Αδαμαντολογία

Σας παραθέτουμε τη φωτογραφία του πιο κόκκινου διαμαντιού στον κόσμο, "the Rob Red". Το βάρος του είναι μόλις 0,59 καράτια και η κοπή του είναι σε σχήμα αχλαδιού (pear shape).

Σε αυτή την ενότητα θα ασχοληθούμε διεξοδικά με την φύση του

διαμαντιού και θα αναλύσουμε τις ιδιότητές του, φυσικές, οπτικές και

χημικές.

Σίγουρα οι πληροφορίες αυτού του τμήματος του ιστοτόπου μας θα είναι πιο

εξειδικευμένες και απευθύνονται σε πιο καταρτισμένους αναγνώστες. Εμείς θα

προσπαθήσουμε να τα εξηγήσουμε όσο πιο απλά γίνεται.

Πέρα όμως από την αναφορά στη φυσική υπόσταση του διαμαντιού, η σύγχρονη

διαμαντολογία έχει να αντιμετωπίσει τις απομιμήσεις, τα συνθετικά διαμάντια και τις

διεργασίες που βελτιώνουν την εξωτερική εμφάνισή του. Εδώ οι πληροφορίες γίνονται

ακόμα πιο εξειδικευμένες, όμως αποκαλύπτουν πτυχές και ιδιότητες του λίθου που δεν θα

είχαν ανακαλυφθεί εάν δεν υπήρχε αυτή η τεχνολογία για τη σύνθεση και τη βελτίωσή

τους.

Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε και την ύπαρξη των έγχρωμων διαμαντιών. Όλες οι

πολύτιμες πέτρες χρωματίζονται από συγκεκριμένους χρωματικούς παράγοντες. Εδώ το

διαμάντι έρχεται για μία ακόμα φορά να κάνει την διαφορά. Η ύπαρξη των έγχρωμων

διαμαντιών οφείλεται σε τελείως διαφορετικά αίτια από εκείνα των υπόλοιπων λίθων.

Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που τα έγχρωμα διαμάντια είναι τόσο σπάνια.

Το Διαμάντι

Χημική σύσταση:

καθαρός άνθρακας C

Φυσική κατάσταση:

στερεό κρυσταλλικό ορυκτό

Συμμετρία: το διαμάντι κρυσταλλώνεται στην ολοεδρία του κυβικού κρυσταλλογραφικού συστήματος και στην ομάδα χώρου F41/d32/m. Η στοιχειώδης κυψελίδα του είναι κύβος με ακμή 0,35nm. Σε κάθε στοιχειώδη κυψελίδα περιέχονται εξ ολοκλήρου οκτώ (8) άτομα άνθρακα.

Συνήθης κρυσταλλική μορφή:

το πιο διαδεδομένο κρυσταλλικό σχήμα είναι το οκτάεδρο. Τα διαμάντια απαντούν όμως σε κύβους, δωδεκάεδρα και σε κρυσταλλικά σχήματα που είναι συνδυασμοί τους.

Σκληρότητα: είναι το πιο σκληρό από όλα τα γνωστά υλικά. Στην σχετικά κλίμακα του Mohs έχει την μέγιστη τιμή 10, ακολουθεί το κορούνδιο (ρουμπίνι/ζαφείρι) με 9 και το τοπάζι με 8. Στην απόλυτη τιμή σκληρότητας έχει 1600, ενώ το κορούνδιο έχει απόλυτη τιμή σκληρότητας 400 και το τοπάζι 200. Δηλαδή δεν είναι μόνο απλά το σκληρότερο υλικό αλλά και με διαφορά.

Ειδικό βάρος: 3,52

Δείκτης διάθλασης:

2,42

Διασκορπισμός: 0,044

Λάμψη: αδαμαντώδης

Σχισμός: τέλειος οκταεδρικός

Γραμμή σκόνης: λευκή

Χρώμα: το καθαρό διαμάντι διαθέτει τον μεγαλύτερο βαθμό αχρωμίας

Ηλεκτρισμός: τα διαμάντια υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι μονωτές

Θερμική αγωγιμότητα:

η θερμική αγωγιμότητα του διαμαντιού είναι 2200 W/mK, πολύ υψηλή τιμή.

Φάσμα απορρόφησης:

τα περισσότερα διαμάντια εμφανίζουν μία στενή ταινία απορρόφησης στα 415,5 nm στο μοβ.

Απομιμήσεις: το διαμάντι λόγο της υψηλής αξίας του έχει πολλές απομιμήσεις. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για να μιμηθούν το διαμάντι είναι φυσικά ορυκτά, συνθετικά ορυκτά και τεχνητά σώματα.

Συνθετικά: το πρώτο συνθετικό διαμάντι παρασκευάστηκε το 1954 από την General Electric και χρησιμοποιήθηκε για βιομηχανικούς σκοπούς. Το πρώτο συνθετικό διαμάντι πολύτιμης ποικιλίας παρασκευάστηκε πάλι από την General Electric το 1971.

Οι Τύποι των διαμαντιών

Το διαμάντι ξέρουμε ότι αποτελείται αποκλειστικά από άνθρακα. Σαν

ορυκτό μαζί με τον χαλαζία διαθέτει τους πιο καθαρούς κρυστάλλους.

Έχουν το μικρότερο ποσοστό σε προσμείξεις. Η χημική τους σύσταση

είναι περισσότερο από 99% καθαρή χωρίς ξένα στοιχεία. Γι’ αυτόν τον

λόγο τα διαμάντια έχουν υψηλή καθαρότητα και σπάνια είναι έγχρωμα.

Ο άνθρακας είναι πολύ μικρό στοιχείο και η κρυσταλλική του δομή είναι πολύ πυκνή. Αυτό

σημαίνει ότι ο χώρος που μπορεί να καταλάβουν τα στοιχεία στο κρυσταλλικό πλέγμα του

είναι περιορισμένος. Επομένως δεν χωράνε στοιχεία μεγάλων διαστάσεων όπως ο σίδηρος,

ο χαλκός, το χρώμιο κ.α. ιχνοστοιχεία που συνήθως συναντάμε στα υπόλοιπα ορυκτά. Στο

διαμάντι τρία είναι συνήθως τα στοιχεία που μπορούν να «τρυπώσουν» στην πυκνή και

στενή αυτή κρυσταλλική δομή, το άζωτο (Ν), το βόριο (Β) και το υδρογόνο (Η). Από αυτά

το άζωτο απαντά πιο συχνά. Έτσι ανάλογα με το εάν υπάρχει ή όχι άζωτο τα διαμάντια

κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες που διεθνώς ονομάζονται τύποι (diamond types). Όταν

τα διαμάντια έχουν άζωτο στην κρυσταλλική τους δομή ανήκουν στον τύπο ένα, που

διεθνώς συμβολίζεται με το λατινικό (I), εάν δεν έχουν άζωτο ανήκουν στον τύπο δύο, που

διεθνώς συμβολίζεται με το λατινικό (II). Τα άτομα του αζώτου στην κρυσταλλική δομή

του διαμαντιού μπορεί να είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους, ή σαν ομάδες ατόμων αζώτου

που συνδέονται μεταξύ τους. Τα διαμάντια που έχουν άζωτο στην δομή τους σαν

μεμονωμένα άτομα αποτελούν τον τύπο ένα βήτα που διεθνώς συμβολίζεται (Ib), ενώ τα

διαμάντια που το άζωτο απαντά σε ομάδες αποτελούν τον τύπο ένα άλφα που

συμβολίζεται (Ia).

Το 98% των διαμαντιών ανήκουν στον τύπο Ia και η περιεκτικότητα σε άζωτό είναι 0,3%.

