aΠΟ ΤΟΝ ΑΛΙΜΟ ΜΕ ΘΕΑ h Νεοελληνική ζωγραφική από ·...

AΠΟ ΤΟΝ ΑΛΙΜΟ ΜΕ ΘΕΑH Νεοελληνική ζωγραφική από

τον Γύζη στον Μόραλη

7 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2018 - 31 IAΝΟΥΑΡΙΟΥ 2019

ΜΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ

AΠΟ ΤΟΝ ΑΛΙΜΟ ΜΕ ΘΕΑH Νεοελληνική ζωγραφική από

τον Γύζη στον Μόραλη

ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

11Χαιρετισμός

ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΑΛΙΜΟΥ, A. ΚΟΝΔΥΛΗΣ

15Παράθυρο με θέα, μικρό χρονικό της ελληνικής ζωγραφικής

ΜΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ

32ΕΡΓΑ

ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΥ

ΕΚΘΕΣΗ

EπιμέλειαΜάνος Στεφανίδης

Γραμματειακή υποστήριξη, ΈρευναΗριδανός Τσιριγκούλης, Τζοάννα Παπαδοπούλου

ΣυντονισμόςΓκαλερί ROMA

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

Φωτογράφιση έργωνΗλίας Γεωργουλέας

Καλλιτεχνικός σχεδιασμόςΜιχάλης Τωμαδάκης

ΕκτύπωσηΓιώργος Κωστόπουλος

Δήμος Αλίμου, www.alimos.grΠολιτιστικό Κέντρο ΑλίμουΛεωφ. Ιωνίας 96, Άλιμος 174 56

© Δήμος Αλίμου, Αθήνα 2018

Απαγορεύεται η κάθε είδους αναδημοσίευση του υλικού σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα χωρίς την έγγραφη εξουσιοδότηση του συγγραφέα και του εκδότη. Οι παραβάτες διώκονται ποινικά βάσει του νόμου περί προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας.

ΧΟΡΗΓΟΣ: ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

Είναι μεγάλη η ικανοποίηση και ανυπόκριτη η χαρά μου, όταν δια-

πιστώνω –και αυτό γίνεται όλο και πιο συχνά– ότι οι πολιτιστικές

πρωτοβουλίες του Δήμου μας γίνονται με ενθουσιασμό αποδεκτές

από το σύνολο των συμπολιτών μας. Και αυτό, γιατί από την πρώτηστιγμή στοχεύσαμε ως δημοτική αρχή, όχι μόνο να λύσουμε τα χρόνιαπροβλήματα του δήμου, αλλά και να βελτιώσουμε την καθημερινότητατων πολιτών, πιστεύοντας ότι ο πολιτισμός δεν είναι πολυτέλεια, δενείναι επίδειξη, δεν είναι νεοπλουτισμός, αλλά βαθιά πνευματική ανάγκη.

Προσπαθήσαμε να αγκαλιάσουμε όλες τις τέχνες, από τον κινημα-

τογράφο και το θέατρο ως τα εικαστικά και τον χορό, τη λεγόμενη street

art ή τέχνη του δρόμου, τις μουσικές παρεμβάσεις κ.λπ. Στήσαμε εκ των

ενόντων ένα ανοιχτό πανεπιστήμιο υψηλού επιπέδου, φροντίζουμε στα-

θερά να σηματοδοτούμε τον δημόσιο χώρο με την πιο ελληνική τέχνη,

που είναι η γλυπτική, και βέβαια στήσαμε και στηρίζουμε τη Δημοτική

μας Πινακοθήκη, και με αγορές πολύ σημαντικών έργων αλλά και με

ανάλογες εκθέσεις, όπως αυτή που παρουσιάζουμε τώρα και που απο-

τελεί, κατά τη γνώμη μας, γεγονός αληθινά ιστορικής και πολιτιστικής

σημασίας για τον τόπο μας.

Σταθερός μας στόχος, να φέρουμε σε επαφή με την τέχνη το σύνολο

των δημοτών μας, αλλά κυριότατα τους νέους και τα παιδιά. Και ειδικά

σε αυτούς να δώσουμε εκείνη την εσωτερική παιδεία που τόσο τους λεί-

πει, αλλά και τόσο την έχουν ανάγκη.

Με την έκθεση «Από τον Άλιμο, με θέα» παρουσιάζουμε ένα πανό-

ραμα της νεοελληνικής ζωγραφικής, από τον Γύζη, τον Βολανάκη και

τον Ιακωβίδη ως τον Βασιλείου, τον Μόραλη, τον Παύλο κ.ά. Παράλληλα

εκδίδουμε το παρόν βιβλίο, που αποτελεί μια σύντομη αλλά περιεκτική

ιστορία της ζωγραφικής μας δημιουργίας, και το προσφέρουμε ως δώρο

εν όψει των εορτών!

Η Νεοελληνική Ζωγραφική από τον Γύζη στον Μόραλη 11

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ | ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΑΛΙΜΟΥ

Σπύρος Βασιλείου, Αθήνα, Ακρόπολις, 1971Ακρυλικό σε μουσαμά, 100 x 110 εκ.Πινακοθήκη Δήμου Αλίμου

Σημαντική λεπτομέρεια: πολλά από τα έργα αυτής της ενότητας,που επιμελήθηκε και πάλι ο καθηγητής Μάνος Στεφανίδης, και τον ευ-

χαριστώ για την τόσο ουσιαστική μας συνεργασία, ανήκουν πια στη Δη-μοτική μας Πινακοθήκη, και άρα είναι κτήμα του καθενός από εμάς.

Τέλος, δράττομαι της ευκαιρίας να χαιρετίσω και ένα καινούργιο

γλυπτό που από τώρα κοσμεί ένα κεντρικό σημείο του δήμου μας, ως

πρώτη συμβολική χειρονομία για τη γλυπτική στον δημόσιο χώρο. Πρό-

κειται για τον «Όμηρο» του Γκαγκίκ Αλτουνιάν, μια σύνθεση από μπετόν

που στοίχισε ελάχιστα, και που είμαστε σίγουροι ότι θα αποτελέσει πρό-

τυπο και πρόκληση και για άλλους δήμους της χώρας. Επειδή ο Άλιμόςμας διέθετε και διαθέτει θέα, δηλαδή ανοιχτούς ορίζοντες και αγάπηγια τον πολιτισμό.

Ανδρέας Κονδύλης

Δήμαρχος Αλίμου

12 Από τον Άλιμο, με θέα

Παράθυρο με θέαΜικρό χρονικό της ελληνικής ζωγραφικής

Α.Στην τέχνη έχει περισσότερο ενδιαφέρον η ερώτηση και λιγότερο ηαπάντηση. Πόσο μάλλον που η ερώτηση απευθύνεται στον ίδιο μας τονεαυτό. Οι πολλοί νομίζουν ότι ο ζωγράφος εμπνέεται κοιτώντας έξω τονκόσμο. Στην πραγματικότητα εκείνος εμπνέεται από άλλους ζωγράφουςόταν δεν παρασύρεται από τα όνειρα ή τους εφιάλτες του. Για να ζωγρα-φίζει καλά πρέπει να κλείσει για λίγο τα μάτια…

Στην τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένηση. Όλα ξεκινούν από κάπουαλλού για να κατευθυνθούν κάπου αλλού, έτσι και η έντεχνη νεοελληνικήδημιουργία ξεκινά ως παρακολούθημα της μεγάλης ευρωπαϊκής παράδο-σης και με νοοτροπία καλού μαθητή μιμείται τους ποικίλους κλασικισμούςτης Δύσης. Μόνο που ο δικό της κλασικισμός όσο κι αν φαίνεται ακαδη-μαϊκός έχει πολύ πιο βαθιές, πιο ουσιαστικές ρίζες. Η σκιά της Ακρόπολιςφαίνεται πολύ βαριά για τους λοιπούς Ευρωπαίους αλλά για τους Έλληνεςείναι η αφετηρία μιας καινούριας αξιοπρέπειας. Από το Νικόλαο Γύζη πουπέθανε στο Μόναχο το 1901 ως τον Γιάννη Μόραλη που πέθανε στηνΑθήνα το 2010 έχει διανυθεί μια πορεία δημιουργίας που ξεπερνά τονενάμιση αιώνα. Εδώ κυριαρχούν ονόματα και ομάδες περισσότερο παράκινήματα και αισθητικά προτάγματα. Βασικό πρόβλημα της ελληνικής τέ-χνης, παρά τις συχνά ταλαντούχες μονάδες της, ήταν να αφομοιώσει καιόχι να προτείνει. Αυτή είναι η μοίρα της περιφέρειας απέναντι στην υπε-ροχή του κάθε καλλιτεχνικού κέντρου. Τα δίπολα στήθηκαν από νωρίς καιτα ταξίδια, συχνά χωρίς επιστροφή, σηματοδότησαν τη μικρή ιστορία τηςελληνικής τέχνης: Αθήνα-Μόναχο, Αθήνα-Παρίσι, Αθήνα-Ρώμη, Αθήνα -Βερολίνο, Αθήνα-Αγία Πετρούπολη! Πιο πρόσφατο ταξίδι αυτό της Αθή-νας-Νέας Υόρκης. Όνειρο κάθε δημιουργού να κατακτήσει το διεθνέςκοινό αφού δες του έφτανε το εντόπιο. Η αντίθετη πορεία ίσχυσε σε ελά-χιστες περιπτώσεις, π.χ. στον Κωστή Παρθένη και τον Γεώργιο Μπουζιάνη.

Η Νεοελληνική Ζωγραφική από τον Γύζη στον Μόραλη 1514 Από τον Άλιμο, με θέα

Ιωάννης Αλταμούρας, ΤρικυμίαΛάδι σε καμβά, 43 x 66 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

η παρουσίαση πρόταξη του υλικού, χωρίς όμως το ίδιο να μεθίσταται σεπλαστικό γεγονός, σε αισθητικό αντικείμενο. Η λατρεία της τεχνικής απότη μια και η «αποθέωση» των αναφομοίωτων υλικών από την άλλη αποτε-λούν τις κύριες αιτίες της εικαστικής μας οπισθοδρόμησης, της διαιώνισηςενός στυλ που άλλωστε αποτελεί απλώς ακαδημία της παράδοσης. Και νασκεφτεί κανείς ότι, ήδη από το 1957, ο Εnrico Baj, ο Υves Κlein, ο PierreRestany και ο Piero Μanzoni υπέγραψαν μανιφέστο «εναντίον του στυλ»(Contre le style), υπονοώντας βέβαια πολλά και διάφορα.

Κατά τα άλλα η πρώτη μορφή τέχνης δεν είναι παρά ο έρωτας καιόταν ο έρωτας τελειώνει το πένθος του δηλώνει πως η τέχνη σωματο-ποιείται, δηλαδή ενηλικιώνεται και είναι τότε που το δράμα της ύπαρξηςκαθίσταται αισθητικό γεγονός. Και μη ξεχνάτε, ένα φεγγάρι φέρνει τιςαγάπες κι ένα άλλο τις παίρνει. Πρόκειται για τον έρωτα που υπαινίχτηκαστην αρχή. Όμως πάντα υπάρχει κάποιος για να μας συλλαβίσει την Παν-


Αρχή του παραμυθιού με τον Νικηφόρο Λύτρα, τον πατριάρχη της ζω-γραφικής μας και στη συνέχεια με το Νικόλαο Γύζη, τον πρώτο μας διεθνήκαλλιτέχνη. Στην ρομαντική ηθογραφία της σχολής του Μονάχου, του Γ. Ια-κωβίδη και του Κ. Βολανάκη, απαντά ο πρώιμος ιμπρεσιονισμός των εξίσουτων πρώιμα χαμένων Ιωάννη Αλταμούρα και Περικλή Πανταζή. Για να φτά-σουμε στη ελληνολατρική γενιά του ‘30 και την γόνιμη ισορροπία της ανά-μεσα στο εθνικό και το διεθνές, το λόγιο και το λαϊκό, το εδώ και το εκεί.Τώρα το καράβι της Αργώς χωράει και τον Σεφέρη και τον Μακρυγιάννη,και τον Ελύτη και τον Θεόφιλο, και τον Τσαρούχη και τον Διαμαντόπουλο,και τον Εγγονόπουλο και τον Εμπειρίκο, και το Νικολάου και το Μόραλη.Αυτός ο τελευταίος σφραγίζει μια ολόκληρη εποχή με μια νηφάλια ζωγρα-φική έρευνα που αποδεικνύει ότι κλασικισμός και μοντερνισμός δεν είναιέννοιες αντίθετες. Όπως η γενιά του ’30 μαθήτευσε ουσιαστικά και συμβο-λικά στον Παρθένη και στον Κόντογλου, έτσι και η γενιά του ’60, ο Κανιά-ρης, ο Κεσσανλής, ο Δεκουλάκος, ο Μυταράς, ο Παύλος, ο Καράς, οΚοκκινίδης, ο Φασιανός, κλπ. μαθήτευσαν και ουσιαστικά και συμβολικάστους Τσαρούχη και Μόραλη. Ο Μπουζιάνης πάλι υπήρξε το ίνδαλμα τωννεότερων ζωγράφων που πρωτοεμφανίζονται την περίοδο της Δικτατορίαςκαι που επιμένουν ότι το ατομικό και το συλλογικό είναι κατ’ ουσίαν έναπράγμα (Παύλος Ιωάννου, Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, Χρόνης Μπότσο-γλου, Κυριάκος Μορταράκος, Τάσος Μαντζαβίνος, κλπ.).Πλάι σε αυτούςγράφουν ιστορία καλλιτέχνες της ελληνικής διασποράς, ο Prassinos, οMayo, ο Nonda, ο Kounellis, η Chryssa, ο Antonakos, ο Maros, ο JohnChristoforou και βέβαια ο Takis, ο Samaras, ο Nakis Panayiotidis, ο Vekris.

Υπάρχουν βέβαια περιπτώσεις κατά τις οποίες η σύγχρονη τέχνη μαςρέπει προς τη γραφικότητα, την περιγραφή, τη διακοσμητική αντίληψη, τηνκολακεία δηλαδή του περίφημου μέσου γούστου και την αποθέωση του προ-φανούς. Έτσι ανθεί η περιγραφική ζωγραφική και οι συναισθηματικές εξο-μολογήσεις μέσω εικόνων, αλλά χάνεται η συμπόρευση με το παρόν και μεό,τι διεθνώς ισχύει. Γιατί είναι άλλο πράγμα να λέει κανείς «χρωματίζω» καιάλλο αποφασίζω για το δυναμισμό μιας φόρμας άλλο να λέει «διακοσμώ»κι άλλο εκφράζω, άλλο «αφηγούμαι» κι άλλο υποβάλλω. Εξάλλου, όπωςέλεγε χαριτολογώντας ο James Joyce, η συναισθηματολογία προέρχεταιπάντα από ένα συναίσθημα που ΔΕΝ πραγματοποιήθηκε.

Επίσης συχνά παρατηρείται ένας ναρκισσισμός περί τα υλικά, ενώ αντιμε-τωπίζεται η τεχνική ως αυταξία και ως φετίχ. Η τεχνική όμως είναι προϋπόθεση,δεν είναι σκοπός. Και είναι ο πιο σίγουρος δρόμος για να οδηγηθεί κανείς στηνεπανάπαυση, δηλαδή στην καλλιτεχνική αυτοκατάργηση. Παράλληλα, θάλλει


Γεώργιος Κοσμαδόπουλος, ΜύκονοςΛάδι σε καμβά, 42 x 37 εκ.

Ιδιωτική Συλλογή

έναν ουτοπικό χώρο κοντά στις Άλπεις ή στον Pήνο. Η Ελλάδα του Γύζηανήκει περισσότερο στο ρομαντικό φιλελληνισμό της εποχής ή στο συμ-βολικό κλίμα που εξάπτει την ποιητική φύση του ζωγράφου μας. Ο Γύζηςδεν είναι Παπαδιαμάντης ούτε Pοΐδης, αλλά μάλλον ένας Gautier με ελ-ληνικό διαβατήριο.

Πρωτίστως όμως, είναι ένας ζωγράφος με εξαιρετικές δεξιότητες,τόσο σχεδιαστικές συνθετικές όσο και –κυρίως– χρωματικές. Το χρώματου Γύζη αποκαθαίρει τους πίνακές του από τον ελλοχεύοντα διδακτισμόή τη φιλολογική συγκίνηση. Τους καθιστά αφηρημένους και ως γλώσσακαι ως πρόθεση. Ο Γύζης, τέλος, εξελίσσεται ως το τέλος. Από τις τρυ-φερές έως τα όρια της γλυκερότητας ηθογραφίες, από τις καλοχτισμέ-νες έως εκζήτησης νεκρές φύσεις, από τα πορτρέτα και τιςθεατρικότατες ιστορικές σκηνές, ο ίδιος θα φτάσει στον υψηλό συμβο-λισμό του «Θριάμβου της θρησκείας» ή του «Πενθούντος πνεύματος».Αυτό το τελευταίο έργο συνομιλεί πνευματικά με τη «Νήσο των νεκρών»του Böcklin και –γιατί όχι;– με το μεταφυσικό κλίμα του Schopenhauerκαι του De Chirico.

