามารถสงเกต หรอวด หรอตรวจสอบไดงาย

เมอพจารณานยามของออกซเจน 2 นยามตอไปน

ก. นยามทวๆไป ออกซเจน คอ แกสชนดหนงทมอยทวไปในอากาศ มน าหนกอะตอมเปน 16

และมเลขอะตอมเปน 8

ข. นยามเชงปฏบตการ ออกซเจน คอ แกสทชวยใหไฟตด เมอน าธปทตดไฟเปนถานแดงแหย

ลงไปในกระบอกทเกบแกสนจะเกดเปลวไฟขน

จากทง 2 นยาม จะเหนความแตกตางทชดเจน คอ

นยามทวๆ ไป ทดสอบไดยาก คอ การทเราจะหาน าหนกอะตอมและเลขอะตอม ท าไดยาก

นยามเชงปฏบตการ ทดสอบไดงายกวา การทเราจะใชธปตดไฟเปนถานแดงแหยลงไปใน

กระบอกเกบแกส แลวดวามเปลวไฟเกดขนหรอไม ท าไดงายกวา

หรอ ดนยามเชงปฏบตการ อกนยามหนง

88

น าสะอาด คอ น าทตมแลว และไมมส ไมมกลน ไมมรส เปนนยามเชงปฏบตการ เพราะทดสอบ

ไดงาย เพยงใชการสงเกตเทานน

น าสะอาด คอ น าทปราศจากเชอโรค เปนนยามเชงปฏบตการส าหรบนกเรยนหรอนกศกษา

ระดบสงขนไป แตนยามดงกลาวอาจไมไดเปนนยามเชงปฏบตการส าหรบนกเรยนชนประถมศกษา

เพราะวด หรอตรวจยากวาน านนมเชอโรคหรอไม

หรออกนยามหนง

ไกสมบรณ คอ ไกทมน าหนกมาก (เปนนยามเชงปฏบตการ เพราะวดไดงาย และเทยงตรง)

ไกสมบรณ คอ ไกทอวนมาก (ไมเปนนยามเชงปฏบตการ เพราะ อวน วดหรอสงเกตไดไม

แนนอน บางคนอาจจะบอกวาไกตวอวนเพราะเหนไกขณะขนพองแลวบอกวาอวนกได หรอไกบางตว

อาจจะดอวนแตมน าหนกนอย หรอค าวาอวนของแตละคนไมเทากน)

หรอ ในการทดลองเพอหาค าตอบวา “ปย ก ท าใหพชเจรญเตบโตไดดกวาปย ข จรงหรอไม”

ค าทตองก าหนดนยามเชงปฏบตการ คอ ค าวา “เจรญเตบโต” ซงอาจวดไดจาก 1) ความสงของตนไม

2) ขนาดและจ านวนใบไม 3) เสนรอบวงของล าตน สวนจะก าหนดอยางไรนน ควรยดทความเขาใจ

ตรงกน สงเกต วด หรอตรวจสอบได เชน 1) เจรญเตบโต หมายถง มความสงมากขน 2) เจรญเตบโต

หมายถง มความยาวเสนรอบวงของล าตนเพมมากขน 3) เจรญเตบโต หมายถง มความสงและความ

ยาวเสนรอบวงรอบล าตนเพมมากขน หรอ 4) เจรญเตบโต หมายถง มความสงและมจ านวนใบมากขน

เปนตน

2.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการก าหนดนยามเชง

ปฏบตการ

กอนใหนกเรยนท าการทดลองเพอหาค าตอบวา “ไกทเลยงดวยร าจะเตบโตแตกตางจากไกทเลยงดวย

ขาวเปลอกหรอไม” สามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการได ดงน

- เตบโต ในทน หมายความวา อยางไร

89

กอนใหนกเรยนท าการทดลองเพอหาค าตอบวา “น าบรสทธน าไฟฟาไดหรอไม” สามารถตงค าถามทน าไปส

ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการได ดงน

- น าไฟฟา ในทน หมายความวา อยางไร

กอนใหนกเรยนท าการทดลองเพอหาค าตอบวา “น ามจดเยอกแขงทอณหภมเทาไร” สามารถตงค าถามท

น าไปสทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการได ดงน

- จดเยอกแขง ในทน หมายความวา อยางไร

ในการทดลองเพอหาค าตอบวา “อาหารประเภทโปรตนท าใหไกมน าหนกมากกวาอาหารประเภท

คารโบไฮเดรต จรงหรอไม” มค าทตองก าหนดนยามเชงปฏบตการ คอ ค าวา “อาหารประเภทโปรตน” และ “อาหาร

ประเภทคารโบไฮเดรต” ซง แมจะทราบกนโดยทวไปวา อาหารประเภทโปรตน ไดแก อาหารประเภทเนอสตว และ

อาหารประเภทคารโบไฮเดรต ไดแก อาหารประเภทแปง แตกยงจ าเปนจะตองก าหนดลงไปใหช ดเจนเพอใหเขาใจ

ตรงกนวา ในการทดลองน อาหารประเภทโปรตนไดแกอะไร เชน ไดแก หนอน เมลดถว ลสง อาหารประเภท

คารโบไฮเดรตในการทดลองน ไดแก ขางเปลอก ขาวสาร เปนตน

กอนการทดลองเพอหาค าตอบวา “ยงออกก าลงกายมาก อตราเรวของชพจรจะยงเพมมากขน จรงหรอไม”

มค าทตองก าหนดนยามเชงปฏบตการ คอ 1) ออกก าลงกาย 2) อตราเรวของชพจร ตองก าหนดวา ออกก าลงกายมาก

หมายถงท าอะไร และอตราเรวของชพจร หมายถง อตราการเตนของหวใจ ซงวดทไหน โดยวธใด

ในการถามใหนกเรยนก าหนดนยามเชงปฏบตการ เรามกไมถามตรงๆ วา “นกเรยนจะก าหนดนยามเชง

ปฏบตการของค าวา…. วาอยางไร” ทงน เพราะนกเรยนอาจไมเขาใจค าวา นยามเชงปฏบตการ แนวการถามอาจเปน

ดงน เชน “การออกก าลงกายหมายถงอะไร วง หรอเดน” “อตราเรวของชพจรในทนเราจะวดทไหน และวดโดยวธใด”

กอนการทดลองเพอหาค าตอบวา “พลาสตกเปนฉนวนไฟฟาหรอไม” มค าทตองก าหนดนยามเชงปฏบตการ

คอ ค าวา พลาสตก และ ฉนวนไฟฟา ซงควรจะใชค าถามถามนกเรยนวา “ฉนวนไฟฟาในทนหมายความวาอยางไร”

“เราจะรไดอยางไรวา ของอยางหนงเปนฉนวนไฟฟา”

กอนการทดลองเพอหาค าตอบวา “เมอใหหนกน…จะเกดอนตรายหรอไม” ค าถามทควรจะถามนกเรยนให

ก าหนดนยามเชงปฏบตการของค าวา “อนตราย” ไดแก “อนตรายในทนหมายความวาอยางไร ตองตายเลยใชไหม”

“อาการอยางไรจงจะเรยกวาเกดอนตรายแกหน”

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ (√) และตวอยางค าถามทไมน าไปสทกษะการ

ก าหนดนยามเชงปฏบตการ

√ จะดวาคนคนหนงสขภาพดหรอไม ดตรงไหน

√ ทบอกวาวตถจมในของเหลวนหมายถง วตถทงกอนตองจมหายไปในน า หรอจมเพยงบางสวน

× นกเรยนคดวาของสงนจะจมน าหรอไม

× เราควรปลกตนไมนไวทบรเวณใด

√ ดนทรายในทนหมายถงดนกสวนปนกบทรายกสวน

90

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ

ใหท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการและท าเครองหมาย ×

หนาค าถามทไมน าไปสทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ

……นกเรยนดการเจรญเตบโตของพชทสวนไหนของพช

……นมถวเหลองใหประโยชนแกเราอยางไร

……ไกสมบรณหมายความวาอยางไร ไขดก หรอน าหนกมาก หรอไมเจบปวย

……นกเรยนคดวา อาหารประเภทใดทชวยท าใหไกแขงแรง

……นกเรยนคดวา ตนไมตนนแขงแรงหรอไม

……ตนไมตนนมชอวาอะไร

……อาหารประเภทโปรตนในทนหมายถงอาหารอะไรบาง

91

3. ทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร (identifying and controlling variable)

3.1 ความหมายของทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร

ในการทดลองหนงๆ จะตองม

1) สงทตองจดใหแตกตางกน

2) สงทตองตดตามดผล และ

3) สงทตองจดใหเหมอนกน

ตวอยาง เชน

ในการทดลองเพอหาค าตอบวา “ปยมผลตอการเจรญเตบโตของพชจรงหรอไม” สงทตองจดใหแตกตางกน

คอ การใหปย (ตนหนงใหปย อกตนหนงไมใหปย) นบวาเปนตนเหตใหเกดผลซงเราจะตองตดตามดตอไป ในทน

คอการเจรญเตบโตของพชทง 2 ตน ซงเราคาดวาจะใหผลแตกตางกน

- สงทเราตองจดใหแตกตางกน ซงเปนตนเหตท าใหเกดผลซงเราคาดวาจะแตกตางกนนน เราเรยกวา ตว

แปรตน ซงตวแปรตนนไมไดขนกบสงใด มความเปนอสระในตวเอง เราจงอาจเรยกวา ตวแปรอสระ

- สงทเราตองตดตามดซงเปนผลจากการจดสถานการณบางอยางใหแตกตางกน ไมมความเปนอสระใน

ตวเอง ตองแปรเปลยนไปตามตนเหต เราจงเรยกวาตวแปรตาม

- สงทเราตองควบคมหรอจดใหเหมอนกน เพอใหแนใจวาผลการทดลองเกดจากตวแปรตนเทานน เรา

เรยกวา ตวแปรทตองควบคม

ในการทดลองเพอหาค าตอบวา “ปยมผลตอการเจรญเตบโตของพชจรงหรอไม”

