1

นนัทนาการ

ในแตละวันนอกจากเราจะจัดสรรเวลาเพื่อการทํ างานและการพักผอนนอนหลับแลว นันทนาการ หรือ กิจกรรมท่ีบุคคลเลือกทํ าในยามวาง นับเปนส่ิงจํ าเปนท่ีเราจะตองจัดสรรเวลาไวใหเพื่อความเพลิดเพลิน และผอนคลายจากความตึงเครียดในการทํ างาน

นันทนาการ หมายถึง กิจกรรมท่ีบุคคลเลือกทํ าดวยความสมัครใจ ในเวลาวาง โดยมีความพอใจหรือความสุขใจในการทํ ากิจกรรมเปนจูงใจในการเขารวมกิจกรรมนั้น

นันทนาการ มีลักษณะส ําคัญหลายประการ ไดแก1. มีลักษณะเปนกิจกรรม คือ ตองมีการกระทํ าท่ีทํ าใหกลามเนื้อ หรือ อวัยวะสวนใดสวนหน่ึงมีการเคลื่อนท่ี หากอยูเฉย ๆ เชน การนอนหลับหรือพฤติกรรมท่ีแสดงออกถึงความเกียจครานไมถือวาเปนนันทนาการ

2. เปนกิจกรรมท่ีผูกระทํ าเขารวมดวยความสมัครใจ ไมมีใครหรือเหตุปจจัยท่ีมาบังคับใหทํ ากิจกรรมน้ัน มีความสุขความพอใจที่จะทํ าและไมเกิดความตึงเครียดในการทํ ากิจกรรมน้ัน

3. เปนกิจกรรมท่ีทํ าในเวลาวาง วางจากการทํ างาน ภาระกิจประวัน และไมนํ าเวลาท่ีควรจะนอนหลับพักผอนมาท ํากิจกรรมนั้นจนเสียสุขภาพ

4. กิจกรรมท่ีทํ านั้นไมไดมุงเนนเพื่อหารายได หรือเปนอาชีพ5. เปนกิจกรรมท่ีมีคุณคาตอผูประกอบกิจกรรม และเปนกิจกรรมที่พึงประสงคของสังคมไมเปนอบายมุข

การเลือกเขารวมกิจกรรมนันทนาการนันทนาการมีอยูมากมาย ใหเราเลือกเขารวมกิจกรรมได เชนในชุมชน มักจะมีการจัดงานในเทศกาลตาง ๆ เชน งานสงกรานต งานลอยกระทง งาน

ฤดูหนาวในท่ีทํ างาน หากเปนองคกรท่ีมีขนาดใหญก็มักจะมีหองออกกํ าลังกาย หรือสนามกีฬา

จัดไวให รวมทั้งการจัดงานสังสรรคประจ ําประหวางพนักงานในโรงเรียน ผูบริหารโรงเรียน มักจัดกิจกรรมส ําหรับนักเรียนในชวงเทศกาลตาง ๆ เชนกัน

รวมท้ังงานกีฬานักเรียนและงานวันเด็กในครอบครัว หัวหนาครอบครัว ควรใสใจ จัดใหมีกิจกรรมนันทนาการรวมกันระหวาง

สมาชิกในครอบครัว อาจเปนงานอดิเรกท่ีทํ ารวมกัน การรับประทานอาหาร การทองเท่ียวในชวงวันหยุด เพื่อใหสมาชิกในครอบครัวมีความอบอุนมากข้ึน

2

นอกจากท่ีกลาวมาแลวปจจุบันยังมีกิจกรรมนันทนาการท่ีมีผูจัดข้ึนในลักษณะการคา เราอาจไปหาความเพลิดเพลินไดเปนครั้งคราว เชน สวนสัตว สวนสนุก โรงภาพยนตร และสถานบันเทิงรูปแบบอ่ืน ๆ

ประเภทของกิจกรรมนันทนาการกิจกรรมนันทนาการมีหลายประเภท เพ่ือใหบุคคลเขารวมทํ ากิจกรรมไดตามความสนใน

