Hiper Gençler Parlak Zekalar Kulübü

www.hiperzeka.com

E: bilgi@hiperzeka.com

Konu Özetli

VideoDestekli

Akll TahtaUyumlu

QRKod Çözümlü

SORUBANKASI

10.

YENiNESiL SORULAR

İ Ç E R İ RS

OK

UL

A Y

AR

DIM

CI

Konu ÖzetliSO

RU

BANK

ASI

9.

9.

O K U L A Y A R D I M C I

S I N A V A H A Z I R L I K

Türk Dili

Kapak Tasarımıhiperzeka - Grafik & Tasarım

Alt Başlık9. SINIF HAZIRLIK

Baskıya Hazırlıkhiperzeka - Dizgi Birimi

YazarYunus ŞENYİĞİT

ISBN Numarası978-605-329-971-4

© Bu kitabın her türlü hakkı uzmankariyer Ltd. Şti.’ne aittir. Bu kitabın baskısından 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası Hükümleri gereğince alıntı yapılamaz, fotokopi yöntemi ile çoğaltılamaz, resim, şekil, şema,

grafik, vb. ler yayın evinin izni olmadan kopya edilemez.

E: bilgi@uzmankariyer.comW: www.hiperzeka.com

/ hiperzeka / hiperzeka / hiperzeka

Basım Yeri - TelefonuTarcan Basımevi

T: (312) 384 34 35

A: Turan Çiğdem Cad. No: 5 Ostim/ANKARAT: (312) 231 12 89F: (312) 231 41 99G: (554) 898 03 01

ÖNSÖZ

Değerli Öğrenciler;

İdeallerinize ulaşmak için sürdürmeniz gereken uzun bir eğitim hayatı

sizi beklemektedir. Bu zorlu yolculukta eğitimin bütün aşamalarında siz değerli

öğrencilerimize rehber olmayı ilke edinenKonuÖzetli SoruBankası ile yanınızda

olmayıkendimizeborçbildik.

KonuÖzetliSoruBankasıTalimTerbiyeKurulununyenimüfredatıveMEB'in

kazanımlariçinayırdığıderssaatleridikkatealınarakhazırlanmıştır.Busorubankası

derseolan ilginizi ve tamkonsantrasyonunuzusağlayaraksizleri öğrenmeyehazır

hâlegetirecektir.

DersleridahazevklihâlegetirmeyiamaçlayanKonuÖzetliSoruBankamızda;

•Sadebirdilleişlenenkonuanlatımı

•Serbestkürsü

•Çözümlüörneksorular

•KavramadanGeçmeTestleri

•IsınmaTestleri

•EforTestleri

•PerformansTestleri

bulunmaktadır.

AkıllıtahtalarauygunolarakhazırlananKonuÖzetliSoruBankasıkonuylailgili

aklımdakalsınikonları,etkinliksayfaları,videovegörsellerdenoluşanzenginiçeriksiz

değerliöğrencilerimizinetkinöğrenmesinebüyükkatkısağlamayıamaçlamaktadır.

Bizler Hiperzeka Yayınları olarak sizlerden aldığımız gelecek ışığı ile

aydınlatacağınızbuyoldasizeyardımcıolmayıkendimizesözverdik.

Başarıilekalın...

HiperzekaYayınKurulu

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehrene ey nazlı hilâl!Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet, bu celal?Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl...Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklal.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım,Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım.Kükremiş sel gibiyim; bendimi çiğner, aşarım,Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garb’ın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar,Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddım var.Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,“Medeniyet’’ dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın,Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın,Kim bilir, belki yarın belki yarından da yakın.

Bastığın yerleri “toprak’’ diyerek geçme, tanı,Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.Sen şehid oğlusun, incitme, yazıktır, atanı,Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?Şüheda fışkıracak, toprağı sıksan şühedaCanı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden, İlahî şudur ancak emeli:Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli.Bu ezanlar, ki şehadetleri dinin temeli,Ebedî, yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder, varsa taşım,Her cerihamdan, İlâhî boşanıp kanlı yaşım,Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden naaşım,O zaman yükselerek arşa değer, belki, başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl.Hakkıdır, hür yaşamış bayrağımın hürriyet;

Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklal.