Να γιατί θεωρώ τον Γύζη τον πρώτο μας Ευρωπαίο ζωγράφο. Γιατί οίδιος αποποιήθηκε το εγχώριο φολκλόρ, αλλά και σταδιακά απολάκτισετο φολκλόρ ή τις ακαδημαϊκές ευκολίες της νέας του πατρίδας για ναερευνήσει πράγματα εσωτερικότερα και διαρκέστερα. Φέρ’ ειπείν, στην«Προσωπογραφία της Αρτέμιδος Νάξου», της γυναίκας του, καταφέρνεινα συνδυάσει την πρόκληση αλλά και τον κίνδυνο του θήλεος, ισορρο-πώντας στη σχεδιαστική οξύτητα αλλά και στην ελεύθερη αντιπαράθεσηχρωματικών ενοτήτων και δημιουργώντας ως εκ τούτου το αρτιότεροπορτρέτο της νεοελληνικής ζωγραφικής.

Ο Γύζης επιβάλλεται στη Γερμανία ως «εκγερμανισθείς Έλλην» (Ger-manisierter Grieche). Το 1880 αναγορεύεται επίτιμο μέλος της Ακαδη-μίας Ωραίων Τεχνών του Μονάχου, το 1882 διορίζεται επίκουρος και το1888 τακτικός καθηγητής της περίφημης Bασιλικής Ακαδημίας ΚαλώνΤεχνών. Μετέχοντας επίσης στην καλλιτεχνική ομάδα «Αllotria», παρεμ-βαίνει στις αισθητικές συζητήσεις της εποχής προτείνοντας τις ιδεαλιστι-κές απόψεις του. Όπως επέτασσε ο γερμανικός ρομαντισμός, ο Γύζης,σύμφωνα με τα γραφόμενά του, «θέλει να καταπιαστεί με αρχαίας ελλη-νικάς υποθέσεις». Μόνο που αυτή η ενασχόληση απλώς αποδίδει τις κυ-ρίαρχες αντιλήψεις της εποχής του περί αρχαιότητας (πρβλ. το έργο «Ητέχνη και τα πνεύματά της»).


σέληνο. Και τέχνη έχουμε όταν μπορεί να χωρέσει ολόκληρη η Πανσέληνοςσε ένα ποτήρι νερό. Γιατί ο κόσμος παύει να είναι σκοτεινός όταν τον εξι-στορούμε, είτε με χρώματα, είτε με λέξεις. Επειδή τα χρώματα και οι λέξειςείναι εκείνο το φως που μπορούν να δουν μόνο οι άγιοι και οι καλλιτέχνες.

Β.Aν ο Γιάννης Κουνέλλης είναι σήμερα ο πιο σημαντικός διεθνής μας καλλιτέ-χνης, ο Νικόλαος Γύζης (1842-1901) υπήρξε ο πρώτος από γενέσεως ελληνι-κού κράτους. Το σημαντικό με αυτόν ήταν το ότι, ενώ ερχόταν –κυριολεκτικά–από το πουθενά, κατάφερε να επιβληθεί στη γερμανική εικαστική σκηνή ωςπρώτο όνομα και σημαντικός δάσκαλος πλάι στον Lenbach, τον Von Μax, τονBöcklin, τον Stuck, τον Leibl. Γεννημένος στο Σκλαβοχώρι της Τήνου, σπού-δασε ζωγραφική στο «Σχολείο των Τεχνών» από ηλικίας οκτώ ετών (!) ως απλόςακροατής αλλά και ως εξαιρετικό ταλέντο. Αποφοίτησε το 1864 και την επό-μενη χρονιά βρίσκεται γραμμένος στη Bασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών τουΜονάχου. Γίνεται επιστήθιος φίλος του Defregger και ξαναβρίσκει εκεί το συμ-πατριώτη του Νικηφόρο Λύτρα (1832-1904), με τον οποίο θα συμπορευτεί καθ’όλη τη σταδιοδρομία του, αποτελώντας ουσιαστικά τον «Πέτρο» και τον«Παύλο» της ζωγραφικής σχολής μας. Ο Γύζης στάθηκε πάντα υψιπετής, ιδε-αλιστής και θεωρητικός νους, ενώ ο Λύτρας υπήρξε γήινος, ενστικτώδης καιδιατήρησε την εμπειρική σχέση με τα πράγματα. Και οι δύο πάντως, πέραν τωνπροσωπικών χαρακτηριστικών που ανέπτυξαν στην τέχνη τους, εξέφρασαν ευ-ρύτερα την εποχή τους, μιαν εποχή που διατηρούσε ακόμη αλώβητο το μύθοτου Αγώνα, αλλά που τον προσέγγιζε με μια μάλλον ρομαντική ωραιοποίηση,ενώ συγχρόνως προσπαθούσε να εντάξει τον εαυτό της στο δυτικοευρω-παϊκό γίγνεσθαι. Το νεοπαγές ελληνικό βασίλειο όφειλε να εκσυγχρονιστείταχύτατα, εγκαταλείποντας μια παράδοση που μπορεί μεν να στήριξε ιδεο-λογικά τον ελληνισμό επί τέσσερις αιώνες, τώρα όμως κρίνεται οπισθοδρο-μική. Έκτοτε αρχίζει η μέχρι σήμερα σοβούσα διάσταση ανάμεσα στοελλαδικό κράτος και στον ελληνισμό. Ο μεν διεκδικεί κοσμοπολίτικους ρό-λους, το δε παραμένει εγκλωβισμένο σε μια διαχειριστική, γραφειοκρατικήνοοτροπία.

Ο Γύζης νοσταλγεί μιαν Ελλάδα βουκολική, που προσπαθεί ν’ αστικοποι-ηθεί, και κάπου την ταυτίζει με την ήδη ώριμη κοινωνία της Bαυαρίας. Συχνάτην εξευρωπαΐζει ερήμην των πραγματικών ιστορικών δεδομένων, καθιστά-μενος, τρόπον τινά, προφήτης των σημερινών συνθηκών. Ο Γύζης «έβαλε»το νεοελληνικό μόρφωμα στην Ευρώπη των νοικοκυραίων και των καλοκά-γαθων, λόγω εξασφάλισης, αστών πολύ πριν τον Καραμανλή ή τον Σημίτη.Οι ηθογραφικές ή οι ιστορικές του εικόνες περιγράφουν ανθρώπινους τύ-πους ή περιβάλλοντα που δηλώνουν «ελληνικά», αλλά ανήκουν μάλλον σ’


φορές να είναι αφηρημένο. Λυτρωμένος επίσης από τις όποιες ακαδημαϊ-κές συμβάσεις και από την επιθυμία του να είναι ευανάγνωστος για το κοινότου, φιλοτεχνεί την ίδια περίοδο τις «Λιτανείες». Πρόκειται για σχέδια μεμελάνι σε ζελατίνες, μοναδικής δραματικής αίσθησης και χειρονομιακήςελευθερίας. Ο Γύζης, κατ’ ουσίαν, εισάγει εκ Γερμανίας τη νεοελληνικήζωγραφική έρευνα από το 19ο αιώνα στον 20ό και παραδίδει τη σκυτάληστον εξίσου ιδεαλιστή και υψηλόφρονα Κωστή Παρθένη (1878-1967), τον«Παλαμά» της εικαστικής μας έκφρασης. Ήδη η μικρή ιστορία των μορφώνστον τόπο μας αποκτούσε έτσι δύο βαθύτατα καλλιεργημένες προσωπικό-τητες. Θεωρώ και τον Γύζη και τον Παρθένη, εκτός από προικισμένους ζω-γράφους, βασικούς δασκάλους και διαμορφωτές της νεοελληνικήςκουλτούρας και ευαισθησίας.

Γ.Πού πηγαίνει σήμερα η ζωγραφική; Πόσο απαραίτητη μπορεί να είναι μέσαστον καταιγισμό των ηλεκτρονικών εικόνων και των μαζικών οπτικών πλη-ροφοριών; Σε ποιους ιδεολογικούς, ιστορικούς, αισθητικούς κώδικες έχειτη δυνατότητα να στηριχθεί για να δικαιολογήσει την παρουσία της, για ναπαρέμβει και να υπάρξει ως αυτόνομος εικονοποιητικός μηχανισμός καιγια να αποκαταστήσει πάλι θετική και γόνιμη σχέση προς το δέκτη θεατή;Σήμερα που οι επιμέρους ιδιότητες και οι συγκεκριμένοι χαρακτήρες τηςπαραδοσιακής ζωγραφικής έχουν διαχυθεί στους νόμιμους ή μη απογό-νους της –τον κινηματογράφο, τη video art, την τηλεοπτική εικόνα– ποιοιπαράγοντες θα της επέτρεπαν να υπάρξει αυτούσια και ακέραιη; Να υπάρ-ξει επίκαιρη και ουσιαστική; Θα έλεγα ότι δεν υπάρχει στις μέρες μας σπίτιοπουδήποτε στον πλανήτη που να μην έχει έστω έναν πίνακα, εικονικόαυτή τη φορά, εντός του: πρόκειται για την οθόνη της τηλεόρασης, το σύγ-χρονο μηχανισμό παραγωγής μυθοποιητικών συμβόλων και ηρωοποιητι-κών εικόνων.

Παλαιότερα αυτό το ρόλο τον κρατούσε αποκλειστικά η ζωγραφική.Αυτή ήταν η αρμόδια για να δώσει μορφή στο Θεό, πρόσωπο στον ηγε-μόνα, για να περιγράψει με κύρος τα όσα αόρατα ισχύουν στον επέκεινα.Απ’ την άλλη πλευρά η σημερινή κρίση της ζωγραφικής οφείλεται στην απώ-λεια της ηρωοποιητικής της δυνατότητας εφόσον δεν έχει πλέον μια θρη-σκεία για να προπαγανδίσει, ένα οποιοδήποτε καθεστώς για να λατρέψει,μιαν ετικέτα για να υπηρετήσει.Και δεν αρκεί να πούμε ότι η ζωγραφική σή-μερα μεταφέρει τη μελαγχολία της εποχής σε χρώματα. Στην τρομερή προ-μάμη όλων των νεότερων τεχνών της εικόνας ταιριάζει ενεργητικός κι όχι


Το 1883 ο Τήνιος ζωγράφος αποσπά το δεύτερο βραβείο κατά τη ΔιεθνήΈκθεση του Μονάχου με το έργο του «Η αποστήθισις». Στην Εθνική Πινακο-θήκη σώζονται επίσης οι εξαίσιες σπουδές του καλλιτέχνη όσον αφορά το κυ-ρίαρχο θέμα που τον απασχολεί προς το τέλος της ζωής του, το «Ιδού οΝυμφίος». Εκεί ο Γύζης προσεγγίζει το πρόβλημα με μυστικιστική διάθεση καιεξαιρετική χρωματική ελευθερία, σε βαθμό ώστε το αποτέλεσμα μερικές


Θεόδωρος Ιακώβου Ράλλης, ΕστιάςΛάδι σε καμβά, 95 x 51 εκ.


Ιστορία είναι οριστικά παρελθόν –όπως είναι παρελθόν η θεωρία του ενόςΣύμπαντος– και στη θέση της έχουν αναδυθεί πολλές ανεξάρτητες ιστορίεςπου υπάρχουν στηριγμένες σε τοπικές ιδιαιτερότητες, αλλά και αρδεύονταιαπ’ τη μεγάλη πηγή του μοντερνισμού. Σε εκείνο δηλαδή το επαναστατικόκίνημα που προώθησε ένα σύστημα τέχνης στη θέση της θρησκείας καιπου διεκδίκησε το ξαναγράψιμο της Ιστορίας με τους δικούς του όρους.Μοντερνισμός σήμαινε την κατ’ εξοχήν επιθετική στρατηγική (avant garde)και την τοποθέτηση των ονομάτων στην υπηρεσία των ιδεών. Σήμερα ισχύειτο αντίστροφο. Ο μοντερνισμός προσοικειώθηκε συγκεκριμένες παιδαγω-γικές μεθόδους για να αλλάξει τον κόσμο –η πρώτη και βασική του ουτο-πία– και για ν’ αποδώσει στην τέχνη το μεταφυσικό της κύρος.


παθητικός –που θα πει «διακοσμητικός– ρόλος. Σήμερα βέβαια κυριαρχεί ηαφασία της ρέουσας τηλεοπτικής εικόνας, που είναι αμείλικτη. Bομβαρδίζειτο θεατή καθιστώντας τον παθητικό δέκτη, τον υποδουλώνει συναισθηματικά,καθώς ο τελευταίος αδυνατεί να αποκωδικοποιήσει την πληθώρα των έμμεσωνή των άμεσων μηνυμάτων της. Αντίθετα, η ζωγραφική απαιτεί απ’ το συνομιλητήτης το χρόνο του, του επιβάλλει να χαμηλώσει τους ρυθμούς του ώστε να τηναναγνώσει επαρκώς, να μεθέξει στο ρυθμό και στην έντασή της. Στην καινούρ-για εποχή οι όροι του παιχνιδιού μέλλεται να σκληρύνουν ακόμη περισσότερο.Η τέχνη, από απλή διακοσμητική διαδικασία ή υπόθεση κοινωνικού prestige,οφείλει πάλι να λειτουργήσει ως πράξη αντίστασης, ως η προσωπική επανά-σταση του καθενός. Ο Άγγλος ποιητής P. B. Shelley έγραψε ότι οι καλλιτέχνεςαποκαλύπτουν λιγότερο το πνεύμα τους και περισσότερο το πνεύμα της επο-χής (Α Defense of Poetry, 1821). Αυτό είναι σωστό μόνο που, ταυτόχρονα,όταν οι μορφές τέχνης που παράγονται έχουν ιδιαίτερη νοηματική και ειδολο-γική ισχύ –significant form– τότε είναι αυτές που κυρίως διαμορφώνουν τοπνεύμα της εποχής.

Μιλώντας για την ελληνική ζωγραφική διαπιστώνουμε grosso modo έναπνεύμα συναίνεσης προς τις κυρίαρχες μορφές που πρόβαλαν τα μεγάλα καλ-λιτεχνικά κέντρα, όσο και προς τις κυρίαρχες συμπεριφορές που διατύπωσαντα εκάστοτε κέντρα εξουσίας. Έτσι η ίδια διαμορφώθηκε συχνά ως τρόπος έκ-φρασης της διαφυγής απ’ ό,τι εξωτερικά ενοχλούσε ή της ενδοσκόπησης (πουτυπικά σήμαινε το ίδιο πράγμα). Από τις αρχές του 19ου αιώνα, και με κορύ-φωση την πρώτη δεκαετία της ανεξαρτησίας, Γερμανοί, Ιταλοί, Γάλλοι ζωγρά-φοι έρχονται σ’ αυτή την εσχατιά της βαλκανικής για να αποκαλύψουν τολαμπρό παρελθόν μέσα από ένα αξιοθρήνητο παρόν. Είτε όμως πρόκειται γιατη σύγχρονη Ελλάδα είτε για την κλασική, το ρομαντικό βλέμμα των Ευρω-παίων καλλιτεχνών βλέπει περισσότερο ένα «ιστορικό θέατρο» παρά μια πραγ-ματικότητα. Η «ηρωικότητα» προσώπων και περιοχών συναρτάται μάλλον προςτη μυθολογία με την οποία από νωρίς χρέωσε η Δύση την Ελλάδα παρά με τηνΙστορία.

Το ωραίο απ’ την άλλη πλευρά ήταν και είναι επαναστατικό! Η σύγχρονητέχνη, καλύτερα ο κυρίαρχος μηχανισμός προώθησης εικόνων, απαιτεί ονο-ματομνήμονες. Αποκλειστικά. Βλέπετε, πια δεν «παίζουν» ούτε κυρίαρχες έν-νοιες ούτε κυρίαρχες τάσεις, αλλά κυρίαρχα «ονόματα». Και τούτο γιατί οΛεβιάθαν του εικαστικού marketing και της αγοράς εξεμεί συνεχώς στη σκηνήκαινούργια ονόματα με το ερωτηματικό του εφήμερου star ώστε το γαϊτανάκινα συνεχίζεται. Χιλιάδες λοιπόν ονόματα συνωθούνται στην είσοδο από τον20ό αιώνα στον 21ο διεκδικώντας μια θέση στην Ιστορία. Όμως η γραμμική


Βασίλης Μάρρος, Αφηρημένο τοπίο ΙΙΙΛάδι σε καμβά, 38 x 33 εκ.


