Μέσος όρος Χαρακτηρισμός Από 10 έως 12 και 6/13 ΜέτριαΑπό 12 και 7/13 έως 15 και 6/13 Καλά Από 15 και 7/13 έως 18 και 6/13 Πολύ Καλά Από 18 και 7/13 έως 20 Άριστα

ΣΗΜΕΙΑ ΜΟΝΑΔΕΣ1. Περιεχόμενο μονάδες 152. Δομή μονάδες 153 Έκφραση μονάδες 154. Ορθογραφία μονάδες 5

ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Α. Ορθογραφία, Μορφολογία 1. Κακή χρήση του τόνου2. Ακόμα και πολύ απλές λέξεις παρουσιάζονται με λάθη στην κλίση. Πολύ σοβαρά προβλήματα στην ορθογραφία.3. Μερικά προβλήματα στις καταλήξεις των ουσιαστικών, αλλά αρκετά συχνά προβλήματα στις καταλήξεις των ρημάτων. Συχνά λάθη στην ορθογραφία των λέξεων.4. Επαρκής έλεγχος στη γραφή των καταλήξεων, αλλά σποραδικά λάθη στη γραφή των λέξεων. Προβλήματα στην κλίση των αρχαιότροπων επιθέτων.5. Κανένα πρόβλημα στο γραμματικό σχηματισμό των λέξεων. Πολύ καλός έλεγχος στην ορθογραφία, ακόμα και σε δύσκολες ή ασυνήθιστες λέξεις.

Β. Στίξη. 1. Τα σημεία της στίξης σχεδόν απουσιάζουν από το κείμενο.2. Ικανοποιητική η χρήση της τελείας, αρκετά προβλήματα με το κόμμα και ανεπαρκής χρήση των άλλων σημείων στίξης.3. Ελάχιστα προβλήματα με το κόμμα, δεν αξιοποιούνται τα άλλα σημεία στίξης.4. Ελάχιστα προβλήματα με το κόμμα, αξιοποιούνται και τα άλλα σημεία στίξης.5. Η στίξη εξυπηρετεί τη νοηματική συνοχή του κειμένου και, επιπλέον. αναδεικνύει τα σημεία στα οποία πρέπει να δοθεί έμφαση και ιδιαίτερος νοηματικός χρωματισμός.

Γ. Σύνταξη. 1. Η ασυνταξία προκαλεί δυσκολίες στην κατανόηση του νοήματος.2. Πολύ απλοϊκή σύνταξη, χρήση κυρίως της παράταξης.3. Ο πομπός προσπαθεί να χρησιμοποιήσει πιο σύνθετο λόγο, με υποτακτική σύνταξη, αλλά παρουσιάζονται προβλήματα που σχετίζονται με τη σαφήνεια του νοήματος και με τη χρήση της στίξης.4. Χρήση πολύπλοκης σύνταξης, χωρίς προβλήματα τις περισσότερες φορές.5. Χρησιμοποιείται μια ποικιλία συντάξεων, συμπεριλαμβανομένης και εκείνης των μετοχών.

Δ. Λεξιλόγιο. 1. Λεξιλόγιο περιορισμένο στις βασικές καθημερινές λέξεις.2. Προσπάθεια του πομπού να διανθίσει το λόγο του με επίθετα και ορισμένες ειδικές ή ασυνήθιστες λέξεις. Τις περισσότερες φορές όμως, η χρήση τους δεν είναι επιτυχής και ακριβής.3. Ο πομπός κατέχει ένα επαρκές βασικό λεξιλόγιο. Η προσπάθειά του, όμως, να εκφραστεί μεταφορικά ή να χρησιμοποιήσει ειδικές ή λιγότερο γνωστές λέξεις συναντά αρκετές φορές προβλήματα.4. Ικανοποιητικός ο έλεγχος του πομπού στο λεξιλόγιο, με το οποίο μπορεί να εκφράσει και τις αφηρημένες έννοιες.5. Κατοχή ενός πλούσιου λεξιλογίου. Ο πομπός έχει τη δυνατότητα και τη γνώση να επιλέγει ανάμεσα σε συνώνυμα, τη σωστή λέξη για τις απαιτήσεις του λόγου του κάθε φορά.

Ε. Οργάνωση του κειμένου. 1. Καμία ένδειξη λογικής οργάνωσης των σκέψεων.2. Γίνεται λανθασμένος χωρισμός των παραγράφων, έτσι ώστε η ανάγνωση να δυσχεραίνεται μάλλον παρά να διευκολύνεται. Επίσης, δεν υπάρχει οργανωμένος νοηματικός άξονας.3. Γίνεται κατάχρηση στο χωρισμό των παραγράφων, σχεδόν ύστερα από κάθε πρόταση. Λίγες διαρθρωτικές λέξεις χρησιμοποιούνται, οι οποίες δίνουν στο κείμενο στοιχειώδη συνοχή. Συχνά οι σκέψεις δεν τακτοποιούνται στο νοηματικό άξονα.4. Ικανοποιητική παραγραφοποίηση. Λίγες διαρθρωτικές λέξεις χρησιμοποιούνται, οι οποίες δίνουν στο κείμενο στοιχειώδη συνοχή. Η αλληλουχία, όμως, των νοημάτων διασπάται, κάποιες φορές, και η δομή του κειμένου διαταράσσεται.5. Η διάρθρωση του κειμένου, μια μεγάλη ακτίνα διαρθρωτικών λέξεων καθώς και η στίξη δηλώνουν ξεκάθαρα τη λογική σχέση των ιδεών, τα σημεία στα οποία πρέπει να δοθεί έμφαση κ.τ.λ. και γενικότερα οδηγούν τον αναγνώστη να δει το θέμα μέσα από την προοπτική του πομπού.

ΣΤ. Καταλληλότητα του περιεχομένου. 1. Καμία σχέση του περιεχομένου με το θέμα.2. Περιορισμένη ανάπτυξη, που αφήνει ακάλυπτες σημαντικές πλευρές του θέματος.3. Ορισμένες πλευρές του θέματος δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς και, συνεπώς το περιεχόμενο δεν αναδεικνύει όλες τις δυνατότητες του θέματος.4. Ο δέκτης αναγνώστης τελειώνει την ανάγνωση ικανοποιημένος, αλλά με την αίσθηση ότι χρειαζόταν κάτι ακόμη πριν κλείσει το θέμα.5. Ικανοποιητική η ανάπτυξη του θέματος. Πλούσιο περιεχόμενο.

Ζ. Αποτελεσματικότητα. 1. Καμιά επικοινωνία του δέκτη δεν επιτυγχάνεται, καθώς δεν υπάρχει επίγνωση της ανάγκης αυτής.2. Γίνεται προσπάθεια να χρησιμοποιήσει ο πομπός το γράψιμο ως εργαλείο για επικοινωνία. Η ιεράρχηση των σκέψεων και η δομή του κειμένου αρχίζουν να χρησιμοποιούνται έτσι, ώστε να εξυπηρετούν το σκοπό αυτό.3. Συνείδηση του ιδιαιτέρου ακροατηρίου και προσπάθεια του πομπού να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του. Η αποτελεσματικότητα δεν είναι εξασφαλισμένη, αλλά πιθανή.4. Η έμφαση σε συγκεκριμένα γεγονότα, χαρακτηριστικά, συναισθήματα κ.τ.λ. λειτουργεί έτσι, ώστε να εδραιωθεί μια επιτυχημένη επικοινωνία μεταξύ πομπού και δέκτη.5. Η ισχυρή συνοχή και η κατάλληλη διάρθρωση του κειμένου, σε συνδυασμό με το προσωπικό στιλ, συνηγορούν στο να αποδεχτεί ο δέκτης την άποψη του πομπού και καθιστούν το λόγο του αποτελεσματικό.

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: ονομάζεται ένα τμήμα του πεζού λόγου, που αποτελεί μια μεγάλη αυτοτελή νοηματικά ενότητα. Η παράγραφος αρχίζει πάντα από νέα σειρά, η οποία αρχίζει λίγο πιο μέσα. Η παράγραφος αποτελείται από περιόδουςΠΕΡΙΟΔΟΣ : ονομάζεται ένα ολοκληρωμένο τμήμα του γραπτού λόγου, μικρότερο από την παράγραφο, που αρχίζει ύστερα από τελεία [ή άνω τελεία, θαυμαστικό, ερωτηματικό, αποσιωπητικά] και κλείνει με τελεία [...]. Η περίοδος αποτελείται από μία ή περισσότερες προτάσειςΠΡΟΤΑΣΗ : ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις, που εκφράζει ένα μόνο νόημα σύντομα διατυπωμένο, συντακτικά οργανωμένο, που έχει ρήμα. Η πρόταση αποτελείται από λέξειςΛΕΞΗ : ονομάζεται η πιο μικρή γλωσσική μονάδα με κάποια σημασία. Η λέξη αποτελείται από συλλαβέςΣΥΛΛΑΒΗ : ονομάζεται ένα τμήμα μιας λέξης, που αποτελείται από έναν ή περισσότερους φθόγγους. Μπορεί να έχει ένα ή περισσότερα σύμφωνα με ένα φωνήεν ή δίφθογγο, ή να έχει ένα φωνήεν μόνο ή δίφθογγο ΦΘΟΓΓΟΙ : ονομάζονται οι ήχοι που σχηματίζουν τις λέξειςΓΡΑΜΜΑΤΑ : ονομάζονται τα σύμβολα των φθόγγων

ΦΘΟΓΓΟΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑα, ε, ι, ο , ου α, ε, η, ι, υ, ο, ω

β, γ, δ, ζ, θ, κ, λ , μ , ν , π , ρ, σ, τ, φ, χ, γκ, μπ, ντ, τζ, τσ,

β, γ, δ, ζ, θ, κ, λ, μ, ν, ξ, π, ρ, σ, τ, φ, χ, ψ,

ΔΙΨΗΦΟ : αποτελούν δύο γράμματα φωνήεντα ή σύμφωνα που παριστάνουν μαζί ένα φθόγγο. Πχ αι, ει, οι, υι, ου = δίψηφα φωνήεντα

γκ, μπ, ντ, τζ, τσ = δίψηφα σύμφωνα

ΔΙΦΘΟΓΓΟ : αποτελούν δύο φωνήεντα που προφέρονται στο χρόνο μιας συλλαβήςΑη, αϊ, οϊ, οη, πχ αιτός, νεράιδα, βοήθα, ρόιδι, αηδόνι

ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗ ΔΙΦΘΟΓΓΟ : αποτελούν τα [ι, υ, ει, οι] με το φωνήεν που ακολουθεί όταν προφέρονται στο χρόνο μιας συλλαβής. Πχ πιάτο, γυαλί, ποιος, άδειο

ΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ αυ και ευαυ – ευ + ηχηρό = βαυ – ευ + άηχο = φ

ΦΩΝΗΜΑΤΑ : οι διαφορετικοί κάθε φορά φθόγγοι που υπάρχουν κοντά σε ένα σταθερό «φθογγολογικό περιβάλλον» και έτσι σχηματίζονται διαφορετικές κάθε φορά λέξεις, ονομάζονται φωνήματα

ΑΗΧΑ ΣΥΜΦΩΝΑ : κ, π, τ, χ, φ, θ, σ, τσΗΧΗΡΑ ΣΥΜΦΩΝΑ : β, γ, δ, ζ, τζ, μπ, ντ, γκ, λ, μ, ν, ρ

Σ + άηχο = σίγμαΣ + ηχηρό = Ζ

Α ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥΣ

ΑΠΛΗ ΠΡΟΤΑΣΗ : λέγεται η πρόταση που αποτελείται από ένα υποκείμενο και κατηγόρημα (ΡΣ). Πχ Ο

Πέτρος βάδιζε – Ο Πέτρος είδε την πινακίδα.

ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ : λέγεται η πρόταση που έχει εκτός από τους κύριους όρους και δευτερεύοντες όρους ή

προσδιορισμούς. Πχ. Η κοπέλα του γραφείου ήρθε.

ΣΥΝΘΕΤΗ :λέγεται η πρόταση που έχει δύο ή περισσότερα υποκείμενα ή κατηγορούμενα ή όμοια

αντικείμενα. Πχ Η Φωτεινή είναι ζωηρή και λεπτή.

ΕΛΛΕΙ ΠΤΙΚΗ :λέγεται η πρόταση στην οποία λείπουν ένας ή περισσότεροι όροι, επειδή εννοούνται

εύκολα από τα συμφραζόμενα. Πχ Ηταν φρεσκοξυρισμένος (λείπει το υποκείμενο).

ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΟΡΟΙ ΜΙΑΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ είναι το υποκείμενο και το κατηγόρημα (ΡΣ).

Β ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ/ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟΦΑΝΤΙΚΕΣ - ΚΡΙΣΗΣ είναι αυτές με τις οποίες δίνουμε μια πληροφορία ή

εκφράζουμε μια κρίση. Πχ ο αγώνας άρχισε.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΕΣ - ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ είναι αυτές με τις οποίες εκφράζουμε γενικά μια

επιθυμία, προτροπή, προσταγή. Πχ Ελα γρήγορα στο σπίτι.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΙΚΕΣ είναι αυτές με τις οποίες εκφράζουμε ένα συναίσθημα, όπως

έκπληξη, θαυμασμό κ.α. πχ Είσαι πανέμορφη !

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ είναι αυτές με τις οποίες διατυπώνουμε μια ερώτηση. Πχ Πότε θα

έρθεις ;

Γ ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ

ΑΡΝΗΤΙΚΗ Η΄ΑΠΟΦΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ όταν έχει άρνηση δεν , μην κτλ.

Πχ Δεν καταλαβαίνω

ΚΑΤΑΦΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ όταν δεν έχει άρνηση

ΑΣΚΗΣΕΙΣ1. Να δημιουργήσετε απλές προτάσεις με τις ακόλουθες μορφές:Υ + Ρ Υ + Ρ + Α[Α] Υ + Ρ + Κ

2. Να μετατρέψετε σε επαυξημένες τις παρακάτω απλές προτάσεις προσθέτοντας όσους προσδιορισμούς μπορείτε

Εμφανίστηκε ο ήλιοςΤο Υπουργείο βράβευσε το σχολείο μαςΟι εργάτες φόρτωσαν το αυτοκίνητο ξύλαΟ Στέφανος φαίνεται κακόκεφος

3. Μετασχημάτισε τις απλές προτάσεις που δίνονται σε επαυξημένες και σύνθετες.Οι γλάροι σπαθίζουν τον αέρα.Τα κύματα τρώνε τα βράχια.Τα κοχύλια είναι αμέτρητα.Η παραλία γεμίζει.Φύσα μαϊστρο.Ο ψαράς ρίχνει τα δίχτυα.

4. Να χαρακτηρίσεις τις προτάσεις που ακολουθούν με βάση τη δομή τουςΤα παιδιά έπαιζαν μέσα στο μεγάλο κήπο.Ο Πέτρος είναι προσεκτικός.Αέρας, γη, νερό, φωτιά θα ξαναγίνω.Ο επιστάτης του σχολείου έφυγε πρωί πρωί για το ταμείο.Ο Παύλος, ο φίλος μου, έφυγε για τη Γαλλία.Για πού;Ο διευθυντής της επιχείρησης είναι έξοχος οικονομολόγος.Ο διευθυντής είναι οικονομολόγος.Ο Αριστείδης είναι άφοβος, τίμιος και δίκαιος.Ο Στεφανίδης εκλέγεται βουλευτής.Το κάπνισμα απαγορεύεται.

5. Από τις παρακάτω προτάσεις να βρεις ποιος όρος λείπει και να τον συμπληρώσειςΞεκουράζεται στη σκιά του δέντρουΑύξηση των τιμών των τροφίμωνΟ παππούς δίνοντας μας συμβουλέςΟι εχθροί!Καλό παιδίΠολύ καλή δικαιολογίαΩραίες παραλίες, γραφικά χωριά

6. Να μετατρέψετε σε απλές τις παρακάτω σύνθετες προτάσειςΤα φρούτα και τα λαχανικά είναι υγιεινάΟ Δημήτρης μαθαίνει κιθάρα, αγγλικά και ισπανικάΤο εστιατόριο είναι πολυτελές και πεντακάθαροΟ Σεφέρης ήταν ποιητής και διπλωμάτηςΟ μαέστρος διευθύνει ορχήστρες και χορωδίεςΗ γιαγιά χάρισε στο Νίκο ποδήλατο, μπάλα και πατίνια

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ – ΜΕΣΟ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Όταν μελετούμε τον προφορικό ή το γραπτό λόγο↓

αναζητούμε

↓τον πομπό:ποιος μιλάει ή γράφει

↓το δέκτη:σε ποιον απευθύνεται

↓το σκοπό:για ποιο σκοπό μιλάει ή γράφει ποια είναι η πρόθεσή του…

↓το μήνυμα: ποιες πληροφορίες μεταδίδει και με ποιον τρόπο

Τα σημαντικότερα στοιχεία κάθε γλωσσικού γεγονότος είναι : 1. η σχέση που έχουν τα μέλη [ ο πομπός και ο δέκτης] πχ φιλική, τυπική κ.λπ.2. το περιβάλλον ή σκηνικό3. το ύφος [ανεπίσημο, οικείο, φιλικό, αδιάφορο]4. η μορφή του μηνύματος, πχ διάλεξη, ομιλία, συνομιλία5. το μέσο που χρησιμοποιείται6. Η περίσταση της επικοινωνίας, δηλαδή οι συνθήκες.

↓ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: ονομάζεται ένα τμήμα του πεζού λόγου, που αποτελεί μια μεγάλη αυτοτελή νοηματικά ενότητα. Η παράγραφος αρχίζει πάντα από νέα σειρά, η οποία αρχίζει λίγο πιο μέσα. Η παράγραφος αποτελείται από περιόδους.Η παράγραφος είναι σημαντικό στοιχείο για την οργάνωση ενός κειμένου.Έχει αυτονομία, αφού αναπτύσσουμε σε αυτή ένα θέμα (μια πληροφορία, μια ιδέα), ταυτόχρονα όμως συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί αποτελούν ένα κείμενο.Είναι και η ίδια ένα κείμενο ενιαίο με αρχή, μέση και τέλος. Η δομή της θυμίζει τη δομή της έκθεσης:→ θεματική πρόταση → λεπτομέρειες → κατακλείδα→ πρόλογος → κύριο θέμα → επίλογος

Θεματική πρόταση : είναι συνήθως η πρώτη πρόταση της παραγράφου και σ΄αυτήν βρίσκεται το θέμα, η κύρια ιδέα της.

Λεπτομέρειες : Αναπτύσσεται η κύρια ιδέα.

Κατακλείδα : συνοψίχει όσα έχουν γραφεί σχετικά με την κύρια ιδέα ιδέα της παραγράφου. Κάποιες φορές η κατακλείδα παραλείπεται.• Κάθε παράγραφος δίνει μία βασική πληροφορία, περιέχει όμως και άλλες πληροφορίες.• Το εσωτερικό της παραγράφου έχει συνοχή που επιτυγχάνεται με τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις (δηλώνουν αντίθεση, επεξήγηση, συμπέρασμα, παράδειγμα κ.λπ.).• Εξωτερικό γνώρισμα της παραγράφου είναι η αλλαγή αράδας και το περιθώριο (εσοχή) που αφήνουμε στην αρχή κάθε παραγράφου.

ΕΙΔΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Η γλωσσική επικοινωνία διακρίνεται σε προφορική και γραπτή. Ο προφορικός λόγος διαφέρει από τον γραπτό είναι όμως ισάξιοι και ισότιμοι τρόποι επικοινωνίας. Ο προφορικός λόγος χρησιμοποιείται καθημερινά, σε διάφορες περιστάσεις : όταν μιλάμε με τους γονείς και τους φίλους μας, στο σπίτι και στο σχολείο, στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, ακόμα και σε συζητήσεις μέσω υπολογιστή.

.ΣΥΓΚΡΙΣΗ

ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣΑμεσος – αυθόρμητος – απροσχεδίαστος Είναι προσχεδιασμένος και οργανωμένος [ο συγγραφέας έχει

Χρόνο στη διάθεσή του να σχεδιάσει, να διορθώσει]

Χαρακτηρίζει τη διαπροσωπική επικοινων ία Χαρακτηρίζει την επίσημη επικοινωνία

Είναι εφήμερος, στιγμιαίος με μικρή διάρκεια Είναι μονιμότερος, με διάρκεια και αυτονομία γιατί δεν εξαρτάται από το χώρο και το χρόνο.

Ο λόγος έχει ασάφειες και είναι λιγότερο ακριβής.Συχνά χρησιμοποιούμε λέξεις ασαφούς σημασίας Υπάρχει εκφραστική ακρίβεια και είναι σαφής.Πχ κάτι, κάποιος….

Το λεξιλόγιο είναι πιο φτωχό και χαρακτηρίζεται απόσύντομες φράσεις. Το λεξιλόγιο είναι φροντισμένο και πιο πλούσιο. Επιπλέον έχει

μεγάλες περιόδους και προτάσεις που εκφράζουν ολοκληρωμένα νοήματα.

Εχει συχνές διακοπές, επαναλήψεις, δισταγμούςδιορθώσεις, φράσεις και προτάσεις ανολοκλήρωτες Παρουσιάζει συνοχή, καθώς περιέχει ποικιλία μεταβατικών λέξεων

και φράσεων πχ εντούτοις, μολονότι

Η σύνταξη δεν είναι ιδιαίτερα φροντισμένη Η σύνταξη είναι φροντισμένη και αποφεύγονται οι επαναλήψε

Κυριαρχεί η παρατακτική σύνταξη Κυριαρχεί η υποτακτική σύνταξη με περισσότερες μεταβατικές, συνδετικές λέξεις

Οι προτάσεις είναι συχνά ελλειπτικές Οι προτάσεις έχουν ολοκληρωμένο νόημα

Υπάρχουν διακοπές – παύσεις και Ο γραπτός λόγος χρησιμοποιεί σημεία στίξης - παραγράγεμίσματα [χμ, ας πούμε, ξέρω γω]

Συχνά γίνονται διορθώσεις Ο λόγος είναι διορθωμένος και συντελεί στη διάδοση και αποθήκευση

Των γνώσεων και στην ανάπτυξη των τεχνών και των επιστημών

Στον προφορικό λόγο συνήθως ο πομπός και ο δέκτης επικοινωνούν την ίδια χρονική στιγμή και συχνά βρίσκονται στον ίδιο χώρο, οπότε εκτός από τις λέξεις παίζουν ρόλο και οι εκφράσεις του προσώπου, οι κινήσεις του σώματος, τα βλέμματα των ομιλητών καθώς και ο επιτονισμός (αυξομειώσεις του τόνου της φωνής, παύσεις κ.λ.π)

ΕΞΩΓΛΩΣΣΙΚΑ : είναι τα στοιχεία του λόγου που δεν χρησιμοποιούν καθόλου τη γλώσσα (χειρονομίες, βλέμμα, κινήσεις σώματος κλπ)

ΠΑΡΑΓΛΩΣΣΙΚΑ : είναι αυτά που χρησιμοποιούν συμπληρωματικά στοιχεία της γλωσσικής επικοινωνίας (επιτονισμός, παύσεις, ένταση κλπ)

ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ-ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ, ΠΕΡΙΟΔΩΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΡΑΠΤΟ ΛΟΓΟ

Συχνά στο γραπτό λόγο μας δε δυσκολευόμαστε στην εύρεση των επιχειρημάτων και των αποδεικτικών στοιχείων αλλά στη σωστή σύνδεση και σύνθεση ώστε το κείμενό μας να παρουσιάζει συνοχή και αλληλουχία. Αυτό απαιτεί επιλογή της κατάλληλης συνδετικής λέξης ή φράσης που θα δέσει σφιχτά και φυσικά το κείμενό μας. Ακολουθούν οι πιο γνωστές συνδετικές-διαρθρωτικές λέξεις και εκφράσεις για την παραγωγή γραπτού λόγου

Τρόποι έναρξης μιας θεματικής περιόδου:«Είναι γνωστό ότι...»«Δεν υπάρχει αμφιβολία..»«Είναι κοινά παραδεκτό..»«Είναι γεγονός ότι...»«Είναι ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη....»«Αποτελεί κοινό τόπο ότι ..»«Είναι κοινός τόπος...»«Κατά κοινή ομολογία...»«Υποστηρίζεται συχνά ότι...»«Λέγεται συχνά ότι...»

Συνδετικές λέξεις - φράσεις που συνδέουν τη θεματική πρόταση με τις λεπτομέρειες«Ειδικότερα...»«Πράγματι...»«Πιο συγκεκριμένα...»«Αναλυτικότερα...»«Γι΄ αυτό λοιπόν...»

«Με άλλα λόγια...»«Φυσικά...»«Βέβαια...»«Αναντίρρητα...»«Έτσι..»«Οπωσδήποτε...»«Αρχικά...»«Στην περίπτωση αυτή...»«Αυτό ισχύει στο μέτρο που....»«Είναι αλήθεια ότι...»«Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή»«Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία...»«Με αφετηρία τη θέση αυτή...»«Κατά συνέπεια είναι ανάγκη...»«Σε μια τέτοια περίπτωση....»«Στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε...»«Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι...»

Ενδεικτικοί τρόποι έναρξης της περιόδου κατακλείδας

«Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα...»«Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε...»«Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό...»«Εύκολα, λοιπόν, μπορεί ο καθένας να συμπεράνει...»«Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό...»«Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα...»«Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές...»

Μεταβατικές - διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις:

α) Λέξεις που δηλώνουν χρονική σχέση:ταυτόχρονα, συγχρόνως, προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, στη συνέχεια, αμέσως, τέλος, κατόπιν, εν τω μεταξύ, αργότερα, τώρα, πριν, ενώ, καθώς, αφότου …

β) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν πρόσθεση, ομοιότητα, αναλογία, συμπλήρωση:επιπλέον, επίσης, ακόμα, επιπροσθέτως, παράλληλα, εξάλλου, εκτός απ΄ αυτό, συμπληρωματικά, κοντά σ΄ αυτό, ας σημειωθεί ακόμη ότι, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι, θα αποτελούσε παράλειψη αν...

γ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αντίθεση - εναντίωση:ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, απεναντίας, μολαταύτα, άλλωστε, ακόμα και αν, μολονότι, παρ΄ όλα αυτά, σε αντίθεση μ΄ αυτό, Δε συμβαίνει όμως το ίδιο κ.λ.π.

δ) Λέξεις ή φράσεις που εισάγουν επεξήγηση:με άλλα λόγια, ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι, δηλαδή, συγκεκριμένα, σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα...

ε) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν συμπέρασμα ή σχέση αιτίου - αποτελέσματος:επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, επιλογικά, κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους ....

στ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν τοπική σειρά ή σχέση:εδώ, εκεί, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό, μέσα έξω ....

η) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν έμφαση ή βεβαιότητα:πράγματι, ιδιαίτερα, ξεχωριστά, αξίζει να τονιστεί, ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται, εκείνο που προέχει, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, προπάντων, ειδικά, περισσότερο, το κυριότερο όμως είναι, αναντίρρητα, είναι σαφές, είναι γεγονός, οπωσδήποτε, βέβαια, φυσικά ....

θ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν διάζευξη:ή - ή, είτε - είτε, ούτε – ούτε

ΧΡΗΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΝΔΕΤΙΚΗΣ ΛΕΞΗΣ Η ΦΡΑΣΗΣ:1)Για πρόσθεση – συμπλήρωση – ομοιότητα :Αφενός …αφετέρου…Επίσης …Παράλληλα…Ακόμη …Επιπλέον …Επιπροσθέτως…Εκτός απ’ αυτόΔεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι…Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί…Αξίζει , επιπλέον ν’ αναφερθούμε…Όχι μόνο… αλλά και…

Θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονίσουμε…2)Για χρονική σύνδεση :Ταυτόχρονα…Συγχρόνως…Αρχικά…Ύστερα…Αφότου…Στη συνέχεια…Ενώ …Μετά από αυτό…

3)Για αντίθεση – εναντίωση :Και όμως…Εντούτοις…Απεναντίας…Σε αντίθεση…Μ’ αυτό…Ενώ…Ωστόσο…Μολαταύτα…Αντίθετα…Άλλωστε…Από την άλλη πλευρά…

Συμπληρωματικά όταν θέλουμε:

1) Να αποδείξουμε τις αιτίες – παράγοντες σε μια παράγραφο, μπορούμε, ενδεικτικά να χρησιμοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους:Στη διαμόρφωση (του αρνητικού αυτού παράγοντα) σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει ...Τα βαθύτερα αίτια (της κοινωνικής αυτής μάστιγας) πρέπει να αναζητηθούν...Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα...Αυτό που κυρίως ευθύνεται για την έξαρση...Το πρόβλημα αυτό ανάγεται σε πολλά και σύνθετα αίτια...Θα άξιζε όμως ν’ αναρωτηθεί κανείς σε ποιους λόγους οφείλεται...Δεν πρόκειται , ωστόσο, ν’ ανακαλύψουμε τα πραγματικά αίτια του νοσηρού αυτού φαινομένου, αν δεν λάβουμε υπόψη...

2) Να οργανώσουμε παραγράφους, για να καταδείξουμε τη θετική ή αρνητική επίδραση ενός παράγοντα, ενδεικτικά μπορούμε να ξεκινήσουμε με τους παρακάτω τρόπους :

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα...Το ίδιο (θετικά ή αρνητικά) αντανακλά η ύπαρξη του παράγοντα (αυτού) στηνατομική και κοινωνική ζωή...Ανυπολόγιστες, όμως, είναι οι επιπτώσεις...Στις (θετικές ή αρνητικές) επιπτώσεις συγκαταλέγονται...Ένα άλλο σύμπτωμα, όχι αμελητέο, είναι και τούτο...

3) Να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισης ενός θετικού ή αρνητικού παράγοντα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους έναρξης :

Το νοσηρό αυτό φαινόμενο θα αντιμετωπισθεί ριζικά, αν...Επιτακτική προβάλλει η ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης...Αποφασιστικής σημασίας κρίνεται η συμβολή...Σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει...Αμετάθετο χρέος έχουμε ...Χωρίς όμως την εκδήλωση της ατομικής και συλλογικής προσπάθειας η αντιμετώπιση του προβλήματος καθίσταται δυσχερής...

4) Ενδεικτικές χρηστικές φράσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως αρχή γενικά της παραγράφου, αλλά και ως μετάβαση μεταξύ των παραγράφων (εναρκτικές – μεταβατικές φράσεις) :

Είναι περιττό να τονιστεί ...Είναι απαραίτητο να επισημανθεί...Ξεχωριστός λόγος, όμως, πρέπει να γίνει...Είναι χρήσιμο να τονιστεί επίσης...Είναι φανερό ότι...Προχωρώντας διαπιστώνουμε ότι...Ελάχιστοι θα μπορούσαν να αρνηθούν ότι...Πολλοί θα συμφωνούσαν με την άποψη...Επεκτείνοντας το συλλογισμό μας, θα λέγαμε...Προβάλλει, όμως, στο σημείο αυτό μια βαρυσήμαντη αντίρρηση...Γράφω σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώνταςσυχνά φράσεις ενεργητικής σύνταξης ή παθητικής σύνταξης :

ο συγγραφέας αναφέρει, υποστηρίζει, εκφράζει την άποψη, τονίζει, επισημαίνει, σχολιάζει, εκφράζει τον προβληματισμό του, θέτει το ερώτημα, υπογραμμίζει την ανάγκη να, συνεχίζει την ανάλυση του αναφερόμενος, φέρνει παραδείγματα για να υποστηρίξει την άποψη πως/ότι..., πραγματοποιεί μια ιστορική αναδρομή στο θέμα αναφερόμενος σε..., αναζητά τα αίτια του Χ φαινομένου σε..., απαριθμεί τις εκφάνσεις / τα αποτελέσματα τον Χ φαινομένου.., χρησιμοποιεί απόψεις μελετητών / αποτελέσματα ερευνών για να στηρίξει την άποψη πως... , καταλήγει στο συμπέρασμα πως/ότι... π.χ. στο κείμενο αναφέρεται... κ.λπ. ή φράσεις του τύπου: «σύμφωνα με την άποψη τον συγγραφέα..,αποφεύγοντας, βέβαια, την καταχρηστική επανάληψη των φράσεων « ο συγγραφέας» ή «στο κείμενο».

Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Ξεκινώ τη θεματική πρόταση της περίληψης ως εξής:¨Το άρθρο, κείμενο κ.λπ. πραγματεύεται, ασχολείται με, έχει ως θέμα του κ.λπ. ή αντικείμενο, θέμα του άρθρου, του βιβλίου ή της ομιλίας είναι κ.ά.Δόκιμες – Στερεότυπες ενάρξεις περιληπτικού κειμένουΟ δημοσιογράφος στο άρθρο του καταγράφει τον προβληματισμό του αναφορικά...Ο συγγραφέας αναφερόμενος στο ρόλο που διαδραματίζει (η τηλεόραση)αναγνωρίζει...Το άρθρο αυτό θίγει το πολυσυζητημένο (πολύκροτο θέμα)...Ο δημοσιογράφος με αφορμή (την παράδοση στις αστυνομικές αρχές χρηματικού ποσού από νεαρό μετανάστη) διαπιστώνει ότι...Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου τονίζει...Στο κείμενο αυτό υποστηρίζεται ότι...Στο κειμενικό αυτό απόσπασμα εκφράζεται η άποψη ότι...Στο δοκιμιακό αυτό κείμενο ο συγγραφέας πραγματεύεται...Σύμφωνα με το άρθρο...Ο επιφυλλιδογράφος εκφράζει την άποψη να προσεγγίσει...Κατά το συγγραφέα η πρωτοφανής έξαρση...Ο κειμενογράφος διαπιστώνοντας την κρίση που διέρχεται η σύγχρονη κοινωνία (...) επιχειρεί ...Η θέση του συγγραφέα είναι...Στο δημοσίευμα αυτό ο αρθρογράφος υπερασπίζεται την άποψη...Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας διαπιστώνει , προσεγγίζει, φωτίζει , διερευνά...Ο δοκιμιογράφος του αποδεικτικού αυτού δοκιμίου επιχειρηματολογεί...Το πρόβλημα που απασχολεί το συγγραφέα...Ο συγγραφέας στο άρθρο του αναφέρεται στο επίμαχο ζήτημα...Σε πρόσφατο δημοσίευμα του Τύπου προβάλλεται...Ο συγγραφέας διατυπώνει την άποψη ότι..

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Στο κείμενο που ακολουθεί να υπογραμμίσεις τις κλιτές λέξεις

Η καλύτερη συντροφιά μου είναι η κιθάρα μου. Την έχω από τότε που έγινα δέκα χρονών και ήταν ένα δώρο για τα γενέθλια μου. Τη ζητούσα επίμονα, γιατί αυτή που είχα ήταν παιδική και δεν ικανοποιούσε τις απαιτήσεις μου τώρα που είχα μάθει να παίζω αρκετά καλά. Την αγάπησα από την πρώτη στιγμή, αλλά τη λάτρεψα κυριολεκτικά, όταν έκανα τις πρώτες μου συνθέσεις.

2. Να κατατάξετε τις λέξεις του παραπάνω λειμένου σε μέρη του λόγου : άρθρα – ουσιαστικά – επίθετα – αντωνυμίες – ρήματα – επιρρήματα – προθέσεις – συνδέσμους

3. Στα παρακάτω παραδείγματα να σημειώσετε ποια από τις υπογραμμισμένες λέξεις είναι επίθετο και ποια επίρρημα.

- `Ολοι τραγουδούσαν παράφωνα- Μερικά παιδιά είναι πολύ δύστροπα- `Εκλεισε την πόρτα ορμητικά και μας κοίταξε άγρια- Θαυμάσια ! Ο περίπατος θα γίνει- Κατέβηκε μεγαλόπρεπα, φορώντας παράξενα ρούχα- Σας μιλάω υπεύθυνα- Τα ανυπόμονα παιδιά ρωτούσαν επίμονα τι περιέχει το πακέτο- Οι καμπάνες χτυπούσαν χαρμόσυνα- Τα χαρμόσυνα νέα μας γέμισαν χαρά- Μιλούσε αδιάκοπα και μεγαλόφωνα

3. Δίνεται το ρηματικό μέρος μερικών προτάσεων. Να συμπληρώσετε το ονοματικό μέρος :

...................................βλάπτει σοβαρά την υγεία

...................................παρέδωσε τα διαγωνίσματα

...................................έπεσε στους δέκα βαθμούς Κελσίου

....................................μας προστατεύει από τους κεραυνούς

....................................δεν είναι ανοιχτά τις Κυριακές

Να βρείτε και να χαρακτηρίσετε τα λεκτικά σύνολα στις παρακάτω προτάσεις:

- Στην πλατεία ακούστηκαν πολλά χειροκροτήματα

- Ο Δημήτρης, ο παλιός συμμαθητής μου, έφυγε από το σχολείο μας

- Η κυκλοφορία των αυτοκινήτων στο κέντρο της Αθήνας ελέγχεται αυστηρά

- Τα λεωφορεία ξεκίνησαν νωρίς για τη θάλασσα

- Σήμερα από το πρωί ο ουρανός είναι βαρύς, γεμάτος μαύρα σύννεφα

- Το σχολείο μας αποφάσισε χτές την αναδάσωση μια καμένης πλαγιάς

- Αναστέναξε βαθιά και στύλωσε ξανά το βλέμμα του στο παραθύρι

Προάγομαι – μένω στάσιμος – μορφωμένος – τυπικός [καθηγητής] – μορφώνομαι – σχολική [ζωή] – μεταρρύθμιση – στοιχειώδης εκπαίδευση – ευήλια [αίθουσα]

Να γράψετε από ένα αντώνυμο για τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις:Ημερήσιο [σχολείο] – δημόσιο [ σχολείο] – φωτεινή [ αίθουσα] - παραδοσιακή [εκπαίδευση] – επιμελής [μαθητής] – ανυπάκουος [μαθητής] – αυστηρός – καταρτισμένος – απορρίπτομαι – καινούριο [κτίριο]

Να συλλαβίσετε τις παρακάτω λέξεις : βελτίωση, αυθορμητισμός, απροσπέλαστος, απροσδιόριστος, σερβίρισμα, σάλπιγγα, μαστροχαλαστής, λιγνιτωρυχείο, καταφρονώ, θριαμβευτικός, θερμάστρα, θερμομόνωση, ευμετάβλητος, επισφράγισμα, εξαγγέλω, ενορχηστρώνω, ενθουσιασμός, χαρτζιλίκι, λειτουργώ, λυσσιατρείο.

Στις παρακάτω λέξεις να σημειωθούν οι δίφθογγοι και οι καταχρηστικοί δίφθογγοι

Αηδόνι – βασίλειο – ρόιδι – ζωγραφιά – ποιοι – άπιαστος – βοήθα – πιάνω – αϊτός – ματιά – άδειο – καινούριος – θειάφι – βοϊδάμαξα – γυαλί – δουλειά – ποιες – νεράιδα – γλυκιές – θεριού – σπίτια – γιορτή – παχιές – πλάι – θρονιάσει – βαθιά – γιομάτα

Να συμπληρωθεί το φώνημα στο φθογγολογικό περιβάλλον

--αιρός λό—ος --ύρα--ερός λό—ος --οίρα--ερός λό—ος --είρα

1. Να χωρίσετε σε παραγράφους το κείμενο που ακολουθεί και να βρείτε έναν τίτλο στο κείμενο

Η σημερινή εκκλησία του Αγίου Δημητρίου της Θεσσαλονίκης έχει μήκος 43 μέτρα και 58 εκατοστά και πλάτος 33 μέτρα, και διατηρεί τη μορφή της βασιλικής του 7ου αιώνα. Από έξω έχει μια μεγαλοπρέπεια και συνάμα μια απλότητα. Μέσα όμως καθώς μπαίνουμε νιώθουμε ιερότητα και δέος. `Αγιος ο τόπος, αγιασμένος από μαρτυρικό αίμα. Η εκκλησία χωρίζεται σε πέντε κλίτη από τέσσερις κιονοστοιχίες. Το κεντρικό κλίτος είναι το μεγαλύτερο από τα άλλα τέσσερα. Η στέγη του ναού – είναι βασιλική και γι’ αυτό δεν έχει τρούλο – κλιμακώνεται από τα επάνω σε τρία επίπεδα. Οι επικλινείς στέγες στηριγμένες ομαλά πάνω από τα τόξα των κιονοστοιχιών αφήνουν

ελεύθερους τους φωταγωγούς του μεσαίου κλίτους. Δεν μπαίνει πολύ φως μέσα στην εκκλησία. Ο φωτισμός της είναι περισσότερο τεχνικός, από τους πολυελαίους της. Ωστόσο όμως το μέγεθός της και ο διάκοσμος συνεπαίρνει τον πιστό, που αναζητάει μια ήσυχη γωνιά για να προσευχηθεί στο Θεό και να ζητήσει, διά «πρεσβειών του αγίου», τη λύση των προβλημάτων που τον απασχολούν

2. Α.Επάνω στο κείμενο που σας δίνεται να χωρίσετε προτάσεις.

Β. Από πόσες λέξεις αποτελείται η δεύτερη περίοδος του κειμένου;

Γ. Στην τρίτη περίοδο του κειμένου να βάλετε σε χωριστές στήλες τις μονοσύλλαβες, τις δισύλλαβες τις τρισύλλαβες και τις πολυσύλλαβες λέξεις

Κάπου εκεί παράμερα κι ερημικά, είπε κι ο βοσκός ο Θάνος να στήσει το μαντρί του. `Εκοψε από πλατάνια φούρκες μεγάλες και παχιές και τις έμπηξε βαθιά στο χώμα. Με λυγαριάς χλωρά κλωνάρια φράχτη έπλεξε ψηλό, που ανθρώπου μάτι είτε θεριού να μην μπορεί να τον διαπεράσει. `Εχτισε από παπύρι το καλύβι του στενό και χαμηλό, να μη γλιστράει το φως του ήλιου μέσα. Στου μαντριού το πλάι έβαλε τον αρμεγό.

Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμιστούν μόνο οι άκλιτες λέξεις:

Μέσα στο μισοξέσκεπο παλιό σπιτάκι της βασίλευε ερημιά, κι άλλη ζωή δέ φαίνονταν παρά της μάυρης της Θειακούλας και μιας κακομοίρας γάτας, που κάθοταν απάνου στη γωνιά, μέσα στη στάχτη, κι έβλεπε στα μάτια την κυρά της, κι άλλος ήχος δεν ακούγοταν τριγύρω παρά το βόγγημα της Θειακούλας και το ρουχαλητό της γάτας.

`Εμπαινε από τα κεραμίδια κι από τις χαραμάδες της παλιόθυρας το κρύο, κι όξω το χιόνι πλάκωνε λίγο λίγο του ανέμου την ορμή κι έπνιγε κάθε κρότο. Τα δυο μικρά ξεχαρβαλωμένα παράθυρα τα’ χε η Θειακούλα σφαλισμένα με κάτι παλιά προσκέφαλα και δεν τα’ νοιγε ποτέ της. Και κρύωνε η Θειακούλα. Και καθότανε στο παραγώνι πάντα και λησμονούσε να φυσήξει τη φωτιά και να ξανάψει τα μισοσβησμένα ξύλα. Και κάθοταν εκεί μέρα και νύχτα. Κι έτσι περνούσε την άχαρη ζωή της.

Στην παρακάτω παράγραφο να βρεθούν οι αντωνυμίες και οι προθέσεις

Περπατώντας σε έρημες ακρογιαλιές, μα δε σου φαίνονται έρημες, γιατί οι πιο αρχαίοι άνθρωποι εδώ ζήσανε, από τότε που θεμελιώθηκε ο κόσμος. Βλέπεις στην άμμο αποκαϊδια από φωτιά ανάμεσα σε δύο κοτρόνες της θάλασσας και κόκκινα τσόφλια από καβούρια ψημένα, και λές με το νου σου πως σε κείνο το μέρος θα δείπνησε ο Οδυσσέας με τα συντρόφια του

Από το κείμενο που ακολουθεί να κατατάξετε τις λέξεις του σε μέρη του λόγου [άρθρα, ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες, ρήματα, επιρρήματα, προθέσεις, συνδέσμους]

Η καλύτερη συντροφιά μου είναι η κιθάρα μου. Την έχω από τότε που έγινα δέκα χρονών και ήταν ένα δώρο για τα γενέθλια μου. Τη ζητούσα επίμονα, γιατί αυτή που είχα ήταν παιδική και δεν ικανοποιούσε τις απαιτήσεις μου τώρα που είχα μάθει να παίζω αρκετά καλά. Την αγάπησα από την πρώτη στιγμή, αλλά τη λάτρεψα κυριολεκτικά, όταν έκανα τις πρώτες μου συνθέσεις

Θάλασσα, φουρτούνα, πλοίο, ναυαγός, δελφίνι, κύμα : χρησιμοποιήστε τις λέξεις αυτές για να γράψετε μια αστεία φανταστική περιπέτεια.

Κείμενο Το κλίμα αλλάζει

Αυτό το καλοκαίρι διέψευσε το όνομά του. Εκτεταμένες καταστροφές από πρωτοφανείς πλημμύρες στην Πράγα, στη Δρέσδη, στην κεντροανατολική Ευρώπη. Δεκάδες νεκροί και ζημιές δισεκατομμυρίων ευρώ. Τους χίλιους έφτασαν οι νεκροί στην ανατολική Ασία, ενώ δέκα εκατομμύρια άνθρωποι στην Κίνα απειλούνται από πλημμύρες. Νερό καλύπτει ήδη μέρος του βόρειου Πόλου, στη θέση των αιώνιων πάγων. Την ίδια ώρα, η ξηρασία στεγνώνει εκτεταμένες ζώνες στην Αφρική. Τυχαία όλα αυτά; Όσο κι αν τα καιρικά φαινόμενα εκδηλώνονται με ασύμμετρο τρόπο, δεν μπορεί κανείς να προσπεράσει το γεγονός ότι τα λεγόμενα «ακραία καιρικά φαινόμενα»εκδηλώνονται τέσσερις φορές συχνότερα τα τελευταία χρόνια. Εξάλλου, η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων θεωρεί ότι ο «κακός μας ο καιρός» οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, στην άνοδο της μέσης θερμοκρασίας της Γης, ως αποτέλεσμα κυρίως των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Βιβλία ολόκληρα δεν αρκούν για να χωρέσουν οι προειδοποιήσεις οργανισμών και επιστημόνων. Όλα όμως συνοψίζονται στο «Δεν πάει άλλο!». Τόσο απλό. Κι όμως τόσο δύσκολο. Δύσκολο, γιατί απαιτεί ρήξεις με μεγάλα συμφέροντα. Συμφέροντα που έχουν επιβάλει την πολιτική τους.

1 Εκτεταμένες – πρωτοφανείς – ασύμμετρο – ρήξεις : αναζητήστε στο λεξικό την ετυμολογία και την ερμηνεία των λέξεων αυτών. Χρησιμοποιήστε σε 4 προτάσεις συνώνυμές τους λέξεις.

2 Αναζητήστε στο κείμενο φράσεις (ουσιαστικό +επίθετο) που δηλώνουν αρνητικά φαινόμενα τα οποία συνέβησαν το καλοκαίρι.

3 Να γράψετε τα αντώνυμα των παρακάτω επιθέτων :

Βλαβερά

Επικίνδυνος

Παράξενος

Βαρύς

Αειθαλές

Ο καταρράκτης στις ΡονιέςΟ μεγάλος καταρράκτης στις Ρονιές απέχει από το Νυδρί κάπου δύο χιλιόμετρα και κάτι. Διάφορες

πινακίδες καθοδηγούν τον οδοιπόρο ανάμεσα σε καταπράσινους κήπους με οπωροφόρα δέντρα, μέχρι το δρόμο που ανηφορίζει έχοντας δεξιά το ρέμα με τα πλατάνια. Ο ήχος του νερού και το κελάηδημα του αηδονιού, προειδοποιούν ότι ο τελικός προορισμός είναι κάπου κοντά. Μετά την καντίνα με τα τραπεζάκια απλωμένα κάτω από τη σκιά, αρχίζει ένα πανέμορφο μονοπάτι προστατευμένο με ξύλινο κιγκλίδωμα, το οποίο οδηγεί μέσα στο σκιερό φαράγγι. Ο επισκέπτης πρέπει να ισορροπήσει επάνω στις γλιστερές πέτρες για να φτάσει στο βάθος του φαραγγιού, όπου το παγωμένο νερό πέφτει από είκοσι σχεδόν μέτρα μέσα σε μια υπέροχη φυσική πισίνα. Το μπάνιο σε αυτό το νερό ξυπνά κάθε κύτταρο του οργανισμού. Αφετηρία γι’ αυτή την εξόρμηση μπορεί να είναι οποιοδήποτε σημείο της Λευκάδας.

1. α. Σε ποιο χρόνο βρίσκονται τα ρήματα του κειμένου;β. Ο συγγραφέας μένει ακίνητος ή κινείται καθώς περιγράφει το τοπίο;γ. Να εντοπίσετε στο κείμενο τα σημεία της πορείας που ακολουθεί ο συγγραφέας.

2. Να σημειώσετε στο κείμενο τα ονοματικά σύνολα (επίθετο + ουσιαστικό, ουσιαστικό + γενική ουσιαστικού που έχουν σχέση με τη φύση και να τα χρησιμοποιήσετε για να σχηματίσετε προτάσεις.

Υγρότοποι – οικοσύστημα – υπερβόσκηση – ανεξέλεγκτη : αναζητήστε την ετυμολογία και την ερμηνεία των παραπάνω λέξεων.

3. Μεταλλαγμένα

25 «ακτιβιστές – υπουργοί» μπήκαν στο δίλημμα «Μεταλλαγμένα ή ποιοτική Γεωργία» και αποφάσισαν να απορρίψουν ομόφωνα και κατηγορηματικά τα μεταλλαγμένα ως πιθανή εκδοχή για το μέλλον της γεωργίας. Οι ακτιβιστές – υπουργοί δεν ήταν άλλοι από μέλη της Greenpeace που διαμαρτυρήθηκαν μ΄αυτόν τον τρόπο στο κέντρο της Κέρκυρας, με αφορμή το άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας που πραγματοποιείται στο νησί.

Οι ακτιβιστές της Greenpeace παρατάχτηκαν μπροστά σε ένα σταυροδρόμι, κρατώντας τις σημαίες των κρατών – μελών της ΕΕ και παριστάνοντας τους 25 Ευρωπαίους Υπουργούς Γεωργίας. Οι «ακτιβιστές – υπουργοί» κλήθηκαν να επιλέξουν ανάμεσα στο δρόμο της ποιοτικής γεωργίας και αυτόν των μεταλλαγμένων, όπως ανέφεραν και οι χαρακτηριστικές ενημερωτικές πινακίδες, ένας τελάλης ενημέρωνε τους «ακτιβιστές – υπουργούς» για τους κινδύνους που ενέχουν τα μεταλλαγμένα για το περιβάλλον, την υγεία, αλλά και για το εισόδημα των αγροτών. Η δράση της Greenpeace είχε αίσιο τέλος, αφού όλοι οι ακτιβιστές – υπουργοί επέλεξαν τελικά το δρόμο της ποιοτικής γεωργίας.

1. Συμπληρώστε τον πίνακαΤόπος

Χρόνος

Πρόσωπα

Δράση

Τελική έκβαση

2. «αποφάσισαν να απορρίψουν ομόφωνα και κατηγορηματικά» «πιθανή εκδοχή για το μέλλον»«είχε αίσιο τέλος»«ενημέρωνε τους «ακτιβιστές – υπουργούς» για τους κινδύνους που ενέχουν»

Αντικαταστήστε αυτές τις φράσεις από το κείμενο με άλλες, χωρίς να αλλάξει το περιεχόμενό τους και να αλλοιωθεί το νόημα του κειμένου

3. Να γράψετε σε 30 – 40 λέξεις την περίληψη

ΘΕΜΑ : Αφηγηθείτε μια εκδρομή που κάνατε με τους φίλους σας στο δάσος.

Σχεδιάγραμμα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

1 Γενικά για τις εκδρομές (πόσο πολύ τις αγαπάς).

2 Η απόφαση για τη δική σας εκδρομή.

Οι εκδρομές μου αρέσουν πάρα πολύ, ιδιαίτερα όταν είναι ομαδικές. Μια από τις ωραιότερες εκδρομές, η οποία μου άφησε πολύ ευχάριστες αναμνήσεις, είναι αυτή που κάναμε πριν από λίγους μήνες μαζί με τους φίλους μου στο δάσος.  ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ:

Πότε, πού και με ποιους πήγατε στην εκδρομή. (χρόνος, χώρος, πρόσωπα)

Προετοιμασίες (πράγματα που θα έπαιρνες μαζί σου).

Ξεκίνημα. Περιγραφή της διαδρομής. Πώς ήταν ο καιρός. Πώς φαίνεται από μακριά το δάσος.

`Αφιξη στο μέρος της εκδρομής. Οι πρώτες εντυπώσεις, σκέψεις και συναισθήματα για το δάσος.

Περιγραφή του δάσους (δέντρα, λουλούδια, πεύκα, πουλιά, ποτάμια κ.α).

Μονοπάτια, ζώα κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό

Πώς περάσατε στην εκδρομή (παιχνίδια, τρέξιμο, τραγούδια, γέλια, φαγητό κ.α.).

Συναισθήματα που ένιωθες (π.χ. χαρά, ευχαρίστηση, γαλήνη).

Επιστροφή. Τι έγινε στο γυρισμό.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Εντυπώσεις και συναισθήματα που σου άφησε η εκδρομή

`Ηταν ένα ηλιόλουστο κυριακάτικο πρωινό. Από την προηγούμενη μέρα είχαμε κανονίσει με μερικούς φίλους να πάμε εκδρομή στο κοντινό δάσος και να περάσουμε εκεί ευχάριστα τη μέρα μας. Η εκδρομή αυτή με είχε ξεσηκώσει κυριολεκτικά και περίμενα με λαχτάρα να ξημερώσει εκείνη η μέρα.

Το βράδυ της παραμονής της εκδρομής βοήθησα τη μητέρα μου στις ετοιμασίες. Μου έφτιαξε διάφορα φαγητά, νόστιμα γλυκά και μέσα σ' ένα καλάθι μου έβαλε πολλά φρούτα. Εγώ ετοίμασα τους χυμούς και το νερό που θα έπαιρνα μαζί μου, ενώ έβαλα κοντά στα άλλα πράγματα και τη μπάλα μου, καθώς και ένα μικρό κασετόφωνο. Εκείνη η νύχτα μου φάνηκε ατέλειωτη, αφού δεν περνούσε με τίποτα ο χρόνος.

Επιτέλους, ξημέρωσε η πολυπόθητη μέρα. Ξυπνήσαμε πολύ πρωί και ξεκινήσαμε όλοι οι φίλοι μαζί. Στο δάσος θα πηγαίναμε με τα πόδια. `Ημασταν πολύ χαρούμενοι, ενθουσιασμένοι και γελαστοί. Οι φωνές και τα γέλια μας ξεσήκωναν τα σπίτια, απ' όπου περνούσαμε μέχρι να βγούμε έξω από την πόλη.

Η ανατολή του ήλιου μας βρήκε στο δρόμο. Οι χρυσοπόρφυρες αχτίδες του λαμπερού ήλιου άρχισαν να χαιδεύουν τη γη και να φωτίζουν τα πάντα. `Ηταν ένα θέαμα πραγματικά φανταστικό και ανεπανάληπτο. Τέτοια ομορφιά δεν είχα ξαναδεί στη ζωή μου. Η φύση ολόκληρη ήταν χαρά Θεού! Σ' όλη τη διαδρομή δεν έπαψα στιγμή να παρατηρώ μαγεμένος την παραδεισένια ομορφιά της φύσης. Τα καταπράσινα δέντρα, τα πολύχρωμα λουλούδια, τα πουλάκια που ξυπνούσαν ευχαριστημένα και ευχαριστούσαν το Δημιουργό. Τα εύθυμα τραγούδια μας σκορπίζονταν στη γύρω φύση και έκαναν τα πουλιά και τα άλλα μικρά ζωάκια να κοιτάζουν παραξενεμένα τριγύρω.

Επιτέλους φθάσαμε! Το δάσος με τα πανύψηλα δέντρα ήταν τόσο πυκνό, που ήταν αδύνατο να το τρυπήσουν οι ζεστές αχτίδες του ήλιου. Τα δέντρα έμοιαζαν με θεόρατους γίγαντες, που συναγωνίζονταν για το ποιο θα ξεπερνούσε το άλλο στο ύψος.

Στάθηκα να κοιτάζω έκθαμβος. Το δάσος ήταν ένας πραγματικός παράδεισος, ένα τοπίο ονειρεμένο. Μύρισα την ατμόσφαιρα κι αισθάνθηκα να ζαλίζομαι στο άρωμα του πεύκου και στην καθαρότητα του αέρα. Φουντωτοί θάμνοι, πυκνόφυλλα δέντρα, πολύχρωμα και μοσχομύριστα αγριολούλουδα ήταν αυτό που έβλεπες, όπου κι αν γύριζες το κεφάλι σου. Το αεράκι φυσούσε ελαφρά και μας χάιδευε τα πρόσωπα. Από παντού ακούγονταν τα γλυκά κελαηδήματα των πουλιών, ενώ πάνω στα πανέμορφα λουλούδια πετούσαν χαρούμενες ποικιλόχρωμες πεταλούδες και άλλα έντομα. Παντού, πάνω στα δέντρα, στο καταπράσινο χορτάρι, υπήρχε κίνηση και ζωή. Τα γάργαρα νερά των πηγών κατηφόριζαν μουρμουρίζοντας ένα μονότονο τραγούδι.

Αφού χορτάσαμε ν' αναπνέουμε τον καθαρό αέρα και να χαιρόμαστε την εξαίσια ομορφιά του φυσικού τοπίου, αποφασίσαμε πως ήταν ώρα ν' αρχίσουμε τα παιχνίδια. Ο καιρός ήταν τόσο ωραίος και η διάθεσή μας για παιχνίδι ήταν τόσο μεγάλη, ώστε σε λίγη ώρα όλο το δάσος βούιζε από τις χαρούμενες φωνές και τα ξεφωνητά μας. Παίξαμε στην αρχή κυνηγητό, μετά μπάλα και στη συνέχεια διάφορα άλλα ενδιαφέροντα παιχνίδια. Μετά από αρκετές ώρες παιχνίδι, καθίσαμε κουρασμένοι κάτω από κάτι πελώρια πλατάνια για φαγητό. Πόσο νόστιμα και υπέροχα μου φαίνονταν όλα τα φαγητά! Φάγαμε με πολλή όρεξη ό,τι είχαμε πάρει μαζί μας και μετά μαζέψαμε όλα τα άχρηστα και τα βάλαμε σε μια μεγάλη σακούλα, για να μη μολύνουμε το ωραίο περιβάλλον.

Η απέραντη χαρά και η αγαλλίαση που ένιωθα μέσα στο καταπράσινο δάσος, δεν περιγράφονταν. Μόνο μέσα στην όμορφη φύση μπορείς να ηρεμήσεις και να νιώσεις πραγματικά ευτυχισμένος, μακριά από το άγχος και τα προβλήματα της καθημερινότητας. Πολλές σκέψεις τριγύριζαν στο μυαλό μου. Γιατί άραγε οι άνθρωποι να κόβουν, να ξεριζώνουν και να καίνε τόσο άσπλαχνα τα δέντρα, όταν ξέρουν τις αμέτρητες ωφέλειες του δάσους για τον άνθρωπο;

`Ολη η μέρα μας πέρασε τόσο ευχάριστα, που δεν καταλάβαμε πόσο γρήγορα έφυγε ο χρόνος. `Ηταν ώρα λοιπόν να πάρουμε το δρόμο της επιστροφής. Ο ήλιος τώρα έγερνε νυσταγμένος στη δύση του. Με βαριά την καρδιά έπρεπε να αποχαιρετήσουμε το δάσος με τις πλούσιες ομορφιές του και να ξεκινήσουμε για τα σπίτια μας, όπου θα μας περίμεναν με αγωνία οι γονείς μας.

Γεμάτος με χίλιες δυο ωραίες και ευχάριστες εντυπώσεις έφτασα αργά το απόγευμα στο σπίτι μου. Δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσω αυτή την υπέροχη εκδρομή στο δάσος, όπου πέρασα τόσο όμορφα την Κυριακή μου. Πάντα θα τη θυμάμαι με νοσταλγία και αγάπη.

ΘΕΜΑ : Σε ένα κείμενο [τριών] 3 παραγράφων να περιγράψετε τον καλύτερο σας φίλο/η

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Γενικά στοιχεία

Συνθήκες γνωριμίας μαζί του [πού, πότε, πώς]

ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ:

Εξωτερική περιγραφή

Εσωτερικά χαρακτηριστικά [χαρακτήρας, συμπεριφορά, προτερήματα, ελαττώματα, ιδιαίτερες κλίσεις]

Διάφορα περιστατικά που φανερώνουν το χαρακτήρα του.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Η σχέση μου μαζί του και τα σχέδια μας για την εξέλιξη αυτής της φιλίας.

Ονοματική φράση – Επιθετικός προσδιορισμός

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ – ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ

1. Οι μαθητές διαβάζουν καθημερινά.

2. Πήρε μια κόκκινη ομπρέλα.

3. Οι πέντε πρώτοι μαθητές θα βραβευτούν.

4. Ο πατέρας μου ήρθε εχθές.

5. Η μέχρι τώρα έρευνα αποδείχθηκε λανθασμένη.

6. Εγώ λατρεύω τη μουσική.

7. Η αδυναμία, που μάταια πολεμώ, είναι τα γλυκά.

ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ λοιπόν, λέγεται η φράση που έχει ως πυρήνα της ένα ουσιαστικό ή μια λέξη που λειτουργεί ως ουσιαστικό.Η ονοματική φράση μπορεί να έχει απλή μορφή [πχ1 άρθρο + ουσιαστικό] ή διευρυμένη μορφή [πχ 2 επίθετο + ουσιαστικό]. Πχ3 [απόλυτο ή τακτικό αριθμητικό + ουσιαστικό], πχ 4 [ουσιαστικό + κτητική αντωνυμία], πχ 5 [επίρρημα + ουσιαστικό], πχ 7 [ουσιαστικό + ολόκληρη ονοματική πρόταση].

ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ λέγεται η φράση που έχει ως πυρήνα της ένα ρήμα.

ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΗΣ ΦΡΑΣΗΣ

1. Πολλοί γονείς δε διαφωνούν.

2. Το 1 στα 10 Ελληνόπουλα είναι παχύσαρκο παιδί.

3. Το Υπουργείο Παιδείας συνέταξε διατροφικές οδηγίες

4. Λόγια κάποτε πικρά με τη γλύκα στο στόμα.

5. Περιεργάζομαι την παράταξη των γλυκισμάτων.

Βλέπουμε από τα παραδείγματα ότι οι κύριες λειτουργίες της ονοματικής φράσης είναι οι εξής

ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ :Ως ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ [1]Ως ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ [2]Ως ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ [3]Ως ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΠΡΟΘΕΣΗ [4]Ως ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ//ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΣΕ ΠΤΩΣΗ ΓΕΝΙΚΗ [5]

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ

ΓΕΝΙΚΗ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

Ο φίλος Του φίλου Το φίλο Οι φίλοι Των φίλων

Τους φίλους

Η ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

Εξετάζουμε την κλίση των ουσιαστικών χωριστά για κάθε γένος, έτσι έχουμε την κλίση των αρσενικών, την κλίση των θηλυκών και την κλίση των ουδετέρων.

1. Σε κάθε γένος υπάρχουν ουσιαστικά με ίσο αριθμό συλλαβών και στους δύο αριθμούς και σε όλες τις πτώσεις. Πχ : Ο μήνας, του μήνα, οι μήνες, των μηνών…

Η ώρα, της ώρας, οι ώρες, των ωρών… Το μήλο, του μήλου, τα μήλα, των μήλων...

Αυτά τα ουσιαστικά λέγονται ισοσύλλαβα.