- สงทตองจดใหแตกตางกน หรอตวแปรตน คอ การใหปยแกพช โดยตนหนงใหปย อกตนหนงไมใหปย

- สงทตองตดตามดผล หรอตวแปรตาม คอ การเจรญเตบโตของพช

- สงทตองจดใหเหมอนกน หรอตวแปรทตองควบคม คอ ชนด ขนาด และความแขงแรงของพช /ชนดและ

ปรมาณของดนทจะใชปลกพช/ ชนด ขนาด และรปรางของภาชนะทใชใสดน เปนตน

ในการทดลองเพอหาค าตอบวา “เมลดพชตางชนดกน จะใชเวลาในการงอก นบจากเรมเพาะเทากนหรอไม”

- ตวแปรตน คอ ชนดของเมลดพชทน ามาเพาะ

- ตวแปรตาม คอ ระยะเวลาตงแตเรมเพาะเมลดพชจนถงเรมงอก

- ตวแปรทตองควบคม คอ ภาชนะและสงทบรรจในภาชนะ/ต าแหนงและลกษณะการวางเมลดในภาชนะ/

สงแวดลอมทภาชนะวางอย

92

กลาวโดยสรป คอ ค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร เปนค าถามทมงหมาย

ใหนกเรยนก าหนดวา ในการทดลองหนงๆ จะตองจดอะไรใหแตกตางกน จะตองตดตามดอะไร และ

จะตองจดอะไรใหเหมอนกนบาง หรออาจกลาวไดวา ค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตว

แปร เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยนก าหนด หรอชบงตวแปรตน ตวแปรตาม และตวแปรทตอง

ควบคม

แตหากทานตองสอนนกเรยนระดบประถมศกษา เรามกถามนกเรยนวา ในการทดลองนตองจด

อะไรใหแตกตางกน/ตองตดตามดอะไร/ตองจดอะไรใหเหมอนกนบาง

3.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการก าหนดและควบคมตว

แปร

สมมตวานกเรยนในชนเรยนของทานเกดความสงสยวา “ปยมผลตอการเจรญเตบโตของพชจรงหรอไม” ทาน

จงใหนกเรยนชวยกนออกแบบการทดลอง นกเรยนออกความเหนวา ตองปลกพช 2 ตน เปรยบเทยบกน และได

อภปรายเกยวกบสงตอไปน

1) ชนด ขนาด และความแขงแรงของพชทง 2 ตนทจะน ามาปลก

2) ชนด และปรมาณของดนทจะใชปลกพชทง 2 ตน

3) ชนด ขนาด และรปรางของภาชนะทใชใสดนทง 2 ใบ

4) ปรมาณน า และเวลาทใหน าแกพชทง 2 ตน

5) สงแวดลอมทวางพชทง 2 ตน

6) การใหปยแกพชทง 2 ตน

- สงทตองจดใหเหมอนกน คอ ขอ 1-5 เนองจากหากเราไมจดสถานการณ 5 ขอนใหเหมอนกน เราจะไม

ทราบวา ผลการทดลองเกดจากสถานการณท 6 เพยงสถานการณเดยว

- สงทตองจดใหตางกน คอ ขอ 6 และ

- สงทจะตองตดตามดผล คอ การเจรญเตบโตของพช

93

ในการเรยนการสอนชวโมงหนง นกเรยนของทานเกดความสงสยวา “เมลดพชตางชนดกนจะใชเวลาในการ

งอกนบจากเรมเพาะเทากนหรอไม” ทานจงใหนกเรยนชวยกนออกแบบการทดลอง และไดอภปรายเกยวกบสงตอไปน

1) ชนดของเมลดทเพาะ

2) ภาชนะและสงทบรรจในภาชนะทจะใชเพาะเมลดพช

3) ต าแหนงและลกษณะการวางเมลดพชลงในภาชนะทใชเพาะ

4) สงแวดลอมทวางภาชนะทเพาะเมลดพช

- สงทตองจดใหเหมอนกน คอ ขอ 2-4 เนองจากหากไมจดสถานการณในขอ 2-4 ใหเหมอนกน เราจะไม

ทราบวาผลการทดลองเกดจากสถานการณท 1 เพยงสถานการณเดยว

- สงทตองจดใหแตกตางกน คอ ขอ 1 และ

- จะตองตดตามดผล ระยะเวลาตงแตเรมเพาะเมลดพชจนถงพชเรมงอก

ในการอภปรายเพอออกแบบการทดลอง เพอหาค าตอบวา “ปยมผลตอการเจรญเตบโตของพชจรงหรอไม”

หากครถามนกเรยน วา “ในการทดลองน นกเรยนคดวา เราตองจดอะไรใหแตกตางกน” (ค าถามนมงหมาย

ใหนกเรยนก าหนดตวแปรตน)

หากถามวา ในการทดลองน นกเรยนคดวา เราจะตองคอยตดตามดอะไร (ค าถามนมงหมายใหนกเรยน

ก าหนดตวแปรตาม)

หากถามวา ในการทดลองน นกเรยนคดวา เราตองจดอะไรใหเหมอนกนบาง (ค าถามนเปนค าถามทมงหมาย

ใหนกเรยนก าหนดตวแปรทตองควบคม)

ในการอภปรายเพอออกแบบการทดลองหาค าตอบวา “เมลดพชตางชนดกนจะใชเวลาในการงอกนบจากเรม

เพาะเทากนหรอไม” ครสามารถถามนกเรยนใหก าหนดตวแปรตางๆ ไดดงน

- ในการทดลองน ตองจดอะไรใหแตกตางกน (ถามใหนกเรยนก าหนดตวแปรตน)

- ในการทดลองนตองคอยตดตามดอะไรบาง (ถามใหนกเรยนก าหนดตวแปรตาม)

- ในการทดลองน ตองจดอะไรใหเหมอนกนบาง (ถามใหนกเรยนก าหนดตวแปรทตองควบคม)

ระหวางการอภปรายเพอออกแบบการทดลองเพอหาค าตอบวา “ระยะทปลอยลกบอลถงพนดนมผลตอ

ระยะการกระดอนขนของลกบอลหรอไม” ครไดถามนกเรยนดงน “ในการทดลองน นกเรยนบอกวาใหปลอยลกบอล

ลงพนหลายๆ ครง แตละครงใหสงจากพนไมเทากน และใชลกบอลลกเดยวกน ครจงอยากทราบตอวา ในการปลอย

ลกบอลแตละครงจะใชลกบอลคนละลกซงมขนาดไมเทากนไดไหม” ค าถามนเปนค าถามทน าไปสทกษะการก าหนด

และควบคมตวแปร เพราะเปนการถามวา ในการปลอยลกบอลแตละครงจะใชลกบอลคนละลกซงมขนาดไมเทากนได

ไหม (ซงนกเรยนควรจะตอบวาไมได) เปนการถามใหนกเรยนคดวาจะตองจดอะไรใหเหมอนกนบาง นนคอ ถาม

เกยวกบตวแปรทตองควบคมนนเอง

94

ระหวางการอภปรายเพอออกแบบการทดลองหาค าตอบวา “เมลดพชตางชนดกนจะใชเวลาในการงอกนบ

จากเรมเพาะเทากนหรอไม” ครไดถามนกเรยน ดงน “ภาชนะใบหนงวางกลางแจง ภาชนะใบหนงวางในหองมด ได

ไหม” ค าถามนเปนค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร เพราะเปนการถามเกยวกบตวแปรทตอง

ควบคม

2 ค าถามหลงนเปนค าถามแนะ ทจดเปนค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตวแปรดวย แตควรใช

หลงจากทไดถามนกเรยน เชน ในการทดลองน สงทตองจดใหแตกตางกนคออะไร/สงทตองตดตามดผลคออะไร/สงท

ตองจดใหเหมอนกนคออะไร แลวนกเรยนคดไมออก ตอบไมได

ในการทดลองเพอหาค าตอบวา “ปยมผลตอการเจรญเตบโตของพชจรงหรอไม” ครถามนกเรยน ดงน

1) “เอากระถางหนงไปวางไวดานซายของอาคารเรยน และเอากระถางอกกระถางไปวางไวดานขวาของ

อาคารเรยน ไดไหม” (ค าถามนเปนค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร เพราะมงหมาย

ใหนกเรยนตอบค าถามเกยวกบตวแปรทตองควบคม นนคอ ใหนกเรยนค านงถงสงแวดลอมทใชในการ

วางกระถางวาจะตองเปนสงแวดลอมเดยวกน)

2) “นกเรยนอยากจะวางกระถางทางดานซายหรอดานขวาของอาคารเรยน” (ค าถามนไมเปนค าถามท

น าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร เพราะครตองการเพยงใหนกเรยนเลอกสถานทส าหรบวาง

กระถาง ซงเมอเลอกแลวทกกระถางของทกกลมในหองเรยนนกตองถกน าไปวางไวทบรเวณเดยวกน)

ในการอภปรายเพอออกแบบการทดลองวา “ปลาดกทไดรบอาหารผสมวตามนซจะมหวทแขงแรงกวาปลา

ดกทไมไดรบอาหารผสมวตามนซ จรงหรอไม” แลวครถามนกเรยนวา “แขงแรง ในทนหมายความวาอยางไร หวไม

