บทท 4

การเรยนรวฒนธรรมองคการ

วฒนธรรม เปนสงทเกดขนจากการประพฤตปฏบตของบคคลในกลมหนงๆ โดยอาศยการสบทอดตอกนมา จนเกดความเคยชน อนน าไปสแนวทางการปฏบตในทศทางเดยวกน ซงสามารถใชเปนแบบแผน ก าหนดระเบยบของบคคลได ซงจะสะทอนออกมาใหเหนเปนขนบธรรมเนยมประเพณ และอาจกลาวไดวา มความส าคญในการแกปญหาความขดแยง และตอบสนองความตองการพนฐานขององคกร จดระเบยบองคกร ซงแนวทางในการท างาน และการปฏบตตว สรางเอกลกษณรวมกนระหวางสมาชก และทส าคญ เปนตวการส าคญในการก าหนดเปาหมายขององคการ

ดงนน วฒนธรรมองคการ จงเปนระบบยอยระบบหน งในสงคม มลกษณะซบซอน มโครงสรางหนาทของระบบ ในขณะเดยวกน ระบบวฒนธรรม กมอทธพลตอระบบอนๆ ในสงคมดวยสงคมและวฒนธรรมจงมความใกลชดกนมาก โดยวฒนธรรม จะปรงแตงใหบคคลมพฤตกรรมตามแนวทางสงคม ตลอดจนก าหนดทศนคตความเชอและคานยมตางๆ ใหแกบคคลได 5.1 ความหมายของวฒนธรรม และวฒนธรรมองคการ

วฒนธรรมมค าจ ากดความหลากหลายโดยในค าจ ากดความเหลานนไดรวมเอาค าตางๆเหลานเขาไวดวยกนคอความคด (Idea) แนวคด (Concept) อดมการณ (Ideology) คานยม (Value) ทศนคต (Attitude) เป าหมาย (Goal) บรรทดฐาน (Norm) พฤตกรรมการเรยนร (Learned behavior) สญลกษณ (Symbol) พธ (Rite) พธการ (Ritual) ประเพณ (Custom) เรองเลาขาน(Myth) หรอสงประดษฐ (Artifacts) เชนเครองมอหรอตวแทนวตถอนๆ ภายใตความหลากหลายของแนวคดดงกลาว ท าใหเกดความเขาใจและมขอสมม ตฐานทแตกตางกนเกยวกบวฒนธรรมและองคประกอบทางวฒนธรรม รวมทงเกดแนวความคดทคลมเครอจากค าจ ากดความทสะทอนออกมาจากส านกศกษาตางๆ

ความหมายของวฒนธรรม ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต (2545, 25) ไดใหความหมายวา วฒนธรรม เปน

วถการด าเนนชวตของสงคม เปนแบบแผนการประพฤตและการแสดงออกซงความรสกนกคดในสถานการณตางๆ ทสมาชกในสงคมเดยวกนสามารถเขาใจและซาบซงรวมกน วฒนธรรมเปนวถชวตของมนษยทเกดจากระบบความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบสงคม และมนษยกบธรรมชาต วฒนธรรมมทงสาระและรปแบบทเปนระบบความคด วธการโครงสรางทางสงคม สถาบนตลอดจนแบบแผนและทกสงทกอยางทมนษยสรางขน

114

พระราชบญญตวฒนธรรมแหงชาตพทธศกราช 2542 (2542, 23 - 25) ไดใหความหมายวา “วฒนธรรม” หมายถง ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงามความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาตและศลธรรมอนดงามของประชาชน

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) (2532, 45) ไดใหความหมายวา “วฒนธรรม” คอ วถชวตความเปนอยทงหมดของสงคม ตงตนตงแตภายในจตใจของคน มคานยม คณคาทางจตใจ คณธรรมลกษณะนสย แนวความคดและสตปญญาออกมา จนถงทาทและวธปฏบตของมนษยตอรางกายและจตใจของคน ลกษณะความสมพนธระหวางมนษย ตลอดจนความร ความเขาใจทาท การมองและการปฏบตของมนษยตอธรรมชาตแวดลอม ถาพดเขาใจงาย วฒนธรรมจงเปนทงการสงสมประสบการณความร ความสามารถ ภมธรรมทงหมด ทไดชวยมนษยในสงคมนนๆ อยรอดและเจรญสบตอกนมาไดและเปนอยอยางทเปนในบดน โดยสรป วฒนธรรม คอ ประสบการณความรความสามารถทสงคมนนมอยหรอเนอตวทงหมดของสงคมนนเอง

ลนตน (Linton, 1973, 40) นกมนษยวทยาอเมรกน ไดใหความหมายไววา วฒนธรรม เปนผลงานของความร ทศนคตแบบแผน พฤตกรรม หรอลกษณะทสมาชกใชรวมกน และถายทอดไปยงสมาชกรนตอมาในสงคมใดสงคมหนง

โรเจอรส (Rogers, 1976, 4) นกสงคมวทยาอเมรกน ไดกลาววา วฒนธรรม หมายถง แบบแผนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนรและเปนทยอมรบปฏบตรวมกนของสมาชก ในสงคมรวมทงมการถายทอดไปสสมาชกรนตอๆมา

จากความหมายขางตนพอสรปไดวา ค าวา วฒนธรรม หมายความถง สภาพอนเปนความ

เจรญงอกงาม วฒนธรรมเปนเรองเกยวกบพฤตกรรม วาจา ทาทาง กจกรรม และผลผลตของกจกรรมทมนษยในสงคมผลตและปรบปรงขนจากธรรมชาต และเรยนรซงกนและกน โดยผานการคดเลอกปรบปรงและยดถอสบทอดกนมาจนถงปจจบน วฒนธรรมเปนทงลกษณะนสยของคนหรอกลมคน ลทธ ความเชอ ภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ อาหารการกน เครองใชไมสอย ศลปะตางๆตลอดทงการประพฤตปฏบตในสงคม

ความหมายของวฒนธรรมองคการ วฒนธรรมองคการ (Organization Culture) มความหมายใกลเคยงกบแนวความคดในเรอง

วฒนธรรมและคานยมในองคกรสมยใหม ความสมพนธระหวางวฒนธรรมและคานยมเปนสงทแยกกนไมได ไดมนกการศกษาทงในและตางประเทศไดใหความหมายไว ดงน

ศรพงษ เศาภายน (2551, 71) วฒนธรรมองคการ หมายถง ความเชอ ความรสก พฤตกรรม และสญลกษณทมอยในองคการ

วโรจน สารรตนะ (2546, 314) วฒนธรรมองคการ เปนลกษณะรวมทแสดงถงความเปนเอกภาพ และเอกลกษณขององคการหนงๆ ซงอาจแสดงออกใหเหนไดในหลายลกษณะ เชน ประเพณ พธกรรม ระบบความคด ความเชอ ทศนคต และคานยม ตลอดจนปรชญาทสมาชกในองคการนนๆ ยดถอประพฤตและปฏบตรวมกนอยางเหนยวแนน และอยางแพรกระจายในวงกวาง

115

ชายน (Schein, 1985, 19 - 20) กลาววา วฒนธรรมองคการในเชงพฤตกรรมนน หมายถงการทวฒนธรรมองคการเปนตวการทชวยใหสมาชกใหมขององคกรเขาใจถงลกษณะการท างาน และการเลอกแนวทางถกตองของการแกปญหา การปฏบตงานในลกษณะของกลมประกอบดวย

1. ความส ม พนธองค ก ารต อสภ าพแวดล อม (The Organization Relationship to Environment)

2. ลกษณะความจรงและความถกตอง (The Nature of Reality and Truth) 2.1 เปนความจรงภายนอก (External Physical Reality) 2.2 ความเปนจรงทางสงคม (Social Reality) 2.3 ความจรงของแตละบคคล (Individual Reality)

3. ลกษณะธรรมชาตของมนษย (The Natureof Human Nature) 4. ลกษณะการกระท าของมนษย (The Nature of Human Activity)

4.1 เนนการกระท า (Doing Orientation) 4.2 เนนสภาพทเปนอยในปจจบน (Being Orientation) 4.3 เนนการกระท าทก าลงจะเกดขน (Being in Becoming)

5. ลกษณะสมพนธภาพระหวางมนษย (The Nature of Human Relationships) สรปวา วฒนธรรมองคการ หมายถง สงตางๆ อนประกอบดวย สงประดษฐ แบบแผน

พฤตกรรม บรรทดฐานวถชวต คานยม ความเชอความเขาใจและระเบยบแบบแผนการปฏบตตอ ๆ กนมาของคนภายในองคการ ท าใหแตละองคการมลกษณะทแตกตางกนออกไป

5.2 ลกษณะของวฒนธรรมองคการ

มนกวชาการทกลาวถงลกษณะของวฒนธรรมองคการทแตกตางกนไป ดงน อลเวสสน (Alvesson, 1989, 50 - 51) ไดเสนอแนวคดเกยวกบ วฒนธรรมองคการ วาม

ลกษณะส าคญ ดงน 1. เปนพฤตกรรมทสงเกตเหนไดอยางสม าเสมอ (observed behavioral regularities) เชน การใชภาษาในการตดตอสอสาร พธการตางๆ และรปแบบของพฤตกรรมทบคคลในองคการยอมรบ 2. มบรรทดฐาน (norms) เปนมาตรฐานของพฤตกรรมและแนวทางปฏบตรวมกนวา สงใดจะตองท ามากนอยแคไหนในการปฏบตงาน 3. มคานยมทมลกษณะเดน (dominant values) เปนคานยมสวนใหญทบคคลในองคการยอมรบใหการสนบสนน และคาดหวงในการปฏบตงานรวมกน เชน คณภาพของงานและประสทธผลของงาน 4. มปรชญาองคกร (philosophy) เปนความเชอขององคกรเกยวกบการปฏบตงานและการใหบรการ

116

5. มกฎระเบยบ ขอบงคบ (rules) เปนระเบยบแบบแผนและแบบอยางในการปฏบตงาน ซงสมาชกจะตองเรยนรเพอประสทธภาพของกลม

