มารู้จัก - constitutionalcourt.or.th...ศาลรัฐธรรมนูญท...
TRANSCRIPT
มารจกศาลรฐธรรมนญกนเถอะ
1
“ยดหลกนตธรรมค�าจนประชาธปไตย
หวงใยสทธและเสรภาพของประชาชน”
มารจกศาลรฐธรรมนญกนเถอะ
2
พมพครงท 1
ออกแบบและจดพมพโดย
ปทพมพ
ISBN
จดท�โดย
5,000 เลม
พ.ศ. 2562
978-616-8033-33-3
ส�นกงานศาลรฐธรรมนญ ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา
5 ธนวาคม 2550 (อาคารราชบรดเรกฤทธ)
เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง
เขตหลกส กรงเทพมหานคร 10210
โทรศพท : 02-141-7777
โทรสาร : 02-143-9522
E-mail : [email protected]
บรษท ไอเดยลเรดด จ�กด [ Idealready co.,ltd. ]เลขท 235/2 ซอยคมเกลา 11 แขวงแสนแสบ เขตมนบร กรงเทพมหานคร 10510โทรศพท : 086-331-2945เวบไซต : www.idealready.com
มารจกศาลรฐธรรมนญกนเถอะ
3
ตลาการศาลรฐธรรมนญตองไดรบการโปรดเกลาฯแตงตง และกอนเขารบหนาท
ตองถวายสตยปฏญาณตอพระมหากษตรย
สาระ
นาร
มารจกศาลรฐธรรมนญกนเถอะ
4
ท�ไมตองม “ศาลรฐธรรมนญ”
บทน�
10
6
12
16
26
44
50
ศาลรฐธรรมนญ คอองคกรแบบไหนและประกอบดวยใครบาง
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
ศาลรฐธรรมนญท�งานโดยมวธพจารณาอยางไร
ทผานมา ศาลรฐธรรมนญสรางประโยชนอะไร
ใหกบประเทศชาตและประชาชน
1
2
3
4
5
6
สารบญ
มารจกศาลรฐธรรมนญกนเถอะ55
บทน�
บทน�
6
มนษยทกคนเกดมายอมมศกดศรความเปนมนษย พรอมเสรภาพ
ทจะกระท�าอะไรกไดโดยปราศจากขอจ�ากด แตหากทกคนใชเสรภาพเชนนน
กคงจะไมมใครยอมใครและเกดความวนวาย เมอมาอยรวมกนในสงคมแลว
เพอความสงบสข มนษยแตละคนจงตองจ�ากดสทธเสรภาพของตวเองลง โดย
กฎเกณฑทางสงคมตาง ๆ ตงแตจารตประเพณ ศลธรรม และกฎหมาย ซงเปน
กฎเกณฑอนมสภาพบงคบ ททกคนตองปฏบตตาม มนษยยอมท�าอะไรกได
ตามใจสมคร เวนแตการนนจะมกฎหมายหาม หรอก�าหนดรปแบบวธการไว
กฎหมายจงเปนบทบญญตทเปนทงการก�าหนดขอหามและขอปฏบต
ของประชาชน ก�าหนดวาสงใดบางทกฎหมายหามกระท�า หากฝาฝนมความผด
ทางอาญา ซงรฐจะลงโทษเอาแกเสรภาพ เนอตว รางกาย หรอทรพยสนของ
ผฝาฝนกได หรอก�าหนดวาในระหวางประชาชนดวยกนนน ใครมสทธตอกน
อยางไรในทางแพง เมอประสงคจะท�านตกรรมแลวจะมสาระหรอมแบบอยางไร
และหากเกดขอพพาทแลวจะถอวาใครมสทธดกวาใคร นอกจากนน กฎหมาย
ยงเปนตนธารของการใชอ�านาจรฐทงปวง นนคอเจาหนาทของรฐจะใชอ�านาจ
เหนอประชาชนได จะตองมกฎหมายก�าหนดใหอ�านาจในเรองนนไว
บทน�
7
สารบญ
ส�าหรบประชาชนแลว ถอหลกวา
“เมอไมมกฎหมายหามยอมท�ได”เพราะถอวาประชาชนนนมเสรภาพอยเดม จะจ�ากดไดกแตโดยอ�านาจแหงกฎหมาย
แตส�าหรบการกระท�าของหนวยงานของรฐ เจาหนาทของรฐหรอหนวยงานซงใชอ�นาจรฐ
“ไมมกฎหมายใหอ�นาจไวยอมท�ไมได”
นนคอบคคลยอมไมมอ�านาจเหนอกวาบคคลอนได หากจะมอ�านาจไดกตองเปนบคคลทไดรบมอบหมายใหใชอ�านาจรฐ และจะมอ�านาจนนได กตองมกฎหมายก�าหนดไว
8
สารบญ
บทน�
หลกการทวาส�าหรบประชาชนนน “เมอไมมกฎหมายหามยอมท�ได”
เปนหลกการเดยวกบทรฐธรรมนญ มาตรา 25 วรรคหนง และวรรคสอง รบรองไวดงน
รฐธรรมนญ มาตรา 25 วรรคหนง
รฐธรรมนญ มาตรา 25 วรรคสอง
“สทธและเสรภาพของปวงชนชาวไทย นอกจากท
บญญตคมครองไวเปนการเฉพาะในรฐธรรมนญแลว
การใดทมไดหามหรอจ�กดไวในรฐธรรมนญหรอ
ในกฎหมายอน บคคลยอมมสทธและเสรภาพ
ทจะท�การนนไดและไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญ
ตราบเทาทการใชสทธหรอเสรภาพเชนวานน
ไมกระทบกระเทอนหรอเปนอนตรายตอความมนคงของรฐ
ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
และไมละเมดสทธหรอเสรภาพของบคคลอน”
“สทธหรอเสรภาพใดทรฐธรรมนญ
ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
หรอใหเปนไปตามหลกเกณฑและ
วธการทกฎหมายบญญต
แมยงไมมการตรากฎหมายนนขนใชบงคบ
บคคลหรอชมชนยอมสามารถใชสทธ
หรอเสรภาพนนไดตามเจตนารมณ
ของรฐธรรมนญ”
9
สารบญ
บทน�
ท�ไมตองมศาลรฐธรรมนญ
บทท
1
ท�ไมตองมศาลรฐธรรมนญ
1บทท
10
ในบรรดากฎหมายทงหลายนน รฐธรรมนญถอเปนกฎหมายสงสด
เพราะรฐธรรมนญเปนกฎหมายทก�าหนดวากฎหมายนน ถาจะออกมา
ใชบงคบ จะตองมกระบวนการอะไร และใครบางทมหนาทและอ�านาจ
ในแตละกระบวนการนน รวมถงก�าหนดขอบเขตวาเนอหาของกฎหมาย
จะตองไมกระทบกระเทอนตอสาระส�าคญของสทธเสรภาพทบญญต
เปนหลกเกณฑพนฐานไวในรฐธรรมนญ โดยเฉพาะอยางยงตองไมขดหรอ
แยงตอ “หลกนตธรรม” อนหมายถงหลกความเปนธรรมโดยธรรมชาต
ดวย ดงนนกฎหมายใดๆ ทออกโดยอาศยอ�านาจตามรฐธรรมนญ จงตอง
อยภายใตขอบเขตทจะตองไมจ�ากดสทธหรอเสรภาพของประชาชน
เกนกวาทรฐธรรมนญก�าหนดไว หรอไมใหอ�านาจรฐในอนทจะใชอ�านาจ
ถงขนาดทจะละเมดตอสทธหรอเสรภาพของประชาชนในสาระส�าคญ
และกฎหมายใดทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ ซงเปนแมบทกฎหมายนน
ยอมใชบงคบไมได
เพอใหหลกการส�าคญนมสภาพบงคบไดจรง จงตองมองคกรใดองคกร
หนงทจะท�าหนาทชขาด ในกรณทมการโตแยงวากฎหมายทตราขนนน
ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ ซงองคกรทท�าหนาทดงกลาวในแตละประเทศ
ทวโลกมรปแบบแตกตางกนออกไป แตส�าหรบประเทศไทย นบตงแตป
พ.ศ. 2540 เปนตนมา องคกรดงกลาวคอ “ศาลรฐธรรมนญ”
1บทท
11
สารบญ
ท�ไมตองมศาลรฐธรรมนญ
คอองคกรแบบไหนใครบางและประกอบดวย
ศาลรฐธรรมนญ
บทท
2
ศาลรฐธรรมนญคอองคกรแบบไหน และประกอบดวยใครบาง
2บทท
12