เปราะ หรอน าหนกมาก หรออยางอน” (ค าถามนไมเปนค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร เพราะ

เปนการถามนกเรยนใหก าหนดนยามเชงปฏบตการกอนการทดลองเพอใหเขาใจตรงกนและสามารถสงเกตหรอวดได)

ในการอภปรายเพอออกแบบการทดลองเพอหาค าตอบวา “เมลดพชตางชนดกนจะใชเวลาในการงอกนบจาก

เรมเพาะเทากนหรอไม” ครถามนกเรยนดงน

1) งอกในทนหมายความวาอยางไร เพยงแคเมลดแตกหรอวามล าตนโผลออกมา

2) ในการทดลองครงนจะตองจดอะไรใหแตกตางกน

3) ในการทดลองครงนจะตองจดอะไรใหเหมอนกนบาง

4) เมอจดสถานการณตามทนกเรยนตอบแลว นกเรยนจะตองตดตามดอะไร

5) จานเพาะเมลดจานหนงใสน า อกจานหนงไมใสน า ไดหรอไม

ค าถามขอท 2-5 เปนค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร

แตค าถามขอ 1 น าไปสทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ

95

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร

1. จากสถานการณค าถาม ตอไปน จงระบวา ค าถามหมายเลขใดเปนค าถามทน าไปสทกษะ

การก าหนดและควบคมตวแปร และค าถามหมายเลขใดไมเปนค าถามทน าไปสทกษะการ

ก าหนดและควบคมตวแปร

กอนการทดลองเพอหาค าตอบวา “ไกทเลยงดวยร าจะเตบโตแตกตางจากไกทเลยงดวยขาวเปลอกอยางไร”

ครไดตงค าถาม ตอไปน

1. ในการทดลองครงน นกเรยนคดวา จะตองจดอะไรใหแตกตางกน

2. ในการทดลองครงน นกเรยนคดวา จะตองจดอะไรใหเหมอนกน

3. เมอจดสถานการณตามทนกเรยนตอบแลว นกเรยนตองตดตามดอะไร

4. เวลาทใหร าและใหขาวเปลอกแกไกทงสองตองเปนเวลาเดยวกนหรอไม

กอนการทดลองเพอหาค าตอบวา ตนคะนาทปลกในดนรวนจะสงเรวกวาตนคะนาทปลกในดนเหนยวและดน

ทรายจรงหรอไม ครไดตงค าถามดงตอไปน

5. ตนคะนาทเพาะไวนานเทากน แตสงไมเทากน เอามาทดลองไดไหม

6. ครจดทส าหรบวางกระถางทปลกตนคะนาไว 2 แหง คอ หลงอาคาร 1 กบหลงอาคาร 2 ครใหพวกเรา

เลอกเอาทใดทหนง นกเรยนจะเลอกวางกระถางหลงอาคารไหน

7. ถากลม 1 ใชกะละมง กระปอง และกะลา ปลกตนคะนาภาชนะละตน จะไดไหม

2. จากสถานการณ “กอนทครจะใหนกเรยนท าการทดลองเพอหาค าตอบวา “ตากผาโดยคลผา

ออกจะแหงเรวกวาตากผาโดยพบทบซอนๆกน” โปรดตงค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและ

ควบคมตวแปร จ านวน 3 ค าถาม ใหสอดคลองกบความมงหมายทก าหนดใหตอไปน คอ

ค าถามทมงหมายใหนกเรยนตอบเกยวกบตวแปรตน ค าถามทมงหมายใหนกเรยนตอบ

เกยวกบตวแปรตาม และค าถามทมงหมายใหนกเรยนตอบเกยวกบตวแปรทตองควบคม

96

4. ทกษะการทดลอง (experimenting)

4.1 ความหมายของทกษะการทดลอง

การทดลอง เปนกระบวนการปฏบตการเพอทดสอบสมมตฐานทตงขน ในการทดลอง

ประกอบดวยกจกรรม 3 ขนตอนใหญ ๆ ไดแก

1) การออกแบบการทดลอง

2) การปฏบตการทดลอง

3) การบนทกผลการทดลอง

4.2 ตวอยางสถานการณ และค าถามทใชในการสอนทกษะการทดลอง

ตอนท 1 การออกแบบการทดลอง เปนการวางแผนการทดลองเพอ 1) บอกวธการทดลอง

ใหรวาจะท าการทดลองอยางไร 2) เลอกอปกรณ เครองมอ และสารเคมทใชในการทดลอง ใหรวาตอง

ใชอะไรบาง จ านวนเทาไร และใชอยางไร

ตวอยางการออกแบบการทดลอง

จากสมมตฐานทวา “การงอกของเมลดถวตองอาศยน า” สามารถออกแบบการทดลองโดยการวางแผนเพาะ

เมลดถวในจานเพาะเชอทมดนปนทรายเปยกจานหนง และเพาะเมลดถวในจานเพาะเชอทมดนปนทรายแหงอกจาน

หนง โดยในการทดลองนอาจจะใชอปกรณอนๆ ไดอกเชน ชาม จาน หรอใชส าล หรอกระดาษทชชแทนดนปนทราย

เปนตน

คร : นกเรยนจะท าการทดลองอยางไร จงจะทราบวา ลมท าใหผาแหงเรวขนจรงหรอไม

นกเรยน 1 : เอาผาเปยกขนาดและชนดเดยวกนมา 2 ผน ผนหนงไวในหองทไมเปดพดลมและปดประตหนาตาง

อกผนหนงไวในททมลมพด คะ

97

ในการทดลองเพอหาค าตอบวา “ปยท าใหพชเจรญเตบโตเรวขนจรงหรอไม” นกเรยนจะออกแบบการทดลอง

อยางไร

นกเรยน 1 ตอบวา ปลกตนกลาพชชนดเดยวกน 2 ตน ทขนาดเทากน ลงในกระถางขนาดเทากน ใสดนชนด

เดยวกนปรมาณเทากน ตนหนงใสปยและรดน า อกตนหนงไมใสปยและไมรดน า (การออกแบบการทดลองแบบนจะท า

ใหไมทราบวาผลการทดลองทเกดขนเปนผลจากความแตกตางในการใสปยหรอความแตกตางในการรดน า หรอทง 2

อยาง)

นกเรยน 2 ตอบวา ปลกตนกลาพชชนดเดยวกน 2 ตน ทขนาดเทากน ลงในกระถางขนาดเทากน ใสดนชนด

เดยวกนปรมาณเทากน ตนหนงใสปยและรดน า อกตนหนงใสปยและไมรดน า (ซงจะเหนวาการออกแบบการทดลอง

ดงกลาวไดจดสถานการณใหพชทง 2 ตน แตกตางกนอยางเดยว คอ การรดน า โดยตนหนงรดน าอกตนหนงไมรดน า

การออกแบบการทดลองนจงไมไดชวยหาค าตอบวาปยท าใหพชเจรญเตบโตขนเรวจรงหรอไม แตเปนการทดสอบ

สมมตฐานทวาน าท าใหพชเจรญเตบโตตางกนหรอพชทรดน ากบพชทไมรดน าจะเจรญเตบโตตางกน)

นกเรยน 3 ตอบวาปลกตนกลาพชชนดเดยวกน ขนาดเทากน ลงในกระถางขนาดเทากน ใสดนชนดเดยวกน

ปรมาณเทากนรดน าทง 2 ตน แตตนหนงใสปย อกตนหนงไมใสปย แลวน ากระถางตนไมดงกลาวทง 2 กระถางไปวาง

ไวบรเวณเดยวกน (การออกแบบการทดลองนถกตอง เพราะเปนการจดสถานการณในการปลกพชทง 2 ตน ให

เหมอนกนทกอยาง ยกเวน ตนหนงใสปยและอกตนหนงไมใสปย)

ในการทดลองเจาะรทขางขวดน าพลาสตก ใสน าในขวดเพอใหน าไหลออกมาทางรทเจาะ ครถามนกเรยนวา

ถาจะใหน าไหลออกมาแรงและพงไดไกลมากขน นกเรยนจะท าอยางไร (เปนค าถามทมงหมายใหนกเรยนออกแบบการ

ทดลอง)

ค าถามทวา จะท าการทดลองอยางไรจงจะทราบวา รากมหนาทดดน าจรงหรอไม (เปนค าถามทมงหมายให

นกเรยนออกแบบการทดลอง) มนกเรยนตอบ ดงน

นกเรยน 1 ตอบวา ใชตนไมตนเลกๆ 2 ตน ทเปนชนดเดยวกน ขนาดเทากน ตนหนงใหมรากครบ ตนทสองตด

รากออกใหหมด แลวน าทง 2 ตนไปแชน าสแดงไวในบกเกอรเดยวกน 1 ชวโมง ดวาตนทมรากใหผลอยางไร และตนท

ไมมรากใหผลอยางไร หากล าตนของพชทง 2 มความเขมของสแดงในล าตนเทากน แสดงวาไมไดมผลจากการกระท า

ของราก แตหากล าตนของพชทมรากมความเขมขนของน าสแดงมากกวาแสดงวามผลจากการกระท าของราก

นกเรยน 2 ตอบวา ใชตนไมเลกๆ 1 ตน แชน าสแดงไวในบกเกอร 1 ชวโมง (การออกแบบการทดลองแบบนจะ

ท าใหเหนผลไดเพยงวาถาพชมรากจะใหผลอยางไร น าสแดงเคลอนไปอยในล าตนของพช ท าใหเหนล าตนเปนสแดง