Γνώριζε πολύ καλά ότι η μεγάλη τέχνη πέθανε τη στιγμή που πέθανε ηπίστη προς το Θεό (ή τους θεούς). Έτσι επιχείρησε τον εξής διαλεκτικόελιγμό: διεκδίκησε μια πίστη χωρίς Θεό καθιστάμενος ο ίδιος (ο μοντερνι-σμός) «θρησκεία». Αυτό, πάνω κάτω, υπήρξε και η μεγάλη αντίφαση –αλλάκαι η δύναμη– του Bauhaus, μιας σχολής που προσπάθησε μεθοδικά καιφιλόδοξα ν’ απαντήσει σε μια σειρά θεμελιακών ερωτημάτων. Ζήτησε ναπει τι είναι τέχνη, πώς και εάν διδάσκεται, ποια η σχέση της με το υποκεί-μενο και την κοινωνία, τι τη συνδέει με την τεχνική και την τεχνολογία, τιείναι αισθητική και πώς διαχέεται στον κόσμο των μορφών, τι είναι έργο τέ-χνης και τι δημιουργός κτλ.

Μια, ακόμη, τελευταία σκέψη: Η πραγματικά μεγάλη ζωγραφική, η δια-σταλμένη δύναμη της εικόνας μπορεί να λανθάνει, μυστηριώδης και σιω-πηλή όχι μόνο σ’ έναν πίνακα αλλά και σ’ ένα στίχο. Δείτε (κι όχι διαβάστε)για παράδειγμα πώς σχεδιάζουν χώρους οι λέξεις του παρακάτω στίχουκαι πώς η συνήχηση μετατρέπεται σε ζεύγος συμπληρωματικών χρωμάτων:«βάρκες πρηνείς μέσα στα πρίνα». Ο Bολανάκης αλλά και ο Αλταμούραςή ο Πανταζής έδωσαν συνθέσεις μ’ αναποδογυρισμένες βάρκες στην ακτή,φυτεμένες σε μια χλωρίδα του κατεβαίνει ως το κύμα κι ως τις πατημασιέςτων ψαράδων στην άμμο.

Δ.Η τέχνη τουλάχιστον δεν προσποιείται όπως η επιστήμη με υποκριτικήαυθεντία πως τάχα μπορεί να ερμηνεύσει τα πάντα και ότι υπάρχει κατ'ανάγκην κάποιο νόημα οπουδήποτε. Και η πραγματικότητα μία λέξη είναιεντέλει. Μα τι λέξη! Πόσο άμεσα, σχεδόν πρόστυχα αισθησιακή. Ώστενα παραλύουν οι αισθητικές. Ζήστε ρε ! Όπως έγραφε κι ο Παύλος Μά-τεσις. Σκέφτομαι τώρα τη ζωγραφική του Μπουζιάνη. Ο άνθρωπος απο-δίδεται αφηρημένα ως το πλάσμα που πάσχει... Που εκφράζει το δράματης ύπαρξης μέσα από το δράμα του σώματος. Σ' έναν κόσμο χαοτικόκαι απροσπέλαστο. Όχι το πρόσωπο ή η ταυτότητα αλλά η ύπαρξη. Καιτο αδιέξοδο της βέβαια. Από την μία, η εξπρεσιονιστική του φόρμα εμ-πνέεται από το πάθος αλλά και την περιφρόνηση των ορίων όπως τοήθελε ο Ρομαντισμός και από την άλλη από την έκλειψη του νοήματοςόπως την διατυπώνει μια, η πιο πεσιμιστική, εκδοχή τόσο του μοντέρνουόσο και του μεταμοντέρνου. Κυρίως αυτού. Και να σκεφτεί κανείς πωςο Μπουζιάνης πέθανε μόλις το 1959. Πάντως η δυσπιστία απέναντι σεολοκληρωτικές λύσεις ή απόλυτες ερμηνείες είναι τόσο παλιά όσο ο Ni-etzsche , ο Popper ή ο Gombrich.


Γιάννης Γαΐτης, Φιγούρες, (Ρίνγκ), 1970-1980Λάδι σε καμβά, 46 x 38 εκ.Πινακοθήκη Δήμου Αλίμου

εποχής ή τους αναπόφευκτους καλλιτεχνικούς ανταγωνισμούς η γενιά του'30 υπερασπίστηκε την ιθαγένεια και την ταυτότητα ενώ η γενιά του '60όντας ανδρωμένη στις μεταπολεμικές, καλλιτεχνικές συνθήκες διεκδίκησετο διεθνές καλλιτεχνικό λεξιλόγιο και εν πολλοίς κατέκτησε το ενδιαφέροντου παγκόσμιου κοινού. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της Χρύ-σας, του Γιάννη Κουνέλλη, του Κανιάρη, της Χρύσας, του Βασίλη Μάρου,του Τάκι, του Λουκά Σαμαρά κλπ.

Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζουμε ενδεικτικά καλλιτέχνες πουγεννήθηκαν ανάμεσα στο 1920 και το 1940, ωρίμασαν στην περίοδο τηςδικτατορίας και έκτοτε πρωταγωνίστησαν στην ελληνική καλλιτεχνικήσκηνή και όχι μόνο. Αναφέρομαι στις περιπτώσεις του Γιάννη Γαΐτη, τουΠαναγιώτη Τέτση, του Θανάση Τσίγκου, του Δανιήλ, του Δημήτρη Περ-δικίδη, του Ηλία Δεκουλάκου, του Δημοσθένη Κοκκινίδη, του Νίκου Κεσ-σανλή, του Παύλου, του Κώστα Τσόκλη, του Χρίστου Καρά (οι τέσσεριςτελευταίοι γεννήθηκαν το 1930) και των λίγο νεότερων Δημήτρη Μυταρά,Σωτήρη Σόρογκα, Αλέκου Φασιανού, Βασίλη Σπεράντζα, Μπίας Ντάβουκλπ. Πρόκειται για δημιουργούς που σφυρηλάτησαν την σύγχρονη ευαι-σθησία μας, που "εικογράφησαν" το συλλογικό μας παραμύθι ως κοινω-νίας με έργα που ισορροπούν ανάμεσα στο τοπικό και το διεθνές, τοδράμα της εθνικής μας ιστορίας και τις κοσμοϊστορικές ανακατατάξειςπου συγκλόνισαν μεταπολεμικά τον πλανήτη. Τέλος την χαρά του έρωτακαι το πένθος του θανάτου. Την χαρά της έκφρασης αλλά και το πένθοςπου γεννιέται από την αδυναμία να εκφραστούμε εγκλωβισμένοι σε μιανμονοδιάστατη παιδεία και έναν τεχνοκρατικό τρόπο ζωής.

Οι παρουσιαζόμενοι πίνακες συγκροτώντας μιαν κατ αρχήν αισθητι-κοϊδεολογική ενότητα υπερασπίζονται ατομικές ιδιοσυγκρασίες ή όνειρααλλά εκφράζουν συγχρόνως και γενικότερες ανάγκες ή επιθυμίες. Κατ'ουσίαν περι -γράφουν μέσα από σύμβολα , συνειρμούς ή οπτικά συμ-φραζόμενα το πρόσωπο μιας Ελλάδας που όσο κι αν αλλάζει, υπό περι-πτώσεις, παραμένει βασανιστικά το ίδιο. Γι’ αυτό μίλησα στην αρχή γιατην δυνατότητα αυτογνωσίας που μας χαρίζει η τέχνη. Ίσως την ύστατημας ευκαιρία για αυτογνωσία. Αρκεί να έχουμε τη διάθεση να δούμε...

Ε.Κοινός τόπος πως η τέχνη είναι εκείνο το ψέμα που πάντως μπορεί ναυπερασπιστεί τη μόνη υπαρκτή αλήθεια για τους ανθρώπους. Κοινόςτόπος, επίσης, πως “γνώση” είναι ο κομψός τρόπος με τον οποίο συνή-θως οι ευφυείς άνθρωποι καλύπτουν την υπαρξιακή, την ακατάλυτη τους


Η γνώση της τέχνης μας, σύγχρονης και παλιότερης, δεν συνιστά απλήπολυτέλεια αλλά πράξη ουσιαστικής αυτογνωσίας. Η τέχνη μας είμαστεεμείς οι ίδιοι, η καθημερινή ζωή μας αλλά κάπως αλλιώς. Δηλαδή η αδια-πραγμάτευτη ζωή μας, με όλες τις αντιφάσεις της ή τις αντιξοότητες, αλλάκάπως αλλιώς. Σαν μια μυστική δύναμη να έχει μεταμορφώσει την καθημε-ρινότητα σε μαγεία. Αυτό είναι ό τι αποκαλούμε τέχνη κι αυτή είναι η ανα-μορφωτική της δυνατότητα. Κι ας μην ξεχνάμε: Η τέχνη είναι διαλεκτικάαντίθετη προς κάθε μορφή εξουσίας ενσαρκώνοντας η ίδια την ουτοπία τηςδιαρκούς επανάστασης. Κάτι που δεν αντιλαμβάνονται ούτε οι συνδικαλι-στές ούτε κι οι γραφειοκράτες της τέχνης. Ούτε βέβαια οι μεταπράτες ή οιδιαφημιστές της. Η τέχνη αποτελεί ενδιάθετη γνώση και ως τέτοια δεν χρει-άζεται απόδειξη. Είναι τέλος η τέχνη μια τρέλα χωρίς την αρρώστια κατά τηνεπιτυχημένη διατύπωση του πρόωρα χαμένου Γιώργου Λάππα.

Γενικά τώρα μιλώντας, ας επαναλάβουμε ότι η σύγχρονη τέχνη μας εκ-κινεί στις αρχές του 20ου αιώνα με τις επιβλητικές δημιουργίες του Κων-σταντίνου Παρθένη (1878-1967) , του Γεωργίου Μπουζιάνη (1885-1959) καιτου Φώτη Κόντογλου (1896-1965). Πρόκειται για τρεις δασκάλους που έμ-μεσα ή άμεσα διαμορφώνουν τη γενιά του '30, δηλαδή την ελληνοκεντρικήκαλλιτεχνική έκφραση και ορίζουν την πραγματικότητα, ή αν προτιμάτε ,τηνουτοπία μιας εθνικής σχολής. Ο Σπυρόπουλος, ο Κοντόπουλος, ο Τσαρού-χης, ο Διαμαντόπουλος, ο Εγγονόπουλος, ο Μόραλης, ο Νικολάου, η Λυμ-περάκη, ο Μαυροΐδης, ο Κοντόπουλος, η Μελά -Κωσταντινίδη, οΑστεριάδης, η Καταγάτση, ο Σικελιώτης, ο Βασιλείου, ο Καπράλος, ο Ζογ-γολόπουλος, ο Λουκόπουλος, ο Σκλάβος, ο Λαμέρας, η Μυλωνά κλπ. είναιτόσο απαστράπτουσες, ατομικές περιπτώσεις όσο και η εξέλιξη των προ-βληματισμών που διατύπωσαν οι προειρημένοι δάσκαλοι. Με τους δύο ιδιο-φυείς αθώους, τον Γιαννούλη Χαλεπά (1851- 1938) και ΘεόφιλοΧατζημιχαήλ (1873-1934) να αποτελούν τις δύο ανένταχτες εξαιρέσεις πουόμως συγκροτούν έναν διαφορετικό κανόνα. Τον κύκλο των μεγάλων δημι-ουργών που βρίσκουν το δρόμο τους ανάμεσα στην γενιά του '30 και τουςτρεις προαναφερθέντες δασκάλους της γενιάς αυτής συμπληρώνουν οι πε-ριπτώσεις του Νικόλαου Λύτρα, του Κωνσταντίνου Μαλέα, του ΓεράσιμουΣτέρη ,του Μιχάηλ Οικονόμου, του Γεωργίου Γουναρόπουλου και του Σπύ-ρου Παπαλουκά... Συμβολικά μιλώντας ο Γιάννης Μόραλης εντός της Ανώτα-της Σχολής Καλών Τεχνών και ο Γιάννης Τσαρόυχης εκτός υπήρξαν οι βασικοίδάσκαλοι της λεγόμενης γενιάς του '60. (Έστω κι αν κάποιοι επιφανείς εκπρό-σωποι της αργότερα βιάστηκαν ως "διεθνιστές" οι ίδιοι να καταγγείλουν ωςφολκλορικό ή "εθνοκεντρικό" το έργο τόσο του Τσαρούχη όσο και του Μό-ραλη). Πάντως, με ιστορικούς όρους μιλώντας, και μακριά από τα πάθη της



άγνοια. Εν αρχ , εξάπαντος, των πάντων ην το δράμα των εικόνων που έκρυ-βαν λέξεις και το δράμα των λέξεων που αποκάλυπταν εικόνες. Εικόνες πουμε τη σειρά τους αναζητούσαν, διαρκώς, καινούρια νοήματα, ανέσυραννέες εκφραστικές δυνατότητες: Αρχαίες λέξεις που ξαναζούν μεταμορφω-μένες, αρχαίες εικόνες που φανερώνονται μαγικά για ν’ αφηγηθούν το ίδιο,το προκατακλυσμιαίο παραμύθι του κόσμου από την αρχή. Έπειτα η πρω-ταρχική εικόνα, το πρόσωπο του μαγεμένου Νάρκισσου που καθρεφτίζεταιστο αρυτίδωτο νερό, έδωσε τον πρώτο «πίνακα», μια φωτεινή, φευγαλέα αν-τανάκλαση του εφήμερου πάνω στο διαρκές, σαν το περίγραμμα μιας σκιάςπάνω στον τοίχο.

Στη συνέχεια υπήρξε ο μύθος (ή μήπως η ιστορία;) εκείνου του προσώ-που που δεν έπρεπε να ιδωθεί, μέσα στο έρεβος, αν ήθελε να ξαναζήσει.Να ξεφύγει απ’ το βασίλειο των σκιών. Μόνος οδηγός η Μουσική που έπαιζεκάποιος απελπισμένος του έρωτα για να σώσει τη πολύκλαυστη Ευρυδίκητου. Ήδη έχουν μαζευτεί πάρα πολλά στοιχεία ή σύμβολα ώστε να συγκρο-τηθεί επαρκής λόγος: Πρόκειται για εκείνες τις εικόνες, τα λόγια, τουςήχους ή τα τραύματα που μαλακώνουν αποκλειστικά με τη χρήση εικόνων,λόγων ή ήχων. Κυρίως όμως γεννήθηκε απ’ όλα αυτά ο πιο βαρυσήμαντοςέκτοτε συμβολισμός της τέχνης: Πως, δηλαδή, η ίδια μπορεί να μην νικάειτο θάνατο αλλά αποτελεί τη μόνη μορφή αθανασίας που εμείς οι άνθρωποιδικαιούμαστε (αλλά και αντέχουμε).

Η κατάκτηση της αφηρημένης φόρμας στη ζωγραφική γλώσσα απετέ-λεσε το μεγαλύτερο επίτευγμα της εικαστικής εξέλιξης μετά τον ιλουζιονι-σμό και τις απαστράπτουσες όσο και κατασκευασμένες «πραγματικότητες»της Αναγέννησης. Ως τώρα η εικόνα αντανακλούσε με ποικίλους τρόπους(οι διάφοροι -ισμοί της τέχνης) τον κόσμο. Διαπραγματευόταν με πάθος ήνηφαλιότητα (οι ποικίλοι ρομαντισμοί ή κλασικισμοί) την επιφάνεια αυτού τουκόσμου. Απεικόνιζε το δέρμα του αναπολώντας την ψυχή του. Στην περιο-ρισμένη επιφάνεια ενός καμβά να χωρέσουν όλα όσα έβλεπε το μάτι τουζωγράφου ή άντεχε η διάνοια του. Ολόκληρο το βασίλειο της αισθητηριακήςπραγματικότητας με το καβαλέτο. Στο ρόλο του δαιμονικού όσο και απελπι-σμένο Ριχάρδου Γ’ εκείνος ο καλλιτέχνης που φιλοδοξούσε κάθε φορά ναπάρει στις πλάτες του τις ανάγκες μιας ολόκληρής εποχής, π.χ. ο Caravag-gio, ο Vel squez ή ο Delacroix. Αλλά και ο Rothko, ο De Kooning, ο Mir , οKlee ή ο Bacon.

Με την εξπρεσιονιστική Αφαίρεση που είναι η εξέλιξη της βίαιης, γραφι-στικής χειρονομίας, η επιφάνεια γίνεται βάθος και η αντανάκλαση ή ο αντι-


Θεόδωρος Στάμος, Ατέρμονο πεδίο σειρά Λευκάδας, σκοτεινή νύχτα.