เปนองคกรตลาการ เปน “ศาล” โดยการเขารบต�าแหนงจะตองไดรบการโปรดเกลาฯ แตงตง และกอนเขารบหนาทตองถวายสตยปฏญาณตอพระมหากษตรย และมวธพจารณาคดอยางศาล มการออกนงพจารณาบนบลลงก
ในคดทมการออกนงรบฟงขอเทจจรงหรอความเหนเพมเตม ซงตลาการศาลรฐธรรมนญ
จะมาจากกระบวนการสรรหาทเปนอสระ เพอใหไดผทรงคณวฒทมความรความสามารถ
เหมาะสม โดยรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2560 มาตรา 200
ก�าหนดใหศาลรฐธรรมนญประกอบไปดวยตลาการศาลรฐธรรมนญ
จ�นวน 9 คน มทมาจาก
ผพพากษาในศาลฎกา ซงด�ารงต�าแหนงไมต�ากวา
ผพพากษาหวหนาคณะในศาลฎกามาแลวไมนอยกวา 3 ปซงไดรบคดเลอกโดยทประชมใหญศาลฎกา จ�านวน 3 คน1
ป คน
ไมนอยกวา
ผพพากษา
จ�นวน
“ศาลรฐธรรมนญ”
ศาลฎกา
ไมต�ากวาผพพากษาหวหนาคณะ
3 3
ศาลรฐธรรมนญคอองคกรแบบไหน และประกอบดวยใครบาง
2บทท
13
สารบญ
ตลาการในศาลปกครองสงสด ซงด�ารงต�าแหนงไมต�ากวาตลาการศาลปกครองสงสดมาแลวไมนอยกวา 5 ปซงไดรบคดเลอกโดยทประชมใหญตลาการในศาลปกครองสงสด จ�านวน 2 คน
ซงไดรบการสรรหาจากผด�ารงต�าแหนง
หรอเคยด�ารงต�าแหนงศาสตราจารยของ
มหาวทยาลยในประเทศไทยมาแลวเปน
เวลาไมนอยกวา 5 ป และยงมผลงาน
ทางวชาการเปนทประจกษ จ�านวน 1 คน
ซงไดรบการสรรหาจากผด�ารงต�าแหนง
หรอเคยด�ารงต�าแหนงศาสตราจารยของ
มหาวทยาลยในประเทศไทยมาแลวเปน
เวลาไมนอยกวา 5 ป และยงมผลงาน
ทางวชาการเปนทประจกษ จ�านวน 1 คน
ไมต�ากวาตลาการศาลปกครองสงสด
มผลงานทางวชาการเปนทประจกษ มผลงานทางวชาการเปนทประจกษ
ศาสตราจารยของมหาวทยาลย ศาสตราจารยของมหาวทยาลย
ศาลปกครองสงสด
ผทรงคณวฒสาขานตศาสตร
ผทรงคณวฒสาขารฐศาสตร หรอรฐประศาสนศาสตร
ตลาการ ป
ปป
คน
คนคน
ไมนอยกวา
ไมนอยกวาไมนอยกวา
จ�นวน
จ�นวนจ�นวน
5
55
2
11
2
3 4
ศาลรฐธรรมนญคอองคกรแบบไหน และประกอบดวยใครบาง
บทท
14
สารบญ
2
ผทรงคณวฒ ซงไดรบการสรรหาจากผรบหรอเคยรบราชการ
ในต�าแหนงไมต�ากวาอธบด หรอหวหนาสวนราชการทเทยบเทา หรอ
ต�าแหนงไมต�ากวารองอยการสงสดมาแลวไมนอยกวา 5 ป จ�านวน 2 คน
ตลาการศาลรฐธรรมนญ
ไมต�ากวา
อธบด
วฒสภา
อยการสงสด
รอง
ป คน
ไมนอยกวา จ�นวน
5 2
5
ผไดรบการคดเลอกหรอสรรหา เพอแตงตงใหด�ารงต�าแหนงตลาการศาลรฐธรรมนญ ตองไดรบความเหนชอบจากวฒสภา โดยมวาระการด�ารงต�าแหนง 7 ป นบแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตง และใหด�ารงต�าแหนงไดเพยงวาระเดยว
ศาลรฐธรรมนญคอองคกรแบบไหน และประกอบดวยใครบาง
บทท
15
สารบญ
2
มหนาทอ�นาจอะไรบาง
และ
ศาลรฐธรรมนญ
บทท
3
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
3บทท
16
หนาท และอ�นาจหลกของศาลรฐธรรมนญ
คอการพจารณาวนจฉยวากฎหมายหรอรางกฎหมายมความชอบ
ดวยรฐธรรมนญ คอไมขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ หรอกรณทเปน
รางกฎหมายกตองตราขนโดยถกตองตามรฐธรรมนญ นอกจากนน
ศาลรฐธรรมนญกมหนาทและอ�านาจในการพทกษรฐธรรมนญหรอ
รกษาความเปนกฎหมายสงสดของรฐธรรมนญประการอนๆ อกดวย
พจารณา วนจฉย
พทกษรฐธรรมนญ
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
3บทท
17
สารบญ
หนาทและอ�นาจของศาลรฐธรรมนญ ไดรบการบญญตไว
ในรฐธรรมนญ มาตรา 210 ประกอบพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย
วธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ พ.ศ. 2561 มาตรา 7 ดงน
พจารณาวนจฉยความชอบดวยรฐธรรมนญของกฎหมายหรอรางกฎหมาย ไดแก1
การพจารณาวาบทบญญตแหงกฎหมายทศาลจะใช
บงคบแกคดนน ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญหรอไม ตามรฐธรรมนญ มาตรา 212
การวนจฉยวาพระราชก�หนดใดไมเปนไปตามเงอนไขทรฐธรรมนญบญญตไวหรอไม ตาม
รฐธรรมนญ มาตรา 172 วรรคหนง และมาตรา 173
การพจารณาความเหนทผตรวจการแผนดนเสนอเรองตอศาล
รฐธรรมนญเพอพจารณาวาบทบญญตแหงกฎหมายมปญหาเกยวกบ
ความชอบดวยรฐธรรมนญหรอไมตามรฐธรรมนญ มาตรา 231 (1)
การพจารณาวารางพระราชบญญตทรฐสภาใหความเหนชอบแลวนน
มขอความขดหรอแยงตอรฐธรรมนญหรอตราขนโดยไมถกตองตามรฐธรรมนญหรอไม ตามรฐธรรมนญ มาตรา 148
การพจารณาวารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ
ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญหรอไมตามรฐธรรมนญ มาตรา 132
และมาตรา 148
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
บทท
18
สารบญ
3
พจารณาวนจฉยปญหาเกยวกบหนาทและอ�นาจของสภาผแทนราษฎร วฒสภา รฐสภา คณะรฐมนตร หรอองคกรอสระ
“ปญหาเกยวกบหนาทและอ�านาจ” หมายความวา ปญหา
ดงกลาวจะเปนกรณทองคกรตาง ๆ ดงกลาวตามรฐธรรมนญ องคกรใด
องคกรหนงมอ�านาจกระท�าการในเรองใดเรองหนงหรอไม เพยงใด
หรอเปนลกษณะของการทองคกรตามรฐธรรมนญตงแตสอง
องคกรขนไป มปญหาเกยวกบหนาทและอ�านาจ
2
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
บทท
19
สารบญ
3
คดเกยวกบการรองขอใหเลกการกระท�าลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (รฐธรรมนญ มาตรา 49)
คดทประชาชนหรอชมชนฟองหนวยงานของรฐเพอใหไดรบประโยชนตามรฐธรรมนญ หมวด 5 หนาทของรฐ (รฐธรรมนญ มาตรา 51)
หนาทและอ�นาจอนตามทบญญตไวในรฐธรรมนญ ไดแก33.1
3.2
รฐธรรมนญคมครองสทธของประชาชน
ชวยดวยครบ
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
บทท
20
สารบญ
3
คดเกยวกบการสนสดสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา (รฐธรรมนญ มาตรา 82)
คดเกยวกบการเสนอรางพระราชบญญตทมหลกการอยางเดยวกนหรอคลายกนกบหลกการของรางพระราชบญญตทตองยบยงไว (รฐธรรมนญ มาตรา 139)
3.3
3.4
รางพระราชบญญตทตองยบยงไว
หลกการอยางเดยวกนหรอคลายกน
เสนอรางพระราชบญญต
ส.ส. ส.ว.ขาดคณสมบต
มลกษณะตองหาม
กระท�การอนเปนการตองหาม
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
บทท
21
สารบญ
3
รางขอบงคบการประชมสภาผแทนราษฎร
รางขอบงคบการป
ระชม
วฒสภา
คดเกยวกบการเสนอ การแปรญตต หรอการกระท�าดวยประการใด ๆ ทมผลใหสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา หรอกรรมาธการ มสวนไมวาโดยทางตรงหรอทางออมในการใชงบประมาณรายจาย (รฐธรรมนญ มาตรา 144 วรรคสาม)
คดเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญของรางขอบงคบการประชมสภาผแทนราษฎร รางขอบงคบการประชมวฒสภา และรางขอบงคบการประชมรฐสภา (รฐธรรมนญ มาตรา 149)
3.5
3.6
รางขอบงคบการประชม
รฐสภา
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
บทท
22
สารบญ
3
คดเกยวกบการสนสดลงของความเปนรฐมนตร(รฐธรรมนญ มาตรา 170 วรรคสาม)
คดเกยวกบหนงสอสญญาทตองไดรบความเหนชอบจากรฐสภา (รฐธรรมนญ มาตรา 178 วรรคหา)
3.7
3.8
ขาดคณสมบต
มลกษณะตองหามกระท�การ
อนเปนการตองหาม
รฐสภาหนงสอสญญา
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
บทท
23
สารบญ
3
คดทผถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญคมครองไวรองขอวาการกระท�านนขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ (รฐธรรมนญ มาตรา 213)
คดเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญของรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตม (รฐธรรมนญ มาตรา 256 (9))
3.9
3.10ส.ส. ส.ว.
เขาชอ
ชวยกลนกรองดวยครบ
ละเมดสทธหรอเสรภาพ
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
บทท
24
สารบญ
3
คดอนทรฐธรรมนญ กฎหมายประกอบรฐธรรมนญหรอกฎหมายอนก�าหนดใหอยในเขตอ�านาจของศาลเชน การยบพรรคการเมอง ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง เปนตน
3.11
ศาลรฐธรรมนญมหนาทและอ�นาจอะไรบาง
บทท
สารบญ
25
3
ประชาชนสามารถใชสทธตอ
ไดอยางไร
ศาลรฐธรรมนญ
บทท
4
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
4บทท
26
สาระส�าคญของรฐธรรมนญ มาตรา 25 นอกจากวรรคหนง ทรบรองวา
สทธเสรภาพของประชาชนเปนสงทมมาอยเดมโดยบรบรณ เวนแตทจะถกจ�ากด
โดยรฐธรรมนญแลว วรรคสามของมาตราเดยวกน ยงรบรองสทธของประชาชน
ทจะยกเรองสทธเสรภาพขนเปนขอตอสในศาลไดดวย ตามทบญญตไวดงน
“บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทไดรบความคมครองตามรฐธรรมนญ สามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญ
เพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได”
รฐธรรมนญ มาตรา 25 วรรคสาม
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
4บทท
27
สารบญ
การยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปน
ขอตอสคดในศาล อาจจะกระท�าได ในกรณทประชาชนมคดฟองรอง
หรอถกฟองรองในศาลใด ๆ ไมวาจะเปน ศาลยตธรรม ศาลปกครอง
หรอศาลทหาร ผานการโตแยงตอศาลนนวาบทบญญตแหงกฎหมาย
ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญเพอใหศาลนน ๆ สงเรองใหศาลรฐธรรมนญ
พจารณาวนจฉยได ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญ มาตรา 212 วรรคหนง
ซงบญญตวา
โดยผใชสทธตามมาตราน จะตองยงมคดทไดรบการพจารณาอยในศาลใดศาลหนง หรอ
อยในชนการโตแยงกนในชนบงคบคด โดยจะรองวา กฎหมายทเปนมลเหตแหงการฟอง
รองคดกนนน หรอกฎหมายวธพจารณาทเกยวของในคดนน ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ
กได แตไมสามารถโตแยงค�าพพากษา กระบวนพจารณา หรอในกรณทศาลมค�าพพากษา
ในคดนนถงทสดแลวได
การโตแยงวาบทบญญตแหงกฎหมายขดหรอแยงตอรฐธรรมนญตอศาล
“ในการทศาลจะใชบทบญญตแหงกฎหมายบงคบ
แกคดใด ถาศาลเหนเองหรอคความโตแยงพรอม
ดวยเหตผลวาบทบญญตแหงกฎหมายนนตองดวย
มาตรา 5 และยงไมมค�วนจฉยของศาลรฐธรรมนญ
ในสวนทเกยวกบบทบญญตนน ใหศาลสงความเหน
เชนวานนตอศาลรฐธรรมนญเพอวนจฉย
ในระหวางนน ใหศาลด�เนนการพจารณาตอไปได
แตใหรอการพพากษาคดไวชวคราวจนกวาจะม
ค�วนจฉยของศาลรฐธรรมนญ”
1
รฐธรรมนญ มาตรา 212 วรรคหนง
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
28
สารบญ
4
นอกจากน ประชาชนกยงมชองทางการโตแยงวากฎหมาย
ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญได โดยทไมตองเปนคดฟองรองกน
ในศาล เชน เปนกรณทถกปฏเสธสทธหรอไดรบการปฏบตทเปน
การละเมดสทธจากรฐโดยผลของกฎหมาย เชนรฐมเหตผลวา
ทปฏบตหรอมค�าสงอยางนน เพราะมกฎหมายใหอ�านาจ
ผานผตรวจการแผนดนตามรฐธรรมนญ มาตรา 231 (1) ทบญญตวา
การโตแยงวาบทบญญตแหงกฎหมายมปญหาความชอบดวยรฐธรรมนญผานผตรวจการแผนดน2
“ในการปฏบตหนาทตามมาตรา 230 ผตรวจการแผนดนอาจเสนอเรองตอศาลรฐธรรมนญหรอศาลปกครองได
เมอเหนวามกรณ ดงตอไปน (1) บทบญญตแหงกฎหมายใดมปญหาเกยวกบความชอบดวยรฐธรรมนญใหเสนอเรองพรอมดวยความเหนตอ
ศาลรฐธรรมนญ และใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉยโดยไมชกชา
ทงน ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของ
ศาลรฐธรรมนญ”
รฐธรรมนญ มาตรา 231 (1)
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
29
สารบญ
4
ซงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ พ.ศ. 2561 กไดก�าหนดกระบวนการทชดเจนและเปนขนตอนทมกรอบเวลาไวในมาตรา 48โดยผทถกละเมดสทธหรอเสรภาพอนเปนผลมาจากบทบญญตของกฎหมาย สามารถยนค�ารองตอผตรวจการแผนดนได โดยผตรวจการแผนดนจะตองพจารณาภายในระยะเวลา 60 วน วาจะยนเรองนนตอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยวากฎหมายนนขดหรอแยงตอรฐธรรมนญจรงหรอไม ซงถาผตรวจการแผนดนวนจฉยแลวกตองแจงใหผรองทราบภายใน 10 วน ถาผตรวจการแผนดนมความเหนไมสงเรองใหศาลรฐธรรมนญ หรอพนก�าหนดเวลาดงกลาวแลวผตรวจการแผนดนไมแจงผลการพจารณา ผรองกสามารถน�าเรองมายนตอศาลรฐธรรมนญไดโดยตรง
ผตรวจการแผนดน
ไมยนเรอง
ผถกละเมดสทธและเสรภาพ ยนเรองตอศาลรฐธรรมนญ
ไดโดยตรง*
รบเรองไวพจารณาภายในระยะเวลา 60 วน
วนจฉยแลว ตองแจงให
ผรองทราบ ภายใน 10 วน
*กรณผตรวจการแผนดนมความเหนไมสงเรองใหศาลรฐธรรมนญ หรอ
พนก�หนดเวลาแลวผตรวจการแผนดนไมแจงผลการพจารณา
ในกรณทผตรวจการแผนดนไมยนค�รอง หรอไมยนค�รองภายในก�หนดเวลา 60 วนผถกละเมดมสทธยนค�รองโดยตรงตอศาลรฐธรรมนญ
ยนเรอ
งยนค�รอง
วนจฉยวากฎหมายนนขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ
จรงหรอไม
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
30
สารบญ
4
สวนทถอเปนพฒนาการในการคมครองสทธเสรภาพทไม
เคยมมากอน คอแตเดมนน ศาลรฐธรรมนญมเพยงอ�านาจ
ในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนผานการวนจฉย
ความชอบดวยรฐธรรมนญของบทบญญตแหงกฎหมาย
เทานน แตในรฐธรรมนญปจจบน และกฎหมายประกอบ
รฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ ยงให
อ�านาจศาลรฐธรรมนญเขาไปคมครองสทธเสรภาพของ
ประชาชนจากการกระท�าของรฐอนขดหรอแยงต อ
รฐธรรมนญไดอกดวย
การยนค�รองตอศาลรฐธรรมนญเพอมค�วนจฉยวาถกละเมดสทธเสรภาพจากการกระท�ทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ
3
“บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญคมครองไวมสทธยนค�รอง
ตอศาลรฐธรรมนญเพอมค�วนจฉยวาการกระท�นนขดหรอแยงตอ
รฐธรรมนญ ทงน ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทบญญตไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณา
ของศาลรฐธรรมนญ”
โดยรฐธรรมนญ มาตรา 213 บญญตวา
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
31
สารบญ
4
ซงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ
พ.ศ. 2561 ไดบญญตรายละเอยดเกยวกบการเสนอค�ารองตอศาลรฐธรรมนญ
ตามรฐธรรมนญ มาตรา 213 นไวในมาตรา 46 และมาตรา 47 สรปไดดงน
การกระท�าทสามารถรองขอใหศาลรฐธรรมนญตรวจสอบตามมาตรานได
จะตองไมใชเรองทบญญตไวในมาตรา 47 ไดแก
การใชอ�านาจตามรฐธรรมนญในทางการเมองหรอในทางนโยบายของคณะรฐมนตรโดยแท เชน
การเสนอพระราชกฤษฎกายบสภา การกระท�าเกยวกบสงครามและความสมพนธระหวางประเทศ เรองเหลานในทางทฤษฎถอวารฐบาลตองรบผดชอบตอรฐสภา ซงศาลจะไมเขาไปตรวจสอบ
การกระท�ของรฐบาล ไดแก3.1
การเสนอพระราชกฤษฎกา
ยบสภาการกระท�เกยวกบ
สงครามและความสมพนธระหวางประเทศ
รฐบาล
รฐบาลตองรบผดชอบตอรฐสภา
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
32
สารบญ
4
รฐธรรมนญหรอกฎหมายประกอบรฐธรรมนญไดก�หนดกระบวนการรองหรอผมสทธขอใหศาลพจารณาวนจฉยไวเปนการเฉพาะแลว
กฎหมายบญญตขนตอนและวธการไวเปนการเฉพาะและยงมไดด�เนนการตามขนตอนหรอวธการนนครบถวน
3.2
3.3
มกระบวนการ
รองหรอผมสทธขอใหศาลพจารณา
วนจฉยไวเปนการเฉพาะแลว
ยงมไดด�เนนการตามขนตอน
หรอวธการนนครบถวน
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
33
สารบญ
4
เรองทอยในระหวางการพจารณาพพากษาคดของศาลอน หรอเรองทศาลอนมค�พพากษาหรอค�สงถงทสดแลว
การกระท�ของคณะกรรมการชขาดปญหาเกยวกบหนาทและอ�นาจระหวางศาล
ศาลยตธรรม
ศาลปกครองศาล
ทหาร
ศาลยตธรรม
ศาลปกครอง
ศาลทหาร
3.4
3.5
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
34
สารบญ
4
การกระท�ทเกยวกบการบรหารงานบคคลของคณะกรรมการตลาการศาลยตธรรม (ก.ต.)คณะกรรมการตลาการศาลปกครอง (ก.ศป.)คณะกรรมการตลาการทหารรวมถงการด�เนนการเกยวกบวนยทหาร
ในกรณทการกระท�าทขดหรอแยงตอรฐธรรมนญนน
ไมใชกรณตองหามทง 6 เรองขางตนแลว บคคลซงถก
ละเมดสทธหรอเสรภาพโดยตรง และไดรบความเดอดรอน
หรอเสยหาย หรออาจจะเดอดรอนหรอเสยหายโดยมอาจ
หลกเลยงไดอนเนองจากการถกละเมดสทธหรอเสรภาพ
นน ยอมมสทธยนค�ารองขอใหศาลรฐธรรมนญพจารณา
วนจฉยได โดยจะตองไปด�าเนนการตามขนตอนทบญญต
ไวในมาตรา 46 ประกอบมาตรา 48 ของพระราชบญญต
ประกอบรฐธรรมนญดงกลาว
ไมใชกรณตองหามทง 6 เรอง
ศาลยตธรรม
ศาลปกครอง
ศาลทหาร
คณะกรรมการตลาการ
มสทธยนค�รอง
วนยทหาร
3.6
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
35
สารบญ
4
โดยผทถกละเมดสทธหรอเสรภาพจากการกระท�าอนขดหรอแยงตอรฐธรรมนญนน
จะตองไปใชสทธตอผตรวจการแผนดนภายใน 90 วนนบแตวนทรหรอควรรถงการ
ถกละเมดสทธหรอเสรภาพนน แตบางกรณการละเมดสทธหรอเสรภาพนนเปนเรองท
ด�าเนนอยตอเนอง กยนค�ารองไดตราบเทาทการกระท�านนยงมอยและละเมดสทธอย