โดยไมทราบวาถาพชไมมรากจะใหผลเชนเดยวกนหรอไม จงไมสามารถสรปไดวา น าสทเคลอนไปอยในล าตนของพช

เกดจากการกระท าของราก)

หรอ ถามวา จะท าการทดลองอยางไรจงจะทราบวาใบมหนาทคายน าจรงหรอไม

ครถามนกเรยนวา ถาจะตวงน า 100 มลลลตร จะเลอกใชเครองมออะไร (มงหมายใหนกเรยนเลอกอปกรณ)

ครถามวา ถาอยากทราบวา น าสมสายชททางรานใชเปนน าสมสายชหมกหรอน าสมสายชปลอมหรอน ากรด จะท า

อยางไร (ค าถามนน าไปสทกษะการทดลอง มงหมายใหนกเรยนออกแบบการทดลอง)

98

จากตาราง แสดงค าถาม และความมงหมายทจะใหนกเรยนฝกทกษะการทดลอง

ค าถาม ใหบอกวธทดลอง ใหเลอกอปกรณ

เราจะมวธการอยางไรจงจะทราบวา ปลากะพงชอบความเคมเทาไร √

ถาไมมไมเมตรวดความยาวโตะ เราจะใชอะไรแทน √

เราจะทราบไดอยางไรวาน าในแกวนมสารอนปนอยหรอไม √

ถาจะทดลองเรองความรอนท าใหสสารขยายตว จะตองใชอปกรณอะไรบาง √

กลาวโดยสรป คอ ค าถามทน าไปสการออกแบบการทดลอง นน เปนค าถามท มงหมายให

นกเรยนบอกวธการทดลอง และเลอกอปกรณทจะใชในการทดลอง

ในการทดลองเพอหาค าตอบวา อาหารเลยงปลาตางชนดกนท าใหปลาเจรญเตบโตตางกนหรอไม สามารถ

ตงค าถามทน าไปสทกษะการออกแบบการทดลอง ดงน

1) ค าถามทมงหมายให บอกวธการทดลอง เชน “นกเรยนจะทดลองไดอยางไรวาอาหารตางชนดกนท าให

ปลาเจรญเตบโตตางกน” หรอ “ถาอยากทราบวาอาหารตางชนดกนท าใหปลาเจรญเตบโตแตกตางกน

หรอไม จะท าการทดลองไดอยางไร”

2) ค าถามทมงหมายใหระบอปกรณทใชในการทดลอง เชน “ถาจะทดลองเรองนตองใชอปกรณอะไรบาง”

ตอนท 2 การปฏบตการทดลอง เปนกจกรรมทนกเรยนไดลงมอปฏบตจรง

ค าถามทเกยวกบการปฏบตการทดลอง เปนค าถามทมงถามเกยวกบการปฏบตการทดลอง

หรอ การใชอปกรณทถกตอง ดงตวอยางตอไปน

- หากจะวดอณหภมน าในแกว จะตองใหกระเปาะของเทอรมอมเตอรอยตรงไหน

- หากจะอานคาอณหภมจากเทอรมอมเตอร จะอานขณะใด

- หลงจากหยดสารละลายไอโอดนแลว จะตองท าอยางไรตอไป

ในการใหสารอาหารแกพชทปลกโดยไมใชดนใหไดความเขมขนคงท นกเรยนจะท าอยางไรใหไดสารอาหารท

ความเขมขนคงท (ค าถามนน าไปสทกษะการทดลอง มงหมายใหนกเรยนบอกวธการปฏบตการทดลอง)

99

จากค าถามตอไปน

1) นกเรยนจะท าการทดลองอยางไรจงจะรวาตนไมชนดนชอบแดดหรอไมชอบแดด (ถามใหออกแบบการ

ทดลอง)

2) นกเรยนจะตองใชเขมเจาะเพอดดเลอดหน นกเรยนจะเจาะทต าแหนงใด (ถามใหบอกวธการปฏบตการ

ทดลอง)

3) นกเรยนจะเขยาหลอดทดลองนใหสารผสมกนไดอยางไร (ถามใหบอกวธการปฏบตการทดลอง)

4) หากตองการรวาใบไมมเมดสใดบาง นกเรยนจะท าอยางไร (ถามใหออกแบบการทดลอง)

ตอนท 3 การบนทกผลการทดลอง เปนกจกรรมทตอเนองจากการปฏบตการทดลอง

กลาวคอ เมอผทดลองไดสงเกต หรอวด ไดผลอยางไรกบนทกผลตามทสงเกตหรอวดได ดงตวอยาง

ถานกเรยนวดอณหภมของดนทระดบความลกตางๆ จากผวดน สงทนกเรยนจะตองบนทกไวมอะไรบาง

(นกเรยนจะตองตอบวา ระดบความลก และอณหภม ซงเปนค าถามทเกยวของกบการบนทกผลการทดลอง)

ในการทดลองเกยวกบ “ปยท าใหพชเจรญเตบโตเรวขนจรงหรอไม นกเรยนจะตองบนทกอะไรบาง” (ค าถาม

นน าไปสทกษะการทดลอง โดยมงหมายใหนกเรยนบนทกผลการทดลอง)

ในการทดลองเกยวกบ “ลมท าใหผาแหงเรวจรงหรอไม” นกเรยนจะตองบนทกอะไรบาง (ค าถามนน าไปส

ทกษะการทดลอง โดยมงหมายใหนกเรยนบนทกผลการทดลอง)

โดยสรป ค าถามทน าไปสทกษะการทดลอง มลกษณะดงน

1. ถามเกยวกบการออกแบบการทดลอง

ก. ถามวธทดลอง เชน จะท าอยางไรจงจะรวาตนไมตองการแสงแดด

ข. ถามอปกรณ เชน จะใชภาชนะอะไรปลกตนไม

2. ถามเกยวกบการปฏบตการทดลอง เชน ระหวางทนกเรยนก าลงท าการทดลอง ถามนกเรยนวา

ใชเขมเจาะทต าแหนงน ถกตองไหม เราควรเจาะตรงไหน

3. ถามเกยวกบการบนทกผลการทดลอง เชน สงทนกเรยนตองบนทกมอะไรบาง

ในการนค าถามเกยวกบการออกแบบการทดลองสงเสรมใหนกเรยนเกดความคดสรางสรรคมากทสด

100

ตวอยางค าถามตอไปนเปนค าถามทเกยวกบทกษะการทดลองแตละประเภท

ค าถาม ความมงหมายของค าถาม

การออกแบบการ

ทดลอง

การปฏ บตการ

ทดลอง

การบน ทกผล

การทดลอง

ในการทดลองน นกเรยนจะตองใชอปกรณอะไรบาง √

ในการอานคาจากเทอรมอมเตอร นกเรยนจะตองท า

อยางไรบาง

√

นกเรยนจะตองบนทกอะไรบาง √

ขณะทดลอง นกเรยนจะตองจดอะไรบาง √

ถาอยากทราบวาผกคะนาทปลกไวเจรญเตบโตไดดเมอ

ใสปยสตรใด จะมวธการทดสอบอยางไร

√

นกเรยนท าอยางไรในการเจอจางกรด √

กอนการทดลอง ครถามนกเรยนวา จะตองใชไมหนบจบหลอดทดลองตรงไหน นกเรยนตอบวา หางจากปาก

หลอดประมาณ 1 นว (เปนค าถามทน าไปสทกษะการทดลอง ทมงวดความสามารถในการปฏบตการทดลอง)

ในระหวางการทดลอง ครถามนกเรยนวา กระเปาะเทอรมอมเตอรอยอยางนถกตองหรอยง (เปนค าถามท

น าไปสทกษะการทดลอง เกยวของกบการปฏบตการทดลอง)

กอนและขณะท าการทดลอง เพอหาค าตอบวา “ความรอนท าใหโลหะขยายตวหรอไม” สามารถตงค าถามท

น าไปสทกษะการทดลองทง 3 ประเภท ดงตวอยางตอไปน

1) ค าถามเกยวกบการออกแบบการทดลอง

- นกเรยนจะมวธทดลองอยางไร จงจะทราบวา ความรอนท าใหโลหะขยายตวหรอไม

- นกเรยนจะเลอกใชโลหะอะไรมาทดสอบ

2) ค าถามเกยวกบการปฏบตการทดลอง

- นกเรยนใชไฟลนโลหะถกทหรอยง เอาไฟลนตรงไหน

- นกเรยนวดขนาดโลหะทเพมขนอยางไร ถกต าแหนงไหม

3) ค าถามเกยวกบการบนทกผลการทดลอง

- นกเรยนตองบนทกอะไรบาง

- นกเรยนตองจดขอมลอะไรบาง

101

กอนและขณะท าการทดลองเพอหาค าตอบวา “ผลไมชนดใดมวตามนซมากหรอนอยกวากนอยางไร”

สามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการทดลอง ทง 3 ประเภท ไดดงตวอยางตอไปน

1. ค าถามเกยวกบการออกแบบการทดลอง

- นกเรยนจะมวธทดลองอยางไรจงจะทราบวาผลไมแตละชนดมวตามนซมากนอยกวากนอยางไร

- ถาอยากทราบวาผลไมแตละชนดมวตามนซมากนอยกวากนอยางไร จะมวธการทดลองอยางไร

- ในการทดลองครงนจะตองใชอปกรณอะไรบาง

2. ค าถามเกยวกบการปฏบตการทดลอง

- นกเรยนจบหลอดหยดแบบนถกตองหรอไม

- นกเรยนเขยาหลอดทดลองแบบนถกไหม ทถกตองเขยาอยางไร

3. ค าถามเกยวกบการบนทกผลการทดลอง

- นกเรยนตองบนทกอะไรไวบาง

- นอกจากบนทกจ านวนหยดน าผลไมแลวตองบนทกอะไรไวอก

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการทดลอง

1. ใหท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการทดลอง และท าเครองหมาย × หนาค าถามทไม

น าไปสทกษะการทดลองได

……ถาอยากทดลองเพอหาค าตอบวาในหลอดทดลองทปดจกไวอยนมไอน าอยหรอไม

นกเรยนคดวาจะท าการทดลองอยางไรด

……ในการทดลองนจะตองใชอปกรณอะไรบาง

……ตองแชหลอดทดลองในน าแขงนานเทาไร

……กลมไหนไมมนาฬกาบาง

……เอาตะเกยงแอลกอฮอลมาเอยงจอไสตอกนไดไหม

……จบหลอดทดลองโดยใชทจบอยางนถกตองหรอไม

……หากจะเผาสารในหลอดทดลองน ตองหนปากหลอดไปทางไหน ตอบซ

2. กอนและขณะท าการทดลองเพอหาค าตอบวา “ระยะทปลอยลกบอลสพนยงสง ลกบอลจะยง

กระดอนสงขน” จงตงค าถามทน าไปสทกษะการทดลอง………………………………………………………………………..