Mehmet Akİf ERSOY

İSTİKLâL MARŞI

Ey Türk Gençliği!

Birincivazifen,Türkistiklâlini,TürkCumhuriyetini,ilelebet,muhafazavemüdafaaetmektir.

Mevcudiyetininveistikbalininyegânetemelibudur.Butemel,senin,enkıymetli hazinendir. İstikbaldedahi, seni buhazinedenmahrumetmek iste-yecek,dahilîveharicîbedhahlarınolacaktır.Birgün, İstiklâlveCumhuriyetimüdafaamecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağınvaziyetinimkânveşerâitinidüşünmeyeceksin!Buimkânveşerâit,çoknâmü-saitbirmahiyettetezahüredebilir.İstiklâlveCumhuriyetinekastedecekdüş-manlar,bütündünyadaemsaligörülmemişbirgalibiyetinmümessiliolabilirler.Cebrenvehileileazizvatanın,bütünkalelerizaptedilmiş,bütüntersanelerinegirilmiş,bütünordularıdağıtılmışvememleketinherköşesibilfiilişgaledilmişolabilir.Bütünbuşerâittendahaelîmvedahavahimolmaküzere,memleketindahilinde, iktidarasahipolanlargafletvedalâletvehattâhıyanet içindebu-lunabilirler.Hattâbu iktidarsahiplerişahsîmenfaatlerini,müstevlilerinsiyasiemelleriyletevhitedebilirler.Millet,fakrüzaruretiçindeharapvebîtapdüşmüşolabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı!

İşte,buahvalveşerâitiçindedahi,vazifen;TürkİstiklâlveCumhuriye-tinikurtarmaktır!Muhtaçolduğunkudret,damarlarındakiasilkandamevcuttur!

İÇİNDEKİLER

ÜNİTE 1: TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

Bölüm 1: EDEBİYAT NEDİR? Edebiyat Kelimesinin Kökeni....................................................................................................................13 Edebiyatın Terim Anlamı ve Tanımları .................................................................................................13Bölüm 2: EDEBİYATIN BİLİMLE VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİ Edebiyat ve Bilim ........................................................................................................................................15 Edebiyat ve Güzel Sanatlar .....................................................................................................................16 Zanaat ve Sanat .........................................................................................................................................17Bölüm 3: METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI Kavramadan Geçme - 1 ............................................................................................................................21 Kavramadan Geçme - 2 ............................................................................................................................22Bölüm 4: DİL İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Dil Nedir? ......................................................................................................................................................23 Kültür Nedir? ...............................................................................................................................................23Bölüm 5: YAZMA TÜR VE TEKNİKLERİ Yazmanın Aşamaları .................................................................................................................................25 Bir Metinde Bulunması Gereken Özellikler .........................................................................................26Bölüm 6: ANLATIM TEKNİKLERİ VE DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARIBölüm 7: İLETİŞİM İletişim Ögeleri ...........................................................................................................................................32 Gösterge Nedir? .........................................................................................................................................33 Dilin İşlevleri ................................................................................................................................................33 Kavramadan Geçme - 3 ............................................................................................................................38 Kavramadan Geçme - 4 ............................................................................................................................39Bölüm 8: ANLATMAYA BAĞLI METİNLERDE BAKIŞ AÇILARI a. Hâkim Bakış Açısı ..................................................................................................................................40 b. Kahraman Bakış Açısı ..........................................................................................................................40 c. Gözlemci Bakış Açısı .............................................................................................................................40 Isınma Testi ..................................................................................................................................................44 Efor Testi .......................................................................................................................................................46 Performans Testi ........................................................................................................................................48