6. มบรรยากาศองคการ (organizational climate) ซงเปนสงทสมาชกขององคการก าหนดขน จากปฏสมพนธของบคคลในองคการและนอกองคการดวย

สพาน สฤษฎวานช (2545, 25) กลาววา ลกษณะของวฒนธรรมองคการแบงออกไดเปน

หลายมต กลาวคอ มตท 1 แบงเปน วฒนธรรมเดน (Dominant Culture) จะเปนวฒนธรรมหลก ซงจะเหนได

จากคานยมหลกขององคการนน และวฒนธรรมยอย (Subculture) ในองคการหนง ๆ ทมหลายกลม งานกจะมวฒนธรรมยอยหลาย ๆ แบบได

มตท 2 แบงเปน วฒนธรรมทเขมแขง (Strong Culture) หมายถง วฒนธรรมทมน าหนกมาก คนยอมรบมากจงเปลยนแปลงไดยาก และวฒนธรรมทออนแอ (Weak Culture) จะเปนวฒนธรรมทเปลยนแปลงไดงายเพราะยงไมเปนทยอมรบของสมาชกในองคกรนก

มตท 3 แบงวฒนธรรมองคการออกไปไดอก 4 แบบ คอ 1. วฒนธรรมแบบญาตมตร (Clan Culture) 2. วฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic Culture) 3. แบบปรบตว (Adaptability Culture) 4. วฒนธรรมทเนนความส าเรจ (Achievement Culture) สนทร วงศไวศยวรรณ (2540, 14 - 20) ไดสรปถง คณลกษณะของวฒนธรรมองคการไว

ดงน 1. เปนความคดความเชอและคานยม ทสมาชกสวนใหญขององคกรยอมรบและเหนพอง

ตองกน ท าใหสามารถคาดคะเนพฤตกรรมของคนทอยในองคกรเดยวกนได 2. เปนประสบการณรวมกนของคนกลมหน งทท างานดวยกนมานานพอสมควร นนคอ

ความคด ความเชอ คานยมและแนวทางการปฏบตตางๆ จะตองอาศยเวลาในการสงสมทดสอบและพสจน จนสามารถยอมรบรวมกนวาสามารถชวยแกปญหาและสนองความตองการองคกรได

3. เปนสงทสมาชกขององคกรเรยนรผานการตดตอสมพนธกบบคคลอนโดยกระบวนการทเรยกวา การขดเกลาทางสงคม (Organization Socialization)

4. เปนสงทฝงอยในสวนลกของจตใจและหลอมรวมอยในสามญส านกของสมาชกองคกร โดยปกตสมาชกขององคกรจะคดและกระท าไปโดยอตโนมตเปนสงทสอสารผานทางสญลกษณ ไดแก เพลงประจ าองคกร ทงนเนอหาสวนใหญของวฒนธรรมองคการเปนนามธรรม

5. เปนสงทไมหยดนงสามารถปรบตวเปลยนแปลงไดตามสภาพแวดลอมหรอตามสถานการณทเปลยนไป เพราะวฒนธรรมองคการจะตองสอดคลองกบการแกปญหาและสนองความตองการขององคกร

สรปลกษณะ วฒนธรรมองคการเปนแบบแผนระเบยบปฏบตของบคคลในแตละองคการทประพฤตปฏบตไปในแนวเดยวกนซงก าหนดขนตามความเชอและคานยมของบคคลในองคการสะทอน

117

ออกมาใหเหนเปนวฒนธรรมองคการ ฉะนนในการบรหารงานขององคการ จงควรพจารณาใหลกซงวาวฒนธรรมใดบางทเปนอปสรรคอและวฒนธรรมใดบางทชวยสงเสรมการบรหารงาน อนเปนประโยชนตอการวางแผนในการแกปญหาตางๆ ทงน เพอความมประสทธภาพในการบรหารงานขององคการและความเจรญกาวหนาของสงคมโดยสวนรวม

5.3 การกอตวของวฒนธรรมองคการ

วฒนธรรมองคการ มลกษณะเฉพาะแตละองคกรทใหความส าคญและยอมรบวาเปนสวนหนงของระบบการบรหารงานในองคกร ซงมองคประกอบหลายประการทกอตวขนเปนวฒนธรรมของแตละองคการ โดยทวไปพบวา วฒนธรรมองคการ เกดจากผกอตง และสมาชกเรมแรกขององคการจะก าหนดมาตรฐานของพฤตกรรมบางสงบางอยางขนมา หลงจากนนวฒนธรรมจะคงอยและสบทอด ตอไปดวยแนวทางตาง ๆ โดยมผศกษาไวดงน

เสนาะ ตเยาว (2546, 168) กลาววา วฒนธรรมองคการททมา 2 ระดบ คอ ระดบแรก เปน

วฒนธรรมทสงเกตได (observable culture) หรอวฒนธรรมทมองเหนได (visible culture) ระดบทสองเปนวฒนธรรมทเปนแกน (core culture) หรอวฒนธรรมทมองไมเหน (invisible culture) วฒธรรมทมองเหนได ดไดจากการแตงตว เครองประดบ เรองราวทเลากน ภาษาหรอสญลกษณทใช พธการและการวางผงส านกงาน เปนตน สวนวฒนธรรมทมองไมเหน จะอยลกลงไปซงคานยมและมาตรฐานทก าหนดพฤตกรรมของคนในองคการ สงเหลานไมอาจสงเกตไดโดยตรง แตไดมาจากความหมายของเรองราวทเลากน ภาษา และสญลกษณทใช คานยมและมาตรฐานเหลานเปนคณคาทสมาชกในองคการรวมกนยดถอและตางกเขาใจกนด

สนทร วงศไวศยวรรณ (2540, 119 - 120) กลาวถง แหลงก าเนดของวฒนธรรมองคการวา

มก าเนดมาจาก 1. วฒนธรรมของสงคมในระดบนานาชาต ระดบชาต ระดบภมภาค และทองถน ตลอดจน

วฒนธรรมของธรกจอตสาหกรรมและของอาชพลวนมอทธพลในการก าหนดวฒนธรรมองคการ 2. ลกษณะของงานทหนวยงานท าอยเปนแหลงก าเนดหรอเปนปจจยก าหนดวฒนธรรม

องคการ 3. ผกอตงรนแรก ๆ มกมสวนในการก าหนดวฒนธรรมองคการ นอกจากน ปจจยดานสถาน

การณ และทกษะในการบรหารของผกอตงและผน ารนแรก ๆ กมสวนสนบสนนหรอเปนอปสรรคตอ ความส าเรจในการก าหนดวฒนธรรมองคการ

4. สภาพแวดลอมหรอกาลเวลาทเปลยนไปอาจท าใหความเชอ และวสยทศนของผกอตง และผน ารนแรก ๆ ใชไมไดผล ประสบการณหรอการเรยนรทเกดจากการปฏบตงานรวมกนของ บคลากรจงอาจเขามาแทนทคานยม ความเชอ และวธแกปญหาแบบเกาของผกอตงและผน ารนแรกๆ

5. ผน ารนใหมของหนวยงานมกจะน าคานยม ความเชอ วธคดวธท างานของตนเขามาดวย จงอาจท าใหเกดการเปลยนแปลงธรรมเนยมปฏบตหรอวฒนธรรมของหนวยงานขนได

118

สามารถกลาวไดวา การกอตวของวฒนธรรมองคการอาจเกดจากวสยทศน ภารกจ ของผกอตงองคการ เพราะเมอเรมตนองคการผกอตงมกจะก าหนดหรอคาดคะเนวาองคการควรเปนอยางไร เมอผปฏบตกระท าตอ ๆ กนมาจนกลายเปนพนฐานของวฒนธรรมองคการ 5.4 ระดบของวฒนธรรมองคการ

ชายน (Schein, 1990 อางถงใน ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2547, 189) ไดเสนอวาระดบของวฒนธรรมองคการ (levels of culture) ม 3 ระดบ คอ ระดบทางกายภาพ (artifacts) คานยม (values) และฐานคต (assumptions)

ภาพประกอบท 5.1 ระดบของวฒนธรรมองคการ ทมา : (Schein, 1990 อางถงใน ทพวรรณ หลอสวรรณรตน, 2547, 189)

1. วฒนธรรมทางกายภาพ (artifacts) เปนระดบวฒนธรรมพนผวทสด ซงเปนสงทมองเหน จบตองได สามารถไดยน หรอรสก

ไดงายเมอเราเขาไปองคการใดองคการหนง วฒนธรรมทางกายภาพจ าแนกไดเปน 3 ประเภท คอ 1.1 ประเภทวตถ เชน ศลปะตางๆ โลโกของหนวยงาน รปทรงหรอการออกแบบตก

เฟอรนเจอรในองคการ เครองแตงกายในสถานทท างาน รปลกษณ วตถ และการวางผงส านกงาน (lay-out)

1.2 ประเภทพฤตกรรม เชน พธกรรมตางๆ รปแบบการตดตอสอสาร ประเพณ การใหรางวล หรอการลงโทษบคลากร

1.3 ประเภทภาษา เชน เรองเลาเกยวกบความยากล าบากในการกอตงองคการ เรองตลกในหนวยงาน ชอจรงหรอชอเลนทใชเรยกในทท างาน ค าศพทเฉพาะทใชกนในหนวยงาน ค าอธบายเกยวกบสงตางๆ ประวตศาสตร ลกษณะของวรชนหรอทรชน อปมาอปมย หรอค าขวญทมกใชกนในองคการ

วฒนธรรมทางกายภาพ (artifacts)

คานยม (values)

ฐานคต (assumptions)

