9 lazimi salihu - procedura admenistrative

A - PROCEDURA ADMINISTRATIVE

LAZIM SALIHU

I - VLEFSHMËRIA E LIGJIT

1. Nocioni, qëllimi dhe rëndësia e procedurës administrative

Me dispozita (ligje, dekretligje, rregullore, vendime etj.) rregullohen shumë sjellje të personavefizikë dhe juridikë në shoqëri. Që të zbatohen këto dispozita është e nevojshme procedurapërkatëse, ndërsa dispozitat të cilat e përmbajnë atë procedurë i quajmë formalo-juridike apo dis-pozita procedurale, ndërkaq dispozitat në të cilat është e rregulluar përmbajtja e vetë marrëd-hënies juridike, që është lëndë e procedurës, i quajmë dispozita materialo-juridike.

Edhe pse këto dy lloje të dispozitave (formalo-juridike dhe materialo-juridike) dallohen,prapëseprapë, ato në praktikë zbatohen bashkërisht. Për të vendosur për të drejtën apo detyrimine caktuar të qytetarit ose të personave të tjerë, si për shembull për të drejtën e ndërtimit tëndërtesës banesore, pagimin e tatimit etj., duhet zbatuar dispozita materialo-juridike, që përmbankushtet sipas të cilave vendoset për të drejtën, përkatësisht detyrimin e caktuar. E tërë kjo proce-durë e organeve të administratës zhvillohet në procedurën administrative.

Me qëllim të zbatimit të drejtë të dispozitave të tilla materiale, janë përcaktuar rregullat e proce-durës administrative, të cilave organet e administratës u përmbahen. Kjo do të thotë se dispozitate procedurës administrative shërbejnë për realizimin e dispozitave materialo-juridike, ngase zbati-mi i dispozitës materialo-juridike nuk mund të bëhet vetvetiu, por atëherë kur organi zhvillonprocedurën dhe në bazë të procedurës të zhvilluar, me vendim konfirmon se a kanë qenë tëplotësuara kushtet për fitimin e ndonjë të drejte, përkatësisht për përcaktimin e ndonjë detyrimi tëpërmbajtur në dispozitat materialo-juridike.

Duke u nisur nga fushat e caktuara të së drejtës, procedurat ndahen në: gjyqësore (civile, penaleetj.), kundravajtëse dhe administrative.

Kështu, rendi dhe sistemi juridik i Kosovës përbëhet prej legjislacionit të ri (të UNMIK-ut dhe tëInstitucioneve të Përkohshme të Vetëqeverisjes të Kosovës), por edhe prej legjislacionit të vjetër(të miratuar në periudhën e ish-Jugosllavisë socialiste, si ligje federative, republikane dhe krahi-nore, si dhe aktet nënligjore), që kanë qenë në fuqi më datën 22 mars 1989, e të cilat me rregul-loret e UNMIK-ut nr. 1999/24 dhe 2000/59 konsiderohen ligje të zbatueshme deri nëzëvendësimin e tyre me aktet normative juridike të reja.

Procedura administrative përmbahet në Ligjin për Procedurën e Përgjithshme Administrative(“Gazeta zyrtare e RSFJ-së”, nr. 47/86), i cili, gjithashtu, sipas rregullores së UNMIK-ut nr.1999/24 dhe 2000/59 “Për ligjin në fuqi në Kosovë”, konsiderohet ligj në fuqi, që do të thotë sekëto rregulla të përgjithshme dhe rregullat e procedurës së veçantë për disa fusha të administratës,

579

E drejta administrative

deri në miratimin e legjislacionit të ri, do t’i zbatojnë në punën e tyre edhe institucionet e reja tëpërkohshme të vetëqeverisjes (lokale dhe qendrore) në Kosovë.

Kështu, procedurën administrative e përbëjnë rregullat juridike, me të cilat rregullohet veprimi idetyrueshëm i organeve të administratës kur në çështjet administrative, drejtpërdrejt në zbatimin edispozitave materiale, vendosin për të drejtat dhe detyrimet e personave fizikë apo juridikë. Merregullat e kësaj procedure rregullohen: kompetenca, veprimet procesuale, të drejtat dhe detyrat epersonave që marrin pjesë në procedurë, forma dhe përmbajtja e akteve me të cilat vendoset përtë drejtën apo detyrimin e ndokujt, mjetet e rregullta dhe të jashtëzakonshme juridike kundërakteve të tilla dhe ekzekutimi i tyre.

2. Nocioni “çështje administrative”

Para se të flasim për detyrimin për të vepruar sipas Ligjit për Procedurën e PërgjithshmeAdministrative (më tej: Ligji), është e nevojshme të sqarohet kuptimi i “çështjes administrative”.Sipas ligjit në fjalë (paragrafi 1 i nenit 1) procedura administrative zbatohet në çështjet administra-tive kur vendoset për të drejtat, detyrimet apo interesat e individëve, të personit juridik ose tëpalës tjetër.

Shtrohet pyetja se ç’kuptojmë me shprehjen “çështje administrative”? Kësaj pyetjeje Ligji nuk ijep përgjigje të prerë, andaj në praktikë përdoret nocioni i aktit administrativ, i cili është dhënë nëLigjin për Kontestet Administrative (paragrafi 2 i nenit 6). Ligji për Kontestet Administrative, siakt administrativ e quan atë akt që është nxjerrë nga një organ i administratës në ndonjë çështjeadministrative dhe me të cilin vendoset mbi ndonjë të drejtë apo detyrim të një individi, të njëpersoni juridik ose të një pale tjetër të caktuar. Nga kjo rrjedh se të gjitha punët administrative, tëcilat i kryejnë organet e administratës, nuk janë edhe çështje administrative.

Prandaj, për të qenë një punë administrative çështje administrative në kuptim të këtij ligji, duhet t’iketë tri cilësi:1) të jetë nxjerrë nga organi i administratës,2) të jetë nxjerrë në një çështje të caktuar administrative, përkatësisht në një situatë juridike,3) që me të vendoset për një të drejtë a detyrim të caktuar të një pale të caktuar.

Përveç çështjeve administrative, organet e administratës kryejnë edhe shumë punë të tjera admin-istrative, në mesin e të cilave dallohet grupi i madh i punëve, të cilat zakonisht quhen veprimeadministrative, të cilat dallohen nga çështjet administrative.

Me veprime administrative nënkuptohet mbajtja e evidencave të ndryshme (kadastrale, civile, tati-more etj.) dhe lëshimi i certifikatave dhe dokumenteve të tjera (ekstrakte nga librat amë të të lin-durve, të të kurorëzuarve, të të vdekurve, ekstrakte për gjendjen e pronësisë së tokës etj.).

Veprimet administrative, në shumicën e rasteve, kryhen pavarësisht nga vullneti i disa personave.Kur kemi të bëjmë me dhënien e certifikatave të ndryshme dhe të dokumenteve të tjera në bazëtë evidencës publike apo pas zhvillimit të procedurës, si dhe me mbajtjen e evidencave tëndryshme, personi i caktuar nuk fiton të drejta, përkatësisht detyrime. Ky është dallimi qenësorndërmjet çështjeve administrative dhe të veprimeve administrative. Kështu, p.sh., me veprimeadministrative, palëve u japim dokumente të

580

DORACAKU PËR PËRGATITJEN E PROVIMIT TË JURISPRUDENCËS

ndryshme, të cilat u shërbejnë për të argumentuar fakte në çështjet administrative, sepse në bazëtë shikimit në evidencën përkatëse apo në bazë të paraqitjes së ekstraktit nga ajo evidencë, paladëshmon ekzistimin ose mosekzistimin e ndonjë argumenti të rëndësishëm për vendimmarrje nënjë çështje të caktuar administrative.

II - PARIMET THEMELORE TË PROCEDURËS ADMINISTRATIVE

1. Nocioni dhe rëndësia e parimeve themelore

Për zbatimin e drejtë të procedurës administrative është qenësore të kuptuarit e rëndësisë sëparimeve themelore të saja, sepse është detyrë e të gjitha organeve të administratës dhe të institu-cioneve të tjera, kur zgjidhin çështje administrative, që, në zbatimin e normave materialo-juridikedhe të dispozitave përkatëse të procedurës administrative, të cilat rregullojnë disa çështje proce-suale, të nisen nga parimet themelore të procedurës administrative.

Njohja e parimeve themelore të procedurës administrative mundëson zbatimin e drejtë të dispozi-tave materialo-juridike dhe formalo-juridike. Ato duhet të jenë bazë dhe orientim për interpre-timin dhe zbatimin e disa dispozitave të procedurës administrative.

2. Parimet themelore të procedurës administrative

Ligji përmban dymbëdhjetë parime themelore: 1) parimi i ligjshmërisë, 2) parimi i mbrojtjes së tëdrejtave të qytetarëve dhe mbrojtja e interesit publik, 3) parimi i efektivitetit, 4) parimi i vërtetësisëmateriale, 5) parimi i dëgjimit të palëve, 6) parimi i çmuarjes së provave, 7) parimi i pavarësisë nëmarrjen e vendimeve, 8) parimi i së drejtës së ankimit, 9) parimi i formës së prerë të vendimit,10) parimi i ekonomizimit të procedurës, 11) parimi për detyrimin e ofrimit të ndihmës palës sëpainformuar dhe 12) parimi i përdorimit të gjuhëve dhe të alfabeteve.

2.1 Parimi i ligjshmërisë

Parimi i ligjshmërisë (së bashku me kushtetutshmërinë) në shoqëri shpreh idenë e “sundimit të sëdrejtës”, me nënshtrimin e të gjithë individëve, organeve, institucioneve dhe organizatave ndajnormave juridike.Parimi i ligjshmërisë, edhe në Kosovë, paraqet parimin themelor të sistemit të saj juridik në tërësi,pra edhe të procedurës administrative.

Në kuptimin më të gjerë, ligjshmëria konceptohet si harmonizim i të gjitha akteve materiale dhejuridike me ligjin (apo me ndonjë dispozitë tjetër), si aktin më të lartë. Dallohet “ligjshmëria for-male” (harmonizimi me ligjin në pikëpamje të formës të akteve juridike) dhe “ligjshmëria materi-ale” (harmonizimi me ligjin në pikëpamje të përmbajtjes së akteve).

Parimi i lëgjshmërisë është parimi më kryesor i procedurës administrative dhe ai qëndron nëdetyrimin që të gjitha organet e administratës, që veprojnë në çështjet administrative, të vendosinnë bazë të ligjit dhe të dispozitave të tjera të organeve shtetërore (paragrafi 1, neni 4).

581


Parimi i ligjshmërisë në procedurën administrative sigurohet me anë të ankimit dhe të padisë nëprocedurën administrativeo - gjyqësor, si dhe me mjetet e jashtëzakonshme juridike. Kështu,instrumentet për mbrojtjen e këtij parimi janë ankimi në procedurën administrative dhe padia nëprocedurën administrativeo-gjyqësor. Vetëm përjashtimisht, me rregullore të UNMIK-ut apo meligj, në rastet e caktuara, përkatësisht në çështje të caktuara administrative, mund të përjashtohetankimi, përkatësisht kontesti administrativ.

Rastet e paligjshmërisë, kryesisht, renditen në pesë grupe - shkelje: 1) jokompetenca, 2) shkelja edispozitave të procedurës, 3) shkelja e së drejtës materiale, 4) vërtetimi i gabuar apo jo i plotë igjendjes faktike dhe 5) paligjshmëria në qëllim apo kuptim të aktit.

Vendosja jokompetente, në veçanti kur është fjala për kompetencën lëndore, shpie në përvetësimtë autorizimeve të huaja. Dispozitat për kompetencën janë të natyrës imperative, andaj mospërfill-ja e tyre e bën veprimin e organit jo të ligjshëm.

Shkelja e dispozitave për procedurën mund t’i përkasë formës së aktit apo dispozitës e cila rregul-lon procedurën.

Shkelja e së drejtës materiale (ligjit) ekziston kur në çështjen konkrete administrative nuk janëzbatuar dispozitat e së drejtës materiale, të cilat është dashur t’i zbatojë apo kur dispozitat e tillanuk janë zbatuar drejt.

Vërtetimi jo i plotë apo i gabuar i gjendjes faktike ekziston, si edhe në procedurat e tjera, kur tëgjitha faktet vendimtare (relevante) nuk janë vërtetuar në mënyrë të drejtë, përkatësisht kur nukjanë vërtetuar. Vërtetim jo i plotë i gjendjes faktike ekziston kur për këtë flasin faktet apo provat ereja. Ky është rasti edhe kur nga faktet e vërtetuara është dhënë konkluzion i gabuar.

Kemi të bëjmë me joligjshmëra në qëllim dhe në kuptim kur akti është dhënë me qëllim të real-izimit të qëllimit tjetër jashtë asaj që del nga ligji.

2.2 Parimi i mbrojtjes së të drejtave të qytetarëve dhe mbrojtja e interesit publik

Ky parim është i përmbajtur në nenin 5 të këtij ligji dhe ka të bëjë me detyrën e organeve që, merastin e zhvillimit të procedurës dhe të marrjes së vendimit në çështje administrative, palëve t’ubëjnë të mundur që sa më lehtë të mbrojnë dhe të realizojnë të drejtat e tyre, të mos jetë në dëmtë të drejtave të personave të tjerë dhe as në kundërshtim me interesat publike të përcaktuar meligj.

Edhe pse për realizimin e të drejtave të veta kujdeset vetë pala, roli i organit që zhvillon proce-durën nuk është pasiv në të. Kështu, ai ka për detyrë që të kujdeset që pala t’i realizojë të drejtat eveta në mënyrën më të lehtë dhe të shpejtë, por të mos jetë në dëm të personave të tjerë dhe asnë kundërshtim me interesat publike. Interesin publik organi e çmon në kuadër të dispozitavemateriale, të përmbajtura në ligje dhe rregullore të UNMIK-ut, dhe në dispozita të tjera, me tëcilat është përcaktuar ai (për shembull: siguria, rendi dhe qetësia, siguria e njerëzve dhe e pasurisë,mbrojtja e shëndetit, respektimi i kushteve në fushën e ndërtimit, ruajtja e mjedisit jetësor, mbro-jtja e përmendoreve kulturore dhe historike etj.).

582


2.3 Parimi i efektivitetit

Ky parim obligon organet e administratës dhe institucionet e tjera që çështjet administrative t’izgjidhin me sukses dhe shpejt. Parimi i efektivitetit nuk duhet shikuar ndaras nga parimet e tjeratë procedurës administrative.

Me zbatimin e këtij parimi nuk mund të lihet pasdore rëndësia e parimeve të tjera (p.sh. parimi iligjshmërisë dhe i vërtetësisë materiale). Ky parim, bashkë me parimin e ekonomizimit (neni 13),në radhë të parë duhet të shprehet në veprimin racional dhe ekonomik të organit në procedurënadministrative.

2.4 Parimi i vërtetësisë materiale

Parimi i vërtetësisë materiale përbëhet në detyrimin e organit që të vërtetojë gjendjen e drejtë tëçështjes. E kundërta e kësaj është parimi i së vërtetës formale, i cili realizohet me shtjellimin edisa provave (pranimi, deklarata e dëshmitarëve) pa synim për të kuptuar të vërtetën reale.

Ky parim në Ligj përmendet që në nenin 7, në të cilin theksohet qysh në fillim se të gjitha fak-tet duhet të vërtetohen e të cilat janë me rëndësi për marrjen e vendimit të ligjshëm dhe të drejtë,duke u shtjelluar në dispozitat e tjera, si, p.sh.:

- detyrimi që, para marrjes së vendimit, kanë për t’u vërtetuar në mënyrë të saktë të gjitha faktetdhe rrethanat, të cilat janë me rëndësi për të bërë të qartë çështjen dhe mbi të cilat duhet të bazo-het vendimi (neni 135, paragrafi 1);

- personi zyrtar, i cili e udhëheq procedurën, vendos se a duhet apo jo ta argumentojë ndonjëfakt, varësisht nga ndikimi i tij në zgjidhjen e çështjes. Sipas llojit, “natyrës” së faktit, personi zyr-tar cakton se cilat prova do t’i shtjellojë (shikimi i dokumenteve, dëgjimi i dëshmitarëve,ekspertëve, shikimi në vendngjarje, marrja e deklaratave nga palët etj. (neni 160 ,paragrafi 1);- është i lejuar argumentimi se edhe dokumentet publike janë jo të vërteta apo janë të hartuar nëmënyrë të pasaktë (neni 164, paragrafi 2);

- personi zyrtar, i cili udhëheq procedurën, mundet, gjatë tërë procedurës ,të plotësojë gjendjenfaktike dhe të shtjellojë prova edhe për ato fakte të cilat nuk janë paraqitur më herët apo ende nukjanë përcaktuar. Gjithashtu, personi zyrtar, sipas detyrës zyrtare, do të urdhërojë shtjellim të çdoprove, nëse gjen se kjo është e nevojshme për të sqaruar çështjen (neni 136, paragrafët 1 dhe 2);

- organi kompetent merr vendim për çështjen që është objekt i procedurës në mbështetje të fak-teve të vërtetuara në procedurë (neni 202, paragrafi 1).

Shkelja e këtij parimi veçanërisht qëndron në atë se në procedurën administrative nuk përcakto-hen të gjitha faktet vendimtare për zgjidhje të drejtë lidhur me çështjen konkrete administrative.Kjo shihet si në mosshtjellimin e të gjitha provave të nevojshme, ashtu edhe në “rangimin” e tyre(p.sh. këqyrja në vend, si mjet provues, shfrytëzohet në mënyrë të pamjaftueshme; miratohenmendime dhe pëlqime të organeve të tjera pa përqasjen e tyre me elementet e tjera të situatëskonkrete juridike; personi zyrtar nuk është konsekuent në shtjellimin dhe në arsyetimin e provave;nuk ekzaminohen sa duhet provat sipas detyrës

583


zyrtare etj.).

Si shmangie nga ky parim Ligji ka parashikuar dy raste, në të cilat organi mund ta zgjidhë njësituatë konkrete juridike drejtpërdrejt me procedurë të shkurtër (neni 141, paragrafët 2 dhe 4).Në rastin e parë parashikohet mundësia e e zgjidhjes së çështjes me dispozitë në bazë të fakteveapo rrethanave, të cilat nuk janë argumentuar ose kur provat vetëm në mënyrë direkte përcakto-hen, kështu që faktet apo rrethanat duken si të vërteta, ndërsa nga të gjitha rrethanat del se kërke-sa e palës do të zgjidhet pozitivisht, përkatësisht do të pranohet. Në rastin e dytë kemi të bëjmëme ndërmarrjen, në interesin publik, të masave të ngutshme, të cilat nuk mund të shtyhen, ndër-sa faktet në të cilat vendimi duhet të bazohet janë të argumentuara apo, të paktën, ka mundësi aka të ngjarë të argumentohen.

2.5 Parimi i dëgjimit të palëve

Parimi i dëgjimit të palëve shihet në detyrën e organit që zhvillon procedurën që, para dhënies sëvendimit, ta njohë palën me të gjitha faktet dhe rrethanat që janë me rëndësi për dhënien evendimit, në mënyrë që pala të mund të deklarohet për ato fakte dhe rrethana.

Vetëm me ligj apo me rregullore të UNMIK-ut mund të parashikohet mundësia e dhënies sëvendimit pa deklarimin paraprak të palës (neni 8, paragrafi 2). Respektimi i këtij parimi merret nëkonsiderim prej fillimit të procedurës administrative e deri në përfundimin e tij. Ai nuk kufizohetvetëm në dëgjimin e palës mbi objektin e zhvillimit të procedurës, por përfshin edhe të drejtën epalës që të deklarohet për materialin e përgjithshëm të provave dhe të situatës juridike. Që këtëpala të mund ta realizojë, dhe që me kohë të përgatitet, është e nevojshme që me kohë të thirretnë seancë, duke u shënuar lënda për të cilën thirret, si dhe veprimet që do të ekzaminohen.

Parimi i dëgjimit të palëve konkretizohet në shumë nene të këtij ligji, si p.sh.: në nenin 135, para-grafi 1 (t’u bëhet i mundur palëve realizimi dhe mbrojtja e të drejtave dhe e interesave të tyre jur-dike para dhënies së vendimit); në nenin 140 (është detyrë e personit zyrtar ta paralajmërojë palënpër të drejtat e saj në procedurë dhe t’i tregojë për pasojat juridike të veprimeve ose pengesave qënxjerr ajo në procedurë); në nenin 143 (e drejta e palës për të marrë pjesë në procedurën ekza-minues dhe për realizimin e pikësynimit të procedurës të japë të dhëna të nevojshme dhe tëmbrojë të drejtat e veta dhe interesat e mbrojtura me ligj; e drejta e palës për rrëzimin e saktësisësë pretendimeve dhe që për atë qëllim i plotëson dhe shpjegon pohimet e saja, edhe pas seancësme gojë të mbajtur me detyrimin e vënies në dukje të shkaqeve, për të cilat nuk e ka bërë këtë nëseancë.

Për të gjitha këto kujdeset personi zyrtar, nëpërmjet të cilit pala realizon të drejtat e tij, si pjesë-marrës në procedurë. Veçanërisht është parashikuar që organi kompetent nuk do të japë vendimpara se t’i ofrojë palës mundësi që të deklarohet për faktet dhe rrethanat mbi të cilat duhet tëbazohet vendimi. Në nenin 152 është parashikuar detyrimi i lënies së kohës së mjaftueshme përt’u përgatitur palët e thirrura për shqyrtim dhe për të ardhur në kohë dhe pa shpenzime tëjashtëzakonshme. Sipas rregullit, ai afat është tetë ditë. Në nenin 153 është rregulluar detyrimi idhënies për këqyrje të planeve, shkresave ose të lëndëve të tjera personave të thirrur para mbajtjessë seancës.

584


Shmangia nga parimi i dëgjimit të palës është parashikuar edhe në vetë ligjin. Kjo del nga dispozi-ta e nenit 141, paragrafët 2 dhe 4, në të cilët është shtjelluar zgjidhja e çështjes administative nëprocedurën e shkurtër ekzaminuese. Dëgjimi i veçantë i palës nuk nevojitet kur organi vendos nëprocedurën e shkurtër ekzaminuese mbi bazën e të dhënave zyrtare që ka organi apo kur kemi tëbëjmë me ndërmarrjen e masave në interesin publik, që nuk mund të shtyhen, ndërsa faktet mbitë cilat duhet të bazohet vendimi janë të vërtetuara apo janë bërë të besueshme. Pos kësaj, me dis-pozitë mund të parashikohet që çështja e caktuar administrative të mund të vendoset në proce-durën e shkurtër ekzaminuese mbi bazën e fakteve apo të rrethanave që nuk janë provuar plotë-sisht apo me prova vërtetohen vetëm në mënyrë indirekte, kështu që faktet apo rrethanat janëbërë të besueshme. Në këto raste vetëm mund të plotësohet kërkesa e palës.

Shkelja e këtij parimi shprehet në pamundësinë e palës që të deklarohet për faktet dhe rrethanatqë janë me rëndësi për dhënien e vendimit, në veçanti në fazën e realizimit të disa mjeteveprovuese (këqyrja në vend, dëgjimi i dëshmitarit, ekspertit etj.). Ky është shkak për anulimin evendimeve të shkallës së parë. Pos kësaj, në rastin kur pala ka mundësi të deklarohet për faktetdhe rrethanat relevante, kjo konstatohet në shkresë, sepse pala, shpesh, nuk do të deklarohet përndonjë fakt, që nuk del nga shkresat, edhe pse është dashur të bëhet kjo.

2.6 Parimi i çmuarjes së provave

Parimi i çmuarjes së provave qëndron në autorizimin e personit zyrtar që, sipas bindjes së lirë, tëvendosë se cilat fakte do t’i marrë si të provuara.

Ky parim përfshin disa grupe autorizimesh për përsonin zyrtar i cili kryeson procedurën:* të caktojë se cilat dëshmi duhen apo nuk duhen provuar, varësisht nga ndikimi i tyre i mund-shëm në zgjidhjen e çështjes;* që vet të bëjë përzgjedhjen e mjeteve provuese, duke iu dhënë, sipas rrethanave konkrete,rëndësi më të madhe apo më të vogël;* që pavarësisht, sipas bindjes së vet, t’i konsiderojë të provuara apo jo të provuara faktet e veçan-ta.

Çdo fakt mund të provohet me të gjitha mjetet provuese. Si mjet provues mund të përdoret çdogjë që është e përshtatshme për vërtetmin e gjendjes së çështjes dhe që i përgjigjet rastit konkret,siç janë: dokumentet, dëshmitarët, deklaratat e palëve, ekspertët, këqyrja në vendngjarje etj.

Ato fakte nuk mund t’i vrojtojë të izoluara, por është i detyruar të vlerësojë në mënyrë të ndorëz-jegjshme e të kujdesshme të çdo prove veç e veç dhe të të gjtha provave së bashku, si dhe në bazëtë rezultatit të tërë procedurës (neni 9). Kështu, personi zyrtar nuk është i detyruar që të pranojësi provë të plotë deklaratën e dëshmitarit, të ekspertit dhe të pranojë si provë dokumentin privat,certifikatën e lëshuar sipas nenit 172 të këtij Ligji apo deklaratën e palës etj. Mirëpo, organi është idetyruar që të pranojë dokumentin publik si provë, derisa ai apo personi i interesuar në proce-durën përkatës vërteton të kundërtën.

Nga ky parim nuk mund të konkludohet se personi zyrtar është arbitrar në rastin e vlerësimit tëprovave të caktuara, sepse është i detyruar që në arsyetim të vendimit t’i vërë në dukje shkaqet qëkanë qenë vendimtare në vlerësimin e provave (neni 209). Kjo është një nga të metat e shpeshtanë vendimet, sepse, rëndom, arsyetimi nuk

585


përmban vlerësimin e kujdesshëm të çdo prove të veçantë, si dhe lidhshmërinë e tyre të ndërsjellë.Gabimi i dytë, i cili në vlerësimin e provave bëhet shpesh, është pranimi i certifikatave tëndryshme që lëshohen sipas nenit 172 të ligjit, si dokumente publike, edhe pse ato nuk janë tëtilla. Fuqia e tyre juridike është shumë më e dobët sesa e dokumenteve publike. Një situatë tëngjashme kemi edhe te deklaratat e ndryshme që palët apo pjesëmarrësit e tjerë në procedurë ijapin para organeve të tjera dhe jo para organit që e zhvillon procedurën.

2.7 Parimi i pavarësisë në marrjen e vendimeve

Sipas këtij parimi, personi i autorizuar i organit kompetent për zhvillimin e procedurës në mënyrëtë pavarur përcakton faktet dhe rrethanat, e në bazë të fakteve dhe rethanave të vërtetuara zbatondispozitat në rastin konkret (neni 10, paragrafi 2). Zbatimi i parimit të pavarësisë në zgjidhjen eçështjes administrarive përjashton marrjen e udhëzimeve konkrete për atë se si do të zgjidhetçështja konkrete administrative, si dhe në rastin kur eprori e ka kaluar të drejtën e dhënies sëvendimit te personi zyrtar.

Kufijtë e pavarësisë në marrjen e vendimeve janë të caktuara me rregullore të UNMIK-ut, me ligjdhe me dispozita të tjera. Pavarësia në zgjidhjen e çështjes është në lidhje të ngushtë me parimin evlerësimit të lirë të provave, sepse mbi personin zyrtar duhet të ndikojë vetëm gjendja faktike evërtetuar me zbatimin e drejtë të dispozitave.

Andaj, veprimi i organit nuk do të ishte në pajtim me këtë parim, kur ky, në rastin konkret(përveç nëse kjo nuk është urdhëruar me ligj), para zgjidhjes së çështjes administrative i ështëdrejtuar për mendim, orientim apo udhëzim cilitdo organ qoftë. Veprimi i tillë çon nëmospavarësinë e organeve, që do të thotë se, në fakt, çështjen administrative nuk e zgjidh organipërkatës, por një organ tjetër. Kjo ka pasoja negative për përgjegjësinë e organeve në fushën eveprimit administrativ.

2.8 Parimi i së drejtës së ankimit

Ankimi është mjet juridik i parashikuar në çdo sistem juridik demokratik. Me shfrytëzimin e sëdrejtës së ankimit mundësohet ngritja e mekanizmit të kontrollit (përkatësisht rishqyrtimit) tëvendimit, me të cilën paraqitësi i ankimit nuk është i knaqur, prandaj kërkon mënjanimin apondryshimin në dobi të tij.

Ky parim përfshihet në nenin 11 të Ligjit dhe qëndron në të drejtën e palës për ankim kundërvendimit të dhënë në shkallë të pare, nëse me të nuk është i kënaqur. E drejta e ankimit mund tëkufizohet vetëm me ligj, madje vetëm atëherë kur për çështjen në fjalë është sigurar, në ndonjëmënyrë tjetër, mbrojtja e të drejtave dhe e ligjshmërisë (p.sh. në gjykatë). Pos kësaj, ankimi nukmund të bëhet kundër organit të shkallës së parë, nëse nuk ka organ të shkallës së dytë, përveçkur kjo është parashikuar me ligj, përkatësisht tani edhe me rregullore të UNMIK-ut. Në qoftë sekundër vendimit të një organi të tillë lejohet ankimi, me ligjin me të cilin lejohet ankimi parashiko-het edhe organi që do të vendosë në bazë të ankimit.

Që ankimi të mund të bëhet, është e nevojshme të ekzistojë vendimi i shkallës së parë, nëse nukështë fjala për “heshtje të administratës”, kur

586


vendimi nuk është dhënë në afatin e parashikuar, andaj pala mund të bëjë ankim njësoj sikursekërkesa e tij të jetë refuzuar.

Për shkak se, sipas parimit të kompetencës, procedura administrative është dyshkallësh, pala nukka të drejtë ankimi ndaj vendimit të marrë mbi ankimin, por, sipas kushteve të parashikuara meligj, vetëm mund të zhvillojë kontest administrativ.

2.9 Parimi i plotfuqishmërisë së vendimit

Parimi i plotfuqishmërisë së vendimit është i përmbajtur në nenin 12 të Ligjit, sipas të cilit i plot-fuqishëm është ai vendim kundër të cilit nuk mund të bëhet ankim dhe as të ngrihet kontestiadministrativ (vendimi i formës së prerë) e me të cilin pala ka fituar të drejta të caktuara, përkatë-sisht me të cilin palës i janë caktuar disa detyrime. Që të dyja këto kushte duhet të plotësohen(mosmundësia që të bëhet ankim dhe ngritja e kontestit administrativ). Që vendimi të jetë i plot-fuqishëm edhe në aspektin material, është e nevojshme që, pos plotësimit të kushteve për plot-fuqishmërinë formale, të përmbushet edhe një kusht plotësues, i cili ka të bëjë me krijimin,përmes aktit administrativ, të ndonjë të drejte, përkatësisht detyrimi për palën.

Pasojë e plotfuqishmërisë materiale qëndron në pamundësinë e organit që e ka dhënë vendimin eplotëfuqishëm që përsëri t’i hyjë zgjidhjes së tij jashtë rasteve të anulimit, prishjes apo tëndryshimit, që janë parashikuar me ligj. Kështu, plotfuqishmëria materiale e lidh (detyron) vetëorganin që ka dhënë një vendim të tillë, ndërsa plotfuqishmëria formale e lidh (detyron) palën(p.sh., skadimi i afatit për ankim apo padi).

2.10 Parimi i ekonomizimit të procedurës

Sipas nenit 13 të Ligjit, procedura duhet të zhvillohet shpejt dhe me shpenzime sa më të vogladhe duke humbur sa më pak kohë për palën dhe për personat e tjerë që marrin pjesë në proce-durë, por në mënyrë që të grumbullohet çdo gjë që nevojitet për vërtetimin e drejtë të gjendjesfaktike dhe për dhënien e vendimit të ligjshëm dhe të drejtë. Zbatimi i këtij parimi nuk bën tëjetë në dëm të realizimit të qëllimit të procedurës, në veçanti jo në dëm të parimit të vërtetësisëmateriale.

Në parimin e ekonomizimit janë të përmbajtura dy parime: parimi i shpejtësisë dhe parimi i kur-simit. Parimi i shpejtësisë, në një mënyrë, është përfshihet nga parimi i efiktivitetit (neni 6), andaj,për këtë arsye, parimi i ekonomizmit kryesisht shpie në parimin e kursimit, përkatësisht nëkërkesën që procedura të zhvillohet me shpenzime sa më të vogla dhe duke humbur sa më pakkohë, si për palën, ashtu edhe për personat e tjerë, duke përfshirë në këtë rreth edhe personin zyr-tar, si dhe organin në tërësi.

Shprehja e këtij parimi nuk mund të jetë e njëjtë në të gjithë lëmenjtë administrativë, përkatësishtnë të gjitha lëndët administrative dhe as në të gjitha fazat e procedurës. Shikuar në tërësi, ky parimduhet të jetë i pranishëm në tërë procedurën administrative, sepse me zbatimin e tij më lehtëdhe më shpejt dhe me më pak shpenzime arrihet deri te qëllimi i procedurës administrative.

587


2.11 Parimi për detyrimin e ofrimit të ndihmës për palën e painformuar

Ky parim, i përmbajtur në nenin 14 të Ligjit, qëndron në detyrimin e organit që zhvillon proce-durën që të kujdeset që padituria dhe mosinformimi i palës dhe i personave të tjerë, që marrinpjesë në procedurë, të mos jenë në dëm të të drejtave që u takojnë me ligj atyre. Qëllimi i këtijparimi është që pala, me rastin e realizimit të të drejtave që i takojnë me ligj, të mos pësojë ndon-jë dëm për shkak të mosinformimit dhe të paditurisë lidhur me të drejtat sipas procedurës admin-istrative.

Detyrimi i ofrimit të ndihmëspër palën e painformuar nuk ka të bëjë vetëm në udhëzimin e palësnë pikëpamje të normave procedurale, por edhe në pikëpamje të dispozitave materiale. Gjithashtu,personi zyrtar që zhvillon procedurën është i detyruar t’i udhëzojë edhe personat e tjerë, e jovetëm palën (p.sh. udhëzimi i dëshmitarit se cilave pyetje mund të mos u përgjigjet - neni 178,paragrafi 2; udhëzimi i dëshmitarit, ekspertit apo të interpretit për të drejtën e shpenzimeve,përkatësisht shpërblimit - 118 paragrafi 2 etj.).

Zbatimi i këtij parimi nuk mund të jetë i plotë, në qoftë se veprimin e përgjithshëm nuk ia përsh-tat atij dhe parimeve të tjera. Pa organizim dhe pajisje të mirë të zyrave pranuese, të zyrave të ven-dit dhe të zyrave pritëse e të ndihmës juridike, si dhe të radhitjes adekuate të orarit të punës, nukmund t’u ndihmohet pjesëmarrësve në procedurën administrative.

2.12 Parimi i përdorimit të gjuhëve dhe të alfabeteve

Ky parim është i përmbajtur në nenin 15 të Ligjit në fjalë dhe me të palëve dhe pjesëmarrësve tëtjerë në procedurë u garantohet e drejta që të përdorin gjuhën e vet.

Në qoftë se procedura nuk zhvillohet në gjuhën e palës, organi ka për detyrë t’i bëjë të mundurndjekjen e zhvillimit të procedurës në gjuhën e vet. Në të vërtetë, organi ka për detyrë që ta udhë-zojë palën, përkatësisht pjesëmarrësin tjetër, për përdorimin e gjuhës në procedurë, kurse në pro-cesverbal do të shënohet se pala, përkatësisht pjesëmarrësi tjetër, është udhëzuar për këtë të drejtëdhe do të theksohet shënohet daklarata e tij lidhur me udhëzimin e dhënë. Sipas këtij parimi, palëtdhe pjesëmarrësit e tjerë në procedurë, që nuk janë qytetarë të Kosovës dhe nuk zotërojnë gjuhënnë të cilën zhvillohet procedura, kanë të drejtë ta ndjekin zhvillimin e procedurës me anë të inter-pretit (përkthyesit).

2.13 Përdorimi i shprehjes “organ”

Sipas këtij Ligji (neni 16), me shprehjen “organ” që zhvillon, përkatësisht që vendos në çështjetadministrative janë kuptuar organet shtetërore dhe organizatat e bashkësitë vetëqeverisëse, nëqoftë se me këtë ligj nuk është caktuar ndryshe.

Duke pasur parasysh dispozitat e reja të UNMIK-ut, tani me fjalën organ nënkuptohen institu-cionet e përkohshme të vetëqeverisjes (qendrore dhe lokale) në Kosovë, andaj përdorimi i fjalës“organ” në këtë tekst, në të vërtetë, ka të bëjë me institucionet e reja të përkohshme të vetëqev-erisjes në Kosovë.

588


III KOMPETENCA, NDIHMA JURIDIKE DHE PERSONI ZYRTAR

1. Kompetenca në procedurën administrative

1.1 Nocioni dhe rëndësia e kompetencës

Kompetencë është autorizim i organeve për zgjidhje të çështjeve të cakuara juridike.Organet e administratës dhe organizatat e institucionet e tjera që ushtrojnë autorizime publikekryejnë punë të shumta dhe të ndryshme administrative (vendimmarrja administrative, veprimetadministrative etj.). Të gjitha këto organe nuk mund të jenë të autorizuara që t’i zgjidhin të gjithaçështjet administrative nga lëmenjtë e ndryshëm administrativ dhe nuk mund të vendosin për tënjëjtën çështje në shkallë të parë dhe në shkallë të dytë. Andaj, është e nevojshme renditja e çësht-jeve administrative sipas lëmenjve ( të financave, të planifikimit hapësinor, të gjendjes civile etj.),për të cilat edhe themelohen organet e administratës.

Me themelimin e organeve të administratës përnjë lëmë apo për lëmenj të caktuar, përcaktohetparaprakisht e drejta dhe detyra e organit të caktuar të administratës për zgjidhjen e çështjeve tëcaktuara administrative të fushës së administratës për të cilën është themeluar. Vetëm organi kom-petent është i autorizuar të vendosë për çështjen e caktuar dhe ai nuk mund të refuzojë zgjidhjene saj. Prandaj, çdo organ është i detyruar që gjatë tërë procedurës të kujdeset sipas detyrëszyrtare, për kompetencën e vet. Kompetenca nuk mund të ndryshohet me marrëveshje të palëveapo me marrëveshje të organeve dhe të palëve.

Mosrespektimi i dispozitave mbi kompetencën në procedurën administrative bën që në proce-durën me rastin e ankesës së ushtruar edhe në procedurën e anulimit të vendimit sipas së drejtëssë mbikëqyrjes si dhe në procedurën e shpalljes të pavlefshëm të vendimit, në veçanti t’u kushto-het kujdes atyre dispozitave dhe, varësisht nga respektimi i tyre, të vendoset për epilogun evendimit të shkallës së parë.

1.2 Llojet e kompetencës

Varësisht nga kriteret që shërbejnë për radhitjen e çështjeve të ndryshme administrative, dallohentri lloje të kompetencave: 1) kompetenca lëndore, 2) kompetenca tokësore dhe 3) kompetencafunksionale.

Kompetenca lëndore është e drejta dhe detyra e një organi që çështjet e caktuara administrative t’izgjidhë në procedurën administrative, sepse kjo del nga kriteret, bazë e pikënisjes së të cilaveështë natyra e lëndës së çështjes administrative për të cilën bëhet fjalë.

Kompetenca lëndore caktohet me dispozita materiale, me të cilat rrregullohet çështja përkatëse.Sipas nenit 17 të këtij Ligji, kompetenca lëndore për vendimmarrje në procedurën administrativecaktohet me dispozitat me të cilat rregullohet një lëmë i caktuar administrativ apo caktohet kom-petenca e organeve të caktuara. Kështu, për shembull, dispozitat për mbrojtjen në punë, marrëd-hëniet e punës e caktojnë kompetencën e inspektoratit të punës, ndërsa dispozitat për urbanizmincaktojnë kompetencën e inspektoratit urbanistik. Këtë kompetencë, deri diku, e caktojnë edhe dis-pozitat e veçanta mbi organizimin e organeve.

589


Për kufizimin e kompetencës lëndore ndërmjet organeve të administrates, ligji ka përcaktuar rreg-ullin se për zgjidhjen e çështjeve administrative në shkallë të parë janë kompetent organet komu-nale të administratës, nëse me ligj nuk është caktuar kompetenca e organeve të tjera.

Kompetenca tokësore caktohet sipas territorit, përkatësisht rajonit të veprimit të organit. Kjokompetencë shënon rajonin, në të cilin organet e veçanta mund të kryejnë punë nga kompetencae tyre lëndore. Në caktimin e kompetencës tokësore është vendimtar momenti territorial e jo lloji,përkatësisht natyra e punës. Kompetencën territoriale e kanë të gjitha organet. Kompetenca tokë-sore caktohet me dispozitat për ndarjen territoriale dhe me dispozita për organizmin e organevetë caktuara.

Për caktimin e kompetencës tokësore Ligji vë vetëm rregullat plotësuese, të cilat zbatohen nëqoftë se nuk ka një dispozitë tjetër të caktuar dhe të cila e përjashtojnë njëra- tjetrën. Ato rregullapërfshijnë:

- çështjet që kanë të bëjnë me paluajtshmëritë (tokë, ndërtesat etj.), për të cilat kompetencatokësore caktohet sipas vendit ku gjendet sendi, p.sh. lejen për ndërtim e lëshon organi komunalpër ndërtimtari i komunës, në territorin e së cilës gjendet toka, si dhe lokacioni për ndërtim;

- çështjet që kanë të bëjnë me zhvillimin e procedurës lidhur me veprimtarinë e ndonjë organi -sipas vendit të selisë së tyre;

- çështjet që kanë të bëjnë me zhvillimin e veprimeve apo të veprimtarisë profesionale, e cila kry-het apo ka për t’u kryer në një vend të caktuar, sipas selisë së veprimit, përkatësisht vendit ku kry-het veprimtaria;

- çështjet tjera sipas vendbanimit të palës, përkatësisht sipas vendit të vendqëndrimit të tij;

- në qoftë se kompetenca tokësore nuk mund të caktohet sipas asnjërit kriter të përmendur,atëherë ajo caktohet sipas vendit ku është paraqitur shkaku për zhvillimin e procedurës. Ky rreg-ull, në të vërtetë, ka karakter plotësues në krahasim me kriteret e tjera.

Kompetenca funksionale mund të konsiderohet si një nënlloj i kompetencës lëndore, sepse ndih-mon që saktësisht të përcaktohet se cilit organ, që ka kompetencë lëndore, i është vënë në kom-petencë zgjidhja e një çështjeje konkrete administrative. Kjo veçanërisht ka të bëjë me rastet, tëcilat nuk janë të rralla, kur në disa ligje nuk është caktuar organi që do të ishte kompetent përzgjidhje të çështjeve administrative në një lëmë konkret administrativ, p.sh në fushën e ndërtim-tarisë, financës etj., por në ligje vetëm shënohet se këtë e bën “organi kompetent në komunë”,përkatësisht “organi i administratës komunale kompetent për ato çështje”. Në këto raste ndihmo-jnë dispozitat organizative (rregulloret për organizmin e adminstratës së UNMIK-ut, Rregullorjapër Degën Ekzekutive, Rregullorja për Organizimin e Vetëqeverisjes në Komuna, statutet ekomunave dhe aktet etjera komunale për organizimin e administratës komunale), nga të cilatmund të shihen si funksionet që i kryejnë këto organe, ashtu edhe fushat administrative në të cilatkryhen ato funksione. Këto dispozita përcaktojnë edhe çështjen se cili organ konkretisht do tëjetë për zgjidhje të çështjeve administrative në disa fusha të jetës shoqërore, përkatësisht në totheksohet emërtimi i saktë i organit dhe

590


fushëveprimi i tyre.

Ky lloj i caktimit të kompetencës quhet kompetencë negative, sepse asaj i referohemii kur, ngadispozita si dhe nga natyra e lëndës, nuk mund të konkludohet se cili organ ka kompetencë lën-dore për zgjidhjen e një çështjeje të caktuar administrative. Në qoftë se nuk ka organ të caktuarpër atë çështje administrative dhe ai nuk mund të caktohet sipas natyrës së çështjes administrative,atëherë, sipas rregullit mbi kompetencën negative, në shkallë të parë kompetent është organikomunal i administratës për punë të përgjithshme, ndërsa në nivel të Autoritetit Qendror organipër çështje të judikaturës dhe administratës.