ÜNİTE 2: HİKÂYE

Bölüm 1: HİKÂYE İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER Hikâyelerin Genel Özellikleri, Hikâye Türünün Gelişimi, Hikâyenin Bölümleri .............................53 Hikâyenin Yapı Unsurları ..........................................................................................................................54 Hikâyenin İçerik Unsurları ........................................................................................................................55 İsimler (Adlar) .............................................................................................................................................56Bölüm 2: HİKÂYEDE BAKIŞ AÇILARI Yapısına Göre İsimler, İsme Gelen Ekler ...............................................................................................62 Kavramadan Geçme - 1 ............................................................................................................................66 Kavramadan Geçme - 2 ............................................................................................................................67Bölüm 3: HİKÂYEDE ANLATIM BİÇİMLERİ Öyküleyici Anlatım (Öyküleme) ..............................................................................................................68 Betimleyici Anlatım (Betimleme / Tasvir) ............................................................................................68

Bölüm 4: HİKÂYEDE ANLATIM TEKNİKLERİ Diyalog Tekniği ...........................................................................................................................................69 İç Konuşma Tekniği ...................................................................................................................................69 Yapısına Göre İsimler ................................................................................................................................70Bölüm 5: HİKÂYE TÜRLERİ 1. Olay Hikâyesi (Klasik / Maupassant Tarzı Öykü) ............................................................................73 2. Durum Hikâyesi (Çehov Tarzı Öykü) .................................................................................................. 73 3. Modern Hikâye (Ben Merkezli Öykü) ................................................................................................74 İsim Tamlamaları .......................................................................................................................................75 1-Belirtili İsim Tamlaması ........................................................................................................................75 2-Belirtisiz İsim Tamlaması .....................................................................................................................78 Kavramadan Geçme - 3 ............................................................................................................................79 Kavramadan Geçme - 4 ............................................................................................................................80 3-Takısız İsim Tamlaması .........................................................................................................................81 4-Zincirleme İsim Tamlaması .................................................................................................................81 Isınma Testi ..................................................................................................................................................82 Efor Testi - 1 .................................................................................................................................................84 Efor Testi - 2 .................................................................................................................................................86 Performans Testi ........................................................................................................................................88

ÜNİTE 3: ŞİİR

Bölüm 1: ŞİİRLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER Şiir ..................................................................................................................................................................93 Zihniyet ve Şiir Geleneği ..........................................................................................................................93 Şiir ve Manzume .........................................................................................................................................94 Temel Kavramlar .......................................................................................................................................95 Sıfatlar / Niteleme Sıfatları .....................................................................................................................98 Kavramadan Geçme - 1 .........................................................................................................................101 Kavramadan Geçme - 2 .........................................................................................................................102Bölüm 2: ŞİİRDE AHENGİ SAĞLAYAN UNSURLAR Ölçü ............................................................................................................................................................103 Redif, Kafiye (Uyak) .................................................................................................................................105 Kafiye Düzeni, Kafiye Şeması, Kafiye Örgüsü ..................................................................................106 Belirtme Sıfatları ....................................................................................................................................108 Kavramadan Geçme - 3 .........................................................................................................................113 Kavramadan Geçme - 4 .........................................................................................................................114Bölüm 3: ŞİİR TÜRLERİ a. Lirik Şiir .................................................................................................................................................115 b. Epik Şiir .................................................................................................................................................115 c. Satirik Şiir .............................................................................................................................................115 d. Didaktik Şiir ..........................................................................................................................................115 e. Pastoral Şiir ..........................................................................................................................................116 Adlaşmış Sıfat ..........................................................................................................................................116 Kavramadan Geçme - 5 .........................................................................................................................117 Kavramadan Geçme - 6 .........................................................................................................................118Bölüm 4: İMGE VE EDEBÎ SANATLAR (SÖZ SANATLARI) a. Teşbih ...................................................................................................................................................119 b. İstiare (Eğretileme) ...........................................................................................................................121 c. Mecazımürsel (Ad Aktarması) ........................................................................................................121 d. Teşhis (Kişileştirme) ...........................................................................................................................122 e. İntak (Konuşturma) ............................................................................................................................122 f. Tenasüp (Uygunluk) ............................................................................................................................122 g. Telmih ....................................................................................................................................................122 h. Kinaye ....................................................................................................................................................122 i. Tevriye ...................................................................................................................................................123 Yapısına Göre Sıfatlar ............................................................................................................................123 Isınma Testi ...............................................................................................................................................125 Efor Testi - 1 ..............................................................................................................................................127 Efor Testi - 2 ..............................................................................................................................................129 Performans Testi .....................................................................................................................................131