ดังน้ี1. การฝมือและศิลปหัตถกรรม (Arts and crafts) เปนงานฝมือหรือส่ิงประดิษฐตาง ๆเชน การวาดรูป งานแกะสลัก งานปน การประดิษฐดอกไม เย็บปกถักรอย ทํ าตุกตาประดิษฐขาวของเคร่ืองใช และงานศิลปะอ่ืน ๆ

2. เกมส กีฬา และกรีฑา (Games, sport and track and fields) กิจกรรมนันทนาการประเภทน้ีเปนท่ีนิยมกันอยางแพรหลาย แบงไดเปน 2 กลุมใหญ คือ กีฬากลางแจง(Outdoor Games) ไดแก กีฬาที่ตองใชสนามกลางแจง เชน ฟุตบอล บาสเก็ตบอลและกิจกรรมกลางแจงอื่น ๆ กีฬาในรม (Indoor Games) ไดแก กิจกรรมในโรงยิมเนเซียม หรือในหองนันทนาการ เชน แบดมินตัน เทเบิลเทนนิส หมากรุก ฯลฯ

3. ดนตรีและรองเพลง (Music) เปนกิจกรรมนันทนาการท่ีใหความบันเทิง ดนตรีเปนภาษาสากลท่ีทุกชาติทุกภาษาสามารถเขาใจเหมือนกัน แตละชาติแตละทองถิ่นจะมีเพลงพื้นบานของตนเอง และเคร่ืองดนตรีพ้ืนบาน เราสามารถเลือกไดตามความสนใจไมวาจะเปนสากลหรือพ้ืนบาน

4. ละครและภาพยนตร (Drama) เปนนันทนาการประเภทใหความรูความบันเทิง ความสนุกสนานเพลิดเพลิน และสะทอนใหเห็นถึงสภาพจริงของสังคมยุคนั้น ๆ

5. งานอดิเรก (Hobbies) เปนกิจกรรมนันทนาการท่ีชวยใหการดํ าเนินชีวิตประจํ าวัน มีความสุข เพลิดเพลิน งานอดิเรกมีหลายประเภท สามารถเลือกไดตามความสนใจเชน5.1 ประเภทสะสม เปนการใชเวลาวางในการสะสม สิ่งที่ชอบสิ่งที่สนใจ ท่ีนิยมกันมาก ไดแก การสะสมแสตมป เหรียญเงินในสมัยตาง ๆ อาจเปนของในประเทศและตางประเทศ การสะสมบัตรโทรศัพท ฯลฯ

5.2 การปลูกตนไม เปนงานอดิเรกท่ีใหท้ังความเพลิดเพลิน และไดออกกํ าลังกายและไดผักสดปลอดจากสารพิษไวรับประทานหากเปนการปลูกพืชผักสวนครัว

5.3 การเลี้ยงสัตว อาจเปนการเล้ียงในลักษณะไวเปนอาหาร เชน เลี้ยงเปด เลี้ยงไกนกกระทา หรือเลี้ยงไวดูเลน เชน เลี้ยงสุนัข แมว นกปลา ฯ การเล้ียงสัตวเปนกิจ

3

กรรมท่ีชวยเสริมสรางลักษณะนิสัยของเด็กใหมีจิตใจออนโยน และฝกความรับผิดชอบ

5.4 การถายรูป เปนงานอดิเรกท่ีนาสนใจอีกอยางหน่ึง แตคาใชจายอาจจะคอนขางสูง เน่ืองจากอุปกรณราคาแพง และมีคาใชจายเก่ียวกับการเดินทางเขามาเก่ียวของ หากไมมีขอจ ํากัดทางดานเศรษฐกิจ การถายรูปก็เปนกิจกรรมท่ีใหความเพลินเพลิดและความภาคภูมิใจตอผูท ํากิจกรรมมาก

6. กิจกรรมทางสังคม (Social activities) เปนกิจกรรมท่ีกลุมคนในสังคมรวมจัดข้ึน โดยมี จุดมุงหมายเดียวกัน เชน การจัดเล้ียงปใหม งานเลี้ยงวันเกิด กานฉลองในโอกาสพิเศษตาง ๆ