1.3 Të përcaktuarit e kompetencës

Nga kuptimi i përgjithshëm i kompetencës rrjedh se kompetenca është e drejtë dhe detyrë e njëorgani për të zgjidhur çështje të caktuara administrative. Sikurse që çështja e themelimit, orga-nizmit dhe e mënyrës së punës së organeve rregullohet me dispozita, gjithashtu edhe kompetencapër çdo çështje administrative duhet të jetë e caktuar paraprakisht me dispozita.

Kompetenca lëndore në procedurën administrative caktohet me dispozita, më së shpeshti, meligjet të cilat rregullojnë një lëmë të caktua administrativ ose tërë fushën administrative. Me fjalëtë tjera, kompetenca lëndore e disa organeve rregullohet me dispozitat materiale të një ose mëtepër fushave të caktuara administrative.

Rregullimi i çështjeve të kompetencës lëndore nuk është e nevojshme të jetëobjekt shtjellimivetëm në dispozitat materiale, por ajo mund të rregullohet edhe me dispozitat e disa llojeve tëorganeve, por edhe me dispozitat organizative. Si shembull për këtë mund të shërbejnë rregullorete UNMIK-ut përi Organizimin e Organeve dhe Zyrave të Pavarura, për Degën Ekzekutive dheRregullorja për Vetëqeverisjen e Komunave në Kosovë, si dhe statutet e komunave dhe rregul-loret lokale të komunës që kanë të bëjnë me organizimin e organeve komunale të administratës,në të cilat janë të numëruara dhe të definuara të gjitha funksionet e organeve të AutoritetitQendror, të organeve të institucioneve të përkohshme vetëqeverisëse dhe të pushtetit lokal dhepërcaktohet fushëveprimi i tyre nga i cili del edhe kompetenca e çdo organi të veçantë.

Siç u theksua, kompetenca tokësore caktohet me dispozitat për ndarjen politiko-territoriale tëkomunave dhe me dispozitat për punën e disa organeve. Zakonisht, kompetenca tokësore eorganeve përputhet me territorin që përfshin komuna, e cila i ka themeluar ato (organet ekomunës kanë kompetencë tokësore në kuadër të rajonit të komunës, të cilat kuvendi i komunës ika obliguar). Për këtë arsye organet e administratës duhet të kujdesen për kufijtë e komunës, e cilai ka themeluar ato.

Me qëllim të respektimit të dispozitave për kompetencën, çdo organi të administratës i është lënëdetyrimi që, sipas detyrës zyrtare dhe gjatë tërë procedurës, të kujdeset për kompetencën e tij lën-dore dhe tokësore. Në qoftë se konstaton se nuk është kompetent për një çështje të caktuaradministrative, organi është i detyruar që parashtresën e palës t’ia dorëzojë, pa shtyrje, organitkompetent dhe për atë ta informojë palën. Nëse nuk mund të konstatojë se cili organ është kom-petent, do të nxjerrë konkluzion për hedhjen poshtë të parashtresës për shkak të jokompetencësdhe do t’ia dorëzojë palës atë.

591


1.4 Kompetenca e presupozuar (presumptive)

Kompetenca lëndore për zgjidhje në procedurën administrative caktohet me dispozitat me të cilatrregullohet fusha e caktuar administrative apo caktohet kompetenca e disa organeve. Ky Ligjpërmban disa rregulla mbi caktimin e kompetencës lëndore, që zbatohen në rastin kur nuk mundkonkludohet me bazë për dispozitat e një fushe të caktuar administrative apo për dispozitat qëkanë të bëjnë me kompetencën e disa organeve, kur nuk mund të konstatohet me saktësi se ciliorgan është kompetent për çështjen konkrete administrative. Andaj, një kompetencë e tillë e cak-tuar quhet kompetenca e presupozuar (presumptive), sepse në këtë mënyrë caktohet vetëmatëherë kur nga dispozitat materiale dhe të tjera nuk mund të përcaktohet kompetenca e organittë caktuar.

Si rregull themelore për përcaktimin e kompetencës lëndore Ligji parashikon se për zgjidhjen eçështjeve administrative në shkallën e parë është kompetent organi komunal i administratës, nësezgjidhja e atyre çështjeve nuk është në kompetencë të organeve të Autoritetit Qendror.

Sipas rregullës për kompetencën negative, në rast se nga dispozitat nuk mund të caktohet kompe-tenca lëndore e organit për zgjidhjen e çështjeve të caktuara administrative dhe kjo nuk mund tëpërcaktohet as sipas natyrës së çështjes, atëherë, për një çështje të tillë administrative është kom-petent organi komunal i administratës për punë të përgjithshme.

Pos rregullave për caktimin e kompetencës lëndore, Ligji përmban edhe rregulla për caktimin ekompetencës tokësore, të cilat janë shtjelluar së bashku me shqyrtimin e asaj kompetence.

1.5 Kufizimi hapësinor i kompetencës

Kompetenca lëndore e organit për zgjidhjen e çështjeve të caktuara administrative, si dhe për kry-erjen e veprimeve të tjera zyrtare është e kufizuar në kufijtë e rajonit të saj. Përjashtimisht, nëqoftë se ekziston rreziku i shtyrjes, ndërsa veprimi zyrtar duhet kryer jashtë kufijve të rajonit tëorganit, organi mund ta kryejë veprimin edhe jashtë kufirit të rajonit të vet, për çka është i detyru-ar që menjëherë ta informojë organin, në rajonin e të cilit ka ndërmarrë atë veprim.

Veprimet zyrtare në ndërtesa apo në objekte e tjera në posedim të institucioneve ushtarake bëhenpas paralajmërimit paraprak të përgjegjësit të ndërtesës, përkatësisht të objektit dhe pas mar-rëveshjes me të.

Kryerja e veprimeve zyrtare në rajonin eksteritorial (ndërtesat e zyrave të shteteve, konsullatave,përfaqësive të organizatave ndërkombëtare etj.) bëhet me ndërmjetësimin e organeve tëAutoritetit Qendror (të UNMIK-ut).

1.6 Kalimi (delegimi) dhe marrja (substitucioni) e kompetencës

Dispozitat për kompetencën janë të natyrës detyruese (ius cogens) dhe duhet të respektohen singa organet që zhvillojnë procedurën administrative, ashtu edhe nga të gjithë pjesëmarrësit etjerë në procedurë. Në mënyrë të theksuar është vënë në dukje se asnjë organ nuk mund tëmarrë çështjen e caktuar administrative nga kompetenca e organit tjetër dhe vetë ta zgjidhë atë,përveç në rastet kur kjo është parashikuar me

592


rregullore të UNMIK-ut apo me ligj dhe sipas kushteve të përcaktuara me atë rregullore apo meatë ligj. Në qoftë se me rregullore të UNMIK-ut apo me ligj është parashikuar se një çështje tëcaktuar duhet ta marrë ndonjë organ tjetër, atëherë e kemi rastin e marrjes (substituimit) të kom-petencës nga një organ në “dobi” të organit tjetër. P.sh., nëse organi komunal i administratës nukdo t’i zbatojë ligjet dhe dispozitat e tjera, organi i Autoritetit Qendror, kompetent për sigurimin ezbatimit të tyre, është i detyruar që drejtpërdrejt apo nëpërmjet organit tjetër të autorizuar t’izbatojë ato dispozita dhe akte të përgjithshme. Në Ligj kjo çështje është shtjelluar te “heshtja eadministratës”, kur organi i shkallës së dytë mundet ta zgjidhë vetë çështjen në vend të organit tëshkallës së parë, sepse ky nuk e ka dhënë vendimin brenda afatit të parashikuar.

Edhe kalimi (delegimi) e kompetencës nga njëri organ te tjetri është i lejuar vetëm në bazë tëautorizimit decidiv ligjor apo me rregullore të UNMIK-ut. Në bazë të Ligjit, organi kompetentpër vendimmarrje mundet, në kushte të caktuara, ta lutë organin tjetër që, në vend të tij të ndër-marrë disa veprime. Kjo në Ligj është shtjelluar si ndihmë juridike, për çka u bë fjalë më sipër.

1.7 Konflikti i kompetencave

Edhe pse kompetenca e organeve për vendimmarrje në procedurën administrative është e rreg-ulluar me shumë dispozita (ligje dhe rregullore të UNMIK-ut për disa fusha të administratës, medispozita për ndarjen politiko- territoriale, me dispozita për organizimin e disa organeve etj.)prapëseprapë, në praktikë ndodh që më tepër organe konsiderojnë se janë kompetent për zgjid-hjen e një çështjeje administrative apo që asnjë organ nuk dëshiron ta “pranojë” kompetencënpër zgjidhjen e një çështjeje konkrete administrative. Këto janë rastet që flasin për lindjen e kon-fliktit të kompetencave.

Në të drejtën administrative konflikt i kompetencasve ndahet në konflikt pozitiv dhe negativ tëkompetencave. Konflikt pozitiv kompetencash kemi atëherë kur dy apo më shumë organeshpallen kompetent për zgjidhje të një çështjeje të njëjtë administrative. Konflikt negativ kompe-tencash kemi në situatën kur dy apo më tepër organe refuzojnë të vendosin për një çështje të cak-tuar administrative.

Ngritja (hapja, nisja, inicimi) e procedurës për zgjidhjen e konfliktit të kompetencave mund tëbëhet me iniciativën e organit dhe në bazë të propozimit të palës së interesuar. Duke pasurparasysh rregullën se çdo organ, sipas detyrës zyrtare, kujdeset për kompetencën e vet lëndoredhe tokësore, rrjedh edhe detyrimi i organit që, posa të konstatojë jokompetencën e vet, të kërko-jë konfirmimin e organit të caktuar për zgjidhjen e konfliktit të kompetencave.

Propozimin për zgjidhjen e konfliktit të kompetencave e paraqet organi që ka vendosur i funditpër kompetencën e vet. Kjo ka të bëjë edhe me konfliktin negativ dhe pozitiv të kompetencave.Kur është fjala për konfliktin pozitiv të kompetencave, atëherë organi, i cili i fundit e shpall vetenkompetent krahas organit që tanimë është duke vendosur për çështjen e caktuar administrative,paraqet propozim për zgjidhjen e konfliktit të kompetencave. Propozimin për zgjidhjen e konflik-tit negativ të kompetencave e paraqet organi të cilit i është dorëzuar lënda nga organi që ështëshpallur jokompetent për atë çështje administrative.

Përveç organeve, propozimin për zgjidhjen e

593


konfliktit të kompetencave mund ta paraqesë edhe pala.Edhe te rastet rastet e konfliktit të kompetencave, organi është i detyruar që në territorin e vet t’ikryejë ato veprime që nuk bën të shtyhen.

2. Ndihma juridike

Ndihma juridike qëndron në ndërmarrjen e disa veprimeve procedurale nga ana e organit që nukzhvillon procedurë, por i ndërmerr ato në bazë të lutjes së organit kompetent. Organi i lutur (iporositur), në kuadër të ndihmës juridike, nuk mund ta vërtetojë gjendjen faktike në vend tëorganit kompetent për zhvillimin e procedurës.

Ndihma juridike kufizohet në kryerjen e disa veprimeve (këqyrja në vend, dëgjimi i dëshmitarëve,ekspertiza, dorëzimi i shkresave zyrtare etj.), që kanë të bëjnë me faktet dhe rrethanat e nevo-jshme në procedurë.

Sipas rregullit, çdo organ kryen veprime zyrtare brenda kufijve të territorit të vet.Organi i administratës, vetëm përjashtimisht, mund të kryejë një veprim juridik edhe jashtë terri-torit të vet, me kusht që të ekzistojë rreziku i shtyrjes dhe për këtë duhet ta informojë organin eadministratës, në territorin e së cilës ka ndërmarrë atë veprim. Në qoftë se nuk ka kushte përkryerjen e një veprim të tillë, i cili duhet kryer jashtë territorit të organit të administratës që zhvil-lon procedurën, atëherë shfrytëzohen rregullat për ndihmën juridike. Kryerja e disa veprimeve tëprocedurës nga ndonjë organ, sipas lutjes (porosisë) së organit që zhvillon procedurën adminis-trative, paraqet dhënie të ndihmës juridike në kuptim të Ligjit.

Të kërkuarit e obligueshëm të ndihmës juridike e kemi në rastin kur, për kryerjen e disaveprimeve në procedurën administrative, që duhet të ndërmerren jashtë territorit të organitkompetent që zhvillon procedurën, ky organ i drejtohet me lutje (porosi) organit të administratës,në territorin e të cilit ka për t’u ndërmarrë veprimi. Rasti i dytë i dhënies së ndihmës juridike ështëtë kërkimi jo i detyruar, sepse organi kompetent për zgjidhjen e çështjes administrative mundetqë, me qëllim të kryerjes më të të lehtë dhe më të shpejtë të veprimit apo shmangies së shpenz-imeve të panevojshme, kryerjen e disa veprimeve në procedurë t’ia besojë organit tjetër përkatëstë autorizuar për ndërmarrjen e veprimit të tillë. Në rastin e dytë, në zbatimin e ndihmës juridikeduhet që, si kritere, të shërbejnë arsyet e ekonomizimit dhe të racionalitetit, ndërkaq rasti i parëështë pasojë që del nga zbatimi i detyrueshëm i dispozitave mbi kompetencën.

Përveç dhënies së ndihmës juridike ndërmjet organeve, ndihmë juridike në procedurën adminis-trative janë të detyruar t’i japin njëri- tjetrit edhe organet dhe subjektet e tjera, të cilat kanëautorizimin publik për vendimmarrje në çështje administrative.

Përjashtimisht, organet mund të kërkojnë nga gjykatat që t’ua dorëzojnë dokumentet që u nevo-jiten për zhvillimin e procedurës administrative. Në qoftë se me këtë gjë nuk pengohet vetë pro-cedura gjyqësor, gjykatat kanë për detyrë të veprojnë në bazë të kësaj kërkese. Gjykata mund tëcaktojë afatin, në të cilin duhet t’i kthehen dokumentet.

Dhënien e ndihmës juridike organeve të huaja ligji e rregullon në veçanti. Si edhe për marrëdhëni-et e tjera ndërmjet shteteve, edhe lidhur me çështjet e dhënies së ndihmës juridike vlejnë dispozi-tat e traktateve ndërkombëtare.

594


Me anë tëndihmës juridike organet duhet që, më lehtë dhe më shpejt, të zbatojnë veprime tënevojshme në procedurën administrative, pa marrë parasysh si dhe ku ato veprime duhet të kry-hen. Ky është shkaku që dhënia e ndihmës juridike është detyrim i organeve. Me qëllim të sjelljesmë me përgjegjësi ndaj këtij detyrimi, me ligj është caktuar edhe afati prej 30 ditëshbrenda të cilitëorgani i lutur është i detyruar të veprojë sipas lutjes brenda kufijve të territorit të vet dhefushëveprimin e vet.

3. Personi zyrtar

3.1 Nocioni person zyrtar

Eprori i organit, në pikëpamje të veprimeve në procedurën administrative, ka të gjitha autorizimetqë i përkasin atij organi. Kur eprori i organit, si person fizik, udhëheq procedurën dhe zgjidhçështje administrative. Ai punon në emër të organit.

Në ligj nocioni “person zyrtar” përdoret në dy kuptime. Në kuptimin e parë, ky nocion përfshineprorin e organit dhe personin zyrtar që është i autorizuar të ndërmarrë veprime në procedurënadministrative para dhënies së vendimit. Kuptimi i dytë është më i ngushtë, sepse, sipas tij, per-soni zyrtar është punëtori profesional (nënpunësi civil) i organit të administratës të cilit eprori iorganit të administratës i ka dhënë autorizime për ndërmarrjen e veprimeve në procedurënadministrative deri në dhënien e vendimit. Edhe pse në kuptimin e gjerë edhe eprori i organitështë person zyrtar (sepse sipas pozitës së tij në çdo kohë mund t’i ndërmarrë të gjitha veprimetnë procedurën administrative, për të cilat janë të autorizuar punonjësit e organit të administratëstë cilët i udhëheq), megjithatë, nocionin “person juridik” në këtë Ligj do ta përdorim në kupti-min e ngushtë, madje kryesisht për arsyen që të bëhet dallimi mes punonjësve profesionalë tëorganeve të administratës dhe të eprorit të organit.

Pas procedurat të zhvilluar dhe vërtetimit të gjendjes faktike, vendimin në çështjen administrativee merr organi kompetent vendimmarrës, përkatësisht në të shumtën e rasteve këtë e bën eprori icili udhëheq organin e administratës. Varësisht nga vëllimi dhe rëndësia e punëve dhe nga orga-nizimi i brendshëm, eprori i organit ka të drejtë ta autorizojë një person tjetër zyrtar të organitqë e drejton që të vendosë në çështje administrative nga llojet e caktuara të punëve. Në këtëautorizim është i përmbajtur edhe autorizimi për zhvillimin e procedurës që i paraprin zgjidhjes sëçështjes administrative, përkatësisht dhënies së vendimit (neni 35).

Përveç të drejtave të eprorit, i cili udhëheq organin, që të japë autorizim për zgjidhje të çështjeveadministrative, përkatësisht për dhënie të vendimit, Ligji mundëson t’i jepet autorizim edhendonjë persont tjetër profesional të organit, të cilin e drejton eprori, për të ndërmarrë veprime nëprocedurë para dhënies së vendimit. Në rast se në këtë autorizim nuk ka kufizime për veprime tëcaktuara, atëherë personi i autorizuar ka të drejtë t@i kryejë të gjitha veprimet në procedurënadministrative, përveç dhënies së vendimit dhe të konkluzioneve të tilla, me të cila bëhet ipamundur zhvillimi i mëtejmë i procedurës.

3.2 Përjashtimi i personit zyrtar

Zhvillimi objektiv dhe i paanshëm i procedurës

595


administrative kërkon nga personi zyrtar, i cili zhvillon procedurën, si dhe nga personat e autor-izuar për zgjidhjen e çështjeve të caktuara administrative, plotësimin e prezumimeve tëmësipërme. Gjithashtu Ligji, përveç që kërkon që personi zyrtar i autorizuar të ndërmarrëveprime në procedurë para dhënies së vendimit, ai duhet të jetë edhe profesional ( me ligj ështëpërcaktuar që për punë në zgjidhjen e çështjeve të thjeshta administrative punëtori duhet të ketëkualifikimin e mesëm përkatës shkollor, ndërsa për punë në zgjidhjen e çështjeve të ndërlikuaraadministrative - kualifikimin përkatës universitar), si dhe duhet të jetë edhe i paanshëm dhe objek-tiv.

Shkaqet për vënien në dyshim të paanësisë së personit të caktuar zyrtar në çështje konkreteadministrative mund të jenë të shumta. Ato mund të shfaqen si në raport me çështjen e caktuaradministrative, ashtu edhe në raport me personin zyrtar dhe disa pjesëmarrës në procedurë, nëveçanti në raport me palën, si pjesëmarrëse më e interesuar në procedurë. Për shkak të mundësisësë ndikimit mbi objektivitetin dhe paanësinë e personit zyrtar, ekzistojnë arsye që përjashtojnëkëtë nga zgjidhja e çështjeve konkrete administrative, të cilat ligji i klasifikon në dy grupe. Grupi iparë i arsyeve i përket përjashtimit të detyrueshëm (obligues) të personit zyrtar, ndërsa i dyti ka tëbëjë me mundësinë jo të obligueshme (fakultative) të përjashtimit.

Në rastin e parë, përjashtimi i personit zyrtar (përjashtimi i detyrueshëm), pa marrë parasysh se aështë i autorizuar të vendosë apo të kryejë vetëm disa veprime ose të gjitha veprimet në proce-durë, pos dhënies së vendimit, Ligji parashikon katër raste:

1) në qoftë se në lëndën për të cilën zhvillohet procedura është palë, i autorizuar bashkë mepalën, përkatësisht bashkobligues, dëshmitar, ekspert, i autorizuar ose përfaqësues ligjor i palës;

2) në qoftë se me palën, me përfaqësuesin ose me të autorizuarin e palës është në gjini gjaku nëvijë të drejtë, kurse në vijë anësore deri në shkallë të katërt përfundimisht, bashkëshort ose nëgjini krushqie deri në shkallë të dytë përfundimisht, edhe atëherë kur martesa të ketë pushuar;

3) në qoftë se me palën, përfaqësuesin ose të autorizuarin e palës është në marrëdhënie të krye-familjarit, birësuesit, të birësuarit ose të kujdestarit dhe

4) në qoftë se në procedurën e shkallës së parë ka marrë pjesë në zhvillimin e procedurës ose nëdhënien e vendimit.

Për arsye të lidhjes së veçantë personale të personit zyrtar me lëndën konkrete administrative, qëdel nga rastet e theksuara, në të gjitha këto raste parashikohet përjashtimi i detyrueshëm i personitzyrtar. Atëherë, ndërpritet procedura dhe përjashtimin lajmërohet organi kompetent vendimmar-rës.

Në rastin e dytë përjashtimi (përjashtimi fakultativ) mund të bëhet në qoftë se ekzistojnërrethanat, të cilat mund ta vënë në dyshim paanësinë e personit zyrtar. Ligji nuk cakton se cilatjanë ato “rrethana të tjera”, të cilat munden, por jo patjetër, të shkaktojnë përjashtimin e personitzyrtar. Në këto rrethana mund të radhiten mosdurimi personal i personit zyrtar me palën, kon-fliketet e tyre të ndryshme, kontestet etj.

596


Sipas Ligjit, në të vërtetë, është evidente se përjashtimi ka të bëjë me personin që është i autor-izuar tëjapë vendim (eprori i organit, personi i autorizuar zyrtar për zgjidhjen e çështjeve admin-istrative nga një lloj i caktuar i punëve etj.), si dhe për personat zyrtarë, të cilët janë të autorizuartë kryejnë disa veprime në procedurë. Përveç këtyre personave zyrtarë, dispozitat e Ligjit për për-jashtimin në mënyrë fakultative zbatohen përshtatshmërisht edhe ndaj procesmbajtësit.

Procedura në rastin e përjashtimit mbi bazën e ekzistimit të shkaqeve të detyrueshme duhet tëzhvillohet pas lajmërimit të personit zyrtar për ekzistimin e tyre. Personi zyrtar, që do të duhej tëvendostelidhur me çështjen e caktuar administrative ose të kryente ndonjë veprim në procedurë,sapo të ketë mësuar për ekzistimin e ndonjërit nga shkaqet e përjashtimit, ka për detyrë ta ndër-presë çdo punë të mëtejshme në lëndë dhe përpërjashtimin ta njoftojë organin kompetentvendimmarrës. Në qoftë se personi zyrtar konsideron se ekzistojnë rrethana të tjera, që e përligjinpërjashtimin e tij, ai do ta njoftojë për këtë të njëjtin organ, duke mos e ndërprerë punën.

Përjashtimin e personit zyrtar mund ta kërkojë edhe pala dhe kjo për shkaqet e theksuara të për-jashtimit, si dhe kur ekzistojnë rrethana të tjera që vënë në dyshim paanësinë e tij. Në kërkesën evet pala duhet t’i vërë në dukje rrethanat për të cilat konsideron se ekziston ndonjëri nga shkaqete përjashtimit. Personi zyrtar, përjashtimin e të cilit e ka kërkuar pala për cilindo shkak të për-mendur në këtë Ligj, nuk mundet të ushtrojë, deri në nxjerrjen e konkluzionit mbi këtë kërkesë,asnjë veprim procedural, përveç atyre që nuk mund të shtyhen.

Organi kompetent vendimmarrës nxjerr konkluzion për përjashtimin. Në konkluzionin për për-jashtim do të caktohet personi zyrtar që do të vendosë, përkatësisht do të ushtrojë veprime tëveçanta procedurale lidhur me lëndën, në të cilën është caktuar përjashtimi. Kundër konkluzionitme të cilin caktohet përjashtimi nuk lejohet ankim. Kjo do të thotë se ankesa lejohet kundër kon-kluzionit me të cilën është refuzuar kërkesa e palës për përjashtim të personit zyrtar.

IV - PALËT DHE PËRFAQËSIMI I TYRE NË PROCEDURËN ADMINISTRATIVE

1. Në përgjithësi për pjesëmarrësit në procedurën administrative

Në procedurën administrative pjesëmarrës kryesorë janë organi dhe pala. Grupi i dytë i pjesëmar-rësve (dëshmitarët, ekspertët, interpretët etj.), mund të paraqiten në procedurën administrativedhe kjo varet nga natyra dhe lloji i çështjes administrative që është objekt i procedurës administra-tive. Proces administrativ nuk ka, në qoftë se nuk e zhvillon organi. Me rregullat për përcaktimine kompetencës lëndore dhe tokësore caktohet se cili organ është kompetent për vendimmarrjelidhur me të drejtat, detyrat apo interesat e individëve, të personave juridikë ose ndonjë paletjetër.

Edhe pse në Ligj, në shumë vende, theksohet se procedurën administrative e zhvillon organi, atënë të vërtetë e udhëheq personi zyrtar i organit, ndërsa në emër të organit vendim merr eprori iorganit ose personi zyrtar të cilin ai e ka autorizuar për zgjidhjen e çështjeve administrative nganjë lloj i caktuar i punëve.

597


Rrethi i pjesëmarrësve të tjerë varet nga lloji i procedurës që zhvillohet në çështjen e caktuaradministrative. Sipas rregullit, në procedurën e shkurtër ekzaminuese merr pjesë vetëm pala,përveç organit kompetent, i cili udhëheqë procedurën, ndërsa rrethi i gjerë i pjesëmarrësve, kurzbatohet procedura e veçantë ekzaminuese. Në procedurën e veçantë ekzaminuese, sipas rregullit,marrin pjesë më shumë palë, dëshmitarë, ekspertë dhe persona të tjerë, sepse mbahen seanca,bëhen këqyrje në vend dhe kryhen veprime të tjera të nevojshme procedurale.

2. Pala

2.1 Nocioni “palë”

Është shumë vështirë të përkufizohet nocioni i palës në procedurën administrative, për shkak tëshumëllojshmërisë së zgjidhjeve administrative në raport me nocionin e palës në procdurat e tjera.Për shkak të kësaj vështirësie, Ligji, në përgjithësi, cakton se palë është personi me kërkesën e tëcilit ngrihet procedura ose kundër të cilit zhvillohet procedura, apo i cili, për mbrojtjen e të drej-tave të veta ose të interesave të veta juridike, ka të drejtë të marrë pjesë në procedurë (neni 49).

Nga kuptimi kështu i përcaktuar, palët në procedurën administrative radhiten në tri grupethemelore:

a) pala aktive - personi sipas kërkesës së të cilit është ngritur procedura, përkatësisht personi i cilinga organi administrativ kërkon realizimin e një të drejte të caktuar;

b) pala pasive - është personi kundër të cilit zhvillohet procedura, përkatësisht të cilit i përcakto-het detyrimi i caktuar;

c) pala e rastit - është personi i cili me qëllim të mbrojtjes së të drejtave të veta apo të interesavejuridike ka të drejtë të marrë pjesë në procedurën administrative.

Në pikëpamje të numrit të palëve dhe pozitës së tyre, procedura administrative njeh palën nëçështjet njëpalëshe, në të cilat merr pjesë vetëm një palë apo më tepër palë (persona) në pozitë tënjëjtë. Në qoftë se në procedurën administrative paraqiten më shumë palë me interesa tëkundërta, përkatësisht nga pozita të ndryshme, atëherë është fjala për çështje kontradiktore dheshumëpalëshe.

Në rastet kur në emër të organit të pushtetit (lokal apo qendror) paraqiten organe të veçanta, rën-dom në çështje kontradiktore kundrejt disa personave, atëherë të gjitha këto organe (prokuroripublik, avokati publik dhe organet e tjera të pushtetit lokal dhe qendror) kanë, brenda kufijve tëautorizimeve ligjore, të drejta dhe detyrime të palës (paragrafi 1 i nenit 52).

Në procedurën administrative palë mund të jetë çdo person fizik dhe juridik.

Palë në procedurën administrative mund të jenë edhe organet e pushtetit (lokal dhe qendror),njësia afariste e organizatës, qendra e banimit, grupi i personave e të tjerë, që nuk kanë cilësinë epersonit fizik, me kusht që të jenë titullarë të të drejtave dhe të detyrimeve për të cilat vendoset nëprocedurën administrative. Organizata sindikale, gjithashtu, mund të jetë palë, në qoftë se proce-dura administrative shtrihet në ndonjë të drejtë

598


apo interes juridik të punëtorëve të ndërmarrjes.

Organizatat shoqërore dhe shoqatat e qytetarëve, të cilat, sipas aktit të përgjithshëm, kanë përdetyrë të mbrojnë të drejtat dhe interesat e caktuara të anëtarëve të tyre, me pëlqimin e anëtarëvetë vet, në emër të tyre mund të parashtrojnë kërkesë që ka të bëjë me të drejta dhe interesa të tilla,si dhe të hyjnë në procedurën e ngritur me të gjitha të drejtat e palës (neni 51).

2.2 Cilësitë e përgjithshme dhe të veçanta të palës

Që një palë e caktuar të mund të marrë pjesë plotësisht në procedurën administrative dhe që nëatë procedurë të paraqitet dhe të veprojë si palë, duhet t’i plotësojë këto kushte:

a) të ketë aftësi për të qenë palë (aftësia e palës);

b) të ketë aftësinë e kryerjes së pavarur të veprimeve (aftësia procedurale) dhe

c) të ekzistojë lidhja e caktuar e atij personi me çështjen konkrete administrative - me lëndën eprocedurës (legjitimiteti i palës).

Kjo do të thotë se pozitën e palës në procedurën administrative që zhvillohet lidhur me njëçështje administrative mund ta ketë vetëm ai person që i plotëson të tria kushtet bashkërisht(kumulativisht) e jo në mënyrë alternative, përkatësisht një nga kushtet e përmendura.

Meqenëse ekzistimi i palës dhe i aftësisë procedurale përcaktohet sipas kritereve të përgjithshme,këto aftësi mund të përfshihen në kuadër të cilësive të përgjithshme të palës.

Përcaktimi i legjitimitetit të palës është një çështje mjaft e vështirë dhe varet nga ekzistimi iraportit të theksuar ndërmjet personit të caktuar dhe çështjes konkrete administrative, për të cilënvendoset në procedurë. Kjo është një cilësi e veçantë e palës që duhet të përcaktohet në çdo pro-cedurë konkrete administrative dhe është e lidhur për personin e caktuar dhe për lëndën e caktuaradministrative. Kjo cilësi e palës nuk mund të përcaktohet çdoherë paraprakisht, kurse ndonjëherëas gjatë procedurës, por vetëm pas përfundimit të saj. Edhe po të ekzistojë dyshimi ndajlegjitimitetit të palës, një personi të tillë duhet t’i mundësohet pjesëmarrja në procedurë, ndërsagjatë procedurës hulumtohen dhe përcaktohen kushtet për ekzistimin e tij.

2.3 Aftësia e palës

Aftësia e palës në procedurën administrative i përgjigjet aftësisë juridike, që nënkupton aftësinëqë personi i caktuar mund të jetë bartës i të drejtave dhe detyrave të veta. Kjo aftësi epërgjithshme juridike, parimisht, është e barabartë për tërë fushën juridike, në veçanti për tëdrejtën civile dhe administrative.

Aftësinë e përgjithshme juridike, po kështu edhe aftësinë e palës në procedurën administrative,e kanë të gjithë personat fizikë dhe juridikë. Kjo do të thotë se kjo aftësi fitohet që nga lindja evetë personit fizik, përkatësisht që nga themelimi i personit juridik dhe regjistrimi i tij në organinkompetent apo në gjykatë. Në disa raste të pro-

599


cedurës administrative kërkohet aftësia e veçantë juridike, andaj, edhe pse persona të caktuar kanëaftësi të përgjithshme juridike, ata nuk mund të jenë palë në procedurën administrative, sepsenuk kanë aftësinë e veçantë juridike për atë lloj lëndëah (p.sh. shtetasit e huaj nuk mund të jenëpalë në çështje të caktuara administrative).

Gjithashtu, në procedurën administrative mund të paraqiten palët të cilat nuk e kanë cilësinë epersonit juridik. Kështu, palë mund të jenë edhe organet e pushtetit (lokal dhe qendror), njësiaafariste, grupi i personave etj., të cilët nuk e kanë cilësinë e personit juridik. Gjithashtu, palë nëprocedurën administrative mund të jetë edhe organizata sindikale, në qoftë se procedura admin-istrative shtrihet në ndonjë të drejtë apo interes juridik të punëtorëve në ndërmarrje.

Me të gjitha të drejtat e palës, në procedurën administrative mund të paraqiten edhe organizatate bashkësitë dhe shoqatat e qytetarëve, të cilat, sipas akteve të përgjithshme juridike, kanë përdetyrë të mbrojnë të drejtat dhe interesat e caktuara të anëtarëve të vet, kështu që, me pëlqimin eanëtarit të vet dhe në emër të tij, mund të parashtrojnë kërkesa që kanë të bëjnë me të drejta dheinteresa të tilla, si dhe të hyjnë në procedurën e ngritur me të gjitha të drejtat e palës.

Të drejta dhe detyra të palës kanë prokurori publik, avokati publik dhe organet e tjera të pushtetitlokal dhe qendror në rastet kur janë të autorizuar që në procedurën administrative të përfaqëso-jnë interesat shoqërore. Vëllimi i të drejtave dhe detyrave varet nga vëllimi i autorizimeve të për-caktuara me ligj.

2.4 Aftësia (Zotësia) procedurale

Derisa në Ligj përcaktohet rregulla që palë në procedurën administrative mund të jetë çdo per-son fizik dhe juridik, ndërsa sipas kushteve të caktuara edhe subjektet e tjera (neni 50-52), aftësiae plotë procedurale varet nga mundësia që vetë pala të kryejë veprime në procedurën administra-tive (paragrafi 1 i nenit 53).

Në të vërtetë, aftësia procedurale çdoherë parapëlqen edhe ekzistimin e aftësisë juridike, përkatë-sisht të aftësisë së palës. Nuk mundet dikush të jetë procesualisht i aftë e që, njëkohësisht, nëpërgjithësi, të mos mund të jetë palë në procedurën administrative. Është e mundshme të keminjë situatë të kundërt, ngase ndonjë person mund të ketë aftësinë e palës, por të mos ketë edheaftësinë procedurale. Kjo do të thotë se një person i tillë është palë në procedurë, por për shkaktë ekzistimit të disa shkaqeve, ai nuk mund tëi kryejë vetë veprime në procedurën administrative.Këta janë persona të cilët ende nuk janë madhorë (nuk kanë mbushur moshën 18 vjeç, kur fito-het aftësia e plotë afariste procedurale), si dhe personat të cilëve u është marrë aftësia afariste(zotësia për të vepruar) (p.sh. personat mentalisht të sëmurë). Personat e tillë janë palë në proce-durë, por në vend të tyre, veprimet administrative i ndërmarrin përfaqësuesit, të cilët janë tëndryshëm dhe do të shtjellohen në veçanti.

2.5 Legjitimiteti i palës

Në çdo lëndë konkrete administrative organi që zhvillon procedurën është i detyruar të hulumto-jë, pos ekzistimit të kushteve për aftësinë e palës dhe aftësinë procedurale të palëve në procedurë,edhe çfarë është raporti i palëve apo i palës ndaj lëndës procedurale. Ajo marrëdhënie e një per-soni, qoftë ai fizik a juridik, ndaj lëndës së person-

600


it, nga e cila dalin disa të drejta apo interesa juridike, përkatësisht ekzistimi ose mundësia e ekzis-timit të ndonjë të drejte apo detyrimi, i atribuohet legjitimitetit të palës.

Në procedurën administrative askush nuk mund të marrë pjesë pa autorizim në lëndën e huaj,sepse çdoherë hulumtohet se çfarë është raporti i një personi ndaj lëndës së procedurës, përkatë-sisht ekzistimi i legjitimitetit të palës. Në qoftë se, në vend të palës, lajmërohet një person tjetër,atëherë është fjala për përfaqësuesin ligjor apo sipas autorizimit të veçantë. Në të vërtetë, në qoftëse nuk është fjala për përfaqësuesin, ndërsa nuk mund të vërtetohet ekzistimi i interesit juridik,personit të tillë nuk do t’i lejohet pjesëmarrja në procedurën administrative.

Derisa ekzistimi i aftësisë së palës dhe aftësisë procedurale përcaktohet sipas kritereve objektivemë parë të njohura, ekzistimi i legjitimitetit të palës varet nga interesi juridik i një personi. Aiinteres duhet të jetë i vërtetë dhe mund të qëndrojë në të drejtën e palës që të kërkojë ngritjen eprocedurës (dhënia e lejes së ndërtimit, të letërnjoftimit etj.), kur është fjala për legjitimitetin aktivapo është fjala për procedurën që është ngritur sipas detyrës zyrtare, në të cilën përcaktohendetyrimet për personin e caktuar (përcaktimi i detyrimeve të ndryshme tatimore etj.). Në këtë rast,pala ka tjetër pozitë dhe nuk është aktive si në procedurën që zhvillohet lidhur me kërkesën e saj,kështu që, për këtë arsye ky legjitimitet quhet legjitimitet pasiv i palës.

Organi që zhvillon procedurën është i detyruar që, sipas detyrës zyrtare, të kujdeset nëse personiqë paraqitet si palë gjatë tërë procedurës, a mund të jetë palë dhe nëse palën e përfaqëson ose jopërfaqësuesi ligjor. Në qoftë se gjatë procedurës pala vdes, organi mund ta pezullojë ose ta vazh-dojë procedurën dhe këtë do ta vlerësojë varësisht nga karakteri i çështjes administrative, që ështëobjekti i procedurës. Në qoftë se organi vlerëson se, sipas karakterit të çështjes ,procedura nukmund të vazhdohet, atëherë do ta pezullojë procedurën me konkluzion, kundër të cilit lejohetankim i veçantë.

3. Përfaqësimi i palës në procedurën administrative

Siç kemi parë, palë në procedurë është edhe personi që nuk mund të kryejë veprime proceduraledhe kjo është pala e paaftë procedurale. Për palën e tillë, nëse është fjala për person fizik,veprimet procedurale i ndërmarrin, i propozojnë dhe në to marrin pjesë përfaqësuesit e tyreligjorë. Në emër të personave juridikë, në procedurë marrin pjesë përfaqësuesit e tyre ligjorë osepërfaqësuesit e autorizuar. Ky ligj njeh edhe përfaqësuesin e palës me aftësi procedurale, i cilimund të jetë edhe ky palë, me kusht që për atë të marrë autorizim nga pala, prandaj edhe quhet iautorizuar vullnetar. Në rastet e caktuara paraqitet edhe përfaqësuesi i përkohshëm dhe përfaqë-suesi i përbashkët.

Të gjithë përfaqësuesit dhe të autorizuarit në procedurën administrative janë persona fizikë meaftësi veprimi, të cilët kryejnë veprime procedurale në procedurë, por jo në emër të vet dhe nëllogari të palëve të cilat i përfaqësojnë.

Në procedurën administrative dallohen këto lloje të përfaqësimit:

1) përfaqësuesit ligjorë ose të nevojshëm të personave me paaftësi procedurale dhe të personavejuridikë;

2) i autorizuari;

601


3) përfaqësuesi i përkohshëm dhe4) përfaqësuesi i përbashkët.

3.1 Përfaqësuesi ligjor

Përfaqësuesit ligjorë veprojnë për personat që nuk kanë aftësi procedurale dhe për personatjuridikë. Përfaqësuesi ligjor për palën e paaftë në aspektin procedural caktohet në bazë të ligjit apoaktit të organit kompetent të dhënë në bazë të ligjit. Në rolin e përfaqësuesve ligjorë të personavefizikë, më së shpeshti, lajmërohen në procedurat të ndryshme dhe, po ashtu ,në procedurënadministrative, prindërit e fëmijëve të mitur. Ky përfaqësim ligjor mund të pushojë para arritjes sëmoshës madhore te rastet e lidhjes së kurorës apo të marrjes së të drejtave prindërore, ndërsamund të vazhdohet nëse është hequr kujdesi prindëror mbi fëmijët.

Në qoftë se bëhet shkurorëzimi apo anulimi i martesës, gjykata vendos se cilit prej prindërve dot’ia besojë fëmijët për ruajtje dhe edukim, kështu që në këtë mënyrë është vendosur edhe çështja epërfaqësimit të fëmijëve.

Fëmijëve të mitur, të cilët nuk janë nën kujdesin prindëror, organi kompetent i pushtetit lokal përpunët e kujdestarisë, cakton kujdestarin. Ky organ u cakton kujdestarin edhe personave madhorë,të cilët janë privuar tërësisht apo pjesërisht nga aftësia afariste (për të vepruar). Kujdestarët e cak-tuar janë përfaqësues ligjorë në procedurën administrative.

Personat juridikë në procedurën administrative i përfaqësojnë përfaqësuesit e tyre ligjorë,përkatësisht përfaqësuesit. Në qoftë se përfaqësuesi, përkatësisht përfaqësuesi ligjor i personitjuridik nuk është caktuar me ligj apo me akt të organit kompetent të pushtetit, të dhënë në bazë tëligjit, përfaqësuesi, përkatësisht përfaqësuesi ligjor, caktohet me akt të përgjithshëm normativ tëpersonit juridik. Ndërmarrjet, si persona juridikë më të shumtë, i përfaqëson dhe i paraqet organii vetëm afarist (drejtori etj.), përkatësisht kryetari i organit kolegjial afarist, në qoftë se me statutapo me një akt tjetër normativ të ndërmarrjes nuk është caktuar ndryshe.

Përveç këtyre personave, përfaqësimin e ndërmarrjeve mund ta kryejë edhe një apo më shumëpunëtorë me autorizime dhe përgjegjësi të veçanta të ndërmarrjes.

Organi kompetent i kryen veprimet në procedurë nëpërmjet përfaqësuesit të caktuar me ligj.Avokatia publike përfaqëson organet e pushtetit në pikëpamje të të drejtave të tyre pasurore dhetë interesave në procedurën administrative, si dhe në procedurat e tjera. Në raste të tjera, për-faqësimin e organeve e bëjnë eprorët e organeve, përkatësisht personat e caktuar me dispozitatpër themelimin dhe organizmin e organeve.

3.3 I autorizuari

Pala, pra edhe përfaqësuesi i saj ligjor, kanë të drejtë të caktojnë të autorizuarin që do ta përfaqë-sojë në procedurë. I autorizuari nuk mundet, në vend të palës, të kryejë vetëm ato veprime lidhurme të cilat është e nevojshme që vetë pala të japë deklarata. Gjithashtu, vetëm pala mund të japëdeklarata edhe në rastet e tjera krahas të autorizuarit, qoftë me vetiniciativë, qoftë me kërkesë e tëorganit i cili zhvillon procedurën.

602


Pala e pranishme, kur i autorizuari i saj jep deklarata me gojë, mundet t’i ndryshojë apo t’i revoko-jë ato menjëherë dhënies së tyre. Në qoftë se në deklaratat (me shkrim apo me gojë) ndërmjetpalës dhe të autorizuarit të saj ka mospajtime për disa fakte, organi, duke zbatuar parimin evlerësimit të lirë të provave (parimi i bindjes së lirë), pas vlerësimit të ndorëzjegjshëm dhe mekujdes të provave në veçanti dhe të gjithave së bashku, i merr si të vërtetuara faktet dhedeklaratat që janë në pajtim me një vlerësim të tillë.

I autorizuar mund të jetë çdo person qëi ka aftësi të plotë afariste (?), përveç personave të cilëtmerren me pseudoavokati (personat të cilët me kompensim, pa autorizim, japin ndihmë juridike tëçfarëdo lloji). Në qoftë se paraqitet në rolin e të autorizuarit, personit që merret me pseudoshkre-sori, organi, sipas detyrës zyrtare, do t’ia ndalojë përfaqësimin e mëtejshëm dhe për këtë men-jëherëdo ta njoftojë palën. Kundër konkluzionit mbi ndalimin e përfaqësimit mund të ushtrohetankesë e veçantë, e cila nuk e shtyn ekzekutimin e konkluzionit. Edhe avokatët janë të autorizuartë palës, por në procedurën administrative përfaqësimi i tyre nuk është i detyruar si në procedu-rat e tjera.