102

5. ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป (interpreting data and conclusion)

5.1 ความหมายของทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป

การตความหมายขอมล คอ การบรรยายลกษณะและสมบตของขอมลทมอย

การลงขอสรป คอ การบอกความสมพนธระหวางขอมลทมอย

การตความหมายขอมล คอ การบรรยายลกษณะและสมบตของขอมลทมอย ดงตวอยางตอไปน

กราฟแสดงปรมาณน าฝนทตกในชวงเดอนตลาคม-ธนวาคม

อาจตความหมายขอมลได ดงน

เดอนตลาคม มฝนตก 80 มลลเมตร เดอนพฤศจกายน มฝนตก 90 มลลเมตร

เดอนธนวาคม มฝนตก 60 มลลเมตร

กราฟแสดงปรมาณสารอาหารในผลไมชนดหนง เปนดงน

ตความหมายจากขอมลไดวา

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

ปรมา

ณน า

ฝน (ม

ลลเมตร

)

เดอน

0

50

100

150

200

250

ปรมา

ณสา

รอาห

าร (ม

ลลกร

ม)

ชนดของสารอาหาร

103

นอกจากผลไมนจะมคารโบไฮเดรตอย 150 มลลกรม แลว ยงม วตามน อย 100 มลลกรม เกลอแร อย 50 มลลกรม และน า อย 200 มลลกรม

จากการวดอณหภมของอากาศในหองเรยนตามเวลาตางๆ ไดขอมล ดงกราฟ

จากกราฟ แสดงขอทตความหมายขอมล ไมถกตอง

ก. เวลา 8 นาฬกา วดอณหภมได 25 °C

ข. เวลา 10 นาฬกา วดอณหภมได 20 °C

ค. เวลา 12 นาฬกา วดอณหภมได 35 °C

จากตารางแสดงอณหภมของอากาศทความสงตางๆ ระยะความสงจากผวโลก (กโลเมตร) อณหภม (องศาเซลเซยส)

10 10 30 5 50 0

หากถามวา ทความสง 50 กโลเมตร อณหภมเปนเทาไร (ตอบ 0 องศาเซลเซยส) ค าถามน มงหมายใหนกเรยนบรรยายลกษณะและสมบตของขอมลทมอย ดงนน ค าถามน เปนค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมล

ตารางแสดงรายไดผจบปรญญาตรทประกอบอาชพตางๆ ดงน อาชพ รายไดตอป (บาท) นกวทยาศาสตร 180,000 วศวกร 204,000 เภสชกร 264,000 แพทย 744,000

อาชพใดมรายไดมากทสด อาชพใดมรายไดนอยทสด (ค าถามนน าไปสทกษะการตความหมายขอมล) อาชพแพทยมรายไดตอป เทาไร (ค าถามนน าไปสทกษะการตความหมายขอมล) 2 ค าถามน น าไปสทกษะการตความหมายขอมล เพราะเปนการบรรยายขอมลออกมา

0

10

20

30

40

0 5 10 15

อณหภ

ม (°

C)

เวลา (นาฬกา)

104

จากตารางแสดงอณหภมของอากาศทความสงตางๆ

ระยะความสงจากผวโลก (กโลเมตร) อณหภม (องศาเซลเซยส) 10 10 30 5 50 0

หากถามวา ทความสง 70 กโลเมตร อณหภมเปนเทาไร ค าถามนจะไมเปนค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมล เพราะตองท านายโดยอาศยความสมพนธระหวางขอมลทมอย จงเปนค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณ

แต หากจะตงค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมล อาจจะถามวา - ทระยะความสงจากผวโลก 10 กโลเมตร อณหภมเปนเทาไร - เมอวดอณหภมได 5 องศาเซลเซยส จะมระยะความสงจากผวโลกกกโลเมตร

ระยะเวลาภายหลงเพราะเมลดพช (สปดาห) ความสงของพชทงอกจากเมลด (เซนตเมตร) 0 0.0 2 1.3 4 4.9 6 11.0 8 20.0

จากขอมลในตาราง สามารถใส √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมล และ ใส × หนาค าถามทไมน าไปสทกษะการตความหมายขอมล ไดดงน …√… ภายหลงเพาะเมลดพช 4 สปดาห พชสงเทาไร (เพราะมงหมายใหบรรยายขอมลจากตาราง) …×… ภายหลงเพาะเมลดพช 5 สปดาห พชสงเทาไร (เพราะมงหมายใหท านายผล (เหตการณ) โดยใชความสมพนธ ระหวางขอมลในตารางเปนแนวทาง ซงน าไปสทกษะการพยากรณ) …√… พชสง 1.3 เซนตเมตร ภายหลงจากเพาะเมลดนานเทาไร (เพราะมงหมายใหบรรยายขอมลจากตาราง) …×… พชสง 15.5 เซนตเมตร ภายหลงจากเพาะเมลดนานเทาไร (เพราะมงหมายใหท านายผล (เหตการณ) โดยใช ความสมพนธระหวางขอมลในตารางเปนแนวทาง ซงน าไปสทกษะการพยากรณ)

กลาวโดยสรป คอ ค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมลเปนค าถามทใหบรรยายลกษณะหรอ

สมบตของขอมลทมอย

105

การลงขอสรป หมายถง การบอกความสมพนธระหวางขอมลทมอย

ศกษาตวอยางตอไปนเพมเตม

ตารางแสดงผลการทดลองตมน าเพอหาจดเดอดทความดนตางๆ กน เปนดงน ความดน (มลลเมตรของปรอท) จดเดอดของน า (องศาเซลเซยส)

750 99.5 760 100 770 100.4

จากขอมลในตาราง สามารถลงขอสรปไดวา ถาความดนนอยลง น าจะเดอดทอณหภมต าลง และ ถาความดนมากขน น าจะเดอดทอณหภมสงขน

จากผลการทดลองเพอหาค าตอบวา “ขนาดของภาชนะมผลตอการคายความรอนของน าในภาชนะนนหรอไม” ไดขอมลดงน เสนผานศนยกลางภาชนะ (เซนตเมตร) อณหภมของน าทลดลงหลงจากตงทงไว 5 นาท (องศาเซลเซยส)

10 4 8 3.5 6 2.5

ขอความทมลกษณะของการลงขอสรป คอ ก. ถาปากภาชนะกวาง 8 เซนตเมตร อณหภมของน าจะลดลงเปน 3.5 องศาเซลเซยส (ผด เพราะเปนการตความหมาย

ขอมล) ข. ถาปากภาชนะยงกวาง อณหภมของน าจะยงลดลงมาก (ถก)

จากตารางการทดลองน าภาชนะขนาดเทากน แตตางชนดกน มาใสน ารอนปรมาณเทากน ปลอยทงไว สงเกต

ผลไดดงน

ชนดภาชนะ อณหภมน าทลดลง (°C)

จานกระดาษ 2.5

จานพลาสตก 3.0

จานแกว 3.5

ครสามารถถามเพอใหนกเรยนใชทกษะการลงขอสรปได คอ “จากการทดลอง นกเรยนคดวาชนดของภาชนะ

มผลตอการลดอณหภมหรอไม อยางไร” ซงนกเรยนควรจะตอบวา “ม โดยภาชนะตางชนดกนท าใหอณหภมลดลง

ตางกน”

จากการทดลองหยอนวตถปรมาตรตางๆ ลงในถวยยรกาซงมน าเตม พบวาน าทลนออกมาเปนไปตามกราฟ ดงน

106

ครสามารถตงค าถามเพอใหนกเรยนใชทกษะการลงขอสรปไดวา “ปรมาตรของวตถกบปรมาตรของน าสมพนธกนอยางไร”

ระยะเวลาภายหลงการเพาะเมลดพช (สปดาห) ความสงของพชทงอกจากเมลด (เซนตเมตร) 0 0.0 2 1.3 4 4.9 6 11.0 8 20.0

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการลงขอสรป ไดแก - ระยะเวลาภายหลงเพาะเมลดพชสมพนธกบความสงของพชทงอกออกมาอยางไร - เวลาภายหลงเพาะเมลดพชผานไปนานเขา ความสงของพชจะเปนอยางไร

จากขอมลพนทปลกยางของประเทศไทย ดงตาราง ป (พ.ศ.) พนทปลกยาง (ไร) 2552 17,254,317 2553 18,320,011 2554 18,461,231