Ακρυλικό σε χαρτί, 76 x 57 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

κατοπτρισμός, καταβύθιση. Οι εικόνες δεν είναι πια κάπου εκεί έξω, αλλάεδώ μέσα μας, βαθιά. Οι εικόνες δεν συγκροτούν πλέον μιαν αφήγησηαπλώς, αλλά ένα παραλήρημα, μιαν ενέργεια, ένα βίο-ψυχογράφημα. Είναιμια διαδικασία κι όχι ένα αποτέλεσμα. Είναι ο αόρατο που αγωνίζεται καιαγωνιά να καταστεί ορατό, χωρίς όμως να απολέσει το οντολογικό του μυ-στήριο. Όχι ένα συμβάν, αλλά ένα γίγνεσθαι. Ένα διαρκώς ανανεούμενο ση-μαίνον (τι να μας πουν τώρα τα σημαινόμενα!). Η αφηρημένη τέχνη πρόκυψεβέβαια από την αναλυτική διαδικασία του Cézanne ως προς τα οπτικά φαι-νόμενα και τη νοητική λειτουργία της όρασης αλλά και από τους κώδικεςτου Κυβισμού, του Σουπρεματισμού και του Κονστρουκτιβισμού που ανα-δύθηκαν και ευδοκίμησαν κατά το πρώτο ήμισυ του εικοστού αιώνα. Έχειπροδρόμους της τις Improvisations του Kandinsky όπως και την αργή ωρί-μανση των Nymphéas του Monet που εξελίσσονται από την γοητευτική ανα-παράσταση ως την καθαρή ενέργεια. Ο αφηρημένος Εξπρεσιονισμόςπάντως μεγαλούργησε με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, κυριαρ-χώντας σε κάθε μορφή πρωτοπορίας αλλά και ενίοτε ακαδημαϊσμού. Εμφα-νίζεται σαν μια εκτονωτική, απελευθερωτική διαδικασία που απαλλάσσει τονδημιουργό από όλες τις παρεμβάσεις του παρελθόντος, εγχειρίζοντάς τουεκείνη την ελευθερία που δρα πέρα από τα όρια, συχνά ερήμην των ορίων.Η Αφαίρεση είναι μια Θεολογία χωρίς Θεό, μια φαινομενολογία χωρίς ρα-σιοναλισμό. Η απεικόνιση, όχι του αόρατου, αλλά του ανίδωτου ή όπως θατο έλεγε ο Ν. Καρούζος «να παγιδεύεις το αόρατο στην ορατότητα». Ο ζω-γράφος του abstrait μοιάζει με τον τυφλωμένο Οιδίποδα: Δεν χρειάζεται ναβλέπει, επειδή ξέρει.

Σε όλον αυτόν παγκόσμιο ορυμαγδό η ελληνική εμπειρία αποτελεί ασφα-λώς μια υποπερίπτωση που όμως δεν επιτρέπεται να υποτιμηθεί. Η παρούσαέκθεση που οργανώνει ο Δήμος Αλίμου ως πρόγευση της μελλοντικής τουΠινακοθήκης το αποδεικνύει. Έργα από διαφορετικές ιδιωτικές συλλογέςαλλά και πίνακες που αποκτήθηκαν πρόσφατα από το Δήμο Αλίμου εικονο-γραφούν με επάρκεια την δυναμική της νεοελληνικής τέχνης. Πρόκειται γιαπαράθυρα που δεν ανοίγονται στον εξωτερικό κόσμο αλλά στο βαθύτεροψυχισμό του κάθε θεατή.

Νοέμβριος 2018 Καθηγητής Μάνος Στεφανίδης

Περισσότερα στοιχεία στη δεκάτομη σειρά Ελληνομουσείον, Επτά αιώνες ελληνική ζω-

γραφική, 2η έκδοση συμπληρωμένη, ΕΤ, 2010, στο βιβλίο μου Μικρή Πινακοθήκη, Πρό-

σωπα, κρίσεις και αξίες της νεοελληνικής τέχνης, Εκδ. Καστανιώτη, 2005, 2η έκδοση

και στην ιστοσελίδα μου http://manosstefanidis.blogspot.com.



Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907)


Ο Βολανάκης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως οαδιαφιλονίκητος πατέρας της ελληνικής θαλασσο-γραφίας. Η δημιουργία του επηρεάστηκε από τις συγ-κυρίες της ζωής, που τον ανάγκασαν, το 1883, ναεπιστρέψει από το Μόναχο στην Ελλάδα, εξαιτίας τωνπροβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε η γυναίκα του.Με την εγκατάστασή τους στην παράκτια πόλη τουΠειραιά, η παρατήρηση της ζωής γύρω του αποτυ-πώθηκε στον καμβά υπό τη μορφή της θαλασσογρα-φίας. Ήταν η εποχή που τα ιστιοφόρα σκάφη σταδιακάαποσύρονταν δίνοντας τη θέση τους στα ατμόπλοια.Ο καλλιτέχνης είχε λοιπόν την ευκαιρία να μελετήσειαπό κοντά όλες τις λεπτομέρειες των πρώτων αυτώνατμοκίνητων ιστιοφόρων. Μπόρεσε έτσι να αποτυπώ-σει στα έργα του τις λεπτές διακυμάνσεις της θάλασ-σας και να απεικονίσει με πιστότητα πλοία, πανιά καικατάρτια, λυρικές εικόνες του ουρανού και του πε-ριρρέοντος φωτός. Ο Βολανάκης θεωρείται ένας απότους σημαντικότερους πλοιογράφους της Ευρώπηςτον 19ο αιώνα.

Ατμόπλοια και ιστιοφόραΕλαιογραφία σε μουσαμά, 80 x 150 εκ.



Οικογενειακή σκηνήΕλαιογραφία σε μουσαμά, 54 x 79 εκ.

Πινακοθήκη Δήμου Αλίμου

Νικόλαος Γύζης (1842-1901)


Ο Νικόλαος Γύζης, εκπρόσωπος του ρομαντικού ακαδημαϊ-σμού από πολλούς μελετητές θεωρείται ο πατέρας της ελ-ληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα. Από νέος εξερεύνησεμε συγκινητική ζέση τα ελληνικά ήθη, τα έθιμα, τις τελετουρ-γίες, τις παραδοσιακές ενδυμασίες αλλά και τις φυσιογνωμίεςτων καθημερινών ανθρώπων επιμένοντας στην εξιδανικευ-τική απόδοση της πραγματικότητας. Το θέμα της οικογένειαςήταν εξαιρετικά σημαντικό για αυτόν, γεγονός που αντανα-κλάται σε πολλά από τα έργα του. Οι πίνακές του συχνά αγ-γίζουν τον θεατή, είτε μέσω της τρυφερότητας είτε με τασυγκινησιακά φορτισμένα θέματά τους. Τον ενδιέφερε ιδι-αίτερα η απεικόνιση των ιστορικών γεγονότων όπως π.χ. ηΚαταστροφή της Χίου, κάτι που είχε μάθει από τον δάσκαλότου ιστορικό ζωγράφο Karl von Piloty. Η παλέτα του ήταν τιςπερισσότερες φορές θερμή και γήινη και η συχνή χρήσητου κιαροσκούρο μαρτυρά τη γοητεία που του ασκούσε τοφως. Είναι ιδίως γνωστός για τις ρομαντικές ρωπογραφίεςτου με την αφηγηματική δεινότητα, καθώς και για τα αλλη-γορικά και θρησκευτικά έργα του. Ο Γύζης δεσπόζει στη λε-γόμενη «Σχολή του Μονάχου» μαζί με τον Νικηφόρο Λύτρακαι κατέχει μια σημαντική θέση στην ιστορία τόσο της ελλη-νικής όσο και της γερμανικής τέχνης του 19ου αιώνα. Τηνιδεαλιστική αισθητική του Γύζη συνεχίζει στον 20ό αιώνα οΚωνσταντίνος Παρθένης.


Παραλία από την βόρεια θάλασσαΛάδι σε ξύλο, 30 x 38 εκ.


Περικλής Πανταζής (1850-1884)


Ο Πανταζής είναι μείζων Έλληνας ιμπρεσιονιστής ζωγράφοςτου 19ου αιώνα. Γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στηνΣχολή Καλών Τεχνών με καθηγητή τον Λύτρα. Αργότεραμετακόμισε στο Μόναχο και κατόπιν στο Παρίσι, όπου επη-ρεάστηκε από τις πρωτοπόρες τάσεις της γαλλικής τέχνης.Χάρη στη συστατική επιστολή του περίφημου δάσκαλουτου, Gustave Courbet, μετακόμισε στις Βρυξέλλες, όπουπαρέμεινε μέχρι τον θάνατό του. Παρήγαγε πολλά έργαεπηρεασμένα από τον ιμπρεσιονισμό. Το 1882 συμμετείχεστην έκθεση «Cercle Artistique et Littéraire» στις Βρυξέλ-λες, η οποία φιλοξένησε επίσης έργα του James Ensor. Οιδύο αυτοί ζωγράφοι συνδέθηκαν με φιλία και άσκησανεπιρροή ο ένας στο έργο του άλλου. Πιστεύεται ότι οδήγη-σαν τον βελγικό ιμπρεσιονισμό προς την κατεύθυνση τωνκινημάτων που ακολούθησαν. Ο Πανταζής εκπροσώπησετην Ελλάδα στην Παγκόσμια Έκθεση που διοργανώθηκε το1878 στο Παρίσι. Η καριέρα του διακόπηκε πρόωρα όταν,σε ηλικία τριάντα τεσσάρων ετών, πέθανε έπειτα από μα-κρόχρονη μάχη με τη φυματίωση.


Ιωάννης Αλταμούρας (1852-1878)


Ο Αλταμούρας υπήρξε εξέχων θαλασσογράφος του 19ουαιώνα, πρόδρομος του ευρωπαϊκού ιμπρεσιονισμού. Γιοςτης επίσης αναγνωρισμένης ως πρώτης Ελληνίδας ζωγράφουΕλένης Μπούκουρα-Αλταμούρα, γεννήθηκε σε ένα άκρωςκαλλιτεχνικό περιβάλλον. Όταν ο Ιταλός πατέρας του, ζω-γράφος Σαβέριο Αλταμούρα εγκατέλειψε την οικογένειάτους, η μητέρα του έφερε μαζί της αυτόν και την μεγαλύτερηαδελφή του από την Φλωρεντία στην Αθήνα όπου και εγκα-ταστάθηκαν. Ο Αλταμούρας έγινε δεκτός στην Σχολή ΚαλώνΤεχνών σε νεαρή ηλικία. Μαθήτευσε πλάι στον ΝικηφόροΛύτρα και κατόπιν συνέχισε τις σπουδές του στην Κοπεγχάγη.Αργότερα επέστρεψε στην Αθήνα, όπου άνοιξε το δικό τουεργαστήρι ζωγραφικής και φιλοτέχνησε μεγάλο αριθμό θα-λασσογραφιών. Τα έργα του έχουν κατά καιρούς συγκριθείμε τις θαλασσογραφίες του Κωνσταντίνου Βολανάκη. Βρήκετραγικό θάνατο σε ηλικία μόλις είκοσι έξι ετών από φυμα-τίωση, αφήνοντας πίσω του σημαντικό αριθμό εξαιρετικώνέργων, που κινούνται σε ένα φωτεινό, ιμπρεσιονιστικό κλίμα,εντελώς διαφορετικό από της Σχολής του Μονάχου.

Απόπλους από το λιμάνι της ΕλσινόρηςΛάδι σε καμβά, 52 x 81 εκ.



Ο Μουφτής δικάζει παραβάτες της ΣαρίαςΛάδι σε καμβά, 106 x 70 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Θεόδωρος ΙακώβουΡάλλης (1852-1909)


Ο Ράλλης είναι Έλληνας ζωγράφος που πέρασε το μεγαλύ-τερο μέρος της ζωής του στη Γαλλία και στην Αίγυπτο. Τοέργο του συχνά αποπνέει μια αίσθηση νοσταλγίας για τηνπατρίδα. Θεωρείται οριενταλιστής ζωγράφος και φιλοτέχνησεπορτρέτα, σκηνές με τοπικό άρωμα αλλά και έργα που απει-κονίζουν αρχιτεκτονικά οικοδομήματα και ζώα. Αρχικά σπού-δασε στο Παρίσι και στη συνέχεια ταξίδεψε στη ΒόρειαΑφρική και στη Μέση Ανατολή. Στο διάστημα που παρέμεινεεκεί οφείλεται το οριενταλιστικό ύφος που διακρίνει τα έργατου, τα οποία χαρακτηρίζονται ως ρομαντικά και αισθαντικά.Άλλα έργα του αποτυπώνουν αναμνήσεις του από την Ελλάδακαι αποπνέουν έντονη εκφραστικότητα και σεβασμό για τιςπαραδόσεις. Τα έργα του Ράλλη συχνά ξεχωρίζουν για τηνπροσοχή στη λεπτομέρεια, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις απει-κονίσεις του φωτός, όπως η φλόγα ενός κεριού ή η χόβοληστο τζάκι. Συχνά αποδίδεται τεράστια προσοχή στις λεπτο-μέρειες των εκφράσεων του προσώπου ή της τοπικής ενδυ-μασίας. Το έργο του είναι ατμοσφαιρικό, εκλεπτυσμένο καιδιαποτισμένο από μια αυθεντική ευαισθησία.


ΕφηβείαΛάδι σε καμβά, 100 x 55 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Γεώργιος Ιακωβίδης (1853-1932)


Ο Ιακωβίδης είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπρο-σώπους της εικαστικής ομάδας που αποκαλείται συμβατικά«Σχολή του Μονάχου». Γεννήθηκε στη Λέσβο και θεωρείταιρεαλιστής ζωγράφος υψηλής ακαδημαϊκής παιδείας, γνω-στός κυρίως για τα έργα του στα οποία απεικονίζονται παι-διά. Επηρεάστηκε από τον γερμανικό ακαδημαϊκό ρεαλισμόκαι σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική. Επί δεκαεπτά έτηέζησε στο Μόναχο, όπου φιλοτέχνησε πίνακες που ανα-παριστούν μυθολογικές σκηνές, ρωπογραφίες και πορ-τρέτα. Οι οικείες και ειλικρινείς αλλά και άκρως συναισθη-ματικές απεικονίσεις παιδιών που συναντιούνται στο έργοτου είναι προσφιλείς σε πολλούς, ενώ ένα από τα διαση-μότερα έργα του τιτλοφορείται Παιδική Συναυλία (1900).Το 1904 έγινε διευθυντής της Σχολής Καλών Τεχνών, όπουδίδαξε για είκοσι πέντε χρόνια. Επιστρέφοντας από το Μό-ναχο το 1900 υπήρξε επίσης ο πρώτος έφορος της νεοϊ-δρυθείσας Εθνικής Πινακοθήκης (1901). Πέρα από τα ευ-ρέως γνωστά έργα του, που αναπαριστούν στιγμιότυπα τηςοικογενειακής ζωής, φιλοτέχνησε επίσης πορτρέτα επιφα-νών Ελλήνων ως ο επίσημος προσωπογράφος της μεγα-λοαστικής τάξης. Υπήρξε ένας από τα πρώτα μέλη τηςΑκαδημίας Αθηνών ενώ το 1930 είχε αποχωρήσει από τηνδιεύθυνση της Σχολής η οποία τότε ακριβώς αναβαθμίζεταισε Ανωτάτη. Πέθανε στην Αθήνα το 1932.


ΙστιοφόροΛάδι σε καμβά, 76,5 x 61,5 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Αιμίλιος Προσαλέντης (1859-1926)


Ο Προσαλέντης είναι διακεκριμένος, ακαδημαϊκός ζωγρά-φος του 19ου αιώνα, γνωστός κυρίως για τα πορτρέτα, τιςτοπιογραφίες και τις θαλασσογραφίες του. Συγκαταλέγεταιμεταξύ των διαπρεπών ακαδημαϊκών Ελλήνων ρεαλιστών.Κατάγεται από οικογένεια ζωγράφων και γλυπτών από τηνΚέρκυρα ενώ ο πατέρας του Σπυρίδων υπήρξε ο πρώτοςτου δάσκαλος. Εισήχθη στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπουκαι φοίτησε έως ότου έφυγε για το Παρίσι. Ένθερμος θια-σώτης του κλασικότροπου μετιμπρεσιονισμού, έζησε καιεργάστηκε στο Παρίσι, πόλη στην οποία σπούδασε επίσηςμηχανολογία. Στη συνέχεια υπηρέτησε στο Ελληνικό Πο-λεμικό Ναυτικό, όπου και ανέπτυξε το ενδιαφέρον του γιατις θαλασσογραφίες. Ο χρόνος που πέρασε στη θάλασσασε πολεμικά πλοία τον ενέπνευσε να δημιουργήσει τις υδα-τογραφίες του που απεικονίζουν θαλασσινά τοπία, για τιςοποίες έμεινε πρωτίστως γνωστός. Τελικά επέστρεψε στηγενέτειρά του Κέρκυρα, όπου και παρέμεινε δημιουργών-τας έως το τέλος της ζωής του.