Autorizimi për përfaqësim mund të jepet me shkrim dhe me gojë në procedurë verbal. Për autor-izimin me gojë bëhet shënimi në lëndë. Autorizimi mund të jepet për tërë procedurën (i plotë)apo vetëm për disa veprime (i pjesshëm - paraqitja e kërkesës për ngritjen e procedurës, paraqitjae ankesës, përfaqësimi në një seancë etj.). Edhe njëri edhe tjetri autorizim mund të kufizohen nëkohë.

Përmbajtja, vëllimi dhe çështjet e tjera lidhur me vlefshmërinë e autorizimit, vlerësohen sipasparimeve të procedurës civile, nëse këto çështje nuk janë të rregulluara me ligj. Për dhënien eautorizimit një avokati është e mjaftueshme që pala apo përfaqësuesi i saj të nënshkruajë autoriz-imin.

Kur autorizimi i jepet personit që nuk është avokat, është e nevojshme prania e dy dëshmitarëve,të cilët do të nënshkruajnë në autorizim. Në qoftë se autorizimi jepet në formë dokumenti privat,dhe dyshohet ndaj rregullsisë së tij, mund të kërkohet të paraqitet autorizimi i vërtetuar.

Me vdekjen e palës, humbjen e aftësisë së saj procedurale apo ndërrimin e përfaqësuesit ligjor,autorizimi nuk pushon. Pasardhësi juridik (trashigimtari) i palës, përkatësisht përfaqësuesi i riligjor i tij, mund ta revokojë autorizimin e mëparshëm.

Personi zyrtar i cili zhvillon procedurën apo kryen disa veprime në procedurë mund të lejojë, për-jashtimisht, që në emër të palës, si të autorizuar të tij, të kryejnë një veprim të caktuar pa autoriz-im anëtarët e familjes së tij, personat në marrëdhënie pune me të apo eprorët e palës, në qoftë sefjala është për persona të njohur dhe nëse nuk ka dyshim për ekzistimin dhe vëllimin e autorizim-it. Në qoftë se personat e tillë paraqesin kërkesë për ngritjen e procedurës apo gjatë procedurësjapin deklarata në kundërshtim me deklaratën e mëhershme të palës, nga ai do të kërkohet që,brenda afatit të caktuar të paraqesë autorizimin në mënyrë plotësuese.

3.4 Përfaqësuesi i përkohshëm

Organi i cili zhvillon procedurën do t’i caktojë palës përfaqësuesin e përkohshëm, në qoftë se këtëe kërkon ngutësia e lëndës dhe nëse procedura

603


duhet të zhvillohet patjetër, në këto raste:

- Në qoftë se pala e paaftë nga ana procedurale nuk ka përfaqësuesin e vet ligjor ose ndonjëveprim duhet të ndërmerret kundër personit vendqëndrimi i të cilit është i panjohur, e i cilinuk ka të autorizuar të vetin. Në këtë rast organi menjëherë do ta informojë për këtë organin ekujdestarisë, ndërsa kur përfaqësuesi i përkohshëm i caktohet personit vendqëndrimi i të cilitështë i panjohur, ai do ta shpallë konkluzionin në mënyrën e zakonshme (afishimi në tabelën eshpalljeve etj.);

- Në qoftë se ndërmarrja, organizata apo institucioni nuk e ka përfaqësuesin ligjor, përfaqë-suesin dhe as të autorizuarin. Përfaqësuesi i përkohshëm për këta persona caktohet, si rregull,nga radha e personave zyrtarë të tyre dhe për këtë, madje pa shtyrje, lajmërohet ndërmarrja,përkatësisht organizata dhe institucioni;

- Kur duhet të kryhet veprimi që nuk mund të shtyhet, kurse pala, përkatësisht i autorizuari apopërfaqësuesi i saj nuk mund të thirren në kohën e duhur. Për këtë gjë pala, i autorizuari osepërfaqësuesi do të njoftohen menjëherë.

Personi i caktuar ka për detyrë ta marrë përsipër përfaqësimin, kurse përfaqësimin mund ta refu-zojë vetëm për shkaqet që janë parashikuar me dispozita të veçanta. Përfaqësuesi i përkohshëmmerr pjesë vetëm në procedurën për të cilin është i caktuar shprehimisht dhe pikërisht gjersa tëmos paraqitet përfaqësuesi ligjor ose përfaqësuesi, përkatësisht vetë pala ose i autorizuari i saj.

3.5 Përfaqësuesi i përbashkët

Përfaqësuesi i përbashkët, si lloj i përfaqësuesit, paraqitet kur në procedurën administrativendeshemi me bashkësi procedurale. Procedura e bashkësisë në procedurën administrative gjenzbatim kur dy ose më tepër palë, në të njëjtën lëndë, paraqiten bashkërisht, në qoftë se me dis-pozitë të veçantë nuk është caktuar ndryshe. Në raste të tilla palët kanë për detyrë të theksojnë secila prej tyre do të paraqitet si përfaqësuese e tyre e përbashkët, në qoftë se nuk kanë vendosur tëcaktojnë të autorizuar të përbashkët.

Organi që zhvillon procedurën ka të drejtë që t’u caktojë me konkluzion palëve që në procedurëmarrin pjesë me kërkesa identike të deklarojnë brenda afatit të caktuar se cila prej tyre do t’i për-faqësojë, apo të emërojnë të autorizuarin e përbashkët, me kusht që këtë të mos e ndalojë dis-pozita e veçantë juridike. Në qoftë se palët nuk veprojnë sipas një konkluzioni të tillë, këtë mundta caktojë vetë organi që zhvillon procedurën, me ç’rast përfaqësuesi, përkatësisht i autorizuari ipërbashkët, e mban këtë status gjithnjë gjersa palët të mos e caktojnë tjetrin. Kundër një kon-kluzioni të tillë palët kanë të drejtë ankimi të veçantë, por ankimi nuk e shtyn ekzekutimin.

Edhe në rastin e caktimit të përfaqësuesit të përbashkët, përkatësisht të autorizuarit të përbashkët,secila palë rezervon të drejtën të paraqitet si palë në procedurë, të japë deklaratë dhe të bëjë nëmënyrë të pavarur ankime si dhe të shfrytëzojë mjete të tjera juridike.

3.6 Ndihmësi profesionist

Ligji parashikon institucionin e ndihmësit profe-

604


sionist, të cilin nuk e njeh as procedura penale, as ajo civile, por as procedurat e tjera.

Ndihmësi profesionist nuk është i autorizuar dhe përfaqësues i palës, por është person profesion-ist, i cili palës i jep vetëm ndihmë profesionale në formë të dhënies së këshillave dhe njoftimeve.Nga një person i tillë kërkohet të ketë dije profesionale lidhur me lëndën në procedurë.

Nga pozita e ndihmësit profesionist shihet se ai vepron pranë palës e jo në vend të saj, përkatë-sisht ai person nuk mund ta përfaqësojë palën.

Organi që zhvillon procedurën do të lejojë, për çështjet për të cilat kërkohet dije profesionale lid-hur me lëndën e procedurës, që pala të sjellë personin profesionist, ndihmësin profesionist, i cilido t’i japë njoftime dhe këshilla, me kusht që të jetë i aftë për të vepruar dhe që të mos merretme pseudoavokati. Shpenzimet e punës së ndihmësit profesionist i heq, sipas rregullit, vetë palapranë të cilit është personi i tillë, i cili ka vepruar me thirrje të saj.

VII - KOMUNIKIMI I ORGANEVE DHE I PALËVE

1. Parashtresat

1.1 Nocioni dhe llojet e parashtresave

Parashtresa është një nga format e komunikimit të palëve dhe të pjesëmarrësve të tjerë meorganet, si dhe arsye për komunikim të organeve me palët dhe me pjesëmarrësit e tjerë në proce-durën administrative. Në bazë të këtij Ligji, me fjalën parashtresë nënkuptojmë kërkesat, formula-rët që shfrytëzohen për përpunimin automatik të të dhënave, propozimet, fletëparaqitjet, lutjet,ankimet, kundërshtimet dhe komunikimet e tjera, me të cilat individët ose personat juridikë,përkatësisht ndërmarrjet u drejtohen organeve (paragrafi 1 i nenit 64).

1.2 Përmbajtja dhe forma e parashtresës

Çdo parashtresë duhet të jetë e kuptueshme dhe të përmbajë çdo gjë që nevojitet, që të mund tëveprohet sipas saj. Ajo duhet të përmbajë sidomos:

* emërtimin e organit të cilit i dorëzohet;

* objektin me të cilin ka të bëjë;

* kërkesën, përkatësisht propozimin;

* kush është përfaqësuesi ose i autorizuar, në qoftë se ky ekziston dhe

* emrin dhe mbiemrin si dhe vendqëndrimin (adresën) e paraqitësit të përfaqësuesit ose të autor-izuarit.

Sipas rregullit, parashtresën e nënshkruan vetë

605


paraqitësi. Përjashtimisht, parashtresën mund ta nënshkruajë në vend të paraqitësit bashkëshorti itij, njëri prej prindërve të tij, i biri ose e bija, ose avokati, i cili sipas autorizimit të palës e ka për-piluar parashtresën. Të gjithë këta persona e kanë për detyrë ta nënshkruajnë në parashtresë emrine vet dhe ta vënë adresën e vet.

Konsiderohet e rregullt parashtresa që është përpiluar në kuptim të rregullave të parashtruara,.Kur parashtresës i mungojnë disa nga elementet e parashikuara në pikëpamje të përmbajtjes oseformës, atëherë kemi të bëjmë me parashtresë jo të rregullt. Varësisht nga natyra e elementeve qëi mungojnë parashtresës, është parashikuar edhe veprimi përkatës i organeve me parashtresat etilla, të cilat do të shtjellohen në veçanti.

1.3 Dorëzimi dhe pranimi i parashtresave

Parashtresat, si rregull, dorëzohen drejtpërdrejt ose dorëzohen me shkrim me anë të postës osekomunikohen me gojë në procesverbal dhe, në qoftë se nuk është parashikuar ndryshe, mund tëdeklarohen edhe telegrafisht. Komunikimet e shkurtëra dhe të ngutshme mund të jepen edhenëpërmjet telefonit, në qoftë se këtë e lejon karakteri i çështjes.

Është rregull që parashtresat t’i dorëzohen organit kompetent për pranimin e tyre. Mirëpo, gjith-monë këto nuk janë ato organe që janë kompetent edhe për zgjidhjen e tyre, gjë që varet nga dis-pozita organizative e organeve. Kështu, p.sh., në disa komuna parashtresat për të gjitha organet eadministratës i pranojnë shërbimet për punë të përbashkëta të atyre organeve, zyrat e pranimit oseshërbimet e tjera të ngjashme.

Gjithashtu, është rregull se parashtresat mund të dorëzohen çdo ditë pune, gjatë orarit të punës.Për parashtresat me gojë, që nuk janë të lidhura me afat ose që nuk janë të ngutshme, mund tëcaktohet që të dorëzohen në orët e caktuara gjatë orarit të punës. Koha për dorëzimin eparashtresave të tilla shpallet nga secili organ në lokalet e tij në një vend të dukshëm.

Organi kompetent për pranimin e parashtresave, përkatësisht të komunikimit gojor ka për detyrëta pranojë parashtresën që i dorëzohet, përkatësisht ta marrë në procesverbal komunikimin gojor.Personi zyrtar që e pranon parashtresën ka për detyrë që edhe, pas kërkesës me gojë të paraqitësit,t’ia konfirmojë pranimin e parashtresës (paragrafi 2 i nenit 66). Mënyra e dhënies së vërtetimitështë e rregulluar me nenin 5 të udhëzimit “Për zbatimin e dekretligjit të punës së zyrës”, sipas tëcilit vërtetimi i lëshohet në shenjën e vulës katërore të pranimit, në të cilën shënohet data edorëzimit, numri në të cilin evidencohet akti, shtojcat eventuale dhe vlera e taksës.

Në pikëpamje të veprimit me parashtresa, për zgjidhjen e të cilave nuk është kompetent organi tëcilit i dorëzohen, përkatësisht i dorëzohen, duhen dalluar dy situata.

Situata e parë paraqitet kur organi drejtpërdrejt i pranon parashtresat nga palët, qoftë parashtresatme shkrim, qoftë ato që diktohen si deklarata në procesverbal (neni 66, paragrafi 3). Në këtë rastpersoni zyrtar ka për detyrë ta paralajmërojë paraqitësin se ai nuk është kompetent për pranimine parashtresës me shkrim dhe ta drejtojë te organi kompetent i pranim-dorëzimit. Në qoftë separaqitësi, megjithëkëtë, kërkon që parashtresa e tij të pranohet, personi zyrtar ka për detyrë tapranojë një parashtresë të tillë, por organi do të nxjerrë konkluzion, me të cilin do të refuzojëparashtresën për shkak të moskompetencës, pa

606


marrë parasysh që e di se cili organ është kompetent për pranimin e parashtresës, përkatësishtnuk ia dorëzon parashtresën e pranuar organit kompetent.

Situata e dytë ka të bëjë me parashtresat që i pranon organi jokompetent me anë të postës (neni66, paragrafi 4). Kur padyshim dihet se cili organ është kompetent, ai do t’ia dorëzojëparashtresën pa vonesë organit kompetent, përkatësisht gjykatës dhe për këtë do ta njoftojë palën.Në qoftë se organi që e ka marrë parashtresën nuk mund të konstatojë se cili organ është kompe-tent për ta shqyrtuar parashtresën, ai do të japë pa vonesë konkluzionin me të cilin do ta refuzojëparashtresën për shkak të jokompetencës dhe konkluzionin do t’ia dorëzojë palës menjëherë.Kundër konkluzionit për refuzimin e parashtresës lejohet ankim i veçantë.

Kështu, në rastin kur pala insiston për pranimin e parashtresës nga organi jokompetent, megjithë paralajmërimin e personit zyrtar, rrjedh konkluzioni për refuzimin e parashtresës për shkaktë jokompetencës, edhe pse organit i është e njohur se cili organ është kompetent për pranimin eparashtresës, gjë që, në njëfarë mënyre, paraqet një lloj sanksioni, sepse pala humb kohë dhe bienë situatën që përsëri ta dorëzojë parashtresën, por tani organit kompetent apo të paraqesëankim kundë konkluzionit me të cilin është refuzuar pranimi i parashtresës.

1.4 Mënjanimi i të metave në parashtresë

Parashtresa mund të përmbajë të meta të ndryshme si në pikëpamje të formës, ashtu edhe lidhurme përmbajtjen. Të metat që nuk pengojnë veprimin në bazë të parashtresës, që e bëjnë tëpakuptueshme ose jo të plotë atë , nuk mënjanohen në këtë fazë të procedurës, por më vonë,nëse paraqitet nevoja. Edhe në rastin kur vërtetohet ekzistimi i të metave të tilla formale qëpamundësojnë ndërmarrjen e veprimeve të mëtejme në procedurë apo kur parashtresa është epakuptueshme ose jo e plotë, këto nuk mund të jenë arsye për hedhjen poshtë të parashtresës, pororgani ka për detyrë të veprojë në mënyrë që paraqitësi t’i mënjanojë të metat e parashtresësbrenda një afati të caktuar.

Kur paraqitësi i parashtresës mënjanon të metat brenda afatit të caktuar, atëherë konsiderohet separashtresa ka qenë në rregull që në fillim. Në qoftë se paraqitësi nuk vepron ashtu dhe për këtëarsye nuk mund të veprohet në bazë të parashtresës, do të konsiderohet se parashtresa nuk ështëparaqitur. Për këtë organi do të nxjerrë konkluzionin, kundër të cilit mund të bëhet ankim iveçantë. Për këtë pasojë paraqitësi do të paralajmërohet posaçërisht në thirrjen për ndreqjen eparashtresës.

Të metat në parashtresë mund të jenë të natyrës së ndryshme. Më së shpeshti paraqiten rastet kurpala në mënyrë joprecize deklarohet në kërkesë për të drejtën që dëshiron ta realizojë, përkatë-sisht kur parashtresa është e pakuptueshme. Përveç kësaj, nxjerrja e konkluzionit për përcaktiminse parashtresa as që është paraqitur mund tëpasojë edhe në rastin kur nuk mund të vërtetohetidentiteti i personit në parashtresën që është dorëzuar në rrugë telegrafike ose kur është marrëkomunikimi telefonik.

1.5 Veprimi në bazë të parashtresës me më shumë kërkesa

Sipas rregullit, çdo parashtresë përmban një kërkesë. Ekziston mundësia që një parashtresë tëpërmbajë edhe më tepër kërkesa të ndryshme, të

607


cilat, sipas natyrës së çështjes, doemos zgjidhen ndaras. Kur parashtresa përmban dy ose më tepërkërkesa të tilla, organi i cili e pranon parashtresën është i detyruar që të marrë në shqyrtimkërkesën, për zgjidhjen e së cilës është kompetent.

Lidhur me kërkesën, për zgjidhjen e së cilës nuk është kompetent, organiqë e ka pranuarparashtresën vepron në kuptim të rregullave të përgjithshme për pranimin e parashtresave për tëcilat nuk është kompetent, përkatësisht ia dorëzon pa vonesë kërkesën, për të cilën nuk ështëkompetent, organit kompetent, përkatësisht gjykatës dhe për këtë e njofton palën. Në qoftë senuk mund të konstatohet se kush është kompetent për ta shqyrtuar parashtresën, organi do tanxjerrë pa vonesë konkluzionin, me të cilin do ta refuzojë pjesën e parashtresës për shkak tëjokompetencës. Konkluzionin do t’ia dorëzojë palës menjëherë dhe kundër tij lejohet ankim iveçantë.

2. Letërthirrja

2.1 Qëllimi, mënyra dhe koha e ftimit

Të pakta janë procedurat administrative që i zhvillojnë organet e në të cilat nuk marrin pjesë mëtepër persona në cilësi të ndryshme (pala, dëshmitari, eksperti etj.). Të gjithë këta persona, në fazatë caktuara të procedurës, duhet të japin deklarata të ndryshmeme gojë, deklarata apo ekspertizapara organit që zhvillon procedurën. Pa pjesëmarrjen e tyre, procedura nuk mund të konsidero-het e përfunduar dhe as që mund të jepet një vendim ose konkluzion përkatës. Pjesëmarrja e tyrenë procedurë sigurohet me anë të thirrjes. Mirëpo, edhe pse organi që zhvillon procedurën është iautorizuar se mund të thërrasë cilindo person, prania e të cilit është e nevojshme në procedurë,sipas vlerësimit të tij e i cili banon në rajonin e saj, prapëseprapë, ekzistojnë përjashtime.

Përjashtimisht, në seancën me gojë mund të thirret personi që banon jashtë zonës së organit qëzhvillon procedurën, në qoftë se me këtë shpejtohet ose lehtësohet procedura, ndërsa ardhja nukshkakton shpenzime të mëdha ose humbje të madhe kohe për të thirrurin. Në qoftë se kushtet ecekura nuk janë plotësuar, atëherë organi shfrytëzon ndihmën juridike të organit tjetër për tëkryer veprime të caktuara procedurale (marrja e deklaratave palëve etj.).

Thirrja bëhet me anë të letërthirrjes. Ndonjë mënyrë tjetër e thirrjes mund të parashikohet medispozita të veçanta. Thirrjet u dorëzohen personave të caktuar, por, përjashtimisht, ato mund tëbëhet edhe përmes thirrjes publike të numrit më të madh të personave (p.sh. regjistrimi në regjis-trat zgjedhorë, obliguesit tatimorë për paraqitje të fletëparaqitjeve etj.). Koha për t’iu përgjigjurthirrjes përputhet me kohën e punës së organeve. Organet janë të detyruara të organizojnë dhekryerjen e këtyre punëve ta bëjnë sipas mënyrës dhe sipas kushteve, sipas të cilave qytetarëve dhepersonave të tjerë në procedurë t’u mundësohet realizimi më i lehtë dhe më i shpejtë i të drej-tave dhe detyrave. Askush nuk mund të thirret që të vijë gjatë natës, përveç në qoftë se është fjalapër masa urgjente dhe që nuk mund të shtyhen.

2.2 Thirrjet dhe përmbajtja e tyre

Duke pasur parasysh rëndësinë e thirrjes, ligji (neni 71) e vë në dukje hollësisht përmbajtjen e esaj. Kështu, në letërthirrje shënohet emërtimi i organit që thërret, emri dhe mbiemri dhe adresa epersonit që thirret, vendi, dita, kur ka mundësi

608


edhe ora e ardhjes së personit të thirrur, lënda për të cilën thirret dhe në çfarë cilësie (si palë,dëshmitar, ekspert etj.), pastaj edhe cilat mjete ndihmëse dhe provuese i thirruri duhet t’i marrëme vete. Në letërthirrje duhet të theksohet nëse personi i thirrur ka për detyrë të vijë vetë osemund ta dorëzojë të autorizuarin se do ta përfaqësojë, pastaj do të paralajmërohet se në rastpengesash për t’iu përgjigjur thirrjes, ka për detyrë ta lajmërojë organin që e ka dorëzuar thirrjen.I thirruri do të paralajmërohet, po ashtu, për pasojat, në qoftë se nuk i përgjigjet thirrjes ose nuklajmëron se nuk ka mundësi të vijë.

Në letërthirrjen për seancën me gojë pala mund të thirret të paraqesë prova me shkrim dheprova të tjera, ndërsa mund të paralajmërohet se mund të sjellë dëshmitarë të cilëve ka ndërmendt’u referohet. Në qoftë se e lejon natyra e çështjes, mund t’i lihet dëshirës së personit të thirrur qënë vend se të vijë vetë, ta dorëzojë, deri në ditën e caktuar, deklaratën e nevojshme me shkrim.

2.3 Detyrimi për t’iu përgjigjur thirrjes

Personi i thirrur ka për detyrë t’i përgjigjet thirrjes. Në rast të pengimit (sëmundjes apo ndonjëshkaku tjetër të arsyeshëm) personi i thirrur ka për detyrë që, menjëherë pas marrjes sëletërthirrjes, ta lajmërojë për këtë organin që e ka dorëzuar atë. Në qoftë se shkaku i pengesës kalindur më vonë, atëherë e lajmëron organin për ekzistimin e saj menjëherë pasië të jetë njoftuarpër këtë shkak. Se cilat janë shkaqet e arsyeshme, përveç sëmundjes, i çmon personi zyrtar, qëështë i autorizuar të ndërmarrë veprime në procedurë. Shkaqet e mospërgjigjes ndaj thirrjesmund të jenë të ndryshme dhe ato zakonisht janë të lidhura me rrethanat në komunikacion dheato të të motit (ngecjet në komunikacion, motit të lig etj.), si dhe nga problemet në familjen engushtë (sëmundja apo vdekja e anëtarit të ngushtë të familjes etj.).

Në qoftë se personi të cilit i është dorëzuar letërthirrja personalisht nuk i përgjigjet asaj dhemungesën nuk e arsyeton, ai mund të sillet me detyrim e, përpos kësaj, edhe të dënohet me gjobë.Këto masa mund të zbatohen me kusht që në letërthirrje të jetë theksuar se ato do të zbatohen nërast të mospërgjigjes ndaj thirrjes. Përveç këtyre masave, personi i thirrur mund të jetë i detyruarqë t’i përballojë shpenzimet që janë krijuar për shkak të mospërgjigjes ndaj thirrjes.

Konkluzioni për sjelljen forcërisht, për caktimin e dënimit ose për pagimin e shpenzimeve, nxirretnga personi zyrtar që zhvillon procedurën. Në qoftë se ky person njëherësh nuk është i autorizuaredhe për zgjidhjen e çështjes administrative, gjë që ndodh më së shpeshti, atëherë ai është idetyruar që konkluzionin për masat ta nxjerrë në marrëveshje me personin zyrtar të autorizuarpër zgjidhjen e çështjes. Kundër këtij konkluzioni lejohet ankim i veçantë.

3. Procesverbali dhe passhënimi

Zhvillimi i ligjshëm i procedurës supozon shënimin (evidentimin) me shkrim të të gjithaveprimeve juridikisht të lidhura (relevante) ose të deklaratave në çdo procedurë, pra edhe në pro-cedurën administrative. Pa gjurmët me shkrim për disa veprime të kryera, çështja administrativenuk do të mund të zgjidhej as në shkallë të parë, aq më pak në procedurën e shkallës së dytë aponë kontestin administrativ. Këto janë vetëm disa prej arsyeve, për të cilat Ligji parashikon pro-cesverbalin dhe passhënimet e veçanta.

3.1 Nocioni, llojet, përmbajtja dhe mënyra e

609


mbajtes së procesverbalit

Procesverbali është pasqyrim zyrtar me shkrim i veprimit të kryer në procedurë dhe i deklaratavetë rëndësishme me gojë të palëve ose të personave të tretë në procedurë.Për seancën verbale ose për ndonjë veprim tjetër të rëndësishëm në procedurë, si dhe përdeklaratat e rëndësishme me gojë të palëve ose të personave të tretë në procedurë, mbajtja e pro-cesverbalit është i domosdoshëm.

Mund të dallohen këto lloje të procesverbaleve në procedurën administrative:

- procesverbali për seancën me gojë;- procesvrbali për disa veprime të rëndësishme në procedurë, të cilat kryhen jashtë seancës me

gojë (marrja në pyetje e dëshmitarëve, ekspertiza, këqyrja në vend etj.);- procesverbali për pranimin e parashtresave me gojë;- procesverbali për votimin (këshillim dhe votim) etj.

Si procesverbal më i rëndësishëm është procesverbali për seancën me gojë, në veçanti kur proce-dura zhvillohet në lëndën për zgjidhjen e së cilës janë të interesuar më tepër persona me interesatë kundërta (çështjet kontradiktore administrative). Procesverbali mund të mbahet në vazhdimësi,përkatësisht njëri pas tjetrit - në mënyrë kronologjike edhe sipas llojeve të tij, ashtu që nga shikimidhe kontrollimi i procesverbalit të mund të kuptohet lehtë ecuria e procedurës që nga fillimi ederi në përfundimin e tij.

Përmbajtja e procesverbalit është caktuar me Ligj (neni 75). Në procesverbal doemos shënohen:

- emërtimi i organit që kryen veprimin,- vendi ku kryhet veprimi,- koha (dita dhe ora) kur kryhet veprimi,- lënda në të cilën kryhet veprimi,- emrat e personave zyrtarë, të palëve të pranishme dhe të përfaqësuesve apo të të autorizuarve

të tyre.

Procesverbali duhet të përmbajë saktësisht dhe shkurtimisht rrjedhën dhe përmbajtjen e proce-durës së veprimit të zbatuar, me ç’rast vëmendja orientohet në atë që i përket vetë çështjes e cilaështë objekt i procedurës. Në qoftë se kanë qenë të përdorura disa dokumente për çfarëdo qëlli-mi, ato doemos vihen në dukje në procesverbal, ndërsa, sipas nevojës, edhe mund t’ibashkëngjiten procesverbalit.

Deklaratat e palëve, të dëshmitarëve, të ekspertëve dhe të personave të tjerë, që marrin pjesë nëprocedurë e që kanë rëndësi për dhënien e vendimit, shkruhen në procesverbal sa më sakt, sipasnevojës edhe me fjalë të tyre. Në procesverbal shkruhen edhe të gjitha konkluzionet që nxirrengjatë veprimit. Me rastin e dëgjimit të dëshmitarit me anë të interpretit, theksohet se në cilëngjuhë i dëgjuari ka folur dhe kush ka qenë interpreti.

Që procesverbali të pasqyrojë me besnikëri veprimet e ndërmarra dhe rrjedhën e tyre, ështëparashikuar të mbahet gjatë vetë ushtrimit të veprimit zyrtar. Në qoftë se veprimi nuk mund tëpërfundojë të njëjtën ditë, do të shkruhet çdo ditë

610


veç e veç në të njëjtin procesverbal ajo që është bërë atë ditë dhe kjo do të nënshkruhet nëformë të rregullt. Kur ndodh ndërprerja e veprimit, shënohet ndërprerja dhe vazhdimi i tij. Medispozita mund të caktohet që procesverbali në çështje të caktuara të mbahet në formë libri osemjetesh të tjera të evidencës.

Procesverbali duhet të mbahet në rregull dhe në të asgjë nuk bën të fshihet. Vendet që u ështëvënë viza deri në përfundimin e procesverbalit duhet të mbeten të lexueshme dhe ato i legalizonme nënshkrimin e vet personi zyrtar që drejton veprimin e procedurës. Personi zyrtar i cili drejtonveprimin e procedurës ka për detyrë që, para se të jetë përfunduar procesverbali, t’ua lexojë atëpersonave të dëgjuar dhe personave të tjerë që marrin pjesë në veprimin e procedurës. Këta per-sona kanë të drejtë që edhe vetë ta këqyrin procesverbalin dhe të bëjnë vërejtjet e veta. Në fund tëprocesverbalit do të theksohet se procesverbali është lexuar dhe se nuk ka pasur asnjë vërejtje apo,në qoftë se ka pasur të tilla, shkurtimisht do të shkruhet përmbajtja e vërejtjeve. Pastaj procesver-balin do ta nënshkruajë personi që ka marrë pjesë në veprim dhe, në fund, do ta legalizojë per-soni zyrtar që ka drejtuar veprimin, si dhe procesmbajtësi, në qoftë se ka pasur të tillë.

Në qoftë se procesverbali përmban dëgjimin e disa personave, secili prej tyre do të nënshkruhetnën pjesën e procesverbalit ku është shkruar deklarata e tij. Në qoftë se janë bërë ballafaqime,pjesën e procesverbalit për këtë do ta nënshkruajnë personat që janë ballafaquar.

Procesverbali që përbëhet nga disa fletë, këto duhet të shënohen me numra rendorë dhe secilënfletë në fund do ta legalizojë me nënshkrimin e vet personi zyrtar që drejton veprimin e proce-durës dhe personi deklarata e të cilit është shkruar në fund të fletës. Plotësimet e procesverbalit tëpërfunduar do të nënshkruhen dhe do të legalizohen përsëri.

Për personat që nuk dinë shkrim-lexim ose nuk mund të shkruajnë, do të nënshkruajë një per-son që di shkrim-lexim, i cili do të vërë nënshkrimin e vet. Ky nuk mund të jetë personi zyrtar qëdrejton veprimin e procedurës dhe as procesmbajtësi. Kur ndonjë person nuk do ta nënshkruajëprocesverbalin ose largohet para përfundimit të procesverbalit, kjo do të shënohet në procesver-bal dhe do të theksohet shkaku për të cilin është refuzuar nënshkrimi.

Procesverbali i veçantë përpilohet kur në procedurën administrative vendos organi kolektiv; përkëshillimin dhe votimin përpilohet procesverbal i veçantë. Kur në procedurën lidhur me ankimin,në shkallë të dytë është vendosur njëzëri, nuk ka nevojë të përpilohet procesverbal për këshillimindhe votimin, po për këtë mund të vihet vetëm passhënimi në dokument.

Përjashtimi i dytë nga rregullat që organet kolektive të përpilojnë procesverbal të veçantë përkëshillim dhe votim, kur në procedurën administrative vendosin lëndë të caktuara, është ai kurnë atë pozitë gjendet Kuvendi apo organi ekzekutiv i pushtetit lokal apo qendror. Edhe në këtërast, këto organe nuk do të mbajnë procesverbal për këshillimin dhe votimin, por konkluzionin emarrë në çështjen administrative do ta shkruajë në procesverbal, ashtu sikurse konkluzionet etjera të këtyre organeve.

3.2 Fuqia provuese e procesverbalit

Procesverbali, i cili është përpiluar në pajtim me ligjin, ka forcën e dokumentit publik.Procesverbali është provë për rrjedhën dhe

611


përmbajtjen e veprimit të procedurës dhe të deklaratave të dhëna, përveç atyre pjesëve të pro-cesverbalit për të cilat personi i dëgjuar ka bërë vërejtjen se nuk janë përpiluar si duhet. Çështjetjetër është vlerësimi i vërtetësisë së deklaratave të futura, p.sh., deklaratave të dëshmitarëve, tëekspertëve dhe të personave të tjerë, si dhe të vetë palëve. E tëra kjo vlerësohet nga personi zyrtarsipas parimit të vlerësimit të lirë të provave. Procesverbali është provë se pala e caktuar (pala,dëshmitari, eksperti etj.) ka dhënë deklaratë, konstatim dhe mendim dhe se kjo është shënuar sak-tësisht.

Edhe pse procesverbali është dokument publik, kjo nuk nënkupton se nuk mund të provohetpasaktësia e konstatimeve për rrjedhën dhe përmbajtjen e veprimit të procedurës, si dhe edeklaratave të dhëna. Lejohet të provohet pasaktësia e procesverbalit, sepse në procedurënpërkatës kjo mund të bëhet edhe për dokumentet e tjera publike.

3.3 Passhënim në akt

Procesverbali patjetër përpilohet në procedurën e seancës me gojë dhe për ndonjë veprim tjetër tërëndësishëm në procedurë si dhe për të gjitha deklaratat e rëndësishme me gojë të palëve dhe tëpersonave të tretë. Kjo nuk do të thotë se veprimet e tjera më pak të rëndësishme dhe deklaratate pjesëmarrësve në procedurë nuk duhen shënuar. Kjo bëhet me anë të passhënimit në akt.

Sipas rregullit të përcaktuar në Ligj (neni 74, paragrafi 2), në vetë dokumentin vihet passhënimi:

- për veprimet dhe deklaratat më pak të rëndësishme të palëve dhe të personave të tretë që nukkanë ndikim esencial në zgjidhjen e çështjes,

- për drejtimin e procedurës,- për komunikimet,- për vrojtimet zyrtare, udhëzimet me gojë dhe konstatimet dhe- për rrethanat që kanë të bëjnë vetëm me punën e brendshme të organit para të cilit zhvillohet

procedura.

Passhënimin e vë në dokument personi zyrtar dhe e vërteton me nënshkrim, duke shënuar datën.Përmbajtja dhe pjesët e tjera të passhënimit varen nga natyra e veprimit që duhet shënuar.Zakonisht passhënimet vihen në dokument mbi ecurinë e lëndës (dorëzimi në punë, vënia elëndës në evidencë, afatore etj.), si dhe për ndërrimet e ndryshme në të dhënat për palët dhepersonat e tjerë (ndërrimi i adresës etj.).

4. Këqyrja e dokumenteve dhe njoftimi për zhvillimin e procedurës

4.1 Këqyrja e dokumenteve

Pala ka të drejtë të këqyrë dokumentet e lëndës dhe, me shpenzimet e veta, të rikopjojë doku-mentet e nevojshme. Këqyrja e dokumenteve nga pala dhe kopjimi nuk janë të kufizuar në kohë,çka do të thotë se kjo mund të bëhet deri në përfundimin e procedurës.

Këqyrja dhe rikopjimi i dokumenteve nuk është e drejtë vetëm e palës, por këtë të drejtë e kaedhe çdo person tjetër, i cili e bën të besueshëm interesin e tij juridik për çështjen. Këtë mund takërkojnë edhe personat juridikë, nëse kanë interes

612


të arsyeshëm. Të gjithë këta persona kanë për detyrë të arsyetojnë ekzistimin e interesit të vetjuridik. Ekzistimi i interesit juridik të këtyre personave vlerësohet më gjerë, pra jo vetëm në raportme lëndën konkrete. Kur nga ana e palëve, të përfaqësuesve të tyre dhe të të autorizuarve këqyr-ja dhe kopjimi i dokumenteve bëhet, sië ndidh rëndom, me qëllim të përgatitjes për veprimetvijuese (seanca, ekspertiza), personat e tjerë, sikurse edhe palët, mund të kërkojnë kopjet e doku-menteve apo këqyrjen me qëllim të shfrytëzimit të atij materiali në procedurën tjetër.

Këqyrja dhe rikopjimi i dokumenteve bëhet nën mbikëqyrje të personit të caktuar zyrtar. Kërkesapër këqyrjen dhe kopjimin e dokumenteve mund të bëhet edhe me gojë. Nga këqyrja dhe kopjimidoemos përjashtohen:

- procesverbali për këshillimin dhe votimin,- referatet zyrtare,- projektet e vendimeve dhe- dokumentet e tjera që mbahen sekret, në qoftë se me këtë gjë do të zbulohej qëllimi i proce-

durës, apo nëse kjo do të ishte në kundërshtim me interesin publik ose me interesin earsyeshëm të njërës palë apo të personave të tretë.

4.2 Njoftimi për zhvillimin e procedurës

Të gjithë personat që kanë të drejtë të këqyrin dhe të kopjojnë dokumentet e nevojshme kanë tëdrejtë të njoftohen për zhvillimin e procedurës. Edhe organet e pushteti e kanë këtë të drejtë.Personat e tjerë, përveç palës, duhet ta bëjnë të besueshëm interesin e vet juridik për lëndën,ndërsa organet e pushtetit duhet të dëshmojnë interesin e tyre. Kundër konkluzionit për refuzimine kërkesës për këqyrje a kopjim të dokumenteve ose për njoftim për zhvillimin e procedurës, lejo-het ankimi i veçantë edhe kur konkluzioni nuk është dhënë me shkrim. Ankimi mund të bëhetmenjëherë, përkatësisht sapo të jetë vendosur mbi kërkesën.

5. Dorëzimi

5.1 Kuptimi dhe rëndësia juridike e dorëzimit

Dorëzimi është veprim i veçantë i organit, me të cilin bëhet dorëzimi i aktit me shkrim - doku-menteve (letërthirrjet, vendimet, konkluzionet dhe dokumentet e tjera zyrtare) personit që i ështëdestinuar akti, i cili vërteton vetë dorëzimin. Qëllimi i dorëzimit është që dokumenti - akti t’i arrijëme kohë personit që i është destinuar, sepse, sipas rregullit, efekti i dokumentit është i lidhur përkohën e dorëzimit të aktit.

Dokumentet të cilat nuk janë dorëzuar, sipas rregullit, nuk mund të krijojnë efekte juridike. Dukepasur parasysh rëndësinë e dorëzimit edhe në procedurën administrative, si edhe në procedurat etjera (p.sh. penale, civile), janë parashikuar disa rregulla për dorëzimin. Rregulla themelore është sedorëzimi i bëhet personit që i është destinuar (dorëzimi personalisht), e vetëm kur kjo nuk është emundshme, dorëzimi bëhet në mënyrë tjetër - të tërthortë.

Dorëzimi i bëhet kryesisht me anë të postës apo me anë të shërbimit të veçantë ose me antë mëshumë organeve (dorëzimi me anë të shërbimit korrier - zakonisht është i përbashkët për të gjithaorganet e administratës komunale). Sipas rregul-

613


lit, dorëzimi bëhet vetëm ditëve të punës - gjatë ditës, ndërsa për shkaqe veçanërisht të rëndë-sishme dorëzimi mund të bëhet edhe të dielën apo në ditë festash zyrtare, si dhe natën, në qoftëse kjo është e domosdoshme dhe nuk mund të shtyhet. Në qoftë se dorëzimi bëhet me anë tëpostës, atëherë mund të bëhet edhe të dielën dhe në ditë festash zyrtare.

Vendi i dorëzimit, sipas rregullit, është banesa, lokali afarist ose punishtja ku punon personi tëcilit duhet t’i bëhet dorëzimi, ndërsa avokatit kjo i bëhet në zyrën e tij të avokatisë. Jashtë këtyrelokaleve dorëzimi mund të bëhet, në qoftë se personit të cilit i bëhet dorëzimi e pranon doku-mentin që i dorëzohet dhe, në qoftë se nuk ka lokale të tilla, personit të tillë mund t’i bëhet dorëz-imi kudo që ndodhet.

Nga rregullat për dorëzimin dallohen tri mënyra themelore të dorëzimit: dorëzimi i tërthortë;dorëzimi medoemos personalisht dhe rastet e veçanta të dorëzimit.

5.2 Dorëzimi i tërthortë

Dorëzimi i tërthortë shfaqet në disa raste dhe për të gjitha ato duhet të plotësohen kushte të cak-tuara.

Kur personi, të cilit duhet t’i bëhet dorëzimi, nuk gjendet në banesën e vet, dorëzimi bëhet dukeia dorëzuar letrën ndonjërit prej anëtarëve të rritur të familjes së tij e në qoftë se as këta nuk gjen-den, atëherë kujdestarit të shtëpisë ose fqinjit, në qoftë se këta e pranojnë këtë. Anëtarët e rriturtë familjes janë të detyruar ta marrin letrën, ndërsa kujdestari i shtëpisë ose fqinji nuk janë tëdetyruar ta bëjnë këtë pa pëlqimin e tyre. Situatë e njëjtë është kur dorëzimi bëhet në vendin epunës dhe kur nuk gjendet personi të cilit duhet t’i dorëzohet dokumenti, dorëzimi mund t’i bëhetpersonit që është në punë në të njëjtin vend, në qoftë se ai pranon ta marrë dokumentin.

Dorëzimi mund t’i bëhet avokatit edhe duke ia dorëzuar dokumentin personit të zënë me punë nëzyrën e tij. Rastet e cekura të dorëzimit të tërthortë nuk mund të përdoren, në qoftë se dokumentiduhet dorëzuar personit që në të njëjtën procedurë merr pjesë me interes të kundërt, në raportme personin që është shënuar në dokument.

Kur konstatohet se personi të cilit duhet t’i bëhet dorëzimi mungon dhe se personat të cilëvemund t’u bëhet dorëzimi i tërthortë nuk mund ta dorëzojnë në kohë dokumentin, atëherë ky dot’i kthehet organit që e ka lëshuar, duke shënuar se ku ndodhet personi që mungon. Në qoftë sevendqëndrimi i personit të cilit duhet t’i bëhet dorëzimi, me gjithë kërkimet e bëra, ka mbetur ipanjohur, organi që e ka lëshuar dokumentin do t’i caktojë këtij personi përfaqësuesin epërkohshëm, të cilit do t’i dorëzojë dokumentin.

Në qoftë se dorëzimi nuk mund të bëhet as personalisht, as në mënyrë të tërthortë, ndërsa nukështë konstatuar se mungon personi të cilit duhet t’i bëhet dorëzimi, dorëzuesi do t’ia dorëzojëdokumentin organit kompetent të komunës, në territorin e së cilës ndodhet vendqëndrimi i per-sonit të cilit duhet t’i bëhet dorëzimi ose postës në vendqëndrimin të tij, në qoftë se dorëzimibëhet me anë të postës.

Në dyert e banesës, të lokalit afarist ose të punishtes së personit të cilit duhet t’i bëhet dorëzimi,dorëzuesi do ta ngjesë komunikimin shkresor se

614


ku ndodhet dokumenti. Në komunikim dhe në vetë dokumentin, që është dashur të dorëzohet,dorëzuesi do të theksojë shkakun e dorëzimit të këtillë dhe ditën kur komunikimi është ngjitur nëderë si dhe do të vërë nënshkrimin e vet. Dorëzimi i tillë konsiderohet i ekzekutueshëm kurkomunikimi të ngjitet në derë. Dëmtimi ose asgjësimi i mëvonshëm eventual i këtij komunikiminuk ka ndikim në vlefshmërinë e dorëzimit. Për dorëzimin e bërë në këtë mënyrë do të njoftohetorgani që ka urdhëruar dorëzimin.

5.3 Dorëzimi medoemos personalisht

Sipas rregullit, gjithmonë tentohet që dorëzimi të bëhet në mënyrën e dorëzimit adresatit (letër-marrësit) personalisht. Kur kjo nuk është e mundshme ( adresati nuk gjendet në banesë, nështëpi, në vendin e punës, ka vendqëndrim të panjohur etj.), atëherë bëhet dorëzimi i tërthortë.Mirëpo, duke pasur parasysh rëndësinë e disa llojeve të dokumenteve (të vendimeve, konkluzion-eve, të letërthirrjeve etj.), si për palën dhe mbrojtjen e interesave të tij juridike, ashtu edhe nëinteresin publik, dorëzimi i dokumenteve të tilla të bëhet personalisht dhe përjashtohet dorëzimi itërthortë. Këto janë rastet e dorëzimit medoemos personalisht.Dorëzimi medoemos duhet t’i bëhet personalisht personit të cilit i destinohet dokumenti në këtotri raste:- kur një dorëzim i tillë është caktuar me ligj ose me ndonjë dispozitë tjetër,- kur që nga dita e dorëzimit fillon të rrjedhë afati që nuk mund të zgjatet dhe- kur këtë e cakton posaçërisht organi që ka urdhëruar dorëzimin.