โดยผตรวจการแผนดนมเวลาพจารณาเรอง 60 วน และตองแจงผลการพจารณา
ใหผรองทราบภายใน 10 วน หากผตรวจการแผนดนไมยนค�ารองตอศาลรฐธรรมนญ
หรอไมแจงผ รองจนสนระยะเวลาขางตน ผ ถกละเมดกสามารถมาใชสทธตอ
ศาลรฐธรรมนญไดภายใน 90 วน นบแตเวลาทผตรวจการแผนดนแจงผลวาไมสงเรอง
ใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยหรอไมแจงผลการพจารณาเรองนนแลวแตกรณ โดยตอง
ระบถงการกระท�าทอางวาเปนการละเมดสทธหรอเสรภาพโดยตรงใหชดเจนวา
เปนการกระท�าใดและละเมดตอสทธหรอเสรภาพอยางไร
จงอาจกลาวไดวา ประชาชนสามารถใชสทธโตแยงปญหาความชอบดวยรฐธรรมนญตอศาลรฐธรรมนญไดทกรปแบบ ตามแต
วธการทบญญตไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญนน
ผตรวจการแผนดน
ผถกละเมดสทธและเสรภาพ
ใชสทธ
ภายใน
90 วน
นบแต
วนทร
หรอค
วรรถ
งการถก
ละเมด
สทธห
รอเสร
ภาพน
น
ตองแจ
งผลก
ารพจ
ารณาให
ผรองทร
าบ ภา
ยใน 10
วนยนเรอง
ใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดภายใน 90 วน*
*กรณผตรวจการแผนดนไมยนค�รองตอศาลรฐธรรมนญหรอไมแจงผรองจนสนระยะเวลา
มเวลาพจารณาเรอง60 วน
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
36
สารบญ
4
การยนค�รองตอศาลรฐธรรมนญเพอใชสทธเรยกรองใหรฐกระท�การทรฐธรรมนญบญญตใหเปนหนาทของรฐ4ไมเพยงเทานน รฐธรรมนญฉบบปจจบนยงมแนวคดทส�าคญ
อกประการหนงในมาตรา 25 วรรคสอง วาประชาชนนนถอเปน
ผทรงสทธตามรฐธรรมนญตอรฐ ในการใชสทธหรอเสรภาพใด
ทรฐธรรมนญใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต หรอใหเปนไป
ตามหลกเกณฑและวธการทกฎหมายบญญต แมยงไมมการตรา
กฎหมายนนขนใชบงคบ บคคลหรอชมชนยอมสามารถใชสทธ
หรอเสรภาพนนไดตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ และนอกจากน
ยงมสทธเรยกรองใหรฐกระท�าการทรฐธรรมนญบญญตใหเปน
หนาทของรฐในอนทจะเปนประโยชนตอประชาชนสวนรวมได
ดวย ตามทบญญตไวในมาตรา 51 ดงน
“การใดทรฐธรรมนญบญญตใหเปนหนาทของรฐตามหมวดน ถาการนน
เปนการท�เพอใหเกดประโยชนแกประชาชนโดยตรง ยอมเปนสทธของประชาชนและ
ชมชนทจะตดตามและเรงรดใหรฐด�เนนการ รวมตลอดทงฟองรองหนวยงานของรฐ
ทเกยวของ เพอจดใหประชาชนหรอชมชนไดรบประโยชนนนตามหลกเกณฑและ
วธการทกฎหมายบญญต”
รฐธรรมนญ มาตรา 51
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
37
สารบญ
4
โดยพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ
มาตรา 45 ก�าหนดให บคคลหรอชมชนซงเปนผไดรบประโยชนโดยตรงจากการ
ท�าหนาทของรฐตามรฐธรรมนญ หมวด 5 หนาทของรฐ และไดรบความเสยหาย
จากการไมปฏบตหนาทของรฐ หรอการปฏบตหนาทไมถกตองครบถวนหรอลาชา
เกนสมควร ยอมมสทธยนค�ารองขอใหศาลวนจฉยคดได ตามหลกเกณฑและวธการ
ดงตอไปน
บคคลหรอชมชนนนไดรองขอใหหนวยงานของรฐทเกยวของจดใหตน
หรอชมชนไดรบประโยชนจากการปฏบตหนาทของรฐตามรฐธรรมนญ
และหนวยงานของรฐไดปฏเสธไมด�าเนนการ หรอไมด�าเนนการภายใน
เกาสบวนนบแตวนทไดรบการรองขอหรอปฏบตหนาทไมถกตอง และ
บคคลหรอชมชนไดโตแยงการด�าเนนการหรอไมด�าเนนการดงกลาว
เปนหนงสอตอหนวยงานนนภายในสามสบวนนบแตวนททราบหรอ
วนทไดรบแจงหรอถอวาไดรบแจง และ
หนวยงานรฐ
ปฏเสธไมด�เนนการ
ไมด�เนนการภายใน 90 วน
หนงสอรองเรยน
4.1
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
38
สารบญ
4
บคคลหรอชมชนตาม (4.1) ไดยนค�ารองตอผตรวจการแผนดน
วาหนวยงานของรฐตาม (4.1) มไดปฏบตใหถกตองครบถวน
ตามหนาทของรฐตามรฐธรรมนญภายในสามสบวนนบแตวนท
มหนงสอโตแยงตาม (4.1) ในกรณน หากผตรวจการแผนดน
เหนวาหนวยงานของรฐปฏบตหนาทตามรฐธรรมนญถกตอง
ครบถวนแลว ใหแจงใหผรองและหนวยงานของรฐทราบ แตหาก
ผตรวจการแผนดนเหนวาหนวยงานของรฐยงมไดปฏบตให
ถกตองครบถวน ใหเสนอตอคณะรฐมนตรทราบถงการดงกลาว
ผตรวจการแผนดน
หนวยงานรฐ
ค�รอง
คณะรฐมนตร
แจงใหผรองและหนวยงานของรฐ
ทราบ
เสนอ
หนวยงานของรฐยงมไดปฏบตหนาทถกตองครบถวน
หนวยงานของรฐปฏบตหนาท
ถกตองครบถวน
4.2
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
39
สารบญ
4
ใหคณะรฐมนตรพจารณาความเหนของผตรวจการแผนดนและสงการตามทเหนสมควร ในการน คณะรฐมนตรอาจมอบหมายใหคณะกรรมการหรอหนวยงานใดเปนผพจารณาและเสนอความเหนเพอประกอบการพจารณาของคณะรฐมนตรกได เมอคณะรฐมนตรสงการเปนประการใดแลว ใหแจงใหบคคลหรอชมชนทราบ หากบคคลหรอชมชนเหนวาการสงการของคณะรฐมนตรยงมไดปฏบตใหถกตองครบถวนตามรฐธรรมนญ หมวด 5 หนาทของรฐ อาจยนค�ารองขอใหศาลวนจฉยตามมาตรา 7 (4) ไดภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแจง
คณะรฐมนตร
ค�รอง
ค�สงการยงมไดปฏบตใหถกตองครบถวน
ตามรฐธรรมนญ หมวด 5 หนาทของรฐ
ภายใน 30 วนนบแตวนทไดรบแจง
วนจฉยตามมาตรา 7 (4)
สงการแลวใหแจงบคคลหรอ
ชมชนทราบ
พจารณาความเหนของผตรวจการแผนดน
ผตรวจการแผนดน
4.3
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
40
สารบญ
4
วนจฉยใหแลวเสรจภายใน
120วน
ในระหวางการพจารณาคดตามมาตรานใหหนวยงานของรฐปฏบตตาม
มตคณะรฐมนตรไปกอนจนกวาศาลจะมค�าวนจฉย
ใหศาลวนจฉยคดตามมาตรานใหแลวเสรจภายในหนงรอยยสบวนนบแตวนไดรบค�ารอง
นบแตวนไดรบค�รอง
หนวยงานรฐ
ระหวางรอพจารณาคด
ใหปฏบตตามมตคณะรฐมนตร
ไปกอน
ค�รอง
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
41
สารบญ