Τοπίο στο ΝείλοΥδατογραφία, 50 x 75 εκ.


Σπυρίδων Σκαρβέλης (1868 -1942)


Ο Σκαρβέλης παρακολούθησε τα πρώτα μαθήματαζωγραφικής στην Καλλιτεχνική και Βιοτεχνική Σχολήτης Κέρκυρας. Οι σπουδές συνεχίστηκαν στην Τερ-γέστη και τη Ρώμη. Εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο,όπου ζωγράφισε πολλά από τα έργα του.Η θεματογραφία του περιλαμβάνει κυρίως τοπία,εμπνευσμένα από τους τόπους όπου έζησε, με φα-νερή την επίδραση της ιταλικής ζωγραφικής. Εξει-δικεύτηκε στην υδατογραφία, στην οποία διακρίθηκεσαν «πρωτομάστορας», ενώ η τεχνοτροπία του έχειτα χαρακτηριστικά του ιμπρεσιονισμού: μικρή πινε-λιά, κυριαρχία του φωτός, χρωματικές διαβαθμί-σεις.Παρουσίασε τα έργα του σε ομαδικές εκθέσεις.Ωστόσο, τη σπουδαιότερη και διαχρονική ασφαλώς‘έκθεση’ της δουλειάς του, μπορεί κανείς να τη δειστο Αχίλλειο, στη γενέτειρά του, για τη διακόσμησητου οποίου εργάστηκε μαζί με άλλους καλλιτέχνες.Πίνακές του βρίσκονται στην Πινακοθήκη της Βου-λής, στις Πινακοθήκες των Δήμων Κέρκυρας καιΡόδου, στην Πινακοθήκη Ευ. Αβέρωφ-Τοσίτσα, στηΣυλλογή Λεβέντη και αλλού.Η συνεισφορά του Σκαρβέλη στην εξέλιξη της Επτα-νησιακής Τέχνης είναι μεγάλη, όπως διαφαίνεταικαι μέσα από τα έργα των συνεχιστών της, μέχρισήμερα.


Αντιτορπιλικό ΑβέρωφΛάδι σε καμβά, 56 x 87 εκ.


Βασίλειος Χατζής (1870-1915)


Βάσει της τεχνοτροπίας των έργων του, ο Χατζής κατατάσ-σεται στη Σχολή του Μονάχου, χωρίς ωστόσο να έχει σπου-δάσει ούτε και ζήσει ποτέ στη Γερμανία. Φοίτησε στη ΣχολήΚαλών Τεχνών, όπου το εξαιρετικό του ταλέντο δεν πέρασεαπαρατήρητο. Δάσκαλοί του υπήρξαν οι διάσημοι Κωνσταν-τίνος Βολανάκης και Νικηφόρος Λύτρας, και οι επιρροέςτους στο έργο του είναι ξεκάθαρες. Ο ίδιος πάντως ανέπτυξεένα πιο ελεύθερο, εξπρεσιονιστικό ιδίωμα. Οι εμπειρίες πουαποκόμισε αργότερα από τη θητεία του στο Πολεμικό Ναυ-τικό αντανακλώνται στις θαλασσογραφίες του. Φιλοτέχνησεεπίσης σημαντικό αριθμό συνθέσεων νεκρής φύσης καθώςκαι έργα που απεικονίζουν τοπία και αγρότες, τα οποία ξε-χωρίζουν για την αριστοτεχνική χρήση του χρώματος. Πέθανεστην Αθήνα το 1915. Λίγο μετά τον θάνατό του, μια μεγάληέκθεση που περιλάμβανε πάνω από διακόσια πενήντα έργατου φιλοξενήθηκε στο Ζάππειο Μέγαρο.


Νεκρή φύση με Ιαπωνικό βάζοΛάδι σε καμβά, 50 x 125 εκ.


Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967)


Ο Παρθένης θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ζωγρά-φους της νεοελληνικής τέχνης και είναι ο δημιουργός πουανέτρεψε την κυρίαρχη αισθητική της Σχολής του Μονάχου.Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, εντούτοις το 1909 μετακόμισεστο Παρίσι. Εκεί διδάχτηκε πολλά για τη χρήση του χρώματοςκαι σήμερα είναι γνωστός για τις χαρακτηριστικές πινελιέςτου, που οργανώνονται σε δομικά μικροστοιχεία παρόμοιαμε εκείνα του Cézanne, του Seurat και του Klimt , καθώς καιγια τις αριστοτεχνικές τονικές διαβαθμίσεις και μεταπτώσειςστους χρωματισμούς των έργων του. Επέστρεψε στην Ελλάδατο 1911 και κατά την περίοδο της παραμονής του στην Κέρ-κυρα παρήγαγε μερικές από τις διασημότερες τοπιογραφίεςτου. Πολλά από τα έργα του απεικονίζουν ναούς (μεταξύτων οποίων ο Άγιος Γεώργιος στο Κάιρο, ο Άγιος Γεώργιοςστον Πόρο και ο Άγιος Αλέξανδρος στο Παλαιό Φάληρο),ενώ σε άλλα έργα του είναι εμφανής η ιδεολογική επίδρασητου Ελ Γκρέκο (η Αποθέωσις του Αθανάσιου Διάκου). Ο Παρ-θένης είναι ιδίως γνωστός για τον μοναδικό τρόπο του ναπετυχαίνει μια λιτή και απέριττη απεικόνιση του ελληνικούτοπίου, μέσω του οποίου αποδίδει συμβολικά ιδέες, καθώςεπίσης και για τη διακριτική και αριστοτεχνική χρήση ενόςχρώματος που σταδιακά αποπνευματώνεται. Εκφράζει τοπνεύμα του βενιζελισμού στις αρχές του 20ού αιώνα, είναιλυρικός συμβολιστής και επηρεάζει καθοριστικά τη γενιά του’30 ως προς την αναζήτηση της ελληνικότητας.

Νεκρή φύση με βιολίΛάδι σε καμβά, 43 x 38 εκ.



Νεκρή φύση - μνήμη της πατρίδαςΛάδι σε καμβά, 60 x 75 εκ.


Δημήτριος Γαλάνης (1879-1966)


Ο Γαλάνης είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνεςκαλλιτέχνες του πρώιμου 20ού αιώνα. Υπήρξε γελοιογράφος,εικονογράφος, ζωγράφος και χαράκτης απαράμιλλης τεχνι-κής. Φιλοτέχνησε τα εξώφυλλα και την ιλουστρασιόν σπου-δαίων γαλλικών εκδόσεων του Μεσοπολέμου. Το 1900 εγ-καταστάθηκε στο Παρίσι και έζησε στη Μονμάρτρη γιαπενήντα ολόκληρα χρόνια. Δεν άργησε να αναγνωριστεί ωςένας από τους πιο ταλαντούχους καλλιτέχνες στο Παρίσιτης εποχής εκείνης και εξέθεσε έργα του πλάι σε έργα τωνMatisse, Braque, και αργότερα των Juan Gris, Dufy, Chagallκαι Picasso. Το έργο του είχε μια έντονα παραστατική-ρεα-λιστική εμμονή αλλά και τάσεις δραματικής σχηματοποίησης.Απέσπασε μεγάλες τιμές από το γαλλικό κράτος, ανακηρύχ-θηκε τακτικός καθηγητής της École des Beaux-Arts και ισό-βιο μέλος της Académie Française. Είναι ιδιαίτερα γνωστόςγια τα χαρακτικά του, πολλά από τα οποία απεικονίζουν τηνανθρώπινη μορφή. Ο André Malraux περιέγραψε το έργοτου Γαλάνη ως «έχον τη δύναμη να γεννήσει συναισθήματααντίστοιχα με εκείνα που γεννά το έργο του Giotto».


To γάλαΛάδι σε μουσαμά, 48,5 x 38 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Νικόλαος Λύτρας (1883-1927)


Ο Λύτρας θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκ-προσώπους του πρώιμου ελληνικού μοντερνισμού. Το έργοτου περιλαμβάνει πορτρέτα, νεκρές φύσεις και τοπιογρα-φίες σε εξπρεσιονιστικό ύφος. Σπούδασε ζωγραφική στηΣχολή Καλών Τεχνών κατά το διάστημα 1902-1906 πλάιστον πατέρα του, τον επίσης ζωγράφο Νικηφόρο Λύτρα,αλλά και στον Γεώργιο Ιακωβίδη. Το 1917 μαζί με τον Κων-σταντίνο Παρθένη και αρκετούς ακόμη καλλιτέχνες ίδρυσετην «Ομάδα Τέχνη», που σκοπό είχε να εξεύρει τρόπουςανανέωσης για να αντισταθμίσει την έντονη επιρροή τουγερμανικού ακαδημαϊσμού στην ελληνική τέχνη. Είναι γε-γονός ότι ο Λύτρας δανείστηκε στοιχεία από το έργο Γάλ-λων φωβιστών καλλιτεχνών και ότι διέθετε μια εξαιρετικήικανότητα να χειρίζεται το χρώμα προκειμένου να αποτυ-πώσει το φως. Πέθανε από φυματίωση το 1927 και τηνθέση του στη Σχολή Καλών Τεχνών μετά από δυο χρόνιακατέλαβε ο Κωνσταντίνος Παρθένης.


Προσωπογραφία κυρίας Κούντσε,1929Yδατογραφία σε χαρτί 41x31 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Γεώργιος Μπουζιάνης (1885-1959)


Ο Μπουζιάνης είναι εξέχων Έλληνας εξπρεσιονιστής ζω-γράφος. Φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών με καθηγητέςτους Λύτρα, Βολανάκη, Ροϊλό και Γερανιώτη, ενώ το 1907μετακόμισε στο Μόναχο, όπου μαθήτευσε στο πλευρό τουMax Liebermann. Η επιτυχία που γνώρισε στη Γερμανίαοφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην υποστήριξη που έλαβεαπό τη Barchfeld Galerie, η οποία εξακολούθησε να τονενισχύει κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι.Η άνοδος του ναζισμού στην πολιτική σκηνή της Γερμανίαςείχε ως αποτέλεσμα τη λιγότερο θερμή υποδοχή του έργουτου, ώσπου το 1934 ο Μπουζιάνης αναγκάστηκε να επι-στρέψει στην Ελλάδα. Και εκεί όμως αποκόμισε αρνητικέςεμπειρίες, καθώς βρέθηκε αντιμέτωπος με την εχθρικήστάση των αθηναϊκών κύκλων. Παρά το ότι δεν κατάφερενα εξασφαλίσει μια θέση στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τε-χνών, η επαναστατική έκθεσή του στον «Παρνασσό» το1949 συνέβαλε ώστε να γίνει ευρύτερα αποδεκτός. Μετάτον θάνατό του στην Αθήνα το 1959, το σπίτι του στη Δάφνημετατράπηκε σε μουσείο. Ο Μπουζιάνης έχει μείνει ιδιαι-τέρως γνωστός για τον ελεύθερο, ρευστό και έντονα υπο-βλητικό, δραματικό τρόπο με τον οποίο απεικονίζεται η αν-θρώπινη μορφή στα έργα του. Οι φιγούρες τουσυμπυκνώνουν το δράμα της ύπαρξης. Κατά την δεκαετίατου ’70, επηρεάζει εκείνους τους πολιτικοποιημένους ζω-γράφους που ακολουθούν το νεοεξπρεσιονισμό και δια-μαρτύρονται για την αισθητική της Δικτατορίας.


Αρσανάς Μεγίστης Λαύρας, 1923-24Λάδι σε cardboard, 46x42 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Σπύρος Παπαλουκάς (1892-1957)


Από έφηβος έμαθε την τέχνη της αγιογραφίας κοντά σ' έναν τοπικό αγιογράφο.Το 1906 ήρθε στον Πειραιά για να εξασκήσει την αγιογραφία. Το 1909 έγινε δε-κτός στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου είχε για δασκάλους τον Γε-ώργιο Ροϊλό και τον Γεώργιο Ιακωβίδη. Την περίοδο της φοίτησής του στηνΣχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ζωγράφισε εικόνες για το τέμπλο του ναούτου Αγίου Δημητρίου της Δεσφίνας. Από το 1916 έως το 1921, συνέχισε τιςσπουδές του στο Παρίσι στην Académie Julien και σε άλλες σχολές καλών τε-χνών. Το 1921 επέστρεψε στην Ελλάδα και ακολούθησε τον Ελληνικό Στρατόστην Μικρά Ασία ως επίσημος εικονογράφος της εκστρατείας. Τα έργα του απόαυτήν την περίοδο χάθηκαν στην καταστροφή της Σμύρνης το 1922. Επιστρέ-φοντας από την Μικρά Ασία, εγκαταστάθηκε στην Αίγινα.Σε ένα παλιότερο κείμενο σημειώνω: «…Ήταν ο Στάμος, ο ίδιος που κάλεσε τονΡόθκο για να του συστήσει τον Παπαλουκά λίγο πιο έξω απ'την Αντίπαρο, δίπλασε μιαν αόρατη από τον κατακλυσμό Πάρο, τόσο κοντά στο ακρωτήρι του ΑγίουΡωμανού.Κι ήταν η στιγμή που ο άνεμος και τα φουσκωμένα σύννεφα σάρωναν όλες τις

ασχημίες των ανθρώπων, τα μίζερα έργα τους, τη γελοιότητα των νεοπλουτίστικωνοικημάτων, την κούφη τους ματαιοδοξία που δεν κατανοεί διόλου την τρομερήωραιότητα του χώρου. Την προκατακλυσμιαία, τρομερή ομορφιά των Κυκλάδων.Που υποτιμά την ανησυχητική σιωπή των ηφαιστείων.Ο Ρόθκο λοιπόν αφού επεξεργάστηκε αρκετά τα στοχαστικά μπλε του Παπα-λουκά, έπειτα με το γνωστό, δραματικό του ύφος έσταξε λίγο μωβ στην εικόνακι αυτή, ω του θαύματος, μεταμορφώθηκε! Τα γκρίζα αμέσως ζεστάθηκαν και ηώχρα του βάθους λειτούργησε γλυκαντικά στη σύνθεση. Τότε κι ο Στάμοςχάιδεψε ικανοποιημένος τα μουστάκια του και πέταξε χωρίς βιασύνη κατά τηδύση προς τα βουνά της Ηπείρου για να αγναντέψει τη Λευκάδα κατακόκκινηενώ ο Παπαλουκάς πήγε βόρεια στα παλιά του λημέρια, στον Άθωνα..».


ΒάρκεςΛάδι σε καμβά, 50 x 70 εκ.


Γεώργιος Κοσμαδόπουλος (1895-1967)


Γεννήθηκε στον Βόλο και σπούδασε ζωγραφική στην ΣχολήΚαλών Τεχνών της Λειψίας (Γερμανία) και στην Grande Chau-mière του Παρισιού. Συμμετείχε από το 1926 σε αρκετές εκθέ-σεις της Ελλάδας και του εξωτερικού και το 1936 πραγματοποί-ησε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα. Την ίδια χρονιάτιμήθηκε με το Αργυρό Μετάλλιο της Διεθνούς Εκθέσεως τουΠαρισιού. Συμμετείχε μεταξύ άλλων στην Μπιενάλε της Βενετίας(1934 και 1936) και σε πολλές Πανελλήνιες Εκθέσεις (1938–1940, 1948, 1952, 1957, 1960, 1960, 1963 και 1967). Οι πίνακέςτου περιλαμβάνουν πορτρέτα, ηθογραφικές συνθέσεις και το-πιογραφίες. Υπέγραφε τα έργα του με το ακρώνυμο «Cosm.».Ήταν μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.Πέθανε το 1967 στην Αθήνα. Έργα του βρίσκονται στην ΕθνικήΠινακοθήκη της Ελλάδας, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθη-ναίων, στην Πινακοθήκη του Δήμου Ροδίων και σε άλλες δημό-σιες και ιδιωτικές συλλογές. Παρότι ανήκει στους μινόρες καλ-λιτέχνες του Μεσοπολέμου, εντούτοις το προσωπικό του ύφοςκαι την ευαισθησία του στο χρώμα τον κάνουν να ξεχωρίζει.