İÇİNDEKİLER

ÜNİTE 4: MASAL / FABL

Bölüm 1: MASAL İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER Masalın Genel Özellikleri .......................................................................................................................135 Edat (gibi, kadar, sadece) .......................................................................................................................137 Kavramadan Geçme - 1 .........................................................................................................................140 Kavramadan Geçme - 2 .........................................................................................................................141 Masal Planı ...............................................................................................................................................142 Edat (ile, ancak, yalnız) ...........................................................................................................................144Bölüm 2: MASALIN TARİHİ GELİŞİMİ Dünya Edebiyatında Masal ...................................................................................................................146 Türk Edebiyatında Masal .......................................................................................................................146 Türk Edebiyatında Masal Derlemeleri ...............................................................................................146 Edat (-den başka, -e doğru, -e göre) ...................................................................................................147 Edat Grupları ............................................................................................................................................147 Kavramadan Geçme - 3 .........................................................................................................................149 Kavramadan Geçme - 4 .........................................................................................................................150Bölüm 3: FABL Fablın Genel Özellikleri ..........................................................................................................................151

Fablın Tarihi Gelişimi ..............................................................................................................................151

Bağlaç (ve, veya, ama, fakat, çünkü) ...................................................................................................152

Fablın Yapısı .............................................................................................................................................153

Fablın Planı ...............................................................................................................................................153 Bağlaç (ile, ancak, yalnız) .......................................................................................................................154 Kavramadan Geçme - 5 .........................................................................................................................158 Kavramadan Geçme - 6 .........................................................................................................................159Bölüm 4: MASAL VE FABL YAZMA AŞAMALARI Hazırlık .......................................................................................................................................................160 Planlama ...................................................................................................................................................160 Taslak Metin Oluşturma ........................................................................................................................160 Metni Düzeltme ve Geliştirme .............................................................................................................160 Yazılan Metni Paylaşma ........................................................................................................................160 Bağlaç (bir, ne … ne, hem… hem, ya… ya) .........................................................................................161 Bağlama Grubu .......................................................................................................................................161

Bölüm 5: DİNLEME TÜRLERİ Ünlem ........................................................................................................................................................165 Edat Soylu Kelimeler .............................................................................................................................166 Isınma Testi ...............................................................................................................................................168 Efor Testi - 1 ..............................................................................................................................................170 Efor Testi - 2 ..............................................................................................................................................172 Performans Testi .....................................................................................................................................174

ÜNİTE 5: ROMAN

Bölüm 1: ROMANLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER Romanın Tarihi Gelişimi ........................................................................................................................179

Bölüm 2: ROMAN TÜRLERİ Konularına Göre Roman ........................................................................................................................180 Edebi Akımlara Göre Roman ...............................................................................................................183 Zamir (Adıl) ................................................................................................................................................186 Şahıs Zamiri .............................................................................................................................................186 Dönüşlülük Zamiri ..................................................................................................................................186 Kavramadan Geçme - 1 .........................................................................................................................190 Kavramadan Geçme - 2 .........................................................................................................................191Bölüm 3: ROMANIN YAPI UNSURLARI Olay Örgüsü ..............................................................................................................................................192 Kişiler .........................................................................................................................................................192 Zaman, Mekân (Yer) ................................................................................................................................193 Tema, Anlatıcı, Bakış Açıları ..................................................................................................................194

İÇİNDEKİLER

İşaret Zamiri .............................................................................................................................................196 Belgisiz Zamir ..........................................................................................................................................197 Kavramadan Geçme - 3 .........................................................................................................................199 Kavramadan Geçme - 4 .........................................................................................................................200Bölüm 4: ROMANIN HİKÂYEDEN FARKI ve ANLATIM TEKNİKLERİ Romanın Hikâyeden Ayrılan Yönleri ...................................................................................................201