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมล - ในป 2552 มพนทปลกยางเทาไร - ปทมพนทปลกยาง 18,320,011 ไร คอปใด - มพนทปลกยางมากทสดในปใด นอยทสดในปใด

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0 2 4 6 8 10

ปรมา

ตรน า

ทลนอ

อกมา

(ลกบ

าศกเซน

ตเมต

ร)

ปรมาตรวตถทใส (ลกบาศกเซนตเมตร)

107

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการลงขอสรป - ตงแตป 2552 – 2554 จ านวนพนทปลกยางพาราเปลยนไปอยางไร - ยงนานปพนทปลกยางพารายงมากขน ใชหรอไม - เมอเวลายงผานไป พนทปลกยางพาราเปนอยางไร

เนองจากทกษะการตความหมายขอมล และทกษะการลงขอสรป มกท าควบคกนไป และบางต าราถอ

วา การลงขอสรปตามทบรรยายไวเปนเพยงการตความหมายขอมล ดงนน เพอความสะดวกจงรวม 2 ทกษะน

ไวดวยกนเปนทกษะเดยว เรยกวา ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป

ไมวาค าถามจะน าไปสทกษะการตความหมายขอมล หรอน าไปสทกษะการลงขอสรป เราจะจดอยใน

ทกษะเดยวกน คอ ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป เพอไมใหสบสน

ดงนน ค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป จงเปนค าถามทอาจถามอยางใด

อยางหนงเกยวกบทกษะการตความหมายขอมล หรอทกษะการลงขอสรป

ศกษาตวอยางตอไปนเพมเตมเพอความเขาใจยงขน

ตารางแสดงระยะการยงวตถ แสดงค าถามทเปนค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป (√) ระยะยางยด (เซนตเมตร) ระยะทวตถตก (เมตร) 1.5 2.0 3.0 2.6 4.5 3.2 6.0 3.8 7.5 4.4

…√… เมอยดยางเปนระยะ 4.5 เซนตเมตร วตถจะตกทระยะเทาใด (น าไปสทกษะ การตความหมายขอมล) …×… เมอยดยางเปนระยะ 7 เซนตเมตร วตถจะตกทระยะเทาใด (น าไปสทกษะ การพยากรณ) …×… วตถตกทระยะ 5 เมตร เมอยดยางระยะเทาใด (น าไปสทกษะ การพยากรณ) …√… ระยะทยดยางยงมากขน ระยะทวตถตกกจะยงมากขน (น าไปสทกษะ การลงขอสรป)

108

ตารางแสดงประชากรในกรงเทพมหานคร แสดงค าถามทเปนค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป (√)

…×… ในป พ.ศ. 2556 ประชากรในกรงเทพมหานครจะเปนเทาไร (น าไปสทกษะการพยากรณ)

…√… เมอเวลายงผานไป จ านวนประชากรในกรงเทพมหานครเปนอยางไร (น าไปสทกษะการลงขอสรป)

…×… ในป พ.ศ. 2551 จ านวนประชากรในกรงเทพมหานครมเทาไร (น าไปสทกษะการพยากรณ)

…√… ในป พ.ศ. 2554 จ านวนประชากรในกรงเทพมหานครมเทาไร (น าไปสทกษะการตความหมายขอมล)

กจกรรมหลงฝกการสอนทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป

1. ใชขอมลจากกราฟ ตอบค าถามขอท 1-4 โดยท าเครองหมาย √ ลงหนาค าถามทน าไปสทกษะการ

ตความหมายขอมลและลงขอสรป และท าเครองหมาย × ลงหนาค าถามทไมน าไปสทกษะการ

ตความหมายขอมลและลงขอสรป

สถตประชากรตามทะเบยนราษฎร

กรงเทพมหานคร

ป (พ.ศ.) ประชากร

2550 5,716,248

2551 5,710,883

2552 5,702,595

2553 5,701,394

2554 5,674,843

2555 5,673,560

109

……เวลา 7.00 นาฬกา อากาศมอณหภมเทาไร

……เวลา 8.30 นาฬกา อากาศมอณหภมเทาไร

……เมออณหภมเปน 30 °C เปนเวลาเทาไร

……เมอเวลาตางกน อากาศมอณหภมตางกนหรอไม

2. จากการส ารวจประชากร ในอ าเภอหนงทก 5 ป ปรากฏผล ดงตาราง ใชขอมลจากตาราง ตอบค าถามขอท

1-3 โดยท าเครองหมาย √ ลงหนาค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป และท า

เครองหมาย × ลงหนาค าถามทไมน าไปสทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป

พ.ศ. จ านวนประชากร (แสนคน)

2535 2.5

2540 3.0

2545 3.5

2550 4.0

2555 4.5

……ในป 2545 มจ านวนประชากรเทาไร

……ในป 2545 ถงป 2555 มจ านวนประชากรเพมขนเทาไร

……เมอเวลาผานไป จ านวนประชากรเพมขนหรอลดลง

0

5

10

15

24 26 28 30 32

เวลา

(นาฬ

กา)

อณหภม (°C)

110

3. จากกราฟความสงของตนไม และเวลาทใชปลก จงตงค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมล และ

ทกษะการลงขอสรป

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

0 2 4 6 8 10

ความ

สง (เซน

ตเมต

ร)

เวลา (สปดาห)

111

เอกสารอางอง

นวลจตต เชาวกรตพงศ และ ประจวบจตร ค าจตรส (2555) การน าความรชววทยาและเคมมาจดการเรยนการ

สอน ในประมวลสาระชดวชาชววทยาและเคมส าหรบคร หนวยท 15 สาขาวชาศกษาศาสตร

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร

รนา ภมระว (2554) “ผลการใชชดฝกกจกรรมวทยาศาสตรทมตอการพฒนาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยนชนมธยมศกษาป ท 1 โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา” วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช สาขาวชาศกษาศาสตร

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2552) คมอการจดการเรยนการสอนวทยาศาสตร (อด

ส าเนา)

Arthur Eisenkraft (2003) Expanding the 5E Model: A proposed 7E model emphasizes “transfer

of learning” and the importance of eliciting prior understanding, The Science

Teacher, 70 (6): 56-59

Monhardt, L. and Monhardt, R. (2006). Creating a Context for the Learning of Science Process

Skills Through Picture Books. Early Childhood Education Journal 34(1) : 67-71.

112

เฉลยกจกรรมหลงการศกษาชดฝกอบรมทางไกล ตอนท 1 ตอนท 2 และ ตอนท 3

เฉลย กจกรรมหลงการศกษาชดฝกอบรมทางไกล ตอนท 1

1. ขนตอนส าคญในการจดการเรยนการสอนแบบทดลอง ไดแก

1) การก าหนดปญหา

2) การท านายหรอการตงสมมตฐาน

3) การลงมอปฏบต

4) การบนทกและน าเสนอขอมล

5) การแปลความหมาย การประเมน และการลงขอสรป

2. สถานการณทเหมาะสมในการจดการเรยนรแบบโครงงาน คอ เมอผสอนตองการเปดโอกาสใหผเรยนไดน า

ความรและทกษะทไดเรยนรจากวชาตางๆ มาใชเปนเครองมอในการแสวงหาค าตอบ เพอเพมพนความร และ

ตอบสนองความใฝรของผเรยน โดยทผเรยนควรจะมความรพนฐานเกยวกบเรองทสนใจ และมความใฝรเปน

จดเรมตน คดเรองทจะท าโครงงานโดยอสระดวยตนเอง ลงมอท าโครงงานจนส าเรจ เขยนรายงานโครงงาน

ตลอดจนจดนทรรศการแสดงผลงานของโครงงาน

3. ขนตอนส าคญในการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความร (5Es) ไดแก

1) การสรางความสนใจ (Engage)

2) การส ารวจและคนหา (Explore)

3) การอธบายและลงขอสรป (Explain)

4) การขยายความร (Elaborate)

5) การประเมนผล (Evaluate)


ทกษะการสงเกต

1. เปนค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต เพราะนกเรยนไดใชประสาทสมผสในการสงเกตผงชรส

กอนเผา ขณะเผา และหลงเผา

113

2. ไมเปนค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต เพราะค าถามนมงหมายใหนกเรยนใชประสบการณ

เดมทนกเรยนเคยไดเหนหรอไดทราบมากอน นกเรยนไมไดเหนชางกนอาหารในขณะนน

โดยตรง ค าถามนจงเปนเพยงการทบทวนความจ าเทานน

3. ไมเปนค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต เพราะค าวาถา แสดงวาเปนค าถามทครตองการให

นกเรยนคาดคะเนเหตการณทจะเกดขนในอนาคต ไมไดใหนกเรยนใชประสาทสมผสเหตการณ

ในขณะนนโดยตรง

4. เปนค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต เพราะนกเรยนไดใชประสาทสมผสทางตากะประมาณ

ความกวางของโตะ

5. ไมเปนค าถามทน าไปสทกษะการสงเกต เพราะนกเรยนอาจจะตอบโดยการคาดคะเน หรอจาก

ประสบการณทเคยไดลองเคาะมากอน แตยงไมไดใชแทงแกวเคาะแกวทระดบน าตางกนทง 2

ใบ แลวฟงเสยงเปรยบเทยบในขณะนน

ทกษะการวด

1. ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการวด และท าเครองหมาย × หนาค าถามท