119

2 คานยม (values) คานยมเปนหลกการ เปาหมาย และมาตรฐานทางสงคม ซงจะเปนสงทบอกวาสมาชกขององคการใหความใสใจในเรองใด เชน อสรภาพ ประชาธปไตย ความมนคงหรอความจงรกภกด คานยมนจะเปนพนฐานในการตดสนใจวาอะไรเปนสงทถกหรอผด คานยมเปนสงทมนษยแสดงออกอยางมส านกหรอรตว เชน ลกคาตองไดรบการบรการทดเสมอ ธรรมเนยมปฏบต (norms) มความหมายใกลเคยงกบคานยม ธรรมเนยมปฏบตเปนเหมอนกฎทไมไดเขยนไว แตเปนสงทจะบอกใหสมาชกทราบวาควรจะประพฤตตวอยางไรในสถานการณตางๆ เชน การไมพดคยในโรงหนงขณะทหนงก าลงฉายอย การไมตดแถวทก าลงเขาควอย ความเหมาะสมในการแตงตวในแตละสถานท หรอบคลากรเปนสวนหนงของครอบครว คานยมจะบอกวาสงใดเปนสงส าคญส าหรบสมาชก แตธรรมเนยมปฏบตจะบอกวาพฤตกรรมแบบใดทเราจะคาดหวงกนและกน ธรรมเนยมปฏบตจะเปนผลมาจากคานยมเชน การไมตดแถว และการไมพดคยในโรงหนง เปนผลมาจากคานยมของความสภาพและความเกรงใจผอน

3 ฐานคต (assumptions)

ฐานคตเปนสงทสมาชกในองคการแสดงออกโดยไมรสกตว (unconsciously) ซงสะทอนถงความเชอทคดวาเปนจรง จะมอทธพลตอการรบร ความร และพฤตกรรมของคนหรอความคด หรอการกระท าเพอบรรลจดมงหมาย ซงยอมรบปฏบตโดยไมมการตงค าถามหรอขอสงสยแตอยางใด (Schein, 1992)

ความหมาย และตวอยางวฒนธรรมองคการแตละระดบสรปได ตาม ตารางท 5.1 ดงน ตารางท 5.1 ระดบของวฒนธรรมองคการ

ระดบ ความหมาย ตวอยาง

กายภาพ(Artifacts)

วฒนธรรมทสามารถมองเหนและจบตองได

เอกสารทเขยนไว , การออกแบบส านกงานภาษา , การแตงตว พธกรรม

คานยม (Values)

ความเชอเกยวกบสงทควรจะเปนในองคการ

ปรชญา วสยทศน และพนธกจของหนวยงาน

ฐานคต (Assumptions)

การคดหรอการกระท าเพอบรรลจดมงหมายซงยอมรบปฏบต โดยไมเคยตงค าถามหรอขอสงสย (taken-for-granted)

มาตรฐานการท างาน วธการท างานทคดวามประสทธภาพ

ทมา: (ปรบจาก Schein, 1992)

120

5.5 วฒนธรรมโรงเรยนหรอสถานศกษา มนกวชาการทกลาวถง วฒธรรมโรงเรยนหรอสถานศกษาไว ดงน

เซอรจโอวานน (Sergiovanni, 1988, 103) ไดกลาววา วฒนธรรมโรงเรยนไดกอตวขนมา จากสงตอไปน

1. ประวตความเปนมาของโรงเรยน (School History) ไดแก อดตของโรงเรยนทสบทอด มาจนถงปจจบน เชน รปแบบของพฤตกรรมทปฏบตตอ ๆ กนมา การกลาวถงพฤตกรรมของผทเปน วรบรษและวรสตรของครและนกเรยนในโรงเรยน

2. ความเชอ (Belief) เปนสมมตฐานและความเขาใจทครและบคลากรอน ๆ ไดกระท ารวมกนจะมสวนเกยวของกบโครงสรางของโรงเรยน การเรยนการสอน บทบาทของครและนกเรยน ระเบยบวนย ความสมพนธกบผปกครอง บางทสมมตฐานและความตงใจอยในรปของปรชญา และขอ ก าหนดอน ๆ

3. คานยม (Value) คอ สงทโรงเรยนใหความส าคญเกยวกบการประเมนคาสงตาง ๆ ท ปรากฏ

4. บรรทดฐานและมาตรฐาน (Norm and Standard) ไดแก สงทควรปฏบต และไมควร ปฏบต ส าหรบควบคมพฤตกรรมของครอาจารยในโรงเรยน จะกอใหเกดพฤตกรรมทควรชมเชย ยกยองหรอลงโทษ

5. รปแบบของพฤตกรรม (Pattern of Behavior) คอ สงทยอมรบและเปนแนวทางในการ ปฏบตงานทสม าเสมอภายในโรงเรยน

เซอรจ โอวานน (Sergiovanni, 1995, 104 - 105) ไดใหแนวคดเกยวกบลกษณะของ

วฒนธรรมโรงเรยน วาประกอบดวยลกษณะ 4 ประการ ดงน 1. สามารถสมผสและสงเกตเหนได ไดแก ค าพด วธการประพฤตปฏบต และสงทปรากฏแก

สายตา พฤตกรรมดงกลาวจะปรากฏใหเหน ไดแก ระเบยบแบบแผน พธการ และสญลกษณ อน ๆ ทปฏบตกนในโรงเรยน

2. ทศนะของบคลากร เปนสวนของวฒนธรรมทเกยวของกบระเบยบปฏบตงานรวมกน และบรรทดฐานทบคลากรยอมรบ

3. คานยม แสดงใหเหนขอตกลงทครมรวมกน ปรากฏใหเหนอยในลกษณะทเปน นโยบายหรอปรชญาของโรงเรยน

4. สมมตฐาน มลกษณะเปนนามธรรมมากกวาเพราะเปนลกษณะเฉพาะทแอบแฝงหรอ ปรากฏใหเหนกได

สรปไดวา วฒนธรรมโรงเรยน มทมาจากผกอตงองคการ เปนการสงตอทางประวตศาสตร

ของรปแบบและความหมายของโรงเรยน ซงจะมอทธพลตอความเชอความเชอมอทธพลตอคานยม

121

คานยมมอทธพลตอบรรทดฐานและมาตรฐาน บรรทดฐานและมาตรฐานมอทธพลตอรปแบบของพฤตกรรม ดงแสดงในภาพประกอบท 5.2 ตอไปน

ภาพประกอบท 5.2 รากฐานของวฒนธรรมโรงเรยน (FOUNDATION OF SCHOOL CULTURE) ทมา : ( http://coe.missouri.edu/ )

Patterson (1988, 107 - 109) ไดกลาวถง วฒนธรรมองคการทเปนสถานศกษาวามประเดนตางๆ ทเปนตวบงชได 10 ประการ 1) ความมงประสงคของสถานศกษา (Schoolpurposes) 2) การมอบอ านาจ (Empowerment) 3) การตดสนใจ (Decision making) 4) ความรสกเปนสวนหนงของสถานศกษา (Sense of Community) 5) ความไววางใจ (Trust) 6) ความมคณภาพ (Quality) 7) การยอมรบ (Recognition) 8) ความเอออาทร (Caring) 9) ความซอสตยสจรต (Integrity) 10) ความหลากหลายของบคลากร (Diversity) ส าหรบปจจยทางวฒนธรรมองคการและปจจยตามแนวคดของแพตเตอรสนนนรายละเอยดดงตอไปน

1. ความมงประสงคของสถานศกษา (School Purposes)

โดยปกตในการท างานหรอประกอบกจกรรมตางๆ มนษยมกท าโดยมจดมงหมายเพอทจะท างานใหบรรลความประสงคทตงไว เชนเดยวกบการปฏบตงานของสถานศกษาทกแหง ตางกมจดม งหมายทจะท างานใหบรรลความมงประสงคของสถานศกษา การทจะท างานใหบรรลวตถประสงคของสถานศกษานน บคลากรในสถานศกษานน ควรมโอกาสรวมกนก าหนดขน เพอใชเปนแนวทางในการปฏบตงานซง Patterson ไดกลาวถง ความมงประสงคของสถานศกษา (School Purpose) วา เมอสถานศกษาก าหนดความมงประสงคของสถานศกษาแลว ควรประชาสมพนธชแจงใหบคลากรในสถานศกษาเขาใจเหนคณคา และความส าคญเกยวกบความมงประสงคของสถานศกษา

บรรทดฐาน(NORM) เรองราว

สญลกษณ(SYMBOL)

วรบรษ(HEROE) พฤตกรรม

การเฉลมฉลอง ความเชอ

พธกรรม ต านาน

คานยม(VALUE)

ขอสมมตพนฐาน(BASIC ASSUMTION)

วฒนธรรมโรงเรยน (SCHOOL CULTURE)

หมคณะ (COMMUNITY)

122

ดวย องคกรใดหรอสถานศกษาใดจะอยรอดหรอมความเจรญรงเรองนน ความส าคญอยทตวบคคลทท ารวมอยในองคกร นบตงแตผบรหารลงไปถงผปฏบตงานในระดบต าจะสามารถท างานใหมประสทธภาพเพยงใดนน ควรค านงถงความมงประสงคของสถานศกษาทส าคญการก าหนดความมงประสงคเปนขนตอนตอเนอง จากการก าหนดสภาพปจจบนและปญหาหากไมทราบสภาพปจจบนและปญหากอนยอมไมสามารถก าหนดความประสงคทดได แมจะก าหนดขนมาไดความมงประสงคทไมสอดคลองกบปญหาหรอความตองการทแทจรงขององคกร

นกการศกษาคนอนๆ ไดกลาวเกยวกบความม งประสงคของสถานศกษา (School

Purposes) ไวดงน ธงชย สนตวงษ (2538, 164 - 165) ไดอธบายถงหลก (Principle )ในการก าหนดความมง

ประสงคขององคกรไวดงน 1. กจกรรมตางๆ ขององคกร ควรจะตองมสวนสนบสนนหรอชวยสงเสรมไมวาจะโดยทางตรง

หรอทางออม ใหความมงประสงคขององคกรบรรลผลส าเรจได ความหมายในทน คอ กจกรรมตางๆ ทจ าเปนส าหรบองคกรจะตองท าการวเคราะหจากความมงประสงคประสบผลส าเรจกจกรรมทจดขนซ ากนหรอไมจ าเปนจะกอใหเกดความสญเสยทรพยากรโดยเปลาประโยชนและองคกรจะท างานโดยไมมประสทธภาพ