Σε αυτόν τον τύπο των διαμαντιών, τα άτομα του αζώτου μπορεί να είναι σαν ζεύγη, να

απαντούν δηλαδή ανά δύο, οπότε τα ονομάζουμε IaA, ή μπορεί να είναι ανά τέσσερα, σε

τετράδες, και τα ονομάζουμε IaB. Στα διαμάντια τύπου IaB συνήθως τα τέσσερα άτομα

του αζώτου, περικλείουν μία οπή. Η οπή είναι κενό (vacancy) στην δομή, που δηλώνει ότι

απουσιάζει κάτι που θα έπρεπε να υπάρχει. Αυτό που συνήθως λείπει είναι μια δομική

μονάδα, δηλαδή ή λείπει ένα ηλεκτρόνιο από κάποιο άτομο, ή λείπει ένα άτομο άνθρακα

και η θέση του παραμένει κενή. Επίσης τα άτομα του αζώτου μπορεί να σχηματίζουν

τριάδες που κι αυτά συνήθως περικλείουν οπή και τα ονομάζουμε IaN3. Τα διαμάντια που

ανήκουν στον τύπο Ib είναι πολύ σπάνια στην φύση και αποτελούν μόλις το 0,1% των

διαμαντιών. Εδώ τα άτομα του αζώτου είναι ανεξάρτητα το ένα από το άλλο και η

περιεκτικότητά τους μέσα στην δομή είναι 500ppm. Δηλαδή σε ένα εκατομμύριο άτομα

άνθρακα αντιστοιχούν μόλις 500 άτομα αζώτου. Όλα τα συνθετικά διαμάντια ανεξάρτητα

από την χρήση τους είναι Ib.

Τα διαμάντια που το άζωτο έχει τόσο μικρή συγκέντρωση ώστε είναι αδύνατον να

ανιχνευτεί ανήκουν στον τύπο II. Τα διαμάντια που δεν έχουν κανένα ιχνοστοιχείο στην

δομή τους, κατατάσσονται στον τύπο IIa, μόνο το 1,8% των διαμαντιών ανήκουν σε αυτήν

την κατηγορία. Και τελικά έχουμε τα πολύ σπάνια διαμάντια που περιέχουν σαν

ιχνοστοιχείο βόριο στον τύπο IIb, που ανήκουν μόλις το 0,1% των διαμαντιών.

Η γνώση των τύπων του διαμαντιού είναι πάρα πολύ σημαντική και έχει βοηθήσει στην

κατανόηση των αιτιών χρωματισμού τους. Επίσης έχει δώσει ώθηση στην σύνθεση

έγχρωμων διαμαντιών και σε επεμβάσεις που αλλάζουν ή βελτιώνουν το χρώμα τους.

 

Τα διαμάντια Ia είναι κίτρινα ή καφέ επειδή απορροφάνε τα μήκη κύματος που

αντιστοιχούν στο μπλε χρώμα. Η δομή IaA τα ζευγάρια δηλαδή των ατόμων του αζώτου,

απορροφάνε ενέργεια εκτός του ορατού φάσματος και δεν μπορούν από μόνα τους να

δώσουν χρώμα στο διαμάντι. Αντίθετα τα IaB και τα IaN3 συνήθως συνοδεύονται με οπές

στην δομή και δημιουργούν απορρόφηση που μπορεί να δώσει χρώμα στα διαμάντια. Ένα

διαμάντι Ia μπορεί να έχει και ζεύγη ατόμων αζώτου, αλλά και τετράδες ή και τριάδες.

Δηλαδή συνήθως τα διαμάντια Ia είναι IaA και IaB ταυτόχρονα. Τα κίτρινα διαμάντι της

σειράς Cape είναι Ia διαμάντια .

Τα διαμάντια Ib μπορεί να είναι κίτρινα, καφέ ή πράσινα. Στον τύπο αυτό ανήκουν τα

έντονα καναρινί κίτρινα διαμάντια.

Τα IIa στερούνται ιχνοστοιχείων και συνήθως είναι τελείως άχρωμα. Ενίοτε όμως μπορεί

να έχουν καφέ, ροζ, ή κόκκινο χρώμα εξαιτίας κρυσταλλογραφικών πλαστικών

παραμορφώσεων που συμβαίνουν κατά την διάρκεια της κρυστάλλωσης. Η παραμόρφωση

της δομής αλλάζει την συνολική απορρόφηση των ορυκτών και οδηγεί σε αλλαγή ή στην

απόκτηση χρώματος.

 

Και τέλος τα IIb διαμάντια που έχουν ασθενές έως έντονο μπλε χρώμα. Τα IIb διαμάντια

αποτελούν εξαίρεση, και σε αντίθεση με όλα τα υπόλοιπα διαμάντια δεν είναι μονωτές του

ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά έχουν ημιαγωγιμότητα.

Διαμάντι και σκληρότητα

Σχήμα 1.

Το διαμάντι είναι το σκληρότερο γνωστό υλικό. Με τον όρο σκληρότητα

εννοούμε την ικανότητα ενός υλικού να ανθίσταται στη τριβή.

Το 1812 ο ορυκτολόγος Friedrich Mohs ήταν ο πρώτος που μελέτησε συστηματικά τη

σκληρότητα των ορυκτών και διαμόρφωσε μια κλίμακα για τη μέτρηση της σκληρότητάς

τους. Η κλίμακα διαμορφώθηκε με νούμερα από το 1 έως το 10. Στο νούμερο 1

αντιστοίχισε το μαλακότερο ορυκτό, τον γνωστό ως τάλκη, στο νούμερο 2 το αμέσως

σκληρότερο που είναι ο ορυκτός γύψος, στο νούμερο 3 το αμέσως σκληρότερο ορυκτό από

τον γύψο κ.ο.κ., μέχρι το νούμερο 10, όπου τοποθέτησε το σκληρότερο από όλα τα ορυκτά,

το διαμάντι. Κριτήριό του για την κατάταξη ήταν το ορυκτό που βρίσκεται στο νούμερο 2

να χαράσσει το ορυκτό που βρίσκεται στο νούμερο 1, το ορυκτό που βρίσκεται στο

νούμερο 3 να χαράσσει τα ορυκτά που βρίσκονται στα νούμερα 1 και 2 κ.ο.κ. Δηλαδή το

κάθε ορυκτό να χαράσσει τα ορυκτά που βρίσκονται στα μικρότερα νούμερα της

σκληρότητας, και να χαράσσεται από τα ορυκτά που βρίσκονται στα μεγαλύτερα νούμερα

(σχήμα 1).

Όπως καταλαβαίνουμε, το κριτήριο αυτό είναι αντιπροσωπευτικό και πρακτικά σωστό,

όμως δεν αποτυπώνει την πραγματική διαφορά της σκληρότητας δύο ορυκτών. Δηλαδή το

διαμάντι δεν είναι 10 φορές πιο σκληρό από τον τάλκη. Στην πραγματικότητα είναι

χιλιάδες φορές σκληρότερο. Δηλαδή, ενώ όλοι έχουμε ακούσει ότι το διαμάντι είναι το

σκληρότερο γνωστό φυσικό υλικό, όμως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει το μέγεθος της

πραγματικής του σκληρότητας. Το ορυκτό που βρίσκεται στη δεύτερη θέση από πάνω (στο

9) είναι το κορούνδιο (ζαφείρια, ρουμπίνι), το γνωστό ως σμύριδα ή σμυρίγλι, ένα

σκληρότατο στιλβωτικό υλικό που το χρησιμοποιεί ο άνθρωπος χιλιάδες χρόνια σε

καθημερινές αλλά και εξειδικευμένες εργασίες.

Εάν συγκρίνουμε τις απόλυτες τιμές σκληρότητας των δύο ορυκτών, θα διαπιστώσουμε

πως το διαμάντι είναι 75% σκληρότερο από το κορούνδιο. Δηλαδή δεν είναι απλά πρώτο,

αλλά και με τεράστια διαφορά από τα υπόλοιπα υλικά (σχήμα 2).

Σχήμα 2.