ไมน าไปสทกษะการวด ไดดงน

…√… ถานกเรยนอยากทราบอณหภมของอากาศขณะน นกเรยนจะเลอกใชเครองมออะไรบาง

…×… เทอรมอมเตอรทครแจกให ของกลมไหนแตกหกบาง

…√… ท าอยางไรจงจะทราบอณหภมของอากาศ

…√… หาค าตอบซ วาอณหภมของอากาศขณะนเทาไร

…√… คาอณหภมทไดมหนวยเปนอะไร

2. ครจะใหนกเรยนหาความยาวเสนรอบวงของเหรยญสบบาท ครสามารถตงค าถามทน าไปส

ทกษะการวดได ดงน

114

- นกเรยนจะใชเครองมออะไรวดเสนรอบวงของเหรยญ 10 บาท

- ท าไมนกเรยนจงเลอกใชสายวดวดเสนรอบวงเหรยญ 10 บาท

- นกเรยนจะวดเสนรอบวงเหรยญ 10 บาท อยางไร

- วดซวา เสนรอบวงเหรยญ 10 บาท ยาวเทาไร

- นอกจากสายวดแลว นกเรยนจะใชอะไรวดเสนรอบวงเหรยญ 10 บาท ไดอก

3. ท าเครองหมาย √ ในชองทถกตองไดดงน

ค าถาม

น า ไ ป ส ท ก ษ ะ

การสงเกต

น าไปสทกษะ

การวด

ไ ม น า ไ ป ส


สง เกตและ


วด

ใบไมทนกเรยนไดรบแจกมสอะไร √

นกเรยนจะเลอกใชเครองมออะไรวดความยาวของ

ใบไมทไดรบแจก

√

ใบไมทนกเรยนไดรบแจกมกลนหรอไม √

นกเรยนคดวาใบไมทนกเรยนไดรบแจกคอใบอะไร √

นกเรยนจะใชไมบรรทดวดความยาวของใบไมน

อยางไร

√

ใบไมทนกเรยนไดรบแจกมความยาวเทาไร √

115

ทกษะการจ าแนกประเภท

1. ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท และท าเครองหมาย × หนาค าถาม

ทไมน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท ไดดงน

…√… นกเรยนจะแบงบตรภาพสตวเปน 2 พวกตามลกษณะทอยอาศยไดอยางไร ลองแบงซ

…√… ถาไมแบงตามลกษณะทอยอาศย จะแบงรปสตวเปนพวกๆ ไดอยางไรอก ลองท าดซ

…×… ทนกเรยนตอบวาดอกไมทไดรบแจกนนมสแดง สของแตละดอกมความเขมเทากนหรอไม

…√… เมอสของแตละดอกมความเขมไมเทากน นกเรยนจะเรยงล าดบดอกไมทไดรบแจกใหตาม

ความเขมของสจางมากทสดไปยงนอยทสดไดอยางไร

…√… นกเรยน ก คะ คณคดวา นกเรยน ข เรยงล าดบดอกไมอยางไร

…√… ถาไมเรยงล าดบตามส จะเรยงล าดบดวยวธอนไดอยางไรอก

2. จบคค าถามและความมงหมายในการฝกทกษะการจ าแนกประเภท โดยเตมตวเลขความมงหมายใน

คอลมนทางขวามอหนาขอความทเปนค าถามในคอลมนทางซายมอ ไดดงน

ค าถาม

…4.. นกเรยนคดวาครแบงกระดมโดยใชอะไรเปนเกณฑ

…6..ถานกเรยนจะแบงกระดมตามลกษณะของขอบ

กระดม จะแบงไดอยางไร

…5..ถานกเรยนลองแบงกระดมเองบางใหตางจากทคร

แบงไวแลว นกเรยนจะแบงไดอยางไร และใชเกณฑอะไร

…1..นกเรยนลองเรยงล าดบใบไมจากใบทสนทสดไปยง

ไปทยาวทสดดซ จะเรยงไดอยางไร

…3..นกเรยนคดวาครเรยงล าดบกระดาษวงกลมนไวโดย

ใชเกณฑอะไร

…2..นกเรยนลองเรยงล าดบใบไมนเองบาง นกเรยนจะ

เรยงล าดบไดอยางไร

ความมงหมาย

1. เรยงล าดบสงของโดยใชเกณฑทครก าหนดให

2. เรยงล าดบสงของโดยใชเกณฑของนกเรยนเอง

3. บอกเกณฑทครใชในการเรยงล าดบสงของ

4. บอกเกณฑในการแบงพวกสงของทครแบงไว

แลว

5. แบงพวกสงของโดยใชเกณฑของนกเรยนเอง

6. แบงพวกสงของโดยใชเกณฑทครก าหนด

116

ทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา

1. ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบ

เวลา และท าเครองหมาย × หนาค าถามทไมน าไปสทกษะการจ าแนกประเภท ไดดงน

…√…ถาครตดดนน ามนกอนนตามแนวทมดกดอย จะเกดรอยตดเปนรปรางอยางไร

…×…ถาน าดนน ามนกอนนไปวางกลางแดด จะเกดผลอยางไร

…√…ถาฉายไฟมาทดนน ามนกอนนใหเงาตกบนฉาก จะเกดเงาเปนรปอะไร

…×…เงาทเหนตรงกบททายไวหรอไม

…√…หญงสาวใสตมหขางซาย ถาไปยนหนากระจกเงา จะเหนภาพหญงสาวใสตมหขางใด

…√…ถาปนแกนไมดงภาพ อยางรวดเรว จะเหนกระดาษทตดแกนไมเปนรปทรงใด

…×…จะแบงสงของบนโตะเปน 2 กลม ตามรปราง จะแบงไดอยางไร ลองท าซ

…√…ดซวา สมชายเขยนหนงสอดวยมอขางใด

…√…เงาทเหนบนฉากน มากจากการใชไฟฉายสองผานวตถรปทรงใด

…×…ในมอสมหญงมสมดกเลม

…√…จากภาพทเหนดวงอาทตยก าลงขน นกเรยนคดวาบานอยทางทศใดของวด

…√…จากภาพ สมหญงยนอยทางซายหรอขวามอของครสมชาย

2. ใสตวเลขหนาความมงหมายของค าถามทางขวามอ ใสหนาค าถามทางซายมอทมความสมพนธกน

ค าถาม

…4…ถาหนขนมปงปงชนนตามขวาง จะเกดรอยตด

เปนรปรางอยางไร

…1…ถาหมนแผนกระดาษนรอบแกนไมอยางเรว จะ

เหนเปนรป 3 มต อะไร

…2…เงาทเหนบนจอเปนเงาของวตถทมรปราง

อยางไร

…3…ถาฉายไฟไปทของสงน แลวใหเงาไปตกบนจอ

จะปรากฏเงาเปนรปรางอยางไร

ความมงหมายของค าถาม

มงหมายใหนกเรยน

1. ระบรป 3 มต ทเหนเนองจากการหมนรป 2 มต

2. บอกรปทรงของวตถเมอเหนเงาของวตถ

3. บอกเงาของวตถเมอเหนรปทรงของวตถ

4. บอกรป 2 มต ทเกดจากการตดวตถ 3 มต เปน 2 สวน

117

3. ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการใชความสมพนธระหวางสเปสกบสเปสและสเปสกบเวลา ดงน

(1) แจกของใหนกเรยน แลวถามวา ของทแจกใหนกเรยนมกมต

(2) เมอฉายไฟไปยงวตถทแจกให จะเหนเงาทเกดขนเปนรปใด

(3) ใหนกเรยนดภาพแลวถามวา ในภาพทเหน อะไรอยซาย ขวา หนา หลง

(4) ใหนกเรยนดภาพซงเปนภาพจากในกระจกเงา แลวถามวาสงของในภาพทเหน จรงๆแลวอย

ทางซาย หรอขวา

ทกษะการใชตวเลขหรอทกษะการค านวณ

จากสถานการณ ครแจกถวฝกยาวใหนกเรยนทง 5 กลม กลมละ 1 ฝก สามารถจบคค าถามในคอลมน

ซายมอกบความมงหมายในคอลมนขวามอ ไดดงน


…3 ถวฝกยาวทครแจกใหมกเมลด 6. ตดสนวาสงของในแตละกลมมจ านวน

เทากนหรอตางกน

…4 เขยนจ านวนเมลดถวฝกยาวฝกทนกเรยนนบ

บนกระดานไดอยางไร

7. ตดสนวาของในกลมใดมจ านวนเทากน

…1 ถวฝกยาวแตละฝกมจ านวนเมลดเทากน

หรอไม


…2 ถวฝกยาวของกลมใดบางทมเมลดเทากน 9. ใชตวเลขแสดงจ านวนทนบได

…5 ถาอยากทราบวา ถวฝกยาวทง 5 ฝกนมก

เมลด จะตองท าอยางไร


ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล

1. ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล และท า

เครองหมาย × หนาค าถามทไมน าไปสทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมล ไดดงน