2. Άλλα ουσιαστικά δεν έχουν παντού ίσο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις.Πχ : Ο περιβολάρης οι περιβολάρηδες

Η γιαγιά οι γιαγιάδες Το κύμα τα κύματα

Αυτά τα ουσιαστικά λέγονται ανισοσύλλαβα.

3. Τα ουσιαστικά διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες : τα δικατάληκτα και τα τρικατάληκτα.Δικατάληκτα είναι τα ουσιαστικά που έχουν δύο καταλήξεις στον ενικό και δύο στον πληθυντικό. Πχ ο μαθητής, ο κανόνας κ.λπ.Τρικατάληκτα είναι τα ουσιαστικά που έχουν τρεις καταλήξεις στον ενικό και τρεις στον πληθυντικό. Πχ ο άνθρωπος, ο όρος κ.λπ.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΩΝ

ΤΡΙΚΑΤΑΛΗΚΤΑ – ΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΘΗΛΥΚΑ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣονομαστική γενική αιτιατική ονομαστική γενική αιτιατική

- ς - ου - - οι - ων - ους

ΔΙΚΑΤΑΛΗΚΤΑΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ονομαστική γενική αιτιατική ονομαστικήαιτιατική

γενική

ΑΡΣΕΝΙΚΑ Ναύτης, γραμματέας

- ς - - - ες- εις

- ων- ών- έων

ΘΗΛΥΚΑ Ελπίδα

- - ς - - ες - ων- ών

ΟΥΔΕΤΕΡΑ Θέατρο, δάσος

- - ου- ού- ους

- -α- ά- η

- ων- ών

ΑΡΣΕΝΙΚΑ Νοικοκύρης

-ς - - - δες - δων

ΘΗΛΥΚΑ - - ς - - δες - δων

Αλεπού,σκέψη - εως - εις - εων ΟΥΔΕΤΕΡΑ Σώμα, γράψιμο

- - τος - - τα - των

Τι είναι η ονοματική φράση και ποια η λειτουργία της στην πρόταση:

Η πρόταση είναι το κύριο συστατικό-βασική μονάδα κάθε κειμένου. Κάθε πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη:

1. την ονοματική φράση (ΟΦ) στην οποία η κεντρική λέξη είναι ένα ουσιαστικό,π.χ. Η πρόσληψη γάλακτος είναι μέτρια

ΟΦ2. τη ρηματική φράση (ΡΦ) στην οποία κεντρική λέξη είναι ένα ρήμα,π.χ. Η πρόσληψη γάλακτος είναι μέτρια

ΡΦΗ ονοματική φράση μπορεί να έχει:απλή μορφή → άρθρο + ουσιαστικό π.χ. ο άνεμοςδιευρυμένη μορφή → άρθρο + επίθετο + ουσιαστικό π.χ. ο δυνατός άνεμος

Η διευρυμένη μορφή της ΟΦ μπορεί να περιλαμβάνει οποιοδήποτε άλλο μέρος του λόγου που μπορεί να λειτουργήσει ως συμπλήρωμα ή προσδιορισμός του ουσιαστικού, όπως αριθμητικό, αντωνυμία ή ολόκληρη ονοματική πρόταση.π.χ. Ο δυνατός άνεμος, που ερχόταν από τα ανατολικά, έπαιρνε τις στέγες των σπιτιών.

✔ Η ονοματική φράση επιτελεί πολλές λειτουργίες στις προτάσεις. Μπορεί να λειτουργεί ως:

• Υποκείμενο του ρήματος, δηλώνει δηλαδή ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση, και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική,• Κατηγορούμενο του υποκειμένου ή του αντικειμένου και βρίσκεται σε πτώση ονομαστική ή αιτιατική,π.χ. Η πρόσληψη γάλακτος είναι μέτρια.• Αντικείμενο του ρήματος, δηλώνει δηλαδή το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του ρήματος, και βρίσκεται σε πτώση αιτιατική ή γενική, π.χ. Προτιμάτε ψωμί ολικής αλέσεως.• Συμπλήρωμα πρόθεσης, εξαρτάται δηλαδή από μια πρόθεση, και βρίσκεται σε πτώση αιτιατική, π.χ. Να τρώτε με τη συντροφιά προσφιλών προσώπων.• Συμπλήρωμα άλλης ονοματικής φράσης και βρίσκεται συνήθως σε πτώση γενική, π.χ. Η κατανάλωση τυριού είναι υψηλή.

✔ Η ρηματική φράση αποτελείται από το ρήμα και τα συμπληρώματα και τους προσδιορισμούς του. Σε μια ρηματική φράση μπορεί να εμπεριέχεται μια ονοματική φράση, π.χ.:Ο δυνατός άνεμος, έπαιρνε τις στέγες των σπιτιών

Επιθετικός προσδιορισμός

❏ Η κύρια και πρωταρχική λειτουργία ενός επιθέτου είναι να προσδιορίζει ένα ουσιαστικό, να του

δίνει δηλαδή μια μόνιμη ιδιότητα. Στην περίπτωση αυτή το επίθετο λειτουργεί ως επιθετικός

προσδιορισμός, π.χ. ισορροπημένη διατροφή

✔ Το επίθετο συμφωνεί με το ουσιαστικό που προσδιορίζει ως προς το γένος, τον αριθμό και την

πτώση, π.χ. οι διατροφικές συνήθειες, τωνυγιών ατόμων, τους δροσερούς χυμούς

Θέση του επιθέτου

• Η κανονική θέση του επιθέτου όταν λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός είναι πριν από το

ουσιαστικό, π.χ. φρέσκα φρούτα

• Όταν το ουσιαστικό συνοδεύεται από άρθρο, το επίθετο μπαίνει ανάμεσα στο άρθρο και το

ουσιαστικό π.χ. τα φρέσκα φρούτα

• Σε περιπτώσεις που το ουσιαστικό συνοδεύεται από οριστικό άρθρο και θέλουμε να δώσουμε

ιδιαίτερη έμφαση στον επιθετικό προσδιορισμό, τοποθετούμε το επίθετο μετά το ουσιαστικό και

επαναλαμβάνουμε το άρθρο, π.χ. τα φρούτα τα φρέσκα

✔ Εκτός από τα επίθετα, ως επιθετικοί προσδιορισμοί λειτουργούν και άλλα μέρη του λόγου:

– μετοχές παθητικού παρακειμένου, π.χ. μαγειρεμένο φαγητό

– αντωνυμίες, π.χ. μια τέτοια διατροφή

– επιρρήματα, π.χ. ο πάνω όροφος

– αριθμητικά, π.χ. τρεις συνταγές

– ουσιαστικά, π.χ. γυναίκα αεροπόρος

Ουσιαστικοποίηση επιθέτου Κάποιες φορές το ουσιαστικό παραλείπεται επειδή εννοείται

εύκολα,και τότε το επίθετο λειτουργεί ως πυρήνας της ονοματικής φράσης, επιτελεί δηλαδή τη

λειτουργία του ουσιαστικού ως υποκειμένου, αντικειμένου κ.λπ.

π.χ . – Θέλεις το μεγάλο ποτήρι; (το επίθετο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός)

– Όχι, δώσε μου το μικρό. (το επίθετο λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος)

✔ Ουσιαστικοποιημένα επίθετα όπως ο χημικός, η Φυσική, ο αναρχικός, το γλυκό, το καλό, το

κακό κ.λπ. χρησιμοποιούνται ευρύτατα στο γραπτό και τον προφορικό λόγο.

Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη πτώση του επιθέτου που βρίσκονται στην παρένθεση.

-Ο υπουργός ενδιαφερόταν για την εξαγωγή των ..................(εγχώριος) προϊόντων

και την εισαγωγή ..............(ξένος) συναλλάγματος.

-Δεν έλειψαν βέβαια και οι .......................(μυστικός) συνεδριάσεις κατά τις οποίες

έπαιρναν ............(έκτακτος) μέτρα.

-Στα πυκνά του φρύδια και τα .................... του στήθη (δασύς) έβλεπες ζωντανεμένη

την παλικαριά.

-Έληξε η εποχή των...............(παχύς ) αγελάδων.

-Οι άκρες των........................(καφετής) ματιών της κατέληγαν σε μια ..................(χρυσαφής) γραμμή.

-Ήταν ένα αγόρι ..........................(φοβητσιάρης).

-Οι........................(πεισματάρης) επιμένουν στη γνώμη τους και δεν μπορούν να συνεννοηθούν με κανέναν.

-Είχαν να διανύσουν ακόμη......................(πολύς)δρόμο.

-Στην αφετηρία είχαν συγκεντρωθεί...................(πολύς)δρομείς.

-Γύρισε ....................(πολύς)χώρες και γνώρισε .................(πολύς) ανθρώπους.

-Είχε όλα τα γνωρίσματα του συνετού και .............................(μεγαλοφυής) ανθρώπου.

-Τα κράτη πρέπει να σέβονται τις ...................(διεθνής) συμφωνίες.

Τα ........................ νησιά (κοραλλιογενής) είναι χτισμένα από αποικίες

......................(μικρός)ζώων που μοιάζουν με ............................ανεμώνες (θαλάσσιος).

Να υπογραμμίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς και πάνω από κάθε προσδιορισμό να ονομάσετε το είδος του

λόγου (επίθετο, αριθμητικό κλπ.)

1. Για να φτιάξεις τριπλή δόση κουλουράκια θα χρειαστείς τριπλάσια ποσότητα αλεύρι.

2. Ο υπουργός ήταν το τιμώμενο πρόσωπο στη χθεσινή εκδήλωση του Δήμου.

3. Αφού δεν κατέληξαν σε συμφωνία, χωρίστηκαν σε δύο αντιμαχώμενα στρατόπεδα και ο πόλεμος ξεκίνησε.

4. Μόλις έκλεισε το τηλέφωνο, μας ανακοίνωσε το θλιβερό νέο.

5. Πολλοί απογοητευμένοι καθηγητές επιθυμούν να διοριστούν άμεσα.

6. Από τότε που έχασε την περιουσία του στο τζόγο, τον πήρε η κάτω βόλτα.

7. Τόση βροχή δεν την περιμέναμε.

8. Χίλιοι οπαδοί ακολούθησαν την ομάδα.

9. Έμαθε να οδηγεί μηχανή από μωρό παιδί.

10. Φτάσαμε στο όμορφο χωριό Κυριακή μεσημέρι.

11. Ανάστατες είναι οι κάτω χώρες από την νέα τρομοκρατική επίθεση.

12. Αρρώστησε βαριά και πήρε άδεια για ένα μήνα.

13. Ήταν ένας μικρός ασήμαντος ανθρωπος.

14. Στο φούρνο του χρησιμοποιεί σιτάρι από την Αίγυπτο.

15. Μυκηναϊκός οικισμός ανακαλύφθηκε στο Πήλιο Όρος.

16. Έκανα θυσίες στους θεούς του Κάτω Κόσμου.

17. Η κάθε μητέρα θυσιάζεται για τα παιδιά της.

18. Η μέχρι τώρα έρευνα δεν έφερε αποτελέσματα.

19. Τα έθιμα των παλιών Μανιατών συγγένευαν περισσότερο με την Κρήτη.

20. Η σκόνη έκανε τα κορμιά άσπρα.

21 Η παιδαγωγική μέθοδος του δασκάλου ήταν βάρβαρη.

22. Μου αρέσει ένα άγαλμα της κλασικής εποχής.

Στις παρακάτω προτάσεις να βρεθούν καταρχήν τα ονοματικά και τα ρηματικά σύνολα ,στη συνέχεια να βρεθούν τα υποκείμενα, τα αντικείμενα και τα κατηγορούμενα.

Οι αγώνες τελείωσαν

Οι ψηφοφόροι θα εκλέξουν τους βουλευτές

Ο Γιώργος θα γίνει γιατρός

Ο Νίκος μαθαίνει χορό στην αδελφή του

Ο ξάδερφός μου είναι έμπορος.

Ο Κώστας και ο Θανάσης είναι φίλοι.

Ο Γιώργος έφυγε αμέσως.

Ο διευθυντής γλίστρησε.

Ο Πέτρος είδε την πινακίδα.

Το ατύχημα ήταν μοιραίο.

Η Φωτεινή είναι ζωηρή.

Η κυβέρνηση δεν θα βάλει νέους φόρους.

Η σκηνοθεσία ήταν πολύ πετυχημένη.

Τα ξενοδοχεία έχουν εστιατόρια.

Ο ουρανός συννέφιασε.

Ο δάσκαλος της οδήγησης εκπαιδεύει νέους οδηγούς.

Η είσοδος του πάρκου είναι κλειστή.

Η μητέρα αγόρασε φρούτα και λαχανικά.

Ο υλοτόμος κόβει ξύλα.

Κάθε Κυριακή βάζουμε τα καλά μας ρούχα.

Ο αέρας πήρε την τέντα.

Ο Γιώργος εκλέχτηκε εύκολα πρόεδρος αμέσως.

Ο Πέτρος είδε την πινακίδα.

Το ατύχημα ήταν μοιραίο.

Η Φωτεινή φαίνεται ζωηρό παιδί.

Οι φάλαινες είναι θηλαστικά.

Τα παιδιά στην Ελλάδα δεν τρώνε πρωινό.

Ορισμός – Λειτουργία – Χρήση – Είδη

Το ουσιαστικό είναι ένα μέρος του λόγου που αναφέρεται κατά κανόνα σε πρόσωπα, ζώα, πράγματα, τόπους και σε έννοιες που δηλώνουν ιδιότητα, ενέργεια και κατάσταση, π.χ. ο άνθρωπος, η αλεπού, η καλοσύνη. Αποτελεί τον πυρήνα μιας ονοματικής φράσης, ενώ η θέση του μέσα σε αυτήν ή και μέσα στην πρόταση εξαρτάται τόσο από τη συντακτική λειτουργία που επιτελεί όσο και από το ύφος που χρησιμοποιεί ο ομιλητής. Το ουσιαστικό συμπληρώνει κατά κάποιον τρόπο σε μια πρόταση το ρήμα είτε ως υποκείμενο ή ως αντικείμενο είτε γενικότερα ως προσδιορισμός.

Τα ουσιαστικά ανάλογα με το τι δηλώνουν διακρίνονται:

α)Σε κύρια: όσα δηλώνουν ορισμένο πρόσωπο ή ζώο, π.χ. ο Στάθης, ο Αζόρ. Ως κύρια χρησιμοποιούνται και τα ονόματα των ημερών της εβδομάδας, των μηνών, των εορτών, των πλοίων, των λογοτεχνικών έργων, των έργων τέχνης κ.ά., π.χ. Τετάρτη, Ιούνιος, Ναυτίλος.

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ:

Το αρχικό γράμμα των κύριων ονομάτων γράφεται με κεφαλαίο.

Με κεφαλαίο γράφεται επίσης και το αρχικό γράμμα των εθνικών ονομάτων (π.χ. Σουηδός), των τιμητικών τίτλων (π.χ. Σεβασμιότατος), η λέξη Θεός και σχετικές επωνυμίες (Κύριος, Παναγία, Εσταυρωμένος κτλ.), των εκκλησιαστικών θεσμών (π.χ. Ιερά Σύνοδος), των ναών (π.χ. Άγιος Γεώργιος), των εφημερίδων (π.χ. Είδηση), των περιοδικών (π.χ. Αίολος), των πόλεων και των κρατών (π.χ. Τρίπολη, Αλβανία), των οδών (π.χ. οδός Βενιζέλου), των πλατειών (π.χ. πλατεία Συντάγματος), των νομών (π.χ. νομός Ροδόπης), των τοποθεσιών (π.χ. Λιβάδια), των ποταμών (π.χ. Πηνειός), των βουνών (π.χ. Όλυμπος), των λιμνών (π.χ. Μικρή Βόλβη), των ιστορικών όρων (π.χ. Αναγέννηση),των επιστημών ως επίσημων όρων (π.χ. Φιλοσοφία), των επιστημονικών, διοικητικών, εκπαιδευτικών, πολιτικών ιδρυμάτων, οργανισμών και φορέων (π.χ. Ακαδημία Αθηνών, Ευρωπαϊκή Ένωση, Β´Λύκειο Βόλου, Υπουργείο Οικονομικών), θεσμικά κατοχυρωμένων αθλητικών αγώνων (π.χ. Ολυμπιακοί Αγώνες) και των ουράνιων σωμάτων (π.χ. Ήλιος, Γη).

Η χρήση του αρχικού κεφαλαίου ή πεζού γράμματος δεν υπόκειται σε απόλυτους κανόνες. Εξαρτάται και από παράγοντες που σχετίζονται με τα συμφραζόμενα αλλά και τη χρήση που γίνεται στα έντυπα ευρείας κυκλοφορίας.

β)Σε κοινά: όσα δηλώνουν όλα τα πρόσωπα, ζώα ή πράγματα που ανήκουν στο ίδιο είδος ή που δηλώνουν κάποια κατάσταση ή ιδιότητα, π.χ. δρόμος, άνδρας, γάτα, ζωή, ελευθερία.

γ)Σε περιληπτικά: όσα δηλώνουν σύνολα προσώπων ή ζώων ή πραγμάτων, π.χ. κόσμος, κοπάδι.

δ)Σε συγκεκριμένα: όσα κοινά ονόματα δηλώνουν πρόσωπα, ζώα ή πράγματα που είναι αντιληπτά από τις αισθήσεις, π.χ. το δέντρο, το βιβλίο.

ε)Σε αφηρημένα: όσα κοινά ονόματα δηλώνουν ενέργεια, ιδιότητα ή κατάσταση και γενικά αναφέρονται σε όντα που τα αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος μόνο με τη σκέψη του, π.χ. η ειρήνη, η χαρά.

Πολλά από τα κοινά ονόματα είναι στον λόγο άλλοτε συγκεκριμένα και άλλοτε αφηρημένα, π.χ. Το πλαίσιο που περιβάλλει τον πίνακα είναι βαμμένο πράσινο (συγκεκριμένο). Ο Στεφάνου έχει ένα ευρύ πλαίσιο σχέσεων (αφηρημένο).

Κ λ ί σ η ο υ σ ι α σ τ ι κ ώ ν κ α ι ε π ι θ έ τ ω ν

Κλίση ουσιαστικών

❏ Ουσιαστικό ονομάζεται η λέξη που δηλώνει ένα πρόσωπο, ζώο,πράγμα (τόπο) ή μια αφηρημένη έννοια,

π.χ. άνθρωπος, δέντρο, μέλισσα, τραπέζι, αγάπη, ελπίδα

✔ Τα ουσιαστικά διαφοροποιούνται μορφολογικά (ως προς τις καταλήξεις τους) ανάλογα με το γραμματικό τους

γένος σε αρσενικά, θηλυκά καιουδέτερα.

✔Το γραμματικό γένος άλλοτε συμπίπτει με το φυσικό γένος του ουσιαστικού και άλλοτε όχι. Για παράδειγμα, το

ουσιαστικό η γυναίκα έχει φυσικό και γραμματικό γένος θηλυκό, ενώ το κορίτσι έχει φυσικό γένος θηλυκό αλλά

γραμματικό γένος ουδέτερο.

✔ Τα ουσιαστικά έχουν δύο αριθμούς: • τον ενικό (όταν αναφερόμαστε σε ένα) • τον πληθυντικό (όταν μιλάμε

για πολλά)

✔ Είναι κλιτά μέρη του λόγου, σχηματίζουν δηλαδή πτώσεις (ονομαστική, γενική, αιτιατική, κλητική) από τις

οποίες οι τρεις πρώτες λέγονται βασικές:

• η ονομαστική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα ποιος, ποια, ποιο ενεργεί ή παθαίνει ή βρίσκεται στην

κατάσταση που δηλώνει το ρήμα

• η γενική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα τίνος (ποιου, ποιας,ποιου)

• η αιτιατική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα τι (ποιον, ποια, ποιο)

• η κλητική είναι η πτώση με την οποία καλούμε ή προσφωνούμε κάποιον, κάποια, κάτι.

Τα ουσιαστικά έχουν τρία γένη δύο αριθμούς τέσσερις πτώσεις

✔ Τα ουσιαστικά, ανάλογα με τον αριθμό των καταλήξεων που παρουσιάζουν στις βασικές τους πτώσεις,

χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• δικατάληκτα, όταν στις βασικές πτώσεις κάθε αριθμού παρουσιάζουν δύο διαφορετικές καταλήξεις,

π.χ. ο κανόνας, του κανόνα, τον κανόνα, κανόνα (εν. αρ.: -ας, -α, πληθ. αρ.: -ες, -ων)

• τρικατάληκτα, όταν στις βασικές πτώσεις κάθε αριθμού παρουσιάζουν τρεις διαφορετικές καταλήξεις,

π.χ. η έξοδος, της εξόδου, την έξοδο, οι έξοδοι, των εξόδων, τις εξόδους (εν. αρ.: -ος, -ου, -ο, πληθ. αρ.: -οι, ων,

ους).

Παράλληλα, τα ουσιαστικά διακρίνονται σε:

• ισοσύλλαβα, όταν έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις, π.χ. η ελ-πί-δα, της ελ-πί-δας, την ελ-πί-

δα, οι ελ-πί-δες, των ελ-πί-δων, τις ελ-πί-δες

• ανισοσύλλαβα (όταν ορισμένες πτώσεις εμφανίζουν μία επιπλέον συλλαβή,π.χ. το σώ-μα, του σώ-μα-τος, το σώ-

μα, τα σώ-μα-τα, των σω-μά-των, τα σώ-μα-τα

Πίνακας κλίσης ουσιαστικώνΔΙΚΑΤΑΛΗΚΤΑ Ισοσύλλαβα σε -ας

ενικός αριθμόςαρσενικά θηλυκά ουδέτερα

ονομ. ο κανόνας η αξία το παιδίγεν. του κανόνα της αξίας του παιδιούαιτ. τον κανόνα την αξία το παιδίκλητ. – κανόνα – αξία – παιδί

πληθυντικός αριθμόςονομ. οι κανόνες οι αξίες τα παιδιά

γεν. των κανόνων των αξιών των παιδιώναιτ. τους κανόνες τις αξίες τα παιδιάκλητ. – κανόνες – αξίες – παιδιά

Ανισοσύλλαβαενικός αριθμός

αρσενικά θηλυκά ουδέτεραονομ. ο καφές η γεύση το κρέαςγεν. του καφέ της γεύσης του κρέατοςαιτ. τον καφέ τη γεύση το κρέαςκλητ. – καφέ – γεύση – κρέας

πληθυντικός αριθμός

ονομ. οι καφέδες οι γεύσεις τα κρέαταγεν. των καφέδων των γεύσεων των κρεάτωναιτ. τους καφέδες τις γεύσεις τα κρέατακλητ. – καφέδες – γεύσεις – κρέατα

ΤΡΙΚΑΤΑΛΗΚΤΑΙσοσύλλαβα

ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός

αρσενικό θηλυκό αρσενικό θηλυκόονομ. ο σκοπός η άνοδος οι σκοποί οι άνοδοιγεν. του σκοπού της ανόδου των σκοπών των ανόδωναιτ. το σκοπό την άνοδο τους σκοπούς τις ανόδουςκλητ. – σκοπέ – (άνοδος) – σκοποί – άνοδοι

το επίθετο ο πολύς, η πολλή, το πολύ

ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςαρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

ονομ. πολύς πολλή πολύ πολλοί πολλές πολλάγεν. (πολύ) πολλής (πολύ) πολλών πολλών πολλώναιτ. πολύ πολλή πολύ πολλούς πολλές πολλάκλητ. – – – (πολλοί) (πολλές) (πολλά)

σε -ύς, -ιά, -ύαρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

ονομ. βαθύς βαθιά βαθύ βαθιοί βαθιές βαθιάγεν. βαθιού βαθιάς βαθιού βαθιών βαθιών βαθιών

και βαθύαιτ. βαθύ βαθιά βαθύ βαθιούς βαθιές βαθιάκλητ. βαθύ βαθιά βαθύ βαθιοί βαθιές βαθιά

Προσοχή: Χρησιμοποιούνται επίσης οι λόγιοι τύποι του βαθέος, οι βαθείς, τους βαθείς.Όμοια κλίνονται: βαρύς, δασύς, ελαφρύς, μακρύς, παχύς, πλατύς, φαρδύς κ.λπ.

σε -ής, -ής, -ές

αρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτεροονομ. διεθνής διεθνής διεθνές διεθνείς διεθνείς διεθνήγεν. διεθνούς διεθνούς διεθνούς διεθνών διεθνών διεθνών

αιτ. διεθνή διεθνή διεθνές διεθνείς διεθνείς διεθνήκλητ. διεθνή(ς) διεθνής διεθνές διεθνείς διεθνείς διεθνή

Όμοια κλίνονται: συνεχής, επιεικής, διαφανής, αμμώδης, ελώδης κ.λπ. σε -ής, -ιά, -ί

Αρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτεροονομ. θαλασσής θαλασσιά θαλασσί θαλασσιοί θαλασσιές θαλασσιάγεν. θαλασσιού θαλασσιάς θαλασσιού θαλασσιών θαλασσιών θαλασσιών

και θαλασσήαιτ. θαλασσή θαλασσιά θαλασσί θαλασσιούς θαλασσιές θαλασσιάκλητ. θαλασσή θαλασσιά θαλασσί θαλασσιοί θαλασσιές θαλασσιά

Όμοια κλίνονται επίθετα που σημαίνουν χρώμα: βυσσινής, κανελής,καφετής, μαβής, μενεξεδής, χρυσαφής κ.λπ.• σε -ης, -α, -ικο

αρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτεροονομ. ζηλιάρης ζηλιάρα ζηλιάρικο ζηλιάρηδες ζηλιάρες ζηλιάρικαγεν. ζηλιάρη ζηλιάρας ζηλιάρικου ζηλιάρηδων – ζηλιάρικωναιτ. ζηλιάρη ζηλιάρα ζηλιάρικο ζηλιάρηδες ζηλιάρες ζηλιάρικακλητ. ζηλιάρη ζηλιάρα ζηλιάρικο ζηλιάρηδες ζηλιάρες ζηλιάρικα

σε -ος, -α, -οαρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

ονομ. πλούσιος πλούσια πλούσιο πλούσιοι πλούσιες πλούσιαγεν. πλούσιου πλούσιας πλούσιου πλούσιων πλούσιων πλούσιωναιτ. πλούσιο πλούσια πλούσιο πλούσιους πλούσιες πλούσιακλητ. πλούσιε πλούσια πλούσιο πλούσιοι πλούσιες πλούσια

σε -ος, -ιά, -ο

αρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτεροονομ. γλυκός γλυκιά γλυκό γλυκοί γλυκές γλυκάγεν. γλυκού γλυκιάς γλυκού γλυκών γλυκών γλυκώναιτ. γλυκό γλυκιά γλυκό γλυκούς γλυκές γλυκάκλητ. γλυκέ γλυκιά γλυκό γλυκοί γλυκές γλυκά

Βασικές κατηγορίες επιθέτων• σε -ος, -η, -ο

αρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτεροονομ. καλός καλή καλό καλοί καλές καλάγεν. καλού καλής καλού καλών καλών καλώναιτ. καλό καλή καλό καλούς καλές καλάκλητ. καλέ καλή καλό καλοί καλές καλά

Παραγωγή και σύνθεση

Η ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει λέξεις που έχουν σχηματιστεί με διάφορους τρόπους.

Τα βασικά στοιχεία του λόγου, τα ονόματα και τα ρήματα, διακρίνονται σε:

α) απλά, όταν σχηματίζονται από μία ρίζα ή ένα αρχικό θέμα στο οποίο προστίθεται μία κατάληξη,

π.χ. γράφ-ω

β) μη απλά, όταν σχηματίζονται με παραγωγή ή σύνθεση.

✔ Η παραγωγή και η σύνθεση είναι οι βασικοί μηχανισμοί με τουςοποίους σχηματίζονται νέες λέξεις που

εμπλουτίζουν τη γλώσσα, και οιπερισσότερες λέξεις της Ελληνικής έχουν σχηματιστεί με αυτούς τους

τρόπους.

Παραγωγή ουσιαστικών

❏ Παραγωγή ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία προστίθενται στο θέμα παραγωγικά στοιχεία, τα οποία

ονομάζονται προσφύματα. Τα προσφύματα που βρίσκονται αριστερά από το θέμα λέγονται προθήματα, ενώ τα

προσφύματα που βρίσκονται δεξιά από το θέμα λέγονται επιθήματα ή παραγωγικές καταλήξεις.

Συνεπώς, νέες λέξεις μπορούν να παραχθούν με δύο τρόπους:

α΄τρόπος: στο θέμα της αρχικής λέξης προστίθεται μία νέα, διαφορετική κατάληξη που ονομάζεται παραγωγική

κατάληξη ή επίθημα,

π.χ.τό ελληνόπουλο έχει σχηματιστεί ως εξής: Έλληνας >θέμα ελλην- + παραγωγική κατάληξη-επίθημα -όπουλο >

ελληνόπουλο

β΄τρόπος: αριστερά από το θέμα μιας λέξης προστίθεται ένα πρόθημα(πρόθεση, το στερητικό α- κ.λπ.), π.χ. το

ουσιαστικό διατροφή έχει σχηματιστεί ως εξής: τροφή > πρόθημα δια + τροφή > διατροφή

✔ Τα κυριότερα προθήματα που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία νέων λέξεων:

1. τα πιο συνηθισμένα προθήματα είναι: οι προθέσεις (κατά, μετά, παρά, αντί, από).

πχ αντι-: αντιπρόεδρος από-: αποκλιμάκωση μετα-: μεταποίηση παρα-: παραοικονομία υπερ-: υπερκατανάλωση

υπο-: υποπλοίαρχος

2. το στερητικό α-,

πχ α- : άκακος

3. τα λόγια αχώριστα μόρια (ξε-, ημι-, αρχι-, δυσ-, ομο-, ευ-, παν-, αει-, διχο, τηλε-).

πχ ξε- : ξεκλέβω, ημι - : ημιτελικός

Σημείωση: επίσης ως προθήματα χρησιμοποιούνται και πολλές προθέσεις της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, όπως αμφί, ανά,

διά, εις, εκ, και εξ,, εν (εμ-, εγ-, ελ-, ερ-), επί (επ-, εφ-), περί, υπό (υπ-, υφ-) προ, υπέρ, συν (συγ-, συλ-, συμ-, συρ-, συσ-,

συ-, συνε-), οι οποίες σύμφωνα με τη Νεοελληνική Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη εντάσσονται στα λόγια αχώριστα

μόρια.