Romanın Anlatım Teknikleri ................................................................................................................. 201 Soru Zamiri, İlgi Zamiri ..........................................................................................................................205

Kavramadan Geçme - 5 .........................................................................................................................209 Kavramadan Geçme - 6 .........................................................................................................................210Bölüm 5: HAZIRLIKLI KONUŞMA Hazırlık, Planlama, Sunum ...................................................................................................................211 Zamirler Özet Tablo ...............................................................................................................................212 Isınma Testi ...............................................................................................................................................213 Efor Testi - 1 ..............................................................................................................................................215 Efor Testi - 2 ..............................................................................................................................................217 Performans Testi .....................................................................................................................................219

ÜNİTE 6: TİYATRO

Bölüm 1: TİYATROYLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER Tiyatronun Genel Özellikleri .................................................................................................................223 Tiyatronun Tarihi Gelişimi .....................................................................................................................223 Zarf (Belirteç) ...........................................................................................................................................224 Durum Zarfı .............................................................................................................................................225 Kavramadan Geçme - 1 .........................................................................................................................227 Kavramadan Geçme - 2 .........................................................................................................................228Bölüm 2: TİYATRONUN YAPI UNSURLARI Dramatik Örgü, Mekân (Yer), Zaman, Çatışma ................................................................................229Bölüm 3: TEMEL TİYATRO TERİMLERİ Zaman Zarfı, Yer - Yön Zarfı ................................................................................................................232 Kavramadan Geçme - 3 .........................................................................................................................235 Kavramadan Geçme - 4 .........................................................................................................................236Bölüm 4: TİYATRO TÜRLERİ Trajedi ........................................................................................................................................................237 Komedi ......................................................................................................................................................238 Dram ..........................................................................................................................................................239 Epik Tiyatro ...............................................................................................................................................241 Absürt (Saçma, Uyumsuz) Tiyatro ......................................................................................................242 Miktar (Azlık-Çokluk) Zarfı ....................................................................................................................243 Kavramadan Geçme - 5 .........................................................................................................................246 Kavramadan Geçme - 6 .........................................................................................................................247Bölüm 5: KISA OYUN YAZMA AŞAMALARI Soru Zarfı ..................................................................................................................................................249 Zarflar Özet Tablo ...................................................................................................................................251 Isınma Testi ...............................................................................................................................................252 Efor Testi - 1 ..............................................................................................................................................254 Efor Testi - 2 ..............................................................................................................................................256 Performans Testi .....................................................................................................................................258

ÜNİTE 7: BİYOGRAFİ / OTOBİYOGRAFİ

Bölüm 1: BİYOGRAFİ İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER Biyografinin Amacı, Biyografi Nasıl Yazılır, Biyografinin Özellikleri ...........................................263 Fiiller (Kılış, Oluş, Durum Fiilleri) .........................................................................................................264Bölüm 2: BİYOGRAFİ TÜRLERİ İçeriğine Göre, Yazım Tekniğine Göre Biyografiler .........................................................................267 Roman ve Biyografi İlişkisi ....................................................................................................................268

İÇİNDEKİLER

Çekimli Fiil, Haber (Bildirme) Kipleri ..................................................................................................269Bölüm 3: BİYOFRAFİNİN TARİHİ GELİŞİMİ Tezkire, Dilek (Tasarlama) Kipleri ........................................................................................................273 Kavramadan Geçme - 1 .........................................................................................................................275 Kavramadan Geçme - 2 .........................................................................................................................276Bölüm 4: OTOBİYOGRAFİ Fiillerde Anlam Kayması .......................................................................................................................278Bölüm 5: BİYOGRAFİ İLE İLGİLİ DİĞER TÜRLER Monografi, Basit Çekimli Fiil ................................................................................................................280 Birleşik Çekimli Fiiller ............................................................................................................................281 Portre, Ek Fiil (Ek Eylem) .......................................................................................................................284 Ek Fiilin Çekimleri ...................................................................................................................................285 Kavramadan Geçme - 3 .........................................................................................................................287 Kavramadan Geçme - 4 .........................................................................................................................288Bölüm 6: ÖZ GEÇMİŞ Tercüme-i Hâl (Hâl Tercümesi), Öz Geçmiş Yazma Aşamaları ....................................................289 Isınma Testi ...............................................................................................................................................295 Efor Testi ...................................................................................................................................................297 Performans Testi .....................................................................................................................................299