2. ความมงประสงคทระบอยางชดเจนและเขาใจงาย จะเปนการสงเสรมใหองคกรด าเนนไปโดยมประสทธภาพ ทงนถาหากเปาหมายไมชดเจนหรอเขาใจยากยอมท าใหผปฏบตงานไมมหลกยดและอาจท าใหงานทท าไปคนละทศ คนละทางกได ซงจะกอใหเกดการเสยเวลาหรอไมสามารถรวบรวมความทมเทจากก าลงแรงและก าลงความคดของฝายตางๆ ไดเตมท ดงนน ความไมมประสทธภาพจงเกดขน

3. ความมงประสงคทตงขน จะตองไดรบการยอมรบและเหนจากทกฝายทเกยวของ จงท าใหความมงประสงคนนประสบความส าเรจ เพราะถาความมงประสงคถกจดขนโดยขดแยงกบผลประโยชนของฝายทเกยวของตอตานหรอไมปฏบตตามกได

4. ความมงประสงคหรอเปาหมายทจดท าขน ตองไมสงหรอยากเกนไป หากแตตองสมเหตสมผล (Reasonable) ความหมายในทน กคอ ความมงประสงคทตงไวสงเกนไปหรอหาหนทางทจะท าใหส าเรจไดยอมยาก เปนการก าจดตงแตเรมแรก สมาชกขององคกรอาจมองไมเหนทางทจะท าไดกจะทอถอยตงแตเรมตน ตรงกนขามหากความมงประสงคทตงไวงายเกนไปและสามารถท าใหส าเรจผลไดโดยใชความพยายามเพยงเลกนอยหรอใชเวลาอนสนกยอมไมเปนการทาทายความพยายามของสมาชก ดงนนความมงประสงคทดนนควรจะสมเหตสมผล ในลกษณะทตองสงพอสมควรและเหมาะสม ส าหรบทาทายความพยายามของสมาชกไดเปนอยางด นอกจากนยงมงประสงคไปทสมเหตสมผลดงกลาว ถาหากจดไดถกตองกจะเปนแรงจงใจใหสมาชกทมเทก าลงความสามารถของตนอยางเตมท ทงนเพราะปจจบนการประเมนผลงานสวนมากนยมดจากความมงประสงคทก าหนดใหเปนเกณฑทส าคญ ดงนนความมงประสงคทจะใชวดจงตองเหมาะสม

123

5. การจดท าความมงประสงคหรอเปาหมายดงกลาว จะตองใหสมาชกในองคกรเขามามสวนรวมในการจดท าเพอใหไดประโยชนทวาความมงประสงคดงกลาวจะเปนทเขาใจและเปนทยอมรบรวมทงจะชวยใหแปรความหมายไดถกตอง

สรปไดวา ความมงประสงคของสถานศกษา (School Purpose) หมายถง สถานศกษาควรมการประชาสมพนธชแจงถงความมงประสงคขององคกร โดยค านงถงความส าคญทบคคลในสถานศกษาจะตองเขาใจความมงประสงคขององคกรเพอเปนแนวทางและพนฐานในการปฏบตงาน

2. การมอบอ านาจ (Empowerment)

ในสถานศกษา ผบรหาร เปนผมและเปนผใชอ านาจไดตามต าแหนง แตในการปฏบตราชการในสถานศกษาผบรหารมภาระหนาทมาก จงตองมการแบงอ านาจในการรบผดชอบไปยงผทอยในต าแหนงรองลงมาไปชวยจดท า แตทงนผใชอ านาจนนจะตองใชโดยไมขดความมงประสงคของสถานศกษาทตงไวซง Patterson ไดกลาวถง การมอบอ านาจวาผบรหารจะตองเหนความส าคญของการมอบอ านาจในการตดสนใจแกครอาจารยบางสถานการณ พรอมทงใหโอกาสในการรบรขาวสารและการไดรบปจจยตางๆ ในการปฏบตงานแกคร อาจารยในสถานศกษาอยางเทาเทยมกน ความจ าเปนในการมอบอ านาจ การมอบอ านาจใหหวหนาชนรองลงไปมความจ าเปนอยางยงหลกเกณฑในการมอบอ านาจหนาท อ านาจทจะมอบใหผบงคบบญชาชนรองลงไปยอมขนอยกบขนาดของงานทจะรบผดชอบ ตามปกตมกจะก าหนดขอบเขตของอ านาจเปนลายลกษณอกษร

นกวชาการคนอนๆ กลาวไวเกยวกบการมอบอ านาจ (Empowerment) ไวดงน พชย ลพพฒนไพบลย (2540, 52) ไดกลาววา การใหอ านาจของผบรหารและผจดการตอ

ผปฏบตงานเปนสงส าคญทจะตองดแลเปนพเศษ การใหอ านาจจง หมายถง การไดใชความรความสามารถทมอยในการใหอ านาจมากใหอ านาจนอยหรอไมมการใหอ านาจจง หมายถง การไดใชความร ความสามารถทมอยในการใหอ านาจ หากใหมอ านาจนอยหรอไมมการใหอ านาจเลย จากผบรหารและผจดการผลงานทออกมา ยอมจะไมมประสทธผลคอนขางแนนอนหรอเกนกวาอ านาจของผบรหารจะตองมอบใหกบผปฏบตงานเปนเรองทจะตองพจารณาเปนอนดบแรก

ชาญชย อาจนสมานจาร (2542, 65) ไดกลาววา การมอบอ านาจใหคนอน หมายถง การสงเสรมใหเขามสวนเกยวของมากขนในการตดสนใจและกจกรรมทมผลกระทบตองานของเขานนหมายถง การใหโอกาสแกเขาในการแสดงออกมา เขาสามารถมแนวคดดๆ และเขามทกษะในการน าเอาแนวความคดเหลานออกมาปฏบต

กลาวโดยสรป การมอบอ านาจเปนสงส าคญในหนวยงานเปนการโอนอ านาจความรบผดชอบตอการปฏบตงานใหผอน ผบรหารจะตองมความส าคญของการใหและการมอบอ านาจในการตดสนใจใหแกบคคลในสถานศกษาในบางสถานการณตามความสมควร ทงใหโอกาสในการรบรขาวสารและการไดรบปจจยตางๆ ในการปฏบตงานอยางเทาเทยมกน

124

3. การตดสนใจ (Decision Making) การตดสนใจเปนภารกจส าคญของการบรหารทเปนสวนหนงของความส าเรจหรอความ

ลมเหลวขององคกร เพราะการตดสนใจเปนการเลอกวธปฏบตทเหนวาดทสด เพอใหงานบรรลวตถประสงคทวางไว ซงนอกจากจะตองมขอมลสารสนเทศทถกตอง เปนปจจบนแลว ยงเกยวของกบการมสวนรวมในการตดสนใจของผเกยวของทกฝาย ดงนนการตดสนใจจงเปนภารกจทผบรหารควรค านงถงความเปนไปไดและผลกระทบทเกดขนกบสถานศกษาพรอมทงการมขอมลทเปนองคประกอบในการตดสนใจมากขน การตดสนถอวาเปนสงทส าคญยงของกระบวนการบรหาร เปนพฤตกรรมทนกบรหารไดน าไปเปนองคประกอบทเปนตวชวดถงความมประสทธภาพของการบรหาร ดงนนผบรหารตองตดสนใจเกอบทกเรองภายในองคกร ผดพลาด ยอมหมายถงอนาคตขององคกร

นกการศกษาคนอนๆ กลาวไวเกยวกบการตดสนใจ (Decision Making) ไวดงน สดา ทพสวรรณ (2544, 65 - 66) กลาววา การตดสนใจ คอ การเลอกทางด าเนนการปฏบต

ทเหนวานาจะดทสดในจ านวนทางเลอกหลายๆ ทางทไดคดและไตรตรองจากขอมลตางๆ ทไดรบมาแลว ทงนเพอใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคทตองการ การมสวนรวมของครอาจารยในการตดสนใจมสาระส าคญดงน

1. โอกาสของการมสวนรวมในการวางแผนนโยบายเปนองคประกอบทส าคญในดานขวญก าลงใจของครอาจารยและความกระตอรอรนของครอาจารยในสถานศกษา

2. การมสวนรวมในการตดสนใจสมพนธอยางใกลชดกบความพงพอใจของครแตละคนในดานอาชพสอนหนงสอ

3. ครใหญหรออาจารยใหญเปดโอกาสใหครอาจารยเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจจะเปนทรกของครอาจารยมากกวา โดยไมค านงวาครอาจารยผนนมความตองการพงพาอาศยครใหญหรออาจารยใหญมากนอยเพยงใด

4. ครอาจารยไมไดคาดหวงหรอตองการเขารวมในการตดสนใจทกครงเสมอไปทจรงแลวการเขารวมมากเกนไปสามารถสรางผลลพธในทางลบได

5. บทบาทและหนาทของครอาจารยและผบรหารในการตดสนใจจ าเปนตองผนแปรไปตามธรรมชาตของปญหา

6. ทงองคประกอบภายในและองคประกอบภายนอกมผลกระทบตอปรมาณมากนอยของการมสวนรวมในการตดสนใจของครอาจารย

7. เพอใหไดประโยชนสงสดของการมสวนรวมในการตดสนใจและเกดผลลพธในทางลบนอยทสด ผบรหารตองค านงถงวาภายใตสภาพการณเชนใดทครอาจารยจะเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจควรสรางขนมาอยางไร และโดยวธไหนบทบาทอะไรทจะมประสทธผลมากทสดส าหรบครใหญหรออาจารยใหญ

กลาวโดยสรปไดวา การตดสนใจ (Decision Making) หมายถง ในการตดสนใจผบรหารควรค านงถงความเปนไปไดและผลกระทบทเกดขนแกสถานศกษา พรอมทงมขอมลสารสนเทศทเปนองคประกอบในการตดสนใจใหมากทสด

125

4. ความรสกเปนสวนหนงสถานศกษา (Sense of Community) การทเราท างานรวมกนในองคกรใดๆกตาม ถามความประทบใจในสถานทนนกจะเกด