Konsiderohet se i është bërë dorëzimi presonalisht avokatit edhe me dorëzimin e dokumentit per-sonit në punë në avokatore. Edhe në rastet e dorëzimit medoemos personalisht është e mund-shme që personi të cilit duhet t’i bëhet dorëzimi personalisht të mos gjendet në banesë, në lokalinafarist, në punishte ose avokatore nuk gjenden as personat që punojnë aty. Në këtë rast, dorëzue-si është i detyruar të njoftojë se kur dhe në cilin vend mund ta gjejë adresatin, kështu që tendonjëri prej personave me anë të të cilëve mund të bëhet dorëzimi i tërthortë (anëtari i rritur ifamiljes, kujdestari i shtëpisë, fqinji, punëtori që punon me adresatin etj.), do t’i lërë njoftiminshkresor që në ditën dhe në orën e caktuar duhet të jetë në banesën e vet, përkatësisht në vendine punës për të marrë dokumentin në dorëzim.

Në qoftë se edhe tentimi i dytë i dorëzimit personalisht është i pasuksesshëm, sepse dorëzuesinuk e ka gjetur adresatin në kohën dhe në vendin e shënuar në lajmërim, dorëzuesi vepron sipasnenit 86 të Ligjit, përkatësisht bën dorëzimin e tërthortë të dokumentit organit kompetent tëkomunës, në territorin e së cilës ndodhet vendqëndrimi i personit të cilit duhet t’i bëhet dorëzimiose postës në vendqëndrimit të tij, në qoftë se dorëzimi bëhet me anë të postës. Dorëzuesi përnjë dorëzim të tillë, përkatësisht për dorëzimin e dokumentit e njofton adresatin duke ngjiturkomunikimin shkresor në dyert e banesës, të lokalit afarist ose të punishtes. Pas këtyre veprimevekonsiderohet se dorëzimi është kryer.

Dorëzimi i dokumentit përfaqësuesit ligjor, të autorizuarit ose të autorizuarit për marrjen e doku-menteve konsiderohet si dorëzim i bërë personalisht palës.

6. Rastet e veçanta të dorëzimit

Në raste të veçanta të dorëzimit bien:

615


1) Dorëzimi përfaqësuesit dhe të autorizuarit ligjor.- Ky lloj i dorëzimit bëhet ashtu siç i bëhetpalës. Në qoftë se pala ka më shumë të autorizuar, mjafton që dorëzimi t’i bëhet njërit prejtyre.

2) Dorëzimi të autorizuarit për pranimin e dokumenteve.- Ky lloj dorëzimit bëhet atëherë kurpala autorizon personin e caktuar të cilit duhet t’i bëhen të gjitha dërgesat për të. Organi qëzhvillon procedurën, menjëherë pasi ta ketë marrë njoftimin nga pala për dhënien e autorizim-it personit të caktuar për pranim të dokumenteve, që nga dita e pranimit të njoftimit, të gjithadërgesat do t’ia dorëzojë të autorizuarit për pranimin e dokumenteve. I autorizuari për pran-imin e dokumenteve ka për detyrë që secilin akt t’ia dorëzojë palës pa vonesë. I autorizuarinuk mund ta përfaqësojë palën në ndonjë veprim tjetër në bazë të autorizimit për pranim tëdokumenteve. Caktimi i të autorizuarit është fakultativ, por ka raste kur mund të jetë i detyru-ar. Caktim të detyruar të të autorizuarit për pranim të dokumenteve kemi në këto raste:

- kur personi zyrtar që drejton procedurën i urdhëron palës që për lëndën e caktuar, në kohëne caktuar, të caktojë të autorizuarin për pranim të dokumenteve, sepse dorëzimi direkt palës,të autorizuarit apo përfaqësuesit ligjor e zvarrit procedurën;

- kur pala ose përfaqësuesi i saj ligjor gjenden jashtë vendit dhe nuk kanë të autorizuarin nëvend, do të thirren me rastin e dorëzimit të parë, që në afatin e caktuar të caktojnë të autor-izuarin për pranimin e dokumenteve, me paralajmërimin se, në qoftë se nuk vepron ashtu,të autorizuarin për pranimin e dokumenteve, përkatësisht përfaqësuesin e përkohshëm do tacaktojë sipas detyrës zyrtare, pas skadimit të afatit të caktuar;

- kur disa palë që marrin pjesë bashkërisht në procedurë me kërkesa të njëjta nuk kanë tëautorizuarin e përbashkët, personi zyrtar që drejton procedurën mund të caktojë cilëndo palësi të autorizuar.

3) Dorëzimi organeve të pushtetit, ndërmarrjeve dhe institucioneve.- Ky lloj i dorëzimit bëhetduke i dorëzuar dokumentin personit zyrtar, përkatësisht personit të caktuar për pranimin edokumenteve, në qoftë se për raste të veçanta nuk është parashikuar ndryshe. Në qoftë sedorëzuesi në orarin e caktuar të punës nuk e gjen personin e caktuar për pranimin e doku-menteve, dorëzimi i dokumenteve mund t’i bëhet cilitdo person që punon në këtë organ,përkatësisht ndërmarrje apo institucion, që gjendet në lokalet e tyre.

4) Dorëzimi personave të tjerë.- Dorëzimi personave dhe institucioneve jashtë vendit dhe person-ave në vend që gëzojnë imunitet diplomatik, dorëzimi iu bëhet me anë të organit përkatëskompetent të UNMIK-ut, me ç’ rast zbatohen traktatet përkatëse ndërkombëtare.

5) Dorëzimi me anë të komunikimit publik-. Dorëzimi me anë të komunikimit publik zbatohet nërastet kur është fjala për një numër më të madh personash, të cilët nuk janë të njohur përorganin apo që nuk dihet ku ndodhen. Në këtë rast dorëzimi do të bëhet me anë të njoftimitpublik në tabelën e shpalljeve të organit që ka lëshuar dokumentin. Konsiderohet se dorëzimiështë bërë pasi të kenë kaluar 15 ditë nga data e afishimit të njoftimit në tabelën e shpalljeve,në qoftë se organi që e ka lëshuar dokumentin nuk cakton ndonjë afat më të gjatë. Dorëzimime anë të komunikimit publik mund të bëhet

616


me anë të shpalljes në gazetë, përkatësisht në mjetet e tjera të informimit publik ose në ndonjëmënyrë tjetër që praktikohet.

6) Refuzimi i pranimit. Ligji ka parashikuar rregulla të veçanta (neni 95) në rastin e refuzimit tëpranimit të dokumentit. Sipas këtyre rregullave, në qoftë se personi të cilit i është dorëzuardokumenti, përkatësisht anëtari i rritur i familjes së tij refuzon pa ndonjë arsye ligjore ta pra-nojë dokumentin ose këtë e bën personi që punon në atë organ, ndërmarrje dhe insititucionose në avokatore, përkatësisht në qoftë se këtë e bën personi të cilin e kanë caktuar për pran-imin e dokumenteve qendra e banimit, grupi i personave të tjerë, dorëzuesi do ta lërë doku-mentin në banesë ose në lokalin ku banon personi përkatës, përkatësisht ku ai punon, osedokumentin do ta ngjesë në derën e banesës apo të lokalit.

7) Ndërrimi i banesës.- Kur pala ose përfaqësuesi i saj ligjor gjatë procedurës ndërron vendban-imin ose banesën, ata kanë për detyrë ta njoftojnë menjëherë organin që zhvillon procedurën.Në qoftë se nuk e bëjnë këtë, ndërsa dorëzuesi, me gjithë kërkimet, nuk mund të mësojëë seku janë shpërngulur, organi do të caktojë që të gjitha dërgesat e mëtejme në procedurë përkëtë palë të bëhen duke i afishuar dokumentet në tabelën e shpalljeve të organit që zhvillonprocedurën. Kur i autorizuari, përkatësisht i autorizuari për pranimin e dokumenteve ndërrongjatë procedurës vendbanimin e vet ose banesën e vet dhe nuk e njofton për këtë organin qëzhvillon procedurën, dorëzimi do të bëhet sikur i autorizuari të mos ishte caktuar fare.

5.5 Fletëdorëzimi dhe gabimet në dorëzim

Fletëdorëzimi është dokument me të cilin vërtetohet se dorëzimi është kryer. Atë e nënshkruajnëmarrësi dhe dorëzuesi i dokumentit. Marrësi do të nënshkruajë dhe do të shënojë vetë me shkro-nja në fletëdorëzim ditën e marrjes. Në qoftë se marrësi nuk di shkrim-lexim ose nuk mund tënëshkruhet, dorëzuesi do ta shënojë në fletëdorëzim emrin e tij dhe ditën e dorëzimit dhe do tëbëjë shënimin përse marrësi nuk e ka vënë nënshkrimin e vet.

Kur marrësi refuzon ta nënshkruajë fletëdorëzimin, dorëzuesi do ta shënojë këtë në fletëdorëzimdhe do të shkruajë me shkronja ditën e dorëzimit; në këtë mënyrë konsiderohet se dorëzimi ështëkryer. Në qoftë se dorëzimi i është bërë ndonjërit prej personave (anëtarëve të rritur të familjes sëtij, kurse në vendin e punës - personit që është në punë në të njëtin vend, personit që punon nëzyrën e avokatisë), dorëzuesi do ta shënojë në fletëdorëzim personin të cilit i është dorëzuardokumenti dhe raportin e këtij personi me personin të cilit duhet t’i bëhet dorëzimi. Dorëzimipërherë dokumentohet me anë të fletëdorëzimit, gjë që vlen edhe në procedurat e tjera. Në qoftëse fletëdorëzimi humbet a shkatërrohet, atëherë dorëzimi mund të argumentohet edhe me mjetetë tjera (me dëshmitarë, me nënshkrim në dokumente të tjera etj.).

Gabimet në dorëzim kanë ndikim, në qoftë se nuk mund të vërtetohet nëse personi të cilit i ështëdedikuar ai dokument me të vërtetë a e ka marrë dhe në cilën ditë e ka marrë. Kur kjo mund tëpërcaktohet, konsiderohet dorëzim në rregull, përndryshe konsiderohet se dorëzimi nuk ështëkryer. Si gabime në dorëzim paraqiten edhe gabimet me rastin e dorëzimit (p.sh. dokumenti idorëzohet personit që nuk mund ta pranojë, si dhe me rastin e plotësimit të fletëdorëzimit - fletë-dorëzimi i palexueshëm, dita jo e qartë e dorëzimit etj.). Në këto raste dorëzimi mund të provo-het edhe me mjete të tjera, por mund të kryhet edhe dorëzimi i sërishëm, që do të ishte i drejtëdhe i sigurt.

617


7. Afatet dhe kthimi në gjendje të mëparshme

7.1 Afatet në procedurën administrative

Sikurse edhe në procedurat e tjera, edhe në procedurën administrative, sipas rregullit, ndërmerrenmë shumë veprime, të cilat kryhen sipas një rendi të caktuar. Të gjitha veprimet që i përkasin njëlënde administrative - çështjes administrative, përbëjnë një tërësi. Që të kryhen të gjitha veprimete nevojshme duhet ditur koha për ndërmarrjen e tyre, si dhe renditja e tyre. Koha në të cilënmund të ndërmerren veprime në procedurë përkufizohen si afat. Me fjalë të tjera, afati mund tëcaktohet si interval kohe, gjatë së cilës mund të ndërmerren disa veprime në procedurë (p.sh. afatiprej 15 ditësh për ushtrimin e ankesës etj.).

Për numrin më të madh të veprimeve në procedurën administrative janë përcaktuar afatet.Varësisht prej mënyrës së caktimit të tyre, dallohen dy lloje të afateve: 1) afatet e caktuara me ligjapo me dispozita të tjera (ligjore) dhe 2) afatet që i cakton personi zyrtar që zhvillon procedurën,varësisht nga rrethanat e rastit dhe me kusht që afatet ligjore të mos jenë caktuar.

Të gjitha afatet e caktuara me ligj janë ligjore (p.sh. afati i ankesës). Afatet që i cakton personi zyr-tar, rëndom janë të lidhura me ndërmarrjen e veprimeve administrative gjatë zhvillimit të proce-durës administrative (afati i seancës, dëshmimit, ekspertizës etj.). Afatet ligjore janë të pazgjatshme(prekluzive). Ato, përjashtimisht, mund të zgjaten, në qoftë se me dispozitën me të cilën janë cak-tuar, është parashikuar një mundësi e tillë. Afatet e caktuara zyrtarisht, përkatësisht afatet e caktu-ara nga personi zyrtar munden, sipas rregullit, të zgjaten sipas kërkesës së personit të interesuar(kërkimi i afatit më të gjatë për përgatitje për seancë, përkatësisht kërkesa për zgjatjen e seancësetj.). Në qoftë se ka shkaqe të arsyeshme, personi zyrtar mund të zgjatë afatin që e ka caktuar mëparë.

Afatet llogariten në ditë, muaj dhe vjet. Në qoftë se afati është caktuar në ditë, dita në të cilënështë bërë dorëzimi ose komunikimi, përkatësisht në të cilën bie ngjarja nga e cila duhet të lloga-ritet kohëzgjatja e afatit, nuk llogaritet brenda afatit, por si fillim i afatit merret dita e parë eardhshme. Afati që është caktuar në muaj, përkatësisht në vjet, përfundon me kalimin e asaj dite,muaji, përkatësisht viti, që, sipas numrit të vet, i përgjigjet ditës kur është bërë dorëzimi osekomunikimi, përkatësisht ditës në të cilën bie ngjarja, nga e cila llogaritet kohëzgjatja e afatit. Nëqoftë se kjo datë nuk ekziston në muajin e fundit, afati përfundon ditën e fundit të atij muaji.

Pra, konsiderohet se parashtresa është paraqitur brenda afatit, në qoftë se para se të ketë kaluarafati, ajo ka arritur në organin të cilit duhej t’i dorëzohej. Këtu është fjala për rastin e dorëzimitdirekt të parashtresës. Përveç dorëzimit direkt, që kryhet gjatë orarit të punës të organeve,parashtresa mund të dorëzohet me postë të porositur ose në rrugë telegrafike. Atëherë dita edorëzimit në postë konsiderohet si ditë e dorëzimit në organin të cilit i është drejtuar.

Për personat të cilëve është hequr liria, dita e dorëzimit të parashtresave në drejtorinë ose në insti-tucionin ku ndodhen ata, konsiderohet si ditë e dorëzimit organit të cilit i është drejtuar. Situatë eveçantë është kur organi kompetent cakton ditën në të cilën do të bëhet shqyrtimi i parashtresësdhe e thërret palën që atë ditë ta dorëzojë parashtresën. Atëherë, pala ka për detyrë që, me kohë,ta paraqesë parashtresën ose ta dorëzojë me postë

618


a në mënyrë tjetër, duke pasur kujdes që kjo të bëhet në ditën e caktuar në shkresa të organit i cilika për detyrë ta marrë në shqyrtim parashtresën. Në këtë rast, me rëndësi është dita e pranimit tëparashtresës nga organi dhe jo dita e dorëzimit.

Lëshimi i afateve mund të krijojë pasoja të dëmshme për personat e interesuar. Në qoftë se ështëfjala për lëshimin e afateve ligjore (prekluzive), pasojë e rregullt është ajo se pala apo personi tjetëri interesuar përjashtohet nga kryerja e veprimit të ometuar (lëshuar). Kur edhe pas kalimit të afat-eve të tilla, parashtresën e dorëzon (p.sh. ankesa), organi kompetent për pranim apo për zgjidhjembi parashtresën e refuzon këtë si të paafatshme, duke mos shqyrtuar përmbajtjen, përkatësishtarsyeshmërinë e saj.

7.2 Kthimi në gjendje të mëparshme

Thelbi i këtij institucioni qëndron në mundësinë juridike të palës që të këthej të drejtën për ndër-marrjen e ndonjë veprimi në procedurë, të cilën e kishte humbur për shkak të lëshimit të afatit tëdhënë procedural. Për të pasur kthim në gjendje të mëparshme kërkohet të ekzistojnë prezumimetë parashikuara me ligj.

Për shkak të pasojave të dëmshme, të mundshme, si apsojë e lëshimeve me rastin e kryerjes sëndonjë veprimi procedural në afatin e caktuar, është parashikuar mundësia e përdorimit të mjetittë veçantë juridik - kthimit në gjendje të mëparshme (restitutio in integrum). Palës e cila, përshkaqe të arsyeshme ka lënë pa kryer brenda afatit ndonjë veprim procedural dhe për pasojë tëkëtij lëshimi është përjashtuar nga ushtrimi i këtij veprimi, do t’i lejohet, me propozimin e saj,kthimi në gjendje të mëparshme.

Kthimi në gjendje të mëparshme lejohet vetëm me propozim të palës. Propozimi për kthimmund të paraqitet në të gjitha fazat e procedurës dhe në të gjitha rastet e lëshimit të afateve. Këtozakonisht janë raste të veçanta të ndodhura në familje (vdekja ose sëmundja e rëndë e befasishmee anëtarit të familjes etj.), apo raste të fatkeqësive elementare, të pengesave të ndryshme nëkomunikacion etj. Zakonisht, sikurse edhe në raste të tjera të ngjashme, edhe në këto raste lejo-het kthimi në gjendje të mëparshme.

Përveç kësaj mundësie, kthimi në gjendje të mëparshme parashikohet edhe kur pala, për mosdijeose për pasojë të gabimit evident, e ka dorëzuar në kohë parashtresën në postë ose ia kadorëzuar drejtpërdrejt organit jokompetent. Gjithashtu, kthimi në gjendje të mëparshme do tëlejohet edhe në rastin kur pala, duke gabuar hapur, e ka kapërcyer afatin, por parashtresa,megjithatë, është pranuar prej organit kompetent jo më vonë se tri ditë pas kalimit të afatit, nëqoftë se pala, për shkak të vonesës do ta humbiste ndonjë të drejtë.

Në propozimin për kthimin në gjendje të mëparshme pala ka të drejtë t’i paraqesë rrethanat përtë cilat ka qenë penguar që ta kryejë në afat veprimin e ometuar (lëshuar) dhe që këto rrethana t’ibëjë të paktën të besueshme. Këto rrethana i vlerëson organi kompetent. Rrethanat të cilat organii ka vlerësuar paraprakisht si të pamjaftueshme për zgjatjen e afatit ose për shtyrjen e seancës, nukmund të jenë vendimtare për propozimin e ri për kthim në gjendje të mëparshme. Në qoftë sekthimi në gjendje të mëparshme kërkohet për shkak se është lënë pa u paraqitur ndonjëparashtresë, propozimi duhet të shoqërohet edhe me këtë parashtresë.Pala mund të kërkojë kthim në gjendje të

619


mëparshme në afat prej tetë ditësh, duke llogaritur nga dita kur ka pushuar shkaku i lëshimit dhenë qoftë se pala ka mësuar më vonë për lëshimin, atëherë nga dita kur ka marrë dijeni për këtë.Nuk mund të kërkohet kthimi në gjendje të mëparshme, po të kenë kaluar tre muaj nga data elëshimit.

Propozimi për kthim në gjendje të mëparshme i paraqitet organit pranë të cilit është dashur tëkryhet veprimi i lëshuar. Ky organ vendos me konkluzion mbi propozimin. Propozimi i paraqiturjo në kohën e duhur do të refuzohet pa procedim të mëtejmë. Në qoftë se faktet, në të cilat ështëbazuar propozimi janë të njohura për të gjithë, organi kompetent mund të vendosë lidhur mepropozimin pa deklarimin e palës kundërshtare. Mirëpo, pala kundërshtare mund të paraqesëankim kundër konkluzionit me të cilin lejohet kthimi në gjendje të mëparshme, por vetëm nëse kyështë lejuar sipas propozimit të paraqitur jo në kohën e duhur apo është i palejueshëm. Në qoftëse është refuzuar propozimi, lejohet ankimi i veçantë ,vetëm në qoftë se konkluzionin e ka nxjerrëorgani i shkallës së parë.

Procedura që është në zhvillim e sipër, nuk ndërpritet në rast të paraqitjes së propozimit përkthim në gjendje të mëparshme, por organi që vendos për të mundet ta ndërpresë përkohësishtprocedurën, gjersa konkluzioni lidhur me propozimin të mos bëhet definitiv. Kur kthimi në gjend-je të mëparshme të jetë lejuar, procedura kthehet në atë gjendje në të cilën ndodhej para ometim-it, ndërsa anulohen të gjitha vendimet dhe konkluzionet që i ka nxjerrë organi lidhur me ome-timin. Për shembull, në qoftë se pala e ka lëshuar afatin për ankim, ndërsa me shfrytëzimin ekthimit lejohet ankimi, organi kompetent ka për detyrë ta anulojë konkluzionin mbi lejimin eekzekutimit, kur është fjala për vendimin e shkallës së parë, i cili ndërkohë është bërë iekzekutueshëm, sepse nuk është paraqitur ankimi.

8. Mbajtja e rregullit

Personi zyrtar që drejton veprimin e procedurës ka për detyrë të kujdeset për mbajtjen e rregullitgjatë punës. Me mbajtjen e rregullit nënkuptohet krijimi i kushteve për punë të papengueshmedhe sigurimi i raportit të nevojshëm të të gjithë pjesëmarrësve në punë ( serioziteti, korrektësia,rregullsia etj.). Që kjo të sigurohet, personi zyrtar është i autorizuar t’i paralajmërojë personat qëpengojnë punën dhe të caktojë se çka nevojitet për të mbajtur rregull. Personat që janë të pran-ishëm në një veprim të tillë të procedurës, pa marrë parasysh cilësinë e tyre (palë, dëshmitarë,ekspertë etj.), nuk bën të mbajnë armë ose mjete të rrezikshme.

Masa e parë për mbajtjen e rregullit është paralajmërimi, i cila mund të bëhet me gojë dhe, sipasvlerësimit të personit zyrtar, mund të futet në procesverbal.

Në qoftë se paralajmërimi nuk ka ndikuar, sepse pala e paralajmëruar edhe më tej pengon punënose sillet në mënyrë të padenjë me rastin e ushtrimit të veprimit të procedurës, personi zyrtarshqipton masën më të rëndë - largimin. Kjo masë mund t’i shqiptohet personit që merr pjesë nëveprimin procedural vetëm pasi të jetë paralajmëruar më parë se do të largohet dhe pasi t’i jenëbërë të njohura pasojat juridike të kësaj mase. Personi zyrtar që drejton veprimin e procedurës dota thërrasë personin që largohet ta caktojë të autorizuarin e vet, në qoftë se ai person është palëqë nuk ka të autorizuar. Në rastin e largimit të të autorizuarit, autorizuesi i të cilit nuk është ipranishëm, ky do ta thërrasë atë person që të cak-

620


tojë të autorizuar tjetër.

Si masë e tretë për prishjen e rendit me rastin e ushtrimit të veprimeve procedurale ështëparashikuar shqiptimi i dënimit me gjobë në të holla. Edhe këtë masë e shqipton personi zyrtar qëdrejton procedurën, por vetëm kur bëhet fjala për prishjen e rëndë të rregullit apo të sjelljes sëvrazhdë, të padenjë, si edhe ndaj personit që me parashtresën e vet shkel rëndë zakonet e sjell-jeve ndaj organit ose personit zyrtar që zhvillon procedurën. Personit që me parashtresën e vetshkel rëndë zakonet e sjelljeve ndaj organit, dënimin në të holla nuk ia shqipton personi zyrtar qëzhvillon procedurën, por organi që zhvillon procedurën, përkatësisht eprori i atij organi apo per-soni që është i autorizuar për zgjidhjen e çështjes administrative.

Shqiptimi i dënimit në para nuk përjashton përgjegjësinë penale ose disiplinore. Kundër kon-kluzionit për dënimin mund të bëhet ankim i veçantë. Ankimi kundër konkluzionit mbi dëniminpër shkak të prishjes së rregullit nuk e shtyn ekzekutimin e dënimit. Kundër konkluzionit përlargimin nuk mund të bëhet ankim i veçantë, por ai konkluzion mund të mohohet në ankiminkundër vendimit.

VI SHPENZIMET E PROCEDURËS ADMINISTRATIVE

1. Kuptimi dhe llojet e shpenzimeve në procedurën administrative

Përgatitja dhe kryerja e cilitdo veprim në procedurën administrative, si dhe kryerja e veprimevetë tjera, ndikon në krijimin e shpenzimeve të ndryshme si te organi që zhvillon procedurën, ashtuedhe te palët dhe personat e tjerë që marrin pjesë në procedurë. Duke u nisur nga parimi i ekon-omizimit, duhet bërë përpjekje që shpenzimet e procedurës administrative të jenë sa më të vogla,pa marrë parasysh se kush i heq ato.

Andaj, shpenzimet mund të ndahen në shpenzime të organit që zhvillon procedurën dhe nëshpenzime të palës dhe të pjesëmarrësve të tjerë në procedurë (dëshmitarët, ekspertët, interpretëtetj.).

2. Shpenzimet e organit dhe të palëve

Në procedurën administrative, si rregull, shpenzimet e veçanta (shpenzimet e udhëtimeve të per-sonave zyrtarë, shpenzimet për dëshmitarë, ekspertë, interpretë, këqyrje në vend etj.) i ngarkohenatij që ka shkaktuar tërë procedurën. Kjo ka të bëjë si mei procedurën që zhvillohet lidhur mekërkesën e palës, ashtu edhe me procedurën sipas detyrës zyrtare. Në të vërtetë, për procedurënqë është ngritur sipas detyrës zyrtare (p.sh. kontrollimi inspeksional i veprimeve hoteliere) vlenrregulla se organi i heq shpenzimet, në qoftë se procedura ka përfunduar në favor të palës (p.sh.në qoftë se inspektori e ka ngritur procedurën kundër ndonjë personi, për shkak se konsideron sebën veprim të palejueshëm, ndërsa në fund konstaton se ai veprim, megjithatë, është i lejueshëm,dhe kjo, sipas rregullit, do të jetë shkak për ndërprerjen e procedurës, atëherë shpenzimet e palëstë krijuara në një procedurë të tillë i heq organi).

Kur në procedurë marrin pjesë dy ose më tepër palë me interesa të njëjta, atëherë, si rregull, çdopalë përballon vetë shpenzimet e veta (shpenzimet e ardhjes, të humbjes së kohës, shpenzimet përtaksa, të përfaqësimit juridik dhe të ndihmës

621


juridike). Në qoftë se në procedurë marrin pjesë më tepër palë me interesa të kundërta, vlen rreg-ulla se pala që ka shkaktuar procedurën dhe në dëm të së cilës ka përfunduar procedura, ka përdetyrë t’ia shpërblejë palës kundërshtare shpenzimet e arsyetuara, që janë krijuar për këtë ngapjesëmarrja në procedurë. Suksesi i pjesshëm i njërës prej palëve në kërkesën e vet, tërheq mevete të drejtën e kompensimit në përpjesëtim me pjesën e kërkesës së vet, me të cilën nuk kapasur sukses. Edhe në procedurat në të cilat marrin pjesë më tepër persona, zbatohet parimi qëpala e cila, nga neglizhenca, i ka shkaktuar palës kundërshtare shpenzime në procedurë, ka përdetyrë që kësaj t’ia kompensojë shpenzimet.

Me qëllim të sigurimit të pagimit të shpenzimeve të posaçme në procedurën administrative,organi që zhvillon procedurën mund të caktojë me konkluzion që pala ta depozitojë një shumë tënevojshme për mbulimin e këtyre shpenzimeve, në qoftë se procedura ngrihet me kërkesë tëpalës, ndërsa mund të parashikohet me siguri se do të shkaktojë shpenzime të posaçme në para nëdorë (lidhur me këqyrjen në vend, ekspertimin, ardhjen e dëshmitarëve etj.). Në qoftë se pala nuke depoziton këtë shumë brenda afatit të caktuar, organi mund të heqë dorë nga administrimi ikëtyre provave ose ta pezullojë procedurën, përveç në qoftë se zgjatjen e procedurës e kërkoninteresi publik.

Në vendimin me të cilin përfundohet procedura, organi që e jep vendimin cakton se kush i heqshpenzimet e procedurës, shumën e tyre dhe kujt dhe në cilin afat i duhen paguar. Deri nëdhënien e vendimit palët kanë të drejtë të paraqesin kërkesë për kompensim të shpenzimeve. Nëvendim theksohet psaçërisht se ai që i heq shpenzimet a duhet t’ia kompensojë shpenzimet palëstjetër. Kur shpenzimet e procedurës i heqin disa persona, shpenzimet midis tyre do të ndahen nëpjesë të barabarta, përkatësisht në përpjesëtim përkatës. Lidhur me shpenzimet, organi mund tënxjerr konkluzion të veçantë, në qoftë se organi nuk vendos me vendim për shpenzimet, gjë qëdo të vihet në dukje në dispozitiv të vendimit për çështjen kryesore.

Shpenzimet e procedurës lidhur me përmbarimin i heq i përmbaruari (personi kundër të cilit zba-tohet përmbarimi), sepse detyrimin e caktuar nuk e ka zbatuar. Në qoftë se këto shpenzime nukmund të arkëtohen prej tij, ato i heq pala, me propozimin e së ciës është zbatuar përmbarimi.

3. Lirimi nga pagimi i shpenzimeve

Organi që zhvillon procedurën mund ta lirojë palën nga pagimi i shpenzimeve tërësisht osepjesërisht, në qoftë se konstaton se ajo nuk mund t’i përballojë shpenzimet pa dëmtuar ushqimine vet të domosdoshëm dhe të familjes së tij. Organi nxjerr konkluzionin për këtë në bazë tëpropozimit të palës, në mbështetje të certifikatës për gjendjen pasurore të saj, të lëshuar ngaorgani komeptent komunal i administratës. Lirimi nga heqja e shpenzimeve ka të bëjë me liriminnga taksat, nga harxhimet e organit që zhvillon procedurën, siç janë shpenzimet e udhëtimit tëpersonave zyrtarë, shpenzimet për dëshmitarë, ekspertë, interpretë, këqyrje në vend, shpallje, etj.,si dhe me lirimin nga depozita siguruese për shpenzimet.

Organi që zhvillon procedurën mund ta prishë gjatë procedurës konkluzionin për lirimin ngaheqja e shpenzimeve, në qoftë se konstaton se nuk qëndrojnë më shkaqet për të cilat pala ështëliruar nga heqja e shpenzimeve.

Kundër konkluzionit me të cilin refuzohet kërkesa

622


e palës për lirimin nga heqja e shpenzimeve, si dhe kundër konkluzionit për anulimin e kon-kluzionit për lirim nga heqja e shpenzimeve, palët mund të bëjnë ankim të veçantë, por ky nuk endalon ekzekutimin e konkluzionit.

VII - NGRITJA E PROCEDURËS DHE KËRKESAT E PALËVE

1. Ngritja e procedurës

Procedurën administrative gjithmonë e ngre organi kompetent për zhvillimin e procedurës. Vetëdorëzimi i parashtresës së palës nuk do të thotë edhe ngritje e procedurës. Çështje tjetër është ajoe fillimit - inicimit të procedurës administrative. Procedura administrative mund të fillojë sipasdetyrës zyrtare ose me kërkesë të palës. Sipas kësaj baze, kemi dy lloje (grupe) të proceduraveadministrative. Në procedurën e ngritur sipas detyrës zyrtare zbatohet parimi i ofisielitetit, ndërsanë procedurën e ngritur me kërkesë të palës zbatohet parimi i palës.

1.1 Procedura administrative sipas detyrës zyrtare

Procedurën administrative sipas detyrës zyrtare do ta fillojë organi kompetent, kur këtë e caktonligji ose dispozita e bazuar në ligj dhe kur vetë organi konstaton ose merr dijeni se, duke marrëparasysh gjendjen faktike ekzistuese, duhet të ngrejë procudurë administrativ për hir të mbrojtjessë interesit publik. Kjo do të thotë se organi ka për detyrë të ngrejë procedurën sipas detyrëszyrtare, në qoftë se janë plotësuar kushtet e parashikuara me dispozita, si dhe kur konstaton osemerr në dijeni fakte, të cilat, së bashku me dijeninë e mëhershme, çojnë në ngritje të procedurës.Në rastin e parë procedura ngrihet kur këtë e cakton ligji ose dispozita e bazuar në ligj, ndërsa nëtë dytin kjo varet nga konstatimi, përkatësisht marrja dijeni për disa fakte të sigurta nga organikompetent.

Gjatë ngritjes së procedurës sipas detyrës zyrtare organi kompetent merr parasysh edhe parashtre-sat, propozimet, fletëparaqitjet etj. të qytetarëve dhe të subjekteve të tjera juridike dhe parala-jmërimet e organeve. Organi ka për detyrë t’i shqyrtojë këto parashtresa dhe t’u përgjigjetparashtresave të tyre, por ata nuk mund t’i konsiderojë palë në procedurë, veçse vetm inicues tëngritjes së procedurës administrative sipas detyrës zyrtare.

Këto parashtresa nuk krijojnë detyrim për organin që të ngejë procedurën kryesisht, në qoftë sesipas gjendjes faktike ekzistuese del se nuk ka baza për ngritjen e procedurës. Për shembull, nëqoftë se një qytetar paraqet ndërtimin e ndërtesës banesore, sepse konsideron se ajo është duke undërtuar pa leje ndërtimi, organi kompetent për punët urbanistiko-ndërtimore e informonparaqitësin e fletëparaqitjes se, për objektin në fletëparaqitje, është lëshuar leja për ndërtim, sepsekëtë e ka konstatuar me kontrollimin e dokumentacionit. Në të kundërtën, i përcakton rrethanat enevojshme për ngritjen e procedurës sipas detyrës zyrtare.

1.2 Procedura administrative sipas kërkesës së palës

Procedurën administrative, në numrin më të madh të rasteve, gjithmonë e ngre organi kompe-tent, në qoftë se është paraqitur kërkesa e palës.

623


Kështu, pra, kërkesa e palës është supozim procedural për ngritje të procedurës. Organi kompe-tent ka për detyrë të shqyrtojë kërkesën si në raport me paraqitësin, ashtu edhe në lidhje mepërmbajtjen e saj. Këto janë kërkesa, vënia e të cilave varet nga vullneti i palëve. Në të shumtën erasteve, fjala është për kërkesa me të cilat kërkohen leje të ndryshme (leje për ndërtim të shtëpisë,për kryerjen e ndonjë veprimtarie të lejueshme etj.), si dhe për realizimin e të drejtave (për pen-sion, për mjekim të sëmundjes etj.).

Krahas shqyrtimit të kërkesës, organi shqyrton kërkesën edhe në pikëpamje të përmbajtjes dhe tëelementeve të tjera që kanë të bëjnë me të gjitha parashtresat dhe kërkesat (shënimi i organit,kërkesa, kush është përfaqësues apo i autorizuar, në qoftë se ekziston, emri dhe mbiemri, adresaetj.). Në qoftë se kërkesa nuk është e plotë, atëherë me të veprohet si edhe me parashtresat e tjera(mënjanohen të metat në afatin e caktuar etj.).

Në qoftë se organi kompetent me rastin e paraqitjes së kërkesës së palës konstaton se, sipas dis-pozitave në fuqi, nuk ka kushte për ngritje të procedurës, do të japë për këtë konkluzion, kundërtë cilit lejohet ankim i veçantë. Të gjitha këto veprime të cilat kryhen para se të lëshohet nëarsyeshmërinë e kërkesës së palës, bëhen në të ashtuquajturin proces paraprak, ndërkaq, në atë, nëtë vërtetë, shqyrtohet rregullsia formale e kërkesës së palës.

Duke pasur parasysh numrin e madh të fushave, në të cilat paraqiten lëndët administrative, janë tëmundshme rastet e transformimit të procedurës së ngritur sipas kërkesës së palës në procedura qëngrhten sipas detyrës zyrtare. Ekzistojnë edhe raste që procedurat mund të ngrihen edhe sipaskërkesës së palës (p.sh. njohja e lehtësimeve tatimore, pranimi i pronësisë mbi tokën e uzurpuaretj.).

Procedura administrative quhet e ngritur sapo organi kompetent ta ketë kryer cilindo veprim meqëllim të zhvillimit të procedurës (p.sh. thirrja e palës ose dëshmitarit me qëllim të marrjes sëdeklaratës). Andaj, për ngritjen e procedurës nuk është e nevojshme nxjerrja e konkluzionit tëveçantë, por është e mjaftueshme që organi të ndërmarrë cilindo veprim, me qëllim të zhvillimittë procedurës në çështjen përkatëse administrative.

1.3 Bashkimi i çështjeve në një procedurë

Bashkimi i çështjeve në një procedurë paraqet zbatim konkret të parimit të ekonomizimit të pro-cedurës, sepse parashikon , në vend të zhvillimit të më shumë procedurave administrative për mëtepër çështje të ndara administrative, mundësinë e zhvillimit të një procedure të vetme në kushtetë caktuara. Këto kushte duhet të jenë plotësuar më parë dhe ato përmblidhen në sa vijon:

- në qoftë se të drejtat dhe detyrimet e palëve bazohen në të njëjtën gjendje faktike apo tëngjashme dhe në të njëjtën bazë juridike,

- në qoftë se organi që zhvillon procedurën lidhur me të gjitha lëndët ka kompetencë lëndore,- në qoftë se është fjala për të drejta apo detyrime të disa palëve.

Zakonisht, si shembull për raste të tilla merret zhvillimi i procedurës së shpronësimit të tokës meqëllim të ngritjes së objekteve të mëdha investive. Në ato raste mund të udhëhiqet një procedurë evetme, edhe pse është fjala për më shumë palë, si pronarë të tokës, sepse janë plotësuar të gjithaparakushtet për këtë (gjendja faktike është e njëjtë

624


dhe e përcaktuar në elaboratin e përbashkët të shpronësimit; organi i njëjtë është kompetent përtë gjitha lëndët; baza juridike është e njëjtë). Këtu kemi të bëjmë me të ashtuquajturin bashkimsubjektiv të çështjeve në një procedurë.

Meqenëse bashkimi i çështjeve në një procedurë zakonisht bëhet kur palët lajmërohen me kërkesatë njëjta apo të ngjashme, me ligj është parashikuar që në të njëjtat kushte një ose disa palë mundtë realizojnë në një procedurë disa kërkesa të ndryshme. Për shembull, një ose disa palë iparaqesin disa kërkesa organit kompetent të komunës për dhënien e pëlqimit urbanistik në njëlokacion të njëjtë. Sipas rregullit, të gjitha këto kërkesa duhen zgjidhur në një procedurë të vetme,sepse nuk mund të jepen disa pëlqime urbanistike për të njëjtin lokacion. Këtu kemi të bëjmë metë ashtuquajturin bashkim objektiv i çështjeve në një procedurë.

Me Ligj parashikohet mundësia e ngritjes së procedurës së vetme, edhe pse palët nuk janë të njo-hura për organin. Kusht për këtë është që personi ndaj të cilit është drejtuar lajmërimi publik,mund të ketë pozitën e palës dhe që të bëhet fjalë për kërkesë të njëjtë qenësore ndaj të gjithëve.Të tilla, në të shumtën e rasteve, janë thirrjet nga fusha e financave, regjistrimi në regjistrat egjendjes civile dhe nga fusha të tjera.

Kur zhvillohet një procedurë apo kur procedura është ngritur me anë të komunikimit publik,secila palë në procedurë paraqitet në mënyrë të pavarur (vetë).

Për bashkimin e çështjeve në një procedurë, organi kompetent do të nxjerrë konkluzion të veçan-të, kundër të cilit mund të bëhet ankim, përveç në qoftë se konkluzionin e ka nxjerrë organi ishkallës së dytë, kundër të cilit nuk mund të bëhet ankim, por mund të ngrihet kontest adminis-trativ.

2. Ndryshimi i kërkesave

Pasi të jetë ngritur procedura, deri në dhënien e vendimit në shkallë të parë pala mund ta zgjerojëkërkesën e paraqitur ose në vend të kërkesës së mëparshme të paraqesë kërkesë tjetër, pavarësishtnëse kërkesa e zgjeruar ose e ndryshuar mbështetet në të njëjtën bazë juridike, me kusht që ajo tëbazohet në gjendjen faktike, që, në thelb, është e njëjtë.

Shfrytëzimi i mundësisë së ndryshimit të kërkesave të palëve kontribuon në zbatimin e parimit tëekonomizimit të procedurës, sepse në vend të paraqitjes së kërkesave të reja, me kërkesat përndryshim ato i realizojnë të drejtat e tyre në procedurën administrative, që tanimë është ngritur.Për shembull, kërkesa për realizimin e të drejtave për pension invalidor ndryshon nga kërkesa përrealizimin e pensionit të pleqërisë, sepse në mënyrë plotësuese është përcaktuar stazhi pensional inevojshëm. Në qoftë se organi që zhvillon procedurën nuk lejon zgjerimin ose ndryshimin ekërkesës, atëherë ai do të nxjerrë konkluzion për këtë, kundër të cilit lejohet ankim i veçantë.

3. Heqja dorë nga kërkesa

Heqja dorë nga kërkesa është e mundshme në të gjitha rastet kur procedura është ngritur lidhurme kërkesën e palës. Në çështjet administrative pala mund të heqë dorë nga kërkesa e vet gjatëgjithë procedurës. Për këtë, pala jep deklaratë para organit që zhvillon procedurën. Pala mund tëheqë dorë nga kërkesa edhe me parashtresë.

625


Derisa organi që zhvillon procedurën nuk nxjerrë konkluzion për pezullimin e procedurës, palamund ta revokoj heqjen dorë nga kërkesa. Lidhur me heqjen dorë nga kërkesa duhet të njoftohetpala kundërshtare, në qoftë se ajo ekziston.

Përjashtimisht, kur procedura të jetë ngritur me rastin e kërkesës së palës, ndërsa pala heq dorënga kërkesa e vet, organi që zhvillon procedurën do të nxjerrë konkluzionin me të cilin pezullohetprocedura. Për këtë do të njoftohet pala kundërshtare, në qoftë se ajo ekziston.Në qoftë se procedura është ngritur sipas detyrës zyrtare, organi mund ta pezullojë procedurëndhe për këtë nuk i nevojitet deklarimi i palës. Mirëpo, në qoftë se procedura në çështjen e njëjtëka mundur të ngrihet edhe në bazë të kërkesës së palës (p.sh. procedura për njohjen e pronësisësipas kërkesës së uzurpimit arbitrar mund të ngrihet sipas detyrës zyrtare dhe sipas kërkesës sëpalës), procedura do të vazhdojë, në qoftë se këtë e kërkon pala, për çka duhet të japë deklaratënë procesverbal ose të paraqesë kërkesë për këtë.

Pala heq dorë nga kërkesa e vet me deklaratën që i jep organit që zhvillon procedurën. Mënyramë e përshtatshme është dhënia e deklaratës me gojë në procesverbal ose me anë të parashtresësme shkrim. Në praktikë shfrytëzohet dhënia e deklaratës me shkrim në parashtresën tanimë tëparaqitur - kërkesë, që nuk është në kundërshtim me ligj.

Në qoftë se pala që ka hequr dorë nga kërkesa e vet pas dhënies së vendimit të shkallës së parë,para kalimit të afatit për ankim, me konkluzionin për pezullimin e procedurës anulohet vendimi ishkallës së parë, nëse me këtë kërkesa e palës është zgjidhur pozitivisht ose pjesërisht pozitivisht.Kur pala ka hequr dorë nga kërkesa e vet pas bërjes së ankimit, por para se t’i jetë dorëzuarvendimi i nxjerrë me rastin e ankimit, me konkluzionin për pezullimin e procedurës anulohetvendimi i shkallës së parë, me të cilin kërkesa e palës është miratuar tërësisht apo pjesërisht, nëqoftë se pala ka hequr dorë tërësisht nga kërkesa e vet.