Τώρα γεννάται η εξής εύλογη απορία. Εφόσον το διαμάντι είναι το σκληρότερο από όλα τα

γνωστά υλικά, και μάλιστα με μεγάλη διαφορά, πώς μπορούμε εμείς να το κόψουμε, να του

δώσουμε σχήμα και να το γυαλίσουμε; Η απάντηση είναι ότι η φύση, στη συγκεκριμένη

περίπτωση, μας έκανε ένα πολύ μεγάλο δώρο. Σε ορισμένους κρυστάλλους οι δυνάμεις και

η συνοχή των δομικών μονάδων δεν είναι ίδια μέσα στο κρυσταλλικό τους πλέγμα. Αυτό

έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν διευθύνσεις, που τα δομικά συστατικά να συνδέονται με

πιο ισχυρές δυνάμεις, από κάποιες άλλες διευθύνσεις που η σύνδεση τους είναι

ασθενέστερη. Όπως είναι φυσικό, στις διευθύνσεις που οι δυνάμεις συνοχής μεταξύ των

δομικών συστατικών του πλέγματος είναι πιο ισχυρές, το ορυκτό θα εμφανίζει μεγαλύτερη

σκληρότητα. Δηλαδή, ορισμένοι κρύσταλλοι εμφανίζουν δύο ή και τρεις διαφορετικές

σκληρότητες ανάλογα με την έδρα του φυσικού τους κρυστάλλου στην οποία προσπαθούμε

να τους χαράξουμε. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι του κυανίτη, που εμφανίζει δύο

τελείως διαφορετικές σκληρότητες σε κάθετες διευθύνσεις μεταξύ τους. Στην πρώτη έχει

σκληρότητα 4 στην κλίμακα του Mohs, και στη δεύτερη έχει 7. Τεράστια διαφορά δηλαδή,

γι’ αυτόν το λόγο ονομάστηκε αρχικά και δισθενής.

Εδώ λοιπόν είναι το δώρο που μας έκανε η φύση, ότι το διαμάντι ανήκει σε αυτές τις

εξαιρέσεις των ορυκτών, που η σκληρότητά τους εξαρτάται από τον κρυσταλλικό

προσανατολισμό. Συγκεκριμένα στο διαμάντι μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερις

κρυσταλλικούς προσανατολισμούς σκληρότητας. Η μικρότερη σκληρότητα βρίσκεται στις

έδρες του δωδεκάεδρου. Μαλακές διευθύνσεις είναι επίσης στις έδρες του κύβου

παράλληλα με τις ακμές του. Σκληρές είναι όλες οι διευθύνσεις των εδρών του

οκταέδρου. Ενώ η σκληρότερη κρυσταλλική διεύθυνση είναι η διαγώνιος των εδρών του

κύβου (σχήμα 3 και 4).

Σχήμα 3.

Σχήμα 4. Βλέπουμε την κρυσταλλογραφική σχέση του κύβου, του οκτάεδρου και του δωδεκάεδρου. Σε

όποια κρυσταλλική μορφή κι αν εμφανίζεται ένας κρύσταλλος διαμαντιού στη φύση, πάντα

περιέχονται σε αυτήν και οι τέσσερις διευθύνσεις της σκληρότητας, με τους προσανατολισμούς που

απεικονίζονται παραπάνω.

Δ. Οι μαλακότερες διευθύνσεις σκληρότητας στο διαμάντι πάντα πάνω στις έδρες του δωδεκάεδρου.

Ο. Σε όλες τις οκταεδρικές έδρες η σκληρότητα είναι πάντα μεγάλη.

Κ1. Στις έδρες του κύβου πάντα οι παράλληλες στις ακμές διευθύνσεις είναι μέτριας σκληρότητας.

Κ2. Η σκληρότερη διεύθυνση του διαμαντιού και της φύσης, απαντά παράλληλα με τις διαγωνίους

των εδρών του κύβου. 

Επομένως το διαμάντι μπορεί να κοπεί μόνο με άλλο διαμάντι. Βασιζόμαστε δηλαδή στο

νόμο των πιθανοτήτων. Συγκεκριμένα η σκόνη διαμαντιών που χρησιμοποιείται για την

κοπή και την μορφοποίησή τους, πάντα θα έχει κάποια μικροσκοπικά κομμάτια διαμαντιού

που θα έχουν το σωστό προσανατολισμό με την μέγιστη σκληρότητα, κι έτσι θα μπορούν

να κόψουν το υπό επεξεργασία διαμάντι.

Καταλαβαίνουμε ότι για να συμβεί αυτό πρέπει ο κρυσταλλογραφικός προσανατολισμός

του διαμαντιού που θέλουμε να επεξεργαστούμε να είναι ο σωστός, αλλιώς δεν θα τα

καταφέρουμε. Όπως βλέπουμε και στα σχήματα πρέπει ο ειδικός τεχνίτης που

επεξεργάζεται το διαμάντι, να ανακαλύψει στην πέτρα που έχει στα χέρια του, ποιες

ακριβώς είναι οι διευθύνσεις των δωδεκαεδρικών και των κυβικών εδρών της, και να

αποφύγει τις οκταεδρικές έδρες και τις διαγώνιους του κύβου.

Δηλαδή η κατεργασία των διαμαντιών απαιτεί εξειδικευμένα άτομα, με ικανότητα στην

αναγνώριση των στοιχείων συμμετρίας, ώστε να μπορούν να «διαβάζουν» τις

κρυσταλλογραφικές πληροφορίες που παρέχουν οι ακατέργαστοι κρύσταλλοι.

Σχισμός και διαμάντι

Όπως είδαμε στην ενότητα της ορυκτολογικής περιγραφής του

διαμαντιού, το διαμάντι είναι κρύσταλλος. Αυτό προϋποθέτει

καθορισμένη δομή η οποία ακολουθεί την συμμετρία του

κρυσταλλογραφικού του συστήματος. Όταν λέμε ότι ακολουθεί, δεν είναι

προαιρετικό αλλά αναγκαστικό, δηλαδή τα άτομα του άνθρακα

συνδέονται με ομοιοπολικό δεσμό και με τον συγκεκριμένο τρόπο που

δομείται η στοιχειώδης κυψελίδα του, «δεν γίνεται να κάνουν αλλιώς».

Αυτό όπως αναφέραμε έχει ευεργετικές επιπτώσεις, σε όλα τα ορυκτά

αλλά κατά κύριο λόγο στο διαμάντι.

Όμως το κάθε πράγμα έχει το τίμημά του, έτσι οι κρύσταλλοι μπορεί να εμφανίζονται με

όμορφα γεωμετρικά σχήματα, να είναι λαμπεροί και μαγευτικοί, υπάρχουν όμως και

κάποιες διευθύνσεις εντός του κρυσταλλικού πλέγματος που είναι ευάλωτες. Δηλαδή σε

αυτές τις διευθύνσεις οι δυνάμεις μεταξύ των δομικών μονάδων του κρυστάλλου είναι πιο

ασθενείς.

Αυτό έχει την εξής συνέπεια που παρουσιάζεται σε ορισμένους κρυστάλλους. Κάποια

ορυκτά σπάνε σε συγκεκριμένα επίπεδα της δομής τους, μόλις εφαρμοστεί σε αυτά

μηχανική κρούση (χτύπημα ή πίεση). Η ιδιότητα αυτή ονομάζεται σχισμός και τα επίπεδα

σχισμογενή επίπεδα. Τα επίπεδα αυτά είναι πάντα παράλληλα με έδρες του κρυστάλλου.

Έχουν δηλαδή συγκεκριμένη κρυσταλλογραφική κατεύθυνση και συμβολίζονται με

κρυσταλλογραφικούς δείκτες.

Ο σχισμός είναι ορυκτοδιαγνωστικός και αποτελεί αναπόσπαστη φυσική ιδιότητα ενός

κρυστάλλου. Δηλαδή όταν ένα ορυκτό έχει σχισμό, όλοι οι κρύσταλλοί του θα έχουν

σχισμό και το αντίστροφο, όταν ένα ορυκτό δεν έχει σχισμό, κανένας κρύσταλλός του δεν

θα έχει ποτέ σχισμό. Αυτό που αναφέρουμε πιο πάνω, ότι εμφανίζεται σε ορισμένους

κρυστάλλους, έχει την έννοια ότι δεν είναι υποχρεωτικό όλα τα ορυκτά να παρουσιάζουν

αυτή την ιδιότητα. Την εμφανίζουν μόνο όσα παρουσιάζουν κατευθυνόμενες αδυναμίεςστο

κρυσταλλικό πλέγμα τους. Ανάλογα με το πόσο επίπεδη είναι η επιφάνεια του

σχισμογενούς επιπέδου, που προκύπτει μετά τη θραύση ή την πίεση, ο σχισμός

χαρακτηρίζεται ως: τελειότατος, τέλειος, καλός, σαφής, ασαφής, ατελής.