ความรสกรกและผกพนในสถานทนน รสกตนเองเปนสวนหนงขององคกรนนๆ ซง Patterson ใหแนวคดในการด าเนนงานควรยดถอสถานศกษาเปนหลกโดยถอวาครและบคลากรทกคนมสวนรวมในการปฏบตงาน จงควรใหความชวยเหลอและพฒนาบคลากร ตลอดจนกระตนใหบคลากรมความรสกเปนเจาของมความผกพนรจกรบผดชอบชวยเหลอ และพฒนาสถานศกษารวมกนใหมากทสด

สรปไดวา ผบรหารควรด าเนนงานโดยยดองคกรเปนหลก โดยใหความชวยเหลอและพฒนาบคลากรพรอมทงกระตนใหบคลากรในองคกรเหนความส าคญของการเปนเจาของหนวยงานมากทสดความรสกเปนสวนหนงสถานศกษา (Sense of Community) หมายถง ผบรหารควรด าเนนการโดยยดถอสถานศกษาเปนหลกโดยใหความชวยเหลอและพฒนาบคลากรพรอมทงกระตนใหบคคลในสถานศกษาเหนความส าคญของการเปนเจาของหนวยงานใหมากทสด

5. ความไววางใจ (Trust) ผบรหารควรใหโอกาสครเลอกท างานตามความตองการ และใหความไววางใจวาครจะ

สามารถตดสนใจไดเปนอยางด หลกการในการสรางสมพนธภาพทไววางใจระหวางผบรหารและผใตบงคบบญชาหลกการส าคญทเปนพนฐานส าคญในการทจะมงพฒนาสมพนธภาพในเชงไววางใจกนมดงน

1. ตองมการเปดเผยและความซอสตยตอกนระหวางผบรหารและผใตบงคบบญชา 2. ผใตบงคบบญชาปฏบตตามค าสงไมใชเพราะถกก าหนดใหปฏบตตามและเปนเพราะ

ผใตบงคบบญชารสกวาผบรหารเขาใจตนเองและเขาใจปญหา 3. ผใตบงคบบญชาแสวงหาสทธทจะตดสนใจดวยตนเองผใตบงคบบญชาไมพอใจทจะถก

จดการถกบงคบหรอถกชกจงใจใหตดสนใจ 4. ผบรหารควรช ใหผ ใตบงคบบญชาเหนปญหาอยาเปนผแกปญหาเสยเองปลอยให

ผใตบงคบบญชาของตนเองเปนผบรหารคอยใหความชวยเหลอ สรปไดวาความไววางใจนนผบรหารควรใหความไววางใจในการตดสนใจในการปฏบตหนาทท

ไดรบมอบหมาย 6. ความมคณภาพ (Quality)

การปฏบตงานภายในองคการใดๆตางกยอมคาดหวงวาผลงานทออกมาจะมคณภาพและมาตรฐานซง Patterson ไดใหความเหนในการปฏบตงานของสถานศกษาจะตองค านงถงมาตรฐานของงานและคณภาพของครและนกเรยนโดยมความเชอวาครและนกเรยนสมารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพการเพมประสทธภาพ โดยครอาจารยจะถกกระตนใหมสวนรวมและกอใหเกดความรสกความเปนอนหนงอนเดยวกนมความไววางใจกน และความรสกแบบครอบครวสรางบรรยากาศแหงการเหนอกเหนใจเปนการเพมแรงจงใจและสรางขวญในการท างาน อทธพลทมผลตอคณลกษณะของตวบคคลคอความสามารถ (Abilities) แรงจงใจ (Motive)

สรปไดวา ความมคณภาพนนสถานศกษาควรค านงถงมาตรฐานสงสดของงาน และการสรางขวญก าลงใจแกบคคลในสถานศกษา เพอพฒนาใหสมาชกของสถานศกษามคณภาพมากขนซงเปน

126

ความคาดหวงของสถานศกษา ส าหรบมาตรฐานและคณภาพการท างานของครและมาตรฐานคณภาพของนกเรยน

7. การยอมรบ (Recognition)

ผบรหารสถานศกษาเปนบคคลทไดรบอ านาจตามกฎหมายเปนผน าในการด าเนนงานของสถานศกษา เพอใหงานบรรลวตถประสงคตามทก าหนดไว ผบรหารจงมอทธพลตอความรสกนกคดและพฤตกรรมของผรวมงานอกทงมบทบาทตอความส าเรจและความลมเหลวของงานบทบาททส าคญประการหนงของผบรหาร คอ การยอมรบและเหนคณคาของการแสวงหาแนวคดทดของบคลากรในสถานศกษา เพราะมนษยทกคนตองการใหผอนยอมรบในความรความสามารถของตนซงเกยวของกบความตองการพนฐานของมนษยตามแนวคดของมาสโลว (Maslow) จงเหนไดวาการจงใจของมนษยจะเปนไปตามล าดบขนตอนตามความตองการของมนษย 5 ประการคอ ความตองการ ดาน

1) รางกาย (Physiological Needs) 2) ความปลอดภยหรอความมนคง (Security or Safety Needs) 3) สงคม (Social or Belonging Needs) 4) ความตองการการยอมรบ (Esteem or Status Needs) 5) ความตองการความส าเรจ (Self-Actualization or Self-Realization)

ในสงคมของสถานศกษากเชนเดยวกน บคลากรทกฝาย ตลอดจนนกเรยนลวนกตองการการยอมรบนบถอจากบคคลอน ผบรหารเปนบคคลส าคญอยางยง ทจะแสดงพฤตกรรมใหคร ในสถานศกษายอมรบนบถอ นอกจากนนการยอมรบนบถอระหวางครกบคร และนกเรยนดวยกนเองกเปนทส าคญ เพราะเมอไดรบการยอมรบนบถอแลวยอมมแรงจงใจ ทจะปฏบตงานใหส าเรจนอกเหนอจากการยอมรบนบถอ ทจะตองสรางใหมสถานศกษาแลว การสรางความยอมรบนบถอจากบคคลภายนอก หรอปกครองนกเรยน กเปนสงส าคญเชนเดยวกน เพราะหากไดรบการยอมรบนบถอจากผปกครอง และชมชน ซงเปนปจจยส าคญทจะท าใหผบรหารสถานศกษา ด าเนนงานของสถานศกษาไดบรรลวตถประสงค

การทสถานศกษาเปดโอกาสและใหการยอมรบความคดเหนทดของคร รวมทงยอมรบในความส าเรจและผลงานของคร และนกเรยน ความตองการไดรบการยอมรบนบถอ เปนความตองการทางสงคมของมนษย ความตองการทจะใหคนอนยอมรบ เปนผลท าใหมนษยตองเปลยนคานยม แนวคด ตลอดจนเปลยนแปลงรปแบบ การแตงกายฯลฯ ความตองการชนดนตองการทจะเหนตนเองส าคญ ไดแก ความตองการทใหผอนยกยองสรรเสรญชมเชย ความตองการทจะควบคมผอน ใชอทธพลหรอค าสงใหผอนปฏบตตามความตองการ ทจะเปนอสระความตองการเสรภาพจากการกดขทงปวง ตองการทจะเปนตวของตวเอง ตองการทจะประสบความส าเรจ ตองการทจะเอาชนะอปสรรคทงปวง ตองการทจะเปนไปตามทตนเองอยากจะเปนความตองการของบคคลชนดน เปนตนเหตแหงปญหา และความยงยากในการปฏบตงาน ซงเปนผลท าใหเกดแนวคดวาใครๆ กอยากเปนนาย ไมมใครอยากเปนลกนอง ในการท างานรวมกบคนอนนนถาหากเรารจกตวเอง โอกาสทจะไดรบความรวมมอ รวมใจและการยอมรบ จากคนทงหลายคงจะมมาก แตถาไมรจกตวเอง โอกาสทจะท างานใหส าเรจของสถานศกษา สถานศกษาควรยอมรบและเหนคณคาของ

127

บคลากร พรอมทงสงเสรมบคลากรในการแสวงหาแนวคดทด และความคดรเรมสรางสรรคในการปฏบตงาน

สรปไดวา การยอมรบ (Recognition) หมายถง สถานศกษาโดยผบรหารใหการยอมรบความคดเหนผลงานของครและนกเรยนเหนคณคาของบคลากร พรอมทงสงเสรมบคคลในสถานศกษาในการแสวงหาแนวคดทดและความคดรเรมสรางสรรคในการปฏบตงาน

8. ความเอออาทร (Caring)

การทบคลากรจะท างานอยางมคณภาพ และใหความรวมมอเปนอยางดนน บคลากรตางกปรารถนาใหผบงคบบญชาใหความเอาใจใสดแลเอออาทรในความเปนอย การปฏบตงาน ตลอดจนความกาวหนาในอาชพของตน สงตางๆ เหลานเปนขวญและก าลงใจในทจะสรางความพงพอใจใหแกบคลากรในการปฏบตงาน

ดงนน สถานศกษาควรเอาใจใสดแลความเปนอย การปฏบตงานของครและสนบสนนใหมความกาวหนาในหนาท ผบงคบบญชาเปนบคคลส าคญตอผใตบงคบบญชา ตองใชเวลาวางมาอยใกลชดกบผใตบงคบบญชา ใหความเอาใจใสดแลความเปนอย การปฏบตงานและความกาวหนาในอาชพของผใตบงคบบญชา เพอสรางความพงพอใจตอผใตบงคบบญชา รวาเขาท างานเพออะไร ผอยใตบงคบบญชา ผบงคบบญชาควรยดหลกหลายประการสามารถ สรปไดดงน

1. ผบงคบบญชา จะตองใหผใตบงคบบญชารวา เขาท างานเพออะไร ผอยใตบงคบบญชาควรรและเขาใจงานของตน เพราะเปนการเพมความเชอมนใหแกตนเอง เขาตองการค าบอกเลาหรอค าอธบายตางๆ อยางกวางขวาง เกยวกบสทธหนาทของเขา และระเบยบขอบงคบทางราชการนอกเหนอจากนนเขามความรสกวาเขาเปนเจาของ หรอเปนสวนหนงของงาน