Pala që ka hequr dorë nga kërkesa ka për detyrë t’i heqë të gjitha shpenzimet e krijuara deri nëpezullimin e procedurës, përveç në qoftë se me dispozita të veçanta nuk është caktuar ndryshe.

4. Pajtimi

Pajtimi është një nga mënyrat e përfundimit të procedurës administrative sipas kushteve të caktu-ara. Kur në procedurë marrin pjesë dy ose më tepër palë me kërkesa të kundërta, personi zyrtarqë kryeson procedurën do të angazhohet gjatë gjithë procedurës që palët të pajtohen tërësisht ose,të paktën, në disa pika kontestuese.

Pajtimi mund të arrihet me nismën e personit zyrtar, i cili drejton procedurën dhe sme kërkesë tënjë apo të disa palëve bashkërisht. Pajtimi nuk është i kufizuar në disa faza të procedurës, pormund të bëhet gjatë tërë procedurës. Kjo do të thotë se pajtimi mund të arrihet deri sa të mospërmbarohet vendimi. Në rastin kur pajtimi bëhet pas dhënies së vendimit, në kushte të caktuarapalët mund tëmerren vesh ndryshe nga ajo që është caktuar me vendim dhe për mënyrën eekzekutimit të vendimit.

Pajtimi mund të jetë i plotë dhe i pjesshëm, gjë që varet nga raporti i tij ndaj objektit të proce-durës. Pajtimi i plotë çon në pezullimin e tërë procedurës, ndërsa pajtimi i pjesshëm vetëm tëpjesës së procedurës që i përket objektit të pajtim-

626


it. Për pjesën e mbetur të çështjes kontestimore procedura vazhdon.

Personi zyrtar,kujdeset sipas detyrës zyrtare për plotësimin e kushteve të pajtimit. Kur për paj-timin janë plotësuar të gjitha kushtet, ai futet në procesverbal. Pajtimi quhet i përfunduar kurpalët, pas leximit të procesverbalit të pajtimit, e nënshkruajnë atë. Kopja e legalizuar e procesver-balit do t’u dorëzohet palëve, në qoftë se e kërkojnë këtë.

Një pajtimi i tillë i përfunduar zëvendëson vendimin në procedurën administrative dhe në bazëtë tij mund të ndërmerret edhe ekzekutimi, sepse pajtimi ka fuqinë e vendimit të ekzekutueshëmtë dhënë në procedurën administrative.

Organi para të cilit është përfunduar pajtimi do të nxjerrë konkluzionin me të cilin, sipas nevojës,do të pezullohet procedura tërësisht apo pjesërisht. Në qoftë se konkluzioni për pezullimin,përkatësisht për vazhdimin e procedurës nuk është në përputhje me pajtimin e përfunduar,kundër konkluzionit lejohet ankim i veçantë.

VIII - PROCEDURA DERI NË DHËNIEN E VENDIMIT

1. Vendi dhe roli i procedurës ekzaminuese në procedurën administrative

Që të mund të mirret vendimi, është e nevojshme të vërtetohen elementet e rastit konkret,përkatësisht të prokurohet lënda e nevojshme faktike. Kjo do të thotë se duhet të vërtetohen tëgjitha faktet dhe rrethanat juridike relevante - edhe ato që shkojnë në favor të palës, edhe ato qëjanë në dëm të saj, në pajtim me parimin e vërtetësisë materiale. Prandaj, organi i cili kryeson pro-cedurën është i detyruar që t’i vërtetojë ato sipas detyrës zyrtare, pavarësisht nëse pala u referoheatyre ose jo.

Pas ngritjes së procedurës administrative rrjedh faza e dytë e saj - procedura ekzaminuese, qëpërfshin të gjitha veprimet dhe masat e ndërmarra prej ngritjes së procedurës administrative derinë dhënien e vendimit në çështjen administrative. Në procedurat e tjera, kjo pjesë e procedurësquhet procedura e të provuarit (në procedurën civil), përkatësisht shqyrtimi kryesor (në proce-durën penale).

Zhvillimi i procedurës ekzaminuese i ka dy detyra: 1) vërtetimin e të gjitha fakteve dhe tërrethanave, të cilat janë të rëndësishme për zgjidhjen e çështjes administrative, dhe 2) t’u mundë-sojë palëve të realizojnë dhe të mbrojnë të drejtat dhe interesat e tyre.

Me qëllim të plotësimit të këtyre detyrave, personi zyrtar që zhvillon procedurën, gjatë tërë pro-cedurës mund të sjellë prova për ato fakte të cilat më parë nuk kanë qenë të paraqitura apo endenuk janë përcaktuar, me qëllim të plotësimit të gjendjes faktike. Personi zyrtar ka për detyrë që,sipas detyrës zyrtare, të urdhërojë paraqitjen e çdo prove, në qoftë se gjen se kjo është e nevo-jshme për sqarimin e çështjes.

Përveç urdhrimit të paraqitjes së provave, personi zyrtar që zhvillon procedurën ka për detyrë qëvetëm sipas detyrës zyrtare të prokurojë dhëna

627


për faktet për të cilat evidencën zyrtare e mban organi kompetent i vendimmarrjes ose një organ,një ndërmarrja a institucion tjetër. Ky rregull është parashikuar me qëllim të përmirësimit të poz-itës së palës në procedurë. Kjo në veçanti vlen për faktet nga librat amë të të lindurve, të tëkurorëzuarve, të të vdekurve etj. Zbatimi i këtij rregulli kërkon më tepër kontakte me shkrim tëorganit dhe angazhim më të madh të personave zyrtarë dhe njëkohësisht zvogëlim të dukshëm tëardhjeve të panevojshme të qytetarëve në shërbime me qëllim të prokurimit të ekstrakteve, certi-fikatave, deklaratave të ndryshme etj.

Zbatimi i këtij parimi nuk shkakton pasivizim të palës, posaçërisht në rastet kur procedura zhvil-lohet lidhur me kërkesën e tij. Në këto raste pala ka për detyrë që gjendjen faktike, mbi të cilën ebazon kërkesën e vet, ta parashtrojë në mënyrë të saktë, të vërtetë dhe konkrete.

Personi zyrtar që kryeson procedurën gjatë gjithë procedurës mund ta plotësojë gjendjen faktikedhe të paraqesë prova edhe për faktet të cilat në procedurën e mëhershëm nuk janë paraqitur osenuk janë vërtetuar ende. Në qoftë se nuk është fjala për fakte të njohura për të gjithë, pala ka përdetyrë që për thëniet e veta të ofrojë prova dhe, mundësisht, t’i paraqesë ato, ndërsa kur pala nukvepron kështu, personi zyrtar do ta thërrasë ta bëjë këtë.

Mbledhjen e të dhënave për faktet për të cilat mbahet evidenca zyrtare, organi e bën drejtpërdrejtnëpërmjet personit të saj zyrtar apo me shfrytëzimin e ndihmës juridike.

Gjatë zhvillimit të veprimeve procedurale, pala jep deklaratën e vet, si rregull, me gojë, ndërsakëtë mund ta bëjë edhe me shkrim. Kjo varet nga vlerësimi i palës. Përjashtimisht, në qoftë seështë fjala për fakte të njohura për të gjithë, pala ka për detyrë që për thëniet e veta të ofrojëprova dhe, mundësisht, t’i paraqesë ato. Në qoftë se vetë pala nuk vepron kështu, personi zyrtarqë kryeson procedurën do ta thërrasë ta bëjë këtë. Kur palës i është urdhëruar apo i është lejuartë paraqesë deklaratën me shkrim, për këtë arsye nuk mund t’i mohohet e drejta që deklaratën evet ta japë edhe me gojë.

Meqë në kuptim të Ligjit (neni 49), në procedurën që tanimë është ngritur, si palë mund të marrinpjesë edhe personat që dëshirojnë, me qëllim të mbrojtjes së të drejtave të veta ose të interesave tëveta juridike, kurse personi zyrtar që kryeson procedurën do ta studiojë të drejtën e saj për tëqenë palë dhe për të do të nxjerrë konkluzion. Kundër konkluzionit lejohet ankim i veçantë.

Gjithashtu, personi zyrtar që zhvillon procedurën ka për detyrë që, sipas nevojës, ta paralajmërojëpalën për të drejtat e saj në procedurë dhe ta paralajmërojë për pasojat juridike të veprimeve osetë lëshimeve të saja në procedurë.

2. Llojet e procedurës ekzaminuese

Procedura ekzaminuese (procedura deri në dhënien e vendimit) zhvillohet në formë të: 1) proce-durës së shkurtër ekzaminuese apo 2) procedurës së veçantë ekzaminuese

2.1 Procedura e shkurtër ekzaminuese

Procedura e shkurtër ekzaminues zbatohet në rastet kur për vërtetimin e fakteve dhe tërrethanave të nevojshme për zgjidhejn e çështjes

628


nuk nevojitet kryerja e veprimeve të veçanta (deklaratat e dëshmitarëve, prokurimi i dokumenteve,ekspertiza, seanca, këqyrje në vend etj.) Këto janë rastet në të cilat gjendja faktike është mjaft eqartë.

Që të mund të bëhet dallimi se kur duhet zgjidhur çështja administrative sipas procedurës sëshkurtër e kur pas zbatimit të procedurës së veçantë ekzaminuese, në Ligj janë theksuar katërraste kur organi mund të vendosë për çështjen drejtpërdrejt me procedurë të shkurtër, si:

- kur pala në kërkesën e vet ka vënë në dukje fakte ose ka paraqitur prova, mbi bazën e të cilavemund të vërtetohet gjendja faktike apo në qoftë se kjo gjendje do të vërtetohet mbi bazën efakteve të njohura për të gjithë apo të fakteve që janë të njohura për organin;

- kur gjendja faktike mund të vërtetohet mbi bazën e të dhënave zyrtare që ka organi dhe nuknevojitet dëgjimi i veçantë i palës për mbrojtjen e të drejtave apo të interesave juridike të saj;

- kur me dispozitë është parashikuar që çështja mund të zgjidhet mbi bazën e fakteve apo tërrethanave që nuk janë provuar plotësisht apo me prova vërtetohen vetëm në mënyrë direkte,kështu që faktet apo rrethanat janë bërë të besueshme, ndërsa nga të gjitha ato rezulton sekërkesa e palës duhet të plotësohet;

- kur është fjala për marrjen e masave të ngutshme me interes publik, të cilat nuk mund të shty-hen, ndërsa faktet në të cilat vendimi duhet të bazohet janë vërtetuar ose të paktën janë bërëtë besueshme.

2.2 Procedura e veçantë ekzaminuese

Sipas rregullit, procedura e veçantë ekzaminuese zbatohet kur duhet të vërtetohen faktet dherrethanat që kanë rëndësi për shpjegimin e çështjes apo për t’u dhënë mundësi palëve të realizojnëdhe të mbrojnë të drejtat e tyre dhe interesat juridike. Rrjedha e procedurës ekzaminuese cakto-het, sipas rrethanave të rastit të veçantë, nga personi zyrtar që kryeson procedurën, duke respek-tuar dispozitat e këtij Ligji dhe aktet nënligjore që kanë të bëjnë me çështjen për të cilën ështëfjala.

Në kufijtë e autorizimeve të veta, personi zyrtar që kryeson procedurën sidomos:

- cakton se cilat duhet të bëhen veprime në procedurë dhe jep urdhër për zbatimin e tyre,- cakton rendin, sipas të cilit do të kryen veprimet e ndryshme dhe afatet në të cilat do të kry-

hen ato nëse këto nuk janë parashikuar me ligj,- cakton seancat me gojë dhe dëgjimet, si dhe çdo gjë që nevojitet për mbajtjen e tyre,- vendos se cilat prova duhet të paraqiten dhe me të cilat mjete provuese dhe- vendos për të gjitha propozimet dhe deklaratat.

Pala ka të drejtë që në mënyrë aktive të marrë pjesë në procedurë. Ajo ka të drejtë që, deri nëdhënien e vendimit, t’i plotësojë dhe t’i shpjegojë pohimet e veta dhe, në qoftë se këtë e bën pasmbajtjes së seancës me gojë, ka për detyrë ta arsyetojë pse nuk e ka bërë këtë në seancë. Organikompetent nuk do të japë vendimin para se palës t’i jetë dhënë mundësia të deklarohet për faktetdhe rrethanat në të cilat duhet të bazohet vendimi, e për të cilat palës nuk i është dhënë mundësiatë deklarohet.

629


3. Shqyrtimi me gojë

Shqyrtimi me gojë paraqet një ndër veprimet më të rëndësishme në zbatimin e procedurës sëveçantë ekzaminuese. Mbajtja e shqyrtimit me gojë ka dy qëllime: 1) vërtetimin e fakteve dhe 2)ofrimin e mundësive palëve që të mbrojnë të drejtat dhe interesat juridike të tyre. Në shqyrtiminme gojë më së tepërmi gjejnë zbatim parimet e procedurës administrative, duke filluar nga parimii vërtetsisë materiale, dëgjimit të palëve, efektivitetit, ekonomizimit, përdorimit të gjuhëve e derite parimi i dhënies së ndihmës për të tjerët.

Mbajtja e shqyrtimit me gojë nuk është veprim detyrues në të gjitha lëndët, zgjidhjes së të cilave iparaprinë procedura e veçantë ekzaminuese. Në procedurat gjyqësore - penale dhe civile, mbajtjae shqyrtimit parashikohet si veprim i detyrueshëm. Në procedurën administrative, personi zyrtar icili kryeson procedurën, me vetiniciativë apo me propozim të palës, cakton shqyrtimin me gojëdhe atë në çdo rast kur ai është i dobishëm për sqarimin e çështjeve (caktimi fakultativ). Mirëpo,nga Ligji dalin edhe rastet kur personi zyrtar është i detyruar (caktimi i detyrueshëm) të caktojëmbajtjen e shqyrtimit me gojë dhe këtë:

1) në çështjet në të cilat marrin pjesë dy a më tepër palë me interesa të kundërta,2) kur duhet të kryhet këqyrja në vend,3) kur duhet të bëhet dëgjimi i dëshmitarëve apo i ekspertëve.

Vëllimin dhe ecurinë e shqyrtimit me gojë e cakton personi zyrtar që e kryeson procedurën dhe aizhvillohet publikisht. Shmangie nga parimi publik Ligji (neni 150) parashikon përjashtimin e pub-likut gjatë shqyrtimit me gojë ose gjatë një pjese të tij në këto raste:

1) në qoftë se këtë e kërkojnë shkaqet e moralit apo të sigurimit publik,2) në qoftë se ekziston një rrezik serioz dhe i drejtpërdrejtë i pengimit të shqyrtimit me gojë,3) në qoftë se duhet të shqyrtohen marrëdhëniet në një familje dhe 4) në qoftë se duhet të shqyrtohen rrethanat që paraqesin sekret zyrtar, afarist, profesional, shken-

cor ose artistik.

Për përjashtimin e publikut nxirret konkluzion, i cili duhet të jetë i arsyetuar dhe i shpallur publik-isht.

Gjatë komunikimit të vendimit, nuk mund të përjashtohet publiku. Gjithashtu, përjashtimi i pub-likut nuk ka të bëjë me palët, me të autorizuarit dhe me ndihmësit profesionalë të tyre.Gjatë përgatitjeve për mbajtjen e shqyrtimit me gojë, organi që zhvillon procedurën ka për detyrëtë ndërmarrë çdo gjë që nevojitet që shqyrtimi me gojë të kryhet pa zvarritje dhe, mundësisht, pandërprerje dhe shtyrje. Me qëllim të sigurimit të mbajtjes racionale dhe ekonomike të shqyrtimitme gojë, organi ka për detyrë që edhe publikisht ta shpallë mbajtjen e tij.

Shqyrtimi me gojë mbahet, si rregull, në selinë e organit që zhvillon procedurën dhe kur nevojitetkëqyrja në vend jashtë selisë së këtij organi, shqyrtimi me gojë mund të mbahet në vendin ekëqyrjes. Përveç kësaj, shqyrtimi mund të mbahet edhe në ndonjë vend tjetër, kur kjo kërkohetpër shkak të pakësimit të konsiderueshëm të shpenzimeve dhe për shqyrtimin më me themel, tëshpejtë ose më të thjeshtë të çështjes.

630


Në fillim të shqyrtimit, personi zyrtar që kryeson procedurën ka për detyrë të konstatojë se cilëtprej personave të thirrur janë të pranishëm, kurse lidhur me ata që mungojnë të verifikojë nëseletërthirrjet u janë dorëzuar siç duhet. Kur ndokush prej palëve që nuk është dëgjuar ende nuk kaardhur në shqyrtim dhe nuk është vërtetuar nëse letërthirrja i është dorëzuar siç duhet ose jo, per-soni zyrtar që zhvillon procedurën do ta shtyjë shqyrtimin, përveç në rastin kur shqyrtimi me gojëështë shpallur në kohën e duhur me anë të shpalljes publike.

Në qoftë se në shqyrtimin me gojë nuk vjen pala me kërkesën e së cilës është ngritur procedura,megjithëse është thirrur rregullisht, ndërsa nga gjendja e përgjithshme e çështjes mund të supozo-het se pala e ka tërhequr propozimin, organi që zhvillon procedurën do ta pezullojë procedurënme anë të konkluzionit, kundër të cilit lejohet ankim i veçantë. Në qoftë se nuk mund të supozo-het nëse pala e ka tërhequr ose jo propozimin ose në qoftë se procedura që ka interes publikduhet të vazhdohet sipas detyrës zyrtare, personi zyrtar, sipas rrethanave të rastit, do të zbatojëshqyrtimin pa këtë person, ose do ta shtyjë shqyrtimin.

Gjatë procedurës pala paralajmërohet se mund të bëjë vërejte mbi punën që kryhet në shqyrtim,si dhe për pasojat që do të ketë nëse këtë nuk e bën, sepse, nëse nuk bën vërejtje, do të kon-siderohet se nuk ka vërejtje. Organi që vendos për çështjen do t’i çmojë në shqyrtim edhe vërejt-jet e bëra më vonë, në qoftë se këto mund të kenë ndikim në zgjidhjen e çështjes, si dhe në qoftëse nuk janë bërë pas shqyrtimit me qëllim të zvarritjes së procedurës.

Objekti i shqyrtimit ekzaminues duhet të shqyrtohet dhe të konstatohet në mënyrë të plotë. Nëqoftë se objekti nuk mund të shqyrtohet në një shqyrtim, personi zyrtar që kryeson procedurëndo ta ndërpresë procedurën dhe do të caktojë sa më parë vazhdimin e saj. Me rastin e vazhdimittë shqyrtimit me gojë, personi zyrtar që kryeson procedurën do të paraqesë në vija kryesore ecur-inë e shqyrtimit të deriatëhershëm. Për provat me shkrim që paraqiten më vonë nuk nevojitet tëcaktohet përsëri shqyrtimi me gojë, por palës do t’i jepet mundësia të deklarohet lidhur me to.

4. Çështja paraprake

Me rastin e zhvillimit të procedurës, organi mund të ndeshë në ndonjë çështje, pa zgjidhjen e sëcilës nuk mund të zgjidhet çështja kryesore, ndërsa kjo çështje përbën një tërësi juridike më vete,për zgjidhjen e së cilës është kompetente gjykata ose ndonjë organ tjetër (çështja paraprake). Nëkëto raste organi mundet, nën kushtet nga ky ligj, ta shqyrtojë vetë këtë çështje, ose ta ndërpresëprocedurën gjersa organi kompetent të mos zgjidhë këtë çështje.

Pas konstatimit të ekzistimit të çështjes paraprake, organi që zhvillon procedurën mund të veprojënë dy mënyra:

1) në qoftë se konstaton se çështjen paraprake mund ta shqyrtojë vetë dhe të vendosë në bazë tëgjendjes në shkresa apo me zbatimin e provave të nevojshme, do të ndalet në procedurën përçështjen administrative që është objekt i procedurës dhe do të zgjidhë çështjen paraprake,

2) në qoftë se vendos që çështjen paraprake të mos e zgjidhë, por atë duhet ta vendosë organikompetent, atëherë, deri në zgjidhjen e saj, e ndërpret procedurën me konkluzion, kundër tëcilit lejohet ankim i veçantë, përveç në qoftë se konkluzionin e ka nxjerrë organi i shkallës sëdytë.

631


Kur organi që zhvillon procedurën vetë e shqyrton çështjen paraprake, zgjidhja e kësaj çështjejeka efekt juridik vetëm në çështjen në të cilën kjo çështje është zgjidhur. Në çështjen e ekzistimit tëveprës penale ose të përgjegjësisë penale të kryerësit, organi që zhvillon procedurën është i lidhurme aktgjykimin e formës së prerë të gjykatës penale, me të cilin i pandehuri deklarohet fajtor.

Në qoftë se organi e ndërpret procedurën, ndërsa procedura për zgjidhjen e çështjes paraprakeqë mund të zhvillohet vetëm sipas detyrës zyrtare ende nuk është ngritur pranë organit kompe-tent, ai do të kërkojë që organi kompetent ta ngrejë procedurën për këtë çështje. Situatë tjetërkemi në çështjen në të cilën procedura për zgjidhjen e çështjes paraprake ngrihet me rastin ekërkesës së palës; organi që zhvillon procedurën administrative mund t’i urdhërojë me kon-kluzion njërës nga palët që, me qëllim të zgjidhjes së çështjes paraprake, të kërkojë nga organikompetent ngritjen e procedurës, duke i caktuar afatin në të cilin ka për detyrë ta bëjë këtë dhe qëpër kërkesën e paraqitur t’i paraqesë provën, ndërsa do ta paralajmërojë palën për pasojat e ome-timit.

Kur ndodh ndërprerja e procedurës për shak të zgjidhjes së çështjes paraprake pranë organitkompetent, procedura e ndërprerë do të vazhdohet pasi vendimi i nxjerrë për këtë çështje të ketëmarrë formën definitive. Në qoftë se kemi të bëjmë me çështjen të kompetencës gjyqësore,atëherë procedura e ndërprerë do të vazhdohet pas zgjidhjes së plotfuqime të çështjes paraprake.

5. Të provuarit

5.1 Objekti i të provuarit dhe procedura e paraqitjes së provave

Zgjidhjes së çështjes administrative i paraprin vërtetimi i të gjitha fakteve të nevojshme për të.Faktet të cilat shërbejnë si bazë për dhënien e vendimit vërtetohen me prova. Kjo bëhet meparaqitjen e veprimeve përkatëse procedurale, të cilat quhen të provuarit apo paraqitja e provave.

Provat ndahen në të drejtpërdrejtae dhe të tërthorta. Të provuarit e drejtpërdrejtë kemi kur ngaprovat e paraqitura konstatojmë drejtpërsëdrejti ekzistimin apo mosekzistimin e ndonjë fakti.Nga provat e tërthorta së pari vërtetojmë faktin që ajo nuk është në lidhje të drejtpërdrejtë meobjektin e procedurës, andaj nga ekzistimi i saj konstatojmë për ekzistim të faktit relevant juridik.

Si mjet provues do të përdoret çdo gjë që është e përshtatshme për të vërtetuar gjendjet e çështjesdhe që i përgjigjet rastit të veçantë, siç janë: dokumentet, përkatësisht kopja mikrofilmike e doku-mentit ose riprodhimi i kësaj kopjeje, dëshmitarët, deklaratat e palëve, ekspertët, këqyrja në vend.

Nuk do të provohen këto fakte: 1) faktet e pakontestueshme, 2) faktet e njohura për të gjithë dhe3) faktet, ekzistimin e të cilave e supozon ligji.

Nëse ndonjë fakt duhet të provohet ose jo, për këtë vendos personi zyrtar që kryeson proce-durën, varësisht nëse ky fakt mund të ketë ndikim në zgjidhjen e çështjes. Provat, si rregull,paraqiten pasi të jetë konstatuar ç’është kontestuese dhe ç’duhet të provohet lidhur me faktet. Nëqoftë se të provuarit para organit që zhvillon procedurën është i pamundur, lidhet me shpenzimetë mëdha ose me humbje të madhe kohe, të provuarit ose provat e veçanta mund të paraqitenpara organit të lutur (ndihma juridike).

632


5.2 Të provuarit me dokumente

Dokumentet që përdoren si prova në të gjitha procedurat (penale, civile, administrative etj.) nda-hen në: 1) publike dhe 2) private.

Sipas Ligjit (neni 164) publik është ai dokument që i plotëson këto kushte:- të jetë në formë të rregullt,- a ketë lëshuar organi i administratës, gjykata apo organi tjetër i pushtetit në kufijtë e kompe-

tencës së vet apo ndërmarrja dhe institucioni që kryejnë punë në bazë të autorizimeve pub-like.

Dokumentet private i japin apo i përpilojnë personat privatë. Këto mund të jenë deklarata tëndryshme me shkrim për ndonjë ngjarje, kontratat, librat privatë afaristë, procesverbalet përndonjë bisedë private apo marrëveshje etj. Për dallim nga dokumenti publik, saktësia e të cilit nëtërësi presupozohet dhe që vlen derisa pranë organit tjetër nuk dëshmohet ndryshe, me doku-mentin privat provohet, si rregull, kush është hartuesi, përkatësisht nënshkruesi, ndërsa përmbajt-ja e dokumentit vlerësohet sipas rregullave për vlerësimin e provave të tjera (p.sh. deklaratat edëshmitarëve), përkatësisht sipas parimit të vlerësimit të lirë të provave.

Kur në dokument diçka është prishur me vizë, është gërvishtur ose është fshirë, është vënë diçkatjetër ose në dokument ekzistojnë të meta të tjera të jashtme, personi zyrtar që kryeson proce-durën do të çmojë, sipas të gjitha rrethanave, nëse me këtë dhe në ç’masë është pakësuar vleraprovuese e dokumentit ose dokumenti e ka humbur plotësisht vlerën provuese për të vendosurmbi çështjen për të cilën zhvillohet procedura.

Dokumentet që shërbejnë si provë paraqiten nga palët ose ato i merr organi që zhvillon proce-durën. Pala e paraqet dokumentin në origjinal, përkatësisht në kopjen mikrofilmike të dokumentitose si riprodhim të kësaj kopjeje ose në kopjen e legalizuar, ndërsa mund ta paraqesë edhe nëkopjim të thjeshtë.

Kur disa fakte ose rrethana janë vërtetuar më parë në shqyrtimin publik nga organi që ishte përkëtë kompetent (si p.sh. letërnjoftimi, certifikata nga libri amëz), organi që zhvillon procedurëndo t’i marrë këto fakte dhe rrethana si të provuara. Nëse është fjala për fitimin ose humbjen e sëdrejtës, ndërsa ekziston gjasa se këto fakte dhe rrethana janë ndryshuar më vonë ose ato në bazëtë dispozitave të veçanta duhet të provohen në mënyrë të veçantë, personi zyrtar do të kërkojë qëpala të paraqesë prova të veçanta për këto fakte dhe rrethana ose ato do t’i marrë vetë organi.

5.3 Certifikatat

Certifikatat janë një lloj i veçantë i dokumenteve, të cilat u shërbejnë palëve për të provuar faktetë caktuara. Certifikatat nuk lëshohen vetëm me qëllim të provuari të fakteve në procedurënadministrative, por edhe në procedurat e tjera. Me certifikata konstatohen apo vërtetohen fakte tëcaktuara, varësisht nga ajo nëse lëshohen në bazë të evidencës zyrtare apo është e nevojshme tëzbatohet procedura e provave me qëllim të konstatimit të fakteve.

633


Certifikatat për faktet nga evidenca zyrtare. - Këto certifikata, përkatësisht dokumente të tjera(certifikata, vërtetime etj.), organet dhe ndërmarrjet e institucionet tjera që ushtrojnë autorizimepublike kanë për detyrë t’i lëshojnë në të gjitha rastet, kur për faktet e caktuara mbajnë evidencëzyrtare. Kështu, p.sh., organet dhe ndërmarrjet e institucionet që kryejnë autorizime publike mba-jnë numër të madh të evidencave zyrtare: për të hyrat kadastrale të qytetarëve, lindjetn,kurorëzimet, vdekjet, të punësimin, të pensionet etj., andaj për të gjitha këto fakte, me kërkesë tëpalës, kanë për detyrë të lëshojnë certifikata.

Me evidencën zyrtare nënkuptohet evidenca që është themeluar me dispozitë.Me qëllim të lehtësimit të pozitës së palëve, certifikatat dhe dokumentet e tjera mbi faktet për tëcilat mbahet evidenca zyrtare i jepen palës me kërkesën me gojë, si rregull, në të njëjtën ditë kurajo ka kërkuar lëshimin e certifikatës, përkatësisht të dokumentit tjetër, por jo më vonë se brenda15 ditëve, në qoftë se me dispozitat me të cilat është themeluar evidenca zyrtare nuk është caktuarndryshe.

Palët kanë të drejtë të ushtrojnë ankim kur, në afatin e parashikuar, nuk është lëshuar certifikata(heshtja e administratës), si dhe të ngrejnë kontest administrativ.

Në qoftë se organi, përkatësisht ndërmarrja apo institucioni me autorizime publike konsiderojnëse duhet refuzuar kërkesa për dhënien e certifikatës, përkatësisht të një dokumentit tjetër, kanëpër detyrë të japin për këtë gjë vendim të veçantë, ndaj të cilit pala ka të drejtë të paraqesë ankimsikurse edhe ndaj çdo akti tjetër administrativ.

Certifikata për faktet për të cilat nuk mbahet evidenca zyrtare. - Këtë lloj të certifikatave organet,përkatësisht ndërmarrjet dhe institucionet me autorizime publike kanë për detyrë ta lëshojnëvetëm atëherë kur kjo është caktuar me ligj. Certifikata ose një dokument tjetër i lëshuar për fak-tet për të cilat mbahet evidencë zyrtare, nuk e lidh (detyron) organin të cilit i është paraqitur siprovë dhe i cili duhet të vendosë për çështjen. Certifikata apo një dokument tjetër i jepet palës,përkatësisht vendimi për refuzimin e kërkesës merret dhe i jepet palës brenda 30 ditëve nga data eparaqitjes së kërkesës, ndërsa kur nuk veprohet kështu, konsiderohet se kërkesa e palës ështërefuzuar.

5.4 Të provuarit me dëshmitarë

Si edhe procedurat e tjera (gjyqësore, e kundërvajtjes etj.), edhe procedura administrative njeh tëprovuarit me anë të dëshmitarëve. Dëshmitar mund të jetë çdo person që ka qenë i aftë ta vërejëfaktin për të cilin duhet të dëshmojë dhe që është në gjendje që vrojtimet e veta t’i komunikojë.Personi që merr pjesë në procedurë në cilësi të personit zyrtar nuk mund të jetë dëshmitar. Çdoperson që thirret si dëshmitar ka për detyrë t’i përgjigjet thirrjes dhe të dëshmojë në qoftë se mekëtë ligj nuk është caktuar ndryshe.

Dëshmitarët dëgjohen veç e veç, pa praninë e atyre dëshmitarëve që do të dëgjohen më vonë,ndërsa dëshmitari i dëgjuar nuk bën të largohet pa lejen e personit zyrtar që kryeson procedurën.Personi që për shkak të sëmundjes apo të paaftësisë trupore nuk mund t’i përgjigjet thirrjes, do tëpyetet në banesën e vet. Kur dëshmitari nuk e zotëron gjuhën në të cilën zhvillohet procedura, dotë pyetet me anë të interpretit, ndërsa kur dëshmitari është shurdhër, pyetjet do t’i bëhen meshkrim e nëse është memec, do të thirret të

634


përgjigjet me shkrim.

Dëshmitari mund të refuzojë të dëshmojë në këto raste:1) për çështjet e veçanta atëherë kur përgjigja do të paraqiste turp të madh, dëm të madh në

pasuri ose ndjekje penale për të, për gjininë e gjakut në vijë të drejtë, kurse në vijë anësore derinë shkallën e tretë përfundimisht, për bashkëshortin e tij ose për gjininë e bashkëshortit derinë shkallë të dytë, përfundimisht edhe atëherë kur martesa ka pushuar, si dhe për kujdestarinose të kujdesurin, për birësuesin apo të birësuarin,

2) në çështje të veçanta, në të cilat nuk mund të përgjigjej pa e shkelur detyrimin, përkatësisht tëdrejtën e ruajtjes së sekretit afarist, profesional, artistik apo shkencor,

3) për atë që pala ia ka besuar dëshmitarit si të autorizuarit të vet dhe 4) për atë për të cilën pala ose personi tjetër i është rrëfyer dëshmitarit si predikues fetar.

Me qëllim të sigurisë dhe të racionalitetit në zbatimin e procedurës, në veçanti të procedurës sëprovave, Ligji ka përcaktuar masa që mund të zbatohen ndaj dëshmitarëve, si për ata që nuk ipërgjigjen thirrjes për dëshmim, ashtu edhe për ata që i janë përgjigjur thirrjes, por refuzojnë tëdëshmojnë. Konkluzionin për caktimin e dënimit me gjobë e nxjerr personi zyrtar që kryesonprocedurën në marrëveshje me personin zyrtar të autorizuar për të vendosur për çështjen, ndërsapranë organit të lutur - në marrëveshje me eprorin e këtij organi, përkatësisht me personin zyrtartë autorizuar për të vendosur në çështjet e ngjashme.

Pasi t’i ketë dëgjuar dëshmitarët, personi zyrtar që kryeson procedurën mund të vendosë që dësh-mitari të bëjë betimin për thënien e vet. Nuk do të betohet dëshmitari i mitur ose që nuk mund takuptojë në mënyrë të mjaftueshme rëndësinë e betimit. Dëshmitarët memecë që dinë shkrim-lexim betohen duke e nënshkruar tekstin e betimit, ndërsa dëshmitarët e shurdhër do ta lexojnëtekstin e betimit. Kur dëshmitarët memecë ose ata të shurdhër nuk dinë shkrim-lexim, do të beto-hen me anë të interpretit.

5.5 Të provuarit me anë të ekspertëve

Ekspertimi është një mjet provues, me ndihmën e të cilit konstatohen apo vlerësohen faktet meanë të dijes së veçantë profesionale që nuk e disponon personi zyrtar që kryeson procedurën,ndërsa ekspertët janë persona që kanë dije të posaçme profesionale të nevojshme për konstatiminose çmuarjen e fakteve të rëndësishme për zgjidhjen e çështjeve. Për dallim prej dëshmitarëve qëmund të jenë vetëm personat fizikë, ekspertë mund të jenë edhe personat juridikë. Këta, si rregull,janë ata profesionistë që, në radhë të parë, kanë autorizim për dhënie të mendimit rreth çështjevetë degës përkatëse, që caktohen sipas detyrës zyrtare ose me propozimin e palës. Eksperti mundta refuzojë ekspertimin për të njëjtat shkaqe për të cilat dëshmitari mund ta refuzojë dëshmimin evet.

Para fillimit të ekspertimit, eksperti duhet të paralajmërohet se ka për detyrë që objektin ta shqyr-tojë me kujdes dhe që në konstatimin e vet të theksojë saktësisht atë që vë re dhe që konstaton, sidhe që mendimin e vet të arsyetuar ta paraqesë në mënyrë të paanshme dhe në pajtim me rregul-lat e shkencës e të mjeshtërisë. Personi zyrtar që kryeson procedurën i tregon pastaj ekspertitobjektet që ky duhet t’i shqyrtojë.Kur eksperti e paraqet konstatimin dhe mendimin e vet, personi zyrtar që kryeson procedurën,sikurse edhe palët, mund t’i bëjnë pyetje dhe të

635


kërkojnë shpjegime lidhur me konstatimin dhe mendimin e dhënë. Ekspertit mund t’i urdhërohettë bëjë ekspertimin edhe jashtë shqyrtimit me gojë dhe mund të kërkohet që në shqyrtimin megojë ai ta arsyetojë konstatimin dhe mendimin e vet me shkrim. Kur janë caktuar disa ekspertë,këta mund ta japin kostatimin dhe mendimin e vet bashkërisht. Në rastet kur konstatimi dhemendimi i ekspertit nuk janë të qarta apo të plota ose nëse konstatimet dhe mendimi iekspertëve ndryshojnë esencialisht midis tyre ose kur mendimi nuk është arsyetuar sa duhet osenëse shfaqet dyshimi i bazuar ndaj saktësisë së mendimit të dhënë, kurse këto të meta nuk mundtë mënjanohen as me ridëgjimin e ekspertit, ekspertimi do të përsëritet me ekspertë të njëjtë oseekspertë të tjerë, ndërsa mund të kërkohet edhe mendimi i ndonjë institucioni shkencor ose pro-fesional.

Procedura administrative si lloj të veçantë të ekspertizës, si edhe procedurat e tjera, njeh inter-pretët të cilët pjesëmarrësve në procedurë u ndihmojnë që më lehtë të kuptohen. Këto janë rastetkur ndonjëri nga pjesëmarrësit në procedurë nuk e di gjuhën apo shkrimin në të cilën zhvillohetprocedura apo të cilët nuk janë në gjendje që normalisht të kuptohen, për shkak të mungesave tëcaktuara (memec, të shurdhër etj). Meqë interpretët Ligji i vë në pozitë të njëjtë si edhe ekspertëte tjerë, është caktuar që ndaj interpretëve të zbatohen përshtatshmërisht të gjitha rregullat që zba-tohen edhe ndaj ekspertëve.

5.6 Të provuarit me këqyrje në vend

Këqyrja në vend është vrojtimi i drejtpërdrejtë i fakteve dhe rrethanave të rëndësishme përzgjidhjen e çështjeve nga personi zyrtar që kryeson procedurën. Andaj, këqyrja në vend kon-siderohet si një nga mjetet provuese më të rëndësishme dhe më të forta. Për nevojën e tëprovuarit me këqyrje në vend si mjet provues, vendos, sipas bindjes së vet, personi zyrtar që krye-son procedurën. Edhe palët kanë të drejtë të jenë të pranishme gjatë këqyrjes në vend dhe ajomund të bëhet edhe me pjesëmarrjen e ekspertëve.

Këqyrja e sendit, që pa ndonjë vështirësi mund të bihet në vendin ku zhvillohet procedura, do tëbëhet në atë vend, ndryshe ajo bëhet në vendin ku ndodhet sendi.

Zotëruesi ose poseduesi i sendit, i lokaleve ose i tokës që duhet të këqyren ose në të cilat përkatë-sisht mbi të cilat ndodhen sendet e këqyrjes në vend ose nëpër të cilat nevojitet të kalohet, është idetyruar të lejojë të bëhet këqyrja në vend. Kur zotëruesi ose poseduesi nuk lejon të bëhet këqyrjanë vend, do të zbatohen përshtatmërisht dispozitat e këtij ligji që kanë të bëjnë me refuzimin edëshmimit.

5.7 Prova me deklaratën e palës

Deklarata e palës është mjeti më i dobët provues i parashikuar me Ligj. Për këtë, ai përdorimin ekëtij mjeti provues e kufizon, sepse personat zyrtarë që zbatojnë procedurën këtë mjet provuesmund ta përdorin vetëm në raste të caktuara, si:1) në qoftë se për vërtetimin e faktit të caktuar nuk ekziston prova direkte,2) nëse fakti i tillë nuk mund të vërtetohet në bazë të mjeteve të tjera provuese,3) në qoftë se është fjala për çështje me rëndësi të vogël, ndërsa faktin e caktuar do të duhej

vërtetuar me anë të dëgjimit të dëshmitarit që jeton në një vend që është larg nga selia eorganit,

636


4) nëse për shkak të marrjes së provave të tjera, do të vështirësohej realizimi i së drejtës së palës,dhe

5) në qoftë se me ligj është caktuar që fakte të caktuara mund të provohen me anë të deklaratës sëpalës.

Se a mund të konsiderohet si provë e besueshme deklarata e palës, e cila në rastet e përmenduramund të shërbejë si mjet provues, e vlerëson, sipas bindjes së vet të lirë, personi zyrtar i autor-izuar. Para marrjes së deklaratës nga pala, personi zyrtar që kryeson procedurën ka për detyrë taparalajmërojë palën për përgjegjësinë penale dhe materiale që rezulton nga dhënia e deklaratës sërreme.

Kur ekziston dyshim i bazuar se ndonjë provë nuk do të mund të merrej më vonë ose nëseparaqitja e saj do të vështirësohej, me qëllim të sigurimit të provës, kjo provë mund të merret nëçdo gjendje të procedurës e edhe para se të ngrihet procedura. Sigurimi i provave bëhet sipasdetyrës zyrtare ose me propozimin e palës, përkatësisht të personit që ka interes juridik, ndërsaështë kompetent organi që zhvillon procedurën. Për sigurimin e provave nxirret konkluzion iveçantë, ndërsa kundër konkluzionit me të cilin refuzohet propozimi për sigurimin e provave lejo-het ankim i veçantë, i cili nuk e pezullon procedurën.

IX - VENDIMET DHE KONKLUZIONET

1. Nocioni i vendimit në përgjithësi

Vendimi është akt administrativ me të cilin vendoset për lëndën në procedurë, përkatësisht përçështjen kryesore. Me vendim përfundohet procedura e shkallës së parë për çështjen e caktuaradministrative. Lloji i dytë i akteve në procedurën administrative janë konkluzionet. Me kon-kluzion vendoset për të gjitha çështjet, të cilat si dytësore paraqiten lidhur me zbatimin e proce-durës e që nuk vendosen me vendim.

Me konkluzione, në të vërtetë, drejtohet rrjedha e procedurës. Pos dallimeve në pikëpamje tëfiushës për të cilën vendoset me vendim, përkatësisht me konkluzion, ekziston dallimi edhe nëpikëpamje tëdhënies së tyre, sepse vendimin e merr organi, përkatësisht eprori i organit ose per-soni zyrtar i autorizuar për vendimmarrje, kurse konkluzionin e nxjerr personi zyrtar që kryen atëveprim të procedurës, me ç’rast është lajmëruar çështja që është objekt i konkluzionit, nëse me ligjapo me dispozitë nuk është përcaktuar ndryshe. Dallimi tjetër shihet në atë se vendimet, si rregull,kanë formën me shkrim, ndërsa konkluzionet komunikohen me gojë. Në formën me shkrim kon-kluzioni jepet me kërkesë të personit që mund të paraqesë ankim ose kur mund të kërkohet që aitë ekzekutohet menjëherë.

2. Llojet e vendimeve

Vendimet në procedurën administrative mund të grupohen sipas kritereve të ndryshme.Zakonisht përmenden këto lloje të vendimeve.1) vendimet juridikisht të lidhura (varura) dhe vendimet që nxirren në bazë të vlerësimit të lirë

(diskrecionale),

637


2) vendimet me shkrim dhe me gojë dhe vendimet në formë të passhënimt në shkresë,3) vendimet që i merr një organ dhe vendimet që i marrin dy apo më tepër organe në

bashkëpunim,4) vendimet e plota, të pjesshme dhe plotësuese,5) vendimet për çështjen kryesore dhe të përkohshme,6) vendimet që i përkasin një personi, vendimi i përbashkët dhe vendimet gjenerale.

Vendimet e varura janë ato te të cilat, që më parë, është parashikuar se kanë për t’u marrë dhe seçfarë ka për të qenë përmbajtja e tyre. Kjo do të thotë se kur plotësohen kushtet për fitimin endonjë të drejte apo për caktimin e detyrimit, organi kompetent do të japë vendim përkatës,sepseai që më parë është i lidhur me dispozitë për një zgjidhje të tillë. Në qoftë se, p.sh.,ndokush argumenton se i plotëson kushtet për lejimin e ndërtimit, atëherë për këtë do të jepetvendimi përkatës.

Vendimet diskrecionale merren vetëm në çështjet administrative për të cilat kjo është parashikuarme ligj ose me dispozita të tjera të bazuara në ligj. Vlerësimi i lirë apo diskrecional ka të bëjë meautorizimin e organit për të zgjedhur midis disa alternativave, me më tepër zgjidhje që juridikishtjanë të njëjta.