✔ Τα κυριότερα επιθήματα-παραγωγικές καταλήξεις που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ουσιαστικών:

α) που δηλώνουν πρόσωπο που ενεργεί ή επάγγελμα -άς: περιπτεράς -έας: κουρέας -ιάς: σκαφτιάς -δόρος : παρκαδόρος -

άρης: βαρκάρης -ιάρης: σκουπιδιάρης -ιέρης: καμαριέρης -ιέρα: καμαριέρα -ίτης: τραπεζίτης -ιώτης: ταξιδιώτης -

ίστας: μακετίστας -ιστής: τραγουδιστής-ίστα: πιανίστα -ίστρια: τραγουδίστρια -της: ψάλτης -τής: λυτρωτής -τζής:

ταξιτζής -τζού: καφετζού -τίας: εγκληματίας -τορας: εισπράκτορας -τρα: πλύστρα -τρια: μαθήτρια

β) που δηλώνουν τόπο -είο: κρεοπωλείο -ιά: ρεματιά -ία: Ιταλία -ικο: μανάβικο -δικο: ψαράδικο -τήρι: εργαστήρι -

τήριο: δοκιμαστήριο

γ) που δηλώνουν όργανο ή σκεύος-έας: αναβολέας -ερό: τσαγερό -ιέρα: τυριέρα-τήρας: αναπτήρας -τήρι: ποτιστήρι -

τήριο: πλυντήριο -τρα: ποτίστρα -της: διακόπτης

δ) που δηλώνουν ενέργεια ή αποτέλεσμα ενέργειας-άλα: τρεχάλα -εία: νηστεία -ειά: δουλειά-εια: αντιπάθεια -η (-ση, -

ξη, -ψη): λύση -ίλα: μαυρίλα-μός: σεβασμός -μή: δοκιμή -ούρα: χασούρα-ία (-σία): επιτυχία-ιά (σιά, ψιά, -ξιά, -ματιά):

ζαριά-ιμο (-σιμο, -ξιμο, -ψιμο): πλύσιμο-μα (-αμα, -ημα, -ωμα, -σμα, -γμα): κλάδεμα-το (-ητό, -ατό, -κτό, -χτό, -φτό):

παραμιλητό

ε) που δηλώνουν κατάσταση ή ιδιότητα-άδα: γρηγοράδα -εια: αυθάδεια -ίλα: πικρίλα-ιλίκι: υπουργιλίκι -μάρα:

κουταμάρα -οσύνη: καλοσύνη-ούρα: θολούρα -ιά (-σιά, -ξιά): ζεστασιά-τητα (-ότητα, -ύτητα): βαρύτητα

στ) που δηλώνουν θεωρία, τρόπο συμπεριφοράς, επιστήμες, γνώση ή τέχνη-ικά: μαθηματικά -ική: νομική -σμός:

σουρεαλισμός

ζ) που δηλώνουν φυτά η) που δηλώνουν χρώματα-ιά: λεμονιά -ί: πορτοκαλί

θ) που δηλώνουν υποκορισμό-άκι (-δάκι, -ουδάκι, -αράκι, -αλάκι): χαλάκι -άκης: Γιωργάκης

-άκος: γεροντάκος -ίτσα: μηλίτσα -κας: γιόκας-οπούλα: αρχοντοπούλα -όπουλο: βοσκόπουλο -ούδι: αγγελούδι-ούλα:

κορούλα -ούλης: παππούλης

ια) που δηλώνουν μεγέθυνση-άκλα: μουτράκλα -ακλάς: φωνακλάς -άρα: γυναικάρα -αράς: υπναράς -αρόνα: σπιταρόνα

-αρος: σκύλαρος-άτορας: συμβουλάτορας -ούκλα: ψαρούκλα -ούρα: χαιρετούρα

Σύνθεση

❏ Σύνθεση ονομάζεται η διαδικασία σχηματισμού μιας νέας λέξης με ένωση των θεμάτων δύο απλών λέξεων, π.χ.

νερό + ποτήρι > νεροπότηρο

✔ Το πρώτο μέρος της νέας λέξης ονομάζεται πρώτο (α΄) συνθετικό και δεύτερο μέρος δεύτερο (β΄) συνθετικό π.χ.

η λέξη μαχαιροπίρουνα προέρχεται από τις λέξεις μαχαίρι (α΄ συνθετικό) και πιρούνι (β΄συνθετικό).

✔ Η νέα λέξη που σχηματίζεται ονομάζεται σύνθετη λέξη και ανήκει στην ίδια γραμματική κατηγορία με το δεύτερο

συνθετικό της, π.χ. μέρα + νύχτα (ουσιαστικό) > μερόνυχτο (ουσιαστικό) γλυκός + πικρός (επίθετο) > γλυκόπικρος

(επίθετο) καλός + δέχομαι (ρήμα) > καλοδέχομαι (ρήμα)

Στοιχεία που συνοδεύουν τον προφορικό λόγο

❏ Όταν μιλάμε με κάποιον, χρησιμοποιούμε τον προφορικό λόγο σε συνδυασμό με χειρονομίες, γκριμάτσες και

εκφράσεις του προσώπου,παύσεις και διακοπές, βλέμματα, διαφορετικό επιτονισμό-ανεβοκατέβασμα της φωνής κ.λπ.

Τα στοιχεία αυτά ονομάζονται εξωγλωσσικά ή παραγλωσσικά στοιχεία.

ΣΥΝΘΕΣΗ ΜΕ ΑΧΩΡΙΣΤΑ ΜΟΡΙΑ

Αχώριστα μόρια είναι οι λέξεις που δε στέκονται μόνες τους στο λόγο, αλλά χρησιμοποιούνται στη σύνθεση λέξεων ως πρώτα συνθετικά. Χωρίζονται σε λαϊκά και λόγια

ΛΟΓΙΑ : αρχι-, αμφι-, δια-, δι-, διχο-, δυσ-, εισ-, εκ-, εξ-, (εν-, εμ-, εγ-, ερ-, ελ-,), (επι-, επ-, εφ-, ), ημι-, περι-, συν-, υπό-, ΛΑΪΚΑ : α-, αν-, ανα-, ξε-,

Εντοπίστε τις παραγωγικές καταλήξεις – επιθήματα στις παράγωγες λέξεις που σας δίνονται

ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΕΠΙΘΗΜΑΤΑΕπιθυμίαΥποδιευθυντήςΑποθεραπείαΑυθάδειαΔικαιοσύνηΦωνακλάςΔέσιμοΣκυλάκιΛυράρης Ταξιτζής Δικαστήριο

«Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ Γυμνασίου: Ενότητα 4η»Της Μαρίας Αθανασίου

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

ΘΕΜΑ : «Περιγράψτε σε ένα κείμενο τριών παραγράφων ένα γιορτινό τραπέζι στο σπίτι σας στο οποίο είχατε προσκεκλημένους. Ξεκινήστε την περιγραφή σας από τη διακόσμηση του χώρου, προχωρήστε μετά στην περιγραφή των προσώπων που συμμετείχαν. Τέλος, να δώσετε ιδιαίτερη έμφαση στο περιεχόμενο του τραπεζιού, περιγράφοντας όλη τη διαδικασία προετοιμασίας, παρασκευής και απόλαυσης των κύριων – «αγαπημένων» σας φαγητών.»

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

1η παράγραφος – Διακόσμηση χώρου και καλεσμένοι

Πότε έγινε το τραπέζι και με ποια αφορμή; Περιγραφή του χώρου και του στολισμού (αφίσα που καλωσόριζε τους καλεσμένους στην εξωτερική

πόρτα, το σαλόνι ήταν στολισμένο στο πνεύμα του πάρτυ : τραπεζομάντηλο, πλαστικά πιάτα και ποτήρια , χαρτοπετσέτες γενεθλίων, πρωτότυπες κατασκευές, μπαλόνια, κεριά, μουσική).

Καλεσμένοι (θείοι, ξαδέρφια, φίλοι).

2η παράγραφος – Περιεχόμενο τραπεζιού

Απαρίθμηση φαγητών (μπριζολάκια, ριζότο, τηγανιτές πατάτες, πίτσες, τυροπιτάκια, τοστάκια, σαλάτες του σεφ και του Καίσαρα).

Αναψυκτικά και χυμοί για όλους. Περιγραφή της προετοιμασίας όλων των παραπάνω (Ποιος τα έφτιαξε; Ποιοι βοήθησαν ;

Συμμετείχα καθόλου ; Πότε ; Ποια ήταν η σειρά παρασκευής των εδεσμάτων;)

3η παράγραφος – Τούρτα και εντυπώσεις

Τούρτα σοκολάτας με κρέμα και φρούτα εποχής (Ποιος την έφτιαξε ; Είχε κάποιο σχέδιο ή κάτι γραμμένο πάνω της ; Έσβησα όλα τα κεριά.

Cupcakes / Φρουτοσαλάτες. Περιγραφή πάρτυ (χορός, καραόκε, παιχνίδια επιτραπέζια ή στον υπολογιστή μέχρι αργά). Εντυπώσεις / Ευχή!

ΑΣΚΗΣΕΙΣ 4Η ΕΝΟΤΗΤΑ

Να βρείτε και να χαρακτηρίσετε τα λεκτικά σύνολα των παρακάτω προτάσεων

- `Ενας δυνατός κρότος ακούστηκε ξαφνικά στην ησυχία του μεσημεριού- Οι εκθέσεις σας ήταν γεμάτες από ορθογραφικά λάθη- Οι μουσικοί υποκλίθηκαν στο κοινό με χαμόγελο- Οι περισσότεροι θεατές είχαν σηκωθεί και χόρευαν- `Ολο το χωριό βρισκόταν εδώ και συμμετείχε στη γιορτή

Να σχηματίσετε σύνθετα χρησιμοποιώντας ανα δύο τις παρακάτω λέξεις και να πείτε σε ποιες σύνθετες λέξεις χρησιμοποιήσατε το συνδετικό φωνήεν ο

Στενός + μακρύς = αετός + φωλιά =Χάμω + κλαδί = στενός + σοκάκι =Χέρι + δύναμη = χιόνι + θύελλα =Σταυρός + δρόμος = σιγά + τραγουδώ =Μόνος + ακριβός = αργά + πεθαίνω =Πολύς + πείρα = συχνά + περπατώ =Φτωχός + γειτονιά = βαριά + ακούω =

Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται στην παρένθεση :Ο πατέρας μου ασχολείται συστηματικά με την ...............................[ανθολογία, ανθοκομία, ανθοφορία]Αυτό το εκλεκτό απόσπασμα το βρήκα σε ένα................................[ανθοκήπιο, ανθολόγιο, ανθοδοχείο]Ο δρόμος για την ειρήνη δεν είναι...........................[αειθαλής, θαλερός, ανθόσπαρτος]Η ζημιά είναι ανυπολόγιστη, αφού το χιόνι έπεσε την εποχή της.........................[ανθοκομίας, ανθοφορίας, ανθολογίας]Η............................. της αμυγδαλιάς προαναγγέλει την άνοιξη[άνθιση, ανθοδέσμη, ανθοβολία]

Να κάνετε όσες μετακινήσεις μπορείτε στα λεκτικά σύνολα των παρακάτω προτάσεων

Κανένας από τους παρευρισκόμενους δεν αντέδρασε

Εκείνη τη στιγμή ακούστηκε από μακριά το σφύριγμα του τρένου

Οι περισσότεροι από τους συμμαθητές μας έχασαν την εκδρομή

Να κατατάξεις τις παρακάτω λέξεις στη σωστή στήλη του πίνακα, ανάλογα με το αν είναι πρωτότυπες ή προήλθαν από παραγωγή

Σκουπιδιάρης, τραπέζι, κράτος, αποθηκάριος, Πατρινός, γράφω, μάγος, μαυρίζω, αδερφός, κουρελιάρης, φωτοτυπικός, φόνος

ΠΡΩΤΟΤΥΠΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

Σε ένα κείμενο δύο παραγράφων να εξηγήσετε γιατί πιστεύετε ότι είναι απαραίτητη η σωστή και ισορροπημένη διατροφή ιδιαίτερα στα νέα άτομα και να προτείνετε μερικές διατροφικές συμβουλέςπου θεωρείτε απαραίτητες.

• ΥΓΕΙΑ-ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Σημασία:• απαραίτητη για την επιβίωση του ατόμου.• η καλή υγεία εξασφαλίζει ποιότητα ζωής.• η καλή υγεία βοηθά στην ομαλή ανάπτυξη του ατόμου.• η σωματική υγεία απαιτεί την πνευματική και ψυχική υγεία.• μας προστατεύει από αρρώστιες και προβλήματα υγείας.• μας βοηθά να ζούμε ήρεμα και χαρούμενα.

Σήμερα:• οι περισσότεροι και ιδίως τα παιδιά αδιαφορούν για τη διατροφή τους.• έντονο το φαινόμενο των «φάστφουντ».• γρήγοροι ρυθμοί ζωής.• έλλειψη ελεύθερου χρόνου.• αδιαφορία ή αμέλεια των γονέων για τη διατροφή των παιδιών τους.• διαφήμιση: επηρεάζει και παροτρύνει τα παιδιά να προτιμούν τυποποιημένα φαγητά.

Συνέπειες:• κακή διατροφή.• «κακή» υγεία και σωματικές ασθένειες.• νευρικότητα και επιθετικότητα.• οι πνευματικές ικανότητες του παιδιού «μειώνονται» (ασθενής μνήμη) και οι επιδόσεις του στο σχολείο ελαττώνονται.

Προτάσεις:• ενημέρωση γονέων και παιδιών για τη σημασία της σωστής διατροφής για καλή υγεία.

• σχολείο: συζητήσεις και διάλογος προς τους γονείς, σχετικά με το ενδιαφέρον που πρέπει να δείχνουν σχετικά με τη διατροφή των παιδιών τους.

5Η ΕΝΟΤΗΤΑ

Β

ΡΗΜΑΤΑ: 1) Α’ ΣΥΖΥΓΙΑ= ανήκουν τα ρήματα που έχουν κατάληξη –ω, π.χ. γράφω. 2) Β’ ΣΥΖΥΓΙΑ= ανήκουν τα ρήματα που έχουν κατάληξη –ώ, π.χ. αγαπώ.

ΡΗΜΑΤΑ:1) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ (ρήματα με κατάληξη σε -ω, -ώ) 2) ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ (ρήματα με κατάληξη σε -ομαι)

ΔΙΑΘΕΣΗ: Η ιδιότητα που έχει το ρήμα να δείχνει κάθε φορά αν ενεργεί το υποκείμενο ή αν παθαίνει κάτι ή αν βρίσκεται σε κάποια κατάσταση.

1) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ Διάθεση: Το υποκείμενο κάνει κάτι, πχ. τρέχει.2) ΠΑΘΗΤΙΚΗ Διάθεση: Το υποκείμενο παθαίνει κάτι, π.χ. τραυματίζομαι, χτυπώ.3) ΜΕΣΗ Διάθεση: Το υποκείμενο κάνει κάτι και ταυτόχρονα δέχεται το αποτέλεσμα της

ενέργειας αυτής, π.χ. χτενίζομαι.

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ – ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ:1) Παρατατικός2) Αόριστος3) Υπερσυντέλικος4) Παρακείμενος

ΠΑΡΟΝΤΕΣ ΧΡΟΝΟΙ:1) Ενεστώτας2) Παρακείμενος

ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ:1) Εξακολουθητικός μέλλοντας, π.χ. θα στέκομαι2) Συνοπτικός μέλλοντας, π.χ. θα μιλήσω3) Συντελεσμένος μέλλοντας, π.χ. θα έχω φωνάξει

ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ: Τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο.- Εκτός από το ρήμα είμαι συνδετικά ρήματα είναι και όσα έχουν παρόμοια σημασία:

φαίνομαι, μοιάζω, παραμένω, θεωρούμαι, διορίζομαι, εκλέγομαι, γεννιέμαι, λέγομαι, μένω, βρίσκομαι, ζω, πεθαίνω, λογαριάζομαι.

Ε

ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (Αόριστο και Παρατατικό): χρησιμοποιούμε όταν στην αφήγηση εξιστορούμε γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν.ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ή ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ: χρησιμοποιούμε για να γίνει η αφήγηση πιο ζωντανή και να έρθουν τα γεγονότα πιο κοντά στη χρονική στιγμή της αφήγησης.

ΤΟ ΡΗΜΑ Ο ΡΟΛΟΣ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ

Ρήμα λέγεται η φράση που φανερώνει ότι το υποκείμενο ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση (ούτε παθαίνει ούτε ενεργεί).

Αποτελεί πάντα το συντακτικό πυρήνα, το βασικό στοιχείο κάθε πρότασης. Ανήκει στη ρηματική φράση, στην οποία παίζει κυρίαρχο ρόλο.

Η Ρηματική φράση = ΡΗΜΑ ΡΗΜΑ +ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

ΡΗΜΑ + ΕΠΙΘΕΤΑ ΡΗΜΑ + ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑΡΗΜΑ + ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ (χρόνος, τόπος, τρόπος)

ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ – ΤΑ ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ ΤΟΥ

1] δύο αριθμούς2] τρία πρόσωπα3] δύο συζυγίες4] δύο φωνές5] διαθέσεις

ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΌ ΤΟ ΘΕΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΞΗ

ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ : ΣΕ ΔΥΟ ΣΥΖΥΓΙΕΣ :Α] την α΄παροξύτονα ρήματαΒ] τη β΄οξύτονα ρήματα (α΄τάξη αγαπώ αγαπιέμαι, β΄τάξη καλώ καλούμαι (θυμάμαι, κοιμάμαι, λυπάμαι, φοβάμαι).

ΣΕ ΔΥΟ ΦΩΝΕΣ :Α] την ενεργητικήΒ] την παθητική

* τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή λέγονται ΑΠΟΘΕΤΙΚΑ φοβάμαι, θυμάμαι, έρχομαι, δέχομαι, εκμεταλλεύομαι, εργάζομαι, μεταχειρίζομαι.

Το ρήμα

Ο ρόλος, η λειτουργία και οι μορφές του ρήματος – Τα συνδετικά ρήματα

1. Ενικός αριθμός: είναι, Πρόκειται, προβλήθηκε, εκτυλίσσεται, θα προστεθεί, βλέπει, Ξεχωρίζει, να μεταφέρει, προκαλεί.

Πληθυντικός αριθμός: βρίσκουν, αποφασίζουν, να (το) επιστρέψουν, να (τους) εξοντώσουν.Όλα τα ρήματα βρίσκονται στο τρίτο πληθυντικό πρόσωπο.

2. Ρήμα Χρονική βαθμίδα Φωνή Διάθεση

ταξιδεύει παρόν ενεργητική ενεργητική

χαρακτηρίστηκαν παρελθόν παθητική παθητική

γράφτηκαν παρελθόν παθητική παθητική

χαρακτήρισε παρελθόν ενεργητική ενεργητική

3. είναι: συνδέει το υποκείμενο Η «Εποχή των παγετώνων» με το κατηγορούμενο κωμική ταινία, είναι: συνδέει το υποκείμενο οι τελευταίοι με το κατηγορούμενο έτοιμοι.

Παράγωγα ρήματα• αναβάλλω, περιβάλλω, καταβάλλω, παραβάλλω, επιβάλλω, υποβάλλω, αναβάλλω, διαβάλλω, επιβάλλω, μεταβάλλω, Λεξιλόγιο

• Ουσιαστικά Επίθετα Ρήματα Φράσειςσκηνοθεσία υποψήφιος πρωταγωνιστούν ψηφιακά επεξεργασμένοΌσκαρ επική βασίζεται computer animationερμηνεία κωμικ υποδύομαι συνέχεια της ταινίαςπεριπέτεια προβλήθηκε στην αρχή του έργουταινία εκτυλίσσεται Όσκαρ σκηνοθεσίαςήρωες Όσκαρ ερμηνείαςθεατήςρόλοςκινούμενασχέδιακαρτούναίθουσεςυπόθεσηέργο

ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΡΗΜΑΤΑ :

Τα ρήματα παράγονται :

1] από άλλα ρήματα, ονόματα, επιρρήματα, επιφωνήματα με προθήματα [ απο - , δια - ,

εν - , επι - , συν - , υπερ - , κατα – κ.λπ]

Πχ διά + γράφω, προεδρεύω < πρόεδρος, χωρίζω < χωρίς,

2] με επιθήματα – παραγωγικές καταλήξεις : -ζω, ίζω, άζω, ιάζω, -αίνω, ώνω, -ύνω, -

εύω, -άρω

ΑΣΚΗΣΗ

Από ποιες λέξεις και με ποιο επίθημα παράγονται τα ρήματα πηγάζω, τρεμουλιάζω, βαθαίνω,

πληγώνω, ελευθερώνω, ελαφρύνω, μεθύνω, γαληνεύω, περισσεύω, παρκάρω, αγκαζάρω,

εξουσιάζω, αλωνίζω, δοκιμάζω, θυμώνω, αλλάζω, φοβερίζω, ανθίζω, φεγγίζω.

Υπογραμμίστε τα ρήματα και βρείτε τη χρονική τους βαθμίδα καθώς και το ποιόν της ενέργειας.

- Ο υπάλληλος είχε ακουμπήσει στο τραπέζι και κοιτούσε έξω από το παράθυρο.

- Θα σου γράφω καθημερινά.

- Αύριο θα ταξιδέψω για Αθήνα.

- Έχει δει τόσα πολλά στη ζωή του που τίποτα πια δεν τον εντυπωσιάζει.

- Στις επτά θα είμαι ντυμένη και θα σε περιμένω.

- Οι Αθηναίοι αξιοποίησαν τα χρήματα του συμμαχικού ταμείου.

Να κατατάξεις τα παρακάτω ρήματα στις συζυγίες που ανήκουν :

απλώνω, ρουφώ, πουλιέμαι, οργώνω, ανθίζω, παρηγοριέμαι, διαλύω, δέχομαι, βαριέμαι, πλάθω, δημιουργώ, υπηρετώ, αναπτύσσω, βουλιάζω, χτυπώ, παρηγορώ, κελαηδώ, πετιέμαι, προφασίζομαι, υμνώ, δακρύζω, συλλογίζομαι, τηλεφωνώ, κοιμούμαι, φιλώ, δανείζω

Να μεταφέρετε τα παρακάτω ρήματα στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού

Απάντησε στην ερώτηση και λύσε μου την άσκηση

Ανάπτυξε την παράγραφο και ενσωμάτωσέ την στην έκθεση

Ο ναυαγός δε θυμόταν τίποτα

Δεν παρηγοριόταν εύκολα και καταριόταν τους φταίχτες

Να βάλετε τα παρακάτω ρήματα στον παρατατικό και στον αόριστο στο πρόσωπο που βρίσκονται : δυναμώνει, ιδρύεις, παραξενεύεται, δέχομαι, μεταχειριζόμαστε, χαιρετούν, κρατιέται, δημιουργούν, θεωρούν, τηλεφωνεί, χαιρόμαστε, αδιαφορείς, φοβάται

Να γράψετε στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα τα παρακάτω ρήματα :

ντύσου, άκου, θυμόμαστε, αναρωτιόμουν, υποσχέθηκα, επικοινωνήσαμε, προφασιζόμασταν, ανάπτυξε, εξεταστήκαμε, αγωνίζεστε, κατάφερνα, δικαιολογηθήκαμε, έχουμε αποφασίσει, είχαν χρειαστεί, λογαριάστε, νοιαστήκαμε, πάμε, λεν, κλαις, αγαπιόμασταν, καίνε, παν, φυλάν, απάλλαξα, πρόσφερα, ανεβείτε, ελάτε, δείτε

Να γράψετε τον παρατατικό και τον αόριστο : χαιρετώ, προχωρώ, ακούω, αγαπιέμαι, θυμούμαι, πετιέμαι, συμμαχώ, κυβερνώ, κρατιέμαι, ξεχνιέμαι, στεναχωριέμαι, καίω, συμβάλλομαι, αναγγέλω, συμβάλλω, φαίνομαι, πλέω, σπέρνω, βαραίνω, ζεσταίνω, αποκλείω, περιγράφω

Να κατατάξεις τα παρακάτω ρήματα στις συζυγίες που ανήκουν : απλώνω, ρουφώ, πουλιέμαι, οργώνω, ανθίζω, παρηγοριέμαι, διαλύω, δέχομαι, βαριέμαι, πλάθω, δημιουργώ, υπηρετώ, αναπτύσσω, βουλιάζω, χτυπώ, παρηγορώ, κελαηδώ, πετιέμαι, προφασίζομαι, υμνώ, δακρύζω, συλλογίζομαι, τηλεφωνώ, κοιμούμαι, φιλώ, δανείζω

Να βρείτε τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων : τρίτομος, μακρυχέρης, γλυκοαίματος, πολυμαθής, πλατυποδία, δίποδο, μονόμισθος, δίστιχο, τρίκυκλο, ευθυκρισία, παχύδερμος, τετράχρονος, εξατάξιο, Εφτάνησα, πλατύσκαλο, μακροβούτι, πολύγωνο, βαρυχειμωνιά, τετραετής, τρισδιάστατος, πολυετής, διπρόσωπος

ΑΠΟ ΡΗΜΑΤΑ

Με επιθήματα

- τήρας πχ ανεμίζω

- εία πχ αγγαρεία

- εια πχ αμελώ

- τήρι πχ κλαδεύω

- τήριο πχ γυμνάζω

- ίδι πχ ταξιδεύω

- ητό πχ κινώ

- ιο πχ γελώ

- ξιμο πχ παίζω

- σιμο πχ βράζω

- ψιμο πχ καίω

- ητής πχ επιθεωρώ

- στής πχ θερίζω

- μός πχ τελειώνω

- ση πχ κρούω

- ιά πχ γραντζουνώ

- της πχ διευθύνω

- ία πχ αδικώ

- μα πχ γραφώ

ΑΠΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Με επιθήματα

- άκι πχ παιδί

- άκης πχ κόσμος

- ούλης πχ πατέρας

- ίτσα πχ Ελένη

- άκος πχ αλήτης

- ούλι πχ χέρι

- όπουλο/α πχ βοσκός

- ούλα πχ κάρτα

- είο πχ μέταλλο

- α πχ κουτάλι

- αράς πχ κοιλιά

- αριό πχ καμπάνα

- ώνας πχ αμπέλι

- ίτης πχ όπλο

- άριος πχ αρχή

- αίνα πχ λύκος

- ιά πχ βράδυ

- ιέρα πχ ψωμί

ΑΠΟ ΕΠΙΘΕΤΑ

Με επιθήματα

- άδα πχ έξυπνος

- ίλα πχ μαύρος

- οσύνη πχ καλός

- ότητα πχ πράος

- ύτητα πχ ταχύς

- ία πχ εύκολος

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 η

ΘΕΜΑ : «Αφηγηθείτε το σενάριο μιας κινηματογραφικής ταινίας ή ενός θεατρικού έργου που παρακολουθήσατε και σας άρεσε.»

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Πρόλογος – Τίτλος της ταινίας / του θεατρικού έργου. Πότε και πού την/το είδα; Μαζί με ποιους πήγα;

Κύριο μέρος

1η παράγραφος – Το σενάριο της ταινίας / του θεατρικού έργου (περίληψη)

Ποιοι είναι οι ήρωες και ποια τα υπόλοιπα πρόσωπα που παίρνουν μέρος;

Ποια είναι η υπόθεση; (αρχική κατάσταση – ανατροπή της/εμπόδια – αντιδράσεις προσώπων – τελική έκβαση)

2η παράγραφος – Εντυπώσεις

Τι μου άρεσε περισσότερο και γιατί; (ερμηνείες ηθοποιών, χαρακτήρας ηρώων, υπόθεση γεμάτη σασπένς και δράση, πλούσιο σκηνικό, εντυπωσιακά εφέ, κοστούμια εποχής, υπερπαραγωγή, μυστήριο, χιούμορ, περιπέτεια, παραμυθένιος κόσμος)

Επίλογος – Συμπέρασμα / Ευχή/ Προτροπή να τη/το δουν και οι συμμαθητές μου!

Συμπλήρωσε τις φράσεις με ρήματα που παράγονται από τις λέξεις που είναι στην παρένθεση;

Ξαφνικά και να μπερδεύει τις λέξεις. (δάκρυ, αρχή)

τους αστυφύλακες και τα μάτια.(πλησίον,χαμηλά)

Το κέντημα με τον καιρό και σαν ξερό πλατανόφυλλο.(κίτρινος, κόκαλο)

Δε τα μάτια. Δεν . Εγώ το δάχτυλο(χαμηλά, κόκκινο, ύψος)Εγώ ώρες ολόκληρες έξω από το θέατρο.(τριγύρω)

Τα μουσκεμένα κεραμίδια στη λίγη λιακάδα.(γυαλί)

Το λιόγερμα σε κιγκλιδώματα μπαλκονιών.(λαμπάδα)

Να βρεις τις λέξεις που ορίζονταιΗ διεκδίκηση των επαγγελματικών συμφερόντων του εργαζομένου.Η επιστήμη που ασχολείται με τα αρχαία μνημεία.Το άτομο που έχει βοηθητικό ρόλο σε μια παράσταση.Υπερβολική προσποίηση.Οι κανόνες για την υγιεινή διατροφή.Τρόπος διατροφής.Η λήψη τροφής λιγότερης από εκείνη που χρειάζεται ο οργανισμός.

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

1) Συνδετικά ρήματα είναι τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο του ρήματος με ένα κατηγορούμενο (π.χ. Η Άννα είναι μαθήτρια).

2)Το βασικότερο συνδετικό ρήμα είναι το είμαι. Άλλα συνδετικά ρήματα είναι: γίνομαι, φαίνομαι, μοιάζω, παραμένω, θεωρούμαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, αποδεικνύομαι, εκλέγομαι, διορίζομαι, πάω για, μιλάω ως, αποτελώ, ονομάζομαι, λέγομαι, αναγνωρίζομαι, ανακηρύσσομαι, χειροτονούμαι, κληρώνομαι, ζω, μένω, γεννιέμαι, πεθαίνω, υπηρετώ, λογαριάζομαι, κ.λπ.

3)Κατηγορούμενο είναι ένα επίθετο (π.χ. Η Άννα είναι δραστήρια) ή ένα ουσιαστικό

(π.χ. Η Άννα είναι μαθήτρια), που δηλώνει ότι το υποκείμενο έχει μια ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό ή βρίσκεται σε μια κατάσταση. Ακόμη και δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση μπορεί να λειτουργήσει ως κατηγορούμενο, π.χ. Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις.

4) Υπάρχουν δύο είδη: το κατηγορούμενο του υποκειμένου και το κατηγορούμενο του αντικειμένου:

Το κατηγορούμενο του υποκειμένου μπαίνει στην ίδια πτώση με το υποκείμενο, δηλαδή σε ονομαστική, π.χ. «Η Άννα είναι μαθήτρια), (εκτός αν πρόκειται για ουσιαστικό σε πτώση γενική, οπότε είναι γενική κατηγορηματική, π.χ. «Το αυτοκίνητο είναι του πατέρα μου»).

Το κατηγορούμενο του αντικειμένου είναι στην ίδια πτώση με το αντικείμενο. Δηλαδή το ρήμα

συντάσσεται με δύο αιτιατικές, η μία είναι αντικείμενο και άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου (Ορίζουμε εσένα αρχηγό /ή ως αρχηγό). Η αιτιατική «εσένα» είναι αντικείμενο και η αιτιατική «αρχηγό» κατηγορούμενο του αντικειμένου, αφού αποδίδει σε αυτό κάποια ιδιότητα. Συχνά πριν από την αιτιατική-κατηγορούμενο του αντικειμένου υπάρχουν τα μόρια ως, για, σαν. Ρήματα που συντάσσονται με κατηγορούμενο του αντικειμένου είναι: ανακηρύσσω, αποκαλώ, διορίζω, εκλέγω, θεωρώ, κρίνω, ονομάζω, χειροτονώ κ.λπ.. Τα ρήματα αυτά στη μεσοπαθητική φωνή λειτουργούν ως κανονικά συνδετικά ρήματα (Ορίστηκα αρχηγός).

5)Τα συνδετικά ρήματα χρησιμοποιούνται συχνά στην περιγραφή προσώπων, αντικειμένων, καταστάσεων κ.λπ., επειδή με αυτό τον τρόπο αποδίδουμε τις ιδιότητες αυτού που περιγράφουμε, οι οποίες αποτελούν ταυτόχρονα και νέες πληροφορίες (π.χ. «Ο πατέρας μου είναι ψηλός, αδύνατος…»).

Αντικατάστησε τις υπογραμμισμένες λέξεις με επίθετοΕίναι ένας καπετάνιος με πείρα.Χρειάζονται τεχνίτες με ειδίκευση.Είναι ηθοποιός με ταλέντο.Οι παραστάσεις του θεάτρου.Φαγητό που έχει μαγειρευτεί καλά.Ανθρωπος που έχει ταξιδέψει πολύ.Πίνακας που έχει πουληθεί ακριβά.Οι νέοι που εργάζονται.

Πρόσεξε στα παρακάτω παραδείγματα που το υπογραμμισμένο ουσιαστικό είναι συγκεκριμένο και που αφηρημένο :

Απαγορεύεται η είσοδος στο πάρκο.Η είσοδος του πάρκου είναι κλειστή.Το κόψιμο του χεριού ήταν πολύ βαθύ.

Το κόψιμο των δέντρων μετά την πυρκαγιά κράτησε καιρόΚανείς δεν ανέλαβε την έκδοση του βιβλίου αυτού του συγγραφέα.Η πρώτη έκδοση του βιβλίου του ήταν καταπληκτική.