7. เตนรํ า ฟอนรํ า (Dance) เปนกิจกรรมท่ีใชจังหวะตาง ๆ เปนกิจกรรมท่ีใหความสนุกสนาน เชน เตนรํ าพื้นเมือง การรํ าไทย รํ าวง นาฏศิลป ลีลาศ

8. กิจกรรมนอกเมือง (Outdoor activities) เปนกิจกรรมนันทนาการนอกสถานท่ี ท่ีใหโอกาสมนุษยไดเรียนรูธรรมชาติ ไดพักผอน เชน การอยูคายพักแรม ไปทองเท่ียวตามแหลงธรรมชาติ

9. ทัศนศึกษา (Field trip) เพื่อศึกษาศิลปวัฒนธรรม ตามวัดวาอาราม หรือศึกษาความกาวหนาในดานตาง ๆ ในนิทรรศการหรืองานแสดงตาง ๆ

10. กิจกรรมพูด เขียน อาน ฟง (Speaking Writing and Reading) การพูด เขียน อานฟง ท่ีนับวาเปนกิจกรรมนันทนาการ ไดแก10.1 การพูด ไดแก การคุย การโตวาที การปาถกถา ฯ10.2 การเขียน ไดแก การเขียนบันทึกเร่ืองราวประจํ าวัน เขียนบทกวี เขียนเพลง เร่ืองสั้น บทความ ฯ10.3 การอาน ไดแก การอานหนังสือพิมพ อานหนังสือท่ัว ๆ ไป ท่ีใหท้ังความรูและความเพลิดเพลิน10.4 การฟง ไดแก การฟงวิทยุ ฟงอภิปราย โตวาที ทอลคโชว ฯ

11. กิจกรรมอาสาสมัคร (Voluntary Recreation) เปนกิจกรรมบะเพญ็ประโยชนท่ีบุคคลเขารวมดวยความสมัครใจ เชน กิจกรรมอาสาพัฒนา และกิจกรรมอาสาสมัครตาง ๆ

หลักการเลือกกิจกรรมนันทนาการกิจกรรมนันทนาการมีหลายประเภท บุคคลแตละคนยอมมีความแตกตางกันในเร่ืองความ

ชอบและความถนัด นอกจากน้ี การเลือกกิจกรรมนันทนาการยังตองคํ านึงลักษณะงานประจ ําท่ีทํ า

4

อยู และฐานะทางเศรษฐกิจ เพ่ือใหการดํ าเนินชีวิตเปนไปอยางมีความสุข หลักการเลือกกิจกรรมนันทนาการมี ดังน้ี

1. คํ านึงถึงวัย การเลือกกิจกรรมนันทนาการควรเหมาะกับวัยของผูทํ ากิจกรรม เชน เด็กควรใหมีกิจกรรมประเภทที่มีการเคลื่อนไหวรางกาย เพื่อใหพัฒนาการทางรางกายเปนไปอยางเหมาะสม การดูวีดีทัศน หรือการเลนเกมสคอมพิวเตอรติดตอกันนาน ๆนานทํ าใหเด็กเกิดความตึงเครียด กิจกรรมประเภทน้ีควรกํ าหนดชวงเวลาไมเกิน 1 ชั่วโมง สวนในผูสูงอายุมักมีขอจ ํากัดในดานการใชแรงกาย โดยเฉพาะผูท่ีไมไดออกกํ าลังกายมาต้ังแตวัยหนุมสาว การเลือกกิจกรรมนันทนาการ จึงควรเลือกประเภทที่ไมใชแรงกายมากนัก เชน ดูแลตนไม ดูโทรทัศน งานสะสมสิ่งที่มีคุณคาทางจิตใจ ฯ