Është rregull që vendimet të jepen me shkrim. Vendimi me gojë, përjashtimisht, mund të merret,në qoftë se kjo është mundësuar me ligj ose me dispozitë të dhënë në bazë të ligjit. Vendimin megojë, ligji e parashikon në rastet kur kemi të bëjmë me ndërmarrjen e masave tejet të ngutshmeme qëllim të sigurimit të rendit publik dhe të sigurisë apo me qëllim të mënjanimit të rrezikutdirekt për jetën dhe shëndetin e njerëzve dhe të pasurisë.Një lloj të veçantë të vendimeve me gojë e përbëjnë vendimet në formë passhënimi në shkresë,e cila përbëhet vetëm nga dispozitivi, në qoftë se shkaqet janë evidente. Në qoftë se pala kërkonvendimin me shkrim, ai duhet t’i jepet.

Vendimet në të shumtën e rasteve i jep një organ - individual apo kolektiv. Vendimet e përbëraose të shumta (vendimet që jepen me bashkëpunimin e dy ose më tepër organeve) përbëhen prejdy ose më tepër akteve. Këto janë rastet e dhënies së së vendimeve :

- të dy ose më tepër organeve,- dhënia e vendimit me pëlqimin paraprak të organit tjetër,- dhënia e vendimit me vërtetimin ose pëlqimin e organit tjetër,- dhënia e vendimit pas marrjes së mendimit.

Kur me vendim është vendosur për të gjitha çështjet që kanë qenë objekt i procedurës, atëherëështë fjala për zgjidhje të plotë, që përbëjnë rastet më të shpeshta. Për dallim nga një vendimi itillë, ligji parashikon edhe vendimin e pjesshëm dhe plotësues.

Me vendimn të pjesshëm vendosen vetëm disa prej pikave të arrira për zgjidhje të një çështjejedhe kur kjo është e përshtatshme. Mundësia e shfrytëzimit të institucionit të vendimit tëpjesshëm gjen zbatim kur një a më tepër palë, në një procedurë, realizojnë disa kërkesa tëndryshme.

Vendimi i pjesshëm, nga aspekti i mjeteve juridike

638


dhe i ekzekutimit, konsiderohet si vendim më vete.

Vendimi plotësues paraqitet në atë situatë procedurale kur organi kompetent nuk ka vendosur mevendim mbi të gjitha çështjet që kanë qenë objekt i procedurës, andaj atë lëshim organi e kor-rrigjon me vendimin plotësues, me të cilin përfshihen vetëm ato çështje që nuk janë përfshirë mevendimin e dhënë. Në qoftë se lënda është shqyrtuar sa duhet, vendimi plotësues mund të jepetpa zbatimin e përsëritur të procedurës ekzaminuese.

Vendimi i pjesshëm dhe ai plotësues mund të merren kryesisht dhe me propozim të palës.

Sipas çështjes kryesore dhe të disa çështjeve apo të marrëdhënieve kontestuese, vendimet ndahennë vendime për çështjen kryesore dhe vendime të përkohshme. Në qoftë se para përfundimit tëprocedurës vlerësohet se është e nevojshme marrja e vendimit me të cilin përkohësisht do të rreg-ullohen çështjet apo marrëdhëniet e caktuara kontestuese, një vendimi i tillë merret si ipërkohshëm dhe në të duhet të theksohet shprehimisht se ai është i përkohshëm.

Organi mund të japë vendim të përkohshëm në bazë të propozimit të palës. Dhënia e vendimit tëpërkohshëm në bazë të propozimit të palës mund të kushtëzohet nga organi kompetent medhënien e sigurisë për dëmin që do të mund të shkaktohej si pasojë e ekzekutimit të këtij vendimipër palën kundërshtare, po qe se kërkesa themelore e propozuesit nuk pranohet. Vendimi ipërkohshëm t, nga aspekti i mjeteve juridike dhe i ekzekutimit, konsiderohesi vendim më vete. Mevendimin për çështjen kryesore që jepet pas përfundimit të procedurës, prishet vendimi ipërkohshëm i dhënë gjatë procedurës.

Në çështjet administrative që i përkasin një numrit më të madh personash të caktuar ka mundësiqë për të gjithë ata persona të nxirret një vendim i përbashkët. Të gjithë ata duhet të përmendennë dispozitiv, ndërsa në arsyetim të vendimit duhet të vihen në dukje arsyet që kanë të bëjnë mesecilin person.

Në rastet kur kemi të bëjmë me çështje që i përkasin një numrit më të madh personash, të cilëtjanë të panjohur për organin, merren vendime gjenerale (të përgjithshme), nga të cilat duhet tëkonstatohet lehtë se për cilët persona bën fjalë vendimi (p.sh. qytetarët ose pronarët e pasurivenë një rrugë të caktuar etj.). Secili prej këtyre personave, mund ta kundërshtojë vendimin gjeneralme ankim, me kusht që nga ankimi mund të konstatohet se vendimi i përket të ankuarit.

3. Marrja e vendimeve

Vendim mund të marrin organet individuale, organet kolegjiale, organet ekzekutive, ndërmarrjetdhe institucionet, kur në kryerjen e autorizimeve të besuara publike vendosin çështje administra-tive.

Kur çështjen administrative e vendos organi individual, vendimin në procedurën administrative emerr eprori i organit, nëse me dispozitën për organizimin e atij organi apo me dispozita të tjera tëveçanta nuk është caktuar ndryshe. Një personi tjetër zyrtar, përveç eprorit, mund të japë vendimnë procedurën administrative, nëse është i autorizuar për vendimmarrje në një lloji të caktuarçështjesh (ndihmësit e eprorit të organit, udhëheqësit e sektorëve të ndryshëm, drejtorët etj.). Atëautorizim e jep eprori i organit.

639


Vendimin në çështjet administrative në organet kolegjiale e merr vetë organi kolegjial, në qoftë seme ligj, përkatësisht me vendim të kuvendit të komunës nuk është caktuar që kryetari i organitkolegjial të japë vendime në procedurën administrative. Organi kolegjial mundet, në bazë tëligjit, të dispozitës së bazuar në ligj apo vendimit të kuvendit të komunës ta autorizojë personinzyrtar të atij organi që të vendosë në çështjet administrative. Personi zyrtar që e ka zhvilluar pro-cedurën, organit kompetent kolegjial i paraqet referatin dhe propozimin e vendimit, në qoftë seme dispozita të veçanta nuk është caktuar që një referat të tillë e paraqet komisioni apo një organtjetër i administratës.

4. Forma dhe pjesët përbërse të vendimit

Çështja e formës dhe e pjesëve përbërse të vendimit ka rëndësi praktike, sepse kemi të bëjmë menjë akt formal nga i cili zakonisht dalin efekte të rëndësishme juridike. Andaj, ligji shprehimishtcakton që secili vendim duhet të titullohet si i tillë, në qoftë se me dispozita të veçanta nuk ështëparashikuar që vendimit të mund t’i vihet edhe ndonjë titull tjetër (në vend me vendim, proceduraadministrative mund të përfundojë me ndonjë leje pune, leje ndërtimi, pëlqim etj.).

Vendimi, si rregull, jepet në formën me shkrim, ndërsa përjashtimisht, në rastet e parashikuara mekëtë ligj ose me dispozita të nxjerra në bazë të ligjit, vendimi mund të jepet edhe gojarisht. Pjesëtpërbërëse të vendimit janë: hyrja, pjesa urdhëruese (dispozitivi), arsyetimi, udhëzimi për mjetinjuridik, emërtimi i organit bashkë me numrin dhe datën e vendimit, nënshkrimi i personit zyrtardhe vula e organit. Në qoftë se vendimi përpunohet në mënyrë mekanogarafike, në vend të nën-shkrimit dhe të vulës mund të përmbajë faksimilen.

Pjesët përbërëse të detyrueshme të hyrjes janë: emërtimi i organit që jep vendimin, dispozita përkompetencën e këtij organi, emri i palës dhe i përfaqësuesit apo i të autorizuarit të saj ligjor, nëqoftë se ky ekziston dhe një shënim i shkurtër për objektin e procedurës.

Sipas legjislacionit aktual në Kosovë, vendimet dhe dokumentet zyrtare të lëshuara nga organet einstitucioneve të përkohsme të vetëqeverisjes në Kosovë, para hyrjes, përmbajnë mbititullin einstitucionit të përkohshëm vetëqeverisës, i cili figuron në pjesën e sipërme në qendër të çdo faqe-je të parë të çdo vendimi apo dokumenti zyrtar në tri gjuhë, të renditura njëri nën tjetrën(anglisht, shqip, serbisht) dhe janë identik sipas formës, madhësisë dhe karakteristikave të tjera tështypit.

Me pjesën urdhëruese (dispozitivin) vendoset për objektin e procedurës në tërësi dhe për të gjithakërkesat e palëve, për të cilat gjatë procedurës nuk është vendosur veç e veç. Pjesa urdhëruese(dispozitivi) duhet të jetë e shkurtër dhe konkrete dhe, po të jetë nevoja, mund të pjesëtohet nëdisa pika, si dhe mund të vendoset edhe për shpenzimet e procedurës, në qoftë se ka pasur të tilla.Kur me vendim urdhërohet kryerja e ndonjë veprimi, në pjesën udhëruese do të caktohet edheafati kur duhet të kryhet ky veprim, ndërsa kur është parashikuar që ankimi të mos e shtyjëekzekutimin e vendimit, kjo duhet të theksohet në pjesën urdhëruese.

Arsyetimi i vendimit përmban: shtjellimin e shkurtër të kërkesës së palëve, gjendjen e vërtetuarfaktike, sipas nevojës edhe shkaqet që kanë qenë vendimtare gjatë çmuarjes së provave, shkaqetpër të cilat nuk është pranuar ndonjëra prej kërke-

640


save të palëve, dispozitat juridike dhe shkaqet të cilat, duke marrë parasysh gjendjen faktike tëvërtetuar, janë marrë për bazë me rastin e marjes së vendimit sikundër është dhënë në pjesën urd-hëruese. Po qe se ankimi nuk e shtyn ekzekutimin e vendimit, arsyetimi duhet të përmbajë edhereferimin në dispozitën që e parashikon këtë. Në arsyetimin e vendimit duhet të arsyetohen edheato konkluzione kundër të cilave nuk lejohet ankimi i veçantë.

Me udhëzimin për mjetin juridik pala njoftohet nëse kundër vendimit mund të bëhet ankim ose tëngrihet kontesti administrativ ose ndonjë proces tjetër para gjykatës. Nëse kundër vendimit mundtë bëhet ankim, në udhëzim theksohet se kujt i bëhet dhe kujt, në cilin afat dhe me sa taksa idorëzohet, si dhe mund të bëhet edhe në procesverbal. Ndërkaq, kur kundër vendimit mund tëngrihet kontesti administrativ, në udhëzim theksohet se cilës gjykatë duhet t’i paraqitet padia dhebrenda cilit afat, ndërsa kur mund të ngrhtet procedura tjetër para gjykatës, përmendet gjykata sëcilës mund t’i drejtohet dhe në cilin afat.

Në qoftë se akti administrativ nuk përmban asnjë udhëzim për mjetin juridik, ai konsiderohet aktme të meta, andaj për palën nuk mund të krijohen kurrfarë pasojash të dëmshme. Në këtë rastpala mundet, duke vepruar sipas dispozitave, të paraqesë ankim ose brenda tetë ditësh të kërkojënga organi që ka marrë vendimin ta plotësojë atë. Në një rast të tillë, afati i ankimit, përkatësisht ipadisë gjyqësore, fillon të ecë nga dita e dorëzimit të vendimit të plotësuar.

Në qoftë se në aktin administrativ është dhënë udhëzim i gabuar, gjithashtu, pala mund të veprojësipas dispozitave në fuqi apo sipas udhëzimit të dhënë, për çka nuk mund të ketë pasoja tëdëmshme. Po ashtu, është e mundshme që organi gabimisht ta udhëzojë palën se ka vend përankim, edhe pse me dispozitat në fuqi kjo nuk është e mundur. Në një rast të tillë afati për ngrit-jen e kontestit administrativ fillon të ecë nga dita e marrjes në dorëzim të vendimit, me të cilinankimi është hedhur poshtë, në qoftë se pala, para kësaj, nuk e ka ngritur kontestin administrativ.

5. Afati për dhënien e vendimit të shkallës së parë

Me ligj janë caktuar dy afate për veprim sipas kërkesave të palëve. Afati i parë prej një muaji, nëqoftë se me dispozita të veçanta nuk është caktuar një afat më i shkurtër, ka të bëjë me rastet kurpara dhënies së vendimit nuk ka nevojë të zbatohet procedura e veçantë ekzaminuese, as nukekzistojnë shkaqet e tjera, për të cilat nuk mund të merret vendimi pa shtyrje (zgjidhja e çështjesparaprake etj.). Rasti i dytë (afati dymujor) vlen për të gjitha rastet e tjera. Në qoftë se kërkesakonkrete e palës nuk zgjidhet dhe vendimi për të nuk i dorëzohet asaj brenda afatit të caktuar,pala ka të drejtë ankimi, sikur kërkesa e saj të ishte refuzuar. Këtu kemi të bëjmë me të ashtuquaj-turin institucion të “heshtjes së administrates”, ndërsa është futur me qëllim të mbrojtjes së palësnë procedurën administrative, sepse, në të kundërtën, organit do t’i mundësohej që me zvarritjene panevojshme, t’u pamundësojë palëve që të realizojnë të drejtat e veta.

6. Ndreqja e gabimeve në vendim

Në qoftë se në vendim janë bërë gabime në emra, numra, në shkrime ose llogaritje, si dhe pasak-tësi të tjera të dukshme në vendim ose në kopjen e tij të legalizuar, gabimet e tilla organi mund t’indreqë me konkluzion, për çka vë shënim në origjinalin e vendimit, por po të jetë e mundur edhenë të gjitha kopjet e legalizuara që u janë dorëzuar palëve. Ndreqja e gabimit passjell efekt juridikqë nga dita kur passjell efekt juridik vendimi që

641


ndreqet. Kundër konkluzionit lejohet ankim i veçantë.

7. Konkluzioni

Me konkluzion vendoset rreth çështjeve që kanë të bëjnë me procedurën (p.sh. konkluzioni përndërprerjen e procedurës, konkluzioni për pezullimin e procedurës, konkluzioni për përjashtimine publikut nga seanca me gojë, si dhe për ato çështje të cilat shfaqen si dytësore lidhur me zba-timin e procedurës, dhe që nuk vendosen me vendim, p.sh., konkluzioni për shpenzimet e proce-durës, konkluzioni për lirimin nga pagesa e shpenzimeve të procedurës etj.).

Me konkluzion, si rregull, drejtohet ecuria e procedurës dhe, meqë procedurën e drejton personizyrtar, i cili në të shumtën e rasteve i kryen të gjitha veprimet procedurale deri në dhënien evendimit, ai zakonisht edhe i nxjerr ato.

Konkluzioni iu komunikohet personave të interesuar me gojë, kurse me shkrim lëshohet mekërkesën e personave që mund të bëjnë ankim të veçantë kundër konkluzionit ose kur mund tëkërkohet menjëherë ekzekutimi i tij.

Kundër konkluzionit mund të bëhet ankim i veçantë vetëm kur kjo është parashikuar shpre-himisht me ligj. Një konkluzion i tillë duhet të jetë i arsyetuar dhe të përmbajë edhe udhëziminpër ankimin. Ankimi bëhet në të njëjtin afat, në të njëjtën mënyrë dhe i drejtohet të njëjtit organsikurse edhe ankimi kundër vendimit.

Gjithashtu, është parashikuar se konkluzionet kundër të cilave nuk lejohet ankim i veçantë, per-sonat e interesuar mund t’i kundërshtojnë me ankim kundër vendimit, përveç në qoftë se ankimikundër konkluzionit me këtë ligj është përjashtuar, ndërsa ankimi nuk e shtyn ekzekutimin e kon-kluzionit, përveç në qoftë se me ligj ose me vetë konkluzionin është caktuar ndryshe.

X - MJETET JURIDIKE

1. Në përgjithësi për mjetet juridike

Mjetet juridike në procedurën administrative mund të ndahen në mjete juridike të rregullta dhe tëjashtëzakonshme.

Mjete të rregullta juridike janë ankimi dhe kundërshtimi, kurse mjete të jashtëzakonshme juridikejanë: përtëritja e procedurës, ndryshimi dhe anulimi i vendimit lidhur me kontestin administrativ,kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë, anulimi dhe prishja në bazë të së drejtës së mbikëqyrjes,prishja dhe ndryshimi i vendimit të formës së prerë me pëlqimin ose me kërkesën e palës, prishjae jashtëzakonshme dhe shpallja e vendimit si të pavlefshëm.

Përveç kësaj ndarjeje, ekziston edhe ndarja e mjeteve juridike në formale dhe jo formale. Të gjithamjetet e cekura juridike të rregullta dhe të jashtëzakonshme janë mjete juridike formale, ndërsamjete juridike joformale, zakonisht, janë parashtresat, ankimet dhe propozimet.

642


2. Mjetet e rregullta juridike

Ankimi është mjet juridik kundër vendimit të dhënë në shkallë të parë, ndërsa kundër konkluzion-it deklarohet ankim i veçantë apo në ndërlidhje të ankimit në vendim. Është rregull epërgjithshme se ankimi mund të paraqitet kundër akteve administrative të shkallës së parë, ndërsakundër akteve administrative të shkallës së dytë nuk është i lejuar ankimi (parimi i dyshkallësisë nëprocedurën administrative).

Të drejtë ankimi, para së gjithash, ka pala. Përveç palës, ankim mund të bëjnë prokurori publik,avokati publik dhe organet e pushtetit, kur janë të autorizuara me ligj, duke bërë këtë kundërvendimit me të cilin është shkelur ligji në dobi të personave të veçantë apo të personit juridik dhenë dëm të bashkësisë. Të drejtë ankimi Ligji u jep edhe personave të tjerë, edhe pse këtë nuk eparashikon në mënyrë direkte, por kjo mund të konkludohet në mënyrë indirekte, gjë që del ngadispozita të tjera të këtij ligji. Këta janë, para së gjithash, personat e interesuar në procedurënadministrative, dëshmitarët, ekspertët, interpretët dhe personat e tjerë, kur me vendimin përçështjen kryesore është vendosur për shpenzimet e procedurës, madje vetëm në pjesën me të cilënvendoset për të drejtën e tyre.

2.1 Kompetenca për të vendosur në bazë të ankimit

Me rregulloren e UNMIK-ut nr. 2000/45 “Për vetëqeverisjen e komunave të Kosovës” janë për-caktuar parimet lidhur me ankesat dhe mbrojtjen juridike. Me nenin 35 të Rregullores në fjalëparashikohet se “çdo qytetar mund të paraqesë ankesë ndaj vendimit administrativ të komunës,nëse ai apo ajo mendon se me atë vendim i janë cenuar të drejtat e tij ose të saj, ndërsa ankesaduhet t’i dorëzohet me shkrim kryeshefit ekzekutiv, brenda afatit prej një muaj, pasi paraqitësi iankesës të ketë mësuar për vendimin. Kryeshefi ekzekutiv ekzekutiv duhet ta rishqyrtojë ligjsh-mërinë e vendimit si dhe procedurën administrative me të cilin është arritur ai vendim, ndërsapala duhet të ofrojë një përgjigje të arsyeshme me shkrim brenda një muaji nga data e pranimit tëankimit”.

Në qoftë se pala nuk është e kënaqur me përgjigjen e kryeshefit ekzekutiv, atëherë, sipas para-grafit 35.3 të nenit 35 të kësaj rregulloreje, parashtruesi i ankesës mund t’i drejtohet PushtetitQendror, i cili e shqyrton ankesën dhe vendos për ligjshmërinë e atij vendimi, ndërsa PushtetiQëndror duhet të marrë vendim brenda një muaji nga koha e pranimit të ankesës në lidhje mevendimin, i cili duhet të arsyetohet me shkrim dhe t’i komunikohet parashtruesit të ankesës dhekryeshefit ekzekutiv. Në qoftë se ankesa ka të bëjë me vendimin e marrë nga kryeshefi ekzekutivapo kundër tij, është parashikuar që ankesa t’i dorëzohet kryetarit të komunës, i cili me rastin ezgjidhjes sipas një ankimt të tillë, i zbaton dispozitat e kësaj Rregulloreje ( paragrafët 35.2, 35.3dhe 35.5 të nenit 35) që vlejnë edhe për kryeshefin ekzekutiv.

Asnjë vendim administrativ nuk mund të ndërrohet në dëm të parashtruesit të ankesës, si pasojë esaj. Gjithashtu, me këtë Rregullore është përcaktuar e drejta e palës që, përveç organeve të caktu-ara të pushtetit, pala mund t’iu drejtohet edhe institucioneve të tjera, përkatësishtOmbduspersonit apo ndonjë gjykate.

643


2.2 Afati për paraqitjen e ankimit

Afati i përgjithshëm për paraqitjen e ankimit është pesëmbëdhjetë ditë, nga dita që vendimi idorëzohet palës. Mirëpo, me dispozita, që rregullojnë fusha të caktuara administrative, mund tëparashikohet edhe afati më i shkurtër apo më i gjatë. Afati për ankim fillon të vlejë ditën eardhshme nga dita kur akti administrativ i është dorëzuar palës. Ankimi i paraqitur pas skadimit tëkëtij afati konsiderohet jo me kohë dhe si i tillë hidhet poshtë me vendim.

Mirëpo, ekzistojnë rastet kur afati për paraqitjen e ankimit nuk zbatohet dhe, në këtë mënyrë, asinstituti i hedhjes poshtë të ankimit të bërë jo me kohë, gjë që ndodh në rastet kur organet kom-petente nuk nxjerrin aktin përkatës administrativ në afatin e caktuar sipas kërkesës së palës.Atëherë, konsiderohet se palës akti administrativ as që i është dorëzuar dhe kjo i jep mundësi asajqë në çdo kohë, pas skadimit të afatit për nxjerrjen e aktit administrativ të paraqesë ankim (ankimkur vendimi nuk është dhënë).

2.3 Veprimi i ankimit

Në pikëpamje të efektit të ankimit në ekzekutimin e vendimit ekzistojnë dy rregulla tëpërgjithshme. Rregulla e parë është se vendimi gjatë afatit të ankimit nuk mund të zbatohet, kursesipas rregullës së dytë, vendimi nuk mund të ekzekutohet deri në dorëzimin e vendimit të dhënënë bazë të ankimit, me kusht që ankimi të jetë paraqitur sipas rregullit.

Veprimi i këtyre rregullave dallohet në pikëpamje të vëllimit të ekzekutimit të vendimit. Në tëvërtetë, derisa me zbatimin e rregullës së parë vendimi nuk mund të ekzekutohet në tërësi, mezbatimin e rregullës së dytë vendimi nuk mund të ekzekutohet vetëm në atë pjesën që ështëkundërshtuar me ankim (vendimi me ankim mund të kundërshtohet edhe në disa pjesë), ndërsapjesët e tjera mund të ekzekutohen pas skadimit të afatit për ankim.

Mirëpo, Ligji parashikon edhe përjashtime nga këto rregulla, përkatësisht njeh raste në të cilatvendimi mund të ekzekutohet si gjatë afatit të ankimit, ashtu edhe pasi ankimi është paraqitur nërregull. Këto raste janë: 1) kur kjo është caktuar me ligj, 2) nëse është fjala për ndërmarrjen emasave urgjente në interesin publik, që nuk mund të shtyhen, ndërsa faktet në të cilat ështëbazuar vendimi janë vërtetuar apo janë bërë të besueshme, 3) nëse për shkak të shtyrjes sëekzekutimit ndonjërës prej palëve do t’i shkaktohet dëm i papërmirësueshëm, në të cilin rast ngapala, në interesin e së cilës zbatohet ekzekutimi, mund të kërkohet sigurim përkatës dhe me këtëtë kushtëzohet ekzekutimin.

2.4 Përmbajtja dhe dorëzimi i ankimit

Përmbajtjen e ankimit Ligji e ka parashikuar në atë mënyrë që ka caktuar elementet e obligueshmedhe jo të obligueshme të tij. Elementet e detyrueshme të ankimit janë: 1) numri dhe data evendimit që kundërshtohet, 2) emërtimi i organit që e ka nxjerrë vendimin dhe 3) në çfarë pikë-pamje pala është e pakënaqur me vendimin. Nga elementet jo të detyrueshme Ligji thekson vetëmarsyetimin e ankimit.

Lidhur me përmbajtjen e ankimit duhen pasur

644


parasysh edhe dispozitat e këtij ligji, që parashikojnë edhe përmbajtjen e parashtresës, sepse anki-mi, në të vërtetë, konsiderohet si parashtresë. Andaj, ligji, duke parashikuar përmbajtjen e ankim-it, nuk është nisur nga ajo që ankimi duhet të përmbajë vetëm elementet e përmendura, por ato,në të vërtetë, janë elemente shtesë të ankimit si parashtresë e veçantë. Kështu, organi, duke evlerësuar rregullsinë e ankimit, duhet të ketë parasysh edhe përmbajtjen e parashikuar tëparashtresës (p.sh. a është ankimi i kuptueshëm, a është i qartë nënshkrimi i paraqitësit të ankim-it etj.), si dhe dispozitat për veprimin me parashtresat formale të parregullta.

Kur është fjala për përmbajtjen e ankimit, duhet pasur parasysh edhe mundësia e ankuesit që nëankim të parashtrojë edhe fakte dhe prova të reja, që nuk janë vërtetuar apo përdorur në proce-durën e shkallës së parë. Në atë rast ankuesi ka për detyrë ta arsyetojë shkakun për të cilin ato nuki ka parashtruar në procedurën e shkallës së parë. Kur në ankim janë parashtruar fakte të reja dheprova të reja, kurse në procedurë marrin pjesë dy ose më tepër palë me interesa të kundërta,ankimit i bashkëngjiten edhe aq kopje sa ka palë të tilla. Në këtë rast organi i dorëzon secilës palëkopjen e vendimit dhe iu lë një afat për t’u deklaruar rreth fakteve dhe provave të reja, ndërsa kyafat nuk mund të jetë më i shkurtër se tetë ditë, as më i gjatë se pesëmbëdhjetë ditë.

2.5 Puna e organit të shkallës së parë lidhur me ankimin

Ligji parashikon mundësinë që mbi ankimin të vendosë, përveç organit të shkallës së dytë, edheorgani i shkallës së parë, përkatësisht organi që ka marrë vendimin që goditet me ankim, pamarrë parasysh se ankimi i paraqitet organit të shkallës së dytë. Puna e organit të shkallës së parëmbi ankimin çdoherë i paraprin punës së organit të shkallës së dytë, ngase organit të shkallës sëparë i lihet mundësia që t’i korrigjojë gabimet e mundshme të bëra gjatë procedurës së shkallës sëparë, si dhe të vërtetojë rregullsinë e caktuar formale të ankimit.

Organi i shkallës së parë shqyrton nëse ankimi është i lejueshëm, i bërë në kohën e duhur dhe ibërë nga personi i autorizuar. Në qoftë se konstaton se ankimi nuk është në rregull në pikëpamjetë përmbajtjes, atëherë ai do të veprojë në mënyrën siç veprohet edhe me parashtresat formale tëparregullta. Kur konstaton se ankimi është i palejueshëm, i bërë jo në kohën e duhur apo nga per-soni i paautorizuar, ai do ta hedhë poshtë atë me vendimin e vet, kundër të cilit pala ka të drejtëankimi.

Në qoftë se organi që ka marrë vendimin konstaton se ankimi është i arsyetuar, ndërsa nuk nevo-jitet të zbatohet procedura e re ekzaminuese, çështjen mund ta vendosë ndryshe dhe me vendimtë ri ta zëvendësojë vendimin që kundërshtohet me ankim. Kundër vendimit të ri pala ka të drejtëankimi. Gjithashtu, nëse organi që ka marrë vendimin konstaton se me rastin e ankimit procedu-ra e zbatuar nuk ka qenë e plotë, ndërsa kjo ka mundur të ketë ndikim në zgjidhjen e çështjes, aimund ta plotësojë procedurën në pajtim me dispozitat e këtij ligji.

Me qëllim të ekonomizimit të procedurës, Ligji organit të shkallës së parë ia ka kufizuar kohën,brenda së cilës duhet të vendosë nëse do të veprojë ose jo mbi ankimin në kufijtë e autorizimevetë përmendura. Me fjalë të tjera, organi i shkallës së parë ka për detyrë që ankimin me të gjithashkresat që i përkasin lëndës, pa vonesë, jo më vonë se brenda pesëmbëdhjetë ditëve nga data kure ka marrë ankimin, t’ia dorëzojë organit kompetent për të vendosur lidhur me të.

2.6 Puna e organit të shkallës së dytë lidhur me

645


ankimin

Në mënyrën e njëjtë dhe me autorizime të njëjta si organi i shkallës së parë, ashtu edhe organi ishkallës së dytë e vlerëson, paraprakisht, rregullsinë e ankimit, si në pikëpamje të përmbajtjes sësaj, ashtu edhe në pikëpamje të lejueshmërisë dhe nëse është bërë me kohë dhe është paraqiturnga personi i autorizuar. Kjo do të thotë se edhe organi i shkallës së dytë e hedh poshtë mevendim ankimin e parregullt, kur organi i shkallës së parë e ka lënë pa e hedhur poshtë atë. Vetëmatëherë kur konstaton se ankimi është në rregull, i hyhet shqyrtimit të tij. Organi i shkallës sëdytë mund ta hedhë poshtë ankimin, ta anulojë vendimin në tërësi ose pjesërisht ose ta ndryshojëatë. Duke anuluar vendimin e shkallës së pare, organi i shkallës së dytë mund të veprojë në dymënyra: 1) ta zgjidhë vetë çështjen (vendim meritor), apo 2) t’ia kthejë lëndën organit të shkallëssë parë për ri-procedim.

Organi i shkallës së dytë do ta vendosë vetë çështjen në të gjitha rastet, përveç kur në procedurëne shkallës së parë faktet janë vërtetuar në mënyrë jo të plotë apo gabimisht, kur janë bërë shkeljethelbësore të rregullave të procedurës dhe kur dispozitivi i vendimit të kundërshtuar është jo iqartë apo në kundërshtim me arsyetimin, ndërsa konstaton se të metat e procedurës do t’i mën-janojë më shpejt dhe në mënyrë ekonomike organi i shkallës së parë. Në këtë rast, pas anulimit tëvendimit lëndën do t’ia kthejë organit të shkallës së parë për riprocedim.

Gjithashtu, kur organi i shkallës së dytë konstaton se vendimin e shkallës së parë e ka marrëorgani jokompetent, pas anulimit ia kthen lëndën organit të shkallës së parë, por jo atij që e kamarrë nxjerrë vendimin, por organit kompetent. Andaj, lënda i kthehet organit të shkallës së parëpër riprocedim, ndërsa në të gjitha rastet e tjera organi i shkallës së dytë e zgjidh vetë çështjen.

Kur organi i shkallës së dytë vendos që, me qëllim të zgjidhjes më të shpejt dhe në mënyrë mëekonomike, lëndën t’ia kthejë organit të shkallës së parë për riprocedim, atëherë ka për detyrë qëme vendim të vetin t’i vërë në dukje organit të shkallës së parë se në ç’pikëpamje duhet të plotë-sohet procedura, kurse organi i shkallës së parë ka për detyrë të veprojë krejtësisht sipas vendimittë shkallës së dytë dhe pa vonesë, jo më vonë se brenda 30 ditëve nga data e marrjes së lëndës, tëjapë vendim të ri, kundër të cilit pala ka të drejtë ankimi.

Ligji parashikon rregullën që organi i shkallës së dytë, me rastin e ankimit, nuk mund ta ndryshojëvendimin në dëm të ankuesit, përveç në rastet në të cilat vendimi mund të anulohet apo të prishetsipas së drejtës së mbikëqyrjes, kur duhet në mënyrë të jashtëzakonshme të prishet apo të shpalleti pavlefshëm (reformatio in peius). Kjo do të thotë se palët në procedurën e shkallës së dytë nukmund të realizojnë më pak të drejta sesa në procedurën e shkallës së parë, përveç në rastetdrastike të punës jo të ligjshme të organit të shkallës së parë.

Organi i shkallës së dytë do të shpallë të pavlefshëm vendimin e shkallës së parë, në qoftë sevërteton se: 1) ai është dhënë për çështjen që i përket kompetencës gjyqësore apo për çështjen përtë cilën as që mund të zgjidhet në procedurën administrative, 2) me ekzekutimin e vendimit dotë shkaktohej vepër e dënueshme sipas dispozitave penale, 3) ekzekutimi i vendimit fare nuk ështëi mundshëm, 4) është dhënë pa kërkesën e palës, në rastin kur kërkesa e palës është shkas përngritjen e procedurës (procedura në bazë të kërkesës së palës), ndërsa pala më vonë nuk ka dhënëpëlqimin për vendim, dhe 5) përmban parregullsi të cilat me dispozitë ligjore janë parashikuar sishkak i pavlefshmërisë.

646


Sa i përket formës së vendimit të shkallës së dytë, ligji udhëzon që edhe ndaj tij zbatohen dispozi-tat e njëjta që kanë të bëjnë me vendimin në tërësi, por në arsyetim duhet të çmohen të gjithathëniet e ankimit, ndërsa nëse ato thënie organi i shkallës së parë i ka çmuar drejt në vendimin evet, organi i shkallës së dytë mund t’u referohet po atyre shkaqeve.

2.7 Afati për dhënien e vendimit në bazë të ankimit

Duke zbatuar me konsekuencë parimin e vet të efikasitetit dhe të ekonomizimit, ligji i urdhëronorganit të shkallës së dytë se ka për detyrë që, sipas ankimit, të japë vendim dhe t’ia dorëzojë palëssa më shpejt që është e mundur, e më së voni në afat prej dy muajve nga dita e dorëzimit tëankimit, ndërsa për organet e institucioneve të përkohshme vetëqeverisëse komunale, sipas rregul-lores “Për vetëqeverisjen e komunave” (neni 35), është përcaktuar afati prej 30 ditësh.

Mirëpo, me dispozita të posaçme, përkatësisht me dispozitat që rregullojnë disa fusha administra-tive, mund të parashikohet edhe një afati më i shkurtër për zgjidhjen sipas ankimit, por jo edheafat më i gjatë. Kështu, afati prej dy muajve, në të vërtetë, është afati i fundit për dhënien evendimit sipas ankimit të palës, përkatësisht ky është afati prekluziv, i cili nuk është e mundshmetë vazhdohet as me dispozita të veçanta. Në qoftë se ndodh që në këtë afat ose në afatin e veçan-të më të shkurtër, organi kompetent nuk jep vendim sipas ankimit (heshtja e administratës),atëherë pala ka të drejtë të kërkojë mbrojtje pranë gjykatës kompetente me anë të kontestitadministrativ. Para ngritjes së kontestit administrativ, pala do të kërkojë më parë nga organi ishkallës së dytë që në afatin plotësues prej 8 ditëve të veprojë sipas ankimit, kurse pastaj mund tëpoaraqesë padi në gjykatën kompetentei dhe të ngrejë kontest administrativ për shkak të “hesht-jes së administratës”.

Dorëzimi i vendimit të shkallës së dytë, si rregull, bëhet nëpërmjet organit të shkallës së parë, pornuk përjashtohet mundësia që organi i shkallës së dytë, vendimin e dhënë sipas ankimit, t’ia dorë-zojë drejtpëdrejt edhe palës, gjë të vetë cilën do ta çmojë sipas bindjes së lirë.

2.8 Karakteri përmbarues, definitiv dhe i formës së prerë i aktit administrativ

Akti administrativ (vendimi ose konkluzioni) i nxjerrë në procedurën administrative mund tëekzekutohet atëherë kur të merr formën e prerë.

Vendimi i shkallës së parë merr formë të prerë:1) me kalimin e afatit të ankimit, në qoftë se ankimi nuk është bërë,2) me t’iu dorëzuar palës, nëse ankimi nuk është i lejueshëm,3) me t’iu dorëzuar palës, nëse ankimi nuk e shtyn ekzekutimin,4) me t’iu dorëzuar palës vendimi me të cilin ankimi hidhet poshtë ose refuzohet.

Vendimi i shkallës së dytë, me të cilin është ndryshuar vendimi i shkallës së parë, merr formën eprerë kur t’i dorëzohet palës. Edhe në këtë vendim mund të lihet afati për ekzekutimin e ndonjëveprimi, dhe kështu ai merr formën e prerë me kalimin e këtij afati, i cili fillon të ecë prej ditëskur ky i dorëzohet palës, por nëse ky afat nuk është caktuar, vendimi merr formën e prerë pasi tëkalojnë 15 ditë prej ditës kur i dorëzohet palës.

647


Bazë për ekzekutim mund të jetë edhe pajtimi, por vetëm kundër personit që ka marrë pjesë nëpajtim.

Konkluzioni merr formë të prerë kur kundër tij nuk mund të bëhet ankim i veçantë, por edhe tekai kundër të cilit mund të bëhet ankimi i veçantë, ankimi nuk e shtyn ekzekutimin e konkluzionit.Kur me ligj ose me vetë konkluzionin është caktuar që ankimi e shtyn ekzekutimin e konkluzionit,konkluzioni merr formën e prerë me kalimin e afatit të ankimit kur ankimi nuk është bërë, e nëqoftë se është bërë ankimi, konkluzioni merr formë të prerë me t’iu dorëzuar palës vendimin metë cilin ankimi hidhet poshtë ose refuzohet.

Definitiv është ai akt administrativ kundër të cilit nuk ka mjet të rregullt juridik në procedurënadministrative. Mjeti i rregullt juridik ndaj aktit administrativ nuk mund të paraqitet për shumëarsye. Në radhë të parë ato janë akte administrative të shkallës së dytë të nxjerra në bazë tëankimeve të palëve. Me akt definitiv administrativ nënkuptohen edhe aktet administrative tëshkallës së parë, kundër të cilave ankimi nuk lejohet. Dhe, në fund, definitiv është edhe ai aktadministrativ i shkallës së parë kundër të cilit pala nuk ka paraqitur ankim në afatin e caktuar.

Andaj, momentet e marrjes së formës së prerë dhe të bërjes definitive të akteve administrativezakonisht ndodhin në të njëjtën kohë.

Është i plotfuqishëm ai vendim që i përmban këto elemente: 1) që kundër tij nuk mund tëparaqitet ankesë dhe as të ngritet kontest administrativ, 2) që me të ndonjë person fiton të drejtatë caktuara, 3) që nuk mund të revokohet lirisht (anulohet, prishet ose ndryshohet), përveç nërastet që janë caktuar me ligj (neni 11).

Vendimi me të cilin personi i caktuar nuk fiton ndonjë të drejtë paraqet akt formalisht të plot-fuqishëm, ndërsa vendimi i cili i plotëson të gjitha kushtet është vendim materialisht i plot-fuqishëm. Plotfuqishmëria formale do të thotë që pala kundër vendimit të plotfuqishëm nukmund të përdorë më mjet juridik (ankim në procedurën administrative, pra as padi në kontestinadministrativ). Kështu, plotfuqishmëria formale e lidh (e detyron) palën. Plotfuqishmërinë for-male mund ta fitojnë vetëm ato vendime me të cilat pala ka fituar të një drejtë të caktuar.Prandaj, ato vendime metë cilat është refuzuar kërkesa e palës, nuk mund të fitojnë plotfuqish-mërinë materiale, që në të vërtetë e lidh (e detyron) organin, sepse vendimin me të cilin pala kafituar një të drejtë të caktuar, organi nuk mund ta anulojë, ta prishë apo ta ndërrojë, përveç nërastet që janë caktuar me ligj.

Plotfushishmëria, si rregull, ka të bëjë me vendimin. Plotfuqishmëri mund të kenë vetëm ato kon-kluzione, kundër të cilave lejohet ankimi i veçantë.

3. Mjetet e jashtëzakonshme juridike3.1 Përtëritja e procedurës

Përtëritja e procedurës është një mjet i jashtëzakonshëm juridik, që mundëson përtëritje të proce-durës së përfunduar me vendim, kundër të cilit nuk ka mjet të zakonshëm juridik në procedurënadministrative ( që është definitiv në këtë procedurë).

Procedura e përfunduar me konkluzioni apo me

648


pajtim, gjithashtu, nuk mund të përtëritet.

Arsyet për përtëritjen e procedurës janë :1) nëse mësohet për fakte të reja ose gjendet apo krijohet mundësia të përdoren prova të reja, të

cilat vetë ose në lidhje me provat e paraqitura dhe të përdorura, do të mund të çonin në njëvendim tjetër, po të ishin paraqitur ose po të ishin përdorur këto fakte ose prova në proce-durën e mëparshme;

2) në qoftë se vendimi është dhënë mbi bazën e dokumentit të rremë apo të thënies së rreme tëdëshmitarit apo të ekspertit ose nëse është si pasojë e ndonjë vepre të dënueshme sipas ligjitpenal;

3) në qoftë se vendimi bazohet në aktgjykimin e nxjerrë në procedurën penal ose në procedurënsipas deliktit ekonomik, ndërsa ky aktgjykim është prishur me formë të prerë;

4) nëse vendimi i favorshëm për palën është dhënë në bazë të thënieve të pasakta të palës, me tëcilat organi që ka zhvilluar procedurën është vënë në lajthim;

5) nëse vendimi i organit që ka zhvilluar procedurën bazohet në ndonjë çështje paraprake, ndërsaorgani kompetent këtë çështje më vonë e ka zgjidhur në pikat thelbësore të saj;

6) nëse në vendimin e dhën ka marrë pjesë personi zyrtar që, sipas ligjit, është dashur të përjash-tohej;

7) nëse vendimin e ka nxjerrë personi zyrtar i organit kompetent, që nuk ka qenë i autorizuar përnxjerrjen e tij;

8) nëse organi kolektiv që ka dhënë vendimin nuk ka vendosur me përbërje të parashikuar medispozitat në fuqi ose nëse për vendimin nuk ka votuar shumica e parashikuar;

9) nëse personit që është dashur të merrte pjesë në cilësinë e palës nuk i është dhënë mundësia tëmarrë pjesë në procedurë;

10) nëse palën nuk e ka përfaqësuar përfaqësuesi ligjor, ndonëse sipas ligjit është dashur ta për-faqësonte;

11) nëse personit që ka marrë pjesë në procedurë nuk i është dhënë mundësia që, sipas kushtevetë parashikuara nga neni 15 i këtij Ligji, ta përdorë gjuhën e vet.

Përtëritjen e procedurës administrative mund ta kërkojë pala, kurse organi që ka dhënëvendimin, me të cilin është përfunduar procedura, mund ta ngrejë përtëritjen e procedurës.

Afatet për përtëritjen e procedurës janë të natyrës subjektive (një muaj mbasi të jetë marrë dijenipër arsyen e përtëritjes, përkatësisht prej ditës kur ajo arsye ka mundur të përdoret (pika 1 deri 11të nenit 249) dhe ato fillojnë të ecin prej ditës kur vendimi është bërë definitiv, përkatësisht prejditës së dorëzimit të tij, kurse afatet e natyrës objektive (afati prej pesë vjetësh) fillojnë të ecinprej ditës kur vendimi t’i jetë dorëzuar palës, pas kalimit të të cilit nuk mund të kërkohet përtërit-ja e procedurësi dhe as që mund të ngrihet kjo sipas detyrës zyrtare. Përjashtim nga ky rregullbëjnë rastet në pikat 2, 3 dhe 5 të nenit 249, kur përtëritja mund të kërkohet, përkatësisht të ngri-het edhe pas kalimit të afatit prej pesë vjetësh.

Propozimi për përtëritje i paraqitet organit, që ka vendosur në shkallë të parë apo organit që kamarrë vendim me të cilin ka përfunduar procedura. Përtëritjen e procedurës administrative mundta kërkojë pala, ndërsa organi që ka marrë vendimin, me të cilin ka përfunduar procedura, mundta ngrejë përtëritjen e procedurës sipas detyrës zyrtare. Lidhur me propozimin vendos organi që eka marrë vendimin me të cilin ka përfunduar procedura.