Φιγούρες σε δάσοςΛάδι σε χαρτόνι, 75 x 55 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Βασίλης Μάρρος (1897-1954)


Ο Μάρρος ήταν Έλληνας ζωγράφος, ο οποίος το 1913 άφησε την Ελλάδαγια να εγκατασταθεί στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια. Μαθήτευσε πλάιστους Eric Spencer Macky και Maurice Sterne στις ΗΠΑ, και FernandLéger και Émile-Othon Friesz στο Παρίσι. Στα έργα του αντικατοπτρίζεταιη ελληνική κουλτούρα, με κυρίαρχη πηγή έμπνευσης τα κυκλαδικά ειδώλιακαι τη λιτή γεωμετρία τους, ενώ παράλληλα ανιχνεύονται επιρροές καιαπό την αμερικανική κουλτούρα και τη τζαζ μουσική της περιόδου. Τοέργο του θεωρείται πρωτοποριακό για την εποχή του, τολμηρό και πρωτό-τυπο. Παρά το γεγονός ότι ο Μάρρος είχε την τύχη να εκθέσει εκτεταμένατο έργο του, η ευρεία αναγνώριση επήλθε πολύ μετά τον θάνατό του,μόλις το 1998, με την ευκαιρία μιας μεγάλης κλίμακας αναδρομικής έκθε-σης εκατό έργων του σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.


Αθήνα από την βεράντα, 1976Χρυσό, ακρυλικό, κολάζ σε καμβά, 102 x 158 εκ.


Σπύρος Βασιλείου (1903-1985)


Ο Βασιλείου είναι Έλλη-νας ζωγράφος, γνω-στός για την ιδιαίτερη τε-χνοτροπία του πουσυχνά χαρακτηρίζεταιως ελληνική, λαϊκή popart. Στα έργα του απει-κονίζει κυρίως φυσικάκαι αστικά τοπία, νεκρέςφύσεις και σκηνές απότην καθημερινή ζωή σεσυχνά μονοχρωματικόφόντο, όπου παρεμβάλ-λονται αιωρούμενα σύμ-βολα της ελληνικής καθημερινότητας. Το 1960 ο Βασιλείου έλαβε το βραβείο Guggenheim γιατην Ελλάδα και έκτοτε συνέχισε να εκθέτει σε γκαλερί διεθνώς. Έμεινε γνωστός ως ο ζωγράφοςπου κατόρθωσε να εκφράσει τον συνεχώς εξελισσόμενο χαρακτήρα του αστικού περιβάλλοντος,εκκινώντας από το προσωπικό του παράδειγμα της πόλης των Αθηνών, που κατά τη διαμόρφωσήτης επεκτάθηκε ολοένα, περιβάλλοντας τον μικρό αστικό πυρήνα κάτω από τον Παρθενώνα.Θεωρείται ο θεμελιωτής μιας ιδιαίτερης τεχνοτροπίας στην ελληνική τέχνη, την οποία ορισμένοιιστορικοί έχουν περιγράψει ως ένα είδος μοντέρνας εικονογραφίας που ενσωματώνει σύμβολατης καθημερινής ζωής σε ένα φόντο από εκφραστικές λωρίδες χρυσού ή μπλε της Μεσογείου.Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, όπου εξέλιπαν οι πόροι για την προμήθεια χρωμάτωνζωγραφικής, παρήγαγε μεγάλο αριθμό χαρακτικών και ξυλόγλυπτων. Μεταξύ των ετών 2004και 2016 το σπίτι του λειτούργησε ως μουσείο. Θεωρείται ο καλλιτέχνης που εξέφρασε με συ-νέπεια το ελληνικό αστικό τοπίο.

Ζάππειο, 1978Ακρυλικό και χρυσό σε κάμποτ επικολλημένο σε νοβοπάν, 81 x 100 εκ.Πινακοθήκη Δήμου Αλίμου


Λατινικά στοιχεία, parfois le, midi, 1970Λάδι σε καμβά, 73 x 60 εκ. Ρώμη


Mayo (Αντώνης Μαλλιαράκης) (1905-1990)


Ο Αντώνης Μαλλιαράκης, γνωστός και ως Mayo, είναι Έλ-ληνας ζωγράφος που γεννήθηκε από Γαλλίδα μητέρα καιΈλληνα πατέρα στην Port Said της Αιγύπτου. Ο πατέρας τουτον στέλνει στο Παρίσι για να σπουδάσει αρχιτεκτονική, αλλάο νους του είναι στη ζωγραφική. Σύχναζε στους καλλιτεχνι-κούς κύκλους του Παρισιού, οπού γνώρισε τους Τζαρά, Πι-καμπιά και Φουζίτα τη χρυσή δεκαετία του 1920. Αφού μπήκεστην École des Beaux-Arts το 1924, πήρε μέρος στις συ-ναντήσεις του ολοκαίνουριου υπερρεαλιστικού κινήματοςκαι έγινε φίλος των Desnos και Prévert. Ωστόσο, ο Mayo, οοποίος αγαπούσε την ελευθερία, προτίμησε να ζωγραφίζειμόνος του και δε συμμετείχε επίσημα στην ομάδα. Συνεργά-στηκε με το περιοδικό Le Grand Jeu και εμπνεύστηκε απότον Frente Popular (ισπανικό εμφύλιο πόλεμο). Εξασφάλιζετα προς το ζην διακοσμώντας τις σκηνές των καμπαρέ καισχεδιάζοντας κοστούμια, ενώ το 1944 δημιούργησε τα κο-στούμια για την κινηματογραφική ταινία του Marcel CarnéLes Enfants du Paradis. Η τεράστια επιτυχία της ταινίας ση-μάδεψε την αρχή της εικοσαετούς καριέρας του στο γαλλικόσινεμά ως ενδυματολόγου και σκηνογράφου (La Beauté dudiable, Casque d'or ή Land of the Pharaohs του HowardHawks). Συνέχισε να εκθέτει τακτικά στη Γαλλία, την Ελβετίακαι την Ιταλία, όπου εγκαταστάθηκε στη δεκαετία του 1960και μέχρι το 1984. Λόγω σοβαρής ασθένειας των ματιώντου, εγκατέλειψε τη ζωγραφική. Το 1986 ανακηρύχθηκεCommandeur de l'Ordre des Arts et des Lettres.


Το εργαστήριο του καλλιτέχνη, 1988Ακρυλικό σε χαρτί, 39 χ 57 εκ.


Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906-1994)


Ο Γκίκας θεωρείται ο καλλιτέχνης που εισήγαγε το κυβιστικόιδίωμα στην Ελλάδα. Το ταλέντο του επισημάνθηκε αρκετάνωρίς, ενώ ως μαθητής ακόμη διδάχτηκε ζωγραφική απότον Παρθένη. Άντλησε έμπνευση ιδίως από τα αρχαία με-σογειακά και βυζαντινά μωσαϊκά. Ο ίδιος είχε μάλιστα δη-λώσει για τον εαυτό του: «Οι ρίζες μου δεν είναι στην Ανα-γέννηση, αλλά στην Πομπηία, όπου οι αντιθέσειςφωτός-σκιάς είναι απείρως μεγαλύτερες». Το 1922 πήγεστο Παρίσι, όπου μαθήτευσε στο πλευρό του Bissière καιτου Γαλάνη. Παρέμεινε στο Παρίσι επί σειρά ετών, εκθέ-τοντας μεταξύ άλλων στα Salon des Tuileries και Salon desSurindépendants. Το 1937 εγκαταστάθηκε στην Ύδρα, όπουη τεχνοτροπία των έργων του αναδύθηκε ως ένα κράματου κυβισμού με την αρχιτεκτονική, το φυσικό φως και τηχρωματική παλέτα του ελληνικού τοπίου. Ο Γκίκας είχε τηντύχη να συνδεθεί φιλικά με πολλούς από τους κορυφαίουςζωγράφους της εποχής του, μεταξύ των οποίων συγκατα-λέγονται οι Jean Arp και Jean Hélion, με τον οποίο συμμε-τείχε σε έκθεση το 1934. Φιλοτέχνησε ζωγραφικούς πίνα-κες, γλυπτά, σχέδια και εικονογραφήσεις βιβλίων, ενώσχεδίασε επίσης σκηνικά και κοστούμια για θεατρικές πα-ραστάσεις. Θεωρείται κατά γενική ομολογία ένας από τουςσημαντικότερους Έλληνες μοντερνιστές ζωγράφους.


Μάσκες θεάτρου, 1980Μικτή τεχνική, 40 x 60 εκ.

(Απόδοση τιμής στην τεράστια συνεισφορά του Τσαρούχη στο θέατρο)


Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989)


Ο Τσαρούχης είναι εμβληματικός καλλιτέχνης της ονομαζό-μενης «Γενιάς του ’30». Το έργο του έχει βαθιά ελληνικόχαρακτήρα με αναφορές στον ευρωπαϊκό μοντερνισμό.Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλοτον Κωνσταντίνο Παρθένη αλλά και στο εργαστήρι του ΦώτηΚόντογλου, ο οποίος τον μύησε στη βυζαντινή εικονογραφία.Το έργο του αντικατοπτρίζει το ενδιαφέρον του για τη λαϊκήαρχιτεκτονική και ενδυμασία. Οι πίνακές του συχνά αναπα-ριστούν στρατιώτες, ναύτες ή ποδοσφαιριστές, τοποθετημέ-νους συνήθως σε ένα πεζό σκηνικό της καθημερινότητας.Επηρεάστηκε από ζωγράφους και γλύπτες όπως ο Matisseκαι ο Giacometti, τους οποίους γνώριζε προσωπικά, και το1938 εγκαινιάστηκε η πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα.Μαζί με άλλους καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων ο Μόραλης,ο Νικολάου, ο Τέτσης και ο Εγγονόπουλος, δημιούργησετην ομάδα «Αρμός». Το 1967 μετακόμισε στο Παρίσι, όπουσυνέχισε να παράγει πολυάριθμα έργα που αναπαριστούνανδρικές φιγούρες, ισορροπώντας μεταξύ λυρισμού και ρε-αλισμού, ηδονής και υπέρβασης. Ο ίδιος διαμορφώνει με τοζωγραφικό και θεατρικό του έργο την αισθητική της γενιάςτου ’30, επηρεάζοντας άμεσα την Μεταπολεμική παραστατικήζωγραφική.


Δευτέρα Πρωί, 1964Λάδι σε μουσαμά, 60x120 εκ.


Γιάννης Σπυρόπουλος (1912-1990)


Ο Σπυρόπουλος είναι ένας καλλιτέχνης του οποίου το έργοαντιπροσωπεύει μια εξελιγμένη και ώριμη μορφή της αφη-ρημένης τέχνης στην Ελλάδα αλλά και στην μεταπολεμικήΕυρώπη (Soulages, Tapies, Vedova, Burri, Schumacher,κλπ.)Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με κα-θηγητές τους Βικάτο, Αργυρό και Θωμόπουλο. Συνέχισε μευποτροφία τις σπουδές του στην École des Beaux-Arts στοΠαρίσι, όπου μαθήτευσε στο πλευρό του Charles Guérin.Με την έναρξη του πολέμου επέστρεψε στην Ελλάδα και το1950 διοργάνωσε την πρώτη του ατομική έκθεση στον «Παρ-νασσό». Συνέχισε να εκθέτει σε πολυάριθμους χώρους τέ-χνης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και το 1960 του απονε-μήθηκε το βραβείο της UNESCO στη Μπιενάλε της Βενετίας.Το έργο του διακρίνεται από σκοτεινά, δομικά περιγράμματα,αλληλοεξισορροπούμενες δυνάμεις και χειρονομιακές πινε-λιές. Ο Σπυρόπουλος θεωρείται κορυφαίος δημιουργός τηςαφηρημένης ζωγραφικής και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ,ενώ το έργο του βρίσκεται σε σπουδαίες ιδιωτικές συλλογέςόλου του κόσμου. Το 1995, η Εθνική Πινακοθήκη του οργά-νωσε μεγάλη αναδρομική έκθεση με επιμελητές τον Μ. Στε-φανίδη και την Ο. Δανιηλοπούλου με τίτλο «Ένας Κλασικόςτης Αφαίρεσης». Σήμερα το Μουσείο Σπυρόπουλου φιλοξε-νείται στο Μουσείο Βορρέ της Παιανίας.


Από τη σειρά Μηχανές και ΉλιοςΛάδι σε καμβά, 90 x 70 εκ.Δημοτική Πινακοθήκη Αλίμου

Διαμαντής Διαμαντόπουλος (1914-1996)


Ο Διαμαντόπουλος υπήρξε ένας από τους λίγους Έλληνεςζωγράφους της δεκαετίας του 1930 που πειραματίστηκανμε μια μετα-κυβιστική τεχνοτροπία εμπνευσμένη από τονσουρεαλισμό αλλά και την Pittura metafisica του Giorgio DeChirico (περισσότερο ίσως και από τον Νίκο Εγγονόπουλοως προς το θέμα της εξουθένωσης της μορφής). Το ύφοςτων έργων του ήταν τόσο ανοίκειο, που συνάντησε την εχ-θρική υποδοχή του κατεστημένου. Από το 1950 και εφεξήςο Διαμαντόπουλος εξαφανίστηκε από τους ελληνικούς καλ-λιτεχνικούς κύκλους. Οι πολιτικές επιλογές του την περίοδοτης ακροδεξιάς καταπίεσης και η δράση του στην Αντίστασηκατά τη διάρκεια του πολέμου τον στιγμάτισαν και κατέστησαντην παρουσία του ανεπιθύμητη στον καλλιτεχνικό κόσμο. Συ-νακόλουθα έζησε απομονωμένος και δεν επανεμφανίστηκεκαλλιτεχνικά παρά μόνο τη δεκαετία του 1970. Το 1978,χάρη στην αναδρομική έκθεση του έργου του, καθιερώθηκετελικά ως ένας από τους εξέχοντες ζωγράφους της γενιάςτου. Τα έργα του απεικονίζουν κατά κύριο λόγο ανθρώπινεςμορφές, και ιδίως κτίστες ή εργάτες, συνήθως με στιβαρό,γεωμετρικό και μνημειώδη τρόπο. Ίσως είναι ο κορυφαίοςαν και ο πλέον αδικημένος εκπρόσωπος της γενιάς του ’30.


Βάρκες, 1950-1960Λάδι σε καμβά, 60 x 80.5 εκ.


Θάνος Τσίγκος (1914-1965)


Ο Τσίγκος είναι Έλληνας καλλιτέχνης του οποίου το έργο ανήκειστο ευρωπαϊκό ρεύμα της Art Informel. Γεννήθηκε στην Ελευ-σίνα, σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτε-χνείο και ξεκίνησε να δουλεύει ως αρχιτέκτονας. Το 1947 ερ-γάστηκε κοντά στους αρχιτέκτονες Niemeyer, Palumbo καιCosta της νέας πρωτεύουσας της Βραζιλίας. Εγκατεστημένοςαπό το 1948 στο Παρίσι, αγόρασε το θέατρο Gaité Montpar-nasse αναλαμβάνοντας τη σκηνογραφία και τα κοστούμια. Στοπλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε η γνωριμία του με σημαντικούςκαλλιτέχνες και διανοούμενους όπως ο Sartre, ο Chagall καιο Picasso. Η παράλληλη ενασχόλησή του ωστόσο με τη ζω-γραφική (1949-1953) έμελλε να εξελιχθεί στην κύρια ασχολίατου: Ο ζωγράφος των παλλόμενων λουλουδιών εκθέτει γιαπρώτη φορά έργα του στην Galerie du Siècle το 1950. Την ίδιαχρονιά πραγματοποιεί την πρώτη ατομική του έκθεση στο Stu-dio Paul Facchetti στο Παρίσι, λαμβάνοντας εγκωμιαστικέςκριτικές στο περιοδικό Les Temps Modernes υπό τη διεύθυνσητου Sartre, ενώ ορισμένοι συγκρίνουν τη γραφή του με εκείνητου Pollock. Από το 1954 έως το 1961 εκθέτει το έργο του στοΠαρίσι, σε γκαλερί, στα Salon des Réalites Nouvelles και αλλού,συνυπάρχοντας με καλλιτέχνες όπως ο Fautrier και ο MaxErnst. Το 1961 επιστρέφει στην Αθήνα, ενώ εκθέσεις έργωντου πραγματοποιούνται στην Αθήνα, στο Παρίσι και στο Μιλάνο.Το 1980 πραγματοποιείται αναδρομική έκθεση Τσίγκου στηνΕθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, καθώς καιαναδρομική έκθεση στο Centre Georges Pompidou στο Παρίσι.To 2004 πραγματοποιείται η έκθεση «Γιάννης Γαΐτης-ΘανάσηςΤσίγκος» στην Πινακοθήκη Κυκλάδων στην Ερμούπολη τηςΣύρου και το 2005 διοργανώνεται αναδρομική έκθεση ΘανάσηΤσίγκου στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Ελευσίνας.