Όταν ένα ορυκτό έχει τελειότατο ή τέλειο σχισμό, προκύπτει τελείως επίπεδη επιφάνεια

μετά από πίεση ή θραύση. Όταν ο σχισμός είναι ασαφής ή ατελής, τότε η επιφάνεια που

προκύπτει θυμίζει επίπεδο. Φυσικά υπάρχουν πάρα πολλά ορυκτά που δεν παρουσιάζουν

σχισμό και όταν θραύονται αφήνουν μη επίπεδες, ανώμαλες επιφάνειες.

Αρκετά ορυκτά εμφανίζουν διπλό ή και τριπλό σχισμό. Η θραύση τους γίνεται παράλληλα

σε δύο, τρεις ή και, καμιά φορά, περισσότερες διαφορετικές διευθύνσεις, χωρίς

απαραίτητα η ένταση του σχισμού να είναι κοινή προς τις διευθύνσεις αυτές. Δηλαδή η

μία διεύθυνση μπορεί να παρουσιάζει τέλειο σχισμό και οι άλλες δύο σαφή.

Σχήμα 1. (Κάντε κλικ για μεγέθυνση)Φωτογραφία από ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, του ορυκτού γαληνίτη. Φαίνεται ξεκάθαρα ο κυβικός σχισμός.Η φωτογραφία είναι από το Green Electron Images.

Σχήμα 2. Αυτή ακριβώς είναι η έννοια του οκταεδρικού σχισμού στο διαμάντι. Όποιο και αν είναι το κρυσταλλικό του σχήμα, πάντα η σχισμογενή επιφάνεια θα είναι παράλληλη σε έδρα του οκταέδρου.

Σχήμα 3. Ο κρυσταλλογραφικός προσανατολισμός του οκταέδρου και του κύβου, στην συμμετρία του κυβικού κρυσταλλογραφικού συστήματος.

Σε ορυκτολογικά συγγράμματα θα δείτε τον σχισμό με διάφορα ονόματα. Δηλαδή basal

cleavage ή βασικός σχισμός όταν τα σχισμογενή επίπεδα είναι κάθετα στον κύριο

άξονα συμμετρίας. Prismatic cleavage ή πρισματικός σχισμός όταν τα επίπεδα του

σχισμού είναι παράλληλα στον κύριο άξονα συμμετρίας. Υπάρχει ο κυβικός σχισμός

(cubic cleavage), που εμφανίζεται σε ορισμένα ορυκτά του κυβικού κρυσταλλογραφικού

συστήματος, όπως ο γαληνίτης. Σε όσα ορυκτά έχουν κυβικό σχισμό, τα σχισμογενή

επίπεδα είναι παράλληλα με τις έδρες του κύβου, προκύπτουν δηλαδή μικρά κυβάκια σε

ένα κύριο κρύσταλλο που είναι κι αυτός κύβος (σχήμα 1). Έχουμε επίσης τον οκταεδρικό

σχισμό, πάλι σε ορυκτά του κυβικού συστήματος, όπως ο φθορίτης και το διαμάντι. Στον

σχισμό αυτό τα σχισμογενή επίπεδα είναι παράλληλα στις έδρες του οκταέδρου (σχήμα

2).

Όπως είδαμε και πιο πάνω, ο σχισμός σχετίζεται άμεσα με το είδος των δεσμών που

συνδέουν τα δομικά του συστατικά. Θα αναφέρουμε το παράδειγμα του γραφίτη που είναι

εύκολα κατανοητό. Είδαμε στο κεφάλαιο «Διαμάντι και γραφίτης» την κρυσταλλοχημική

δομή του γραφίτη (σχήμα 1 του κεφαλαίου «Διαμάντι και γραφίτης»). Τα επίπεδα του

άνθρακα συνδέονται μεταξύ τους με τις ασθενείς δυνάμεις Van der Waals, είναι επομένως

φυσική συνέπεια στη θραύση ο κρύσταλλος να αποχωρίζεται παράλληλα σε αυτά τα

επίπεδα, και μάλιστα οι σχισμογενείς επιφάνειες να είναι τέλεια επίπεδα, τα οποία όπως

φαίνεται και στο σχήμα 1 είναι παράλληλα στον κύριο άξονα συμμετρίας του. Δηλαδή ο

γραφίτης έχει βασικό τελειότατο σχισμό. Από όλα αυτά συμπεραίνουμε, ότι όλοι οι

κρύσταλλοι του γραφίτη θα έχουν αυτόν τον συγκεκριμένο τύπο σχισμού, μιας και όλοι

έχουν την ίδια κρυσταλλοχημική δομή. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με όλα τα ορυκτά. Εάν

κάποιο ορυκτό έχει ένα συγκεκριμένο τύπο σχισμού, τότε όλοι οι κρύσταλλοί του, όπου κι

αν βρίσκονται θα έχουν αυτόν τον συγκεκριμένο σχισμό. Και όταν ένα ορυκτό δεν έχει

σχίσμα τότε κανένας κρύσταλλος του δεν θα έχει ποτέ σχισμό.

Ο σχισμός διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις πολύτιμες πέτρες, σε ότι αφορά την

κοπή και το γυάλισμά τους. Ορυκτά με τέλειο σχισμό πρέπει να τα επεξεργαζόμαστε με

πολλή προσοχή διότι μπορεί να έχουμε απροσδόκητα και ανεπιθύμητα αποτελέσματα.

Πρέπει δηλαδή από πριν να γνωρίζουμε το υλικό που επεξεργαζόμαστε με όλες του τις

φυσικές ιδιότητες. Εάν έχει σχίσμα πρέπει να κάνουμε κρυσταλλογραφική αναγνώριση και

να δουλεύουμε πάντα με γωνία ασφαλείας σε σχέση με το επίπεδο του σχισμού.

Τώρα μπορούμε να καταλάβουμε την αγωνία του Asscher όταν προσπαθούσε να διαχωρίσει

τον αρχικό κρύσταλλο του Cullinan. Ένας λάθος υπολογισμός θα αρκούσε για να χαλάσει

το όλο εγχείρημα και να καταστρέψει τον μεγαλύτερο θησαυρό, που δεν ήταν άλλος από

τον μεγαλύτερο κρύσταλλο διαμαντιού που βρέθηκε ποτέ.

Νωρίτερα αναφέραμε ότι το διαμάντι έχει οκταεδρικό σχισμό, στην θραύση και στην πίεση

δηλαδή αποχωρίζονται επίπεδα παράλληλα στις οκταεδρικές έδρες. Ο σχισμός αυτός με

κρυσταλλογραφικούς δείκτες ονομάζεται (111), διότι κόβει και τους τρεις άξονες του

χώρου στην ίδια απόσταση από το κέντρο του κρυστάλλου. Η έδρα αυτή έχει δηλαδή

υψηλή συμμετρία, όμως όπως δείχνουν τα πράγματα παράλληλα σε αυτήν οι δεσμοί του

κρυσταλλικού πλέγματος είναι πιο ασθενείς (σχήμα 3)

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αποκαταστήσω την τάξη σε μια παρανόηση, που αφορά το

διαμάντι κι όχι μόνο. Πολλοί επειδή διαβάζουν ή ακούνε ότι το διαμάντι έχει τέλειο

σχισμό, το πρώτο που τους έρχεται στο μυαλό είναι ότι το διαμάντι είναι εύθραυστο. Πιο

πάνω αναφέραμε τον ορισμό του τέλειου σχισμού και  εκεί είπαμε ότι στον τέλειο και στον

τελειότατο σχισμό οι επιφάνειες είναι τέλεια επίπεδα. Δηλαδή οι επιφάνειες σπασίματος

είναι τέλειες, αυτό σημαίνει τέλειος σχισμός κι όχι ότι το ορυκτό σπάει εύκολα. Η

ευθραυστότητα έχει να κάνει με το όριο του κάθε υλικού στην μηχανική καταπόνηση και

όχι με το σχήμα στο οποίο σπάει το κάθε υλικό. Συγκεκριμένα το διαμάντι έχει μεγάλη

αντοχή στην μηχανική καταπόνηση, σε σύγκριση με τον φθορίτη που σπάει σχετικά εύκολα

ή με το τοπάζι που η αντοχή του είναι μέτρια.