ÜNİTE 8: MEKTUP / E-POSTA

Bölüm 1: MEKTUP / E-POSTA 3 Mektup, Mektubun Tarihi Gelişimi ......................................................................................................303 Mektup Türleri .........................................................................................................................................304 Mektup Yazma Aşamaları .....................................................................................................................306 Yapısına Göre Fiiller, Basit Fiiller .........................................................................................................309 Türemiş Fiiller ..........................................................................................................................................310 Kavramadan Geçme - 1 .........................................................................................................................312 Kavramadan Geçme - 2 .........................................................................................................................313 E-posta ......................................................................................................................................................314Bölüm 2: DİLEKÇE ve TUTANAK Dilekçe, Dilekçeyi Oluşturan Unsurlar ................................................................................................315 Tutanak ......................................................................................................................................................316 Tutanağı Oluşturan Unsurlar ...............................................................................................................317 Birleşik Fiiller (Kurallı Birleşik Fiiller) .................................................................................................319Bölüm 3: AÇIK OTURUM Yardımcı Fiille Kurulan Birleşik Fiiller ve Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller .........................321 Kavramadan Geçme - 3 .........................................................................................................................324 Kavramadan Geçme - 4 ......................................................................................................................... 325

Yapısına Göre Fiiller Özet Tablo ..........................................................................................................326 Isınma Testi ...............................................................................................................................................327 Efor Testi ...................................................................................................................................................329 Performans Testi .....................................................................................................................................331

ÜNİTE 9: GÜNLÜK / BLOG

Bölüm 1: GÜNLÜK Günlüğün Tarihi Gelişimi .......................................................................................................................335 Çatısına Göre Fiiller, Nesne-Yüklem İlişkisine Göre Fiiller .............................................................337 Kavramadan Geçme - 1 .........................................................................................................................339 Kavramadan Geçme - 2 .........................................................................................................................340Bölüm 2: BLOG Özne-Yüklem İlişkisine Göre Fiiller .....................................................................................................342 Kavramadan Geçme - 3 .........................................................................................................................345 Kavramadan Geçme - 4 .........................................................................................................................346 Çatısına Göre Fiiller Özet Tablo ...........................................................................................................347 Isınma Testi ...............................................................................................................................................349 Efor Testi ...................................................................................................................................................351 Performans Testi .....................................................................................................................................353

CEVAP ANAHTARI ..................................................................................................................... 355

İÇİNDEKİLER

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA

GİRİŞBölüm 1:

Edebiyat Nedir?

Bölüm 2:Edebiyatın Bilimle ve Güzel Sanatlarla İlişkisi

Bölüm 3:Metinlerin Sınıflandırılması

Bölüm 4:Dil ve İletişim

Bölüm 5:Yazma Tür ve Teknikleri

Bölüm 6:Anlatım Teknikleri ve Düşünceyi Geliştirme Yolları

Bölüm 7:İletişim

Bölüm 8:Anlatmaya Bağlı Metinlerde Bakış Açıları

1.ÜNİTE

1. ÜNİTE

KAZANIMLAR VE AÇIKLAMALAR

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

Ünite Açıklaması• Anahtar kelimeler: edebiyat, güzel sanatlar, bilim, sınıflandırma, dil, kültür, iletişim ögeleri, bakış

açıları, anlatım teknikleri, gösterge.

Kazanımlar ve Açıklamalar • Edebiyat kelimesinin kökeni, terim anlamı ve edebiyatın farklı tanımlarını, Atatürk’ün

edebiyatla ilgili düşüncelerini kavrar.

• Edebiyat, bilim ve güzel sanatlar arasındaki etkileşimi kavrar.

• Edebî ve öğretici metinlerin özelliklerini kavrar.

• B.1 Farklı türde metinler yazar.