4
ค�รอง
การยนค�รองตอศาลรฐธรรมนญเพอใชสทธมใหกระท�ลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ตามมาตรา 49
5บคคลจะใชสทธหรอเสรภาพเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขมได (มาตรา 49 วรรคหนง)
ผใดทราบวามการกระท�าตามวรรคหนง ยอมมสทธรองตออยการสงสดเพอรองขอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยสงการใหเลกการกระท�าดงกลาวได(มาตรา 49 วรรคสอง)
อยการสงสด
รองขอ
ลมลางประชาธปไตย
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
42
สารบญ
4
ในกรณทอยการสงสดมค�าสงไมรบด�าเนนการตามทรองขอ หรอไมด�าเนนการ
ภายในสบหาวนนบแตวนทไดรบค�ารองขอ ผรองขอจะยนค�ารองโดยตรงตอ
ศาลรฐธรรมนญกได (มาตรา 49 วรรคสาม)
การด�าเนนการตามมาตรานไมกระทบตอการด�เนนคดอาญาตอผกระท�การตามวรรคหนง
(มาตรา 49 วรรคส)
ค�รอง
อยการสงสด
ค�รอง
ไมรบด�เนนการ
ยนโดยตรง
ไมด�เนนการภายในสบหาวน
นบแตวนทไดรบค�รองขอ
ประชาชนสามารถใชสทธตอศาลรฐธรรมนญไดอยางไร
บทท
43
สารบญ
4
โดยมวธพจารณาอยางไร
ท�งานศาลรฐธรรมนญ
บทท
5
ศาลรฐธรรมนญท�งานโดยมวธพจารณาอยางไร
5บทท
44
กฏ หมาย
ศาลรฐธรรมนญมวธในการพจารณาตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ พ.ศ. 2561 ประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 2 มนาคม 2561 และมผลบงคบใชนบแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษา
เนอหาส�าคญของพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน คอการก�าหนดรายละเอยดเกยวกบหนาทและอ�านาจของศาลรฐธรรมนญ องคประกอบของศาล การด�ารงต�าแหนงและการพนจากต�าแหนงของตลาการศาลรฐธรรมนญ การใชสทธยนค�ารองตอศาลรฐธรรมนญ การก�าหนดองคคณะ วธพจารณา และการท�าค�าวนจฉยหรอค�าสงของศาลรฐธรรมนญ
โดยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญนน มาตรา 27 ก�าหนดใหใชระบบไตสวน โดยใหศาลมอ�านาจคนหาความจรงและในการวนจฉยปญหาขอเทจจรงใหศาลรบฟงพยานหลกฐานไดทกประเภท เวนแตจะมกฎหมายบญญตหามรบฟงไวโดยเฉพาะ และไมเครงครดกบบทตดพยานหลกฐานหรอขอผดพลาดคลาดเคลอนในเชงกระบวนการทไมเปนสาระส�าคญ เพอใหไดขอเทจจรงทถกตองตรงตามความจรงทเกดขนในคด ซงเปนระบบเดยวกนกบทใชในศาลปกครอง และศาลฎกาแผนกคดอาญาของผด�ารงต�าแหนงทางการเมอง ตลอดจนศาลช�านญพเศษบางศาลดวย ทงน ศาลรฐธรรมนญมอ�านาจเรยกเอกสารหรอหลกฐานทเกยวของจากบคคลใด หรอเรยกบคคลใดเพอมาใหถอยค�าตลอดจนขอใหหนวยงานของรฐ หรอพนกงานสอบสวน ด�าเนนการใดเพอประโยชนแหงการพจารณากได
ศาลรฐธรรมนญท�งานโดยมวธพจารณาอยางไร
5บทท
45
สารบญ
นอกจากน ในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาว กก�าหนดใหศาลรฐธรรมนญ
มกระบวนการพจารณาคดตามหลกการอยางศาลทวไป เชน การเปดโอกาสใหมการคดคาน
ตลาการศาลรฐธรรมนญ หรอตลาการทอาจมสวนไดเสยอาจขอถอนตวจากการพจารณา
กได มบทวาดวยการ “ละเมดอ�นาจศาลรฐธรรมนญ” ทศาลอาจจะตกเตอน
ไลออกจากบรเวณศาล หรอแมแตสงลงโทษทางอาญา โดยมโทษจ�าคกไมเกนหนงเดอน
หรอปรบไมเกนหาหมนบาท หรอทงจ�าทงปรบ (แตการจะลงโทษทางอาญานน ตอง
กระท�าโดยมตคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของตลาการทงหมดเทาทมอย
กลาวคอตลาการเตมองคคณะ 9 คน กตองไดเสยง 6 คนขนไป)
การลงโทษทางอาญากรณละเมดอ�นาจศาล
ลงมตคะแนนเสยงไมนอยกวา 2 ใน 3ของตลาการทงหมดเทาทมอย
คน
คน
ตลาการ
ตลาการ
63
ศาลรฐธรรมนญท�งานโดยมวธพจารณาอยางไร
บทท
46
สารบญ
5
ในกรณทประชาชนยนค�ารองตอศาลรฐธรรมนญโดยตรงหรอผานผตรวจการแผนดน ไมวาจะเปนการโตแยงวาการกระท�าหรอบทบญญตแหงกฎหมายขดหรอแยงตอรฐธรรมนญ พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ ก�าหนดใหศาลมอ�านาจตงตลาการไมนอยกวา 3 คนเปนผพจารณาวาจะรบค�ารองไวพจารณาหรอไม เปนเหมอนองคคณะเพอกลนกรองคด ซงถาคณะตลาการ 3 คนมมตรบค�ารอง กถอวาศาลรบค�ารองไวได แตถาคณะตลาการดงกลาวมมตไมรบค�ารองไวพจารณาวนจฉย กจะตองเสนอความเหนนนตอองคคณะตลาการศาลรฐธรรมนญ เพอพจารณาวาจะเหนดวยกบความเหนไมรบค�ารองไววนจฉยหรอไม หากเหนดวยกออกค�าสงศาลรฐธรรมนญ ซงค�าสงดงกลาวมผลใหคดเสรจเดดขาดไปจากศาล องคคณะ 3 คนจงไมอาจสงไมรบแลวเปนทสดในตวได แตกตางจากกรณรบค�ารองไววนจฉย โดยพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ มาตรา 49 วรรคสอง ก�าหนดกรอบเวลาใหคณะตลาการ 3 คน ตองพจารณาใหเสรจภายในหาวนนบแตวนทไดรบเรองจากหนวยงานทรบผดชอบงานธรการของศาล (ซงกจะตองเสนอค�ารองใหคณะตลาการภายในเวลาสองวนนบแตรบเรอง) และถาคณะตลาการมความเหนควรสงไมรบค�ารองไวพจารณาวนจฉย ใหเสนอองคคณะของศาลพจารณาภายในหาวน และใหศาลพจารณาใหแลวเสรจภายในหาวนนบแตวนทไดรบเรองจากคณะตลาการดงกลาว
การพจารณาเบองตนของศาลรฐธรรมนญในการพจารณาวาจะรบค�รองไววนจฉยหรอไม
ศาลรฐธรรมนญท�งานโดยมวธพจารณาอยางไร
บทท
47
สารบญ
5
และเมอมค�าวนจฉยแลว พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ มาตรา 74 กยงก�าหนดใหศาลมอ�านาจออกค�าบงคบใหเปนไปตามค�าวนจฉยไดดวย โดยค�าบงคบน ศาลอาจก�าหนดใหมผลไปในอนาคต หรออาจก�าหนดเงอนไขหรอมาตรการในการบงคบอยางหนงอยางใด ตามความจ�าเปนหรอสมควร ตามความเปนธรรมแหงกรณกได