Η Κοπή

Ο τρίτος παράγοντας απο τους τέσσερις είναι η ποιότητα της κοπής ενός διαμαντιού. Με

τον όρο κοπή εννοούμε το σχήμα που δίνουμε στον κρύσταλλο, τη στίλβωση του

(γυάλισμα) και τις αναλογίες των δομών της κοπής

Round

Τα διαμάντια, σχήματος Round, είναι το πιο διαδεδομένο είδος κοπής διαμαντιών. Επίσης, είναι αυτό το είδος κοπής που δίνει την καλύτερη λάμψη στα διαμάντια. Είναι πιθανόν να έχετε ακούσει το όρο «ιδανική κοπή». Αυτός ο όρος αναφέρεται στην προσπάθεια κοπής ενός διαμαντιού στις ιδανικότερες διαστάσεις για να επιτευχθεί η μέγιστη λάμψη.

Emerald

Τα διαμάντια Emerald έχουν ορθογώνιο σχήμα με κομμένες γωνίες. Αυτό το είδος διαμαντιών έχουν επίπεδα και οι έδρες τους είναι μεγάλες, οι οποίες μοιάζουν με σκαλοπάτια μιας σκάλας. Αντίθετα από τα διαμάντια Marquise, δεν υπάρχει το φαινόμενο της διάθλασης (bow-tie effect) στα διαμάντια Emerald.Προσοχή: Στην καλύτερη ποιότητα και στο ιδανικότερο χρώμα

Heart

Τα διαμάντια σε σχήμα Heart έχουν μια μικρή ομοιότητα με τα διαμάντια σχήματος Pear, με την διαφορά ότι υπάρχει μια άκρη στην κορυφή τους. Στην πραγματικότητα, ο λόγος για τον οποίο οι τεχνίτες διαλέγουν ένα διαμάντι Heart από ένα Pear είναι ότι η πρώτη ύλη που υπάρχει στο διαμάντι Heart και βρίσκεται σ' αυτή την άκρη. Προσοχή:ελκυστικό σχήμα Οι «λοβοί» του διαμαντιού πρέπει να είναι ίσα και σωστά καθορισμένοι. Το Heart, έχει επίσης, και το φαινόμενο της διάθλασης (bow-tie effect).

Marquise

Το όνομα «Marquise» προέρχεται από τον θρύλο του Μαρκησίου του Pompadour, που αναφέρει ότι ο Βασιλιάς Ήλιος ζήτησε ένα διαμάντι γυαλισμένο στο σχήμα του στόματος του Μαρκησίου! Προσοχή: Μια κακή κοπή του διαμαντιού Marquise είναι συχνά ορατή, εξαιτίας του φαινόμενου (bow-tie effect), με γυμνό μάτι.

Oval

Το διαμάντι σε σχήμα Oval μοιάζει αρκετά με το διαμάντι round με την εξαίρεση ότι είναι ελλειπτικό. Δημιουργήθηκε για πρώτη φορά από τον Lazave Kariau στις αρχές του 1960. Συνήθως αυτό το είδος κοπής έχει 56 έδρες. Το ελκυστικό σχήμα παίζει σημαντικό ρόλο στα διαμάντια Oval. Προσοχή: Ελκυστικό σχήμα. Άνισα επίπεδα, υψηλά επίπεδα. Η κακή κοπή ενός διαμαντιού είναι ορατή, εξαιτίας του φαινόμενου bow-tie effect, με γυμνό μάτι.

Pear

Το διαμάντι σε σχήμα Pear είναι ένας συνδυασμός της κοπής Round και της κοπής Marquise. Τα κρεμαστά κοσμήματα φαίνονται πολύ ωραία με διαμάντια σχήματος Pear, όπως και σε σκουλαρίκια λόγω του σχήματός τους που μοιάζει με «δάκρυ». Προσοχή: Η καλή κοπή ενός διαμαντιού είναι ορατή, εξαιτίας του φαινόμενου bow-tie effect με γυμνό μάτι.

Princess

Η κοπή Princess είναι σχετικά καινούργιο είδος. Είναι ένα αρκετά ελκυστικό είδος κοπής. Αρκετοί άνθρωποι προτιμούν τα διαμάντια Princess γιατί παρόλο που είναι ορθογώνια, έχουν τέτοια λάμψη, όπως τα διαμάντια Round. Προσοχή: Ελκυστικό σχήμα.

Στη φυσική του κατάσταση, η ομορφιά ενός διαμαντιού αποκρύπτεται γενικά. Παρ'

όλο που η φύση προσδιορίζει το χρώμα την καθαρότητα και τα καράτια του,

χρειάζεται ωστόσο το χέρι ενός ειδικού τεχνίτη ο οποίος και θα ελευθερώσει την

λάμψη και την ομορφιά του. Αυτό που αυξάνει την λάμψη ενός διαμαντιού είναι η

κοπή του, που κάτω από ιδανικές συνθήκες μεγαλώνει τις οπτικές ιδιότητες στο

εσωτερικό του διαμαντιού, συγκεκριμένα την ικανότητά του να διαθλάσει το φως και

να διασκορπίζει το χρώμα.

Πρέπει να διευκρινιστεί ωστόσο ότι η κοπή αναφέρεται στον κανονισμό των εδρών

του διαμαντιού και όχι στο σχήμα του. Το διαμάντι με την ιδανική κοπή αιχμαλωτίζει

και ελευθερώνει την μέγιστη ενέργεια της ακτινοβολίας. Η κοπή δίνει στο κάθε

διαμάντι μοναδική λάμψη με το να επιτρέπει την μέγιστη ποσότητα του φωτός να

εισέρχεται και να αντανακλάται από το διαμάντι.

Για να επιτευχθεί η ιδανική κοπή, ο τεχνίτης κοπής πρέπει να αντιμετωπίσει μία

σειρά από παράγοντες ανεκτικότητας της πέτρας. Πιο συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει

ότι το μεγαλύτερο σκληρό μέρος του διαμαντιού πρέπει να κοπεί και να απωλεσθεί.

Γι' αυτό το λόγο, η ιδανική κοπή των διαμαντιών είναι περισσότερο εξαίρεση παρά

κανόνας. Στην πραγματικότητα λιγότερο από το 1% των διαμαντιών έχουν ιδανική

κοπή. Επομένως, διαμάντια με άψογη κοπή βρίσκονται μόνο στα καλύτερα

κοσμηματοπωλεία.

Εάν η κοπή είναι πολύ βαθειά ή πολύ ρηχή, το φως θα πάει στο κάτω μέρος του

διαμαντιού και θα χαθεί, έχοντας ως αποτέλεσμα μία λιγότερο λαμπερή παρουσίαση

και επομένως ένα διαμάντι μικρότερης αξίας. Η κοπή είναι αυτή που δέχεται τις

περισσότερες κριτικές απ' όλες τις άλλες μεταβλητές, όσον αφορά την επιρροή που

ασκεί στην αξία του διαμαντιού. Είναι απαραίτητο να γνωρίζεις την ποιότητα της

κοπής όταν αγοράζεις ένα διαμάντι.

Τα στρογγυλά διαμάντια είναι συμμετρικά και ικανά να αντανακλάσουν την μέγιστη

ποσότητα φωτός και είναι και τα πιο λαμπερά απ' όλα τα άλλα σχήματα διαμαντιών.