Ασημένιος, πελώριος, αθάνατος, προγονικός, χτεσινός, χρυσός, ανοιξιάτικος, μαρμάρινος, στρογγυλός, πατρικός, έξυπνος, θνητός, κυκλικός, μικρός, τεράστιος, ευτυχισμένος, ήσυχος, ξύλινος, κυριακάτικος, παιδικός, απέραντος, στενόμακρος, ακανόνιστος, αυγουστιάτικος

ΥΛΗ ΜΕΓΕΘΟΣ ΣΧΗΜΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΗΛΙΚΙΑ

Να σχηματίσεις από τα παρακάτω ρήματα παράγωγα ουσιαστικά που φανερώνουν την ενέργεια ή το αποτέλεσμα της, το όργανο ή το μέσο, τον τόπο :

Ανεμίζω, έρχομαι, υφαίνω, βαθμολογώ, παραμιλώ, σκλαβώνω, σκάβω, αντιπροσωπεύω, ιδρύω, αμείβω, αριθμώ, εισπράττω, βεβαιώνω, λυτρώνω, τελειώνω, λάμπω,αλείφω, πιέζω, ιππεύω, κυβερνώ, σημαίνω, μολύνω, κλαδεύω

ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η΄ΑΠΟΤ/ΣΜΑ ΟΡΓΑΝΟ Η΄ΜΕΣΟ ΤΟΠΟ

Να γράψετε το θηλυκό των ουσιαστικών

Ο ράφτης ο θείοςΟ τηλεφωνητής η τηλεφωνήτριαΟ μυλωνάς ο καθηγητήςΟ δικηγόρος ο πρόσφυγαςΟ γείτονας ο ποιητής

Να σχηματίσετε επίθετα από τα παρακάτω ρήματα

Συμβουλεύω λάμπωΚατοικώ επιδέχομαιΕνοχλώ βοηθώΚαρτερώ δροσίζωΕπιβαρύνω σώζω

Από ποια ρήματα παράγονται και τι φανερώνουν τα επίθετα ;

πολλαπλασιαστέος, διαιρετέος, προφυλακιστέος, ανεξετεστατέος, φορολογητέος, εκτελεστέος

Να σχηματίσετε προτάσεις χρησιμοποιώντας τα παρακάτω μεταβατικά ρήματα :

σέβομαι, περιποιούμαι, απαγγέλω, διακοσμώ, καλλιεργώ, φροντίζω, εκφράζω, προσφέρω [με δύο αντικείμενα], χαρίζω [με δύο αντικείμενα], διδάσκω [με δύο αντικείμενα]

Να δώσετε σε αναπτυγμένη μορφή το ονοματικό και το ρηματικό μέρος των προτάσεων

Οι μαθητές έγραψαν διαγώνισμαΟι μουσικοί αποθεώθηκανΤο τραπέζι ήταν φορτωμένο`Ολοι πρόσεχαν τον ομιλητήΟ διευθυντής έκανε συστάσεις

Από τις παρακάτω προτάσεις να αφαιρέσετε όσες λέξεις νομίζετε, ώστε να έχουν απλή μορφή τόσο το ονοματικό όσο και το ρηματικό μέρος

Η Ελένη, η αδελφή του Γιώργου, είναι πολύ εργατικήΗ πλατεία του χωριού ήταν στολισμένη με γιορτινές γιρλάντεςΟι μαθητές της πρώτης τάξης έκαναν εχτές αναδάσωσηΗ χερσόνησος του Σινά είναι μια άνυδρη έρημοςΗ επιφάνεια της θάλασσας γυαλίζει σαν κρύσταλλοΟι ψαράδες φυλάγουν εκεί τα σύνεργα της δουλειάς τουςΤο πλοίο της γραμμής αναχωρεί`Σε λίγο αρχίζει ο σκονισμένος άδεντρος ανήφοροςΟ πρωινός ήλιος φώτισε τα πέτρινα σοκάκια της Αλοννήσου

ENOTHTA 6

ΘΕΜΑ : «Έχετε κάποια αγαπημένη δημιουργική απασχόληση (κάποιο παιχνίδι που γεμίζει ευχάριστα τις ώρες σας, κάποιο μουσικό όργανο που μαθαίνετε) ή συμμετέχετε σε κάποια περιβαλλοντική ή άλλη ομάδα εξορμήσεων στη φύση ; Οποιαδήποτε κι αν είναι η αγαπημένη σας ασχολία, συζητήστε στην τάξη : α. Πότε και πώς αρχίσατε να ασχολείστε με αυτή ; β. Τ σας προσφέρει ; γ. Γατί σας αρέσει ;»

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Πρόλογος – Ποια είναι η αγαπημένη μου δημιουργική απασχόληση ; Πότε και πώς άρχισα ν’ασχολούμαι μ’αυτή ;

Κύριο μέρος (για τον αθλητισμό)

1η παράγραφος–Τι μου προσφέρει αυτή η δημιουργική απασχόληση ;

Αθλούμαι και αποκτώ καλή φυσική κατάσταση. Γίνομαι πειθαρχημένος. Υπακούω στις οδηγίες του προπονητή. Μαθαίνω να συνεργάζομαι με τους συμπαίκτες μου για την επίτευξη της νίκης. Εμπλουτίζω τις γνώσεις μου για το άθλημα (κανόνες, κινήσεις, τακτική). Γίνομαι καλύτερος χαρακτήρας. Μαθαίνω να έχω υπομονή και επιμονή μέχρι να φτάσω στο στόχο

μου.

2η παράγραφος – Γιατί μου αρέσει ;

Ξεσκώ και χαλαρώνω. Ξεφεύγω από τη ρουτίνα της καθημερινότητας και τα όποια προβλήματα έχω.

Με τους συμπαίκτες και τον προπονητή είμαστε μιαομάδα. Ανυπομονώ κάθε φορά να πάω να τους δω και να πούμε τα νέα μας.

Χαράκαι συγκίνηση αγώνα. Προσπάθεια να δώσω τον καλύτερό μου εαυτό και να κερδίσω. Γνωρίζω καινούρια άτομα και νέα μέρη, όταν πηγαίνω για αγώνες σε άλλες πόλεις.

Επίλογος – Ευχή να έχω χρόνο και στο μέλλον, για ν’ασχοληθώ με την αγαπημένη μου δραστηριότητα

Δημιουργική απασχόληση δεν είναι μόνο ο αθλητισμός. Μπορείτε να γράψετε για τη μουσική, τη ζωγραφική, την κατασκευή κοσμημάτων, τους προσκόπους, μια εθελοντική οργάνωση στην οποία είστε μέλη ή για ό,τι άλλο αγαπάτε να κάνετε στον ελεύθερό σας χρόνο.

Χαρακτήρισε τις παρακάτω προτάσεις (απλή, επαυξημένη, σύνθετη, ελλειπτική)

Ο πατέρας ήταν μορφωμένος και έξυπνος.Είδα τον Κώστα και την Ελένη.Βοηθούσε τους φτωχούς.Μετά χαράς δέχομαι την πρόταση σας.Οι εχθροί αντιλήφθηκαν το τέχνασμα.Οι ισχυροί συνήθως εκμεταλλεύονται τους φτωχούς.Καλημέρα!Τα νερά θόλωσαν.Εσύ είσαι ο τέταρτος.Ο Παύλος έγινε γεωπόνος.Ο βασιλιάς ψεύδιζε.Ο βασιλιάς φαινότανε στενοχωρημένος.Ο έκτος πλανήτης ήταν δέκα φορές πιο μεγάλος.Οι μεγάλοι δεν πιστεύουν εύκολα τα παιδιά.Αγόρασα ρούχα και παπούτσια.Τέσσερα χρόνια στην υπηρεσία του ερασιτέχνη φωτογράφου.Μεγάλη σειρά από φωτογραφικές μηχανές.Μόνο εμείς οργανώνουμε το σκοτεινό σας θάλαμο με ολόκληρη τη σειρά των προϊόντων μας.Οι φωτογραφικές μηχανές μας διαθέτουν τηλεφακό, αυτόματο διάφραγμα και φίλτρα.Η εστίαση, φωτογράφιση, εμφάνιση και εκτύπωση γίνονται παιχνίδι.Το όνομα αρκεί.

Να μετατρέψετε σε απλές τις παρακάτω επαυξημένες προτάσεις αφαιρώντας όλους τους προσδιορισμούς

Η χτεσινή βροχή ήταν ευεργετική για τους γεωργούςΟι πλανόδιοι φτωχοί μικροπωλητές θεωρούνται συχνά παράνομοιΧτες ο θείος μου αγόρασε καινούριο αυτοκίνητο

Να μετατρέψετε σε απλές τις παρακάτω σύνθετες προτάσεις :

Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι υγιεινάΟ Δημήτρης μαθαίνει κιθάρα, αγγλικά και ισπανικάΟ Σεφέρης ήταν ποιητής και διπλωμάτηςΟ μαέστρος διευθύνει ορχήστρες και χορωδίεςΗ γιαγιά χάρισε στο Νίκο ποδήλατο, μπάλα και πατίνια

Να συμπληρώσεις τις ακόλουθες προτάσεις με την κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται:

Στις πρόβες της κωμωδίας ο καπετάν Μάκης, ο .....................καθοδήγησε σωστά τους ηθοποιούς και η παράσταση σημείωσε μεγάλη επιτυχίαΕνδυματολόγος ΣκηνοθέτηςΗθοποιός ΠαλιάτσοςΗ .......................... του Εθνικού θεάτρου έχει περίτεχνα σκηνικάΑυλαία ΠρεμιέραΠλατεία ΣκηνήΠολλοί ......................ηθοποιοί θα ήθελαν να είναι πρωταγωνιστές σ’ ένα έργο του ΑριστοφάνηΡιψοκίνδυνοι ΚωμικοτραγικοίΚωμικοί ΜελοδραματικοίΟ .................... . όταν τελείωσε το επικίνδυνο νούμερο του, δέχτηκε τα συγχαρητήρια όλωνΗθοποιός ΚλόουνΜουσικός ΣχοινοβάτηςΤο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου είναι.........................Ιδιωτικό ΛαϊκόΥπαίθριο Στεγασμένο

Να βρεις το α΄και β΄συνθετικό των σύνθετω λέξεων που ακολουθούν:

Αγοραπωλησία= Γαϊδουράγκαθο=Χλωροφύλλη= Λαχανόκηπος=Χοιροβοσκός= Τηλεόραση=Μεταβαίνω= Απεργοσπάστης=Υποκρίνομαι= Φωτογράφος=Πισωγυρίζω= Τρεμοσβήνω=Γεννναιόδωρος= Αντιμιλώ=Δουλέμπορος= Χαμογελώ=Μισοκοιμάμαι= Κρυφακούω=Χαμολούλουδο= Υποφέρω=

Να γράψεις τη σύνθετη λέξη που προκύπτει από την ένωση των λέξεων που δίνονται :

Προς + φέρωΕις + βάλλω`Εξω + πόρταΕπί + γραφήΜούστος + κουλούρι`Ισος + σταθμίζωΚαλαμπόκι + αλεύριΚόσμος + ναύτηςΜετά + τρέπωΥπό + βάλλω

Δίνεται η θεματική πρόταση : «Ανοίγει η αυλαία του θεάτρου για τη βραδινή παράσταση. Τι βλέπετε;» Χρησιμοποιώντας τις παρακάτω λέξεις και φράσεις να αναπτύξετε τη θεματική πρόταση σε μια παράγραφο 5 – 7 σειρές:Ερμηνεύω, ηθοποιός, φαντασμαγορικός, ταλαντούχος, βγαίνω στη σκηνή, έργο, κωμωδία

ΟΙ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣΕίναι οι λέξεις που μεταχειριζόμαστε στη θέση ονομάτων – ουσιαστικών ή επιθέτων

Προσωπικές – Κτητικές – Αυτοπαθείς – Οριστικές – Δεικτικές – Αναφορικές – Ερωτηματικές – Αόριστες

1. οι προσωπικές : φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου εγώ, εσύ, αυτός

2. οι κτητικές : οι αντωνυμίες μου, σου, του, της, του, μας, σας, τους φανερώνουν σε ποιον ανήκει κάτι

3. οι αυτοπαθείς : φανερώνουν πως το ίδιο πρόσωπο ενεργεί και το ίδιο δέχεται την ενέργειαΑ΄ πρόσωπο β΄πρόσωπο γ΄πρόσωποΓεν του εαυτού μου του εαυτού σου του εαυτού του, τηςΑιτ τον εαυτό μου τον εαυτό σου τον εαυτό του, της

Γεν του εαυτού μας του εαυτού σας του εαυτού τουςΑιτ τον εαυτό μας τον εαυτό σας τον εαυτό τους

4. οι οριστικές : οι αντωνυμίες που ορίζουν και ξεχωρίζουν κάτι από άλλα του ίδιου είδους α.ο ίδιος – η ίδια – το ίδιοβ.μόνος – η – ο μου μόνοι, -ες, -α μας μόνος – η – ο σου μόνοι, -ες, -α σας μόνος – η – ο του, της, του μόνοι, -ες, -α, τους

5. οι δεικτικές : είναι εκείνες που τις χρησιμοποιούμε όταν δείχνουμεα.αυτός, αυτή, αυτόβ. τούτος, τούτη, τούτογ. εκείνος, εκείνη, εκείνοδ. τέτοιος, τέτοια, τέτοιοε. τόσος, τόση, τόσο

6. οι αναφορικές : είναι οι αντωνυμίες με τις οποίες ολόκληρη πρόταση αναφέρεται, δηλαδή απόδίδεται, σε μια άλλη λέξη

α. το άκλιτο πουβ. ο οποίος, η οποία, το οποίογ. όποιος, όποια, όποιοδ. όσος, όση, όσο

7. οι ερωτηματικές : τις μεταχειριζόμαστε όταν ρωτάμεα. το άκλιτο τιβ. ποιος; ποια; ποιο;γ. πόσος; πόση; πόσο;

8. οι αόριστες : οι αντωνυμίες που τις μεταχειριζόμαστε για ένα πρόσωπο ή πράγμα, που δεν το ονομάζουμε είτε γιατί δεν το ξέρουμε ή γιατί δε θέλουμε

α. ένας, μία, έναβ. κανένας [κανείς], καμία [καμιά], κανέναγ. κάποιος, κάποια, κάποιοδ. μερικοί, μερικές, μερικάε. κάτι, κατιτίστ.τίποτε - αζ. κάμποσος, κάμποση, κάμποσοη. κάθε, καθένας καθεμιά καθένα. Καθετίθ. ο,η,το δείνα, ο, η, το τάδει. άλλος, άλλη, άλλο

Από τα παρακάτω ρήματα να σχηματίσετε ουσιαστικά που να δηλώνουν την ενέργεια:

σκοτώνω, διώχνω, αριθμώ, δρω, κρίνω, διευθύνω, ψάχνω, καίω, προσδοκώ, προσπαθώ, σφάλμα, φεύγω,

ξεφωνίζω, ξεφαντώνω, διαβάζω, κεντώ

Να βρείτε από ποια ρήματα παράγονται τα ουσιαστικά :

σεβασμός, αποκλεισμός, κατάργηση, μόλυνση, μπλέξιμο, θεμελίωμα, πλάσμα, βαφτίσια, χειροδικία

Να σχηματίσετε από τα παρακάτω ρήματα ουσιαστικά που να σημαίνουν το όργανο, ή το

μέσο ή τον τόπο μιας ενέργειας :

κινώ, ποτίζω, υφαίνω, σιδερώνω, θερμαίνω, φέρω, διυλίζω, μονάζω

Να συμπληρώστε τα κενά:

- Για να μπούμε στον κινηματογράφο χρειαζόμαστε

- Τα χρήματα που πληρώνουμε για να εξεταστούμε λέγονται

- Τα χρήματα που πληρώνουμε για να ασφαλίσουμε κάτι λέγονται

- Το μέρος που σκάβουμε για να βγάλουμε μεταλλεύματα ή ορυκτά, λέγεται

- Το όργανο με το οποίο ο γεωργός οργώνει λέγεται

- Για να ξύσουμε το μολύβι χρησιμοποιούμε την

- Οι αρχαίοι `Ελληνες έκαναν αγώνες πάλης στις

Να συμπληρώστε τα κενά που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις

- Το πρόγραμμα του τσίρκου περιλαμβάνει πολλά

- Οι ακροβάτες και οι σχοινοβάτες είναι

- Το κοινό τους καλλιτέχνες

- Το φετινό του Εθνικού Θεάτρου περιλαμβάνει ελληνικά θεατρικά έργα

- `Ενας ευγενικός μας οδήγησε στις θέσεις μας

1. Υπογράμμισε τα ουσιαστικά που δηλώνουν α)ενέργεια β)όργανο ή μέσο γ)τόπο ενέργειας

Το κάπνισμα επιτρέπεται μόνο στο καπνιστήριο.Με τον πλάστη το άνοιγμα της πίτας γίνεται παιχνίδι.Η δοκιμή των ρούχων επιτρέπεται στο δοκιμαστήριο.Ο προβολέας είναι απαραίτητος στο σχεδιαστήριο.Το πλύσιμο των χεριών και το βούρτσισμα των δοντιών γίνεται στο νιπτήρα.

2. Βρεις ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι κρίσης, επιθυμίας, ερωτηματικές ή επιφωνηματικές

Πήγαινε το βιβλίο και το μολύβι στο σωστό θρανίο`Ολοι μαζί ανεβήκαμε το βουνόΤο λεωφορείο της γραμμής θα έρθει σήμερα στην ώρα του;Και θα τερματίσει πρώτος!Τι ώρα θα επιστρέψει από τη δουλειά του;

3. Να υπογραμμίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις :

Τους άφησα, για να τους κυνηγήσει η μικρή μου αφέντισσαΠρέπει να γυρίσετε πίσω, γιατί ο ήλιος χαμηλώνειΗ `Αρτεμη ανασηκώνεται λίγο ελαφρά, για να μην κάνει θόρυβο`Οταν φτάσαμε στο υποστατικό, όλοι ήταν ανήσυχοι

2. Στο κείμενο που δίνεται : α. να χωρίσετε τις προτάσεις, β. να χαρακτηρίσετε τις κύριες και τις δευτερεύουσεςΤέλος, αφού για στερνή φορά πρόσφερε το πακέτο της με τα σπίρτα, το δυστυχισμένο παιδί βλέπει μια γωνιά,

ανάμεσα σε δύο σπίτια, κάπως προφυλαγμένη. Κάθεται εκεί τσακισμένη και στριμώχνεται, τραβώντας κοντά στο σώμα της τα μικρά της πόδια. Μα τουρτούρα και κρυώνει πιο πολύ από πριν κι όμως δεν τολμά να γυρίσει σπίτι της.

Γιατί δεν είχε διόλου λεφτά να πάει στον πατριό της, κι αυτός σίγουρα θα την έδερνε. Αλλωστε, μέσα στην άθλια σοφίτα, έκανε το ίδιο κρύο, γιατί η σκεπή ήταν χαλασμένη κι ο άνεμος φυσούσε μέσα και δεν είχαν καθόλου φωτιά. Το χεράκια της ήταν ξυλιασμένα.

Αν έπαιρνα ένα σπίρτο σκέφτηκε, μόνο ένα, για να βγάλω λίγη φωτιά να ζεστάνω τα δάχτυλα μου; Ο πατέρας δε θα το καταλάβει πως λείπει

Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμιστούν οι σύνδεσμοι

Οταν η γιαγιά τον έπαιρνε απ’ το χεράκι και ανέβαινε το δρόμο του Ζαρίφη, για να παν στην κρύα βρύση, τον άφηνε να παίζει με τα χαλίκια και χωνόταν και γύριζε με τα μάτια πιο κόκκινα και χείλη πιο ξέθωρα. Ηξερε, πως πήγαινε στο μνήμα της κόρης να κλάψει.

Και τα μάτια της γιαγιάς σε κάθε τέτοια επίσκεψη έσβηναν πιο πολύ. Οταν γύριζαν απ’ την κρύα βρύση, δεν μπορούσε να δει τους πράσινους λόφους η καημένη η γιαγιά. Ούτε, όταν πήγαιναν στην Αγία Παρασκευή, μπορούσε να δει το Βόσπορο και το βουνό του Ελληνα, που παραφυλάγει εκεί στο άνοιγμα της Μαύρης θάλασσας να καταπιεί τα θεριά, που προβάλλουν απ’ το βοριά. Τίποτα η γιαγιά δεν μπορεί να δει

Να υπογραμμιστούν οι σύνδεσμοι και να χαρακτηριστούν [συμπλεκτικοί, διαχωριστικοί, αντιθετικοί

Στις διακοπές είτε πηγαίνουμε στο βουνό, είτε στη θάλασσαΜας αρέσει η ζωή στο χωριό, αλλά και η ζωή στην πόληΟ Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος είναι χειμωνιάτικοι μήνες

`Η θα αγοράσω αυτό, που μου αρέσει, ή δεν αγοράζω τίποτα`Οχι μόνο δεν τρώει, αλλά δεν κοιμάταιΤην άνοιξη δεν υπάρχει ούτε καύσωνας, ούτε παγωνιάΜολονότι διάβασα πολύ, δεν έγραψα καλά.Μελέτησα όλα μου τα μαθήματα και έγραψα τις περισσότερες ασκήσειςΓράφεις ή ζωγραφίζεις;Ηταν καλός άνθρωπος μα δεν το έδειχνε

1. Στο παρακάτω ποίημα να βάλετε κεφαλαίο γράμμα στα κύρια ουσιαστικά`Ακου κι εμάς που μόλις εγυρίσαμενησιά και πολιτείες που γνωρίσαμε

κρήτη και μυτιλήνη, σάμο κι ικαριά,νάξο και σαντορίνη, ρόδο, κέρκυρα.

Σπίτια μεγάλα κι άσπρα, σπίτια βουεράπάνω στη μαύρη πέτρα, πάνω στα νερά

ξάνθη, θεσσαλονίκη, βέροια, καστοριά,γιάννενα, μεσολόγγι, σπάρτη και μιστρά.

Καμπαναριά και στέγες μες στη συννεφιάκι όλα μαζί μια λύπη και μιαν ομορφιά

2. Να γράψετε και το άλλο γένος στο οποίο συνηθίζονται τα παρακάτω ουσιαστικά

ο σκύλος η μαντίλαο έλατος το βελόνιο τίγρης το στρατίο πεύκος η άμαξα

3. Να σημειώσετε σε ποια πτώση βρίσκονται τα υπογραμμισμένα ουσιαστικά

- Αρχόντισσα Ροδίτισσα, πώς μπήκες;Γυναίκες διώχνει μια συνήθεια αρχαία εδώθε- `Εχω ένα ανίψι τον Ευκλέα,τρία αδέλφια, γιο, πατέρα ολυμπιονίκεςνα με αφήσετε πρέπει, Ελλανοδίκες,κι εγώ να καμαρώσω μες στα ωραίακορμιά, που για το αγρίλι του Ηρακλέα

παλεύουν, θαυμαστές ψυχές αντρίκιες.

Με τις άλλες γυναίκες δεν είμαι όμοια στον αιώνα το σόι μου θα φαντάζειμε της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια.

Με μάλαμα γραμμένος το δοξάζεισε αστραφτερό κατεβατό μαρμάρουύμνος χρυσός του αθάνατου Πινδάρου

Από το κείμενο που ακολουθεί να κατατάξετε τις λέξεις του σε μέρη του λόγου [άρθρα, ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες, ρήματα, επιρρήματα, προθέσεις, συνδέσμους]

Η καλύτερη συντροφιά μου είναι η κιθάρα μου. Την έχω από τότε που έγινα δέκα χρονών και ήταν ένα δώρο για τα γενέθλια μου. Τη ζητούσα επίμονα, γιατί αυτή που είχα ήταν παιδική και δεν ικανοποιούσε τις απαιτήσεις μου τώρα που είχα μάθει να παίζω αρκετά καλά. Την αγάπησα από την πρώτη στιγμή, αλλά τη λάτρεψα κυριολεκτικά, όταν έκανα τις πρώτες μου συνθέσειςΜέσα στο μισοξέσκεπο παλιό σπιτάκι της βασίλευε ερημιά, κι άλλη ζωή δέ φαίνονταν παρά της μαύρης της Θειακούλας και μιας κακομοίρας γάτας, που καθόταν απάνου στη γωνιά, μέσα στη στάχτη, κι έβλεπε στα μάτια την κυρά της, κι άλλος ήχος δεν ακουγόταν τριγύρω παρά το βόγγημα της Θειακούλας και το ρουχαλητό της γάτας.`Έμπαινε από τα κεραμίδια κι από τις χαραμάδες της παλιόθυρας το κρύο, κι όξω το χιόνι πλάκωνε λίγο λίγο του ανέμου την ορμή κι έπνιγε κάθε κρότο. Τα δυο μικρά ξεχαρβαλωμένα παράθυρα τα’ χε η Θειακούλα σφαλισμένα με κάτι παλιά προσκέφαλα και δεν τ' άνοιγε ποτέ της. Και κρύωνε η Θειακούλα. Και καθότανε στο παραγώνι πάντα και λησμονούσε να φυσήξει τη φωτιά και να ξανάψει τα μισοσβησμένα ξύλα. Και κάθοταν εκεί μέρα και νύχτα. Κι έτσι περνούσε την άχαρη ζωή της.

Στην παρακάτω παράγραφο να βρεθούν οι αντωνυμίες και οι προθέσεις

Περπατώντας σε έρημες ακρογιαλιές, μα δε σου φαίνονται έρημες, γιατί οι πιο αρχαίοι άνθρωποι εδώ ζήσανε, από τότες που θεμελιώθηκε ο κόσμος. Βλέπεις στην άμμο αποκαϊδια από φωτιά ανάμεσα σε δυο κοτρόνες της θάλασσας και κόκκινα τσόφλια από καβούρια ψημένα, και λες με το νου σου πως σε κείνο το μέρος θα δείπνησε ο Οδυσσέας με τα συντρόφια του

Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμιστούν οι άκλιτες λέξεις :

Μέσα στο μισοξέσκεπο παλιό σπιτάκι της βασίλευε ερημιά, κι άλλη ζωή δε φαίνονταν εκεί παρά της μαύρης

της Θειακούλας και μιας κακόμοιρης γάτας , που κάθονταν απάνω στη γωνιά μέσα στη στάχτη, κι έβλεπε στα

μάτια την κυρά της, κι άλλος ήχος δεν ακούγονταν τριγύρω παρά το βόγγημα της Θειακούλας και το

ρουχαλητό της γάτας.

`Εμπαινε από τα κεραμίδια κι από τις χαραμάδες της παλιόθυρας το κρύο, κι όξω το χιόνι πλάκωνε λίγο

λίγο του ανέμου την ορμή κι έπνιγε κάθε κρότο. Τα δυο μικρά χαρβαλωμένα παράθυρα τα’ χε η Θειακούλα

ασφαλισμένα με κάτι παλιά προσκέφαλα και δεν τα’ νοιγε ποτέ της. Και κρύωεν η Θειακούλα. Και καθότανε στο

παραγώνι πάντα και λησμονούσε να φυσήξει τη φωτιά και να ξανανάψει τα μισοσβησμένα ξύλα. Και κάθονταν

εκεί μέρα νύχτα. Κι έτσι περνούσε την άχαρη ζωή της.

Να υπογραμμιστούν οι λέξεις με μεταφορική σημασία

Καθώς δεν είχε βρέξει όλο το καλοκαίρι, το χώμα έπινε αχόρταγα τη βροχή. Ο πνευματικός πλούτος είναι ο

μόνος σίγουρος. Αυτό το παιδί διψάει για μάθηση. Καταβρόχθισε όλη την εφημερίδα. Δεν ξέρω τι μαγειρεύουν στις

συνεδριάσεις

1. Να σχηματίσετε τοπικά παράγωγα από τα παρακάτω ουσιαστικά : παπλωματάς, μάγειρας, σιδεράς, φρούραρχος, σφαγέας, λιμενάρχης, δασάρχης, πατριάρχης, επιπλοποιός, παλιατζής

2. Να κάνετε τις αντιστοιχίσεις

1. γλυπτή αναπαράσταση του πάνω μέρους του σώματος ανάγλυφο2. έργο ζωγραφικής που απεικονίζει το πρόσωπο ανδριάντας3. κάθε απομίμηση πρωτότυπου έργου προσωπογραφία4. ολόσωμο άγαλμα που παριστάνει άντρα ή θεό προτομή5. έργο τέχνης που κατασκευάζεται με ψηφίδες μωσαϊκό6. παράσταση που προεξέχει από την επιφάνεια αντίγραφο

3. Στο παρακάτω κείμενο : Α. να υπογραμμιστούν οι σύνδεσμοι Β. να χαρακτηριστούν Γ. να χαρακτηριστούν οι προτάσεις [κύριες – δευτερεύουσες]

Μετά από πέντε έξι ώρες άκαρπες προσπάθειες, οι `Αγγλοι δοκίμασαν ν’ ανατινάξουν τη σπηλιά. Σήκωσαν

δυναμίτη από μακριά με σκοινιά, τον έριξαν κοντά στο άνοιγμα και προκάλεσαν την έκρηξη του, αλλά δεν είχε κανένα

αποτέλεσμα και οι άντρες της σπηλιάς εξακολούθησαν να πολεμάνε και να κρατάνε τον εχθρό σε απόσταση.

Πολλές ευκαιρίες μου δόθηκαν να το σκάσω εκείνες τις ώρες – οι Αγγλοι ούτε θα με πρόσεχαν μέσα στη

σκοτούρα τους – μα με καθήλωνε η αγωνία μου για τον Κώστα. Καμάρωνα τον υπέροχο αγώνα του, αλλά μου ‘σφιγγε

την καρδιά η επίγνωση πως δεν ήταν δυνατό να βαστήξει επ’ άπειρο

Αλλά δεν ήταν γραφτό του Κώστα να δει άλλη νύχτα. Ο Παύλος πλησίασε έναν αξιωματικό και κάτι του είπε,

κι εκείνος φάνηκε να συμφωνεί κι άρχισε να δίνει διαταγές.

Στην αρχή, βλέποντας στρατιώτες να σκαρφαλώνουν από πάνω από το άνοιγμα και να ανεβάζουν πολλούν

ντενεκέδες με βενζίνη, δεν κατάλαβα τι πήγαιναν να κάνουν. Επειτα όμως μ’ έπιασε σύγκορμη ταραχή, καθώς τους

έβλεπα να χύνουν από ψηλά την βενζίνη πάνω στο έδαφος που κατηφόριζε προς το εσωτερικό της σπηλιάς.

`Αδειασαν πολλούς ντενεκέδες. Αφού ποτίστηκε το χώμα και ήπιε, ένα ποτάμι άρχισε να χύνεται μέσα στη σπηλιά. Θα

τα μούσκευε όλα – τους δύο άντρες, τα ρούχα τους... `Υστερα οι στρατιώτες πυροβόλησαν τη λίμνη που είχε

σχηματιστεί στην είσοδο, και ξεπήδησε μια γαλάζια φλόγα που έτρεξε γοργά και μπήκε στη σπηλιά. Τεράστιες φλόγες

και καπνοί φάνηκαν, ακούστηκαν μερικές εκρήξεις και ύστερα σιγή

4. Από τα παρακάτω ρήματα να σχηματίσετε ουσιαστικά που να δηλώνουν την ενέργεια ή το αποτέλεσμα :Σκοτώνω, διώχνω, αριθμώ, δρω, διαβάζω, φεύγω, προσδοκώ, προσπαθώ

5. Να σχηματίσετε από τα παρακάτω ρήματα ουσιαστικά που να σημαίνουν το όργανο, ή το μέσο ή τον τόπο μιας ενέργειας : κινώ, ποτίζω, υφαίνω, σιδερώνω, θερμαίνω, φέρω, διυλίζω, μονάζω

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ – ΜΕΤΟΧΩΝ – ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

1] ΟΙ ΒΑΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΕΝΑΙ ΤΡΕΙΣ : ΘΕΤΙΚΟΣ – ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ – ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ 2] ΣΧΗΜΑΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΑ Η΄ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΑ

ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ΘΕΤΙΚΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ : Ενα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα.Πχ Ο Ολυμπος είναι ψηλό βουνό.

ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ : Ενα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο.

Πχ Ο Ολυμπος είναι ψηλότερος από τα Πιέρια.Ορθός ορθότερος ή πιο ορθόςΒαρύς βαρύτερος ή πιο βαρύς.Επιμελής επιμελέστερος ή πιο επιμελής.

ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΥ ΒΑΘΜΟΥ : Α] ΣΧΕΤΙΚΟ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟ : Ενα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα στον πιο μεγάλο βαθμό από όλα τα όμοιά του.