• B.2 Yazacağı metnin türüne göre konu, tema, ana düşünce, amaç ve hedef kitleyi belirler.

• C.1.1 İletişim sürecini oluşturan ögeleri ve işlevlerini belirler.

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

9. Sınıf Konu Özetli Soru Bankası 13

BÖLÜM 1: EDEBİYAT NEDİR?

EDEBİYAT KELİMESİNİN KÖKENİ:

Edebiyatkelimesi,dilimizeArapçadangeçen“edeb”kelimesindentüretilmiştir.Edeb,iyitutum,incelikvekibarlık,terbiyeliolmak,toplumdaoluşantöreyeuygundavranmakanlamınagelir.

Edebiyatyerinedahaönceleri“ilm-iedeb,sanayi-inefise,fünun-ibedia,şiirveinşa”kavramlarıkullanılmaktaydı.Bugünküanlamıylaedebiyatkelimesiniilkkez,TanzimatDönemi’ninöndegelenismi Şinasi ,Batıdillerindeyeralan“literatür”kelimesininkarşılığıolarakkullanmıştır.Ancakliteratürbelirlibiruzmanlıkalanıylailgiliyazılarıdakarşılar.Günümüzdeedebiyatkelimesiyerineyazmakkelimesindentüretilen “yazın” sözcüğüdekullanılmaktadır.

Edebiyatfenniöylebirmarifettirkiinsanlaraterbiyeveahlaköğrettiğiiçinona“edep”vemensupolanlarınada“edîp”demişlerdir.

Şinasi

EDEBİYATIN TERİM ANLAMI VE TANIMLARI:

Edebiyat:Olay,düşünce,duyguvehayallerindilaracılığıylasözlüveyayazılıolarakbiçimlendirilmesisanatıdır.

Edebiyat: Duygu,düşünce,hayal,gözlem,tasavvurgibianlatılmakistenen,anlatılmayadeğerbulunanherhangibirkonunun,oku-yanvedinleyendeestetikheyecanuyandıracakgüzelveetkilibiçimdesöylenmesidir.

Edebiyat:Bircoğrafyaveyamilletin,birdevrin,birsanatveyaedebiyatokulununedebîürünlerinintümüneverilenaddır:

Avrupaedebiyatı,Türkedebiyatı,CumhuriyetDönemiTürkEdebiyatı,ServetifünunEdebiyatı…

Platon,sanatıaynayabenzetir.Sokrates’egöreşairinyaptığıbiryansıtmadır.Stendhal’agöreroman,yolboyuncagezdirilenbiraynadır.RecaizadeMahmutEkremdeedebiyatvesanatınbiribretaynasıolduğunudüşünür.Butanımlarınhepsindeedebiyatileger-çeklikarasındaki ilişkidikkatimiziçeker.Edebiyatgerçeğiyansıtmaktadırancakokur,edebiyatçınınaynasındayansıtmayıseçtiklerinigörmektedir.Üstelikedebiyatçınıngerçeğiolduğugibiyansıttığıdasöylenemez.Edebiyatçıgerçeğidüşevrenindeyenidenkurgulayarakyenibirgerçekolarakbizesunar.

Edebiyatın Konusu: Yazarveşairlerinilgisiniçekenherşeyedebiyatınkonusuolabilir.

Size göre edebiyat:

Edebiyat,sözlüveyazılıürünlerdenoluşur. İnsandagüzelduygu,düşüncevehayalleruyandıraneserlere edebîeserdenil-mektedir.Biredebîeserdekonununişlenişbiçimienazkonuseçimikadarönemlidir.Dilinhemanlamıeniyibiçimdeyansıtmasıhemdeokumazevkivermesibeklenir.

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

9. Sınıf Konu Özetli Soru Bankası14

Edebîeserlerinçağınıengüzelyansıtanveunutulmayanörneklerineşaheserdenilmektedir.

Edebiyatkelimesi“edep”kökündentüremiştir. EdebiyatkelimesibugünküanlamdailkkezTanzimatDönemi’ndeŞinasitarafındankullanılmıştır.