2. คํ านึงถึงสขุภาพ บางคนอาจมีขอจํ ากัดทางดานสุขภาพ ทํ าใหไมเหมาะแกการเขารวมกิจกรรมบางประเภท เชน ผูเปนโรคหัวใจไมเหมาะกับกีฬาประเภทหักโหม คนสายตาไมดีอาจไมเหมาะกับงานเย็บปกท่ีตองใชสายตามาก เราจึงควรหลีกเล่ียงนันทนาการท่ีอาจเปนผลเสียตอสุขภาพของตนเอง แมนวาส่ิงน้ันจะเปนส่ิงท่ีชอบหรือถนัด

3. คํ านึงถึงความถนัดหรือความชอบของตนเอง การเลือกส่ิงท่ีตนเองชอบหรือถนัดจะชวยใหเกิดความรูสึกเพลิดเพลินในการทํ ากิจกรรมน้ัน ในกลุมวัยรุนบางคร้ังพบวาอยูในชวงของการแสวงหา ยังไมพบวาแทจริงแลวตนเองชอบอะไร จึงพบวาทํ ากิจกรรมบางอยางไมสํ าเร็จ แลวละทิ้ง

4. คํ านึงถึงลักษณะงานประจํ าวัน งานแตละประเภทจะมีความแตกตางกันดานการใชความคิด และการเคล่ือนไหว เราควรเลือกนันทนาการท่ีสอดคลองกับลักษณะของงานประจํ า เชน คนท่ีทํ างานส ํานักงานท่ีสวนใหญน่ังอยูกับท่ี ควรเลือกกิจกรรมประเภทท่ีไดเคล่ือนไหวบาง เชน กีฬา ปลูกตนไม เล้ียงสัตว สวนคนท่ีตองใชแรงกายมากแลว นาจะเลือกกิจกรรมที่ไดพักกลามเนื้อ เชน ฟงเพลง ดูโทรทัศน หรือในชนบทจะพบวา พอเสร็จจากงานในไรนา ชาวบานจะทํ างานจักสาน เลนดนตรี หรือมีการละเลนพ้ืนบานหลังฤดูเก็บเก่ียว

5. คํ านึงฐานะทางเศรษฐกิจ ดังท่ีไดกลาวมาแลววา กิจกรรมบางประเภท มีคาใชจายคอนขางมาก การเลือกกิจกรรมนันทนาการ จึงควรหลีกเล่ียงจากกิจกรรมท่ีอาจกอใหเกิดผลกระทบทางลบตอเศรษฐกิจของตนเองและครอบครัว

5

การปลูกผักสวนครัว

การปลูกผักสวนครัวเปนกิจกรรมท่ีเปดโอกาสใหสมาชิกภายในบาน ไดมีเวลาทํ ากิจกรรมรวมกัน สรางความสัมพันธอันดีภายในครอบครัว เด็ก ๆ ไดเรียนรูการใชเวลาวางใหเปนประโยชนไดเรียนรูเรื่องพืชผัก สิ่งมีชีวิต แมลง ดิน จากการลงมือปฏิบัติเอง นอกจากน้ีการปลูกพืชสวนครัวยังชวยใหผูปลูกลดความเส่ียงจากการบริโภคผักท่ีปนเปอนสารเคมีท่ีเกษตรกรสวนใหญนิยมใช กิจกรรมนี้จึงนับไดวาชวยสงเสริมทั้งสุขภาพกายและสุขภาพจิตของสมาชิกในครอบครัวใหดีขึ้น

พ้ืนท่ีปลูกการปลูกผักสวนครัวไมจํ าเปนตองปลูกบนพ้ืนดินเสมอไป หากไมมีบริเวณบานหรือมีพื้นที่

ดินนอย เราก็สามารถปลูกในกระถาง กะละมัง หรือภาชนะแขวนอ่ืน ๆ ได หากเปนดาดฟาอาจใชผาไนลอนชวยพลางแสง เพื่อใชเปนพื้นที่ปลูกไดเชนกัน