649


Pas shqyrtimit nëse propozimi është bërë ose jo me kohë, nëse është bërë nga personi i autor-izuar dhe nëse janë bërë të besueshme rrethanat për të cilat kërkohet përtëritja, organi kalon nëvërtetimin e rrethanave, përkatësisht të provave të propozuara në pikëpamje të ndikimit të tyre nëzgjidhjen çështjes konkrete. Në të vërtetë, ai konstaton nëse rrethanat, përkatësisht provat në tëcilat bazohet propozimi, janë të atilla që do të mund të ndikonin në një zgjidhje tjetërfare tëçështjes. Në qoftë se konstaton se rrethanat, përkatësisht provat e propozuara nuk mund të kenëndikim për zgjidhjen e çështjes, do ta refuzojë me vendim propozimin për përtëritjen e proce-durës. Një veprimi i tillë i organeve vlen vetëm në ato raste kur përtëritjen e procedurës epropozon pala apo prokurori publik.

Në rast se propozimi nuk hidhet poshtë me konkluzion ose nuk refuzohet me vendim, nxirretkonkluzioni për lejimin e përtëritjes së procedurës dhe caktohet vëllimi i saj. Përsëriten vetëm atoveprime në të cilat ndikon shkaku i përtëritjes. Kur për propozimin për përtëritje vendos organi ishkallës së dytë, ai do t’i kryejë vetë veprimet e nevojshme në procedurën e përtëritur, ndërsa për-jashtimisht, po qe se gjen se këto veprime do t’i zbatojë më shpejt dhe në mënyrë më ekonomikeorgani i shkallës së parë, do t’i urdhërojë atij që ta kryejë këtë punë.

Mbi bazën e të dhënave të marra në procedurën e mëparshëm dhe në procedurën e përtëritur,lënda zgjidhet në mënyrë meritore (jepet vendimi për çështjen që ka qenë objekt i procedurës).Vendimi i mëparshëm mund të mbetet në fuqi ose të zëvendësohet me një vendim të ri. Në qoftëse vendimi i mëparshëm zëvendësohet me vendim të ri, organi mund ta anulojë ose ta prishëvendimin e mëparshëm.

3.2 Ndërrimi dhe anulimi i vendimit lidhur me kontestin administrativ

Në të njëjtën mënyrë siç i është dhënë mundësia organit të shkallës së parë që, lidhur meankimin e palës, për t’u rehabilituar, përkatësisht për të vepruar sipas ankimit, duke zëvendësuarvendimin e vet, për shkak të gabimeve të bëra gjatë zbatimit të procedurës, po ashtu atij i jepetmundësia që, edhe me rastin e aktit kundër të cilit është ngritur kontesti administrativ, vendimin evet ta ndryshojë ose ta anulojë.

Nga kjo rrjedh se me këtë mjet të jashtëzakonshëm juridik mund të shërbehen si organi i shkallëssë parë, ashtu edhe organi i shkallës së dytë. Qëllimi i këtij mjeti të jashtëzakonshëm juridik ështërealizimi më efikas dhe ekonomik i të drejtave dhe detyrave të palëve në procedurën administra-tive.

Mirëpo, që organi kundër vendimit të të cilit është ngritur kontesti administrativ të mund të zba-tojë këtë mjet të jashtëzakonshëm juridik, duhen plotësuar këto kushte:1) që kundër vendimit të mund të ngrihet kontesti administrativ,2) që kontesti administrativ të jetë ngritur me kohë, përkatësisht në afat prej 30 ditësh nga dita e

pranimit të aktit definitiv administrativ,3) që kontesti administrativ të mos ketë përfunduar,4) që të merren në konsiderim të gjitha kërkesat e padisë, madje për ato shkaqe për të cilat gjyqi

në kontestin administrativ do të mund ta anulonte një vendim të tillë dhe 5) që me ndryshimin apo anulimin e vendimit të mos preket e drejta e cilësdo palë në procedurën

administrative apo e drejta e personit të tretë.

650


3.3 Kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë

Siç e njohin edhe procedurat e tjera (civile, penale etj.) kërkesën për mbrojtje të ligjshmërisë simjet të jashtëzakonshëm juridik, me të cilin, para së gjithash, mbrohet ligjshmëria e akteve admin-istrative, këtë mjet e njeh edhe procedura administrative. Në të vërtetë, prokurori publik , simbrojtës i ligjshmërisë, mund të ngrejë kërkesë për mbrojtje të ligjshmërisë, në qoftë se kon-sideron se me vendim është shkelur ligji. Kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë mund të ngrihet kurjanë plotësuar këto kushte:1) në qoftë se akti administrativ është i plotfuqishëm,2) nëse kundër tij nuk mund të ngrihet kontesti administrativ,3) nëse mbrojtja gjyqësore lidhur me atë çështje administrative nuk është siguruar jashtë kontestit

administrativ, përkatësisht në një procedurë tjetër gjyqësor.

Këto kushte janë të natyrës kumulative, përkatësisht duhet të plotësohen të gjitha. Në mënyrë qëkundër aktit të caktuar administrativ të mund të ngrihet kërkesë për mbrojtje të ligjshmërisë.

Afatet në të cilat mund të shfrytëzohet ky mjet i jashtëzakonshëm juridik janë të natyrës subjek-tive dhe objektive. Afati subjektiv është një muaj, ndërsa afati objektiv është gjashtë muaj. Afatisubjektiv fillon të ecë nga data kur akti t’i jetë dorëzuar prokurorit publik, kurse afati objektivnga data kur ai t’i jetë dorëzuar palës, sepse të gjitha aktet administrative nuk i dorëzohenprokurorit publik. Organi kompetent, duke vendosur mbi kërkesën për mbrojtje të ligjshmërisë,mund ta prishë vendimin e kundërshtuar ose ta refuzojë kërkesën. Kundër vendimit të dhënë nëbazë të kërkesës për mbrojtje të ligjshmërisë nuk lejohet ankimi.

Lidhur me kërkesën për mbrojtje të ligjshmërisë kundër vendimit të dhënë në procedurënadministrative vendos organi i pushtetit qendror. Që është kompetent për çështjen për të cilënbëhet fjalë në vendim, por në qoftë se nuk ka një organ të tillë të administratës, atëherë ky do tëjetë organi ekzekutiv i pushtetit qëndror.

Duke u nisur nga ajo se shkelja e ligjit është e mundshme edhe në dëm të interesit shoqëror,përkatësisht interesit publik dhe në dëm të interesit privat, kërkesën për mbrojtje të ligjshmërisëmund ta ngrejë prokurori publik oficialisht dhe me propozim të palës.

3.4 Anulimi dhe prishja në bazë të së drejtës së mbikëqyrjes

Ky mjet i jashtëzakonshëm juridik (neni 263) njeh katër raste të anulimit dhe një rast të prishjes tëvendimit, që është definitiv në procedurën administrative. Kjo do të thotë se ky institucionmund të zbatohet si kundër vendimeve definitive, ashtu edhe kundër vendimeve të plotfuqishme,sepse edhe vendimet e plotfuqishme janë definitive.

Rastet e anulimit të vendimit janë:1) nëse vendimin e ka dhënë organi që nuk ka kompetencë lëndore, ndërsa nuk është fjala përvendimin të në kompetencën gjyqësore apo në çështjen për të cilën fare nuk mund të vendoset nëprocedurën administrative, sepse vendimet e tilla janë të anulueshme (mjeti i jashtëzakonshëmjuridik për shpalljen të pavlefshëm të vendimit);2) në qoftë se për të njëjtën çështje është dhënë më parë vendim i formës së prerë, në të cilin kjoçështje administrative është zgjidhur ndryshe;

651


3) nëse vendimin e ka dhënë një organ tjetër pa pëlqimin, vërtetimin, lejimin ose mendimin eorganit tjetër, gjë që nevojitet sipas ligjit ose dispozitës tjetër të bazuar në ligj;4) nëse vendimin e ka dhënë organi që nuk ka kompetencë tokësore;5) nëse vendimi është dhënë si pasojë e detyrimit, e shtrëngimit, e shantazhit, e presionit ose endonjë veprimi tjetër të palejueshëm.

Vendimi që është definitiv në procedurën administrative mund të prishet në bazë të së drejtës sëmbikëqyrjes, nëse me të është shkelur haptazi ligji material. Në çështjet në të cilat marrin pjesë dyose më tepër palë me interesa të kundërta, vendimi mund të prishet vetëm me pëlqimin e palëvetë interesuara.

Vendimin mund ta anulojë ose ta prishë, në bazë të së drejtës së mbikëqyrjes, organi i shkallës sëdytë. Në qoftë se nuk ka organ të shkallës së dytë, vendimin mund ta anulojë ose ta prishë organiqë, sipas ligjit, është i autorizuar të ushtrojë mbikëqyrjen e punës së organit që e ka dhënëvendimin. Organi kompetent jep vendimin për anulim e vendimit - sipas detyrës zyrtare, mekërkesë të palës dhe kërkesë të prokurorit publik, kurse vendimin për prishje - sipas detyrëszyrtare ose me kërkesë të prokurorit publik. Vendimi për anulim mund të jepet në afati prej pesëvjetësh, përveç rastit të anulimit për shkak të jokompetencës tokësore, kur aimund të jepet vetëmnë afat prej një viti. Afati prej një viti vlen edhe për prishje të vendimit. Kundër këtyre vendimevenuk lejohet ankimi, por mund të ngrihet kontesti administrativ.

3.5 Prishja dhe ndryshimi i vendimit të formës së prerë me pëlqimin ose me kërkesën e palës

Kur me vendim të formës së prerë pala ka fituar ndonjë të drejtë, ndërsa organi që e ka dhënë atëkonsideron se në këtë vendim nuk është zbatuar në rregull ligji material, mund ta prishë ose tazëvendësojë vendimin për të bërë harmonizmin e tij me ligjin, vetëm nëse pala e cila në bazë tëkëtij vendimi ka fituar një të drejtë jep për këtë pëlqimin dhe në qoftë se me të nuk preket e drej-ta e personit të tretë. Pëlqimi i palës është i detyrueshëm edhe për ndryshimin në dëm të palës tëvendimit të formës së prerë, me të cilin asaj i është caktuar detyrimi.

Kushtet sipas të cilave mund të bëhet zbatimi i këtij mjeti të jashtëzakonshëm juridik janë:1) të jetë fjala për vendim të formës së prerë,2) që pala të ketë fituar me vendim ndonjë të drejtë, përkatësisht t’i jetë caktuar me të ndonjë

detyrim,3) që me vendim të mos jetë zbatuar në rregull ligji material,4) që pala të japë pëlqimin për prishjen, përkatësisht ndryshimin e vendimit dhe 5) që me këtë të mos preket e drejta e personit të tretë. Këto kushte, gjithashtu, janë të karakterit

kumulativ, për çka organi duhe të ketë kujdes rreptësisht.

Me qëllim të mbrojtjes më të madhe të palëve në procedurën administrative, ligji u jep mundësiatyre që edhe ato të kërkojnë zbatimin e këtij mjeti juridik të jashtëzakonshëm, sipas kushteve tënjëjta, siç mund ta bëjë organi sipas detyrës zyrtare.

Prishja e aktit administrativ, me zbatimin e këtij mjeti, nuk i shfuqizon veprimet juridike që i kaprodhuar, domethënë prishja ka efekte vetëm në të ardhmen.Këtë mjet të jashtëzakonshëm juridik më së shpeshti e zbatojnë organet e shkallës së parë, kurseorgani i shkallës së dytë vetëm atëherë kur ai ka

652


zgjidhur çështjen me vendim të vet. Kur ky organ është suprimuar ose ka pushuar të jetë kompe-tent në çështjen për të cilën është fjala, vendimin e merr organi që ishte kompetent për këtëçështje në kohën e dhënies së vendimit.

Kundër vendimit të ri lejohet ankimi vetëm kur këtë e ka dhënë organi i shkallës së parë, pornëse vendimin e ri e ka dhënë organi i shkallës së dytë apo këtë vendim merr organi i shkallës sëparë, ndërsa ai bëhet definitiv, kundër një vendimit të tillë nuk ka vend për ankim, veçse mund tëngrihet kontest administrativ.

3.6 Prishja e jashtëzakonshme

Vendimi i ekzekutueshëm mund të prishet (vepron ex-nunc, përkatësisht prej momentit të nxjer-rjes) në rastet e posaçme të rrezikimit të interesit publik, nëse kjo është e nevojshme me qëllim tëmënjanimit të rrezikut të madh dhe të drejtpërdrejtë për jetën dhe shëndetin e njerëzve, për sigur-inë publike, për qetësnsë publike dhe për rendin apo moralin publik ose për të mënjanuar çrreg-ullimet në ekonomi, nëse kjo nuk do të mund të bëhej me sukses me mjete të tjera, me të cilat dotë prekeshin më pak të drejtat e fituara.

Vendimi mund të prishet edhe vetëm pjesërisht, në masën që nevojitet për ta mënjanuar rrezikunose për t’i mbrojtur interesat e përmendura të përgjithshme shoqërore. Vendimin për prishjen evendimit të ekzekutueshëm, përveç organit që e ka marrë atë, mund ta japë edhe organi i shkallëssë dytë, por nëse nuk ekziston organi i shkallës së dytë, këtë mund ta bëjë organi që, sipas ligjit,është i autorizuar të ushtrojë mbikëqyrjen e punës së organit që ka marrë vendimin.

Pala e cila, për shkak të prishjes së vendimit, pëson ndonjë dëm, ka të drejtën e kompensimitvetëm të dëmit real. Për të vendosur lidhur me kërkesën e kompensimit të dëmit është kompe-tente në shkallë të parë Gjykata Supreme në kontestin e juridiksionit të plotë, për çka përsëri dotë flitet në fushën që ka të bëjë mee kontestin administrativ.

3.7 Shpallja e vendimit si të pavlefshëm

Për dallim prej mjeteve juridike të jashtëzakonshme të përmendura më sipër, për zbatimin e tëcilave kërkohe plotësimi i kushteve të caktuara , në këtë mjet të jashtëzakonshëm këto kushte nukekzistojnë. Në të vërtetë, për shkak të shkeljeve të rregullave, të cilat Ligji i numëron shpre-himisht, organi kompetent, në çdo kohë, mund ta shpallë vendimin si të pavlefshëm. Shkeljet që ipërmend Ligji një për një janë:

- në qoftë se vendimi në procedurën administrative është dhënë në çështjen që i përket kom-petencës gjyqësore ose në çështjen për të cilën fare nuk mund të vendoset në procedurëadministrative,

- kur vendimi me ekzekutimin e vet do të mund të shkaktonte ndonjë vepër të dëmshme sipasligjit penal,

- nëse ekzekutimi i vendimit nuk është fare i mundshëm,- kur organi e ka dhënë vendimin pa kërkesë paraprake të palës, e cila më vonë nuk e ka dhënë

pëlqimin e vet për të shprehimisht ose në heshtje dhe- nëse vendimi përmban ndonjë parregullsi, e cila, sipas ndonjë dispozite ligjore, është

parashikuar si shkak i pavlefshmërisë.

653


Shpallja e vendimit si i pavlefshëm mund të bëhet në çdo kohë sipas detyrës zyrtare ose mepropozim të palës a të prokurorit publik, ndërsa të pavlefshëm e shpall organi që e ka dhënëose organi i shkallës së dytë, por nëse nuk ekziston organi i shkallës së dytë, këtë e bën organi që,sipas ligjit, është i autorizuar të ushtrojë mbikëqyrjen e organit që ka dhënë vendimin. Kundërvendimit me të cilin ndonjë vendim shpallet i pavlefshëm ose refuzohet propozimi i palës a iprokurorit publik për ta shpallur të pavlefshëm vendimin, ankimi është i lejueshëm. Nëse nukekziston organi që vendos lidhur me ankimin, kundër një vendimi të tillë mund të ngrihet drejt-përdrejt kontesti administrativ.

3.8 Pasojat juridike të anulimit dhe të prishjes

Me anulimin e vendimit dhe me shpalljen e tij të pavlefshëm anulohen edhe pasojat juridike, qëdo të mund t’i passillte një vendimi i tillë. Me prishjen e vendimit nuk anulohen pasojat juridikeqë ka passjellë vendimi, por bëhet e pamundur passjellja e mëtejshme e pasojave juridike tëvendimit të prishur.

Organi që mëson për vendimin me të cilin është shkelur ligji, ndërsa shkelja mund të jetë shkakpër përtëritjen e procedurës, përkatësisht për anulimin, prishjen ose ndryshimin e vendimit, ka përdetyrë që për këtë gjë ta njoftojë pa vonesë organin që është kompetent për ngritjen e procedurësdhe për dhënien e vendimit.

XI - EKZEKUTIMI

1. Nocioni i aktit administrativ të ekzekutueshëm

Ekzekutimi është faza e fundit në procedurën administrative. Si rregull, ekzekutohet akti admin-istrativ i nxjerrë me qëllim të realizimit të të drejtave apo të interesave të palëve ose për zbatimin edetyrimeve të tyre.

Kështu, aktet administrative të nxjerra në procedurën administrative ekzekutohen pasi të kenëmarrë formën e prerë, ndërsa për momentet e ekzekutimit të akteve administrative është bërëfjalë në pjesën , në të cilën u shtjelluan vendimi definitiv, formës e prerë dhe plotfuqishmëria.Mirëpo, duhet pasur parasysh se të gjitha aktet administrative nuk janë të ekzekutueshme. Kështu,p.sh., në qoftë se me aktin administrativ është refuzuar kërkesa e palës, atëherë këtu nuk ka çka tëekzekutohet. Gjithashtu, në qoftë se me aktin administrativ në çështjet administrative njëpalëshe, iështë dhënë palës ndonjë e drejtë (p.sh. leja për hapjen e punëtorisë zejtare), gjithashtu, nuk kaekzekutim, sepse kjo është në interesin e tij, për çka ai vetë do të kujdeset, pa intervenimin eorganit kompetent.

2. Llojet e ekzekutimit

Ekzekutimi i akteve administrative, në të vërtetë, zbatohet për të realizuar rivendikimet në paraose detyrimet jomonetare. Rivendikimet në para janë ato që përbëhen në dhënie të caktuara nëformë paraje (p.sh. me aktin administrativ pala ka

654


për detyrë të paguajë një shumë tëcaktuar në EU, në emër të shfrytëzimit të tokës ndërtimore).

Detyrimet jomonetare kanë të bëjnë me kryerjen e ndonjë veprimi apo në përmbajtjen nga kryer-ja e ndonjë veprimi (p.sh. inspektori i ka urdhëruar palës që në afatin e caktuar të mënjanojë tëmetat e vërejtura ose i ka urdhëruar palës të mos bëjë më ndonjë veprim të kundërligjshëm -puna pa leje ndërtimi etj.).

Ekzekutimin me qëllim të plotësimit të detyrimeve monetare e quajmë ekzekutim gjyqësor, sepsepër këtë lloj të ekzekutimit janë kompetente gjykatat, më së shpeshti ato komunale. Vlen tëtheksohet se nga kjo rregull ka edhe përjashtime, në të cilat edhe organet e administratës bëjnëekzekutimin e mjeteve monetare, kur kjo është caktuar posaçërisht me dispozita. Kështu, p.sh.,raste më të shpeshta, në të cilat për palët përcaktohen detyrime monetare me akte administrative,kemi në fushën e tatimeve dhe detyrimet e tilla i ekzekuton organi kompetent për çështje të tatim-it. Gjithashtu, edhe në fushën e doganës, në të cilën kemi raste të panumërta të detyrimeve mon-etare, ku gjithashtu situata është e ngjashme.

Ekzekutimin me qëllim të plotësimit të detyrimeve jomonetare e quajmë edhe ekzekutim adminis-trativ, sepse për një ekzekutim e tillë janë kompetente organet e administratës.

3. Organet kompetente për zbatimin e ekzekutimit administrativ

Siç kemi parë, ekezkutimin administrativ e zbatojnë organet e administratës. Është rregull epërgjithshme se ato janë organet që kanë vendosur në shkallë të parë për çështje të caktuaraadministrative. Kështu, p.sh., në qoftë se inspektori komunal ndërtimor-urbanistik i ka urdhëruarndonjë pale rrënimin e objektit të ndërtuar pa leje dhe, nëse ai nuk vepron sipas aktit me të cilinështë urdhëruar një detyrim i tillë, atëherë këtëë, gjithsesi me plotësimin e kushteve të caktuara, eekzekuton ai inspektor.

Mirëpo, ekziston mundësia që dispozita e veçantë që rregullon një fushë të caktuar të parashikojëqë ekzekutimin administrativ nuk mund ta zbatojë organi i cili ka vendosur në shkallë të parë.Atëherë, ekzekutimin e zbaton organi i administratës që është kompetent për punët e adminis-tratës së përgjithshme, në territorin e të cilit gjendet vendbanimi, përkatësisht vendqëndrimi i tëpërmbaruarit. Kështu,, ky organ paraqitet si organ plotësues, përkatësisht organ subsidiar, kurështë fjala për kompetencat për zbatimin e ekzekutimit administrativ.

4. Procedura dhe mënyra e ekzekutimit të akteve administrative dhe konkluzioni për lejimin eekzekutimit

Ekzekutimi zbatohet kundër personit që është i detyruar ta plotësojë detyrimin (i përmbaruari),gjë që ndodh kryesisht ose me propozim të palës, varësisht nga ajo nëse përmbarimi zbatohet nëinteresin publik apo në interesin e palës. Ekzekutimi gjyqësor zbatohet sipas rregullave për proce-durën gjyqësore ekzekutive, ndërsa ekzekutimi administrativ sipas rregullave të këtij Ligji, në qoftëse ato, me ligj të posaçëm, nuk janë përjashtuar.

Para se të fillohet ekzekutimi administrativ, organi kompetent për zbatimin e ekzekutimit adminis-trativ nxjerr sipas detyrës zyrtare ose me kërkesë të kërkuesit të ekzekutimit konkluzionin përlejimin e ekzekutimit, me të cilin konstatohet se

655


vendimi që duhet të ekzekutohet ka marrë formën e prerë dhe caktohet mënyra e ekzekutimit.Kundër këtij konkluzioni lejohet ankimi që mund t’i paraqitet organit kompetent të shkallës sëdytë.

Me qëllim të zbatimit efikas të procedurës së ekzekutimit, Ligji detyron organet për afatin në tëcilin janë të detyruara të nxjerrin një konkluzion të tillë, por vetëm në çështjet administrative, nëtë cilat procedura është ngritur sipas detyrës zyrtare. Ky afat është 30 ditë, llogaritur nga dita kurvendimi ka marrë formë të prerë, në qoftë se me dispozita të veçanta nuk është caktuar ndryshe.

Në rastet kur ekzekutimin administrativ nuk e zbaton organi që ka nxjerrë aktin administrativ,atëherë ai në aktin administrativ e vë klauzolën se ky vendim ka marrë formën e prerë (vërtetimii ekzekutueshmërisë) dhe ia dorëzon për ekzekutim organit kompetent, me propozimin përmënyrën e ekzekutimit të tij.

Gjatë zbatimit të procedurës së ekzekutimit administrativ mund të bëhet ankim, i cili ka të bëjëvetëm me ekzekutimin, por me të nuk mund të kundërshtohet rregullsia e vendimit që ekzekuto-het. Ankimi i bëhet organit kompetent të shkallës së dytë dhe në veprimin sipas këtij ankimi zba-tohen rregullat mbi ankimin si mjeti i rregullt juridik dhe ky në pikëpamje të afatit për ankim (15ditë) dhe të organit kompetent për vendosjen mbi ankimin.

5. Shtyrja dhe pezullimi i ekzekutimit

Edhe në procedurën e ekzekutimit të akteve administrative Ligji njeh institucionin e shtyrjes sëekzekutimit dhe atë sipas detyrës zyrtare dhe shtyrjen e detyrueshme. E para ndodh në këtoraste: 1) në qoftë se detyrimi është kryer, 2) në qoftë se ekzekutimi fare nuk është i lejueshëm, 3)në qoftë se ekzekutimi është zbatuar kundër personit që nuk ka detyrim, 4) nëse kërkuesi iekzekutimit ka hequr dorë nga kërkesa e vet,dhe 5) nëse titulli ekzekutiv është anuluar ose prishur.

Përveç kësaj, Ligji, siç u tha, njeh edhe institucionin e shtyrjes së detyrueshme të ekzekutimitadministrativ . Ekzekutimi administrativ do të shtyhet në qoftë se vërtetohet se lidhur me ekzeku-timin e detyrimit lejohet fillimi tij ose në vend të vendimit të përkohshëm që ekzekutohet ështëdhënë vendimi për çështjen kryesore, që dallohet nga vendimi i përkohshëm. Shtyrja e ekzekutim-it lejohet nga organi që e ka nxjerrë konkluzionin për lejimin e ekzekutimit.

6. Mënyra e ekzekutimit administrativ

Ekzekutimi administrativ zbatohet me anë të personave të tjerë ose me anë të shtrëngimit. Me anëtë personave të tjerë, në qoftë se detyrimi i të pçrmbaruarit katë bëjë me zbatimin e veprimit qëmund ta zbatojë edhe ndonjë person tjetër, ndërsa i përmbaruari nuk e zbaton fare ose nuk e zba-ton në tërës atëi, ky veprim do të zbatohet me anë të një personi tjetër, me shpenzimet e të përm-baruarit, i cili duhet të paralajmërohet më përpara për këtë. Në këtë rast organi që zbatonekzekutimin mund t’i urdhërojë me konkluzion të përmbaruarit që të paradepozitojë shumën qënevojitet për pagimin e shpenzimeve të ekzekutimit, ndërsa përllogaritja bëhet më vonë.Konkluzioni për depozitimin e kësaj shume është i ekzekutueshëm.

Ekzekutimi me shtrëngim zbatohet në këto raste: 1) nëse i përmbaruari ka për detyrë të lejojë osetë durojë diçka, ndërsa vepron në kundërshtim me

656


këtë detyrim, 2) nëse objekt i ekzekutimit është veprimi i të përmbaruarit, të cilin në vend të tijnuk mund ta zbatojë ndonjë person tjetër.

Mjetet e ekzekutimit me shtrëngim janë dënimet në të holla (EU) dhe shtrëngimi i drejtpërdrejtë.Organi që e zbaton ekzekutimin më parë do ta paralajmërojë të përmbaruarin për zbatimin emjetit të shtrëngimit, në qoftë se detyrimin e vet nuk e përmbush brenda afatit të caktuar. Kur ipërmbaruari brenda këtij afati ndërmerr ndonjë veprim në kundërshtim me detyrimin e vet, aponë qoftë se afati i caktuar kalon pa sukses, mjeti i shtrëngimit që është paralajmëruar do të zbato-het menjëher dhe njëkohësisht do të caktohet afati i ri për ekzekutimin e veprimit, duke parala-jmëruar një masë tjetër më të rreptë të shtrëngimit.

Mirëpo, në qoftë se ekzekutimi administrativ nuk mund të zbatohet as me anë të personave tëtjerë, as me zbatimin e dënimeve në të holla, ekzekutimi, sipas natyrës së detyrimit, mund të zba-tohet edhe me shtrëngim të drejtpërdrejtë, nëse me dispozita nuk është caktuar ndryshe. Kjo dotë thotë se shtrëngim i drejtpërdrejtë është mjeti i fundit në ekzekutimin e aktit administrativ, gjëqë është në pajtim me parimin themelor në ekzekutim se ai do të zbatohet në atë mënyrë dhe mezbatimin e atij mjeti që për të përmbaruarin është më i butë.

7. Ekzekutimi me qëllim sigurimi

Për sigurimin e ekzekutimit, me konkluzion mund të lejohet ekzekutimi i vendimit edhe para se aitë ketë marrë formë të prerë, nëse pa këtë do të mund të pengohej ose do të mund të vështirëso-hej dukshëm ekzekutimi pasi vendimi të jetë bërë i ekzekutueshëm. Kur është fjala për detyrimetqë ekzekutohen me shtrëngim vetëm me propozimin e palës, propozuesi duhet që rrezikun ngapengimi ose vështërsimi i përmbushjes ta bëjë të besueshëm, ndërsa organi mund ta kushtëzojëme dhënie të sigurimit për dëmin, i cili mund të rezultojë si pasojë e ekzekutimit për palënkundërshtare. Kundër konkluzionit të dhënë me propozimin e palës për ekzekutimin me qëllimsigurimi, si dhe kundër konkluzionit të dhënë sipas detyrës zyrtare, lejohet ankim i veçantë, ndërsaankimi kundër konkluzionit me të cilin është caktuar ekzekutimi me qëllim sigurimi nuk e shtynzbatimin e ekzekutimit.

Ekzekutimi me qëllim sigurimi mund të zbatohet në rrugë administrative ose gjyqësore, varësishtnga lloji i vetë ekzekutimit, përkatësisht varësisht nga ajo se a është fjala për ekzekutim me qëllimtë realizimit të detyrimeve në para apo të detyrimeve jomonetare.

8. Konkluzioni i përkohshëm për sigurimin

Konkluzioni i përkohshëm për sigurimin zbatohet kur ekziston ose, të paktën, është bërë ibesueshëm detyrimi i palës, ndërsa ka rrezik që pala e detyruar, me posedimin e pasurisë, në mar-rëveshje me një person të tretë ose në ndonjë mënyrë tjetër, ta pengojë ose ta vështirësojë duk-shëm ekzekutimin e detyrimit përkatës, organi kompetent për dhënien e vendimit për detyrimin epalës mund të japë konkluzion të përkohshëm para dhënies së vendimit për këtë detyrim me qël-lim sigurimi të ekzekutimit të detyrimit. Me rastin e nxjerrjes së konkluzionit të përkohshëmorgani kompetent ka për detyrë të ketë parasysh mundësinë e zbatimit të ekzekutimit në mënyratë tjera (neni 273) dhe ta arsyetojë konkluzionin.

657


Kur me vendimin e formës së prerë është vërtetuar se juridikisht nuk ekziston detyrimi i palës,për sigurimin e të cilit është dhënë konkluzioni i përkohshëm ose se në ndonjë mënyrë tjetërështë vërtetuar se kërkesa për nxjerrjen e konkluzionit të përkohshëm ka qenë e paarsyetuar,propozuesi, në dobi të të cilit është dhënë konkluzioni i përkohshëm, do t’ia kompensojë palëskundërshtare dëmin që i është shkaktuar nga konkluzioni i nxjerrë, ndërsa për kompensimin edëmit vendos organi që e ka nxjerrë konkluzionin e përkohshëm.

XII. ZBATIMI I LIGJIT

Zbatimi i ligjit dhe i dispozitave të tjera në të ashtuquajturat çështje administrative i nënshtrohet,në parim, dy llojeve të rregullave procedurale: të përgjithshme dhe të veçanta.

Rregullat e përgjithshme administrativo-procesuale, në parim, vlejnë për të gjitha llojet e çështjeveadministrative. Ato kanë karakter të rregullave të përbashkëta dhe, në tërësinë e tyre, formojnëregjimin juridik të procedurës së përgjithshme administrative në sistemin e dhënë shoqëror.

Rregullat e veçanta administrativo-procesuale u përkasin vetëm fushave të caktuara administrative.Veçoritë e atyre fushave dhe nevoja për punë efikase në to, diktojnë edhe disa specificitete nëveprimin e organeve të administratës me rastin e zbatimit të dispozitave. Kështu, veprimi i tyre unënshtrohet normave të veçanta, që janë të ndryshme nga normat e përgjithshme të procedurësadministrative. Me këtë rast, parimisht, vihet edhe raporti i rregullave të përgjithshme dhe tëveçanta të përmendura: ato plotësohen, ashtu që, rregullat e përgjithshme vlejnë vetëm për çësht-jet e parregulluara procedurale në fusha të caktuara. Në këtë kontekst, mund të flitet për karak-terin subsidiar të procedurës administrative në raport me rregullat e veçanta të procedurës admin-istrative.

Organet e Autoritetit Qendror, përkatësisht organet e institucioneve të përkohshme të vetëqev-erisjes në Kosovë, të autorizuara që të kujdesen për zbatimin e dispozitave të procedurës sëpërgjithshme administrative, kanë për detyrë të marrin masa që personat zyrtarë, të cilët punojnënë zgjidhjen në çështjeve administrative, të njihen sa më mirë me këto rregulla. Edhe meKornizën Kushtetuese për Vetëqeverisje të Përkohshme në Kosovë, në pjesën ku janë përcaktuarpërgjegjësitë në fushën e administratës lokale (Kreu 5 paragrafi 5.2), janë parashikuar detyrat einstitucioneve të përkohshme të vetëqeverisjes, që kanë të bëjnë, përveç tjerash, edhe me: pro-movimin e zhvillimit profesional të shërbimit civil komunal; mbikqyrjen e cilësisë së shërbimitkomunal; gjetjen e mënyrave dhe të mjeteve për aktivitetet e trajnimit nëpër komuna; sigurimin embikëqyrjes ligjore dhe me këshillat për komunat etj.

Gjithashtu, organi i Autoritetit Qendror, përkatësisht organi përgjegjës për administratën publikenë nivelin qendror, për t’u ndihmuar organeve që punojnë në zgjidhjen e çështjeve administrative,sipas Ligjit, është i autorizuar të caktojë formularë përkatës në procedurën administrative(letërthirrjet, fletëdërgesat, procesverbalet në formë librash, vendimet, certifikatat etj.).

Organet e institucioneve të përkohshme të vetëqeverisjes dhe organet e tjera që ushtrojnë autoriz-ime publike, në qoftë se me ligj apo rregullore (të UNMIK-ut) nuk është caktuar ndryshe, autoriz-imin për ndërmarrjen e veprimeve në procedurën

658


administrative mund t’ua japin punonjësve që kanë përgatitje të duhur profesionale. Këto organe,të cilat, në bazë të autorizimit publik, vendosin për çështje administrative, kanë për detyrë tëshpallin, në mënyrë të përshtatshme, se cilët persona zyrtarë janë të autorizuar të vendosin nëçështjet administrative dhe se cilët për ndërmarrjen e veprimeve në procedurën para dhënies sëvendimit.

Eprori që drejton organin e administratës, ka për detyrë të kujdeset që në organin, përkatësisht nëinstitucionin tjetër që ushtron autorizime publike të zbatohen drejtë këto rregulla, sidomos qëçështjet administrative të zgjidhen në afatet e parashikuara; të kujdeset për ngritjen profesionale tëpunëtorëve që punojnë në zgjidhjen e çështjeve administrative dhe, të paktën një herë në vit, tanjoftojë Kuvendin e vet për punën në zgjidhjen në procedurën administrative.

LITERATURA DHE BURIMET JURIDIKE:

1. Prof. Dr. ESAT STAVILECI- Hyrje në shkencat administrative, EBTMM,Prishtinë, 1997

1. Prof. Dr. ARSIM BAJRAMI - E Drejta e Kosovës në transicion - Universiteti i Prishtinës,Prishtinë, 2002

2. Lazim Salihu - Procedura administrative në praktikë (Doracak), Zyra Juridike Ramajli &Partnerët, Prishtinë, 2003

3. Korniza Kushtetuese për Vetëqeverisjen e Përkohshme Kosovë - Rregullorja e UNMIK-ut nr.2001/9, 15 Maj 2001 për Kornizën Kushtetuese të Vetëqeverisjes së Përkohshme në Kosovë

4. Rregullorja e UNMIK-ut nr. 2000/45 mbi vetëqeverisjen e komunave në Kosovë5. Rregullorja e UNMIK-ut nr. 1999/1 mbi administrimin e përkohshëm në Kosovë 6. Rregulloret e UNMIK-ut nr. 1999/24 dhe 2000/59 mbi ligjin në fuqi në Kosovë7. Rregullorja e UNMIK-ut nr. 2001/19 mbi Degën Ekzekutive8. Ligjet e zbatueshme:

- Ligji i Procedurës së Përgjithshme Administrative- Ligji për Konfliktet Administrative- Dekretligji për Veprimtarinë e Zyrës

659


B - KONTESTI ADMINISTRATIV

Lazim Salihu

I - NOCIONI DHE QËLLIMI I KONTESTIT ADMINISTRATIV

Kontesti administrativ, në të vërtetë, është vazhdim i procesit administrativ. Kur organi kompetente përfundon procesin administrativ dhe kjo ndodh atëherë kur nxjerr aktin administrativ definitiv,kundër të cilit pala e pakënaqur nuk ka mundësi të përdorë mjet të rregullt juridik (ankimin),atëherë lind kontesti mes saj dhe organit kompetent. Kështu, pala ka të drejtë që, në kushte tëcaktuara, të kërkojë që atë kontest ta zgjidhë gjykata kompetente, përkatësisht që gjykata të vërte-tojë ligjshmërinë e aktit administrativ të nxjerrë, me të cilin ajo nuk është e kënaqur.

Andaj, kontesti administrativ është një kontest që ka të bëjë me ligjshmërinë e aktit administrativ,që është krijuar ndërmjet palëve dhe organit kompetent pas përfundimit të procesit administrativ.Kontesti administrativ mund të lindë edhe atëherë kur organi kompetent (prokurori publik,avokati publik etj.), konsideron, sipas ligjit, se me aktin administrativ është shkelur ligji në favor tëpalës dhe në dëm të bashkësisë apo institucionit, andaj kërkon nga gjykata kompetente që këtë tavërtetojë.

II - LLOJET E KONTESTIT ADMINISTRATIV

Ligji për Kontestet Administrative (“Gazeta zyrtare e RSFJ”, nr. 4/77), i cili, sipas rregulloreve tëUNMIK-ut nr. 1999/24 dhe 2000/59 për ligjin në fuqi në Kosovë, konsiderohet ligj i zbatueshëmderisa nuk zëvendsohet me një legjislacion të ri, njeh dy lloje të kontesteve administrative: 1) kon-testin për ligjshmërinë e aktit administrativ, dhe 2) kontestin ei jurisdiksionit të plotë.

Mirëpo, në teori përmenden edhe ndarje të tjera të kontestit administrativ, siç janë: kontestetadministrative objektive dhe subjektive apo kontestet paraprake dhe plotësuese.

1. Kontesti administrativ për ligjshmërinë e aktit administrativ

Është rregull se të gjitha aktet individuale të organeve që kryejnë punë administrative, si dhe aktetindividuale që i nxjerrin ndërmarrjet, institucionet dhe organizatat e tjera që ushtrojnë autorizimepublike, doemos duhet të jenë të bazuara në ligj, përkatësisht në rregullore të UNMIK-ut (parimi iligjshmërisë). Ky parim, i cili ka gjetur përdorim në të gjitha ligjet në fuqi, me të cilat rregullohetçështja e procedurave, është parashikuar edhe në procedurën administrative. Kështu, akti adminis-trativ i nxjerrë në pajtim me këto dispozita, pa marrë parasysh nëse ato janë të natyrës formaleapo materiale, konsiderohet si akt administrativ i ligjshëm.

Mirëpo, me gjithë këto parime dhe përpjekje, ndodh që organet dhe subjektet e tjera, në ushtrim-in e autorizimeve publike, të nxjerrin akte administrative individuale jo të ligjshme, me të cilatvendosin për të drejtat, detyrimet a interesat juridike të individëve, të personave juridikë dhe tëpalëve të tjera në procesin administrativ. Aktet jo të ligjshme mund të nxirren si në procesinadministrativ të shkallës së parë, ashtu edhe në procesin administrativ të shkallës së dytë. Gjykatëskompetente, për këtë arsye, i është dhënë e drejta

660


që, kur vendos mbi padinë e palës, të vërtetojë ligjshmërinë e aktit administrativ, përkatësisht tëmbrojë të drejtat e qytetarëve dhe të palëve të tjera që u janë garantuar me ligj. Gjithsesi duhetbërë dallim në pikëpamje të krijimit (lindjes) të kontestit administrativ lidhur me aktet administra-tive të shkallës së parë, sepse kundër tyre është e mundur të niset kontesti administrativ vetëmatëherë kur ato janë definitive, përkatësisht kur kundër tyre nuk mund të paraqitet mjeti i rregulltjuridik.

Andaj, në kontestet administrative për ligjshmërinë e aktit administrativ objekt kontesti ështëvlerësimi i ligjshmërisë së atij akti dhe jo edhe zgjidhja e çështjes administrative. Kur gjykata kon-staton se akti administrativ nuk është nxjerrë në mënyrë të ligjshme, ajo vetëm do ta anulojë dhedo t’ia dërgojë atë organit apo subjektit tjetër që ushtron autorizime publike, për të vendosur sër-ish me qëllim të mënjanimit të paligjshmërive.

2. Kontesti administrativ i jurisdiksionit të plotë

Për dallim nga kontesti administrativ, tek i cili objekt kontestit është ligjshmëria e aktit adminis-trativ, në kontestin administrativ të jurisdiksionit të plotë objekt kontesti është vërtetimi në tërësii situatës individuale juridike. Kështu, në këtë lloj kontesti administrativ, gjykata nuk kufizohetvetëm në vlerësimin e ligjshmërisë së aktit administrativ, por ka autorizime më të gjera, hyn edhenë përshtatshmërinë e tyre. Me rastin e vërtetimit të situatës së caktuar juridike individuale, gjykatamundet atë ta mbështetë, ta ndryshojë ose ta prishë, përkatësisht gjykata nuk kufizohet vetëm nëanulimin e aktit administrativ dhe kthimin e tij në procedurë të sërishme në organin që e ka nxjer-rë atë, por çështjen juridike e vendos vetë në meritum. Aktgjykimi i gjykatës i nxjerrë në procesinadministrativ të jurisdiksionit të plotë, në tërërsi, e zëvendëson aktin administrativ që është anulu-ar.

Mirëpo, duhet theksuar se kontesti administrativ i jurisdiksionit të plotë nuk mund të zhvillohetnë të gjitha çështjet edministrative dhe për këtë në ligj ekzistojnë kushte të caktuara. Kështu, përshembull, kur gjykata gjen se akti administrativ i kontestuar duhet të anulohet, ajo, në qoftë sekëtë e lejon natyra e çështjes ose në qoftë se të dhënat e procesit japin një bazë të besueshme përkëtë, do të vendosë me aktgjykim për çështjen administrative. Një aktgjykimi i tillë, nëpërgjithësi, e zëvendëson aktin e anuluar administrativ (paragrafi 3 i nenit 42); pas anulimit të aktitjo të ligjshëm, gjykata mund të vendosë edhe për kërkesën e paditësit për kthimin e sendeve osepër dëmshpërblim, vetëm në qoftë se të dhënat e procesit japin një bazë të besueshme për mar-rjen e një vendimi të tillë, ngase, në të kundërtën, paditësin do ta udhëzojë që këtë kërkesë ta real-izojë në seancë në një gjykatë tjetër kompetente.

Ligji për Kontestet (Konfliktet) Administrative njeh disa lloje të kontestit administrativ të juris-diksionit të plotë. I pari është ai në të cilin gjykata, pos që vlerëson ligjshmërinë e aktit administra-tiv, vendos edhe për dëmshpërblimin të shkaktuar me ekzekutimin e aktit administrativ ose përkthimin e sendeve të marra me ekzekutimin e aktit administrativ. Në një rast të tillë, gjykata, kuranulon aktin administrativ për shkak të joligjshmërisë së tij, është e detyruar të shqyrtojë edhekërkesën e paditësit për dëmshpërblim ose për kthimin e sendeve të marra. Mirëpo, që gjykata tëmund të hyjë në shqyrtimin e kësaj kërkese të paditësit, është e nevojshme që të dhënat e procesittë ofrojnë, për një shqyrtim të tillë, bazë të besueshme, sepse, në të kundërtën, gjykata do taudhëzojë paditësin që kërkesën ta realizojë në seancë civile, në nj ëgjykatë tjetër të rregullt.

661


Lloji i dytë i kontestit të jurisdiksionit të plotë është ai në të cilin gjykata vetë e zgjidh çështjenadministrative (zgjidhja meritore). Me qëllim të shkurtimit, përkatësisht të ekonomizimit të proce-sit, gjykatës i është dhënë mundësia që, pas anulimit të aktit administrativ, ta zgjidhë çështjen vetëme aktgjykim, i cili e zëvendëson në tërësi aktin e anuluar.

Mirëpo, edhe në këtë rast ekzistojnë kushte të caktuara që gjykata të mund të veprojë në atëmënyrë, si: 1) që natyra e çështjes ta lejojë këtë dhe 2) që të dhënat e procesit të ofrojnë një bazëtë besueshme për një zgjidhje të tillë.