2. ผบงคบบญชา จะตองใหผอยใตบงคบบญชา รหนาทของเขามอะไรบาง ผบงคบบญชาจะตองชแจงขอบเขตหนาทและความรบผดชอบของเขาดวย

3. ผบงคบบญชา จะตองตงมาตรฐานการท างานไวใหสง ขาราชการทกคนยอมมความภมใจในงานทตนปฏบตอย งานยงส าเรจไดมากเทาไหร เขายงภมใจมากเทานน เขาชอบงานในหนวยงานทมประสทธภาพในการท างาน

4. ผบงคบบญชา จะตองใหผใตบงคบบญชา รวางานทเขาก าลงท านนควรท าอยางไร เพอเปนเครองชวยใหเขาเกดความพอใจ ในผลงานของเขาและเปนสงจงใจใหเขาปฏบตงานใหดยงขน

5. ผบงคบบญชา จะตองชวยพฒนาความสามารถของผใตบงคบบญชา ผบงคบบญชาทไดตงมาตรฐานการท างานไวสงจะไดแจงใหผใตบงคบบญชาทราบแลว จะตองสงเสรมสมรรถภาพผใตบงคบบญชาใหมความสามารถช านาญเพมขน นบเปนหนาทส าคญทสดของผบงคบบญชา

6. ผบงคบบญชา จะตองมการใหฝกอบรม แกผใตบงคบบญชา ส าคญทสดของผบงคบบญชา 7. ผบงคบบญชา ตองสรางความเหนรวมกนใหเกดขนในหมผรวมงาน หรอผใตบงคบบญชา

เมอผใตบงคบบญชา หรอผบงคบบญชา มจดประสงครวมกนการปฏบตงาน กจะด าเนนไปดวยความเรยบรอย ความรสกของการอยรวมกน มความเหนรวมกนเกดขนได โดยใหผรวมงานทราบถงผลส าเรจของงานในหนวยงานตอสเพอสทธของผรวมงาน

128

8. ผบงคบบญชา จะตองใหผใตบงคบบญชา เขามามบทบาทในการแกปญหาตางๆ เชน มการประชมผรวมงาน สอบถามความคดเหน และใหชวยวางแผน

9. การกระท าทมผลตอผอยใตบงคบบญชา ผบงคบบญชาควรบอกกลาวใหเขาทราบ 10. ผบงคบบญชา ควรต าหนผอยใตบงคบบญชาเปนรายคน แตละคนมบคลกภาพหรอ

อปนสยตางกน การสรรเสรญคนในเวลาทเหมาะสม ใหงานส าเรจตามเปาหมาย การต าหนผอนดวยความยตธรรมจะไมท าใหเขาเสยหนา เมอผใตบงคบบญชารสกวาผบงคบบญชาเขาสนใจงานแตเพยงอยางเดยว และคดวาเขาเปนเครองมอชนดหนงเขากจะไมสนใจท างานหรอท ากท าไมไดเตมก าลงความสามารถ

11. ผบงคบบญชา ควรชมเชย และใหรางวลแกผท างานด 12. ผบงคบบญชา ควรสงเสรมผใตบงคบบญชา ซงปฏบตงานไมไดด ใหเกดความกลาและ

เปดโอกาสใหผอยใตบงคบบญชาปรบปรงตนเอง 13. ผบงคบบญชา จะตองสนใจเรองสวนตวของผอยใตบงคบบญชา หากผอยใตบงคบ

บญชามปญหาสวนตวจะเกยวของกบงาน ความพงพอใจความส าเรจของงาน หรอไมกตามเปนหนาทของผบงคบบญชาทจะตองใหค าปรกษา และแนะน าในปญหาสวนตวนนๆแกเขา

14. สรางความเห นอกเห น ใจ เก ยวกบ เร องราว ท กขของผ ใต บ งคบบญ ชา เม อผใตบงคบบญชาไดรองทกข หรอเลาเรองเดอดรอนใหฟง จงรบฟงดวยความเหนอกเหนใจ และใหจบเรอง

15. ตองแนใจวา เราบรรจบคคลตรงกบต าแหนงทวางทกต าแหนงงานและคนจะตองควบคกนเสมอ ความพอใจของผเขาท างานใหม คอ การใหท างานตรงกบความสามารถ คณสมบตการเลอกคนใหเหมาะสมกบงาน เปนสงส าคญมาก เพราะสามารถท าใหงานไดรบความส าเรจมากกวา ประหยดมากกวา รกษาคณภาพและปรมาณของงาน ความผดพลาดการสญเสยเหลานนจะนอยลง

สรปไดวา ความเอออาทร (Carring) ความเอาใจใสดแลและมความเอออาทรตอกนของบคลากรภายในสถานศกษามความส าคญอยางยง สถานศกษาควรเอาใจใสดแลความเปนอย การปฏบตงานของครและสนบสนนใหมความกาวหนาในหนาท การทบคลากรจะท างานอยางมคณภาพ และใหความรวมมอเปนอยางดนน บคลากรตางกปรารถนาใหผบงคบบญชาใหความเอาใจใส ดแลเอออาทรในความเปนอย การปฏบตงาน ตลอดจนความกาวหนาในอาชพของตน สงตางๆ เหลานเปนขวญและก าลงใจในทจะสรางความพงพอใจใหแกบคลากรในการปฏบตงาน

9. ความซอสตยสจรต (Integrity)

ความซอสตยสจรต เปนวฒนธรรมสถานศกษา ทเกยวของกบการเหนคณคาในความซอสตยของบคลากร โดยการชมเชย และใหผลตอบแทน รวมทงการก าหนดแนวทาง เพอใหทกคนปฏบตตาม และเหนคณคาในความมานะพยายามของครทปฏบตงานอยางสม าเสมอ ไมยอทอ นอกจากนการปฏบตของสถานศกษาตอบคลากรจะยดมนในแนวทางแหงจรยธรรมเปนหลก จะเหนไดวาจรยธรรมเปนสงทจ าเปนและมความส าคญตอมนษย ทงโดยสวนตนและสวนรวม และเปนปจจยฐานทชวยใหสถานศกษามความสงบเรยบรอย

129

ความซอสตยสจรตเปนตนตอ และรากเหงาของปญหาหลายๆอยาง ถาคนเราเปนคนดมความซอสตยสจรตปญหาหลายอยางจะไมเกดขนหรอเกดกไมมาก ถาขาราชการซอสตยไมทจรตคอรปชนกจะไมมชองทางใหคนอนอาศยประโยชน จงจ าเปนตองคดปลกฝงคานยม ความซอสตยสจรตใหกบคนไทยทกคนคนไทยทงชาต ไมวาจะเปนเดกและผใหญ ผหญงหรอชาย คนรวย หรอคนจน ไมวาจะเปนประชาชน หรอขาราชการทกทาน ความเจรญรงเรองของชาตไมใชเพยงขาราชการเทานนทตองซอสตย สจรตคนไทยตองมความซอสตยสจรตดวย

สรปไดวา ความซอสตยสจรต หมายถง สถานศกษาควรเหนคณคาของความเปนเอกภาพความซอสตยของบคคลในสถานศกษาใหค ายกยองชมเชย และใหผลตอบแทนแกบคลากรทมความซอสตย พรอมทงรกษาไวซงมาตรฐานในการปฏบตงานและคณภาพของบคลากร

10. ความหลากหลายของบคลากร (Diversity)

ความหลากหลายของบคลากร เปนเรองของความคดเหนทแตกตางกนในการปฏบต ครอาจารยมคานยมในดานปรชญาหรอความเชอ ตลอดจนบคลกภาพของทกคนในสถานศกษามความแตกตางกน ซงแตละคนจะมคานยมในวธการสอนทแตกตางกน มคานยมทยดหยนในดานการเรยนการสอนแกนกเรยนทแตกตางกน และวธการปฏบตงานทตางกนของครอาจารยทกวธการน าไปสจดประสงค และแสดงถงคานยมของสถานศกษา

ความแตกตางในเรองคานยม ความเชอในการปฏบตงานของแตละบคคลทตดตวมา และมาจากทแตกตางกน เมอมาอยรวมกนในองคกรบคคลแตละคนอาจปรบวฒนธรรมของตนใหผสมกลมกลนกนเขาเปนวฒนธรรม ความหลากหลายของบคลากรเปนการทโรงเรยนใหความส าคญในความแตกตางเกยวกบปรชญา ความเชอ บคลกภาพ วธสอนทแตกตางกนของครแตละคน และการรจกยดหยนในการจดการเรยนการสอนความหลากหลายของบคลากรเปนความแตกตางของผบรหารครและบคลากรเกยวกบปรชญาความเชอบคลกภาพวธสอนของแตละคนซงโรงเรยนตองรจกยดหยนและเชอมโยงความแตกตางในการจดการเรยนการสอนตามจดประสงคและคานยมรวมของโรงเรยน

สรปไดวา ความหลากหลายของบคลากร ผบรหารและคร ควรเหนความส าคญของความแตกตางระหวางบคคลในทกษะและวธปฏบตงานของบคคลในสถานศกษา พรอมทงมการยดหยนและผสมผสานความแตกตาง ในรปแบบและวธปฏบตทแตกตางกนของแตละบคคลใหเขากบความมงประสงคและคานยมของสถานศกษา

จากทไดกลาวมาขางตน สามารถแสดงพฤตกรรมบงชของแตละองคประกอบได ดงแสดงใน

ตารางท 5.2 ตอไปน

130

ตารางท 5.2 องคประกอบ และพฤตกรรมบงชของวฒนธรรมโรงเรยน

องคประกอบวฒนธรรมโรงเรยน

พฤตกรรมบงช

1. ความมงประสงคของโรงเรยน (School Purpose)