การปลูกเพื่อใหไดผลด ี เราควรศึกษาวาพืชชนิดใด ชอบพื้นที่อยางไร โดยปกติผักกินใบและผักกินผล เชน คะนา กวางตุง พริก มะเขือ จะชอบที่โลงแจงแดดจัด สะระแหน ตะไคร ใบชะพลู ใบบัวบก ชอบที่มีรมเงา หากเจอแดดจัดอาจตายได ดังน้ันกอนปลูกจึงตองศึกษาธรรมชาติของพืชแตละชนิดกอน

คุณภาพดินดินนับไดวาเปนหัวใจส ําคัญของการปลูกพืช หากดินท่ีนํ ามาปลูกพืชมีคุณภาพไมด ี เชน

ดินเปนดินเหนียวหรือดินเค็ม จํ าเปนตองปรับปรุงคุณภาพดินใหเหมาะแกการปลูกพืชชนิดท่ีตองการปลูก หรือเลือกปลูกพืชท่ีเหมาะกับสภาพดินท่ีมีอยู เชน หนอไมฝรั่งและมะเขือเทศสามารถปลูกไดในดินเค็ม

การปรับปรุงดินเหนียวและดินเค็ม สามารถทํ าไดโดยนํ าข้ีเถาแกลบและปุยคอกมาผสมคลุกเคลากับดิน จะทํ าใหดินรวนซุยข้ึนและพืชดูดซึมเกลือเขาสูลํ าตนไดนอยลง สวนผูนิยมซ้ือดินสํ าเร็จใหเลอืกชนิดท่ีมีใบกามปูและเปลือกถ่ัวมาก ๆ เพราะมีคุณภาพดีกวาดินท่ีผสมดวยกาบมะพราวและแกลบ

การขยายพันธุพืชการขยายพันธพืชโดยทั่วไปมีการขยายพันธโดยวิธีการใชเมล็ดและใชสวนของพืช1. ใชเมล็ด การเลือกซื้อเมล็ดพันธุมาปลูก มีขอสังเกตในการเลือกโดยพิจารณา จากวันรวบรวมพันธุ ทดสอบพันธุ วันหมดอายุ เปอรเซ็นตความงอก ความบริสุทธิ์ของเมล็ด

6

พันธุ และดูคํ าแนะนํ าในการปลูกวาพืชนั้นเหมาะที่จะปลูกในชวงเวลาใด สภาพอากาศอยางไร การปลูกพืชโดยใชเมล็ด นิยมใชกับพืชจ ําพวกไมดอก พืชไรที่มีอายุสั้น และพืชท่ีไมสามารถขยายพันธุโดยวิธีอ่ืนได การเพาะเมล็ดหากเปนพืชไรราคาเมล็ดไมแพงนิยมเพาะในแปลงปลูกโดยตรงหากข้ึนหนาแนนมากจะถางออก แตหากเมล็ดราคาแพงจะเพาะในแปลงกลาหรือกะบะกอน แลวจึงยายมาปลูกในแปลงจริง

2. การขยายพันธพืชโดยใชสวนตาง ๆ ของพืช เชน ก่ิง ลํ าตน หัว หนอ เหงา ทํ าไดหลายวิธีเชน การติดตา การทาบก่ิง การตัดชํ า และการแบงแยกหัว หนอ เปนตน การปลูกไมผลเพื่อใหไดผลผลิตเร็ว ไมกลายพันธุควรเลือกวิธี การตอน การทาบก่ิง

การดูแลรักษา1. การปลูกพืชตองมีการดูแลเร่ืองการใหน้ํ า ในขนาดที่เหมาะสมกับพืชแตละชนิด พืชบางชนิดชอบน้ํ ามาก บางชนิดชอบน้ํ านอย

2. ความพอเหมาะของแสง ผักสวนครัวชนิดกินใบสวนใหญชอบแดดจัด เชน คะนากวางตุง ผักกาดขาว สวนชะพล ูสะระแหน ชอบท่ีรม