Πχ Ο Ολυμπος είναι το ψηλότερο [το πιο ψηλό] βουνό της Ελλάδας.Περιφραστικά = άρθρο + περιφραστικός συγκριτικός Μονολεκτικά = άρθρο + συγκριτικός

Β] ΑΠΟΛΥΤΟ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟ : Ενα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό, χωρίς να γίνεται

σύγκριση με άλλα ουσιαστικά.- ότατος υψηλότατος- ύτατος ταχύτατος- τατος επιεικέστατος

Πχ Ο Ολυμπος είναι ψηλότατο [πολύ ψηλό – πάρα πολύ ψηλό] βουνό.

Ορθός ορθότατος ή πάρα πολύ ορθός // ο ορθότερος ή ο πιο ορθός.Βαρύς βαρύτατος ή πάρα πολύ βαρύς // ο βαρύτερος ή ο πιο βαρύς.Επιμελής επιμελέστατος ή πάρα πολύ επιμελής // ο επιμελέστερος ή ο πιο επιμελής.

ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑΜερικά παραθετικά δεν έχουν θετικό βαθμό. Αυτά σχηματίστηκαν από επιρρήματα ή αρχαίες προθέσεις ;Κατώτερος ανώτερος υπέρτερος

ΕΠΙΘΕΤΑ ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ1. ΥΛΗ ασημένιος2. ΚΑΤΑΓΩΓΗ μακεδονικός3. ΤΟΠΟ Ή ΧΡΟΝΟ θαλασσινός, κυριακάτικος.1. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ μισός, ακίνητος

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΜΕΤΟΧΩΝΟσες μετοχές σχηματίζουν παραθετικά τα σχηματίζουν περιφραστικά. ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣΠαραπονεμένος πιο παραπονεμένος πολύ παραπονεμένος.

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝΑπό τον πληθυντικό του ουδετέρου σχηματίζονται επιρρήματα σε – α // - ια ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ Ωραία – ωραιότερα πιο ωραία – ωραιότατα πολύ ωραίαΒαριά βαρύτερα βαρύταταΕπιμελώς επιμελέστερα επιμελέστετα.

Λίγο λιγότερο πολύ λίγο // ελάχισταΠολύ περισσότερο // πιότερο πάρα πολύΝωρίς νωρίτεραΕμπρός μπροστύτεραΥστερα υστερότεραΓρήγορα γρηγορότερα το γρηγορότεροΕπιεικώς επιεικέστερα επιεικέστατα

ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΆ

ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣΑπλός απλούστερος απλούστατοςΓέρος γεροντότερος -Κακός χειρότερος -Καλός καλύτερος άριστοςΛίγος λιγότερος ελάχιστοςΜεγάλος μεγαλύτερος μέγιστοςΜικρός μικρότερος ελάχιστοςΠολύς περισσότερος/πιότερος

ΣΥΓΚΡΙΣΗ Οταν συγκρίνουμε δύο πρόσωπα, πράγματα, ιδιότητες, καταστάσεις κλπ έχουμε :

Α. τον πρώτο όρο σύγκρισης, εκείνον δηλ από τον οποίο ξεκινάμε τη σύγκριση.Β. τον δεύτερο όρο σύγκρισης, εκείνον δηλ με τον οποίο γίνεται η σύγκρισηΓ. το συγκριτικό [ένα επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού].

Ο β΄όρος εκφέρεται μεΑπό + αιτιατική πχ ο Νίκος είναι καλύτερος από τον Γιάννη.

Α΄όρος Β΄όροςΠαρά + όμοια πτώση ή όμοιο τρόπο με τον α όρο πχ Καλύτερα ελεύθερος παρά δούλος.

Α΄όρος Β΄όρος Είναι καλύτερο να προοδεύεις παρά να οπισθοδρομείς.

Α΄όρος Β΄όροςΗ προσωπική αντωνυμία σε γενικάΠαραλείπεται όταν εννοείται εύκολα πχ Σήμερα είμαι καλύτερα.Εκφέρεται βραχυλογικά πχ Οι βαθμοί του Τάκη είναι καλύτεροι από του Νίκου.Η σύγκριση γίνεται με συγκριτικά επίθετα ή επιρρήματα ανάμεσα σε δύο πράγματα ή πρόσωπα που έχουν μια κοινή ιδιότητα ή ανάμεσα σε δυο ιδιότητες ή καταστάσεις του ιδίου προσώπου ή πράγματος.

Α΄όρος = ουσιαστικό – αντωνυμία – επίθετο – ρήμα – πρόταση – επίρρημαΒ΄όρος = ό,τι και ο πρώτος

ΑΣΚΗΣΗΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΘΕΙ Ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

ΘΕΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΑΠΟΛΥΤΟ ΣΧΕΤΙΚΟ

ΕΠΙΘΕΤΑ Μονολεκτικό Περιφραστικό Μονολεκτικό

Περιφραστικό

Μονολεκτικό

Περιφραστικό

ορθός Ορθότερος Πιο ορθός Ορθότατος

Πολύ ορθός

Ο ορθότερος

Ο πιο ορθός

Βαρύς

Ασφαλής

Ωραίος

Γενναίος

Αμελής

Χοντρός

Ευθύς

Απλός

ΜΕΤΟΧΕΣ

Χαρούμενος - - -

Αγανακτισμένος

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Απλά

Ψηλά

Βαθιά

Βαριά

Γενναία

Επιμελώς

Ασφαλώς

ΕΝΟΤΗΤΑ 3

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΦΥΣΗ

Κείμενο 1 : Ξέφωτο – ουρανός – θάλασσα – πευκώνας – βλάστηση – νησί – τοπίο –

χαμηλοί λόφοι – κυματόβρεχτος – παραλιακός – φιδίσιος δρόμος – φυλλωσιές των

δέντρων – γραφικός – ήσυχος – βοτσαλωτός – οι αχτίδες του ήλιου – τιτιβίσματα –

αναζωογοννητικές μυρωδιές – άγριος – παραλία.

Κείμενο 4 : Ακίνητος κόλπος – αρυτίδωτη επιφάνεια – γραφική έξοδος – γαλήνια

θάλασσα – κατάφυτος – πάμφωτος – έντονος ήλιος – αφροστεφανωμένες ακτές –

γαλήνιος.

Κείμενο 9 : ουρανός - η ζέστα της γης – η δροσιά του αγέρα – το άφρισμα του

νερού – αστραφτερή πευκοβελόνα – σκοτεινό δάσος – ζουζουνίσματα – αμμούδα –

ακρογιαλιά.

ΕΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ– ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Φυσικοί πόροι – καταναλώνω – τρεχούμενο νερό – ανανεώσιμοι πόροι – μη

ανανεώσιμοι ορυκτοί πόροι – παραγωγή – ενέργεια – ρυπαίνω – φυσικό περιβάλλον –

καταστρέφω – εξαντλώ – ικανοποιώ βασικές ανάγκες – μέταλλα – ανανεώσιμες

πηγές ενέργειας – περιορίζω τη σπατάλη – ανακυκλώνω υλικά – βελτιώνω τη ζωή

Θεμα : Αφηγηθείται μια βόλτα που κάνατε με την παρέα σας στο δάσος.

1. Η μετακίνηση στην πόλη για το θερινό σινεμά.

2. Η συστηματική προετοιμασία για το ταξίδι και η καλή φορεσιά που το καθιστά

σημαντικό γεγονός.

3. Το ταξίδι με το παλιό αυτοκίνητο

4. Οι γκέγκηδες, ο χαλβάς τα λαγήνια

5. Η πρωτόγονη εμπορική δραστηριότητα που αναπτύσσεται με κέντρο το θερινό

κινηματογράφο. Ο πασατεμπάς που προσπαθεί να βγάλει κέρδος, ο καφετζής με τις

τσιτσιμπίρες.

6. Οι ήρωες των ταινιών [Σαρλό, Γουέστερν]

7. Ο βουβός κινηματογράφος

Η πρώτη φορά για τα παιδιά είναι μια σημαντική εμπειρία

Ο μαγικός κόσμος του κινηματογράφου και η σχέση του με την παιδική ηλικία

2 Ιστορίες

Το δύο παιδιά φροντίζουν και αγαπούν το φίλο τους τον Πάνο όπως ο Σαρλό το μωρό

Πέτρος = ευαίσθητο παιδί έντονα συναισθηματικό

Αγωνία

Ντροπαλός

Θυμώνει επειδή η Ανθούλα ξέρει περισσότερα

Παρασύρεται από την ταινία που το θέμα της είναι

Περιγραφή

ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΤα μεταβατικά ρήματα έχουν απαραίτητο συμπλήρωμα της έννοιας του το αντικείμενο, δηλαδή ένα όνομα, συνήθως ουσιαστικό ή ό,τι μπορεί να είναι ισοδύναμο με ουσιαστικό, που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο μεταβαίνει ή με το οποίο έχει σχέση η ενέργεια του υποκειμένου του μεταβατικού ρήματοςΠχ Ο τεχνίτης επισκευάζει τη βρύση Θα δεις ότι δεν είναι αχάριστη O Πέτρος μοιάζει του πατέρα

Το αντικείμενο μπορεί να είναι :OΥΣΙΑΣΤΙΚO Διέσχισα κάμπους και βουνάΑΝΤΩΝΥΜΙΑ Δε θυμάμαι κανένανΕΠΙΘΕΤO Περίμενε τον καλό τηςΜΕΤOΧΗ Ο τρελός είδε το μεθυσμένο και φοβήθηκε

ΟΛOΚΛΗΡΗ ΠΡOΤΑΣΗ Φοβάται μήπως κόψουν το νερόOΥΣΙΑΣΤΙΚOΠOΙΗΜΕΝO ΡΗΜΑ Σέβομαι τα πιστεύω τουςOΥΣΙΑΣΤΙΚOΠOΙΗΜΕΝO ΕΠΙΡΡΗΜΑ Μη φοβάσαι το αύριοOΥΣΙΑΣΤΙΚOΠOΙΗΜΕΝΗ ΦΡΑΣΗ Σταμάτα το άνοιξε κλείσε

ΡΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΜΟΝΟΠΤΩΤΑOταν το ρήμα είναι μονόπτωτο έχουμε:1. Αντικείμενο σε αιτιατική O Γιώργος έβαψε τη βιβλιοθήκηΤα περισσότερα μονόπτωτα ρήματα συντάσσονται με αιτιατική

2. Αντικείμενο σε γενική Τα ρήματα μοιάζω, φτάνω, μιλάω, ξεφεύγω συντάσσονται με γενικήΠχ O Μιχάλης μοιάζει του πατέρα

Του μίλησα έντοναΤου φτάνουν αυτά τα χρήματαΜου ξέφυγε μια καλή ευκαιρία

Στη θέση αυτής της γενικής μπορεί να υπάρχει εμπρόθετο αντικείμενο με τις προθέσεις με, σε, από + αιτιατική

ΡΗΜΑΤΑ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΔΙΠΤΩΤΑΑπό το δύο διαφορετικά αντικείμενα ενός δίπτωτου ρήματος το ένα λέγεται άμεσο αντικείμενο, γιατί πηγαίνει σ’ αυτό ή σχετίζεται μ’αυτό άμεσα η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος, και το άλλο λέγεται έμμεσο, γιατί σ’ αυτό πηγαίνει έμμεσα η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματοςΠχ Η γιαγιά χάρισε της Μαρίας [έμμεσο] ένα δαχτυλίδι [άμεσο]

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ

Υπάρχουν περιπτώσεις που το κατηγορούμενο μας δίνει μια πληροφορία για το αντικείμενο του ρήματος και όχι για το υποκείμενο. Το κατηγορούμενο αυτό ονομάζεται κατηγορούμενο του αντικειμένου.Πχ Θα εκλέξουν τον Γιώργο πρόεδρο του τμήματος.

Να θυμάστε : 1] Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική.2] Το αντικείμενο μπορεί να βρίσκεται σε γενική ή αιτιατική.3] Το κατηγορούμενο του υποκειμένου συμφωνεί στην πτώση με το υποκείμενο

άρα

βρίσκεται σε πτώση ονομαστική.4] Το κατηγορούμενο του αντικειμένου βρίσκεται σε αιτιατική.

Γνωρίζω το μαγικό κόσμο του θεάτρου και του κινηματογράφουΚείμενο: Παρουσίαση κινηματογραφικών έργων

α. Master and Commander – Στα Πέρατα του ΚόσμουΣκηνοθεσία: Peter Weir. Πρωταγωνιστούν: Russel Crowe, Paul Bettany, James D’ Arcy.

Ο Πίτερ Γουίερ (τρεις φορές υποψήφιος για Όσκαρ Σκηνοθεσίας, “The Truman Show”, «Ο κύκλος των Χαμένων Ποιητών») και ο ΡάσελΚρόου (κάτοχος Όσκαρ ερμηνείας «Ο Μονομάχος») ενώνουν τις δυνάμεις τους για μια επική ναυτική περιπέτεια που βασίζεται στα κλασικά μυθιστορήματα του Πάτρικ Ο’ Μπράιαν. Χρονικά η ταινία τοποθετείταιστους Ναπολεόντειους Πολέμους. Ο Κρόου είναι ο καπετάνιος Ομπρέι, φημισμένος πολεμιστής καπετάνιος στο Βρετανικό Ναυτικό, και ο Πολ Μπέτανι είναι ο γιατρός του πλοίου. Όταν το καράβι τους ξαφνικά γίνεται στόχος επίθεσης από έναν απειλητικό εχθρό, ο Ομπρέι παίρνει στα χέρια του μια δύσκολη αποστολή που μπορεί να ανυψώσει τη φήμη του ή να καταστρέψει τελείως τον ίδιο και το πλήρωμά του.

Στην πορεία του επικού ταξιδιού των ηρώων, η ταινία ταξιδεύει το θεατή στον κόσμο – από τις ακτές της Βραζιλίας μέχρι τα τρικυμιώδη νερά του Ακρωτηρίου Χορν στο νότο, μεταξύ πάγων και καταιγίδων, ως τηνάλλη άκρη του κόσμου και στις μακρινές ακτές των Νησιών Γκαλαπάγκος.

Το “Master and Commander” είναι βασισμένο στα μυθιστορήματα του Πάτρικ Ο’ Μπράιαν, τα οποία χαρακτηρίστηκαν από τους New York Times ως τα καλύτερα ιστορικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ. Ο Ντέιβιντ Μάμετ, επίσης στους Times, χαρακτήρισε τον Ο’ Μπράιαν έναν από τους καλύτερους λογοτέχνες της αγγλικής γλώσσας τα τελευταία χρόνια. Οι Times έγραψαν επίσης ότι ο καπετάνιος Τζακ Όμπρει είναι ένας ρόλος που φαίνεται να έχει γεννηθεί για να υποδυθεί ο Ράσελ Κρόου.

β. Η Εποχή των παγετώνωνΗ «Εποχή των παγετώνων» είναι κωμική ταινία κινουμένων σχεδίων σε σκηνοθεσία Κρις Γουέτζ (2002). Πρόκειται για

ψηφιακά επεξεργασμένο καρτούν, με χρήση computer animation. Η συνέχεια της ταινίας(«Η Εποχή των παγετώνων 2: Η Απόψυξη») προβλήθηκε στις αίθουσες τον Απρίλιο του 2006.ΥπόθεσηΗ ταινία εκτυλίσσεται στην εποχή των παγετώνων. Ήρωες είναι ο Μάνι, ένα μαλλιαρό μαμούθ, και ο Σιντ, ένας γιγάντιος βραδύποδας. Στην πορεία της μετανάστευσής τους προς το Νότο, βρίσκουν εγκαταλελειμμένο ένα μωρό παιδί και αποφασίζουν να το επιστρέψουν στους γονείς του, παρ’ όλο που οι τελευταίοι είναι έτοιμοι να τους εξοντώσουνμε τα όπλα τους. Στο δρόμο τους θα προστεθεί και ο Ντιέγκο, ένας κουτοπόνηρος τίγρης που βλέπει το μωρό ως μελλοντική τροφή. Ξεχωρίζει και ένα άλλο ζωάκι, ο μικρός σκίουρος Σκρατ, ο οποίος στην αρχή του έργου, προσπαθώντας να μεταφέρει ένα βελανίδι, προκαλεί μια καταστροφική χιονοστιβάδα.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ1. Στο απόσπασμα β εντοπίστε τα ρήματα. Ποια από αυτά είναι τον ενικό και ποια στον πληθυντικό; Σε ποιο πρόσωπο βρίσκονται;

2. Βρείτε τα ρήματα στα υπογραμμισμένα αποσπάσματα. Στη συνέχεια βρείτε σε ποια χρονική βαθμίδα, σε ποια φωνή και σε ποια

διάθεση βρίσκονται;

3. Να εντοπίσετε στο παρακάτω απόσπασμα τα συνδετικά ρήματα και

να βρείτε τα υποκείμενα και τα κατηγορούμενα που συνδέουν: «Η “Εποχή των παγετώνων” είναι κωμική ταινία κινουμένων

σχεδίων σε σκηνοθεσία Κρις Γουέτζ (2002). Πρόκειται για ψηφιακά επεξεργασμένο καρτούν, με χρήση computer animation. Η

συνέχεια της ταινίας (“Η Εποχή των παγετώνων 2: Η Απόψυξη”) προβλήθηκε στις αίθουσες τον Απρίλιο του 2006. Υπόθεση: Η

ταινία εκτυλίσσεται στην εποχή των παγετώνων. Ήρωες είναι ο Μάνι, ένα μαλλιαρό μαμούθ και ο Σιντ, ένας γιγάντιος

βραδύποδας. Στην πορεία της μετανάστευσής τους προς το Νότο, βρίσκουν εγκαταλελειμμένο ένα μωρό παιδί και αποφασίζουν να

το επιστρέψουν στους γονείς του, παρ’ όλο που οι τελευταίοι είναι έτοιμοι να τους εξοντώσουν με τα όπλα τους».

Παράγωγα ρήματα

• Να γράψετε ρήματα παράγωγα από το ρ. βάλλω με την προσθήκη προ θημάτων (π.χ. προβάλλω).

Λεξιλόγιο

• Να συγκεντρώσετε το λεξιλόγιο των αποσπασμάτων που αναφέρεται στον κινηματογράφο και να χωρίσετε_τις λέξεις σε

ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα και φράσεις.

-

ΟΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΜΕ ΤΟ ΡΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Η ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ : 1. Δηλώνει το υποκείμενο του ρήματος Ο ήλιος λάμπει

2. Χρησιμοποιείται και για το κατηγορούμενο του υποκειμένου Ο ήλιος είναι επικίνδυνος.

Η ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ :

1. Δηλώνει το αντικείμενο του ρήματος Ο Γιάννης αγαπά την αδελφή του

2. Χρησιμοποιείται για το κατηγορούμενο του αντικειμένου Οι μαθητές εξέλεξαν τον Παύλο πρόεδρο.

3. Λειτουργεί και ως επιρρηματικός προσδιορισμός και δηλώνει :

ΤΟΠΟ : πχ Πήγαινε γρήγορα σπίτιΧΡΟΝΟ : πχ Το χειμώνα ανάβουμε το τζάκιΠΟΣΟ : πχ Το ταξίδι στοίχισε μια περιουσίαΣΚΟΠΟ : πχ Πήγε κυνήγι

Η ΓΕΝΙΚΗ :

1. Δηλώνει το αντικείμενο του ρήματος σε ρήματα μεταβατικά μονόπτωτα .Πχ Μοιάζει του πατέρα του.

2. Δηλώνει το ένα από τα δύο αντικείμενα (το έμμεσο) σε ρήματα μεταβατικά δίπτωτα.πχ Χάρισε της Μαρίας ένα βιβλίο, Μου τηλεφώνησε η Κατερίνα

3. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός και δηλώνει :

ΧΡΟΝΟ πχ θα έρθει του χρόνουΑΙΤΙΑ πχ Πέθανα της πείναςΠΟΣΟΤΗΤΑ πχ Φάγαμε του σκασμού

ΟΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΩΣ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ – ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Συχνά τα ουσιαστικά συνοδεύονται από άλλα ουσιαστικά ή επίθετα που τα προσδιορίζουν και συμπληρώνουν την έννοιά τους. Αυτά τα ουσιαστικά ονομάζονται ονοματικοί προσδιορισμοί.Οι ονοματικοί προσδιορισμοί μπορεί να βρίσκονται στην ίδια πτώση με τη λέξη που προσδιορίζουν και τότε λέγονται ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί ή σε διαφορετική πτώση από το ουσιαστικό που προσδιορίζουν και λέγονται ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (συνήθως σε πτώση γενική ή αιτιατική)

Έρχεται η Άννα, η αδελφή μου.= ομοιόπτωτος προσδιορισμόςΕχθές είδα μια καταπληκτική ταινία = ομοιόπτωτος (επιθετικός προσδιορισμός)Πλέξαμε στεφάνια με λουλούδια του Μάη = ετερόπτωτος προσδιορισμός

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ [επιθετικός προσδιορισμός, παράθεση, επεξήγηση]

1. ΠΑΡΑΘΕΣΗ: ονομάζεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που ακολουθεί έναν όρο της πρότασης [παρατίθεται], στην ίδια πτώση με αυτόν, για να τον χαρακτηρίσει με μεγαλύτερη ακρίβεια ή να του αποδώσει ένα κύριο γνώρισμα

ΠΧ : Ο Γεωργιάδης, ο καθηγητής λείπει. Σε λίγο αντικρίσαμε τον `Όλυμπο, το ψηλό βουνό

Σημαίνει κι η Αγιά – Σοφιά, το μέγα μοναστήρι Τους μίλησε για την αγάπη, το πιο όμορφο συναίσθημα

Σ’αυτά τα παραδείγματα, τα ουσιαστικά προσδιορίζουν άλλα ουσιαστικά και τα χαρακτηρίζουν ή τους δίνουν ένα κύριο γνώρισμα. Τους προσδιορισμούς αυτούς τους ονομάζουμε Στην παράθεση από μια έννοια συγκεκριμένη πχ Ο Γεωργιάδης [συγκεκριμένη έννοια] πηγαίνουμε σε μια έννοια αφηρημένη [ ο καθηγητής] ΕΙΔΙΚΟ → ΓΕΝΙΚΟΗ παράθεση μπορεί να αναλυθεί σε αναφορική πρόταση με το που: Σε λίγο αντικρίσαμε τον `Ολυμπο, το ψηλό βουνό = που είναι ψηλό βουνό Ο Γεωργιάδης, ο καθηγητής = που είναι καθηγητής

Όταν η παράθεση δεν αναφέρεται σε μία λέξη αλλά σε ολόκληρη την πρόταση, συνήθως προηγείται και ονομάζεται προεξαγγελτική παράθεση Πχ Και το σπουδαιότερο, κανένας δεν κατάλαβε το κόλπο.

ΕΠΕΞΗΓΗΣΗΕπεξήγηση : ονομάζεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που ακολουθεί έναν όρο της πρότασης, στην ίδια πτώση με αυτόν και επεξηγεί τη σημασία του, που είναι γενική και κάπως αόριστη. Στην επεξήγηση, από μια λέξη με έννοια αφηρημένη πηγαίνουμε σε μια έννοια συγκεκριμένη που επεξηγεί την πρώτη και εννοείται η λέξη δηλαδή.Στην επεξήγηση από μια έννοια γενική πηγαίνουμε σε μια έννοια συγκεκριμένη. ΓΕΝΙΚΟ → ΕΙΔΙΚΟ

πχ Οι κλέφτες τ’ απαντήσανε οι ΚολοκοτρωναίοιΑπό τον αφρό της θάλασσας βγήκε η θεά της ομορφιάς, η Αφροδίτη

Οι επιστήμονες έχουν ένα δυνατό όπλο, τη σκέψηΑπό το κεφάλι του Δία γεννήθηκε η θεά της σοφίας, η Αθηνά. = δηλαδή η Αθηνά

[ Πολλές φορές είναι δυνατό μια ολόκληρη πρόταση να επεξηγεί ένα ουσιαστικό. Πχ Επιτέλους πραγματοποίησε το μεγάλο του όνειρο, να γίνει διάσημος ποδοσφαιριστής.]

Στις φράσεις που ακολουθούν να βρείτε : α. ποιοι προσδιορισμοί είναι παράθεση και ποιοι επεξήγηση :

Να σου συστήσω την αδελφή της Μαρίας, της γειτόνισσάς μας.

Λάμπρο, για δώς΄μας τ΄άρματα, το τουφέκι και το σπαθί σου.

Κατέστρεψε την υγεία του με τις καταχρήσεις, τα ξενύχτια και τα ποτά

Ο κ.Παπαδόπουλος, ο καθηγητής των Μαθηματικών, αρρώστησε βαριά

Η θεά της σοφίας, η Αθηνά, έδωσε το όνομά της στην αρχαία Αθήνα.

Δώρισα στην Άννα, τη μικρή μου αδελφή, ένα ωραίο φόρεμα.

Τα καλοκαίρια παίζουμε τα αγαπημένα μας παιχνίδια, κρυφτό κυνηγητό και άλλα.

Ο Γιάννης, ο συμμαθητής μου, αποβλήθηκε λόγω της κακής του συμπεριφοράς.

Ο Γεωργιάδης, ο καθηγητής, είναι αυστηρός.

Οι επιστήμονες έχουν ένα δυνατό όπλο , τη σκέψη.

Αυτό να αποφεύγεις, τις κακές συναναστροφές.

Περάσαμε τον Αξιό, το ποτάμι της Μακεδονίας

Ο Κώστας, ο φίλος μου, είναι πολύ άρρωστος.

Τρώτε υγιεινά φαγητά, φρούτα, λαχανικά, σαλάτες.

Ο Περικλής, ο γείτονας, άνοιξε ένα ωραίο κατάστημα

Στερήθηκα τα πάντα, την ψυχαγωγία, το παιχνίδι.

Επιτέλους πραγματοποίησα την ευχή μου, ένα ποδήλατο.

Ο μπάρμπα – Στάθης, ο νονός του αδελφού μου, θαλασσόλυκος στα νιάτα του είχε μια ωραία βάρκα.

Ο εφευρέτης της τυπογραφίας, ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος, με την τέχνη του άλλαξε τον κόσμο.

Η καπετάνισσα Δόμνα Βισβίζη, μια Θρακιώτισσα αγωνίστρια, είναι από τις παραγκωνισμένες ηρωίδες του 1821.

Κάθε στερεό έχει τρεις διαστάσεις, μήκος, πλάτος, ύψος.

Τέτοια χωριά είναι τα Αγραφοχώρια, σωστά κάστρα.

ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ / ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ

- Όταν η ονοματική φράση (ουσιαστικό) που προσδιορίζει μια άλλη βρίσκεται στην ίδια πτώση με αυτή, τότε ονομάζεται ομοιόπτωτος προσδιορισμός (π.χ. «Είναι ο φίλος του, ο Αλέξης»). Αντίθετα, όταν βρίσκεται σε διαφορετική πτώση, ονομάζεται ετερόπτωτος προσδιορισμός (π.χ. «Είναι ο φίλος του αδερφού μου»).

- Οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί είναι συνήθως :

Α σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ, ( γενική προσδιοριστική )η οποία βρίσκεται κοντά σε ένα ουσιατικό και μπορεί να δηλώνει:

1. Τον κτήτορα («Το αυτοκίνητο του πατέρα μου»), δηλαδή σε ποιον ανήκει κάτι.

2. Το δράστη μιας ενέργειας και ονομάζεται γενική υποκειμενική («Ακούγεται το σφύριγμα του ανέμου»).

3. Τον αποδέκτη μιας ενέργειας και ονομάζεται γενική αντικειμενική («Η προστασία του περιβάλλοντος από όλους μας είναι αναγκαία»).

4. Τον τόπο («Το κρασί της Λήμνου είναι εξαίσιο»).

5. Το χρόνο («Τα επιτεύγματα του αιώνα μας είναι θαυμαστά»).

6. Τις διαστάσεις («Έχτισε σπίτι με συνολική έκταση διακοσίων τετραγωνικών»).

7. Την ιδιότητα («Τους ακολουθούσαν τα πουλιά της θάλασσας»).

8. Το σκοπό ή τη χρήση («Παράγγειλε τα ρούχα του γάμου»).

9. Την αιτία («Τον αρρώστησε ο πόνος του χωρισμού»).

10. Το σύνολο και ονομάζεται γενική διαιρετική («Η πλειοψηφία των μαθητών θέλει ένα καλύτερο εξεταστικό σύστημα»)

11. Την αξία ( Έχω ένα νόμισμα των πενήντα λεπτών)

12. Το περιεχόμενο ( Εργάζεται σε αποθήκη καπνού)

13. Τον δημιουργό ( Τα έπη του Ομήρου είναι γνωστά)

Β σε πτώση ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ, η οποία μπορεί να φανερώνει :

1. Αναφορά. Τέτοια σχέση φανερώνουν συνήθως οι αιτιατικές : μάκρος, μήκος, πλάτος, ύψος.

Πχ Ηταν ένα χαλί τέσσερα μέτρα[το] μήκος.

2. Ποσό ή μέτρο. Πχ Εγέρασα, μωρέ παιδιά, σαράντα χρόνους κλέφτης.

1. Στις υπογραμμισμένες γενικές προσδιοριστικές των παρακάτω προτάσεων βρείτε τη σημασία τους και

ποια ουσιαστικά προσδιορίζουν :

Ο καλλιτέχνης ζωγράφισε τα πόδια του αλόγου.

Η επιστροφή του Γιάννη συνοδεύτηκε από τραγούδια και χαρές.

Το σωστό διάβασμα των μαθημάτων από τους μαθητές απαιτεί οργάνωση.

Στη μάχη του Μαραθώνα αρχηγός των Αθηναίων ήταν ο Μιλτιάδης.

Είναι ένα καταπληκτικό άλογο ιπποδρομίας

Τα αρχαία μνημεία της Αθήνας μαρτυρούν τη μεγάλη ανάπτυξη που γνώρισε στο παρελθόν.

Μας κέρασε γλυκό του κουταλιού.

Φόρεσε τη φόρμα της γυμναστικής και έφυγε τρέχοντας.

Οι διακοπές των Χριστουγέννων ήταν η αγαπημένη μου εποχή.

Ανακάλυψαν ένα ναυάγιο εκατό ετών.

Μια μειοψηφία μαθητών δεν συμμετείχε στην εκδρομή του σχολείου.

Το στερεό σώμα καταλαμβάνει ένα μέρος του χώρου

Μια ομάδα επιβατών διαμαρτυρήθηκε έντονα για την καθυστέρηση της πτήσης.

Η χαρά της νίκης του ήταν μεγάλη.

Η λύπη του αποχωρισμού ήταν αβάσταχτη

Το δωμάτιο της μουσικής ήταν μια πολυτέλεια των πλούσιων σπιτιών.

Το βιβλίο του Πέτρου βρέθηκε σκισμένο κάτω από το θρανίο.

2. Βρείτε ποιες γενικές είναι προσδιοριστικές είναι υποκειμενικές και ποιες αντικειμενικές

Είναι θέλημα Θεού

Το επάγγελμά του είναι κατασκευαστής παιχνιδιών.

Πήρε αναρρωτική άδεια πέντε μηνών

Θεωρήθηκε ευεργέτης της μικρής μας πόλης

Φόρεσε ανυπόμονα τα ρούχα του ταξιδιού και έφυγε βιαστικά.

Η μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού απλώθηκε σ’ όλο το σπίτι.

ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

Η ΓΕΝΙΚΗΠΧ Τα μάτια της Ελένης είναι φοβισμένα = γενική κτητική ( δείχνει σε ποιον ανήκει κάτι)

Τους ακολουθούσαν πουλιά της θάλασσας = γενική της ιδιότητας

Εργάζεται σε αποθήκη καπνού = γενική του περιεχομένου

Αντίγραψε πέντε σελίδες του βιβλίου = γενική διαιρετική

Τον τσάκισε η πίκρα του χωρισμού= γενική της αιτίας

Παράγγειλε τα ρούχα του γάμου = γενική του σκοπού

Εχω ένα νόμισμα των δέκα λεπτών γενική της αξίας

Ακούγεται το σφύριγμα του ανέμου = γενική υποκειμενική [ ο δράστης μιας ενέργειας]

Οι στρατιώτες είναι φρουροί της πατρίδας = γενική αντικειμενική [ο αποδέκτης μιας ενέργειας]

Πήρε άδεια ενός έτους = γενική του ποσού ή του μέτρου

Η γενική υποκειμενική και η γενική αντικειμενική προσδιορίζουν ουσιαστικά, που έχουν ρηματική έννοια, και

φανερώνουν το υποκείμενο ή το αντικείμενο της ενέργειας. Αν μετατρέψουμε τα ουσιαστικά αυτά σε ρήματα, οι

γενικές θα μετατραπούν σε ονομαστικές ως υποκείμενα ή σε αιτιατικές ως αντικείμενα

Πχ Η νίκη των Ελλήνων = νίκησαν οι `Ελληνες = γενική υποκειμενική

Ο πόθος της δόξας = ποθώ τη δόξα = γενική αντικειμενική

3.

4. Αντικαταστήστε τις γενικές προσδιοριστικές είτε με επιθετικό προσδιορισμό είτε με προθετικό σύνολο είτε με αναφορική πρόταση.

Πήρε αναρρωτική άδεια πέντε μηνών

Μόλις τον αντίκρισε. Έχυσε δάκρυα ευγνωμοσύνης

Φόρεσε ανυπόμονα τα ρούχα του ταξιδιού και έφυγε βιαστική

Η χαρά της της νίκης του ήταν μεγάλη.

Στη γειτονιά μας άνοιξε πρόσφατα ένα μαγαζί με είδη δώρων.

ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Νέα ουσιαστικά παράγονται από :1) ουσιαστικά, 2) επίθετα, 3) ρήματα με την προσθήκη

στο θέμα τους επιθημάτων – παραγωγικών καταλήξεων. Τα νέα ουσιαστικά που παράγονται

έχουν ποικίλες σημασίες, δλώνουν δηλαδή τόπο, πρόσωπο, ιδιότητα, επάγγελμα, ενέργεια ή

αποτέλεσμα ενέργειας, μεγέθυνση, υποκορισμό, χρώματα, φυτά κα.

Επίσης ουσιαστικά παράγονται και με τη χρήση προθημάτων (αρχι- αυτό-, γεω-, ενδο-, ευρω-,

ημι-, παν-, υδατο- , υδρο- ,

Παραγωγική

κατάληξη

επίθημα

Αρχική λέξη Παράγωγο

ουσιαστικό

Σημασία

- ας μάρμαρο μαρμαράς επάγγελμα

-ιστής τραγούδι

-είο βιβλιοπώλης

-τήρι ξύπνημα

-εια απαθής

-ικο μανάβης

-ιστής θερίζω

-άδα σκληρός

-οσύνη καλός

-αριό καμπάνα

-ιάτης Μάνη

-άκι αρνί

-άρα φέτα

-ούλα βρύση

-ώνας αμπέλι

-ίλα άσπρος

-τήριο εκπαιδεύω

- όπουλο βασιλιάς

- ίδιο κράτος

330. Να βρείτε παράγωγα ουσιαστικά από τις ακόλουθες λέξεις και να δηλώσετε τη σημασία

τους.

ευθύς, πρύτανης, μανάβης, απέραντος, τρίβω, ροχαλίζω, χειροδικώ, πείθω, μαντεύω,

ξυλουργός, ζαχαροπλάστης, λυτρώνω, σκύλος, μετρώ, μαγαζί, ράβω.

331 .Σχηματίστε από ένα σύνθετο ουσιαστικό με τα προθήματα που αναφέρονται στη θεωρία

(φωτοτυπία

ΑΡΘΡΑ

΄Αρθρο είναι η μονοσύλλαβη κλιτή λέξη που κανονικά χρησιμοποιείται μπροστά από τα ονόματα.

Η γλώσσα μας έχει δύο άρθρα το οριστικό, ο, η, το και το αόριστο ένας, μια, ένα.

ΤΟ ΟΡΙΣΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ το μεταχειριζόμαστε, όταν μιλούμε για ορισμένο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Επίσης το χρησιμοποιούμε για να δηλώσουμε ένα σύνολο προσώπων, ζώων ή πραγμάτων που ανήκουν στο ίδιο είδος.Το άρθρο συνοδεύει πολλές φορές και άλλα μέρη του λόγου.Ο αθλητής, Πρόδρομος Γεωργίου, πήρε το χρυσό μετάλλιο. Ο αθλητής κάνει γερό σώμα.

Έρχεται ο Δημήτρης. Γαβγίζει το σκυλί μας. Η γη είναι σφαιρική.

Ο η το οι οι τα

Του της του των των των

Το(ν) τη(ν) το τους τις τα

Παρατηρήσεις : 1.Το άρθρο δεν έχει κλιτική2. Τα άρθρα συνοδεύουν κυρίως ουσιαστικά.3. Το αόριστο άρθρο δεν έχει πληθυντικό και, όταν ο λόγος είναι για πολλά αόριστα πρόσωπα, ζώα ή πράγματα τα αναφέρουμε χωρίς άρθρο.

ΤΟ ΑΟΡΙΣΤΟ ΑΡΘΡΟ το μεταχειριζόμαστε, όταν μιλούμε για ένα όχι ορισμένο, παρά για ένα αόριστο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.

Με περιμένει ένας φίλος μου.

Είδα ένα ωραίο άλογο.

Ένας γιατρός και το αγνοεί; Εδώ δίνει έμφαση

Ενας μια ένα

Ενός μιας ενός

Ένα(ν) μια ένα

Είδα λουλούδια σκορπισμένα

Παιδιά έπαιχαν στην αυλή.

Σε ποια κατηγορία (κύρια, αφηρημένα, συγκεκριμένα) ανήκουν τα ουσιαστικά που είναι

υπογραμμισμένα;

Η Ομόνοια παρουσιάζει πάντα μεγάλη κίνηση.

Η ομόνοια είναι απαραίτητη για τη συνεργασία των ανθρώπων.

Ο Ηρακλής είναι ένας από τους σημαντικότερους ήρωες της μυθολογίας.

Είναι σωστός Ηρακλής, αφού μπορεί να σηκώσει εκατό κιλά.

Απαγορεύεται η είσοδος.

Η είσοδος του πάρκου είναι κλειστή.

Εργάζονται σκληρά, για να βγάλουν το ψωμί τους.

Εκτός από το γάλα αγόρασε και τρία ψωμιά.

1. «Ο υπολογιστής θα κάνει το παιδί αντικοινωνικό»: τι είδους άρθρα συνοδεύουν τα ουσιαστικά; Με ποια σημασία χρησιμοποιούνται;

2. Βρείτε 5 παράγωγα επίθετα του κειμένου και καταγράψτε το θέμα και το πρόθημα ή το επίθημα από τα οποία αποτελούνται.

3. Γράψτε επίθετα παράγωγα από τις λέξεις :

Λάμπω, χτυπώ, αφαιρώ, τμήμα, χείμαρρος, νερό, βράχος, άλογο, αντίκρυ, έξω, φέτος, πάντοτε, άλλοτε, πείσμα, αφρός, βαμβάκι, μαλλί ,κατοικώ,

4. Στο κείμενο που ακολουθεί βρείτε τα οριστικά και τα αόριστα άρθρα :

Ένα μεσημέρι ο Τριγωνοψαρούλης περνούσε τυχαία έξω από το βράχο όπου συζητούσαν τα καλαμαράκια και άκουσε το φοβερό νέο.- Ο ψαράς έχει φτιάξει ένα καινούριο είδος διχτυού και το έχει απλώσει γύρω από το σχολείο, έλεγε το ένα.- Και πώς είναι αυτό το δίχτυ; Ρωτούσε το άλλο;- Είναι τόσο ψιλό, που πιάνει ακόμα και τα πιο μικρά ψάρια.

- Κινδυνεύουν λοιπόν οι μαθητές και, μαζί τους, όλη η κοινωνία των ψαριών.

Ο Τριγωνοψαρούλης, που φοβήθηκε πολύ, έψαχνε έναν τρόπο να πει το νέο και στα άλλα ψαράκια χωρίς να τα τρομάξει. Έφτιαξε λοιπόν ένα τραγουδάκι και το σιγοτραγουδούσε:

Πριν καταλήξουμεΣτα δίχτυα του ψαρά,Πριν πέσουμεΣτην ψησταριά,Πριν γίνουμεΣούπα κακκαβιά,…ας κάνουμε κάτι,Βρε παιδιά!!

Αλλά τα ψαράκια δεν κατάλαβαν. Ένα μάλιστα του είπε: - Ουφ πια! Πες και ένα χαρούμενο τραγούδι!

Τα επίθετα μπορεί να σημαίνουν :Ύλη ασημένιος Μέγεθος πελώριος Σχήμα συμμετρικός Κατάσταση θνητός Συγγένεια ή καταγωγή προγονικός Χρόνος, ηλικία παιδικός, κυριακάτικοςΕΠΙΘΕΤΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΑΠΌ :

1. ΡΗΜΑΤΑ πχ αγαπώ – αγαπητός/ή/ο2. ΟΝΟΜΑΤΑ πχ Ιταλία – ιταλικός/ή/ό 3. ΕΠΙΘΕΤΑ πχ άγριος – αγριωπός4. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ πχ πάντοτε – παντοντινός/η/ό.

Ο μηχανισμός παραγωγής είναι ίδιος με των ουσιαστικών και των ρημάτων, δηλαδή προστίθεται στο θέμα ένα πρόθημα πχ παν – έξυπνος ή ένα επίθημα πχ φαρδ – ουλός.

Τα κυριότερα πρόθήματα στην παραγωγή επίθέτων :α – στερητικό πχ άγνωστος/η/ο, δυσ- δύσβατος/η/οΠΡΟΘΕΣΕΙΣ :ανά – πχ ανάλογος/η/ο, αντι – αντιπαιδαγωγικός ή/όαπό – απόμερος/ή/ό δια- διακρατικός/η/ο παρά – παράταιρος προς – πρόσκαιροςυπερ – υπεραρκετός υπό – υπόλευκος προ – προαιώνιος περί – περίλαμπροςσυν – συνονόματος μετά – μεταμεσονύκτιος επί – επιπρόσθετος εν – εναέριοςκατά – κατακίτρινος

ΛΕΚΤΙΚΑ ΠΡΟΘΗΜΑΤΑ :Άλλο – αλλοεθνής/ης/ες θεο – θεότρελος/η/ο νέο – νεοελληνικός ψιλο – ψιλόφλουδοςΠαν – παμ – πανέμορφος

Τα κυριότερα επιθήματα :- αράς – αρού – αράδικος : μεγέθυνση- ούλης – ούλα – ουλικο : υποκορισμό- ούτσικος – ούτσικη – ούτσικο : υποκορισμό- αίος – αία – αίο : εβδομαδιαίος- ανός – ανή – ανό : σιγανός- άτος – άτη – άτο : αφράτος- ένιος – ένια – ένιο : ασημένιος- ακός – ακή – ακό : ψηφιακός- ερός – ερή – ερό : φλογερός- ήσιος – ήσια – ήσιο : ετήσιος- ιακός – ιακή – ιακό :ηλιακός- ιάρης – ιάρα – ιαρικο : γκρινιάρης- ικός – ική – ικό : φιλικός- ινος – ινη – ινο : μάλλινος- ίστικος – ίστικη – ίστικο : κοριτσίστικος- λέος – λέα – λέο : κραυγαλέος

- ούρης – ούρα – ούρικο : μουρμούρης- σιμος – σιμη – σιμο : βιώσιμος- τέος – τέα – τέος : διδακτέος- τζής – τζού – τζήδικο : καβγατζής- τός – τη – το : καμαρωτός- ώδης – ώδης – ώδες : ενστικτώδης- ωπός – ωπή – ωπό : αγριωπός- ειδής – ειδής ειδές : ωοειδής- ετής – ετής – ετές : πρωτοετής- κερδής – κερδής – κερδές : επικερδής- μελής – μελής – μελές : - πρεπής – πρεπής – πρεπές :- τελής- φιλής

α. Στην αντικειμενική περιγραφή ο ομιλητής ή ο συγγραφέας δεν αναμειγνύεται προσωπικά ούτε δηλώνει την άποψή του για ό,τι περιγράφει,και γι’ αυτό το λόγο τα ρήματα βρίσκονται κυρίως στο τρίτο πρόσωπο.Η αντικειμενική περιγραφή ταιριάζει σε κείμενα πληροφοριακού χαρακτήρα (εγχειρίδια χρήσης συσκευών, εγκυκλοπαίδειες, δελτία καιρούκ.λπ.) και σε επιστημονικά κείμενα.

β. Στην υποκειμενική περιγραφή ο ομιλητής ή ο συγγραφέας εκφράζει τα συναισθήματα και τη στάση του απέναντι σε αυτό που περιγράφει,και γι’ αυτό τα ρήματα είναι συχνά στο πρώτο πρόσωπο. Η υποκειμενική περιγραφή αφθονεί στη λογοτεχνία.Πολλές φορές, όταν οι επικοινωνιακές ανάγκες το απαιτούν, τα δύο αυτά είδη περιγραφής συνδυάζονται (π.χ. σε έναν τουριστικό οδηγό ή σε ένα λογοτεχνικό δοκίμιο).Δομή των περιγραφικών κειμένων Η πορεία που ακολουθούμε στην περιγραφή ενός χώρου, προσώπου,αντικειμένου κ.λπ. μπορεί να παρομοιαστεί με την κίνηση μιας κάμερας: πρώτα προσεγγίζουμε συνολικά αυτό που περιγράφεται, έπειτα εστιάζουμε πάνω του και, τέλος, επιλέγουμε τις λεπτομέρειές του (απότο γενικό πηγαίνουμε στο ειδικό). Στην οργάνωση των λεπτομερειών ακολουθούμε μια λογική σειρά, ανάλογα με αυτό που θέλουμε κάθε να τονίσουμε: από πάνω προς τα κάτω, από βορρά προς νότο, από ανατολικά προς τα δυτικά, από αριστερά προς τα δεξιά κ.λπ.

Διαφορά αφήγησης και περιγραφής

Η αφήγηση έχει σχέση με την εξέλιξη των γεγονότων, ανήκει στα δυναμικά στοιχεία ενός κειμένου, καθώς σ’ αυτήν υπάρχει ενέργεια, κίνηση, μεταβολή μέσα στο χρόνο.

Η περιγραφή απεικονίζει τα βασικά γνωρίσματα ενός αντικειμένου, ανήκει στα στατικά στοιχεία ενός κειμένου, καθώς μας δίνει πληροφορίες για το τι είναι τα πράγματα και όχι για το τι γίνεται μέσα στο χρόνο

Γλώσσα της περιγραφήςΧαρακτηριστικά της γλώσσας της περιγραφής:– αφθονία επιθέτων– χρήση επιρρημάτων– κυριαρχία του ενεστώτα και των εξακολουθητικών χρόνων– χρήση συνδετικών ρημάτων (κυρίως του ρ. είμαι)

ΠΕΡΙΟΔΟΣ : ονομάζεται ένα ολοκληρωμένο τμήμα του γραπτού λόγου, μικρότερο από την παράγραφο, που αρχίζει ύστερα από τελεία [ή άνω τελεία, θαυμαστικό, ερωτηματικό, αποσιωπητικά] και κλείνει με τελεία [...]. Η περίοδος αποτελείται από μία ή περισσότερες προτάσεις.

ΠΡΟΤΑΣΗ : ονομάζεται ένα σύνολο από λέξεις, που εκφράζει ένα μόνο νόημα σύντομα διατυπωμένο, συντακτικά οργανωμένο, που περιέχει ένα υποκείμενο και μια ρηματική φράση.

Μία πρόταση που μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο λέγεται κύρια ή ανεξάρτητη πρόταση.Πχ Ο καιρός είναι βροχερός.

Μία πρόταση που δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο, αλλά χρησιμεύει, για να προσδιορίσει μία άλλη πρόταση και συμπληρώνει το νόημά της λέγεται δευτερεύουσα ή εξαρτημένη πρόταση.Πχ Θέλω να φύγω τώρα.

Οι λέξεις που συνδέουν κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις μεταξύ τους λέγονται σύνδεσμοι.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

ΕΙΔΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ1. ΣΥΜΠΛΕΚΤΙΚΟΙ

2. ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΟΙ

3. ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΟΙ

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΟΙ

5. ΕΠΕΞΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ

6. ΕΙΔΙΚΟΙ

7. ΧΡΟΝΙΚΟΙ

8. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ

9. ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ

10. ΤΕΛΙΚΟΙ

και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ παρατακτική σύνδεση

ή, είτε παρατακτική σύνδεση

μα, αλλά, παρά, όμως ωστόσο,ενώ, αν και, μολονότι, μόνο παρατακτική σύνδεση

λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως παρατακτική σύνδεση

δηλαδή παρατακτική σύνδεση

πως, που, ότι

όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προτού, …

γιατί, επειδή, αφού

αν, σαν, άμα

να, για να

ώστε

11. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΙ

12. ΔΙΣΤΑΚΤΙΚΟΙ

13. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ

μη[ν], μήπως

παρά

ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑΑσύνδετο σχήμα έχουμε, όταν λέξεις ή φράσεις μπαίνουν στο λόγο η μία πλάι στην άλλη, χωρίς κάποια συνδετική λέξη ανάμεσά τους.

Πχ Χαιρόμουν τόσο πολύ που ήθελα να γελάσω, να κλάψω, να τραγουδήσω, να φωνάξω πόσο ευτυχισμένη ήμουν!

Στα κείμενα που ακολουθούν να βρείτε πού συναντάμε παρατακτική σύνδεση και πού υπάρχει ασύνδετο σχήμα στις υπογραμμισμένες προτάσεις.

Μετά από πέντε έξι ώρες άκαρπες προσπάθειες, οι `Άγγλοι δοκίμασαν ν’ ανατινάξουν τη σπηλιά.

Σήκωσαν δυναμίτη από μακριά με σκοινιά, τον έριξαν κοντά στο άνοιγμα και προκάλεσαν την έκρηξη

του, αλλά δεν είχε κανένα αποτέλεσμα και οι άντρες της σπηλιάς εξακολούθησαν να πολεμάνε και να

κρατάνε τον εχθρό σε απόσταση.

Πολλές ευκαιρίες μου δόθηκαν να το σκάσω εκείνες τις ώρες οι Άγγλοι ούτε θα με πρόσεχαν

μέσα στη σκοτούρα τους, μα με καθήλωνε η αγωνία μου για τον Κώστα. Καμάρωνα τον υπέροχο αγώνα

του, αλλά μου ΄σφιγγε την καρδιά η επίγνωση πως δεν ήταν δυνατό να βαστήξει επ’ άπειρο

Αλλά δεν ήταν γραφτό του Κώστα να δει άλλη νύχτα. Ο Παύλος πλησίασε έναν αξιωματικό και

κάτι του είπε, κι εκείνος φάνηκε να συμφωνεί.

Στην αρχή, βλέποντας στρατιώτες να σκαρφαλώνουν από πάνω από το άνοιγμα και να

ανεβάζουν πολλούς ντενεκέδες με βενζίνη, δεν κατάλαβα τι πήγαιναν να κάνουν. Έπειτα όμως μ’

έπιασε σύγκορμη ταραχή, καθώς τους έβλεπα να χύνουν από ψηλά την βενζίνη πάνω στο έδαφος που

κατηφόριζε προς το εσωτερικό της σπηλιάς. `Άδειασαν πολλούς ντενεκέδες. Αφού ποτίστηκε το χώμα

και ήπιε, ένα ποτάμι άρχισε να χύνεται μέσα στη σπηλιά. Θα τα μούσκευε όλα, τους δύο άντρες, τα

ρούχα τους... Ύστερα οι στρατιώτες πυροβόλησαν τη λίμνη που είχε σχηματιστεί στην είσοδο, και

ξεπήδησε μια γαλάζια φλόγα που έτρεξε γοργά και μπήκε στη σπηλιά. Τεράστιες φλόγες και καπνοί

φάνηκαν, ακούστηκαν μερικές εκρήξεις και ύστερα σιγή.

Η τρομάρα αυτή βάσταξε χρόνια και λάβωσε βαθιά τη νιογέννητη ψυχή μου κι ακόμα και

σήμερα αποκρατάει μέσα μου πιο ανομολόγητη η τρομάρα ετούτη : παρακολουθώ κάθε αγαπημένο

πρόσωπο, κάθε αγαπημένη ιδέα, με αγωνία, γιατί ξέρω πως ζητάει το κεφαλομάντιλό της να φύγει.

Στα παρακάτω παραδείγματα να προσθέσετε από μια κύρια πρόταση,για να έχουμε καλή κατάσταση

πως θα απογειωθεί σε λίγο το αεροπλάνο

,επειδή έχασα το λεωφορείο

,μόλις ανοίξει ο καιρός,πριν απογειωθεί το αεροπλάνο

Στα παρακάτω παραδείγματα να προσθέσετε από μια δευτερεύουσα πρότασηΗ συναυλία αναβλήθηκε, επειδή...

Νοικιάσαμε ένα παραθαλάσσιο σπίτι, για να...

Το απόγευμα θα έρθω στο γήπεδο, αν...

Θυμάμαι τα παιδικά μας χρόνια, όποτε...

Θα σου τηλεφωνήσω μόλις...

1. Ποιο είναι το θέμα του αποσπάσματος;

Η ανάγκη των ανθρώπων για ουσιαστική επαφή και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι δημιουργούν δεσμούς και ουσιαστικές σχέσεις

2. Σχολιάστε τις φράσεις :

«οι δρόμοι πάνε όλοι στους ανθρώπους» : «γυρεύω ανθρώπους – φίλους» : ανάγλη επικοινωνίας

«οι άνθρωποι έχουν τουφέκια και κυνηγούνε» : οι άνθρωποι πολεμούν «τα λόγια είναι που κάνουν τις παρεξηγήσεις»

3. Πώς αντέδρασε ο μικρός πρίγκιπας όταν είδε τον κήπο με τα τριαντάφυλλα αρχικά και πώς τα είδε μετά τη γνωριμία του με την αλεπού;

Δυσαρεστήθηκε, λυπήθηκε, έκλαψε, επειδή έμαθε ότι υπάρχουν και άλλα τριαντάφυλλα. Αρα ένιωσε ότι δεν η΄ταν και τόσο ξεχωριστός, αφού δεν είχε αυτός μόνο το μοναδικό τριαντάφυλλο.Τελικά, όμως κατάλαβε ότι το δικό του τριαντάφυλλο ήταν πράγματι μοναδικό γιατί το είχε φροντίσει και γιατί συνδεόταν μαζί του με αισθήματα αγάπης και φιλίας

4. Τι σημαίνει ημερώνω;

Σημαίνει πλησιάζω, γνωρίζω, δημιουργώ δεσμό με κάποιον πλησιάζοντάς τον με υπομονή, σταδιακά, τελετουργικά

5. Πώς επιδρά η φιλία στην ανθρώπινη ψυχή; Η ζωή παύει να είναι μονότονη

6. Γνωρίσματα της φιλίαςΜοναδικότητα – ισχυρός συναισθηματικός δεσμός – αφοσίωση – προσφορά – ευθύνη

7. Ποιο είναι το μυστικό της αλεπούς;

Η αγάπη 8. στοιχεία τεχνικής

Στο παρακάτω κείμενο να βρείτε ποια από τα υπογραμμισμένα ρήματα είναι αμετάβατα, ποια

μεταβατικά και τα αντικείμενά τους

Η ώρα περνούσε χωρίς τίποτα να διακόπτει τη μονοτονία του απέραντου κάτω μας Αιγαίου. Άξαφνα αισθάνθηκα κάτι σαν τη συγκίνηση του ναύτη του τοποθετημένου στη σκοπιά του καταρτιού ενός πλοίου εξερευνήσεων, όταν βλέπει μακριά στο βάθος των οριζόντων μια γραμμή γης ! Αόριστες βουνογραμμές πρόβαλαν τώρα στο βάθος της θάλασσας. Συμβουλεύτηκα ένα χάρτη και είδα ότι ήταν τα βουνά της Χίου. ‘Ένα πλοίο θα ήθελε ώρες ολόκληρες, για να πλησιάσει τις ακαθόριστες αυτές γραμμές. Εμείς, ύστερ’ από δέκα λεπτά βρισκόμαστε πάνω από τη βορινή άκρη του νησιού. Το ύψος όπου βρισκόμαστε μας επέτρεπε να διακρίνουμε καθαρά τους σωρούς των βουνών και των λόφων, τα χωράφια, τους ανεμόμυλους και τις τούφες της πρασινάδας που διακόπτανε τη μονοτονία του τεφροκόκκινου εδάφους. Περάσαμε πάνω από λόφους καλλιεργημένους και από πράσινες φάραγγες, έχοντας αντίκρυ μας τα βουνά της Μ. Ασίας. Δυο τρία ξερονήσια ανάμεσα στη Χίο και στη μικρασιατικές ακτές έμοιαζαν με τις πέτρες που τοποθετούν για το πέρασμα ενός ποταμού – τόσο ασήμαντη φαινότανε η απόσταση που χώριζε την Ελλάδα από τη γη που ήτανε κάποτε δική μας.

Στις παρακάτω προτάσεις να βρεθούν τα κατηγορούμενα και τα αντικείμενα

- Η Ελένη έδωσε τον αναπτήρα στον παππού.- Ο Νίκος έγινε γιατρός.- Ο Πέτρος έσπασε το βάζο.- Ο Γιώργος μοιάζει του πατέρα μου.- Κοίταξε τον ουρανό.- Ο Καθηγητής μας διδάσκει χημεία.- Ο Γιάννης λυπάται τους φτωχούς.- Το ένα χέρι νίβει το άλλο και τα δυο το πρόσωπο.- Ο Αλέξης χειροτονήθηκε διάκος.- Ο πρωταγωνιστής φαίνεται γενναίος.- Ήθελα να’ μουν τσέλιγκας.- Ο Ταΰγετος εμφανίζεται ίσιος ωραίος και δυνατός.- Φαντάζομαι τον ήρωα όμορφο και γενναίο.- Είστε έμπορος στη γειτονιά μου;- Με φαντάζεστε αεροπόρο:

Από τις παρακάτω προτάσεις να αφαιρέσετε όσες λέξεις νομίζετε, ώστε να έχουν απλή μορφή τόσο το ονοματικό όσο και το ρηματικό μέρος

Η Ελένη, η αδελφή του Γιώργου, είναι πολύ εργατικήΗ πλατεία του χωριού ήταν στολισμένη με γιορτινές γιρλάντεςΟι μαθητές της πρώτης τάξης έκαναν εχτές αναδάσωσηΗ χερσόνησος του Σινά είναι μια άνυδρη έρημοςΗ επιφάνεια της θάλασσας γυαλίζει σαν κρύσταλλοΟι ψαράδες φυλάγουν εκεί τα σύνεργα της δουλειάς τουςΤο πλοίο της γραμμής αναχωρεί`Σε λίγο αρχίζει ο σκονισμένος άδεντρος ανήφοροςΟ πρωινός ήλιος φώτισε τα πέτρινα σοκάκια της Αλοννήσου

Τα υπογραμμισμένα ουσιαστικά του κειμένου να χαρακτηριστούν από συντακτική άποψη, δηλαδή υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, προθετικό σύνολοΗ εκκλησία και το δέντρο είναι πράγματα αξεχώριστα στο ελληνικό τοπίο. Το δέντρο σημαδεύει, μπορεί κανείς να πει, την εκκλησία : όταν δεις από μακριά ένα ή και περισσότερα πανύψηλα κυπαρίσσια, θα μαντέψεις σωστά την

παρουσία μιας εκκλησίας που υπάρχει ακόμη ή κάποτε υπήρξε γιατί κι αν σήμερα δε μένει τίποτε άλλο απ’ αυτήν παρά ένας σωρός από πέτρες, τα κυπαρίσσια της, μάρτυρες αλάνθαστοι, σημαδεύουν τη θέση της.

Βρες τους επιθετικούς προσδιορισμούς :

1. Το πληγωμένο πουλί τίναξε τα φτερά του

2. Τέτοιον άνθρωπο και ποιος δεν τον αγαπά;

3. Τον πρώτο χρόνο δυσκολεύτηκε

4. Ο Αξιός ποτάμος διασχίζει τον κάμπο της Μακεδονίας

5. Γέρος άνθρωπος και δουλεύει ακόμα

6. Ηταν άνθρωπος με μυαλό

7. Βοήθησε και πάλι ο έξω ελληνισμός

8. Τους προσέφερε λουλούδια από το βουνό

9. Έχει παλικάρι άντρα

10. Κοίταξε το αντίκρυ βουνό και αναστέναξε

11. Πήρε άδεια για ένα μήνα

12. Τόσος καημός δεν αντέχεται πια

13. Τι να σου κάνει ; είναι παιδί χωρίς πείρα

14. Σήμερα απουσίαζαν τρεις μαθητές

15. Τη νύχτα εκείνη κανείς δε κοιμήθηκε

16. Τα νησιά του Αιγαίου πελάγους είναι όμορφα νησιά

17. Ελληνες μαχητές, πολεμήστε γενναία

18. Γιατρός άνθρωπος και δεν καταλαβαίνει

19. Γριά γυναίκα, και δεν άντεξε στις ταλαιπωρίες

20. Ηταν ικανός για όλα, άνθρωπος χωρίς ντροπή

21. Τα άσπρα πανιά ακινητούν στον υδάτινο ορίζοντα

22. Ενα μικρό τρένο κυλάει με τρανταγμούς μέσα σε μια χέρσα έκταση

23. Μια μεγάλη κοίτη από άσπρα χαλίκια, όπου έρπουν μερικές λουρίδες γαλαζοπράσινων νερών

24. Είχε πολλά ωραία μικρά πράγματα

Οι επιθετικοί προσδιορισμοί συμφωνούν με το ουσιαστικό το οποίο προσδιορίζουν στην πτώση, το γένος και τον αριθμό

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να χωρίσετε τις προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε κύριες και δευτερεύουσες.

Τέλος , αφού για στερνή φορά πρόσφερε το πακέτο της με τα σπίρτα, το δυστυχισμένο παιδί

βλέπει μια γωνιά, ανάμεσα σε δύο σπίτια, κάπως προφυλαγμένη. Κάθεται εκεί τσακισμένη και

στριμώχνεται, τραβώντας κοντά στο σώμα της τα μικρά της πόδια. Μα τουρτούρα και κρυώνει πιο

πολύ από πριν κι όμως δεν τολμά να γυρίσει σπίτι της. Γιατί δεν είχε διόλου λεφτά να πάει στον πατριό

της, κι αυτός σίγουρα θα την έδερνε. Άλλωστε, μέσα στην άθλια σοφίτα, έκανε το ίδιο κρύο , γιατί η

σκεπή ήταν χαλασμένη κι ο άνεμος φυσούσε μέσα και δεν είχαν διόλου φωτιά. Τα χεράκια της ήταν

ξυλιασμένα.

- Αν έπαιρνα ένα σπίρτο, σκέφθηκε, μόνο ένα, για να βγάλω λίγη φωτιά να ζεστάνω τα δάχτυλά

μου; Ο πατέρας δε θα το καταλάβει πως λείπει.

Το κορίτσι με τα σπίρτα, Χ. Κρ. Άντερσεν.

2. Να υπογραμμιστούν οι σύνδεσμοι στο κείμενο που ακολουθεί :

Όταν η γιαγιά τον έπαιρνε απ’ το χεράκι και ανέβαινε το δρόμο του Ζαφίρη, για να παν στην

κρύα βρύση, τον άφηνε να παίζει με τα χαλίκια και χωνόταν και γύριζε με τα μάτια πιο κόκκινα και

χείλη πιο ξέθωρα. Ήξερε, πως πήγαινε στο μνήμα της κόρης της να κλάψει.

Και τα μάτια της γιαγιάς σε κάθε τέτοια επίσκεψη έσβηναν πιο πολύ. Όταν γύριζαν απ’ την κρύα

βρύση, δεν μπορούσε να δει τους πράσινους λόφους η καημένη η γιαγιά. Ούτε, όταν πήγαιναν στην Αγία

Παρασκευή, μπορούσε να δει το Βόσπορο και το βουνό του Έλληνα, που παραφυλάγει εκεί στο άνοιγμα

της Μαύρης θάλασσας να καταπιεί τα θεριά, που προβάλλουν απ΄το βοριά. Τίποτα η γιαγιά δεν μπορεί

να δει.