Ιδανικές Αναλογίες Αποδεκτές Αναλογίες Μη Αποδεκτές Αναλογίες

Βάθος 60% - 63% 57% - 64% Λιγότερο από 57% ή περισσότερο από 64%

Επιφάνεια (table)

53% - 57% 53% - 64% Λιγότερο από 53% ή περισσότερο από 66%

Γυάλισμα (polish)

Πολύ καλό μέχρι τέλειο Καλό μέχρι τέλειο Φτωχό μέχρι μέτριο

Συμμετρία Πολύ καλή μέχρι τέλεια Καλή μέχρι τέλεια Φτωχή μέχρι μέτρια

Ζώνη (Girdle)

Λεπτή μέχρι μεσαία Λεπτή μέχρι παχιά Πολύ λεπτή μέχρι πολύ παχιά

Culet Κανένα μέχρι πολύ μικρό

Κανένα μέχρι μεσαίο Μεσαίο μέχρι μεγάλο

Τα διαμάντια με διαφορετικό σχήμα από τα στρογγυλά (Fancy shaped diamonds) έχουν

διαφορετικές αναλογίες που επηρεάζουν την ικανότητα του διαμαντιού να διαθλάσει το

φως σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Όταν το φως διαπερνάει ένα διαμάντι με περίεργο

σχήμα, τότε μια μικρή ποσότητα φωτός χάνεται στο κάτω μέρος της πέτρας.

Επειδή οι δυνατότητες διάθλασης ενός fancy διαμαντιού μειώνονται από το σχήμα του,

είναι καλύτερο να έχει καλύτερο βαθμό χρώματος και καθαρότητας για να μεγιστοποιηθεί

η λάμψη του διαμαντιού.

Τα ποσοστά που ακολουθούν είναι τα ιδανικά ποσοστά επιφάνειας του διαμαντιού:

Emerald (Octagon): 50% - 75%

Marquise: 50% - 62%

Oval: 50% - 62%

Pear: 50% - 62%

Princess Cut: 65% - 80%

Radiant Cut: 65% - 80%

Round: 53% - 57%

Ποιότητα κοπής

Για να φανεί η λάμψη, η "ζωή" ενός διαμαντιού, πρέπει να κοπεί σε συγκεκριμένες

διαστάσεις. Οι τεχνίτες πρέπει να προσέξουν τις οπτικές ιδιότητες της κάθε πέτρας, για

να αποφασίσουν την καλύτερη κοπή, που θα χαρίσει στο διαμάντι την μοναδική λάμψη του.

Εξετάζεται κάθε διάσταση του διαμαντιού, πριν καθοριστεί ο τρόπος κοπής του. Οι

κατηγορίες - ποιότητες χωρίζονται σε 5 ομάδες:

1. Ιδανική

2. Πολύ καλή

3. Καλή

4. Μέτρια

5. Φτωχή

Οι βασικές αρχές που εξηγούν τον λόγο, για τον οποίο είναι σημαντική η κοπή ενός

διαμαντιού, μπορούν να αντληθούν από τα ακόλουθα διαγράμματα. Οπτικά, τα διαμάντια,

ανεξαρτήτως σχήματος, συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο.

Τα διαμάντια αποτελούνται από τα ακόλουθα βασικά τμήματα:

Σε ένα διαμάντι, που έχει σωστή κοπή (διάγραμμα 1Α), το μεγαλύτερο μέρος του φωτός,

που εισέρχεται στο διαμάντι από πάνω, διαθλάται στα εσωτερικά τοιχώματα της πέτρας

και βγαίνει πάλι από το πάνω μέρος του διαμαντιού, προσδίνοντας του περισσότερη

λάμψη. Στα διαμάντια που έχουν κοπεί είτε πολύ ρηχά (διάγραμμα 1b), είτε πολύ βαθειά

(διάγραμμα 1c), μια σημαντική ποσότητα φωτός χάνεται στο κάτω μέρος του διαμαντιού.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να μην γίνεται η ιδανική διάθλαση προς το πάνω μέρος του

διαμαντιού και να χάνεται η λάμψη του. Όταν αξιολογείται η ποιότητα κοπής, υπάρχουν 3

φυσικά χαρακτηριστικά που πρέπει να υπολογιστούν. Και τα 3 έχουν σχέση με τη διάμετρο

και το πλάτος του διαμαντιού σε όλα τα σχήματα. 

1. Συνολικό ποσοστό βάθους

Αυτός είναι ο βασικός παράγοντας που καθορίζει την λάμψη του διαμαντιού (πέτρες με

πολύ ρηχή ή πολύ βαθειά κοπή δεν φαίνονται ωραίες - δείτε τα παρακάτω διαγράμματα).

Το ύψος της πέτρας χωρίζεται στη διάμετρο, του διαμαντιού και στο πλάτος κάθε

σχήματος. Η ιδανική κοπή στρογγυλών διαμαντιών πρέπει να έχει βάθος 59% - 62,5%.

Αυτή η διακύμανση είναι σχετικά μικρή και έχει αποδειχθεί ότι παράγει την λάμψη ενός

διαμαντιού. Αυτή η λάμψη είναι το φως που αντανακλάται πίσω στο μάτι του παρατηρητή.

Η επίπεδη και η βαθειά κοπή σε διαμάντια, σκορπίζει το φως στο κάτω μέρος και στα

πλάγια του διαμαντιού, γι αυτό το λόγο, αντανακλάται λιγότερο φως.

2. Ποσοστό "τράπεζας"

Η "Τράπεζα" είναι η μεγάλη έδρα στο πάνω μέρος του διαμαντιού. Η περίμετρος του

διαμαντιού υπολογίζεται με τον εξής τρόπο: a/c X 100. Η Τράπεζα που έχει πολύ μικρό ή

πολύ μεγάλο μέγεθος, μειώνει την ομορφιά του διαμαντιού. Μόνο τα στρογγυλά διαμάντια

έχουν σταθερό μέγεθος τράπεζας. Η ποιότητα κοπής σε όλα τα άλλα σχήματα είναι

περισσότερο εξαρτημένη απ' το βάθος, τη ζώνη, και το μάκρος της διάστασης του

πλάτους.

Στα στρογγυλά διαμάντια, για να αναγνωριστεί ότι ένα διαμάντι έχει "ιδανική κοπή", η

τράπεζα πρέπει να είναι σχετικά μικρή. Πρέπει, δηλαδή, να κυμαίνεται σε ποσοστά 53% με

57%. Κάποιοι υπολογισμοί έχουν δείξει ότι τράπεζες σε τέτοιο ποσοστό, παράγουν την

καλύτερη λάμψη στο διαμάντι. Αυτή η λάμψη προέρχεται από την αντανάκλαση του

φωτός, που παράγει τα χρώματα του ουράνιου τόξου.

3.Πάχος της ζώνης του διαμαντιού

Αυτό είναι το μέρος του διαμαντιού που ενώνει το κάτω με το πάνω μέρος και

αποκαλύπτει την ποιότητα κοπής του διαμαντιού. Το σωστό μέγεθος της ζώνης του

διαμαντιού είναι ανάμεσα στο "λεπτό" με "ελαφρώς παχύ". Αυτό σημαίνει ότι το μέγεθος

της ζώνης μπορεί να είναι : λεπτό, μεσαίο, ελαφρώς παχύ ή κάποιος συνδυασμός αυτών

των μεγεθών, όπως μεσαίο προς ελαφρώς παχύ. Η ζώνη σε εξαιρετικά παχύ μέγεθος είναι

δείγμα κακής ποιότητας κοπής και το συγκεκριμένο διαμάντι πρέπει να πουληθεί

φθηνότερα. Η ζώνη σε εξαιρετικά λεπτό πάχος μπορεί να προκαλέσει σπάσιμο κατά την

αδαμντοδεσία και είναι καλύτερο να αποφεύγεται.

Οι πιθανοί βαθμοί μεγέθους ζώνης είναι: εξαιρετικά λεπτό, πολύ λεπτό, λεπτό, μεσαίο,

ελαφρώς παχύ, παχύ, πολύ παχύ, εξαιρετικά παχύ. υπάρχουν 34 πιθανοί συνδυασμοί αυτών

των μεγεθών.

Γυαλάδα και Συμμετρία

Η γυαλάδα καθορίζεται από την ποιότητα του φινιρίσματος που δίνεται στο διαμάντι.

Έγκλειστα ή υπολείμματα που βρίσκονται στην επιφάνεια του διαμαντιού, μπορούν να

μειώσουν την γυαλάδα της πέτρας. Όλοι οι βαθμοί γυαλάδας καθορίζονται με την βοήθεια

μεγεθυντικού βαθμού.