3. การใหปุย การปลูกสวนครัวไมจํ าเปนตองใชปุยเคมี เพราะไมไดตองการเรงการเจริญเติบโตของพืชเพื่อประโยชนทางการคา การใชปุยเคมีเพียงอยางเดียวอาจทํ าใหโครงสรางของดินเสียไป การบํ ารุงดินทํ าไดโดยการใชอินทรียวัตถุ เชน มูลสัตว และปุยหมักที่ไดจากเศษวัชพืช หรือรดดวยน้ํ าหมักเศษอาหารและอินทรียวัตถุตาง ๆ ท่ีเรียกกันวาอีเอ็ม (Effective Microorganism)

4. การกํ าจัดศัตรูพืช ควรหลีกเล่ียงการใชสารเคมีในการกํ าจัดศัตรูพชื การปองกันโรคพืชและศัตรูพืชเร่ิมตนดวยการคัดเลือกเมล็ดพันธุท่ีปราศจากโรค การทํ าความสะอาดแปลงปลูก กํ าจัดวัชพืชและตอซัง และผ่ึงแดดเพ่ือกํ าจัดเช้ือโรค การปลูกพืชหลายชนิดๆ ในแปลงปลกูและการปลูกพืชหมุนเวียนจะชวยปองกันการระบาดของศัตรูพืช หากพบโรคพืชใหทํ าลายตนท่ีเปนกอนโรคระบาด สํ าหรับหนอนแมลงใหเลือกใชวิธีกล หรือชีววิธีแทนการใชสารเคมี กรณีที่มีการระบาดมากใหใชสมุนไพรกํ าจัดแมลงแทนสารเคมี

การเก็บเกี่ยวการเก็บเก่ียวพืชสวนครัวเพ่ือนํ ามารับประทาน หากเปนผักใบ เชน คะนา ผักกาดหอม

ควรเด็ดกินเฉพาะใบลาง แลวเหลือยอดไว จะกินไดนานโดยไมตองปลูกบอย แตผักสวนครัวบาง

7

ประเภทย่ิงเด็ดยอด ยิ่งแตกกิ่งใหม เชน สะระแหน ค่ืนฉาย กะเพรา โหรพา แมงลัก เราจึงควรเก็บดวยการเด็ดยอด

การปลูกผักในกระถางบานท่ีมีเน้ือท่ีจํ ากัด หรือไมมีท่ีเปนพ้ืนดินหากตองการปลูกพืชสวนครัว ก็สามารถทํ าได

โดยเลือกปลูกพืชผักที่มีรากหยั่งไมลึกมากนัก และหาภาชนะปลูกใหเหมาะสม เชน กระถาง กะบะกาละมัง ตะกรา ฯ อาจเปนแบบต้ังพ้ืนหรือแบบแขวนก็ได

ผักท่ีมีระบบรากหยั่งตื้น ไดแก ผักช ี ตนหอม คะนา ผักบุงจีน ผักกาดขาว กะหลํ่ าปลีสะระแหน ย่ีหรา ต้ังโอ ฯ

ผักท่ีมีระบบหย่ังรากลึกปานกลาง ไดแก พริก มะเขือ แตงกวา ถ่ัวแขก ตะไคร กะเพรา โหรพา สามารถปลูกไดในกระถางไมตองใชแปลงปลูก

รั้วกินไดมีพืชผักหลายชนิดที่เราสามารถปลูกเปนรั้วบานได หากบานใครมีอาณาบริเวณ และอยู

ในท่ีปลอดภัยพอท่ีจะใชร้ัวจากธรรมชาติได ร้ัวกินไดก็จะเปนเคร่ืองบอกอาณาเขตท่ีสวยแปลกตาและสามารถ ใหใบ ใหหนอ หรือผลเปนอาหารแกเราไดดวย

ร้ัวจากพืชยืนตน มีพืชหลายชนิดที่เปนไมยืนตนหรือไมพุม ท่ีสามารถตัดแตงก่ิงใหเปนร้ัวไดสวยงาม และกินเปนอาหารได เชน ชะอม กระถิน ผักหวานบาน มะขาม มะกอก สะเดา ฯ