- โรงเรยนมการประชาสมพนธเปาหมายของโรงเรยนใหครรบทราบและ เปนแนวทางในการด าเนนงานเพอใหบรรลตามเปาหมายของโรงเรยน - โรงเรยนมการสรางความเขาใจใหครรบรและ เหนความส าคญของเปาหมายของโรงเรยน - โรงเรยนใหความส าคญในการตดสนใจของคร ทสอดคลองกบเปาหมายของโรงเรยน

2. การมอบอ านาจ (Empowerment)

- โรงเรยนใหครทปฏบตงานสามารถตดสนใจในงานทตนรบผดชอบ - โรงเรยนมอบอ านาจใหครทรบผดชอบสามารถตดสนใจภายในขอบเขต คานยมของโรงเรยน - โรงเรยนใหครทกคนมสทธเทาเทยมกนในการรบรขาวสาร ขอมล และการใชทรพยากรของ โรงเรยน - โรงเรยนมการกระจายอ านาจเพอท าใหมการรวมมอมากขน

3. การตดสนใจ (Decision Making)

- โรงเรยนเชอวาการตดสนใจควรกระท าโดย ค านงถงความเปนไปไดมากทสด - โรงเรยนเชอวาการตดสนใจทถกตองเหมาะสม ควรกระท าโดยผทไดรบผลกระทบโดยตรงจาก การตดสนใจนนมากทสด - โรงเรยนเชอวาการตดสนใจใดๆ ควรกระท า โดยผทมความเชยวชาญ อยในสถานการณหรอ ปญหาทเกดขน โดยไมจ าเปนตองค านงถง ต าแหนง หนาท

4. ความรสกเปน สวนหนงของหมคณะ (Sense of Community)

- โรงเรยนเหนความส าคญของค าวา “เรา” และการ มความรสกเปนเจา ของโรงเรยนของคร - ครเปนเจาของและมสวนรวมรบผดชอบในการ ด าเนนงานของโรงเรยน - ครมความผกพนทดตอกน พรอมทจะใหความ ชวยเหลอและพฒนาซงกนและกน

5. ความไววางใจ (Trust)6. ความมคณภาพ (Quality)

- โรงเรยนใหครมโอกาสเลอกท างานตามความ ถนดของตนเองซงท าใหผลงานประสบความ ส าเรจเปนอยางด - โรงเรยนไววางใจในการตดสนใจของครเปน อยางด - โรงเรยนมความคาดหวงอยางมากในมาตรฐานงานคณภาพของครและนกเรยน - โรงเรยนเชอมนวาครและนกเรยนสามารถปฏบตงานไดอยางม

131

องคประกอบวฒนธรรมโรงเรยน

พฤตกรรมบงช

ประสทธภาพ - โรงเรยนใหความส าคญในการสรางบรรยากาศท ท าใหทกคนเขาใจซงกนและกน เพอใหเกดการ พฒนา

7. การยอมรบ (Recognition)

- โรงเรยนเปดโอกาสและยอมรบความคดเหนใหมๆและดกวาของครและนกเรยน - โรงเรยนยอมรบในความส าเรจและผลงานของครและนกเรยน

8. ความเอออาทร (Caring)

- โรงเรยนดแลและเอาใจใสในชวตความเปนอยของครเปนอยางด - โรงเรยนเอาใจใสในการปฏบตงาน และ สนบสนนสงเสรมใหครมความ กาวหนา - โรงเรยนเหนคณคาในความซอสตยทงค าพดและ การกระท าของคร

9. ความมบรณภาพ (Integrity)

- โรงเรยนก าหนดแนวทางในการปฏบตเพอใหครทกคนปฏบตตาม - โรงเรยนเหนคณคาในการปฏบตงานของครอยางสม าเสมอ - โรงเรยนเชอวาครในโรงเรยนมความผกพนตอกนอยางลกซง และถามการลงโทษ ตองท าดวยความ ยตธรรม

10.ความหลากหลายของบคลากร (Diversity)

- โรงเรยนใหความส าคญในความแตกตางของปรชญา ความเชอ และบคลกภาพของครทกคน - โรงเรยนใหความส าคญกบวธการสอนทแตกตางกนของครแตละคน - โรงเรยนใหความส าคญกบครแตละคน ในการจดกระบวนการเรยนการสอนทค านงถงความแตกตางระหวางผเรยน - โรงเรยนใหความส าคญ กบการจดการเรยนการสอนทหลากหลายของครแตละคน เพอใหบรรลตามเปาหมาย และคานยมของโรงเรยน

5.6 การจดการความแตกตางทางวฒนธรรม ในปจจบนองคการตาง ๆ มการท างานรวมกบคนตางวฒนธรรมมากขน อนเนองมาจากการลงทนรวมกน การพงพาอาศยความรความช านาญเฉพาะดานหรอการพงพาทางเทคโนโลย การเขามาถอหนของบรษทตางชาต ดงนนปญหาความแตกตางทางวฒนธรรมองคการจงเปนสงทเหนไดมากขน องคการทมความแตกตางทางวฒนธรรมยอมไมสามารถหลกเลยงปญหาหรอขอขดแยงอ นเนองจากความไมเขาใจกนได แนนซ แอดเลอร (Nancy Adler, 1997 อางถงใน ทพวรรณ หลอสวรรณรตน 2547, 204 - 208) ไดกลาวถง การจดการกบความแตกตางทางวฒนธรรมม 3 แนวทาง ดงน

1. แนวทางทไมใสใจตอวฒนธรรม (Parochial) แนวทางนจะไมเหนความแตกตางของวฒนธรรม และไมสนใจวาความแตกตางของวฒนธรรมจะมผลกระทบตอองคการอยางไร ดงนน

132

ผบรหารทมแนวคดแบบนจงคดวาสงทตนเองคด หรอเชอในเรององคการและการจดการเปนวธทางเดยวทมอยในโลกนเทานน (Our way is the only way)

2. แนวทางทคดวากลมของตนเองดเลศกวากลมอน (Ethnocentric) แนวทางนแมวาจะมการตระหนกถงความแตกตางของวฒนธรรมแตมองวาความแตกตางของวฒนธรรมเปนสงทกอใหเกดปญหาจงตองมการก าจดหรอลดความแตกตางนใหมากทสด โดยใชแนวคดของตนเองเปนบรรทดฐาน เพราะถอวาความคดหรอ (Our way is the best way) ดงนนแนวทางปฏบตอาจจะมการยดเยยดหรอบงคบใหกลมอนปฏบตตามแนวคดของตนเอง

3. แนวทางการแสวงหาทางเลอกทดกวา (Synergistic) เปนแนวคดทมองวาความแตกตางของวฒนธรรมมทงขอด และขอจ ากด แนวทางนจงเชอวาความแตกตางทเกดขนนไมมกลมใดทดกวากลมอน จงอาจตองมการผสมผสานวฒนธรรม หรอสรางวฒนธรรมใหมทเหมาะสมกบการท างานในองคการนน ๆ ขนการแสวงหาทางเลอกทดกวาน มขนตอนทส าคญ 3 ขนตอน ซงแสดงภาพประกอบได ดงน

3.1 การบรรยายสถานการณ (situation description) เปนการอธบายถง สถานการณของความขดแยงอนเนองมาจากความแตกตางของวฒนธรรม ขนตอนนเปนจดเรมตนของการรบรวามปญหาทางวฒนธรรมเกดขน

3.2 ท าความเขาใจปญหาจากมมมองของแตละวฒนธรรม (interpretation) เปนการหาค าตอบวาท าไมคนตางวฒนธรรมจงคด รสก และมพฤตกรรมของคนในวฒนธรรมนน ๆ เพราะหากยดมมมองของวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนงเปนหลกจะท าให เกดการตความผดขนได การใชมมมองของแตละวฒนธรรมท าใหเกดความเขาใจตอสถานการณทเกดขน และท าใหผบรหารมทางเลอกในการแกปญหาไดดขน

3.3 การเลอกกลยทธในการแกไขปญหา (strategic options) องคการมทางเลอกหลายทางในการแกไขปญหาของความแตกตางทางวฒนธรรม โดยเอดเลอร (Adler) ไดเสนอไว 5 กลยทธ ดงน

3.3.1 ใชวฒนธรรมตนเองเปนหลก (Cultural Dominance) คอ การปฏบตเหมอนกบวฒนธรรมเดมของตนเอง กลยทธนถกน ามาใชบอยครงในกรณทสมาชกขององคการมอ านาจมากกวาพนธมตรทท างานรวมกนในองคการ เชน มเทคโนโลยสงกวา หรอมแหลงเงนทนมากกวา

3.3 .2 การท าตามวฒ นธรรมผ อ น (Cultural Accommodation) ค อการเลยนแบบหรอการปฏบตตามวฒนธรรมขององคการทตนอาศยอยซงตรงขามกบกลยทธแรก กลยทธนเหมาะกบสถานการณทสมาชกในองคการหนงตอไปท างานกบองคการอน ซงมวฒนธรรมตางกนไป เชน คนไทยไปท างานทประเทศแคนาดา กจ าเปนตองเรยนรวฒนธรรมของประเทศแคนาดาวาปฏบตอยางไร

3.3.3 การประนประนอมทางวฒนธรรม (Cultural Compromise) คอ การผสมผสานวธการแบบท (1) และ (2) ซงเปนการยอมรบวาทงสองฝายตองมการปรบตวเขาหากนจงจะท าใหงานประสบความส าเรจได กลยทธนอาจใชในกรณการมรวมลงทนระหวาง 2 ประเทศ เชน ไทยกบญปน

133

3.3.4 การหลกเลยงวฒนธรรม (CulturalAvoidance) คอ การปฏบตโดยไมน าพาหรอสนใจกบความแตกตางทางวฒนธรรมนน ใชในกรณทไมมความแตกตางทางวฒนธรรมหรอไมมปญหาทางวฒนธรรมเกดขน