Η γιαγιά, Αλεξ. Παπαδοπούλου

3. Να υπογραμμιστούν οι σύνδεσμοι και να χαρακτηριστούν [ειδικοί, τελικοί….]

α. Μου είπε πως θα έρθει γρήγορα.

Β. Αν έρθεις μαζί μας, θα περάσεις ωραία.

Γ. Φοβάμαι μήπως βρέξει.

Δ. Τηλεφώνησε, όποτε θέλεις.

Ε. Επειδή έγραψες καλά, θα πάρεις μεγάλο βαθμό.

Στ. Αφού μας εξήγησε τα γεγονότα, αποφασίσαμε να τον συγχωρήσουμε.

Ζ. Όταν ξημέρωσε, ξύπνησε.

Η. Δεν έφαγα, γιατί το φαγητό ήταν χάλια.

Θ. Για να γίνουμε καλοί μαθητές, πρέπει να προσέχουμε στο μάθημα.

Να χαρακτηριστούν οι προτάσεις ανάλογα με τον αριθμό των όρων τους :

- Ο Γιώργος είναι επιμελής.

- Η καθαρίστρια της πολυκατοικίας μας είναι πολύ νέα.

- Τρέχα

- Καληνύχτα.

- Ο Μ. Αλέξανδρος υπήρξε γενναίος.

- Τυρί! Καλό τυρί!

- Η σημαία κυματίζει περήφανα.

Στις προτάσεις που ακολουθούν να βρείτε την ονοματική και τη ρηματική φράση

- Οι μισές φέτες του πορτοκαλιού μες στο σιρόπι επαναφέρουν κάτι από τον ήλιο.

- Οι οδηγίες αυτές αποσκοπούν στο να παρουσιαστεί ένα διατροφικό πρότυπο.

- Εμείς τα μικρά βλέπαμε με τρόμο το στρατό.

- Οι κοπέλες κόβουν τα πρώτα λουλούδια.

Να υπογραμμίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς :

- Ο γυμνασμένος άνθρωπος είναι ευκίνητος.

- Τα λεβέντικα καλέσματα δώσανε το σύνθημα.

- Από τα παιδικά μου χρόνια αγαπώ τη σοκολάτα.

Ποια ουσιαστικά από τα παρακάτω είναι δικατάληκτα, ποια τρικατάληκτα, ποια ισοσύλλαβα και ποια

ανισοσύλλαβα

Ο φίλος, η πόλη, η μαθητής, ο παππούς, η σκέψη, η γιαγιά.

Υπογραμμίστε τα ρήματα και βρείτε τη χρονική τους βαθμίδα καθώς και το ποιόν της ενέργειας.

- Ο υπάλληλος είχε ακουμπήσει στο τραπέζι και κοιτούσε έξω από το παράθυρο.- Θα σου γράφω καθημερινά.- Αύριο θα ταξιδέψω για Αθήνα.- Έχει δει τόσα πολλά στη ζωή του που τίποτα πια δεν τον εντυπωσιάζει.- Στις επτά θα είμαι ντυμένη και θα σε περιμένω.- Οι Αθηναίοι αξιοποίησαν τα χρήματα του συμμαχικού ταμείου.

Να εντοπίσετε τα υποκείμενα, τα αντικείμενα και τα κατηγορούμενα

- Το γειτονικό μας βουνό ονομάζεται Πεντέλη.

- Ο αφέτης έδωσε το σύνθημα και όλοι άρχισαν να τρέχουν.

- Η γάτα είναι ζώο για το σπίτι.

- Μάζεψε τη στερνή του δύναμη και άπλωσε ο γέρος το χέρι του.

- Αυτά τα λόγια μας καθησυχάζουν.

- Η Πάτμος είναι νησί της Αποκάλυψης.

- Μια ξάστερη νύχτα είδα ένα αστέρι να πέφτει από τον ουρανό.

Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α΄ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΣΤΗΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΟΝΟΜΑ :ΕΠΩΝΥΜΟ :

ΚΕΙΜΕΝΟ “ΟΣΑΚΙΣ”

Ο καθηγητής της φιλολογίας έριχνε κάθε μέρα το μπαλάκι. Όλη η τάξη το έπιανε σαν ένα γαργαλιστικό μήνυμα. Το πετούσε ο ένας στον άλλο. Χαράς ευαγγέλια.

«Οσάκις…» άρχιζε τη φράση του ο φιλόλογος.«Ναι. Ναι. Ο Σάκης ! Ο Σάκης !» φώναζαν όλες μαζί οι μαθήτριες γελώντας.Κι ο καθηγητής τρελαινόταν.«Οσάκις…» επαναλάμβανε τονίζοντας τη λέξη σαν να έλεγε «σκάστε».«Ο Σάκης ! Ο Σάκης !» ακουγόταν πάλι αποκάτω και το γέλιο έδινε κι έπαιρνε.Ο καθηγητής δεν μπορούσε να ξεχωρίσει ποιες από τις μαθήτριες ήταν οι

δράστες. Η λέξη – μπαλάκι κυλούσε ακαριαία σε κλάσμα δευτερολέπτου μέσα από τα χείλια τους που ήταν κρυμμένα στο κάτω μέρος του σκυμμένου τους κεφαλιού. Νόμιζε πως απλώς επαναλάμβαναν τη λέξη. Πως τις ερέθιζε αυτή η λέξη. Δεν ήταν όμως έτσι. Άλλο πράγμα το «Οσάκις» κι άλλος άνθρωπος «Ο Σάκης».

Ο Σάκης ήταν ηλεκτρολόγος με μαγαζί. Μεγαλύτερός τους, 20 με 25 ετών. Τα είχε φτιάξει με την Αλέκα. Μια από τις μαθήτριες της τάξης. Ψηλή κι αδύνατη, με κοντά ξανθά μαλλιά και μεγάλα καστανά μάτια, μακρύ λαιμό και μακριά χέρια και πόδια, κάπως ξερακιανή αλλά ζόρικη. Στα 15 – 16 όλες τους. Η πρώτη που έβγαινε ραντεβού μήνες τώρα. Ο Σάκης την περίμενε το μεσημέρι στην άλλη γωνία κι οι άλλες μαθήτριες έτρεχαν από πίσω της να τον δούνε. Τα σχόλια έδιναν κι έπαιρναν. Ήταν ο πρώτος έρωτας της τάξης.

Ο καθηγητής φώναξε την πρώτη μαθήτρια, τη Μαρία, στο γραφείο του και τη ρώτησε.

«Τι συμβαίνει με το «Οσάκις»; Γιατί αυτή η αντίδραση;»«Δεν ξέρω, κύριε. Στο δικό μου θρανίο δεν ξέρουμε τίποτα. Το πήραν έτσι

φαίνεται και το διασκεδάζουν» του απάντησε.Ρώτησε κι άλλες μαθήτριες. Μερικές δεν κρατήθηκαν και γελούσαν. Ο

καθηγητής προσπάθησε να βγάλει από το λεξιλόγιό του τη λέξη «Οσάκις».Αυτή όμως αντιστεκόταν. Του έβγαινε αυθόρμητα, έστω και με κάποια

καθυστέρηση. Τότε, όμως, γινότανε πανζουρλισμός. Σαν να την είχε στερηθεί η τάξη και ξεσπούσε «Ο Σάκης ! Ο Σάκης !», φώναζαν ακόμα πιο δυνατά και γελούσαν με την καρδιά τους. Γιατί ήταν υπόθεση καρδιάς και όχι γραμματικής.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α΄1. Ο καθηγητής αντιμετώπιζε ένα πρόβλημα στην τάξη του. Με ποιους τρόπους προσπάθησε ο

καθηγητής να το λύσει; Πέτυχε τελικά;Μον 2.5

Β΄1. Ποιος είναι ο πομπός που στέλνει το μήνυμα το οποίο αρχίζει με το «οσάκις», αλλά δεν προλαβαίνει να ολοκληρωθεί; 2. Ποιος είναι ο αποδέκτης του μηνύματος;3. Ποια είναι η περίσταση επικοινωνίας;4. Ποιος είναι ο σκοπός του πομπού; Εκπληρώνεται;

Μον 2.5Γ΄

1. Να μετατρέψετε σε απλές τις παρακάτω επαυξημένες προτάσεις

- Η χτεσινή βροχή ήταν ευεργετική για τους αγρότες.

- Ένας μεγαλόσωμος άντρας εμφανίστηκε ξαφνικά.

- Οι αρμόδιοι θα αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα το πρόβλημα των ηλικιωμένων

- Τα περισσότερα βιβλία έχουν πέσει κάτω από το τραπέζι

- Οι γλάροι είναι πουλιά της θάλασσας.

2. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που είναι υπογραμμισμένες στο κείμενο ανάλογα με τη σημασία τους.

Μον 2.5Δ΄

1. Να σχηματίσετε προτάσεις με τις λέξεις – φράσεις που σας δίνονται :

Α. Εποπτικά μέσα διδασκαλίας Β. Προαύλιος χώρος Γ. Κώδικες επικοινωνίαςΜον 2.5

Ε΄

Να γράψετε μια παράγραφο στην οποία θα αναφέρεστε στο αγαπημένο σας μάθημα και θα εξηγείτε τους λόγους για τους οποίους σας αρέσει περισσότερο από τα άλλα.

Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α΄ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΣΤΗΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΟΝΟΜΑ :ΕΠΩΝΥΜΟ :

Α΄ΚΕΙΜΕΝΟ « Ο δάσκαλος του Δημητρού»

{…} Και ο Δημητρός συλλογίστηκε το δάσκαλό του, που έμπαινε κάθε μέρα στην τάξη

κατσουφιασμένος κι άγριος, σαν να τον έδερνε κάθε πρωί ο πατέρας του.

Δε θυμάται να γέλασε ποτέ.

- «Διατί εφόνευσεν ο Ηρακλής τας Στυμφαλίδας όρνιθας;»

- «Για να γεμίσει προσκέφαλα με τα πούπουλα», φώναξε ο Πανούτσος.

Τα παιδιά γελάσανε, μα ο δάσκαλος σούφρωσε τα φρύδια του. Κατέβηκε άγριος από την έδρα κι

έδωκε τέτοιο ξύλο στον Πανούτσο, που όλοι βουβάθηκαν.

Μόνο με το Ζακυνθινό δε θυμώνει ∙ θα πεις, αυτός είναι καλός μαθητής και τα λέει όλα με τη σειρά

:

- «Και ο Θεός καταράστηκε τους πρωτόπλαστους και είπε στον Αδάμ να κερδίζει τον άρτον του με

τον ιδρώτα του προσώπου του».

Τα φρύδια του δασκάλου ξεσούφρωσαν και το πρόσωπό του έγινε μαλακότερο.{…}

Η Φιλίτσα δεν πήγαινε ακόμη στο σχολείο κι ο Δημητρός της έκανε το σοφό. Για να τη

διασκεδάσει, της έκανε απόψε και το δάσκαλο. Σηκώθηκε ορθός, κορδώθηκε φουσκωτός, όσο

μπορούσε, κι αφού έσφιξε τη μύτη του δυνατά με τα δυο του δάχτυλα, για να πετύχει καλύτερα τη

φωνή του δασκάλου, άρχισε να ξεφωνίζει :

- Σιωπή, παρακαλώ ! Σήμερον θα σας είπω διά τον τρίτον άθλον του Ηρακλέους, διά τον

Ερυμάνθιον κάπρον.

Η Φιλίτσα το’ βρε πολύ διασκεδαστικό, όπως το΄λεγε με τη μύτη ο Δημητρός εκείνο το

«ερυμάνθιον», έσφιξε κι αυτή τη μυτίτσα της και ξεφώνιζε : «ερυμάνθιον»! «ερυμάνθιον»! {…}

Κατίνα Παπά, Η εκδρομή του Δημητρού

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Για ποιο λόγο θύμωσε ο δάσκαλος και ποια ήταν η αντίδρασή του;Μον 2.5

Να μετατρέψετε σε απλές τις παρακάτω επαυξημένες προτάσεις

- Η χτεσινή βροχή ήταν ευεργετική για τους αγρότες.- `Ένας μεγαλόσωμος άντρας εμφανίστηκε ξαφνικά.- Οι αρμόδιοι θα αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα το πρόβλημα των ηλικιωμένων- Τα περισσότερα βιβλία έχουν πέσει κάτω από το τραπέζι- Οι γλάροι είναι πουλιά της θάλασσας.

Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που είναι υπογραμμισμένες στο κείμενο ανάλογα με τη σημασία τους.

Μον 2.5Εντοπίστε στο κείμενο τα παρακάτω λόγια και βρείτε ποιος είναι ο πομπός και ο

δέκτης σε κάθε περίπτωση καθώς και ποια είναι η περίσταση επικοινωνίας:

- «Διατί εφόνευσεν ο Ηρακλής τας Στυμφαλίδας όρνιθας;»

- «ερυμάνθιον»! «ερυμάνθιον»!

Να σχηματίσετε προτάσεις με τις λέξεις – φράσεις που σας δίνονται :

Α. Εποπτικά μέσα διδασκαλίας Β. Προαύλιος χώρος Γ. Κώδικες επικοινωνίας

Μον 2.5 Να γράψετε μια παράγραφο στην οποία θα αναφέρεστε στο αγαπημένο σας μάθημα και θα εξηγείτε τους λόγους για τους οποίους σας αρέσει περισσότερο από τα άλλα.

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Β΄ΤΡΙΜΗΝΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ

ΤΑΞΗ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ : Μαγειρική για έναν δεν υπάρχει

Το φαγητό της αγγαρείας, της υποχρέωσης και της τυποποίησης, μαζικής ή περιορισμένης εστίασης, φωνάζει

από μακριά, πριν φτάσει στους γευστικούς σας κάλυκες, πριν μπει στο παιχνίδι η όσφρηση, πριν κατέβει στο στομάχι.

Το γεύμα ή το δείπνο, λιτό ή μπελαλίδικο, που ετοιμάστηκε με νοιάξιμο, με κόπο και μεράκι, για να μας

χορτάσει, να μας κάνει να σηκώσουμε τα ποτήρια, να ευχηθούμε, να ευφρανθεί* η ψυχή μας, σου σπάει τη μύτη με το

που θα βάλεις το κλειδί στην πόρτα. Μαζί με τα μπαχαρικά, τα μυρωδικά και τα άλλα υλικά που αχνίζουν ακόμη, σε

παίρνει η μοσχοβολιά της γενναιοδωρίας, καθώς σκάει το πρώτο χαμόγελο, λύνεται στα γρήγορα η ποδιά κι ακούγεται

το «καλώς τους».

Το πρώτο, το μεγάλο, το αναντικατάστατο μυστικό της μαγειρικής είναι η αγάπη. Να θες να νιώσουν οι άλλοι

καλά. Αυτή είναι που μεταμόρφωσε τις πίτες της ηπειρώτικης ανέχειας* σε εδέσματα γευστικής και διατροφικής

αξίας. Αυτή είναι που μετατρέπει, για παράδειγμα, ένα αγγουράκι, λίγη φετούλα, πέντε-έξι ελιές, μια κουταλίτσα

κάππαρη, μια πιπεριά, μισό κρεμμύδι, δυο-τρεις ντομάτες, λίγα φυλλαράκια βασιλικού κι άλλα λίγα δυόσμου, μια

πρέζα ρίγανη και μια αλάτι, και λίγο λάδι, σ’ ένα υπέροχο γεύμα για ένα αργό, θερινό μεσημέρι. Θέλει αγάπη αυτή η

σαλάτα. Να ’χεις φροντίσει για τις προμήθειες, να πλύνεις, να στεγνώσεις, να ψιλοκόψεις...

Το δεύτερο μεγάλο μυστικό της μαγειρικής είναι οι πρώτες ύλες. Φρέσκιες, στην εποχή τους, τότε που τις

βρίσκεις στη χαμηλότερη τιμή, τότε που είναι στην κορύφωση της νοστιμιάς και της θρεπτικής τους αξίας. Χωρίς

τέτοια προϊόντα, νόστιμη μαγειρική δε γίνεται.

Υπάρχει κι ένα τρίτο μυστικό. Η ανάγκη της συνεύρεσης: εμείς και οι άλλοι. Η φαμίλια, η παρέα, οι

συνάδελφοι, οι γνωστοί... Να στρωθεί το τραπέζι, να φτάσουν τα πρώτα, οι βιαστικοί τσιμπάνε ήδη, ο μάγειρας ρωτάει

με λαχτάρα «πώς είναι;», το πρώτο ποτήρι, λύνονται οι κόμποι και ανάβει το βραδάκι. Μαγειρική για έναν δεν

υπάρχει.

Σωκράτης Τσιχλιάς, περ. «Γαστρονόμος»,εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2006

ευφρανθεί = ευχαριστηθείανέχεια = φτώχεια

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. α. Δώστε ένα δικό σας τίτλο στο κείμενο.

β. Ποια θεωρεί ο συγγραφέας ότι είναι τα απαραίτητα «συστατικά» της καλής μαγειρικής, σύμφωνα με τις τρεις τελευταίες παραγράφους;

2.5 μον.

2. α. Βρείτε τις ονοματικές φράσεις (ΟΦ) και τις ρηματικές φράσεις (ΡΦ) από τις οποίες αποτελούνται οι παρακάτω προτάσεις και εξετάστε αν οι ονοματικές φράσεις έχουν απλή ή διευρυμένη μορφή.

Α. Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία.Ο.Φ..........................Ρ.Φ..........................

Β. Οι βλαπτικές επιδράσεις του καπνίσματος είναι πολλές.Ο.Φ..........................Ρ.Φ..........................

Γ. Το φαγητό της αγγαρείας, της υποχρέωσης και της τυποποίησης, μαζικής ή περιορισμένης εστίασης, φωνάζει από μακριά.

Ο.Φ..........................

Ρ.Φ..........................

1.5 μον

β. Να βρείτε τη λειτουργία των υπογραμμισμένων ονοματικών φράσεων :

Η ανάγκη τ ης συνεύρεση ς είναι μεγάλη

Οι βιαστικοί τσιμπάνε ήδη.

1 μον

3. α «Οι πρώτες ύλες» : να γράψετε τη γενική και την αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού.

1 μον

β. ετοιμάστηκε, λύνονται, έχουν αγαπηθεί : να γράψετε για κάθε ρήμα τη φωνή και τη συζυγία στην οποία βρίσκεται.

1.5 μον

4. α. Βρείτε δύο επιθετικούς προσδιορισμούς μέσα στο κείμενο και σημειώστε και το ουσιαστικό που προσδιορίζει ο

καθένας.

1 μον

β. Στις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου να βρείτε ποιες έχουν πρόθημα και ποιες έχουν επίθημα [παραγωγική

κατάληξη] και να τα καταγράψετε.

1.5 μον

5. Εχεις καλέσει μερικούς φίλους σου να φάτε μαζί , αλλά οι γονείς σου πρέπει να λείψουν ξαφνικά και έτσι αναλαμβάνεις εσύ

την επιλογή των φαγητών και την αγορά των υλικών. Να περιγράψεις το γεύμα που αποφασίζεις να τους προσφέρεις και το οποίο

θα στηρίζεται κυρίως σε υγιεινές τροφές.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

5. α. Δώστε ένα δικό σας τίτλο στο κείμενο.

β. Ποια θεωρεί ο συγγραφέας ότι είναι τα απαραίτητα «συστατικά» της καλής μαγειρικής, σύμφωνα με τις τρεις τελευταίες παραγράφους;

2.5 μον.

6. α. Βρείτε τις ονοματικές φράσεις (ΟΦ) και τις ρηματικές φράσεις (ΡΦ) από τις οποίες αποτελούνται οι παρακάτω προτάσεις και εξετάστε αν οι ονοματικές φράσεις έχουν απλή ή διευρυμένη μορφή.

Α. Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία.Ο.Φ..........................Ρ.Φ..........................

Β. Οι βλαπτικές επιδράσεις του καπνίσματος είναι πολλές.Ο.Φ..........................Ρ.Φ..........................

Γ. Το φαγητό της αγγαρείας, της υποχρέωσης και της τυποποίησης, μαζικής ή περιορισμένης εστίασης, φωνάζει από μακριά.

Ο.Φ..........................

Ρ.Φ..........................

1.5 μον

β. Να βρείτε τη λειτουργία των υπογραμμισμένων ονοματικών φράσεων :

Η ανάγκη τ ης συνεύρεση ς είναι μεγάλη

Οι βιαστικοί τσιμπάνε ήδη.

1 μον

7. α «Οι πρώτες ύλες» : να γράψετε τη γενική και την αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού.

1 μον

β. προϊόντα – της υποχρέωσης – της αγγαρείας : να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση στον άλλο αριθμό και να

χαρακτηρίσετε το καθένα ως προς τον αριθμό των καταλήξεων και τον αριθμό των συλλαβών.

1.5 μον

8. α. Βρείτε δύο επιθετικούς προσδιορισμούς μέσα στο κείμενο και σημειώστε και το ουσιαστικό που προσδιορίζει ο

καθένας.

1 μον

β. Από τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου να βρείτε ποιες είναι σύνθετες και ποιες είναι παράγωγες. Στη συνέχεια να

βρείτε το επίθημα για τις παράγωγες και το πρώτο και το δεύτερο συνθετικό για τις σύνθετες.

1.5 μον

Εχεις καλέσει μερικούς φίλους σου να φάτε μαζί , αλλά οι γονείς σου πρέπει να λείψουν ξαφνικά και έτσι αναλαμβάνεις εσύ την

επιλογή των φαγητών και την αγορά των υλικών. Να περιγράψεις το γεύμα που αποφασίζεις να τους προσφέρεις και το οποίο θα

στηρίζεται κυρίως σε υγιεινές τροφές

ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡ. ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2008

ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ.

ΤΑΞΗ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ: απόσπασμα από τη «Λωξάντρα» της Μαρίας Ιορδανίδου

«Θαμπώθηκαν τα μάτια του Δημητρού σαν έφτασε στην Πόλη. Στην ωραία Επτάλοφο. «Χαίρε, Κωνσταντινούπολις, των πόλεων η βασιλίς». Ξαπλωμένη πάνω σε δυο ηπείρους, ανοίγει η Πόλη τα στήθη της στο βοριά της Μαύρης Θάλασσας από τη μια μεριά και στη νοτιά του Μαρμαρά από την άλλη. Γιουρούσι λες και κάνουνε τα δυο αντίθετα ρεύματα για να την κατακτήσουνε. Παλεύει η Δύση με την Ανατολή και τη διεκδικούνε και αφρίζουνε και κλωθογυρίζουνε στα πόδια της Αγια-Σοφιάς μες στην καρδιά της Πόλης.Πώς να μη γίνει ο Δημητρός ποιητής, πώς να μη γίνει ρομαντικός! Σπάραξε η καρδιά του σαν είδε τους μιναρέδες γύρω απ’ την Αγιά Σοφιά. Και όμως εκείνη στέκεται μεγαλόπρεπη και με ηγεμονική σεμνότητα σκορπά στο γύρω της τη γαλήνη. Μπροστά στο μεγαλείο της μυρμήγκι μοιάζει ο άνθρωπος, και όμως και το μυρμήγκι μέσα στην Αγιά Σοφιά φαίνεται και παίρνει σημασία. Κάτω απ’ το μεγάλο θόλο της σα σταθείς, δεν ξέρεις αν ο θόλος πρόβαλε για να σε προστατέψει ή αν υψώνεται για ν’ ανοιχτεί και να πετάξεις απάνω. Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τά νικητήρια… Άλλον ένα Παρθενώνα χτίσαν οι Βυζαντινοί και τον αφιέρωσαν κι αυτοί στου Θεού τη Σοφία.Έτσι την είδε ο Δημητρός την Αγιά Σοφιά που στέκεται μέσα στην παλιά Πόλη που την τριγυρίζουνε τα τείχη τα Βυζαντινά. Εκεί δεν είχε πάνε κι έλα και θόρυβο και θέατρα και ξένους, όπως στο Πέρα και στο Γαλατά. Στενά λιθόστρωτα σοκάκια, μικρά ξύλινα σπίτια με τεράστιες γεροδεμένες πόρτες που μοιάζουν πόρτες φυλακής. Καφασωτά παράθυρα, ερημιά. Στους περιβόλους των τζαμιών λιάζουνται Τούρκοι καθισμένοι ανακούρκουδα. Βρύσες μεγάλες με τρεχάμενα νερά και ένα γύρω περιστέρια.

ΘΕΜΑΤΑ (4 θέματα * 2,5 μονάδες)1) α) Τι είδους πληροφορίες μας δίνει η συγγραφέας για την Κωνσταντινούπολη;

β) Ποιες εντυπώσεις αποκομίζει ο Δημητρός από την Κωνσταντινούπολη; Να απαντήσετε με βάση το κείμενο.

2) …Παλεύει η Δύση με την Ανατολή και τη διεκδικούνε και αφρίζουνε και κλωθογυρίζουνε στα πόδια της Αγια-Σοφιάς μες στην καρδιά της Πόλης.… Κάτω απ’ το μεγάλο θόλο της σα σταθείς, δεν ξέρεις αν ο θόλος πρόβαλε για να σε προστατέψει ή αν υψώνεται για ν’ ανοιχτεί και να πετάξεις απάνω.Να χωρίσετε τις προτάσεις των παραπάνω περιόδων, να τις χαρακτηρίσετε ως Κύριες ή Δευτερεύουσες και να πείτε τι είδους σύνδεση έχουμε στην κάθε περίοδο (Παρατακτική ή Υποτακτική).

3) Ποια είναι η πορεία της περιγραφής του Δημητρού; Μένει σταθερός κατά την περιγραφή ή κινείται στο χώρο;

4) α) Θαμπώθηκαν τα μάτια του Δημητρού, β)μυρμήγκι μοιάζει ο άνθρωπος γ) εκείνη στέκεται μεγαλόπρεπη Να βρείτε τα υποκείμενα, αντικείμενα ή κατηγορούμενα των ρημάτων των παραπάνω προτάσεων.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (10 μονάδες)Υποθέστε ότι γράφετε ένα μυθιστόρημα του οποίου η πλοκή διαδραματίζεται στο πιο αγαπημένο σας μέρος του κόσμου. Πώς θα περιγράφατε το αγαπημένο σας τοπίο;

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Β΄ΤΡΙΜΗΝΟΥΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

ΟΝΟΜΑ :ΕΠΩΝΥΜΟ:

Α ΚΕΙΜΕΝΟ : «Η συνάντηση με τη Μαρίκα Κοτοπούλη»

Η Μαρίκα η Κοτοπούλη ήταν η λατρεία του πατέρα μου. ‘Ηρθε στο Ηράκλειο πρώτη φορά μέσα στον πόλεμο

του 1912 – 13 …Η Γαλάτεια ζούσε πια στην Αθήνα. Ο Ραδάμανθυς και ο Λευτέρης λείπανε στρατευμένοι, εγώ είχα

μεγαλώσει. Πηγαίναμε στο θέατρο οι δυο μας…Η Μαρίκα ήρθε με τις αδελφές της, τις δίδυμες, τη Μυράτ και τη

Λούη. Μαζί με το σοβαρό θέατρο δώσανε σειρά παραστάσεων επιθεώρησης πολεμικής. Παραλόισε ο κόσμος από

ενθουσιασμό πατριωτικό. Θυμούμαι τη Μαρίκα ντυμένη ευζωνάκι και να τραγουδάει : «Εγώ είμαι εγώ, ευζωνάκι

γοργό, που ζω στον κόσμο τιμημένο, ποιος κουραμπιές, ποιος ντιστιγκιές μπορεί να βγει μπροστά σε μένα…» και η

ύστερα η επωδός :

Εν δυο, εν δυο, φουστανέλα, τσαρούχι, φούνταφές’ καμάρι, λεβεντιά, περηφάνια, και μύτες τσαρουχιών με

κουρφές…

΄Ολη η Κρήτη τραγουδούσε και γιόρταζε τις νίκες του Βαλκανικού πολέμου. Την καλέσαμε και στο σπίτι και

της προσφέραμε τσάι. Της παίξαμε τις κρητικές κοντυλιές. Είχα καλέσει και δυο τρεις Κρητικοπούλες : την Ελενίτσα,

την Περιστερίδου και την Κούλα την Ανδρουλάκη της τραγουδήσαμε κρητικές μαντινάδες και η Κοτοπούλη

τρελάθηκε. ‘Ήταν ερωτικές όπως οι περισσότερες. ‘Ήθελε να της τις γράφαμε. Εγώ της τραγούδησα τούτη :

Το’ να σου χέρι κρατώ, όντες θα βγει η ψυχή μου, χαρούμενο θα κατέβει στον Άδη το κορμί μου…

Η Κοτοπούλη δάκρυσε και με παρακάλεσε να της τη γράψω. Αγαπούσε τότε τον Ίωνα Δραγούμη κι ο πατέρας

μ’ επιτιμητική διάθεση σχολίαζε τα μυρωδικά που της έστελνε με το ταχυδρομείο, όπου, λέει, πάνω στις ετικέτες

έγραφε : «χίλια φιλιά, χίλιες χιλιάδες φιλιά, χίλια φιλιά, χίλιες χιλιάδες φιλιά…» σ’ όλο το χαρτί, αυτό το μότο. Ο

πατέρας χαρακτήριζε την εκδήλωση του Δραγούμη «παιδαριώδη». Εγώ ούτε τότε ούτε σήμερα, έτος 1963, βρίσκω

παιδαριώδη τα γραφτά αυτά του Δραγούμη. Σήμερα μάλιστα πολύ αγαπώ και εκτιμώ τις τέτοιες εκδηλώσεις των

ανθρώπων. Που δείχνουν παιδιάτικο ενθουσιασμό. Τα ζώα φαντάζομαι θα γερνούν μόνο σωματικά…Γιατί να μη

δίνουμε στον άμοιρο τον άνθρωπο που τόσες τις αφορμές έχει να βασανίζεται και ψυχικά, το ελεύθερο, όταν του κάνει

κέφι, να χαίρεται τη χαρά του, τις όταν ήταν παιδί; Να τραγούδι, να χορεύει, να ξεφωνίζει, να βγαίνει, να ντύνεται

κομψά, να πειράζει, να αστεΐζεται…Αμαρτάνουν πολύ αυτοί που στέκουνε με το μαστίγιο και κοιτάζουν να βάλουν

στην τάξη τα γηρατειά…Τόσες αδυσώπητες δυνάμεις τα κυνηγούν, τόσοι είναι οι εχθροί τους, που, αντίθετα, οφείλομε

να τους καλλιεργούμε με κάθε τρόπο την ψευδαίσθηση των νιάτων.

{Έλλη Αλεξίου, Άπαντα, Από πολύ κοντά, εκδ. Καστανιώτη, 1979}

Β ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. α. Πώς αντέδρασε η Μαρίκα Κοτοπούλη, όταν άκουσε τις κρητικές μαντινάδες;

β. Πώς το εξηγεί αυτό ο συγγραφέας;

2,5 μον

2. «Όλη η Κρήτη…..τούτη»

α. Να γράψετε τα ρήματα της παραγράφου και να βρείτε σε ποια χρονική βαθμίδα είναι τοποθετημένα.

β. Να ξαναγράψετε το απόσπασμα μεταφέροντας το στο παρόν.

2,5 μον

3. Χαρακτήριζε, κοιτάζουν, ξεφωνίζει, πηγαίναμε, είχα μεγαλώσει : Να μεταφέρετε τα ρήματα στο α΄ενικό

πρόσωπο του ενεστώτα και να χωρίσετε το καθένα στα μέρη από τα οποία αποτελείται : πρόθημα – θέμα –

επίθημα – κατάληξη.

2,5 μον

4. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις λέξεις του κειμένου που είναι με έντονα γράμματα.

{Υποκείμενο, Αντικείμενο, Κατηγορούμενο}

2,5 μον

Γ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Γράψτε σε ένα φίλο/η σας μια επιστολή και αφηγηθείτε μέσα σε δύο – τρεις παραγράφους το σενάριο μιας

θεατρικής παράστασης ή μιας κινηματογραφικής ταινίας που σας άρεσε.

10 μον