Eρωτικό, 1980Λάδι σε καμβά, 120 x 90 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Γιάννης Μόραλης (1916-2009)


Ο Μόραλης θεωρείται ένας από τους επιφανέστερους Έλ-ληνες καλλιτέχνες. Προσέδωσε στην αφηρημένη τέχνη τοδικό του, προσωπικό γεωμετρικό στίγμα. Χαρακτηριστικάστοιχεία της τεχνοτροπίας του είναι οι τολμηρές, καθαρέςφόρμες, οι στιβαρές δομές και τα πειθαρχημένα σχήματαπου αποπνέουν παράλληλα χάρη και ισορροπία. Οι φόρμεςτου είναι αναγνωρίσιμες χάρη στην ακρίβεια και την αρ-μονία άπωσης-έλξης τους. Οι απλές γεωμετρικές μορφέςτου, ερωτικές και συγχρόνως αθώες, αποκαλύπτουν σύμ-βολα που παραπέμπουν στον εναγκαλισμό ενός ζευγαριούή που θυμίζουν αμυδρά ένα γυμνό σώμα. Ο Μόραληςαφιέρωσε το έργο του στην ανθρώπινη μορφή. Δέσποσεστην Ανωτάτη Σχολή Καλών τεχνών ως δάσκαλος-καθο-δηγητής από το 1948 ως το 1983, που αφυπηρέτησε, έχον-τας μαθητές ονόματα όπως ο Κανιάρης, ο Κεσσανλής, οΜυταράς, ο Φασιανός κ.ά. Η ζωγραφική του Μόραλη ότανδεν καταφεύγει σ' ένα τρυφερό πένθος, όταν δεν αποδίδειεπιτύμβια νεανικών σωμάτων που υποκύπτουν στον χρόνο,τότε εμψυχώνει φόρμες ενός ήρεμου πλην υψηλόφρονοςκλασικισμού. Πρόκειται για μια τέχνη που ενσωματώνειτους μοντερνιστικούς κλασικισμούς του Μεσοπολέμου τύ-που Novecento (Sironi, De Pisis κλπ, αλλά και Picasso,Derain, Delvaux, Spencer, Sloan κλπ.) για να καταλήξει σεένα προσωπικό ύφος μοναδικής συνέπειας.


Θεόδωρος Στάμος (1922-1997)


Ο Στάμος είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες εκπροσώπους του αφηρημένουεξπρεσιονισμού. Γεννήθηκε στην Αμερική το 1922 από Έλληνες γονείς και ανέπτυξε τηνκαριέρα του κατά κύριο λόγο στις ΗΠΑ. Η γνωριμία του με τους Arshile Gorky και FernandLéger τη δεκαετία του 1940 στη Νέα Υόρκη τον επηρέασε στην απόφασή του να γίνεικαλλιτέχνης. Σε ηλικία είκοσι χρόνων παρουσίασε την πρώτη του ατομική έκθεση στηWakefield Gallery της Νέας Υόρκης και αυτή ήταν η αρχή ώστε να ακολουθήσουν πολλέςακόμη. Έγινε μέλος του περίφημου καλλιτεχνικού κύκλου «The Irascibles», που περιλάμ-βανε επίσης τους Pollock, De Kooning και Rothko. Ο Στάμος εξερεύνησε τις έννοιες τουμύθου, της βιομορφικής αφηρημένης τέχνης και των εκφραστικών χρωματικών πεδίωνμε έναν ήρεμο και γαλήνιο τρόπο, σε αντίθεση με την εκρηκτική και χειρονομιακή τεχνο-τροπία των αφηρημένων εξπρεσιονιστών της εποχής του. Σε ορισμένα από τα έργα τουοι μορφές του προσομοιάζουν με αμοιβάδες, ενώ σε άλλα θυμίζουν άγονη γη. Η υποβό-σκουσα καλλιτεχνική του πρόθεση ήταν να δημιουργήσει εικόνες εμπνευσμένες από μο-τίβα της φύσης κατά τρόπο ώστε να εκπέμπουν πνευματικότητα. Μετά το τέλος της κα-θηγητικής του καριέρας το 1977, ταξίδεψε εκτεταμένα και παρουσίασε πολλές ατομικέςεκθέσεις σε Ευρώπη και Αμερική. Ο Στάμος είναι συμβολιστής ζωγράφος, ένας καλλιτέ-χνης του οποίου τα αινιγματικά έργα αποπνέουν συναίσθημα και πνευματικότητα.

Ατέρμονο πεδίοΑκρυλικό σε χαρτί, 125 x 135 εκ.



Προσωπογραφία νέας γυναίκας, 1955Λάδι και σκόνες σε καμβά, 45 x 57 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Μορφές με σάλπιγγες, 1970Αίμα και λάδι σε καμβά, 145 x 100 εκ.


NONDA (Επαμεινώνδας Παπαδόπουλος) (1922-2005)


Ο Nonda είναι εξέχων Έλληνας ζω-γράφος της École de Paris. Μαθή-τευσε κοντά στον Σπυρίδωνα Βικάτο,ενώ πολύ σύντομα ο Γαλάνης τον πρό-τεινε ώστε να φοιτήσει στην École desBeaux-Arts. Έφυγε από την Ελλάδα το1947 και πέρασε το μεγαλύτερο μέροςτης ζωής του στο Παρίσι, όπου το έργοτου προσέλκυσε το παγκόσμιο ενδια-φέρον. Έργα του εκτέθηκαν πλάι σεαυτά των Picasso, Braque, Chagall καιMiró στα θρυλικά σαλόνια των δεκαε-τιών του 1950 και 1960. Το 1960 οΓάλλος υπουργός πολιτισμού AndréMalraux τού προσέφερε την προσωπική του υποστήριξη ώστε να διοργανώσει κά-ποιες από τις πρώτες υπαίθριες και δημόσιες εκθέσεις της γενιάς του κάτω απότις καμάρες της γέφυρας Pont-Neuf. Υπήρξε επίσης πρωτοπόρος στη χρήση ασυ-νήθιστων τεχνικών μέσων, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της ζωγραφικής μετη χρήση βοδινού αίματος. Μετά το συμβόλαιο που υπέγραψε με την Galerie Char-pentier, τα έργα του ταξίδεψαν ανά τον κόσμο για πολλά χρόνια. Κατά την ύστερηπερίοδο της καριέρας του παρήγαγε μνημειώδη γλυπτά, ενώ το 2007 μια μεγάληαναδρομική έκθεση φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη, φέρνοντας και πάλι τοκοινό σε επαφή με το έργο του. Τον απασχόλησε κατά κύριο λόγο η γυναικείαμορφή, από την παραστατική στην αφηρημένη της εκδοχή. Ο Nonda είναι γνωστόςδιεθνώς για τα αιθέρια πορτρέτα του, το πρωτοποριακό, αφηρημένο εξπρεσιονιστικόστιλ του, τα μεγάλης κλίμακας καλλιτεχνήματά του, καθώς και για τα έργα του πουαποτυπώνουν όψεις της ελληνικής και γαλλικής κουλτούρας.


Γιάννης Γαΐτης (1923-1984)


Ο Γαΐτης είναι διακεκριμένος Έλληνας αφηρημένος εξ-πρεσιονιστής ζωγράφος και γλύπτης, ο οποίος πολύ νωρίςοδηγήθηκε σε ένα είδος πολιτικής pop art. Είναι γνωστόςιδίως για το χαρακτηριστικό επαναλαμβανόμενο θέμα τουστο οποίο πρωταγωνιστούν ανδρικές φιγούρες ντυμένεςπανομοιότυπα με καπέλο και ριγέ σακάκι. Σε πολλά απότα έργα του οι φιγούρες αυτές αντιπροσωπεύουν τον άν-θρωπο της σύγχρονης κοινωνίας, μοναχικό, ομογενοποι-ημένο και εύκολα εκμαυλιζόμενο. Η θεματική που δια-τρέχει το έργο του σχετίζεται με την αλλοτρίωση και τηναίσθηση της χαμένης ατομικότητας. Σπούδασε στην Ανω-τάτη Σχολή Καλών Τεχνών και στη συνέχεια εγκαταστά-θηκε στο Παρίσι το 1954. Για το υπόλοιπο της ζωής τουταξίδευε μεταξύ των δύο πόλεων. Το έργο του περιλαμ-βάνει πολυάριθμες ξύλινες εγκαταστάσεις μεγάλης κλί-μακας, καθώς και αρκετές γκραβούρες. Η θεματική τουανθρώπου ως προϊόντος της «μαζικής κουλτούρας» απο-τυπώθηκε ξανά και ξανά υπό τη μορφή αυτών των αν-δρείκελων, ομοιόμορφων, ανώνυμων και κοινότοπων.

Η έκτη ημέρα της δημιουργίας του κόσμου, 1970-1980Λάδι σε καμβά, 50 x 45 εκ.



Προσχέδιο για τη λαϊκή αγορά, 1979Mικτή τεχνική, 50 x 70 εκ.


Παναγιώτης Τέτσης (1925-2016)


Ο Τέτσης ήταν Έλληνας καλλιτέχνης που καθιέρωσε τη δικήτου μετα-ιμπρεσιονιστική παράδοση στις θαλασσογραφίες.Γεννήθηκε στην Ύδρα και αφού σπούδασε στην ΑνωτάτηΣχολή Καλών Τεχνών, παρουσίασε την πρώτη του ατομικήέκθεση το 1948 στην Γκαλερί Ρόμβος στην Αθήνα. Μεταξύτων εκθέσεων στις οποίες έλαβε μέρος περιλαμβάνονταιοι Μπιενάλε του Σάο Πάολο το 1957 και το 1965, της Αλε-ξάνδρειας το 1959, οι Διεθνείς Εκθέσεις Χαρακτικής τουΛουγκάνο (1960) και του Τόκιο (1964) κ.ά. Το 1970, αν καιεπιλέχτηκε ως αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Μπιενάλετης Βενετίας, αρνήθηκε να λάβει μέρος διαμαρτυρόμενοςγια τα πολιτικά δρώμενα στην Ελλάδα. To 1976 εξελέγηκαθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου πα-ρέμεινε ως το 1991, ενώ το 1989 εξελέγη πρύτανης. Το1993 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Δημιούργησεπολυάριθμες θαλασσογραφίες εμπνευσμένες από τον τόποκαταγωγής του, ελαιοχρωμίες και υδατογραφίες, και φιλο-τέχνησε χαρακτικά, συνήθως με τη χρήση χαλκού. Παρέ-μεινε πιστός στην αναπαραστατική τέχνη και εξερεύνησεμια ευρεία γκάμα χρωματικών τόνων που παραπέμπουνκατά κύριο λόγο στην παλέτα του ελληνικού τοπίου. Έναάλλο μέρος του έργου του επικεντρώνεται στις νεοκλασικέςκατοικίες της Αθήνας, με έμφαση στα σχήματα και τα χρώ-ματά τους. Ο ιδιαίτερος χειρισμός του χρώματος και τουφωτός αποπνέει γνήσια ελληνικότητα.


Αφιέρωμα στους νεκρούς της Μarcinelle, 1958Λάδι σε καμβά, 125 x 103,5 εκ.


Βλάσης Κανιάρης (1928-2011)


Ο Κανιάρης είναι καλλιτέχνης βαθύτατα επιδραστικός στηνιστορία της σύγχρονης τέχνης και έζησε ταραχώδεις στιγμέςτης ελληνικής ιστορίας, κυρίως την περίοδο της στρατιωτικήςδικτατορίας, μεταξύ των ετών 1967-1974. Σπούδασε στηνΑθήνα και στη συνέχεια παρέμεινε για ένα διάστημα στηΡώμη, όπου επηρεάστηκε από το κίνημα της Arte Povera. Το1952 εγκαινίασε την εκθεσιακή του δραστηριότητα με τη συμ-μετοχή του στην Πανελλήνια Έκθεση του 1952, ενώ το 1958διοργάνωσε την παρθενική του ατομική έκθεση στην ΓκαλερίΖυγός, η οποία ήταν και η πρώτη ατομική έκθεση αφηρημένηςζωγραφικής στην Ελλάδα. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησανδεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις τόσο στην Ελλάδαόσο και στο εξωτερικό (Σουηδία, Ολλανδία, Γερμανία, Ιταλίακ.λπ.), ενώ ξεχωρίζουν οι συμμετοχές του στην Documentaτου Κάσσελ το 1977, στα Ευρωπάλια των Βρυξελλών το 1982και στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1988. Με την πραξικοπη-ματική ανάληψη της εξουσίας από τη χούντα αναγκάστηκενα εγκαταλείψει τη χώρα, αφού οι αρχές θεώρησαν το έργοτου ανατρεπτικής σημασίας. Συχνά μέσω των έργων του στέλ-νει ένα μήνυμα σχετικά με την έκθεση των πολιτών απέναντιστη βία ολοκληρωτικών καθεστώτων, όπως η χούντα του ’67.Οι ακέφαλες φιγούρες του υπονοούν ότι ο απρόσωπος πα-ρατηρητής είναι αδύναμος και αναποτελεσματικός πολίτης,και έτσι προτρέπει τους θεατές να αναλογιστούν κατά πόσοχρησιμοποιούν το μυαλό τους ή όχι και κατά πόσο έχουνέλεγχο της θεμελιώδους ελευθερίας τους. Ο Κανιάρης απο-τελεί σημαντική μορφή στην ιστορία της ελληνικής τέχνης,καθώς χρησιμοποίησε το έργο του προκειμένου να περάσειπολιτικά και ιδεολογικά μηνύματα σε ένα κοινό έτοιμο νααποθεώσει τον λαϊκισμό και το πολιτικό κιτς.


Σειρά, ΤαυτότητεςΛάδι σε καμβά, 97 x 92 εκ.


Δημοσθένης Κοκκινίδης (1929)


Ο Δημοσθένης Κοκκινίδης γεννήθηκε στον Πειραιά. Εγκα-ταλείποντας σπουδές στη Σχολή Εμπορικών και ΟικονομικώνΕπιστημών, φοιτά από το 1952 ως το 1958 στην ΑνωτάτηΣχολή Καλών Τεχνών κοντά στους Μόραλη και Παπαλουκά.Ακολουθεί δίμηνη παραμονή του στο Άγιο Όρος (1958), όπουμελετά βυζαντινούς εικονογραφημένους κώδικες. Παίρνειδιετή υποτροφία από την ιταλική κυβέρνηση (1958). Από το1959 μέχρι το 1961 είναι υπεύθυνος του καλλιτεχνικού τμή-ματος του νεοϊδρυθέντος Εθνικού Οργανισμού ΕλληνικήςΧειροτεχνίας και καθοδηγεί τους αγγειοπλάστες στα ελληνικάνησιά προς σύγχρονες παραγωγικές διεξόδους, με κριτήριοόμως πάντα την αισθητική ποιότητα. Κατά τη δεκαετία του’60, παράλληλα με τη ζωγραφική ασχολείται με το designγια βιοποριστικούς λόγους. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της «Ομά-δας τέχνης α» (1961-1967) και της «Ομάδας για την Επικοι-νωνία και την Εκπαίδευση μέσω της Τέχνης» (1976-1981).Το 1975 γίνεται μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύ-ματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ). Το 1976 εκλέγεται κα-θηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.Διετέλεσε πρύτανης της ΑΣΚΤ την περίοδο 1979-1982. Απότο 1981 έως το 1983 ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίουτου Εθνικού Θεάτρου της Αθήνας. Είναι μέλος του διοικητι-κού συμβουλίου του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕθνικήςΤραπέζης από το 1995 και μέλος του διοικητικού συμβουλίουτης Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και ΓενικήςΠαιδείας από το 1997.


Φαντασμαγορίες, 1986Φωτογραφική αναπαραγωγή σε καμβά,, 180 x 80 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Νίκος Κεσσανλής (1930-2004)


Ο Κεσσανλής σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τε-χνών με καθηγητή τον Μόραλη. Αργότερα ως δάσκαλοςκαι πρύτανης της ίδιας σχολής, εργάστηκε μεθοδικά γιατην υλική και αισθητική αναβάθμισή της. Στη συνέχειαυπήρξε βοηθός του Σπυρόπουλου και του Νικολάου. Αρ-γότερα παρέμεινε για ένα διάστημα στην Ιταλία, όπου πα-ρουσίασε την πρώτη του ατομική έκθεση και δημιούργησετην «Ομάδα Σίγμα» μαζί με τους συμπατριώτες του Γαΐτη,Κοντό, Κανιάρη και Τσόκλη. Το 1959 αποφάσισε να εγ-κατασταθεί μόνιμα στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον διάσημοτεχνοκριτικό Pierre Restany. Ο Ιταλός κριτικός τέχνης A.Boatto επεσήμανε : « Η ζωγραφική του Κεσσανλή απο-καλύπτει έναν φωτεινό κόσμο, γεμάτο θαύματα και μυ-στήρια, έναν κόσμο μεσογειακών μύθων ». Η τέχνη τουΚεσσανλή συνενώνει στοιχεία του αφηρημένου εξπρε-σιονισμού, του Tachisme και της Art Informel. Πειραματί-στηκε αδιάκοπα με τεχνικές όπως η φωτογραφία αλλάκαι διαφορετικά υλικά χωρίς να περιορίζεται στα παρα-δοσιακά μέσα της ζωγραφικής.