ในการนงพจารณาและท�าค�าวนจฉย ตลาการซงเปนองคคณะทกคนตองรวมพจารณาคด และรวมท�าค�าวนจฉย เวนแตมเหตถกคดคาน หรอมเหตจ�าเปนอนอนไมอาจหลกเลยงได สวนในการท�าค�าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญนน พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ มาตรา 72 ก�าหนดใหถอเสยงขางมาก เวนแตรฐธรรมนญจะบญญตไวเปนอยางอน (เชนกรณของการจะวนจฉยวา พระราชก�าหนดตราขนโดยไมถกตองตามเงอนไขทก�าหนดไวในรฐธรรมนญ มาตรา 172 วรรคหนง ตองใชเสยงสองในสามของตลาการทงหมด) ในกรณทคะแนนเสยงเทากน ใหศาลปรกษาหารอกนจนกวาจะไดขอยต โดยตลาการซงเปนองคคณะทกคนจะงดออกเสยงในประเดนใดประเดนหนงตามทศาลไดก�าหนดไวมได เวนแตเปนกรณทตลาการ ซงมไดรวมในการพจารณาในประเดนส�าคญแหงคดใด ยอมไมมอ�านาจในการท�าค�าวนจฉยคดนน โดยพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ มาตรา 75 ไดก�าหนดใหตลาการ ซงเปนองคคณะทกคนตองท�าความเหนสวนตนเปนหนงสอ พรอมทงแถลงดวยวาจาตอทประชมกอนการลงมต ความเหนสวนตนนใหท�าโดยสงเขป และตองเผยแพรตอสาธารณะตามขอก�าหนดของศาล
ศาลรฐธรรมนญท�งานโดยมวธพจารณาอยางไร
บทท
48
สารบญ
5
ศาลรฐธรรมนญจะตองมองคคณะอยางนอย 7 คน จงจะท�าค�าวนจฉยได ซงการท�าค�าวนจฉยน ยงรวมถงการมค�าสงใด ๆ ทท�าใหคดเสรจเดดขาดไปจากศาล เชนการสงไมรบค�ารองไววนจฉยดวย และทนาสนใจ คอ มาตรา 71 ยงใหอ�านาจศาลก�าหนดมาตรการหรอวธการใด ๆ เปนการชวคราวกอนการวนจฉย เพอปองกนความเสยหายทจะเกดขนอยางรายแรงและยากแกการแกไขเยยวยาในภายหลง หรอเพอปองกนความรนแรงอนใกลจะถงไดดวย โดยมหลกเกณฑเบองตนวาค�ารองของผรองมเหตอนมน�าหนกทศาลจะวนจฉยใหเปนไปตามค�ารอง ซงถอเปนครงแรกทศาลรฐธรรมนญมอ�านาจออกมาตรการชวคราวกอนมค�าวนจฉยได
มาตรา
71 เปนครงแรกทศาลรฐธรรมนญมอ�นาจ
ก�หนดมาตรการหรอวธการใด ๆเปนการชวคราวกอนการวนจฉย
ศาลรฐธรรมนญ
องคคณะอยางนอย 7 คนท�ค�วนจฉยหรอมค�สง
ท�ใหคดเสรจเดดขาด
ค�วนจฉย คอ กรณทศาลรบค�รองไวเพอพจารณาวนจฉยในประเดนแหงคด
ค�สง คอ กรณศาลไมรบค�รอง เนองจากไมอยในหนาทและอ�นาจศาลหรอหลกเกณฑ วธการ และ
เงอนไขทศาลก�หนดหรอมเหตจ�หนายคด
เพอปองกนความรนแรงอนใกลจะถง
เพอปองกนความเสยหายทจะเกดขนอยางรายแรงทยากแกการแกไขเยยวยาในภายหลง
ศาลรฐธรรมนญท�งานโดยมวธพจารณาอยางไร
บทท
49
สารบญ
5
ทผานมา
ประชาชนใหกบประเทศชาตอะไรสรางประโยชน
ศาลรฐธรรมนญ
และ
บทท
6
ทผานมา ศาลรฐธรรมนญสรางประโยชนอะไรใหกบประเทศชาตและประชาชน
6บทท
50
ศาลรฐธรรมนญไดวางหลกการคมครองและรบรองสทธ
เสรภาพของประชาชนและการคมครอง
หลกนตธรรมไวในค�าวนจฉยหลายเรอง
ดงตวอยางตอไปน
รบรองเสรภาพของสตรในการเลอกใชนามสกลและความเสมอภาคในทางภาษ(ค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 21/2546 และท 17/2555)
1ศาลรฐธรรมนญวางหลกในเรองนไววา
“...เมอบทบญญตมาตรา 12 มลกษณะเปนบทบงคบ
ใหหญงมสามตองใชชอสกลของสามเทานน อนเปนการลดรอน
สทธในการใชชอสกลของหญงมสาม ท�ใหชายและหญงมสทธ
ไมเทาเทยมกน เกดความไมเสมอภาคกนทางกฎหมาย
ดวยเหตแหงความแตกตางในเรองเพศและสถานะของบคคล
อกทงเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม เนองจากการบงคบ
ใหหญงมสามใชชอสกลของสามเพยงฝายเดยว โดยใช
สถานะการสมรสนน มไดเปนเหตผลในเรองความแตกตาง
ทางกายภาพหรอภาระหนาทระหวางชายและหญงทม
ผลมาจากความแตกตางทางเพศ จนท�ใหตองม
การเลอกปฏบตใหแตกตางกน...”
ทผานมา ศาลรฐธรรมนญสรางประโยชนอะไรใหกบประเทศชาตและประชาชน
6บทท
51
สารบญ
สวนในค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 17/2555 ศาลรฐธรรมนญวางหลกไววา
“...ประมวลรษฎากรทก�หนดใหเฉพาะภรยาทมเงนไดพงประเมนตามมาตรา 40 (1) ไมวาจะมเงนไดพงประเมน
ประเภทอนดวยหรอไม สามารถแยกยนรายการและเสยภาษตางหากจากสามเฉพาะสวนทเปนเงนไดพงประเมน
ตามมาตรา 40 (1) โดยมใหถอวาเปนเงนไดของสามตามมาตรา 57 ตร นน เปนบทบญญตทท�ใหสามภรยา
ในกรณทภรยามเงนไดพงประเมนตามมาตรา 40 (2) (3) (4)(5) (6) (7) (8) ตองเสยภาษสงกวากรณของสามภรยาทภรยามรายไดพงประเมนตามมาตรา 40 (1) และยงท�ใหหญงมสาม
ซงมเงนไดพงประเมนในกรณดงกลาวตองเสยภาษสงกวาหญงโสดทมเงนไดพงประเมนในลกษณะเดยวกน ทงยงไมเปน
การมงสรางความมนคงของสถาบนครอบครวชายหญงจงไมนยมสมรสกนเพราะตองรบภาระภาษในอตรา
ทสงขน ถอเปนการไมสงเสรมความเสมอภาคของชายและหญง และยงเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองสถานะของบคคลภายหลงจากการสมรส...”
ทผานมา ศาลรฐธรรมนญสรางประโยชนอะไรใหกบประเทศชาตและประชาชน
บทท
52
สารบญ
6
ยนยนวาขอสนนษฐานวาผตองหาหรอจ�เลยในคดอาญาเปนผบรสทธเปนหลกการส�คญของ “หลกนตธรรม”(ค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 12/2555)
2ศาลรฐธรรมนญวางหลกในเรองนไววา
“...ขอสนนษฐานวาผตองหาหรอจ�เลยในคดอาญา
เปนผบรสทธ (Presumption of Innocence) ถอเปนหลกการ
พนฐานของระบบงานยตธรรมทางอาญาสากลทวา
บคคลทกคนมใชผกระท�ความผดอาญา เพอเปนหลกประกน
แหงสทธและเสรภาพของบคคลเกยวกบความรบผดทางอาญา
ทรฐใหการรบรองแกบคคลทกคนทจะไมถกลงโทษทางอาญา
จนกวาจะมพยานหลกฐานมาพสจนไดวาเปนผกระท�
ความผด และเปนหลกการทส�คญประการหนงของ
หลกนตธรรม (The Rule of Law) ทไดรบการยอมรบ
ในนานาอารยประเทศ และระดบระหวางประเทศ...”