Η συμμετρία καθορίζεται, ύστερα από την εξέταση της τοποθεσίας και της ευθυγράμμισης

των εδρών του διαμαντιού. Σε σπάνιες περιπτώσεις, όλες οι έδρες είναι απόλυτα σωστά

σχηματισμένες στην επιφάνεια των διαμαντιών. Καθοριστικός παράγοντας είναι η

ποιότητα της ευθυγράμμισης ανάμεσα στο πάνω και στο κάτω μέρος του διαμαντιού. Όσο

περισσότερο ευθυγραμμισμένο είναι, τόσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός συμμετρίας.  Οι

πιθανοί βαθμοί συμμετρίας είναι:

Τέλεια - Πολύ καλή - Καλή - Μέτρια - Φτωχή

Η Πολύ καλή και η καλή συμμετρία είναι αυτή που προτιμάται συνήθως. Τα διαμάντια με

τέλεια συμμετρία έχουν αρκετά υψηλή τιμή και υπάρχει στα διαμάντια με "ιδανική κοπή".

Είναι σωστότερο να μην επιλέγετε διαμάντια με "φτωχή" συμμετρία.

Η λάμψη που θα ακτινοβολήσει ένα διαμάντι, εξαρτάται από τα χέρια του εξειδικευμένου

τεχνίτη. Το διαμάντι που έχει κοπεί σωστά, αντανακλά την μέγιστη ποσότητα φωτός μέσα

από το διαμάντι, από τη μια επιφάνεια στην άλλη και διασκορπίζεται από την κορυφή της

πέτρας. Τα διαμάντια που έχουν κοπεί αρκετά βαθιά ή αρκετά ελαφρά, χάνουν μέρος της

λάμψης τους, η οποία διασκορπίζεται στο πλαϊνό ή στο κάτω μέρος του διαμαντιού.

Συνεπώς το πετράδι που δεν έχει τις σωστές αναλογίες είναι λιγότερο λαμπερό και

εντυπωσιακό αλλά και όπως είναι φυσικό, χαμηλότερης αξίας.

FACETS (έδρες): Οι επίπεδες και γυαλισμένες πλευρές και επιφάνειες του

διαμαντιού.

TABLE (τράπεζα): Η κεντρική και επίπεδη έδρα του διαμαντιού.

GIRDLE (ζώνη): Η στενή διάμετρος του διαμαντιού.

CROWN (κορυφή): Το υψηλότερο μέρος της ζώνης του διαμαντιού.

PAVILION: Το χαμηλότερο μέρος της ζώνης του διαμαντιού.

CULET: Μια μικροσκοπική έδρα στο κάτω μέρος του

διαμαντιού.

BRILLIANT CUT (κοπή): 32 έδρες πάνω και 24 έδρες κάτω

από τη ζώνη του διαμαντιού.

Η στρογγυλή κοπή Brilliant / Tolkowsky

Το βάθος (ή το Ύψος) του διαμαντιού.

Ο Τοlkowsky, μαθηματική ιδιοφυία της Ρωσίας, πρότεινε ότι η κοπή του ύψους ενός

στρογγυλού διαμαντιού brilliant είναι 59,3% της διαμέτρου του διαμαντιού, που

διαχωρίζει το 43% του κυρίου μέρους του διαμαντιού και το 16% του πάνω μέρους του

διαμαντιού. Αυτό το 59% είναι ίσως η πιο κρίσιμη διάσταση της πέτρας.

Θα παρατηρήσετε διαμάντια που έχουν πολύ ρηχή κοπή (το ύψος είναι λιγότερο από το

59%) ή που έχουν πολύ χοντρή κοπή (παραπάνω από το 59%). Μην αγοράζετε διαμάντια

που παρεκκλίνουν κατά πολύ απ' αυτή την τιμή. Πιο πρακτικά, μπορείτε να βρείτε ένα

διαμάντι με βάθος 60%.

Το διαμάντι Brilliant Lady

Το πολυεδρικής κοπής διαμάντι Brilliant Lady 21 βγήκε το 2004 από τα χέρια του

βετεράνου Louis Verelst και είχε ούτε λίγο ούτε πολύ 221 έδρες! Σήμερα, ενώνει τις

δημιουργικές δυνάμεις του με τον γνωστό βέλγο διαμαντέμπορο Pierre Adler με στόχο να

συνεχιστεί η παράδοση της χώρας ως κέντρο του διεθνούς εμπορίου διαμαντιών με την

παραγωγή αρκετών διαμαντιών ίδιας κοπής με το Brilliant Lady. Μάλιστα, ο 56χρονος

Verelst δεν είναι τυχαίο όνομα στον κλάδο της κοπής διαμαντιών. Φημίζεται ως ο πλέον

ειδικός πάνω στην κοπή διαμαντιών και, όπως ο ίδιος δηλώνει: «Δώστε μου το σχέδιο και

θα σας το μεταμορφώσω σε διαμάντι». Τα διαμάντια Brilliant Lady λειτουργούν πλέων ως

πρεσβευτές της Αμβέρσας στην αρτιότητα κοπής διαμαντιών. 

Η επιφάνεια του διαμαντιού

Το πιο αξιοσημείωτο μέρος ενός διαμαντιού με κοπή Brilliant είναι το μέγεθος της

επιφάνειάς του.

Ο Tolkowsky βρήκε ότι η ιδανική επιφάνεια είναι στα 53% της διαμέτρου της πέτρας,

ωστόσο η κοπή Eppler και η κοπή Skandinavian έχουν επιφάνειες 56% και 57,5%

αντίστοιχα. Κατά γενική εκτίμηση το ποσοστό της επιφάνειας πρέπει να είναι μεταξύ 50%

και 60%.

(φωτ. 1)

(φωτ. 1 και σχήμα 1)

Από τον φυσικό κρύσταλλο που συνήθως είναι το οκτάεδρο, όταν τελικά δίνουμε brilliant cut, έχουμε τη μικρότερη απώλεια βάρους από τις υπόλοιπες κοπές.

Υπάρχουν λοιπόν όπως είπαμε πολλών ειδών κοπές, με την έννοια του τελικού σχήματος

του επεξεργασμένου διαμαντιού. Όμως στη διαμαντολογία και στα πιστοποιητικά, όταν

αναφέρονται στην κοπή, στην συντριπτική πλειοψηφία εννοούν τη στρογγυλή κοπή και

συγκεκριμένα το brilliant cut ή το μπριγιάν, όπως ακούγεται στη γλώσσα της αγοράς.

Το στρογγυλό brilliant cut είναι τόσο διαδεδομένο, που τελικά για πολλούς ανθρώπους οι

λέξεις μπριγιάν και διαμάντι είναι συνώνυμα. Δηλαδή τους ρωτάνε «τι κόσμημα

αγόρασες;» και η απάντηση είναι «μπριγιάν», ενώ εννοούν διαμάντι.

Φυσικά, επειδή τίποτα δεν είναι τυχαίο, η επικράτηση του στρογγυλού brilliant cut

οφείλεται στο γεγονός ότι το σχήμα αυτό και οι αναλογίες του αναδεικνύουν, περισσότερο

από τα υπόλοιπα είδη κοπής, τα θαυμάσια οπτικά του φαινόμενα. Έχοντας σαν στρογγυλή

κοπή τέλεια συμμετρία, παρέχει ίση κατανομή λάμψης και ευνοεί στον μέγιστο βαθμό την

ολική εσωτερική ανάκλαση, η οποία τελικά δίνει τις πολύχρωμες εσωτερικές ανακλάσεις,

φαινόμενο που διεθνώς ονομάζεται «fire».

Το στρογγυλό brilliant cut διαθέτει κι ένα ακόμα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα. Από τον

φυσικό κρύσταλλο που συνήθως είναι το οκτάεδρο, όταν τελικά δίνουμε brilliant cut,

έχουμε τη μικρότερη απώλεια βάρους από τις υπόλοιπες κοπές (φωτ. 1 και σχήμα 1).