Μπαρόκ, 1966Χαρτί αφίσας, 157 x 114 χ 5 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Παύλος (Διονυσόπουλος) (1930)


Γεννήθηκε στα Φιλιατρά της Μεσσηνίας το 1930. Σπούδασεζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1949-1953) με δάσκαλο τον Γ. Μόραλη. Το 1954 με υποτροφίατου γαλλικού κράτους πήγε στο Παρίσι, ενώ την περίοδο1955-1958 εργάστηκε στην Αθήνα για τη διαφήμιση και τοθέατρο. Το 1958 έφυγε ξανά για το Παρίσι, όπου εγκατα-στάθηκε μόνιμα. Το 1960 γνωρίστηκε και συνδέθηκε με τονP. Restany. Παρόλο που οι αναζητήσεις του συγγενεύουνκαι συμπορεύονται με αυτές των νεορεαλιστών, των καλλι-τεχνών της pop art και της επιστροφής στην παραστατικότητα,ποτέ δεν εντάχθηκε σε κανένα από αυτά τα κινήματα. ΟΠαύλος είναι Έλληνας καλλιτέχνης, γνωστός ιδίως για τηναντικατάσταση του καμβά και του χρώματος από κατασκευέςκαι εγκαταστάσεις που έχουν ως βάση τους λεπτές λωρίδεςπεριοδικών και αφισών κομμένες με μηχανικά μέσα. Με τοντρόπο αυτό προκύπτουν τρισδιάστατες, σύγχρονες νεκρέςφύσεις. Ο Παύλος χρησιμοποίησε επανειλημμένως αυτή τηντεχνική και πίστευε ότι οι αφίσες, κατακερματισμένες και πα-ρουσιασμένες σε προφίλ διαθέτουν μεγαλύτερη εκφραστικήδύναμη. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσισυνάντησε και σύναψε φιλίες με καλλιτέχνες όπως οι Calder,Giacometti και Dubuffet, γεγονός που τον επηρέασε αναμ-φίβολα. Στο έργο του ενυπάρχει ένας διηνεκής διάλογοςγύρω από την έκφραση του χώρου, των τριών διαστάσεων,της υφής και των βιομηχανικών υλικών μέσων.


Χωρίς τιτλο, 1970Μεικτή τεχνική σε ξύλο, 190 x 160 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Κώστας Τσόκλης (1930)


Ο Τσόκλης είναι σημαντικός Έλληνας καλλιτέχνης της μετα-πολεμικής γενιάς, του οποίου τα έργα συνδυάζουν πτυχέςτης εννοιολογικής τέχνης, του νέου ρεαλισμού και της popart. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών υπό τονΜόραλη. Έζησε και εργάστηκε στη Ρώμη και στη συνέχεια,ως υπότροφος, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου έζησε μέχριτο 1976. Μοίρασε τον χρόνο του ανάμεσα στην Αθήνα καιτο Παρίσι, έως το 1983. Τα χρόνια που ακολούθησαν παρέ-μεινε κατά κύριο λόγο στην Ελλάδα, ενώ πολυάριθμες εκ-θέσεις του διοργανώθηκαν στην Ευρώπη και στην Αμερική.Το 1986 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βε-νετίας. Στα έργα του ενυπάρχει το στοιχείο της οφθαλμαπά-της, υπό την έννοια ότι τα όρια μεταξύ ζωγραφικού έργουκαι πραγματικού χώρου τείνουν να καταρρίπτονται. Από το1985 και εφεξής τα έργα του περιλαμβάνουν μαγνητοσκο-πημένες εικόνες σε μια απόπειρα να εκφράσουν το στοιχείοτου χρόνου.


Φιγούρες απ το θέατροΠαστέλ, 50 x 70 εκ.


Δημήτρης Μυταράς (1934-2017)


Ο Μυταράς γεννήθηκε στην Εύ-βοια και σπούδασε ζωγραφικήστην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τε-χνών υπό τον Μόραλη και τονΠαπαλουκά. Συνέχισε τις σπου-δές του στην École NationaleSupérieure des Arts Décoratifsστο Παρίσι, με ειδίκευση στη σκη-νογραφία. Το 1961 πραγματοποί-ησε την πρώτη του έκθεση στηνΑθήνα. Στη συνέχεια εκλέχθηκεκαθηγητής και αργότερα πρύτα-νης της Ανωτάτης Σχολής ΚαλώνΤεχνών. Το έργο του καλύπτειένα ευρύτατο φάσμα, αποτελού-μενο από σχέδια, ζωγραφικούςπίνακες, θεατρικά σκηνικά και κο-στούμια, αρχιτεκτονικά σχέδια,ταπισερί, παιχνίδια και αναρίθμη-τες άλλες μορφές εικονογράφη-σης. Αποτύπωσε κατά κύριο λόγοτην ανθρώπινη φιγούρα, με να-τουραλιστικό όσο και εξπρεσιονι-στικό τρόπο. Τοποθέτησε τις θε-ματικές του σε αγροτικά αλλά καιαστικά τοπία, και μεταχειρίστηκετο χρώμα με έναν ιδιαίτερο τρόπο, δημιουργώντας συχνά μια αίσθηση θερμότηταςπου εκλύεται από ένα συγκεκριμένο αντικείμενο. Το έργο του, ποιητικό αλλά καιπολιτικοποιημένο με εξαιρετική δύναμη σχεδίου, άντλησε έμπνευση από τον με-ταφυσικό και τον συμβολικό ρεαλισμό.

ΕρωτικόΠαστέλ, 70 x 50 εκ.Πινακοθήκη Δήμου Αλίμου


Νέος με φουλάρι, 1980-1990Παστέλ λαδιού σε χαρτόνι επικολλημένοσε καμβά, 60 x 50 εκ.Πινακοθήκη Δήμου Αλίμου

Καθρεφτιζόμενος, 1980Λάδι σε καμβά, 63 x 100 εκ.Πινακοθήκη Δήμου Αλίμου

Αλέκος Φασιανός (1935)


Ο Φασιανός είναι ένας από τους πιο αναγνωρισμένουςσύγχρονους Έλληνες εικαστικούς. Ξεκίνησε τις σπουδέςτου στην Αθήνα και τις συνέχισε στο Παρίσι, μια πόλη τηνοποία μέχρι και σήμερα θεωρεί δεύτερη πατρίδα του. Ανέ-πτυξε το ανθρωποκεντρικό στιλ του κατά τη δεκαετία του1960 και έκτοτε συνέχισε να επικεντρώνεται στο άτομο,στο πλαίσιο μιας εικαστικής σπουδής της καθημερινήςζωής. Με θεματικές αναφορές στη μυθολογία και την ιστο-ρία του έθνους, οι μορφές του ενίοτε θυμίζουν παχιές,χρωματιστές καρικατούρες. Το χαρακτηριστικό αυτό στιλτου έχει παρομοιαστεί με τις πρώιμες φιγούρες του Dubuf-fet και αποτελεί σημείο κατατεθέν του έργου του. Ο αυ-θορμητισμός και η παιδική απλότητα ορισμένων εκ των έρ-γων του αντανακλούν την αγάπη του καλλιτέχνη για τοέργο του Θεόφιλου, καθώς και το πάθος του για το θέατροσκιών και τον Καραγκιόζη. Οι συμβολισμοί των εικόνωντου αποτελούν συχνά μια παραλλαγή της ιστορίας της κα-θημερινότητας, αφήνοντας σε πολλές περιπτώσεις τον θε-ατή να περιμένει την επόμενη σκηνή. Η κοσμοθεωρία του,βαθιά προσωπική, διακρίνεται από λεπτότητα και ευαισθη-σία και καθορίζεται από τη δική του, μοναδική οπτική.


Τέσσερις ιστορίες, 1990Λάδι σε καμβά, 80 x 100 εκ.Ιδιωτική συλλογή

Αλέξης Ακριθάκης (1939-1994)


Ο Ακριθάκης θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλ-ληνες καλλιτέχνες, χάρη στην ιδιαίτερη τεχνοτροπία του, «ιε-ρογλυφική», συμβολική και επαναλαμβανόμενη. Γεωμετρικάσχήματα, φωτεινά, βασικά χρώματα και πολυάριθμες εικόνεςαπό βαλίτσες χαρακτηρίζουν το έργο του. Χρησιμοποίησεμεγάλη ποικιλία υλικών, όπως ακρυλικό σε χαρτόνι, λάδι σεκαμβά, κερί, παστέλ, ξύλο κ.ά. Μεταχειρίστηκε σύμβολαόπως ο ήλιος, ένα ψάρι, ένα μάτι, ένα πουλί, μια καρδιά, ένααεροπλάνο κτλ. ώστε να δημιουργήσει τέχνη με αντιθέσειςκαι περιγράμματα. Η εικόνα της βαλίτσας επαναλαμβάνεταισε μεγάλο αριθμό έργων του ως ένα σύμβολο της αιώνιαςπτήσης. Έζησε στο Παρίσι μεταξύ 1957 και 1961, ενώ απότο 1968 ως το 1970 παρέμεινε στο Βερολίνο με υποτροφίατου γερμανικού κράτους (DAAD). Στη συνέχεια μοίρασε τονχρόνο του μεταξύ Αθηνών και Ευρώπης. Πραγματοποίησεατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Βερολίνο,Αμβούργο, Μόναχο, Τορίνο, Γενεύη), ενώ συμμετείχε σεσημαντικές ομαδικές παρουσιάσεις στην Ευρώπη. Ο Ακρι-θάκης ασχολήθηκε με την εικονογράφηση βιβλίων, τη σκη-νογραφία και το design. Πέθανε στις 19 Σεπτεμβρίου 1994.


Figure, 1985Λάδι σε καμβά, 150 x 80 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Μάκης Θεοφυλακτόπουλος (1939)


Ο Θεοφυλακτόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασεζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με τον Γ.Μόραλη και αποφοίτησε το 1965. Κατά την περίοδο 1969-74 εργάστηκε στη Λοζάνη, στο Παρίσι, καθώς και στη ΝέαΥόρκη με υποτροφία του Ιδρύματος Ford. Από το 1988 ωςτο 2006 είναι καθηγητής Ζωγραφικής στη Σχολή Καλώνκαι Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ. Οι πίνακές του είναισυνήθως μεσαίου ή μεγάλου μεγέθους, ζωγραφισμένοιμε λάδι ή ακρυλικό. Επίσης έχει δώσει μεγάλα σχέδια μεκάρβουνο. Η παλαιότερη θεματολογία του είχε σχέση μετους κοινωνικούς προβληματισμούς του ζωγράφου. Η ιδιά-ζουσα γραφή του απομάκρυνε την τέχνη του από τη ρεα-λιστική περιγραφή, παρόλο που η ανθρώπινη φιγούρα πα-ραμένει κυρίαρχο στοιχείο στο μεγαλύτερο μέρος τηςζωγραφικής του. Το έργο του έχει εκτεθεί σε πολυάριθ-μους χώρους τέχνης παγκοσμίως. Μοντέρνο και στοχα-στικό, εκφράζει τον γεμάτο περίσκεψη τρόπο με τον οποίοο καλλιτέχνης προσεγγίζει την ανθρώπινη ύπαρξη.


ΆτιτλοΜικτή τεχνική, 90 x 115 εκ.


ΤριαντάφυλλοςΠατρασκίδης (1946)


Ξεκίνησα στην Δράμα την πόλη που γεννήθηκα και συνειδητοποίησα τηνύπαρξη μου. Στα δεκαοκτώ μου, η απόφαση μου να κάνω πράξη τηναγάπη μου για την τέχνη σε δύσκολες εποχές, πήρε τον δρόμο της καιμετά από πέντε δημιουργικά χρόνια στην ΑΣΚΤ στην Αθήνα, βρέθηκα στοΠαρίσι, ( άλλος πλανήτης για την εποχή), στην Beaux art και όχι μόνο,όπου επί επτά χρόνια ρούφηξα πολύτιμο υλικό πνευματικό, εικόνες, δρά-σεις, συγκρούσεις, διεκδικήσεις, με πολλές συγκινήσεις. ΄Εσκαψα βαθιάμέσα μου για αλήθειες και στόχους. Εκεί ερωτεύτηκα τον άνθρωπο τηςζωής μου, πολύτιμο σύντροφο μου, την ζωγράφο Μ. Λεβεντάκου, πουμου χάρισε τις δυό μας κόρες. Πορευόμαστε δημιουργικά ο καθένας μετα οράματα του, όσο οι καταστάσεις γύρω μας το επιτρέπουν, αφού κα-θημερινά μας πληγώνουν και κλονίζουν την πίστη μας σε αξίες, που θε-ωρούσαμε στέρεες και ξεκάθαρες.

Με τους σπουδαστές στην ΑΣΚΤ όπου δίδαξα επί τριάντα δύο χρόνια,είχα ουσιαστική επαφή καθώς το πειραματικό στοιχείο, μας πρόσφερεδιάλογο δημιουργικό, προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε τον στόχομας, πως να τον διερευνήσουμε και να δώσουμε την λύση.Ως Πρύτανης που διετέλεσα πάνω από τρία χρόνια, εργάστηκα για τοσυμφέρον του ιδρύματος, των φοιτητών, των δασκάλων, του διοικητικούπροσωπικού, την προβολή της σχολής, με συνεχή παρουσία κρατώνταςισορροπίες και διεκδικώντας τα καλύτερα για την άριστη λειτουργία, καιυψηλή ποιότητα, μέσα από πνεύμα συνεννόησης και όχι συγκρούσεων.Το δημιουργικό μου κομμάτι ανοιχτό και χωρίς δεσμεύσεις για επόμεναταξίδια.

Τρ. Πατρασκίδης Ζωγράφος

Ομ. Καθηγητής της ΑΣΚΤΠ. Πρύτανης


Άτιτλο, 2011Λάδι σε καμβά, 82 x 60 εκ.Ιδιωτική Συλλογή

Κυριάκος Μορταράκος (1948)


Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1948. Σπούδασε ζωγραφική, νωπογραφίακαι σκηνογραφία στην ΑΣΚΤ της Αθήνας (1970-1976) με τους Γ. Μό-ραλη, Κ. Ξυνόπουλο και Β. Βασιλειάδη. Παρουσίασε τις πρώτες τουατομικές εκθέσεις το 1978 στο Ηράκλειο Κρήτης (Βασιλική Αγίου Μάρ-κου) και το 1979 στην Αθήνα (Ώρα). Τα πρώτα του έργα ήταν ζωγραφικοί πίνακες που μαρτυρούσαν μια εξ-πρεσιονιστική διάθεση και έτειναν προς την αφαίρεση. Βαθμιαία οι ει-καστικές του αναζητήσεις, έχοντας πάντα ως αφετηρία τις αξίες τηςζωγραφικής, τον οδήγησαν σε πειραματισμούς με τρισδιάστατα στοιχείακαι στη χρήση διαφόρων υλικών και μικτών τεχνικών μέσων. Η ώριμηδουλειά του, από τη δεκαετία του 1990, περιλαμβάνει, εκτός από ταεπιτοίχια έργα, κατασκευές με ένθετα αντικείμενα και εγκαταστάσειςστο χώρο (με ξύλο, γύψο, λαμαρίνα, φωτισμούς, κλπ), οι οποίες μερικέςφορές λειτουργούν ως προέκταση της ζωγραφικής του, ενισχύονταςτις εκφραστικές της δυνατότητες. Με αυτό τον τρόπο αναδεικνύεταικαι η εννοιολογική διάσταση των θεμάτων του, όπου κυριαρχούν οιαναφορές στο βιωμένο χώρο, σε προσωπικές μνήμες, διαχρονικούςμύθους και σύμβολα. Από το 2005 έως το 2015 υπήρξε τακτικός καθηγητής στο τμήμα Εικα-στικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Αριστοτελείου ΠανεπιστημίουΘεσσαλονίκης, όπου διεύθυνε το Β’ εργαστήριο ζωγραφικής.


Ο κατάλογος τυπώθηκε σε χαρτί Volume Bulk 150 gr.

σε 1000 αντίτυπα τον Νοέμβριο του 2018

με την ευκαιρία της έκθεσης

‟Από τον Άλιμο με θέα”

Πολιτιστικό Κέντρο

Αλίμου

aΠΟ ΤΟΝ ΑΛΙΜΟ ΜΕ ΘΕΑ h Νεοελληνική ζωγραφική από ·...

Documents