118

…√… นกเรยนคดวา จะบนทกปรมาณยางพาราของประเทศไทยทสงออกไปขายยงตางประเทศ

ใน

ป พ.ศ. 2555, 2556, และ 2557 ในรปแบบใดจงจะเขาใจงาย

…√… นกเรยนคนท 1 ตอบวา บนทกในรปตาราง เพราะเหตใดจงคดเชนนน

…√… หากจะบนทกผลในรปตาราง ตารางควรมลกษณะอยางไร มชองอะไรบาง

…×… นกเรยนไดรบแจกหลอดทดลองไปกลมละกอน

…√… ครใหนกเรยนดภาพภาพหนง แลวใหนกเรยนบรรยายลกษณะของสงของในภาพโดยใช

ขอความทกะทดรด ซงเพอฟงแลวสามารถบอกไดวาภาพนเปนภาพอะไร นกเรยนจะ

บรรยายภาพไดอยางไร

…√… ถาไมบนทกปรมาณยางพาราของประเทศไทยทสงออกไปขายยงตางประเทศในรปแบบ

ตาราง จะบนทกในรปแบบใดไดอก

…×… นกเรยนคดวาปลาทเหนในภาพเปนปลาน าจดหรอปลาน าเคม

2. ในการจดการเรยนการสอนเกยวกบเรองการเจรญเตบโตของพช ทานสามารถตงค าถามทน าไปส

ทกษะการจดกระท าและสอความหมายขอมลได เชน

- จากขอมล นกเรยนจะบนทกขอมลในรปแบบใด

- ท าไมนกเรยนจงคดวาควรบนทกขอมลในรปตาราง

- ถาจะบนทกขอมลในรปตาราง ลกษณะตารางควรเปนอยางไร

- ถาไมบนทกขอมลในตาราง จะบนทกขอมลในรปแบบใดไดอกบาง

- นกเรยนลองมาตตารางทออกแบบไวใหเพอนดซ

119

ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล

ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการลงความคดเหนจากขอมลและท าเครองหมาย × หนา

ค าถามทไมน าไปสทกษะการลงความคดเหนจากขอมลได ดงน

…×…นอกจากผาสแดง เนอบาง และมกลนน ามนกาดแลว ยงมลกษณะอยางไรอก

…√…นกเรยนคดวาผาทครแจกให เปนผาชนดใด

…×…ถาครน าผานลงจมในน า นกเรยนคดวาสจะตกหรอไม

…√…นกเรยนคดวาผาผนนเปนผาราคาแพงหรอราคาถก

…√…ทนกเรยนบอกวาผานมกลนน ามนกาดนน นกเรยนคดวาเปนเพราะเหตใด

…×…เมอรความกวางและความยาวของผาผนนแลว หาค าตอบซวา ผาผนนมพนทเทาไร

…√…จากภาพ สนขและแมวเปนมตรกนหรอไม

ทกษะการพยากรณ

ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการพยากรณและท าเครองหมาย × หนาค าถามทไม

น าไปสทกษะการพยากรณได ดงน

…×… เมอปลกพชนาน 4 สปดาห พชสงเทาไร

…√… พชสง 7.5 เซนตเมตร เมอปลกนานเทาไร

…√… เมอปลกพชนาน 7 สปดาห พชสงเทาไร

120

…×… พชสง 12 เซนตเมตร เมอปลกนานเทาไร

…√… ขณะนเมอวางถงพลาสตกบนเปลวเทยน ถงพลาสตกถกเผาไหม นกเรยนคดวาหากใสน าใน

ถงพลาสตกแลววางบนเปลวเทยน ถงพลาสตกจะถกเผาไหมหรอไม


ทกษะการตงสมมตฐาน

ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการตงสมมตฐานและท าเครองหมาย × หนาค าถามทไม

น าไปสทกษะการตงสมมตฐานได ดงน

…×… จากผลการทดลอง เมอนกเรยนอมขาวไวนานๆ แลวรสกอยางไร

…√… เมออมขาวไวนานๆ เหตใดจงรสกหวาน (นกเรยนไมเคยเรยนรมากอนวาเปนเพราะเหต

ใด)

…×… นกเรยนเคยตากผาดวยกนทกคน เมอตากผาในทรมกบตากผากลางแดด ตากทไหนจะ

แหงเรวกวากน

…√… นกเรยนคดวาเมอฟอกมอดวยสบในน าแปงจะเกดฟองมากขนหรอนอยลง หรอคงเดม

(นกเรยนยงไมเคยท า)

…√… นกเรยนคดวา เมอหยดสารละลายไอโอดนลงในน าแปงจะเกดผลอยางไร (นกเรยนยงไม

เคยรมากอน)

…√… ในน าทเตมแกวน นกเรยนคดวาจะใสลวดเสยบกระดาษไดกอน น าจงจะลน

…×… นกเรยนรแลววา เมอสารละลายไอโอดนผสมกบน าแปงจะเกดสน าเงน ดงนน เมอ

นกเรยนหยดสารละลายไอโอดนลงในของเหลวชนดนแลวเกดสน าเงน แสดงวาของเหลาว

ชนดนมแปงหรอไม

121

ทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการ

ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการและท าเครองหมาย ×

หนาค าถามทไมน าไปสทกษะการก าหนดนยามเชงปฏบตการได ดงน

…√… นกเรยนดการเจรญเตบโตของพชทสวนไหนของพช

…×… นมถวเหลองใหประโยชนแกเราอยางไร

…√… ไกสมบรณหมายความวาอยางไร ไขดก หรอน าหนกมาก หรอไมเจบปวย

…×… นกเรยนคดวา อาหารประเภทใดทชวยท าใหไกแขงแรง

…×… นกเรยนคดวา ตนไมตนนแขงแรงหรอไม

…×… ตนไมตนนมชอวาอะไร

…√… อาหารประเภทโปรตนในทนหมายถงอาหารอะไรบาง


1. จากสถานการณค าถาม สามารถระบไดวา ค าถามขอ 1-5 และขอ 7 เปนค าถามทน าไปส


2. จากสถานการณ สามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการก าหนดและควบคมตวแปร ให

สอดคลองกบความมงหมายทก าหนดให ดงตอไปน

ค าถามทมงหมายใหนกเรยนตอบเกยวกบตวแปรตน เชน

- ในการทดลองนนกเรยนจะตองจดอะไรใหแตกตางกน

ค าถามทมงหมายใหนกเรยนตอบเกยวกบตวแปรตาม เชน

- ในการทดลองน นกเรยนตองตดตามดอะไร

ค าถามทมงหมายใหนกเรยนตอบเกยวกบตวแปรทตองควบคม เชน

122

- ในการทดลองน นกเรยนตองจดอะไรใหเหมอนกนบาง

ทกษะการทดลอง

2. ท าเครองหมาย √ หนาค าถามทน าไปสทกษะการทดลอง และท าเครองหมาย × หนาค าถามทไม

น าไปสทกษะการทดลองได ดงน

…√…ถาอยากทดลองเพอหาค าตอบวาในหลอดทดลองทปดจกไวอยนมไอน าอยหรอไม

นกเรยนคดวาจะท าการทดลองอยางไรด

…√…ในการทดลองนจะตองใชอปกรณอะไรบาง

…√…ตองแชหลอดทดลองในน าแขงนานเทาไร

…×…กลมไหนไมมนาฬกาบาง

…√…เอาตะเกยงแอลกอฮอลมาเอยงจอไสตอกนไดไหม

…√…จบหลอดทดลองโดยใชทจบอยางนถกตองหรอไม

…√…หากจะเผาสารในหลอดทดลองน ตองหนปากหลอดไปทางไหน ตอบซ

2. กอนและขณะท าการทดลองเพอหาค าตอบวา “ระยะทปลอยลกบอลสพนยงสง ลกบอลจะยง

กระดอนสงขน” สามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการทดลองได ดงตวอยางตอไปน

- ถาจะทดลองวาระยะทปลอยลกบอลสพน มผลตอการกระดอนของลกบอล นกเรยนคดวาจะ

ท าการทดลองอยางไรด

- ถาจะหาระยะความสงทลกบอลกระดอนขน จะตองท าอยางไร

- ในการทดลองนจะตองใชอปกรณอะไรบาง

- ขณะทดลอง นกเรยนจะตองบนทกอะไรบาง

123

ทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป

1. ใชขอมลจากกราฟ ตอบค าถามขอท 1-4 โดยท าเครองหมาย √ ลงหนาค าถามทน าไปสทกษะการ

ตความหมายขอมลและลงขอสรป และท าเครองหมาย × ลงหนาค าถามทไมน าไปสทกษะการตความหมาย

ขอมลและลงขอสรปได ดงน

…×… เวลา 7.00 นาฬกา อากาศมอณหภมเทาไร

…×… เวลา 8.30 นาฬกา อากาศมอณหภมเทาไร

…√… เมออณหภมเปน 30 °C เปนเวลาเทาไร

…√… เมอเวลาตางกน อากาศมอณหภมตางกนหรอไม

2. จากการส ารวจประชากร ในอ าเภอหนงทก 5 ป ปรากฏผล ดงตาราง ใชขอมลจากตาราง ตอบค าถามขอท

1-3 โดยท าเครองหมาย √ ลงหนาค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรป และท า

เครองหมาย × ลงหนาค าถามทไมน าไปสทกษะการตความหมายขอมลและลงขอสรปได ดงน

…√… ในป 2545 มจ านวนประชากรเทาไร

…√… ในป 2545 ถงป 2555 มจ านวนประชากรเพมขนเทาไร

…√… เมอเวลาผานไป จ านวนประชากรเพมขนหรอลดลง

3. จากกราฟความสงของตนไม และเวลาทใชปลก สามารถตงค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมล

และทกษะการลงขอสรปได ดงน

ตวอยางค าถามทน าไปสทกษะการตความหมายขอมล เชน

- เมอปลกตนไม 4 สปดาห ตนไมสงเทาไร

- เมอปลกตนไม 6 สปดาห ตนไมสงเทาไร

- ตนไมสง 20 เซนตเมตร เมอปลกนานเทาไร


124


ตวอยาง ค าถามทน าไปสทกษะการลงขอสรป เชน

- เมอใชเวลาปลกมากขน ความสงของตนไมจะเปนอยางไร

- ความสงของตนไมมความสมพนธกบระยะเวลาทปลกอยางไร

ชุดฝึกอบรมทางไกล...

Documents