Στην πιστοποίηση η περιγραφή της κοπής καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του

πιστοποιητικού. Πρέπει να αναφέρεται η ποιότητα του γυαλίσματος, το είδος της κοπής,

να γίνεται σχηματική αναπαράσταση της κοπής, να αναγράφονται οι διαστάσεις της

πέτρας σε χιλιοστά (mm), οι αναλογίες της κοπής και τέλος να γίνεται σχολιασμός της

ποιότητας της κοπής (καλή, πολύ καλή, εξαίρετη κ.λπ.).

Όπως είπαμε, το στρογγυλό brilliant cut είναι το πιο διαδεδομένο και το πιο εμπορικό είδος

κοπής. Με αυτό θα ασχοληθούμε και θα το μελετήσουμε για να μπορέσουμε να

καταλάβουμε τι σημαίνουν οι αναλογίες που περιγράφονται στα πιστοποιητικά.

Το στρογγυλό brilliant cut είναι, όπως λέει και το όνομά του, μια στρογγυλή κοπή, η οποία

αποτελείται από τρία μέρη: το ανώτερο τμήμα, που ονομάζεται κορόνα (crown), το

μεσαίο, που αποτελεί τη ζώνη (girdle) του κομμένου διαμαντιού και το κωνικού σχήματος

κατώτερο τμήμα (pavilion) (σχήμα 2).

(σχήμα 2)

Το καθένα από αυτά τα τρία μέρη έχει και τις δικές του επίπεδες γυαλισμένες

μικροεπιφάνειες, που τις ονομάζουμε έδρες. Οι έδρες της κορόνας πρέπει να είναι 33,

όπως φαίνεται στο σχήμα 3, και οι έδρες του κώνου / pavilion πρέπει να είναι 24 (επίσης

σχήμα 3). Το τελείωμα του κώνου μπορεί να είναι μύτη, μυτερή απόληξη ή μια πολύ μικρή

γυαλισμένη έδρα που ονομάζεται culet, οπότε στην περίπτωση αυτή οι έδρες του κώνου

είναι 25. Οι συνολικές έδρες του διαμαντιού με κοπή μπριγιάν είναι 57 ή 58, ανάλογα με

την απόληξη του κώνου. Η ζώνη του brilliant cut κανονικά πρέπει να είναι γυαλισμένη και

ενίοτε υπάρχουν κι εκεί μικροσκοπικές έδρες, ανάλογα με την περίπτωση .

(σχήμα 3)

Τώρα η ποιότητα της κοπής εξαρτάται από τις αναλογίες των διαστάσεων, δηλ. τη σχέση

των τριών αυτών τμημάτων του brilliant cut με τη διάμετρό του. Δηλαδή, η μεγάλη κύρια

κεντρική οκταγωνική έδρα της κορόνας (table facet) πρέπει να είναι το 55% της

διαμέτρου κατά μέσο όρο. Το ύψος της κορόνας το 16% της διαμέτρου, το βάθος του

κώνου το 43% της διαμέτρου, ενώ οι γωνίες που σχηματίζουν η κορόνα και το pavilion με

τη ζώνη πρέπει να είναι συγκεκριμένες και όχι αυθαίρετες. Δηλαδή η κορόνα πρέπει να

σχηματίζει γωνία 34,5º με τη ζώνη ενώ ο κώνος 40,75º (σχήμα 4). Επίσης ο κώνος πρέπει

να έχει άνοιγμα 98º.

(σχήμα 4)

Οι αναλογίες αυτές δεν είναι τυχαίες και στηρίζονται σε τριγωνομετρικές ισότητες που

καθορίζουν τη σωστή πορεία του φωτός μέσα στο κομμένο μπριγιάν. Παράδειγμα, εάν το

συνολικό ύψος του μπριγιάν δεν είναι το 59-60% της διαμέτρου, αλλά μικρότερο, τότε το

φως δεν ανακλάται καν στο εσωτερικό της πέτρας και εξέρχεται. Εάν το συνολικό ύψος

κορόνα+κώνος είναι μεγαλύτερο από το 60% της διαμέτρου, τότε συμβαίνει ανάκλαση,

αλλά το φως χάνεται στα πλάγια της πέτρας. Το σωστό ύψος 59,3% της διαμέτρου, που

πρέπει να έχει το άθροισμα κορόνα+κώνος (ακόμα και η σχέση κορόνας/κώνου = 1/2,6),

βγαίνει από την τριγωνομετρία και τους νόμους της διάδοσης του φωτός, ώστε να έχουμε

ολική εσωτερική ανάκλαση και το ποσό του φωτός που εισέρχεται στο μπριγιάν να

εξέρχεται ξανά σε ποσοστό που να αγγίζει το 100% (σχήμα 5). Το ίδιο συμβαίνει και με το

πάχος της ζώνης. Παχιά ζώνη ή απουσία της ζώνης μειώνει το ποσοστό της σωστής

ανάκλασης και επηρεάζει τη λάμψη της πέτρας.

(σχήμα 5)

Όλα όσα περιγράψαμε πιο πάνω συνθέτουν την ποιότητα της κοπής, δηλαδή το γυάλισμα,

το σωστό σχήμα, αλλά κυρίως οι ιδανικές αναλογίες, που επιβάλλουν όπως είδαμε οι

κανόνες της οπτικής και της τριγωνομετρίας. Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα της

σωστής κοπής είναι η συμμετρία της. Παράδειγμα, η κατάληξη του κώνου, που ονομάζεται

culet, πρέπει να είναι κεντραρισμένη, το ίδιο και το table facet. Η ζώνη πρέπει να είναι

παράλληλη με το table facet. Το table facet πρέπει να είναι κανονικό οκτάεδρο. Οι έδρες

του κώνου/pavilion με τις έδρες της κορόνας να είναι σε αντιστοιχία. Οι έδρες πρέπει να

τελειώνουν σε κορυφές και όχι μόνο με ακμές (σχήμα 6) κ.ά.

(σχήμα 6) Έδρες που δεν καταλήγουν σε κορυφές και είναι ασύμμετρες.

Θέλουμε να τονίσουμε ότι το brilliant cut είναι το πιο διαδεδομένο και αυτό που κινείται

περισσότερο στην αγορά, δεν σημαίνει όμως αυτό πως τα υπόλοιπα είδη κοπών δεν είναι

αξιόλογα ή είναι υποδεέστερα. Εξάλλου, τα πιο διάσημα και μεγαλοπρεπή διαμάντια

συνήθως δεν είναι κομμένα σαν μπριγιάν. Και φυσικά η κάθε κοπή έχει τις δικές της

σωστές αναλογίες σχημάτων και γωνιών.

Η κατάταξη ενός κομμένου διαμαντιού με το κριτήριο της κοπής γίνεται αφού πρώτα η

πέτρα παρατηρηθεί με μεγέθυνση x10 φορές. Η μεγέθυνση αυτή είναι αρκετά καλή για

κάποιον ο οποίος είναι εξοικειωμένος, ώστε να μπορέσει να παρατηρήσει την πέτρα. Όμως

δεν είναι 100% αποτελεσματική για να διακρίνει κανείς λεπτομέρειες της συμμετρίας και

των αναλογιών. Έτσι, όπως και στην περίπτωση του χρώματος, η κατάταξη ενός

διαμαντιού στην κατηγορία ιδανική κοπή ή πάρα πολύ καλή κοπή, είναι σχετική και

εξαρτάται από την ικανότητα του παρατηρητή. Γι’ αυτόν το λόγο το GLM αποφάσισε να

προσθέσει στον εξοπλισμό του το DiaScan. Το συγκεκριμένο όργανο με τη βοήθεια

σαρωτή laser και ειδικού λογισμικού αποτυπώνει μέσω Η/Υ τις πραγματικές διαστάσεις,

αναλογίες, συμμετρία και τον ακριβή αριθμό των εδρών, ώστε να έχουμε πραγματική

εκτίμηση της ποιότητας κοπής ενός διαμαντιού.

Σε αυτό το σχήμα βλέπουμε τον σημαντικό ρόλο που παίζουν οι αναλογίες της κοπής. Εάν το εύρος

του table facet δεν είναι το σωστό, το φαινόμενο της διάχυσης περιορίζεται και δεν αναδεικνύεται η

ομορφιά της πέτρας.