ผบรสทธ
ทผานมา ศาลรฐธรรมนญสรางประโยชนอะไรใหกบประเทศชาตและประชาชน
บทท
53
สารบญ
6
ยนยนหลกการวาสทธทจะไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ การเสนอขอเทจจรง ขอโตแยง และพยานหลกฐานของตน เปนสาระส�คญแหงสทธในกระบวนการยตธรรม และถอเปนสวนหนงของ “หลกนตธรรม” (ค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 4/2556)
3ศาลรฐธรรมนญวางหลกในเรองนไววา
“...พระราชบญญตความรวมมอระหวางประเทศในเรองทางอาญา พ.ศ. 2535 มาตรา 41 เปนบทบญญตทมไดก�หนดรายละเอยด ขนตอน และกระบวนการเพอใหไดมาซงพยานหลกฐาน แตเปนบทบญญตทบงคบใหจ�เลยตองถกผกมดตามพยานหลกฐานและเอกสารทไดมาจากการสบพยานของโจทกในศาลตางประเทศทจ�เลยไมมโอกาสตรวจหรอรบทราบพยานหลกฐาน หรอตอสคดไดอยางเพยงพอ จงไมเปนธรรมแกจ�เลย ซงรฐธรรมนญไดรบรองและคมครองสทธในกระบวนการยตธรรมไว ไมวาจะเปนสทธทจะไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยางเพยงพอ การเสนอขอเทจจรง ขอโตแยง และพยาน
หลกฐานของตน การมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาคดทถกตอง รวดเรว และเปนธรรม การไดรบการปฏบตทเหมาะสม
ในการด�เนนการตามกระบวนการยตธรรม การมโอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ และการไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ อกทงยงไมสอดคลองกบกตการะหวางประเทศ
วาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง (ICCPR) ขอ 14.3จงเปนบทบญญตแหงกฎหมายทจ�กดสทธและเสรภาพของบคคล และกระทบกระเทอนสาระส�คญแหงสทธในกระบวนการยตธรรม
ตามรฐธรรมนญ ทงไมสอดคลองกบหลกนตธรรม...”
ทผานมา ศาลรฐธรรมนญสรางประโยชนอะไรใหกบประเทศชาตและประชาชน
บทท
54
สารบญ
6
วางหลกวากฎหมายทจ�กดสทธและเสรภาพของบคคลนนตองมขอบเขตชดเจนแนนอน (ค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 15/2555)4ศาลรฐธรรมนญวางหลกในเรองนไววา
“...กฎหมายทจ�กดสทธและเสรภาพของบคคลนน
ตองมขอบเขตชดเจนแนนอน เพอใหประชาชนทราบวา
กฎหมายดงกลาวตองการจ�กดสทธและเสรภาพในเรองใดบาง
และตองสอดคลองกบหลกแหงความไดสดสวน
พอเหมาะพอควรแกกรณ ค�นงถงประโยชนสาธารณะหรอ
ประโยชนของสงคมโดยรวมมากกวาประโยชนขององคกร...”
กฎหมายทจ�กดสทธและเสรภาพของบคคลนน ตองม
ขอบเขตชดเจนแนนอน ไมกอใหเกดการใชดลยพนจ
ทสงผลใหเกดการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรม
ทผานมา ศาลรฐธรรมนญสรางประโยชนอะไรใหกบประเทศชาตและประชาชน
บทท
55
สารบญ
6
รบรองสทธในทรพยสนของประชาชนวาในกรณทรฐเขาไปลดรอนสทธในทรพยสนของประชาชนแลว จะตองรบผดชอบในการชดใชคาทดแทนเยยวยาทเปนธรรมตามควรแกกรณ โดยไมมขอยกเวน (ค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 13/2556)
5ศาลรฐธรรมนญวางหลกในเรองนไววา
“...บทบญญตมาตรา 30 แหงพระราชบญญตการประปาสวนภมภาค พ.ศ. 2522 เฉพาะในสวนทมไดก�หนดใหการประปาสวนภมภาคมการชดใชคาทดแทนในการใชทดนใหแก
เจาของหรอผครอบครองทดนในกรณทมการวางทอน�าทมขนาดเสนผาศนยกลางไมถงแปดสบเซนตเมตรไว จงเปนบทบญญตแหงกฎหมายทจ�กดหรอลดรอนสทธในทรพยสนของเจาของหรอ
ผครอบครองทดนตามรฐธรรมนญ มาตรา 41 ซงไมสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญ มาตรา 29 วรรคหนง เนองจาก
เปนการจ�กดสทธในทรพยสนของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวโดยเกนความจ�เปน และกระทบกระเทอนสาระส�คญแหงสทธนน ทงยงมลกษณะเปนการสรางภาระใหแกประชาชนเกนสมควรแกกรณ ไมสอดคลองกบหลกการพนฐานของการปกครองระบอบเสรประชาธปไตยทรฐจะตองคมครองและรบรองสทธในทรพยสน
ของประชาชนเปนส�คญ และหากมกรณใดทเปนขอยกเวนใหรฐกาวลวงเขาไปลดรอนสทธในทรพยสนของประชาชน
รฐจะตองรบผดชอบในการชดใชคาทดแทนเยยวยาทเปนธรรมตามควรแกกรณ และขดหรอแยงตอหลกนตธรรมตามรฐธรรมนญ
มาตรา 3 วรรคสอง อกดวย...”
ทผานมา ศาลรฐธรรมนญสรางประโยชนอะไรใหกบประเทศชาตและประชาชน
บทท
56
สารบญ
6
57
ทปรกษา
นายนครนทร เมฆไตรรตน
นายปญญา อดชาชน
ตลาการศาลรฐธรรมนญ
ตลาการศาลรฐธรรมนญ
นายเชาวนะ ไตรมาศเลขาธการส�านกงานศาลรฐธรรมนญ
บรรณาธการ
นางพรทภา ไสวสวรรณวงศ
พนโท ภาคภม ศลารตน
รองเลขาธการส�านกงานศาลรฐธรรมนญ (ดานคด)
รองเลขาธการส�านกงานศาลรฐธรรมนญ (ดานบรหาร)
58
คณะผจดท�
บรษท ไอเดยลเรดด จ�กดIdealready co.,ltd.
ศลปกรรม
นายสทธรกษ ทรงศวไล ผทรงคณวฒดานบรหาร
นายชวลต ศรโฉมงาม ผเชยวชาญดานคด
นางฉตรแกว เลศไพฑรย ผเชยวชาญดานบรหาร
นางสาวสาวตร อมรตานนท ผอ�านวยการส�านกเทคโนโลย สารสนเทศและประชาสมพนธ
นางสาวมาลน ธระวรกล ผอ�านวยการกลมงานประชาสมพนธ
นายชลอ อนนอย เจาหนาทศาลรฐธรรมนญช�านาญการ
นางสาวนฤมล แซโงว นกวชาการคดรฐธรรมนญช�านาญการ
นางสาววรากร จนทะโสต เจาหนาทศาลรฐธรรมนญช�านาญการ
นายกลา สมทวณช นกวชาการคดรฐธรรมนญช�านาญการ
นายปภ ธรรมวงศา นกวชาการคอมพวเตอรปฏบตการ
นายศรศวส มลสวรรณ นกวชาการคดรฐธรรมนญปฏบตการ
นางสาวจราพร นาคอไร เจาหนาทศาลรฐธรรมนญปฏบตการ
59
ศาลรฐธรรมนญ ศาลรฐธรรมนญ
ส�นกงานศาลรฐธรรมนญ ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา5 ธนวาคม 2550 (อาคารราชบรดเรกฤทธ)เลขท 120 หม 3 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหองเขตหลกส กรงเทพมหานคร 10210โทรศพท : 02-141-7777 โทรสาร : 02-143-9522E-mail : [email protected]
.constitutionalcourt.or.thwww
ศาลรฐธรรมนญCall Center
1201
60