ร้ัวจากพืชชนิดเลื้อยเกาะ พืชกลุมนี้มีลํ าตนเปนเถาเล้ือย จึงจํ าเปนตองทํ าร้ัวลวดหนาม ร้ัวไมไผ หรือร้ัวเหล็กดัด เพื่อใหพืชไดเลื้อยพัน พืชที่สามารถนํ ามาปลูกเปนร้ัวกินได คือ ตํ าลึง ขจร ถ่ัวพู ถ่ัวฝกยาว บวบ มะระ น้ํ าเตา ฟก พวงชมพ ูฯ

การเล้ียงสัตวเพ่ืองานอดิเรก

การเลี้ยงสัตวเพื่องานอดิเรก หมายถึง การเล้ียงสัตวควบคูไปกับการทํ าอาชีพอ่ืน ๆ โดยมีจุดประสงคเพื่อที่จะใชเวลาวางใหเปนประโยชน แตมีผลพลอยไดหลายประการ เชน ประหยัดคาใชจายเก่ียวกับคาอาหารภายในครอบครัว เปนการเพิ่มพูนรายได หากผลผลิตมีมากพอที่จะจํ าหนาย เปนการศึกษาเร่ืองเก่ียวกับสัตวโดยการปฏิบัติจริง และเสริมสรางลักษณะนิสัยดานความโอบออมอารี รักสัตว เขมแข็ง มีความรับผิดชอบ อดทนในการปฏิบัติงาน ฯลฯ

ขอพิจารณาในการเลี้ยงสัตว1. หากเลี้ยงสัตวจ ํานวนมาก ควรเลือกสถานท่ีมีน้ํ าบริบูรณ น้ํ าทวมไมถึง การระบายอากาศดี และแสงแดดสองถึง

8

2. การคัดเลือกพันธุสัตว การตัดสินใจเลือกพันธุควรคํ านึงถึงวัตถุประสงคในการเล้ียงหากเปนสตัวท่ีเล้ียงไวเพ่ือเปนอาหาร ตองคํ านึงถึงผลผลิตวามีคุณภาพหรือไม และควรเปนพันธุที่เลี้ยงไดงาย โตเร็ว

3. การใหอาหารสัตว สัตวแตละชนิดมีความตองการอาหารแตกตางกัน ผูเล้ียงควรศึกษาลักษณะอาหารและจัดอาหารใหสัตวตามความเหมาะสม

4. การสุขาภิบาลและการปองกันโรค ทํ าไดโดยวิธีการตอไปน้ี• โรงเรือนมีขนาดพอเหมาะ ไมแออัด ไมอับทึบ หรือสกปรก• ปองกันไมใชสัตวท ํารายกัน เชน ตัดเขา• ไมปลอยใหสัตวอดอาหารและน้ํ า• ฉีด หรือ หยอดวัคซีนตามกํ าหนดเวลา• หามบุคคลภายนอกเขาคอกสัตว• ตรวจสัตวเปนประจํ า ถาพบวาเปนโรคใหรีบรักษา• หากมีสัตวใหม ควรแยกไวกอน ประมาณ 15 วัน จนแนใจวาไมเปนโรคจึงนํ ามาไวในโรงเรือนเดียวกัน

• โรคสัตวมีหลายชนิด อาจเกิดจากการขาดแรธาตุ และวิตามิน เกิดจากอุบัติเหตุหรือเกิด จากเช้ือโรค ผูเลี้ยงจึงจ ําเปนตองศึกษาจากผูรูและสัตวแพทย

5. มีสัตวเลี้ยงหลายชนิดสามารถเปนพาหะน ําโรคมาสูคนได นอกจากผูเล้ียงจะตองใหความสนใจเรื่องการสุขาภิบาลโรงเรือน ไมใหเปนแหลงเพาะพันธุเชื้อโรค และดูแลใหวัคซีนสัตวตามกํ าหนดเวลาแลว ผูเลี้ยงควรระมัดระวังไมใกลชิดกับสัตวเลี้ยงจนเกินไป โดยเฉพาะเด็กเพราะอาจท ําใหเจ็บปวยได