Aktgjykimi i dhënë në këtë kontest të jurisdiksionit të plotë paraqet bazë për ekzekutim nëmënyrën e njëjtë si edhe të aktit administrativ. Vlen të theksohet se ky lloj i kontestit administra-tiv është më efikas, sesa kontesti që kufizohet vetëm në vërtetimin dhe vendosjen për ligjshmërinëe aktit administrativ, sepse pala i realizon më shpejt të drejtat e veta, ngase çështja administrativepërfundon në gjykatë dhe nuk i kthehet përsëri organit kompetent pë vendosje.

Gjykata në kontestin administrativ mund ta zgjidhë vetë çështjen administrative (zgjidhje meri-tore) edhe në rastin e “heshtjes së administratës”. Në të vërtetë, kur organi kompetent, mekërkesë të palës, nuk nxjerr akt përkatës administrativ brenda afatit të caktuar, i cili do të duhej tëishte definitiv, pala mund të nisë kontest administrativ njësoj sikur kërkesa e tij të ishte vendosurnegativisht. Atëherë, gjykata jep aktgjykimin dhe cakton afatin në të cilin organi kompetent duhettë nxjerrë aktin administrativ. Mirëpo, në qoftë se ai organ, edhe në këtë afat plotësues, nukvepron sipas aktgjykimit, gjykata, krahas plotësimit të kushteve të caktuara, në bazë të kërkesës sëpalës, do tëmarrë vendim i cili e zëvendëson plotësisht aktin administrativ të atij organi.

3. Llojet e tjera të kontesteve administrative

Përveç ndarjes së kontesteve administrative në konteste për ligjshmërinë e aktit administrativ dhekonteste për jurisdiksion të plotë, në teorinë juridike ekziston edhe ndarja në: konteste administra-tive objektive dhe subjektive apo në konteste administrative paraprake dhe plotësuese.

Kontest administrativ subjektiv quajmë atë kontest të cilin e nis personi fizik (individi) apo per-soni juridik, për shkak të shkeljes së të drejtës së vet subjektive, ndërsa kontesti administrativobjektiv është ai kontest që zhvillohet për shkak të shkeljes së të drejtës objektive, përkatësishtpër vërtetimin e ligjshmërisë së aktit administrativ, pa marrë parasysh se për të drejtën e kujtbëhet fjalë.

Kontest administrativ paraprak e quajmë atë kontest të cilin gjykata e zgjidh, ndonëse më parë nëatë çështje administrative nuk ka vepruar organi kompetent (p.sh. “heshtja e administratës”),ndërsa kontesti administrativ plotësues është ai të cilin gjykata e zgjidh pas nxjerrjes së aktitadministrativ në procesin administrativ. Kështu, kontesti për ligjshmërinë e aktit administrativ,gjithmonë, është një kontest administrativ plotësues, ndërsa kontesti administrativ i jurisdiksionittë plotë mund të jetë edhe plotësues edhe paraprak.

662


III - OBJEKTI I KONTESTIT ADMINISTRATIV, ORGANET KOMPETENTE PËR VEN-DOSJE DHE KARAKTERISTIKAT E TIJ

Objekt e kontestit administrativ, siç është theksuar, është vërtetimi i ligjshmërisë së aktit adminis-trativ, me ç’rast duhet pasur parasysh se ligjshmëria e aktit administrativ mund të vërtetohet si nëpikëpamje të zbatimit të së drejtës materiale, ashtu edhe në pikëpamje të zbatimit të së drejtës for-male. Duke vërtetuar ligjshmërinë e aktit administrativ, gjykata kufizohet vetëm në vërtetimin eligjshmërisë së dispozitivit të tij, gjë që do të thotë se nuk vërtetohet ligjshmëria e arsyetimit,sepse ai edhe nuk kontestohet.

Ligjshmëria e aktit administrativ vërtetohet në pikëpamje të zbatimit të drejtë të dispozitave qëjanë zbatuar në rastin konkret (materiale dhe formale), përkatësisht të dispozitave që kanë vlejturnë kohën kur është nxjerrë akti i caktuar administrativ, me përjashtim të disa dispozitave të nxjer-ra më vonë, që kanë fuqinë prapavepruese.

Me vërtetimin e ligjshmërisë së aktit administrativ në pikëpamje të zbatimit të së drejtës materiale,gjykata, në të vërtetë, vërteton në se akti që kontestohet me padi është fare i drejtë ose jo,përkatësisht nëse është zbatuar drejt ligji, dispozita e bazuar në ligj apo ndonjë dispozita tjetër.

Mirëpo, me vërtetimin e ligjshmërisë të aktit administrativ në aspektin e zbatimit të së drejtës for-male, gjykata vërteton rregullsinë e zbatimit të procesit që i ka pri nxjerrjes së aktit administrativ,posaçërisht në pikëpamje të konstatimit të drejtë të gjendjes faktike apo të nxjerrjes së drejtë tëkonkluzionit nga faktet që janë vërtetuar. Gjithashtu, në kuadër të vërtetimit të ligjshmërisë sëaktit administrativ, gjykata vërteton edhe zbatimin e drejtë të dispozitave që kanë të bëjnë mekompetencën për zgjidhjen e çështjes administrative, pa marrë parasysh nëse është fjala për kom-petencën lëndore apo për kompetencën tokësore.

IV - KRIJIMI E KONTESTIT ADMINISTRATIV

1. Mundësia e krijimit së kontestit administrativ

Kontesti administrativ mund të niset vetëm kundër aktteve administrative definitive, të cilat mësë shpeshti janë akte administrative të nxjerra në shkallë të dytë. Kontesti administrativ mund tënisetgritet edhe kundër akteve administrative të nxjerra në shkallë të parë, por vetëm me kusht qëkundër akteve të tilla të mos mund të paraqitet ankim në procesin administrativ, përkatësishtkundër të cilave nuk ka vend për ankim (neni 7).

Ligji për Kontestet Administrative njeh edhe përjashtime nga rregulla se kontesti administrativmund të niset vetëm kundër akteve administrative, në mënyrën e njëjtë siç është përjashtimi përmundësinë e paraqitjes së ankimit kundër akteve administrative të nxjerra në shkallë të parë. Në tëvërtetë, në procesin administrativ një prej kushteve kryesore që ankimi mund të paraqitet kundërakteve administrative në shkallën e parë është edhe ekzistimi i aktit administrativ. Mirëpo, edhe kyligj parashikon mundësinë e krijimit së kontestit administrativ edhe kur nuk ka akt administrativ,përkatësisht kur organi kompetent nuk nxjerr aktin administrativ përkatës lidhur me kërkesën epalës në shkallë të parë, si dhe lidhur me ankimin në shkallë të dytë, gjithsesi në kushtet eparashikuara në këtë ligj (nenet 8 dhe 26).

663


Nga rregullat që kontesti administrativ mund të niset kundër të gjitha akteve administrative, ekzis-tojnë përjashtime kur ai, prapëseprapë, nuk mund të zhvillohet (neni 9), si:* kundër aktit administrativ të nxjerrë në çështjet në të cilat është siguruar mbrojtja gjyqësorejashtë kontestit administrativ;* kundër aktit administrativ të nxjerrë në çështjet në të cilat, sipas dispozitës kategorike të ligjit,nuk mund të zhvillohet kontesti administrativ, përveç kur organi, me rastin e nxjerrjes së aktitadministrativ, i ka kapërcyer kufijtë e kompetencës;* në çështjet rreth të cilave drejtpërdrejt, në bazë të autorizimeve të Kornizës Kushtetuese, ven-dos organi përkatës i institucioneve të përkohshme të vetëqeverisjes të Kosovës.

2. Pala në kontestin administrativ

Palë në kontestin administrativ janë paditësi dhe i padituri, por në kushte të caktuara edhe per-soni i interesuar.

Paditës në kontestin administrativ, si rregull, është person që nuk është i kënaqur me aktin defini-tiv administrativ të nxjerrë në procesin administrativ. Ky person mund të jetë ose individi, oseperson juridik, por mund të jetë edhe organi, personi juridik, organizata, grupi i personave, qen-dra e banuar etj., që konsideron se me aktin administrativ i është shkelur ndonjë e drejtë apondonjë interes direkt personal, i bazuar në ligj.

Individi, si paditës në kontestin administrativ, konsiderohet çdo person fizik që mund të jetë palënë procesin administrativ, e këta janë të gjithë personat fizikë, pa marrë parasysh moshën (aftësiajuridike), përkatësisht pa marrë parasysh se a kanë aftësi që në kontestin administrativ të paraqitennë gjykatë (aftësia procesuale). Sikurse edhe në procesin administrativ, personat fizikë pa aftësiprocedurale (të mitur dhe persona të tjerë që nuk kanë aftësi procedurale) i përfaqësojnë të autor-izuarit e tyre ligjorë (prindërit, kujdestarët dhe birësuesit).

Paditësi, si person juridik, në kontestin administrativ konsiderohet çdo person të cilit rendi juridikia njeh aftësinë e personit juridik, si bazë e të drejtave dhe detyrimeve të caktuara. Këta janë, në tëvërtetë, të gjithë personat e regjistruar në regjistrin publik pranë organit kompetent të caktuar medispozita përkatëse në fuqi, si dhe personat e tjerë, të cilëve sistemi juridik ua njeh cilësinë e per-sonit juridik me vetë themelimin e tyre, pa u regjistruar në regjistrat përkatës publikë.

I paditur në kontestin administrativ është subjekt që ka nxjerrë aktin administrativ, i cili mund tëgoditet me padi. Këta, para se gjithash, janë organe dhe zyra të pavarura të UNMIK-ut, organe tëinstitucioneve të përkohshme të vetëqeverisjes (organet) dhe subjekte të tjera që ushtrojnë autor-izimeve publike.

Person i interesuar në kontestin administrativ është personi, të cilin anulimi i aktit të kontestuaradministrativ, e dëmton drejtpërdrejt. Një person i tillë, si palë e kundërt në kontestin adminis-trativ, merr cilësinë e palës, përkatësisht të gjitha të drejtat e palës në kontestin administrativ. Kyperson në kontestin administrativ ka interes që akti i kontestuar administrativ të mbetet në fuqi.Pradaj ky gjithmonë gjendet në anën e organit, akti i të cilit kontestohet. Kështu, p.sh., në qoftë seprokurori publik nis me padi kontestin administrativ, me të cilin është shkelur ligji në dobi tëndonjë personi, ai person është palë e interesuar në kontestin administrativ, sepse do të bëjë përp-jekje që një akt të tillë ta mbajë në fuqi, me qëllim

664


të mbrojtes së të drejtës së tij të fituar me një akti të tillë.

3. Mënyra e krijimit së kontestit administrativ - padia

Kontesti administrativ niset me padi, e cila paraqitet brenda afatit prej 30 ditësh, na dita e dërgim-it të aktit administrativ palës që e paraqet atë. Ky afat vlen edhe për organet e autorizuara përngritje të padisë në kontestin administrativ, por nëse atyre nuk iu dërgohet akti administrativ, pad-inë mund t’ia paraqetë brenda afatit prej 60 ditëve, prej ditës së dërgimit të aktit administrativ,palës në favor të së cilëst është nxjerrë ai (neni 23 dhe 24).

Nuk ka kontest administrativ pa padi, çka do të thotë se ai mund të niset vetëm sipas padisë sëpalës, por jo edhe sipas detyrës zyrtare.

Padia mund të dorëzohet drejtpërdrejt ose me anë të postës. Me qëllim të lehtësimit të dorëzimittë padisë, ky ligj parashikon mundësinë që padia të deklarohet edhe me gojë në procesverbal,qoftë pranë gjykatës kompetente për zgjidhjen e kontestit administrati, qoftë pranë cilësdogjykate tjetër të rregullt. Kjo është, në të vërtetë, mënyra e drejtpërdrejtë e dorëzimit të padisë nëgjykatë, por padia drejtpërdrejt mund t’i dorëzohet gjykatës edhe në formën me shkrim. Kurpadia dorëzohet me anë të postës, ajo dorëzohet si dërgesë e porositur (rekomande), sepse si ditëe dorëzimit të një padie të tillë konsiderohet dita e dorëzimit në gjykatë drejtpërdrejt, qoftë megojë në procesverbal, qoftë me shkrim (paragrafi 1 i nenit 25).

Mirëpo, as ky ligj nuk është rigoroz në pikëpamje të përmendjes së organit të cilit duhet t’i dorë-zohet padia. Si edhe procedurat e tjera, edhe kjo mbron palën e painformuar, e cila nga mosdijaapo pa dashje ia dorëzon padinë ndonjë organi tjetër. Kështu, nëse padia nuk i është dorëzuargjykatës, por një organit tjetër, ndërsa i arrin gjykatës kompetente pas skadimit të afatit përparaqitjen e padisë, do të konsiderohet se është paraqitur me kohë, po qe se paraqitja e saj këtijorgani ka qenë si pasojë e mosdijes apo e gabimit evident të paraqitësit (paragrafi 2 i nenit 25).Kështu, p.sh., Ligji i Procedurës së Përgjithshme Administrative përcakton detyrimin për të gjithasubjektet që vendosin çështje administrative që, pa shtyrje, ta dërgojnë padinë për krijimin e kon-testit administrativ në gjykatën kompetente, nëse e marrin me anë të postës atë dhe se për këtë dota lajmërojnë paraqitësin e saj (paragrafi 6, neni 66 i Ligjit të Procedurës së PërgjithshmeAdministrative).

Padia doemos duhet të përmbajë (neni 27) këto të dhëna:- emrin dhe mbiemrin, profesionin dhe vendbanimin, përkatësisht emërtimin dhe selinë e

paditësit, nëse është fjala për person juridik apo për një organ tjetër të autorizuar,- aktin administrativ kundër të cilit është drejtuar padia dhe në cilin drejtim dhe vëllim propozo-

het anulimi i aktit administrativ,- kërkesën e caktuar në pikëpamje të sendit apo të shumës së dëmit të pësuar, në qoftë se me

padi kërkohet kthimi edhe i sendit ose dëmshpërblimi.

Bashkë me padinë duhet të paraqitet edhe nga një kopje e padisë me shtojcën e bashkëngjitur përorganin e paditur dhe për çdo person të interesuar, në qoftë se ka të tillë.

665


4. Heqja dorë nga padia

Paditësi mund të heqë dorë nga padia gjithnjë gjersa të merret vendimi, në të cilin rast gjykatapezullon procedurën me vendim.

Procesi do të ndërpritet edhe në rastin kur organi gjatë kontestit administrativ nxjerr një akt të riadministrativ (p.sh. e ndryshon ose e anulon aktin administrativ që ka të bëjë me kontestin admin-istrativ - neni 26 i Ligjit të Procedurës së Përgjithshme Administrative), me të cilin ndryshohetapo lihet jashtë fuqisë akti i kontestuar administrativ apo kur, në rastin e parashikuar ngaa neni 26i këtij ligji (heshtja e administratës), nxjerr akt të ri administrativ, ndërsa paditësi deklaron se mekëtë apo me aktin e nxjerrë në mënyrë plotësuese është i kënaqur. Në rast se paditësi nuk do tëishte i kënaqur me atë akt, gjykata do ta vazhdojë procesin.

Për dallim prej procesit administrativ, në kontestin administrativ gjykatës nuk i jepet mundësia tëçmojë nëse do ta vazhdojë zhvillimin e kontestit, edhe pse pala ka hequr dorë nga padia, në qoftëse kjo është në interesin shoqëror, përkatësisht në interesin publik. Kjo për arsye se kontestiadministrativ mund të niset dhe të zhvillohet vetëm sipas padisë së palës, por jo edhe kryesisht(sipas detyrës zyrtare) .

5. Veprimi i padisë në ekzekutimin e aktit administrativ

Për dallim prej ankimit në procesin administrativ, padia në kontestin administrativ, sipas rregullit,nuk e ndalon ekzekutimin e aktit administrativ të kontestuar (paragrafi 1 i nenit 17). Mirëpo, kyligj parashikon edhe rastet, si përjashtime, kur padia ka veprim të shtyshëm në pikëpamje tëekzekutimit të aktit të kontestuar administrativ.

Veprimi i shtyshëm i padisë në pikëpamje të ekzekutimit të aktit administrativ mund të jetë idetyruar dhe fakultativ. Veprimin e detyruar padia e ka në rast se ekzekutimi i aktit të kontestuaradministrativ paditësit do t’i shkaktonte dëm të rëndë të pariparueshëm, ndërkaq shtyrja nuk ështënë kundërshtim me interesin publik dhe që me shtyrje nuk do t’i shkaktohej palës kundërshtaredëm i madh i pakompensueshëm. Atëherë organi, akti i të cilit zbatohet, respektivisht organikompetent për ekzekutim (në qoftë se është fjala për aktin e organizatës, që nuk është e autor-izuar për ekzekutim), me kërkesën e paditësit, ka për detyrë ta shtyjë ekzekutimin deri në marrjene vendimit definitiv gjyqësor. Bashkë me kërkesën për shtyrje, duhet paraqitur prova që tregon sepadia është parashtruar. Për çdo kërkesë organi kompetent duhet të marrë vendim jo më vonë setri ditë nga data e dorëzimit të kërkesës.

Organi, akti i të cilit ekzekutohet, përkatësisht organi kompetent për ekzekutim, ka mundësi që,në mënyrë fakultative, por edhe për shkaqe të tjera, ta shtyjë ekzekutimin e aktit të kontestuar derinë marrjen e vendimit definitiv gjyqësor, në qoftë se këtë gjë e lejon interesi publik.

VI - PROCEDURA SIPAS PADISË

Duke u nisur nga specifikat e disa fazave të procesit sipas padisë, dallojmë procesin paraprak dhetë rregullt.

1. Procesi paraprak

666


Në këtë proces konstatohet rregullsia formale e padisë, përkatësisht nëse padia a është paraqiturnë rregull në pikëpamje të përmbajtjes së saj dhe të paraqitjes brenda afatit dhe nëse është elejueshme dhe e paraqitur nga personi i autorizuar. Prandaj, edhe procesi paraprak sipas padisë,në të vërtetë, i ka dy faza. Në fazën e parë të procesit paraprak, padia vlerësohet në pikëpamje tëpërmbajtjes së saj, përkatësisht nëse ajo është ose jo e plotë dhe e kuptueshme, ndërsa në fazëne dytë të procesit paraprak vlerësohet rregullsia e padisë në pikëpamje të paraqitjes së saj në kohë,të lejueshmërisë dhe nëse është paraqitur ose jo nga personi i autorizuar.

Lidhur me padinë e parregullt në pikëpamje të përmbajtes së saj veprohet në të njëjtën mënyrë sime parashtresat e parregullta në procesin administrativ. Në të vërtetë, kur konstaton se padia nukështë e plotë ose është e pakuptueshme, gjykata do ta ftojë paditësin, sipas nevoje, edhe me anëtë një gjykate tjetër ordinare që, brenda një afati të caktuar, t’i mënjanojë të metat e padisë,ndërkaq do ta udhëzojë se ç’duhet të bëjë dhe do ta paralajmërojë për pasojat që do të lindin, nëqoftë se nuk vepron sipas kërkesës së gjykatës. Mirëpo, nëse paditësi, brenda afatit të caktuar, nuki mënjanon të metat e padisë dhe ato janë të atilla saqë e pengojnë punën e gjykatës, kjo do tahedhë poshtë me vendim padinë si të çrregullt, në qoftë se konstaton se akti i kontestuar adminis-trativ është i pavlefshëm.

Padia me kohë vlerësohet si në pikëpamje të paraqitjes së saj brenda afatitit të parashikuar, ashtuedhe në pikëpamje të paraqitjes së saj para kohe. Si padi me kohë konsiderohet ajo që ështëparaqitur brenda afatitit prej 30 ditësh, prej ditës së pranimit të aktit të kontestuar administrativ.Pra, jo me kohë është çdo padi që është paraqitur pas skadimit të këtij afati. Padi e parakohshmekonsiderohet ajo padi që është paraqitur para skadimit të afatit të parashikuar për nxjerrjen eaktit definitiv administrativ, gjë që ndodh më së shpeshti te rasti i “heshtjes së administratës”.

Lejueshmëria e padisë çmohet në pikëpamje të karakterit të aktit që kontestohet me të. Siç ështëtheksuar, kontesti administrativ, me përjashtime të vogla, mund të ngrihet vetëm kundër akteveadministrative, të cilat nxirren në procesin administrativ në formë të vendimeve ose të kon-kluzioneve. Akti administrativ i ka karekteristikat e tija të caktuara, që dalin nga përkufizimi i tij nëkëtë ligj (neni 6); ky, pra, është ai akt me të cilin organi a subjekti tjetër që ushtron autorizimepublike vendos për ndonjë të drejtë apo detyrim tënjë personi të veçantë të caktuar ose të njëpersoni juridik në ndonjë çështje administrative.

Në qoftë se aktit i mungojnë ndonjëri nga këto elementeve, atëherë ai nuk do të mund të kon-siderohet akt administrativ, prandaj kundër një akti të tillë nuk është e mundshme ngritja e kon-testit administrativ, gjë që do të thotë se gjykata, në qoftë se has në një akt të tillë, ka për detyrëta hedhë poshtë atë.

Lejueshmëria e padisë çmohet edhe në pikëpamje të shfrytëzimit të mjetit të rregullt juridik(ankimit) në procesin administrativ. Këtu, para së gjithash, çmohet nëse kundër aktit administrativqë kontestohet me padi ka mundur të paraqitet ankesa ose jo dhe, kur ajo nuk ka mundur tëparaqitet apo është paraqitur jashtë afatit, gjykata gjithashtu do ta hedhë poshtë padinë, sepse njëakt i tillë administrativ nuk konsiderohet akt definitiv administrativ. Gjithashtu, lejueshmëria epadisë çmohet edhe në pikëpamje të ekzistimit të vendimit të formës së prerë, të nxjerrë në kon-testin administrativ për të njëjtën çështje, kur gjykata gjithashtu do ta hedhë poshtë me vendimpadinë.

667


2. Procesi i rregullt

2.1 Procesi deri në nxjerrjen e aktgjykimit

Për dallim prej procesit paraprak, në të cilin çmohet rregullsia formale e padisë në kontestinadministrativ, në procesin e rregullt, në të vërtetë, veprohet sipas padisë dhe vërtetohet ligjshmëriae aktit administrativ, përkatësisht vërtetohet arsyeshmëria e kërkesëpadisë dhe merret vendimipërkatës.

Mirëpo, edhe në këtë fazë të procesit sipas padisë, gjykata mund të vendosë për çështje të caktu-ara, që zakonisht zgjidhen në procedurën paraprake, në qoftë se për një zgjidhje të tillë në atëkohë nuk ishin pjekur kushtet. Përveç kësaj, në këtë fazë të procesit gjykata mund ta anulojë aktinadministrativ edhe pa ia dërguar padinë për përgjigje palës kundërshtare, nëse akti administrativ ikontestuar përmban të meta të atilla thelbësore, që e pengojnë çmuarjen e ligjshmërisë së aktit.Andaj, në qoftë se themi se procedura e rregullt sipas padisë fillon me dërgimin e padisë përpërgjigje palës së paditur, atëherë çmuarja e gjykatës në pikëpamje të ekzistimit të të metave qenë-sore në aktin administrativ, që pengojnë çmuarjen e ligjshmërisë së aktit, do të ishte ndërfazamidis procesit paraprak dhe atij të rregullt në procesin sipas padisë.

Në qoftë se gjykata nuk e hedh poshtë padinë për arsyet e përcaktuara me këtë ligj (nenet 29 dhe30) dhe nuk e anulon aktin sipas neni 31 të këtij Ligji, gjykata do t’ua dërgojë nga një kopje tëpadisë, me shtojcat përkatëse, për përgjigje palës së paditur dhe personave të interesuar, po qe seka të tillë. Palës së paditur i jepet edhe afati në çdo rast të veçantë, brenda të cilit duhet t’i përgjig-jet padisë. Ky afat nuk mund të jetë më i shkurtër se 8 dhe as më i gjatë se 30 ditë. Gjithashtu,brenda afatit të caktuar pala ka për detyrë t’ia dërgojë gjykatës të gjitha shkresat që kanë të bëjnëme lëndën, por nëse pala e paditur, edhe pas kërkesës së dytë, nuk i dërgon aktet e lëndës, apo nëqoftë se deklaron se nuk mund t’i dërgojë ato, gjykata do të vendosë për çështjen edhe pa akte.

Në kontestet administrative gjykata vendos në seancë me dyer të mbyllura, por, përjashtimisht,mund të vendosë të mbahet edhe seanca verbale, në qoftë se konstaton se kjo është e nevojshmepër një sqarim më të mirë të gjendjes, për shkak të ndërlikueshmërisë së çështjes kontestuese. Përtë njëjtat shkaqe, edhe pala mund të propozojë mbajtjen e shqyrtimit verbal.

Për propozimin e palës gjykata vendos sipas bindjes së lirë, çka do të thotë se propozimin mundta miratojë apo ta hedhë poshtë. Në qoftë se kolegji kompetent vendos të mbahet shqyrtimi ver-bal, qoftë sipas vetë iniciativës, qoftë sipas propozimit të palës, kryetari i kolegjit do të caktojëditën e shqyrtimit, në të cilin do të thërrasë palët dhe personat e interesuar, po qe se ka të tillë,ndërsa shqyrtimi mund të shtyhet vetëm për shkaqe të rëndësishme, për të cilën gjë vendoskolegji. Shqyrtimi drejtohet nga kryetari i kolegjit, kurse për shqyrtimin mbahet procesverbali, nëtë cilin përfshihen vetëm faktet dhe rrethanat thelbësore dhe dispozitivi i vendimit; procesverbalinënshkruhet nga kryetari dhe procesmbajtësi.

Për dallim nga rregullat e procedurës administrative në kontestin administrativ, mungesa e palësnga seanca verbale nuk mund të çmohet si heqje dorë nga kërkesa, sepse kjo nuk e pezullonpunën e gjykatës. Për shkak të mungesës së palëve nuk mund të quhet se ato kanë hequr dorë ngakërkesat e tyre, por do të lexohen parashtresat e

668


tyre. Në qoftë se në shqyrtim nuk vjen as paditësi, as pala e paditur, ndërsa shqyrtimi nuk shtyhet,gjykata do ta shqyrtojë kontestin edhe pa praninë e tyre.

Para mbajtjes së shqyrtimit, kolegji cakton raportuesin (relatorin) si anëtar kolegji, i cili gjatëshqyrtimit e merr i pari fjalën dhe parashtron gjendjen dhe esencën e kontestit, duke mos dhënëmendimin e vet. Pas kësaj i jepet fjala paditësit që ta arsyetojë padinë, pastaj përfaqësuesit të palëssë paditur dhe personave të interesuar që t’i arsyetojnë pikëpamjet e tyre.

2.2 Mënyra e zgjidhjes së kontestit

Ligjshmërinë e aktit administrativ të kontestuar gjykata e shqyrton brenda kufijve të kërkesës qëpërmban padia, por vetëm kur për këtë detyrohet nga shkaqet e theksuara në padi. Pas vlerësimittë ligjshmërisë së aktit administrativ të kontestuar, gjykata mund ta pranojë padinë dhe aktinadministrativ të kontestuar ta anulojë apo padinë ta refuzojë si të pabazë.

Padia mund të jetë e pranuar dhe akti i anuluar për të gjitha shkaqet që janë vënë në dukje si arsyepër mohimin e aktit administrativ, e këto janë:

- zbatimi jo i rregullt i ligjit, përkatësisht i dispozitës së bazuar në ligj apo i ndonjë dispozitetjetër të nxjerrë në bazë të ligjit. Këtu bëhet fjalë për dispozitat e karakterit material, me të cilatrregullohen fusha të caktuara administrative, përkatësisht dispozita të atyre akteve të karakteritmaterial. Mirëpo, kur akti administrativ është nxjerrë sipas vlerësimit të lirë, në bazë tëautoritimeve dhe brenda kufijve të autorizimeve të dhëna me dispozitat juridike në pajtim meqëllimin e dhënies së tyre, nuk bëhet fjalë për zbatim të parregullt të dispozitave, prandaj aktinga ky shkak nuk mund të kundërshtohet;

- nxjerrja e aktit administrativ nga organi jokompetent;- zbatimi i parregullt i rregullave të procesit para nxjerrjes së aktit administrativ, në veçanti

gjendja faktike e vërtetuar jo në rregull apo nxjerrja e konkluzionit nga faktet e vërtetuara jonë rregull të gjendjes faktike.

Pra, akti administrativ mund të kundërshtohet si për shkak të zbatimit jo të drejtë të së drejtësmateriale, ashtu edhe për shkak të zbatimit jo të drejtë të së drejtës formale (rregullat e procesit).

Në rastin e anulimit të aktit administrativ, gjykata t mund t’ia kthejë lëndën organit për riprocedimose mund ta zgjidhë vetë çështjen administrative.

Kur gjykata konstaton se kontesti nuk mund të shqyrtohet në bazë të fakteve të vërtetuara nëprocesin administrativ, për shkak se në pikëpamje të fakteve të vërtetuara ekzistojnë kundërthënienë akte, të cilat në pikat thelbësore nuk janë vërtetuar plotësisht, kurse nga faktet e vërtetuaraështë nxjerrë përfundimi jo i drejtë për sa i përket gjendjes faktike ose kur konstaton se në pro-cesin administrativ nuk janë respektuar rregullat e procdurale që do të kishin rëndësi për zgjidhjene çështjes, gjykata do ta anulojë me aktgjykim aktin e kontestuar administrativ. Në një rast të tillë,organi kompetent ka për detyrë të veprojë ashtu sikundër është vendosur në aktgjykim dhe tënxjerrë akt të ri administrativ.

669


Gjykata vetë do ta zgjidhë çështjen (vendosja meritore) në këto raste:

1) në qoftë se zhvillimi i përsëritur i procesit pranë organit kompetent do të shkaktonte përpaditësin ndonjë dëm që do të ndreqej me vështirësi,

2) në qoftë se në bazë të dokumenteve zyrtare ose të provave të tjera në shkresat e lëndës është eqartë se gjendja faktike ndryshon nga ajo që është vërtetuar në procesin administrativ,

3) në qoftë se në të njëjtin kontest është anuluar një herë akti administrativ, kurse organi kompe-tent nuk ka vepruar plotësisht sipas aktgjykimit.

Gjykata çështjen e vendos në meritum, ashtu që vetë vërteton gjendjen faktike, ndërsa mund tëvërtetojë në shqyrtim ose me anë të një anëtari të kolegjit, ose me anë të gjykatës tjetër ordinare,apo me anë të organit tjetër. Në raste të tilla në shqyrtim thirret dhe pala.

2.3 Vendimi i gjykatës në kontestin administrativ

Kontesti administrativ zgjidhet me aktgjykim, i cili shpallet menjëherë pas përfundimit të shqyr-timit verbal bashkë me arsyet më të rëndësishme. Në raste të ndërlikuara, gjykata mund të heqëdorë nga shpallja verbale e aktgjykimit, përkatësisht të aktvendimit, por jo më vonë se brenda 8ditësh duhet të japë aktgjykimin, përkatësisht aktvendimin. Gjithashtu, kur gjykata duhet të vërte-tojë një fakt të atillë për shqyrtimin e të cilit nuk nevojitet një shqyrtim i ri verbal, ndërsa shqyr-timin verbal gjykata e ka përfunduar, ajo mund të japë aktgjykimin edhe pa atë shqyrtim, por jomë vonë se brenda 8 ditësh, nga data kur ta ketë vërtetuar këtë fakt.

Përveç aktgjykimeve, gjykata në kontestin administrativ merr edhe vendime në formë tëaktvendimeve, në veçanti kur vendos për çështje dytësore gjatë procesit (hedhja poshtë e padisë,ndërprerja e procesit etj.).Aktgjykimi, përkatësisht aktvendimi përmban:

emërtimin e gjykatës,- emrin dhe mbiemrin e kryetarit të kolegjit dhe të anëtarëve të kolegjit e të procesmbajtësit,- emërtimin e palëve dhe të përfaqësuesve të tyre,- shtjellimin e shkurtër të objektit të kontestit,- ditën kur aktgjykimi, përkatësisht aktvendimi është dhënë e shpallur,- dispozitivin, i cili duhet të jetë i ndarë nga arsyetimi,- arsyetimin dhe- udhëzimin për ankim.

Aktgjykimin orgjinal, përkatësisht aktvendimin e nënshkruajnë kryetari i kolegjit dhe procesmba-jtësi, ndërsa palëve këto u jepen në kopje të legalizuar.

VII - KONTESTI ADMINISTRATIV NË RASTIN E HESHTJES SË ADMINISTRATËS

Ashtu siç e mbron Ligji i Procedurës së Përgjithshme Administrative palën kur organi kompetentnuk nxjerr, brenda afatit të parashkuar, aktin përkatës administrativ lidhur me kërkesën në rregulltë palës dhe i jep të drejtë që t’i paraqesë ankesë organit të shkallës së dytë sikurse kërkesa e tij tëjetë refuzuar, ashtu edhe kyLligj i mundëson palës të ngrejë kontest administrativ. Kështu, nëqoftë se organi kompetent nuk nxjerr, brenda afatit të caktuar, aktin administrativ, i cili do tëduhej të ishte definitiv, përkatësisht kundër të cilit

670


nuk ka vend për ankim, palës i është dhënë mundësia që, për shkak të një inercioni të tillë tëadministratës, të ngrejë me padi kontest administrativ.

Në praktikë rastet më të shpeshta të zbatimit të këtij instituti kanë qenë, kur organi i shkallës sëdytë lidhur me ankimin e palës nuk ka nxjerrë aktin përkatës administrativ brenda afatit prej 60ditësh, prej ditës së dorëzimit të saj (neni 247 i Ligjit të Procedurës së PërgjithshmeAdministrative), por nuk e ka nxjerrë as brenda afatitin plotësues prej shtatë ditësh prej inter-venimit të palës. Mirëpo, është e mundshme që zbatimi i këtij instituti të bëhet kur “heshtë” edheadministrata e shkallës së parë (neni 218 i Ligjit të Procedurës së Përgjithshme Administrative),por vetëm atëherë kur kundër aktit administrativ të shkallës së parë ankimi nuk është i lejueshëm(për çka kemi folur te procedura administrative).

Siç pamë, kontesti administrativ më së tepërmi fillon kur “hesht” administrata e shkallës së dytëdhe ky do të ishte rasti kur kundër aktit administrativ të shkallës së parë mund të paraqitet ankim.Kështu, për shembull, në qoftë se organi i shkallës së parë nuk nxjerr akt administrativ sipaskërkesës së palës brenda afatit të parashkuar, pala ka të drejtë t’i paraqesë ankim organit tëshkallës së dytë dhe nga ai të kërkojë që t’i urdhërojë organit të shkallës së parë nxjerrjen e aktitadministrativ përkatës ose që vetë organi i shkallës së dytë të nxjerrë aktin administrativ, në qoftëse arsyet e organit të shkallës së parë, për shkak të mosnxjerrjes së aktit, nuk janë të arsyeshme.

Mirëpo, mund të ndodhë rasti, të cilin e ka vërtetuar edhe praktika, që as organi i shkallës së dytëtë mos ndërmarrë kurrfarë masash me kërkesë të palës, në të cilin rast kjo mund të ngrejë kon-testin administrativ, duke kërkuar intervenimin e gjykatës kompetente.

VIII - MJETET JURIDIKE NË KONTESTIN ADMINISTRATIV

Mjete juridike në kontestin administrativ janë mjetet e rregullta juridike dhe mjetet e jashtëzakon-shme juridike. I vetmi mjet juridik i rregullt është ankimi, ndërsa ka më tepër mjete të jashtëza-konshme juridike.

1. Ankimi

Kundër vendimit të nxjerrë në kontestin administrativ, ankimi mund të paraqitet vetëm kur kjo nëçështje të caktuara është parashikuar me ligj.

Pa marrë parasysh se Ligji për Kontestet Administrative nuk ka rregulluar se kush ka të drejtën eparaqitjes së ankimit ndaj vendimeve të nxjerra në kontest administrativ, duhet pasur parasysh se,në të vërtetë, procesi i ankimit është pjesë përbërëse e kontestit administrativ dhe se ankiminmund ta paraqesin të gjithë ata persona për të drejtat dhe interesat e të cilëve është vendosur nëkontestin administrativ. Këta, para së gjithash, janë paditësi, i cili është i pakënaqur me vendimin egjykatës apo me vendimin e gjykatës për refuzimin e padisë dhe organi, vendimi i të cilit në kon-testin administrativ është anuluar, si dhe personat e interesuar, që mund të kenë pozitën e palës nëprocesin administrativ.

Afati për paraqitjen e ankimit ësht 15 ditë, prej

671


datë së pranimit të vendimit gjyqësor.

2. Mjetet e jashtëzakonshme juridike

Mjete të jashtëzakonshme juridike janë:1) Përtëritja e procesit,2) Kërkesa për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor dhe 3) Kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë.

Përtëritja e procesit mund të kërkohet brenda afatit prej 30 ditësh (afati subjektiv), nga data edërgimit të vendimit kundër të cilit pala paraqet kërkesën, me kusht që atë shkak nuk ka mundurta përdorë gjatë procesit. Pasi të kalojë koha prej 5 vjetësh, nga dita kur vendimi ka marrë formëtë prerë, përtëritja nuk mund të kërkohet (afati objektiv). Përtëritjen e procesit pala mund takërkojë me padi, të cilën ia paraqet gjykatës kompetente për vendosje sipas padisë për përtëritjedhe kjo është ajo gjykatë që ka marrë vendimin.

Gjykata do ta përtërijë procesin e përfunduar me aktgjykim apo me aktvendim në bazë tëkërkesës së palës për këto shkaqe:1) në qoftë se pala mëson për fakte të reja apo nëse konstaton ose krijon mundësi të përdorë

prova të reja, në bazë të të cilave kontesti do të mund të zgjidhej në mënyrë më të favorshmepër të, po të ishin shtruar ose përdorur këto fakte, përkatësisht prova në procesin emëparshëm gjyqësor;

2) në qoftë se vendimi i gjykatës ka ardhur si pasojë e veprës penale të gjyqtarit apo të punonjësittë gjykatës ose vendimi është marrë me veprim mashtrues të përfaqësuesit ose të të autorizuar-it të palës, të kundërshtarit të tij ose të përfaqësuesit apo të autorizuarit të kundërshtarit, kurseky veprim përbën vepër penale;

3) në qoftë se vendimi është bazuar në aktgjykimin e dhënë në çështjen penale apo civile, kurse kyaktgjykim është prishur më vonë me vendim gjyqësor të formës së prerë;

4) në qoftë se dokumenti në të cilin bazohet vendimi është fals ose është ndryshuar fals apo nëqoftë se dëshmitari, eksperti ose pala ,gjatë dëgjimit para gjykatës, ka dhënë deklaratë false,kurse vendimi i gjykatës është bazuar në këtë deklaratë;

5) në qoftë se pala konstaton apo krijon mundësi ta përdorë vendimin e mëparshëm të dhënë nëtë njëjtin kontest administrativ;

6) në qoftë se personit të interesuar nuk i është dhënë mundësia për të marrë pjesë në kontestinadministrativ.

Mirëpo, për shkak të rrethanave nga pikat 1 dhe 5, përsëritja do të lejohet vetëm në qoftë se pala,pa faj të vet, nuk ka pasur mundësi që këto rrethana t’i shtrojë në procesin e mëparshëm.

Mbi padinë për përtëritje të procesit gjykata vendos në seancë jopublike, ndërsa për padinë përpërtëritje të procesit veprohet në mënyrë të njëjtë si edhe me padinë e rregullt në pikëpamje tëparaqijtes me kohë, të lejueshmërisë dhe mbi paraqitjen e saj nga personi i paautorizuar.

Padia për përtëritjen e procesit duhet të përmbajë sidomos:- aktgjykimin ose aktvendimin e dhënë në procesin përtëritja e të cilit kërkohet,- bazën ligjore të përtëritjes dhe provat, përkatësisht rrethanat që e bëjnë të besueshëm ekzistimine kësaj baze,

672


- rrethanat nga të cilat rezulton se padia është paraqitur brenda afatitin ligjor dhe me cilën gjë kjoprovohet,- në cilin drejtim dhe në cilin vëllim propozohet ndryshimi i aktgjykimit, përkatësisht i aktvendim-it të dhënë në proces, përtëritja e të cilit kërkohet.

Kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë së vendimit gjyqësor mund të paraqitet kundër vendimeve tëtë formës së prerë të gjykatës. Kështu, kundër vendimit të formës së prerë të gjykatës, e cila nëkontestin administrativ nuk ushtron funksionin e gjykatës më të lartë në Kosovë, prokurori publikmund t’i parashtrojë gjykatës kompetente në Kosovë kërkesë për mbrojtje të ligjshmërisë, nëqoftë se me një vendim të tillë është shkelur ligji në fuqi, një dispozitë tjetër apo akti ipërgjithshëm.

Kërkesën për mbrojtje të ligjshmërisë prokurori publik kompetent mund ta parashtrojë kundërvendimit të kolegjit të gjykatës, i cili në kontestin administrativ ushtron funksionin e gjykatës mëtë lartë në Kosovë, në qoftë se me këtë vendim është shkelur ligji në fuqi, një dispozitë tjetër apoakti i përgjithshëm.

IX - KARAKTERI I DETYRUESHËM I AKTGJYKIMIT

Ligji për Kontestet Administrative shprehimisht përcakton se aktgjykimet e gjykatës në kontestetadministrative janë të detyrueshme për organet. Kur gjykata e anulon aktin, kundër të cilit ka fillu-ar kontesti administrativ, lënda kthehet në gjendjen në të cilën ishte para se të ishte nxjerrë akti ianuluar. Në qoftë se sipas karakterit të çështjes, që ka qenë objekt i kontestit, duhet që, në vend tëaktit të anuluar administrativ, të nxirret një tjetër, organi kompetent ka për detyrë ta nxjerrë pashtytje, jo më vonë se brenda 30 ditësh nga data e dërgimit të aktgjykimit, ndërsa organi kompe-tent, në këtë rast është i obliguar nga pikëpamja juridike e gjykatës, si dhe nga vërejtjet e gjykatëslidhur me procesin.

Në qoftë se organi kompetent, pas anulimit të aktit administrativ e nxjerr aktin administrativ nëkundërshtim me pikëpamjen juridike të gjykatës apo në kundërshtim me vërejtjet e gjykatës lidhurme procesin, kurse paditësi paraqet një padi të re, gjykata do ta anulojë aktin e kontestuar dhe, sirregull, vetë do të vendosë për çështjen me aktgjykim, ndërsa një aktgjykim i tillë e zëvendësonkrejtësisht aktin e organit kompetent. Për një rast të tillë gjykata i raporton organit që ushtronmbikëqyrjen e tij.

Gjithashtu, pala mund të kërkojë nga gjykata që meritorisht ta zgjidhë çështjen edhe në rastin kurorgani, brenda afatit të caktuar (30 ditë), nuk nxjerr aktin e ri administrativ apo nuk nxjerr aktinnë ekzekutimin e aktgjykimit të nxjerrë sipas padisë për shkak të heshtjes së administratës.

Në qoftë se organi kompetent nuk e nxjerr aktin as brenda shtatë ditësh, nga dita e paraqitjes sëkësaj kërkese, pala mund të kërkojë nxjerrjen e një akti të tillë nga gjykata që ka dhënë aktgjykiminnë shkallë të parë. Me këtë kërkesë gjykata do të kërkojë nga organi kompetent njoftimin përshkaqet për të cilat akti administrativ nuk është nxjerrë, ndërsa organi kompetent ka për detyrë tajapë këtë njoftim menjëherë, por jo më vonë se brenda shtatë ditësh. Nëse nuk e bën këtë apo nëqoftë se njoftimi i dhënë, sipas mendimit të gjykatës, nuk e arsyeton moszbatimin e aktgjykimit tëgjykatës, kjo do të japë aktvendimin, i cili kre-

673


jtësisht e zëvendëson aktin e organit kompetent, ndërsa këtë aktvendim gjykata do t’ia dërgojëorganit kompetent për ekzekutim dhe për këtë gjë njëkohësisht do ta njoftojë organin që ushtronmbikëqyrjen.

674


9 lazimi salihu - procedura admenistrative

Documents

doracaku pr

varsisht nga

ka pr detyr

ushtrojn autorizime

ka urdhruar

cils ndodhet

krkesa pr

ta hedh posht