3.3.5 การหาทางออกใหมของวฒนธรรม (Cultural Synergy) คอ การพฒนาหรอสรางวฒนธรรมใหม เพอแกปญหาความขดแยง ซงวฒนธรรมใหมนจะไมใชวฒนธรรมรวมทง 2 ฝาย ตวอยาง การเจรจาทางการคาหรอการท าธรกจระหวาง 2 ประเทศ เชน ไทยกบจน ซงมภาษาทแตกตางกน หากประเทศจนขอใหใชภาษาจนในการตดตอสอสาร แสดงวาจนใชวธการใชวฒนธรรมตนเองเปนหลก (Cultural Dominance) และหากไทยตกลงกบวธการดงกลาวแสดงวาประเทศไทยใชวธท าตามวฒนธรรมผอน (Cultural Accommodation) แตหากวามการอาศยลามเปนสอกลาง และตวแทนของประเทศทงสองยงใชภาษาของตนเอง วธการนจะเปนการประนประนอมทางวฒนธรรม (Cultural Compromise) อยางไรกตามหากประเทศทงสองคดวาการใชลามอาจจะท าใหสาระส าคญมโอกาสบดเบอนไปได จงตองการใชภาษาองกฤษเปนภาษากลาง เพ อตดตอกนโดยตรง วธนเปนวธทเรยกวา การหาทางออกใหมทางวฒนธรรม (Cultural Synergy) กลาวโดยสรปไดวา ในปจจบนยงการสอสารสามารถเขาถงไดอยางรวดเรว การเดนทางมความสะดวกมากยงขน การไดพบเหนวฒนธรรมทมความหลากหลายมาจากคนตางชาต ต างภาษา ตางความเปนอย ซงองคการตองท าความเขาใจในความหลากหลายและสามารถจดการความแตกตางทางวฒนธรรม เพอใหสามารถด าเนนอยดวยกนไดอยางมความสข 5.7 การเรยนรวฒนธรรมองคการของสมาชกในองคการ องคการสามารถชกจงหรอชแนะใหสมาชกเกดการเรยนรและยอมรบวฒนธรรมองคการดวยวธการ ดงตอไปน 1. พธการและงานฉลองตางๆ ในหนวยงาน เชน การจดประชมใหญของหนวยงานประจ าปหรอการจดงานแถลงนโยบายของบรษท พธมอบรางวลบคลากรดเดนประจ าป พธมอบโลประกาศเกยรตคณแกบคลากรทเสยสละและอทศตว พธมอบรางวลบคลากรทมอายงานตงแต 10 ปขนไป พธมอบรางวลแกบคลากรทไมมการขาดงาน ลางาน หรอมาท างานสายในรอบป หรออาจจะเปนงานฉลองตาง ๆ เชน งานเลยงปใหม งานเลยงอ าลาผทปลดเกษยณ หรองานเลยงฉลองแสดงความยนดแกบคลากรทไดเลอนต าแหนง พธการและงานฉลองเหลานจะแสดงใหเหนถงวตถประสงค เชน เปนการชมเชยหรอยกยองบคลากรทมผลปฏบตงานหรอมพฤตกรรมตามทองคการคาดหวง เปนการแสดงความขอบคณบคลากรทไดทมเทเสยสละเพอองคการ เปนการสอความหมายใหบคลากรเหนถงผลงานและพฤตกรรมทองคการคาดหวง หรอเปนการเชอมความสมพนธระหวางบคลากรในองคการ 2. การปฐมนเทศ เปนการแนะน าบคลากรใหรและเขาใจเรองราวตาง ๆ ทส าคญเกยวกบองคการ เชน ประวตความเปนมา นโยบาย โครงสราง กฎระเบยบ วฒนธรรมองคการ คานยมหลก เปาหมาย วสยทศน พนธกจขององคการ และแนวทางในการปฏบตตว และอน ๆ

134

จดประสงคเพอใหบคลากรมความรความเขาใจ และมทศนคตทดตอองคการ และเพอชวยใหบคลากรสามารถปรบตวใหเขากบองคการไดดยงขน และเปนวธทส าคญในการขดเกลาของสงคมใหบคลากรเกดการเรยนรวฒนธรรมองคการ 3. การฝกอบรม เปนวธการทชวยใหบคคลเรยนรวธคด วธการท างาน และแนวทางในการปฏบตงานทเหมาะสมตามทองคการตองการ และในระหวางการฝกอบรม องคกรอาจจะถายทอดวฒนธรรมองคการ โดยการสอสารผานการบรรยายในหวขอตาง ๆ การชมวดทศน หรอการทผบรหารมากลาวเปดงาน 4. การประเมนผลการปฏบตงาน เปนวธการทองคการใชในการใหรางวลและการลงโทษซงเปนเครองมอทจะใหบคลากรเรยนรวฒนธรรมองคการ แนวทางการปฏบตงานและการประพฤตปฏบตตวตามทองคการตองการโดยผานวธการประเมนผลการปฏบตงาน จะท าใหบคลากรทราบวาการประพฤตปฏบตตนแบบไหน และการท างานแบบไหนทองคการจะสนบสนนและมการใหรางวลและแบบไหนทองคการจะไมสนบสนนและอาจจะมการลงโทษ 5. แบบอยางจากบคลากรดเดนและผบรหาร การคดเลอกบคลากรดเดนขององคการหรอ การคดเลอกผบรหารทเปนโมเดลหรอแบบอยางของวฒนธรรมองคการ รวมทงการทผบรหารหรอหวหนางานมการประพฤตปฏบตแบบอยางใหแกบคลากรจะเปนการสอใหบคลากรไดทราบวาเกดการเรยนร หรออาจท าใหเกดการเลยนแบบคานยม ความเชอ วธคด วธการท างานและ การปฏบตตวตามทองคการนนๆ ตองการได และเปนการแสดงใหเหนวาผบรหารไดใหความส าคญตอวฒนธรรมขององคกรอยางแทจรง โดยการปฏบตตามใหเปนแบบ อยางใหเหน 6. เรองเลาและต านานภายในองคการ องคการสามารถถายทอดวฒนธรรมองคการโดยผานการใชเรองเลาในองคการ และต านานเกยวกบการกอตงองคการหรอเรองราวเกยวกบผกอตงหรอผบรหารคนส าคญทมสวนท าใหองคการประสบผลส าเรจ องคการอาจถายทอดเรองราวตาง ๆ กบบคลากรผานการปฐมนเทศ การฝกอบรม งานพธตาง ๆ เพอเปนขอคดและเตอนใจใหบคลากรตระหนกถงคานยม ความเชอ และวธคด วธการท างานของบคคลเหลานน ซงอาจมการยดถอเปนแนวทางการท างานขององคการจนถงปจจบน 7. เพลงประจ าหนวยงาน ค าขวญ หรอคานยมขององคการ มองคกรหลายแหงททกเชากอนเขางาน บคลากรทกคน รวมทงผบรหาร จะตองมการเขาแถวรองเพลง หรอกลาวค าขวญ หรอทองคานยมขององคการ กอนเรมเขาท างาน เพอเปนการปลกฝง เนนย าคานยม บรรทดฐาน และแนวทางการปฏบตตนตามทองคการคาดหวงจากบคลากร 8. การประกวดหรอการแขงขนในองคการ องคการบางแหงมการจดประกวดหรอแขงขนในเรองตาง ๆ เชน การประกวดหรอการแขงขนกนตอบค าถามเกยวกบวฒนธรรมขององคการ หรอการประกวดหรอการแขงขนเกยวกบการใหบรการทมคณภาพแกลกคา ซงอาจเปนคานยมหลกขององคการ วธการเหลานกจะเปนการสอสารและการจงใจใหบคลากรเรยนรและยอมรบวฒนธรรมองคการไดวธหนง

135

บทสรป

วฒนธรรม หมายถง สภาพอนเปนความเจรญงอกงามวฒนธรรม เปนเรองเกยวกบพฤตกรรมวาจา ทาทาง กจกรรมและผลผลตของกจกรรม ทมนษยในสงคมผลตและปรบปรงขนจากธรรมชาตและเรยนรซงกนและกนโดยผานการคดเลอกปรบปรงละยดถอสบทอดกนมาจนถงปจจบน วฒนธรรมเปนทงลกษณะนสยของคนหรอกลมคนลทธความเชอ ภาษา ขนบธรรมเนยม อาหารการกน เครองใชไมสอยศลปะตางๆตลอดทงการประพฤตปฏบตในสงคม วฒนธรรมขององคกร หมายถง สงตางๆ อนประกอบดวยสงประดษฐแบบแผนพฤตกรรม บรรทดฐานวถชวตคานยมความเชอความเขาใจและระเบยบแบบแผนการปฏบตท าใหแตละองคการมลกษณะทแตกตางกนออกไป

วฒนธรรมองคการม 3 ระดบ คอ วฒนธรรมทางกายภาพ (artifacts) เปนสงทสามารถมองเหนและจบตองได คานยม (values) เปนความเชอเกยวกบสงทควรจะเปนในองคการ ฐานคต (assunptions) เปนการคดหรอการกระท าเพอบรรลจดมงหมายซงยอมรบปฏบต โดยไมเคยตงค าถามหรอขอสงสย วฒนธรรมโรงเรยนมทมาจากผกอตงองคการ เปนการสงตอทางประวตศาสตรของรปแบบและความหมายของโรงเรยนจงจะมอทธพลตอความเชอ ความเชอมอทธพลตอคานยม คานยมมอทธพลตอบรรทดฐานและมาตรฐาน บรรทดฐานและมาตรฐาน มอทธพลตอรปแบบของพฤตกรรม

องคประกอบและพฤตกรรมบงชของวฒนธรรมโรงเรยน มดงน ความมงประสงคของโรงเรยน การมอบอ านาจ การตดสนใจ ความรสกเปนสวนหนงของหมคณะ ความไววางใจ ความมคณภาพ การยอมรบ ความเอออาทร ความมบรณภาพและความหลากหลายของบคลากรการเรยนรวฒนธรรมองคการของสมาชกในองคการมดงน คอ พธการและงานฉลองตางๆในหนวยงาน การปฐมนเทศ การฝกอบรม การประเมนผลการปฏบตงาน แบบอยางจากบคลากรดเดนและผบรหาร เรองเลาและต านานภายในองคกร เพลงประจ าหนวยงาน ค าขวญหรอคานยมองคการ และการประกวดหรอแขงขนในองคกร