EskiTürkedebiyatındaedebiyatkelimesiyerine“ilm-iedeb,sanayi-inefise,fünun-ibedia,şiirveinşa”kavramlarıkullanılmıştır.

Batıdillerindeedebiyatkelimesininkarşılığı“literatür”dür.

Edebiyat,birolgu,duyguveyadüşünceningüzelbirbiçimdeanlatılmasıdır.

Edebiyatınbirçoktanımıyapılabilir.

Aklında Kalsın

Serbest Kürsü

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

9. Sınıf Konu Özetli Soru Bankası 15

BÖLÜM 2: EDEBİYATIN BİLİMLE VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİ

EDEBİYAT VE BİLİM: Evreninveyaolaylarınbirbölümünüelealarakdeneyedayananyöntemlervegerçekliktenyararlanaraksonuççıkarmayaçalı-

şandüzenlibilgiye bilim denir.

Bilim,genelgeçerlikvekesinlikniteliklerigösterenyöntemlivesistemli(dizgezel)bilgidir.Bellibiramacayöneliktir,biraraştırmasürecinedayanır.

Edebiyat, amacıveyöntemleribakımından bilimdenayrılır.

Bilimde bilmevebildirme amaçlanırkenedebiyatınamacı güzelliktir .

Bilimselbirçalışma biryararbeklentisiyle yürütülüroysaedebiyat zevke seslenir.

Ancakhernekadaramacıveyöntemlerifarklıdaolsaedebiyat,biliminçeşitlidallarındanyararlanır.Ayrıcabiredebîeserhayaldünyasınagetirdiğizenginliklebilimadamınailhamverebilir.

Bilimadamlarıvebilimdallarınınhepsibilgiyietkilivegüzelşekildesunmaaçısındanedebiyatlailgilidir.

COĞRAFYA

Edebîmetinlerdeönemliunsurlardanbirimekânoldu-ğuiçinedebiyat,coğrafyadanyararlanır.Ayrıcaedebiya-tıngeziveegzotikromangibibazıtürleribelirlibirbölgeyianlatmayıamaçladığıiçincoğrafyailedoğrudanilişkilidir.Edebiyatcoğrafyadan,coğrafyadaedebiyattançeşitlişe-killerdeyararlanır.Örnek:Geziyazıları

TARİH

Edebîeserlerçağınındil,kültür,inanış,yaşamaşek-li,askeri,siyasiveekonomikyapısındanizlertaşıdığıiçinedebiyat tarihe kaynaklık edebilir. Öte yandan edebiyattarihtekibirolayıkonuedinebilir.Örneğin:TarıkBuğra’nınKüçükAğaromanıKurtuluşSavaşı’nıanlatmaktadır.

PSİKOLOJİEdebiyatta,özellikleromanvehikâyelerdekahramanla-

rındavranışlarıanlatılırkenpsikolojidenyararlanılmaktadır.İnsandavranışlarını inceleyenpsikoloji deedebîeserlereyansıyaninsandavranışlarınıaraştırmakonusuyapabilir.

BİLİM VE TEKNİK

Edebîeser,bilimveteknolojininverilerindendoğrudanyadadolaylıolarakyararlanır.Bilimveteknolojialanındaçalışanaraştırmacılardaedebiyatürünlerindenesinlene-rekaraştırmalarınayeniboyutlarkazandırabilir.

Örnek:Bilimkurguromanları

SOSYOLOJİ

Edebiyathemsosyolojidenyararlanmaktahemdebirtoplumsalçevreveilişkilerağınıanlataraksosyolojiyebe-lirliölçülerdekaynaklıketmektedir.

FELSEFEFelsefedünyagörüşüyanındasanatgörüşüdegeliş-

tirdiğiiçinedebiyatıetkiler.Ayrıcaedebîeserdekarakter-lerinyaşamavedüşünmebiçimleriyanındakonuşmalarıdafelsefedenizlertaşır.

EDEBİYAT

Edebiyat Tarihi: Birmilletinyüzyıllarboyuyarattığıedebîeserleriveedebiyatçıları,tarihigelişimleriiçindeelealanbilimdalıdır.